Socjologiczne rozumienie kultury i wymiary kultury

Wprowadzenie
Przeczytaj
Audiobook
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Kultura Polski, dostępny w internecie: travelplanet.pl [dostęp 1.02.2021 r.].

Źródło: Karol Motyl, Rytuał – od antropologii kulturowej do analizy transakcyjnej,
„Edukacyjna Analiza Transakcyjna ” 2014, nr 3.
Źródło: Poprawna polszczyzna kluczem do zdobycia dobrej pracy, czyli dlaczego ważna jest
nauka języka polskiego, 27.06.2019 r., dostępny w internecie: biblioteka.edu.pl [dostęp
1.02.2021 r.].
 Socjologiczne rozumienie kultury i wymiary kultury

Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Kultura w codziennych rozmowach rozumiana jest różnorodnie. Najczęściej myślimy o niej

jako o formie sztuki, w kontekście przedstawienia w teatrze, operze czy wystawy w galerii
lub wizyty w muzeum. Rozumiemy ją też jako ogładę towarzyską. Warto jednak pamiętać, że
potoczne rozumienie kultury nie zawsze pokrywa się z rozumieniem naukowym.

Kulturą zajmują się naukowcy z różnych dziedzin: kulturoznawstwa, antropologii, etnologii

czy socjologii. Jak socjologowie definiują kulturę? Czy kultura ma jeden wymiar, czy też
wiele?

Twoje cele

Zdefiniujesz pojęcie kultury.

Scharakteryzujesz różne wymiary kultury.
Przeanalizujesz znaczenie kultury w życiu człowieka.
Przeczytaj

Społeczny wymiar kultury

Kultura bywa niekiedy przeciwstawiana naturze, zwłaszcza w ujęciu antropologicznym,
w którym jest rozumiana jako działania rozumnego i wolnego człowieka. W odróżnieniu od
natury wszystko, co człowiek czyni i w czym się wyraża, jest kulturą. Jest to jedno
z najbardziej ogólnych sposobów formułowania tego pojęcia.

Kultura jest tworem zbiorowym, a nie indywidualnym. Powstaje i rozwija się w wyniku
kontaktów między osobami przekazującymi sobie informacje i uczącymi się od siebie
nawzajem jak reagować i zachowywać się w różnych okolicznościach. Pojedynczy człowiek
może wnieść znaczny wkład w tworzenie kultury, ale to, co sam wymyśli i wytworzy, stanie
się częścią kultury dopiero wtedy, gdy zostanie przejęte przez innych i wprowadzone
w obieg społeczny. Kultura jest zatem tworem społecznym, kreowanym i przekształcanym
w czasie.

Paradoksalnie kultura jednocześnie ogranicza i poszerza ludzką wolność. Ludzie nie

zawsze mogą robić to, co chcą, ogranicza ich chociażby prawo – także wynalazek kultury.
Mimo ograniczeń kultura sprzyja wolności, wyzwala jednostkę spod dyktatu instynktu,
pozwala na dokonywanie wolnych wyborów w różnych sytuacjach, wreszcie – uwalnia od
przymusu ciągłego odkrywania wszystkich niezbędnych aspektów życia społecznego. Nie
musimy tworzyć języka, którym chcemy się porozumiewać, ani wytwarzać niezliczonych
rzeczy i idei potrzebnych do życia w społeczeństwie. Codziennie wykonujemy rutynowe
czynności i posługujemy się produktami kultury przekazanymi nam przez poprzednie
pokolenia. Dlatego też treścią kultury są także wartości, wyrastające z nich wzory zachowań
i normy oraz sankcje zapewniające ich przestrzeganie.

Pojęcie kultury odnosi się do swoistych sposobów życia wszystkich społeczności: od

rodziny do ludzkości. Wszelkie grupy społeczne wytwarzają, mniej lub bardziej złożoną,
własną kulturę grupową.

Kulturę można rozumieć w sposób:

atrybutywny
Kultura jest rozumiana jako cecha stała, atrybut ludzkości jako całości lub jednostki jako
przedstawiciela gatunku.

dystrybutywny
Kultura jako zbiór cech przysługujących określonej zbiorowości społecznej.
Kultura nie istnieje w oderwaniu od społeczeństwa.
Źródło: domena publiczna.

Główne podejścia w socjologicznych badaniach nad kulturą

Ze względu na ogromną liczbę określeń i opisów kultury nagromadzonych przez nauki
społeczne, w latach 50. XX w. dwaj badacze amerykańscy – Alfred Kroeber i Clyde
Kluckhohn dokonali przeglądu wszystkich dotychczasowych określeń kultury
i usystematyzowali je w sześć typów definicji: opisowo‐wyliczające, historyczne,
normatywne, psychologiczne, strukturalne i genetyczne.

Z pierwszego ujęcia pochodzi często stosowana definicja kultury Edwarda Tylora, według
której kultura, czyli cywilizacja, jest to złożona całość, obejmująca: wiedzę, wierzenia,
sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako
członków społeczeństwa.

Chociaż nie jest to definicja ogólnie przyjęta, a nawet spotkała się z krytyką, charakteryzuje
ona jedno z trzech głównych podejść badawczych do zagadnień kultury, określające kulturę
jako zbiór oryginalnych elementów – czyli specyficznych dla kultury danej społeczności,
takich jak: jej język, wierzenia, obrzędy i zwyczaje, teksty literackie, przedmioty, budowle
i inne.

Drugie podejście badawcze do zagadnień kultury traktuje ją jako system elementów i ich
powiązań. Od lat 30. XX w. w badaniach nad kulturą dominuje właśnie takie jej ujęcie,
nazywane podejściem systemowym lub strukturalnym. W każdym systemie kultury
wyróżnia się cztery kategorie elementów: materialno‐techniczne, społeczne, ideologiczne
i psychiczne (dotyczące uczuć i postaw). Są one powiązane ze sobą w taki sposób, że
tworzą harmonijną i swoistą całość, a zatem kultura danego społeczeństwa to coś więcej
aniżeli zwykła suma jej wytworów i cech osobowych. Istotne są zależności, relacje między
nimi, odrębny dla każdego społeczeństwa ład kulturowy.

Trzecie, normatywne podejście badawcze do kultury doszukuje się znaczeń, czyli sensów
kultury grupy, społeczeństwa. Ono także ujmuje kulturę jako system powiązań elementów,
ale uważa za najistotniejsze w nich to, że nadają znaczenie poszczególnym elementom oraz
ich zespołom. Właśnie powiązania decydują o tym, że choć w wielu kulturach występują
identyczne elementy, to znaczą one co innego, wywołują inne przeżycia i pobudzają do
odmiennych zachowań.

Każde społeczeństwo tworzy właściwy sobie system znaków, który jest w pełni zrozumiały
tylko dla jego członków i służy międzyosobowej komunikacji. Dla osób spoza tego
społeczeństwa nawet przedmioty i czynności odgrywające w nim ważną rolę mogą nie
mieć żadnego znaczenia lub mogą być tylko częściowo zrozumiałe (np. polski obrzęd
łamania się opłatkiem w wigilię Bożego Narodzenia).

To ostatnie podejście w badaniach nad kulturą nosi nazwę semiotycznego (znaczeniowego

lub humanistycznego). Za jego prekursora uważany jest Florian Znaniecki, który podkreślał,
że elementy kulturowe należy badać tak, jak są rozumiane i jaka rolę odgrywają
w motywowaniu ludzkich działań, a więc jak jawią się one samym uczestnikom danej
sytuacji społecznej.

Przejawy kultury mogą mieć postać zarówno materialną (stroje), jak i niematerialną (taniec).
Źródło: domena publiczna.

Definicje kultury
Rozliczne podejścia badawcze do problematyki kultury i wynikające z nich różne jej
definicje w najbardziej zwięzłej, słownikowej formule sprowadzane są do trzech określeń:

w najszerszym znaczeniu
Kultura to ogół materialnych i niematerialnych wytworów człowieka, wszystko to, co nie
powstało na drodze naturalnej, ale jest rezultatem działań ludzi, dzięki swoistym
biologicznym i społecznym cechom gatunku ludzkiego i warunkom jego bytu.

w węższym znaczeniu
Kultura to system wyuczonych i przekazywanych przez transmisję międzypokoleniową
zobiektywizowanych wartości, norm, wzorów zachowań, idei oraz wierzeń, wyrażających
się zarówno w materialnych, jak i niematerialnych wytworach, wspólnych dla danej
zbiorowości społecznej na pewnym etapie jej historycznego rozwoju, wytworzonych w toku
współżycia i współdziałania ludzi.

w najwęższym znaczeniu
Kultura to system trwałych autotelicznych wartości duchowych, związanych ze sztuką,
nauką, religią czy filozofią, tworzonych bezinteresownie dla nich samych, ze względu na
„cele wyższe”, a nie dla realizacji potrzeb materialnych.

Wymiary kultury
W całościowej kulturze danego społeczeństwa czy grupy – zwłaszcza we współczesnych,
wielorako zróżnicowanych społeczeństwach – łatwiej można wskazać różne jej odmiany
i dziedziny niż analizować całość. Upowszechniły się pewne wydzielone (tylko w celach
analitycznych) odmiany kultury.

Kultura bytu

Jest to jeden z trzech członów podziału zjawisk kulturowych wprowadzonego do socjologii

przez Antoninę Kłoskowską. Kultura bytu obejmuje czynności podtrzymujące egzystencję,
w tym działania gospodarcze i zachowania konsumpcyjne. Odnosi się do relacji z naturą,
produkcji, dystrybucji dóbr i usług, a także do czynności ochronnych i obronnych. Ten
segment kultury to także kultura materialna, a więc wszelkie obiekty, które znajdują się
w danej społeczności (przedmioty, urządzenia, domy, mosty, meble, maszyny, samochody,
a także przetworzone obiekty przyrodnicze, np. uregulowane rzeki, pola uprawne itp.).

Kultura społeczna
Tym pojęciem Kłoskowska określa treści kulturowe odnoszące się do stosunków między
ludźmi, regulujące je i określające ich formy (np. stosunki rodzinne, sąsiedzkie, stosunki
w społeczności lokalnej itd.).
Kultura symboliczna
Trzecia odmiana kultury zaproponowana przez Kłoskowską obejmuje wartości, idee i wzory
zachowań związane z zaspokajaniem potrzeb ludzkich wykraczających poza podstawowe
potrzeby człowieka niezbędne do przeżycia. Mowa tu o tzw. potrzebach
ekspresyjno‐integracyjnych (np. dawanie wyrazu uczuciom, impulsom twórczym,
uczestnictwo we wspólnocie z innymi itp.).

Kultura symboliczna przez wielu teoretyków przyjmowana jest jako właściwe rozumienie
pojęcia kultura. Jej domeną są symbole, znaki. Najpowszechniejszym systemem znaków jest
język. Część znaków pełni funkcje instrumentalne – nie mają własnej treści i ich wartość
jest wyłącznie wartością narzędzia służącego przekazywaniu treści (np. flaga narodowa). Są
też znaki, które same w sobie są wartością, np. krzyż w kulturze chrześcijańskiej. Kultura
symboliczna to także świat wartości i zachowań związanych z religią, nauką, sztuką,
zabawą.

Twórczość jest przejawem kultury symbolicznej.

Źródło: domena publiczna.

Słownik
antropologia

dziedzina nauki zajmująca się badaniami nad człowiekiem w kontekście historycznej

zmienności

autoteliczny
(z gr. autos – ten sam; telos – cel); będący celem samym w sobie
Audiobook

Polecenie 1

Zapoznając się z audiobookiem, zwróć uwagę na różnice między człowiekiem a zwierzętami.

Audiobook można wysłuchać pod adresem: h ps://zpe.gov.pl/b/Po WsvSX

Niewola czy wolność? Norman Goodman o kulturze

Norman Goodman, psycholog społeczny i profesor Stony Brook University w Nowym

Jorku, w swojej pracy „Wprowadzenie do socjologii” przedstawia kulturę z
socjologicznego punktu widzenia.

Na wstępie zadaje pytanie: „Czym jest kultura?” i przytacza jej potoczne rozumienie:

„(…) słowo kultura często bywa kojarzone z pewnymi formami sztuki: operą, baletem,
muzeami. Za osobę kulturalną uważamy kogoś, kto jest wykształcony, ma ogładę
towarzyską i zna się na sztuce oraz potrafi docenić jej wartość”.

Takie pojmowanie kultury sprawia, że staje się ona cechą indywidualną, natomiast
socjologowie posługują się tym terminem w znacznie szerszym kontekście.

Goodman zwraca uwagę na to, że istnieje wiele definicji kultury. Przykładowo, według
Clyde'a Kluckhohna to „charakterystyczny styl życia danego ludu, sposób na życie”, a
Edward Burnett Tylor twierdzi, że to „całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę,
moralność, prawo, zwyczaje i inne umiejętności nabywane przez człowieka jako
członka społeczeństwa”. Badacz uważa, że wszystkie te definicje mają kilka wspólnych
elementów:

„Kultura jest cechą społeczeństwa, a nie jednostki. Kulturą jest wszystko, czego uczymy
się w trakcie życia społecznego i to co jest przekazywane przez pokolenia. Mówiąc
słowami Ralpha Lintona (…), kultura jest »społecznym dziedzictwem członków
społeczeństwa«. (…) [Kulturę nazywamy] świadomym, społecznie przekazywanym
dziedzictwem wytworów, wiedzy, przekonań, wartości i oczekiwań normatywnych,
które to dziedzictwo pomaga członkom danego społeczeństwa radzić sobie z
pojawiającymi się problemami. Kultura określa i udostępnia członkom społeczeństwa
żywność, jaką mogą spożywać, ubranie, jakie mogą nosić, język, którym mówią,
wartości, jakim są wierni, przekonania kierujące zachowaniem i praktyczne sposoby
postępowania. Krótko mówiąc, kultura kształtuje życie społeczne i nadaje mu
odpowiednią strukturę”.

Norman Goodman zastanawia się, po co ludzie „wynaleźli” kulturę. Opisuje to

następująco:

„Kultura wydaje się cechą wyłącznie ludzką. Inne gatunki, o ile wiemy, nie wytworzyły
kultury. Większość zachowań zaobserwowanych u zwierząt jest funkcją instynktu lub
wynika z tresury zwierzęcia w trakcie jego jednostkowego życia.

Dlaczego ludzie wytworzyli kulturę? W trakcie ewolucji instynkt, który gatunek ludzki
dzielił ze swymi przodkami ssaka, był stopniowo »selekcjonowany« lub zanikał. Mimo to
ludzkość rozwijała się. Z czasem przerodziła się w liczny, zróżnicowany gatunek, który
w pewnym sensie zdominował życie na ziemi. Dlaczego?

Krótka wypowiedź brzmi: »z powodu kultury«. Kultura dała ludziom lepszy i szybszy
sposób przystosowania się do zmian fizycznych, topologicznych i klimatycznych, niż
mogła to zapewnić ewolucja biologiczna. Połączenie ewolucji anatomicznej (rozwoju
mózgu, kciuk przeciwstawny, dwunożność) i rozwoju kulturowego wprowadziło
gatunek ludzki na jego obecny, zaawansowany poziom rozwoju.

Związek między kulturą i ludźmi ma charakter wzajemny. Choć tworzymy kulturę (na
przykład przez »wymyślenie« języków czy wartości), to ona sprawia, że jesteśmy ludźmi
(…). To, co najczęściej jest uważane za naturę ludzką, w istocie stanowi produkt
określonej kultury. Amerykanie, na przykład, często traktują wojnę, agresywność i
współzawodnictwo jako zjawiska, których nie da się odłączyć od naszego istnienia. Są
jednak społeczeństwa (na przykład Arapeszowie z Nowej Gwinei) nieznające wojny;
agresywność i współzawodnictwo niemal w nich nie istnieją”.

Prócz tego, że kultura kształtuje nas jako ludzi, Goodman wskazuje, że jest też
czynnikiem, który ogranicza naszą indywidualną wolność. To kultura sprawia, że nie
możemy robić wszystkiego, na co mamy ochotę. „Prawo – wynalazek kultury – zabrania
[ludziom] pewnych typów zachowań (na przykład chodzenia nago po ulicy), a innych
od nich wymaga (na przykład opłaty za metro). Jednostki nie mogą tworzyć swojego
własnego języka, jeśli pragną porozumiewać się z innymi. Choć mężczyzna i kobieta są
sobie biologicznie równi (mimo różnic), rzadko bywają równi pod względem
kulturowym. (…) To samo można odnieść do biedoty i grup mniejszościowych w
większości społeczeństw. Kultura ogranicza nas nierównomiernie”.

Badacz zaznacza jednak, że kultura co prawda ogranicza ludzi, ale jednocześnie sprzyja
zwiększaniu ludzkiej wolności. Jak to jest możliwe?
 Goodman uważa, że kultura „wyzwala jednostkę od ograniczających ją, a wyznaczonych
z góry zachowań dyktowanych przez instynkt.

(…) Mimo że kultura ma charakter restryktywny, często pozwala na wybór spośród

stosunkowo wielu akceptowanych opcji. (Na przykład: choć nie wolno nam nago
chodzić po ulicy, możliwości wyboru stroju są niemal nieograniczone).

Kultura wyzwala nas od przymusu ciągłego odkrywania wszystkich niezbędnych

aspektów życia społecznego. Nie musimy bez przerwy tworzyć języka, którym chcemy
się porozumiewać, ani odkrywać na nowo ognia (…). Niezliczone czynności rutynowe,
jakie wykonujemy codziennie, a także niezliczone, potrzebne nam, wytwory materialne
są produktami kultury; dzięki nim mamy czas na rozwijanie naszej kreatywności i
odkrywczości”.

Jak to więc jest: kultura nas zniewala czy wyzwala?

Oprac. na podst.: Norman Goodman, Wstęp do socjologii, Warszawa 2009, s. 37–39.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 1

Podaj przykłady dwóch narodów i porównaj cechy, które są charakterystyczne dla ich kultur.

Ćwiczenie 2
Zajmij stanowisko: czy kultura zmienia człowieka, czy człowiek kulturę? Swoje zdanie
uzasadnij minimum dwoma argumentami.

Stanowisko: kultura zmienia człowieka

Uzasadnienie:
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Dokończ zdanie.
Wytwory jednostki stają się częścią kultury, gdy…

 będą wpasowywały się w kod kulturowy społeczeństwa, w którym żyje.

 jej działania zostaną przyjęte i wprowadzone w obieg społeczny przez innych.

 dokończy dzieło.

 jednostka sama tak zadecyduje.

Ćwiczenie 2 輸

Wskaż, co zaliczamy do kultury bytu.

 sztuka teatralna

 sprzedaż produktów

 godło narodowe

 relacja z sąsiadem

 produkcja żywności

 auta

 pole kukurydzy

 język

Ćwiczenie 3
輸
輸

Wskaż, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Wszystko, co człowiek czyni i poprzez co się wyraża, jest
 
kulturą.
Kulturę symboliczną obejmuje wyrażanie potrzeb
 
ekspresyjno-integracyjnych.
Istnieje tylko jedna, właściwa definicja kultury.  
Kulturowe systemy znaków danego społeczeństwa są
 
powszechnie rozumiane dla osób spoza tego kręgu.

輸
Ćwiczenie 4 醙

Połącz pojęcia z ich definicjami.

czynności podtrzymujące egzystencję,

kultura materialna w tym działania gospodarcze
i zachowania konsumpcyjne

kultura bytu brak pasującej definicji

treści kulturowe odnoszące się do

kultura symboliczna
stosunków między ludźmi

wartości, idee i wzory zachowań

związane z zaspokajaniem potrzeb
kultura społeczna ludzkich wykraczających poza
podstawowe potrzeby człowieka
niezbędne dla przeżycia
Ćwiczenie 5 醙

Zapoznaj się z fotografią, a następnie wykonaj ćwiczenie.

Źródło: domena publiczna.

Podaj wymiar kultury przedstawiony na zdjęciu.

Ćwiczenie 6 難

Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.

“ Kultura Polski

Polska może poszczycić się bogatymi zbiorami literatury, malarstwa

i innych przejawów sztuki, które gromadzone były przez kolejne
stulecia. To między innymi teksty Sienkiewicza, Kochanowskiego, Reja,
Krasickiego, Krasińskiego, Bolesława Prusa czy Orzeszkowej. Wśród
malarzy ważne miejsca w naszej historii kultury zajmuje Jan Matejko czy
Malczewski.
Polski naród pielęgnuje pamięć o wielkich bohaterach narodowych,
chętnie przyjmuje postawę patriotyczną i nie wstydzi się swojego
pochodzenia. Polacy są dumni ze swojego dziedzictwa pozostawionego
im przez przodków.

Źródło: Kultura Polski, dostępny w internecie: travelplanet.pl [dostęp 1.02.2021 r.].

Podaj wymiar kultury, który został przedstawiony w tekście.

Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.

“
Karol Motyl

Rytuał – od antropologii kulturowej do analizy

transakcyjnej

Rytuały przyczyniają się do podtrzymania spójności społecznej

(przykładem tego mogą być rytuały rodzinne, sąsiedzkie, szkolne,
akademickie, wojskowe, sportowe, obywatelskie, organizacyjne).
Najogólniej, są one formą aktywności społecznej i mają szczególne
miejsce w rozwoju człowieka. Spotykamy je we wczesnym
dzieciństwie, kiedy są powiązane z kontaktem dziecka z matką
i najbliższym otoczeniem. Koncentrują się one na powtarzaniu
określonych czynności, a służą opanowaniu pewnych prostych
umiejętności motorycznych. Jednak w późniejszym rozwoju człowieka
są one nadal ważne – dzięki nim dziecko wzmacnia określone formy
zachowań (przede wszystkim społecznych).

Źródło: Karol Motyl, Rytuał – od antropologii kulturowej do analizy transakcyjnej, „Edukacyjna Analiza Transakcyjna”
2014, nr 3.

Wyjaśnij, jakie znaczenie dla kultury mają rytuały.

Ćwiczenie 8 難

Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.

“ Poprawna polszczyzna kluczem do zdobycia dobrej

pracy, czyli dlaczego ważna jest nauka języka
polskiego

Mówi się, że większość z nas jest wzrokowcami. Fakt, czasami pierwsze

wrażenie jest bardzo ważne, także dla rekrutera, ale nawet najlepszy
dress code nie pomoże na rozmowie kwalifikacyjnej, jeżeli nie będziesz
potrafił się poprawnie wysłowić. Możesz mieć świetne CV i duże
doświadczenie, ale i to może być niewystarczające, jeżeli zwyczajnie
nie możesz poprawnie ułożyć zdania. Wszak w wielu zawodach
niezwykle ważny jest kontakt z klientem, który może być bardzo
ograniczony przez problemy z gramatyką. Zatem jeżeli chcesz zrobić
dobre wrażenie na innych to koniecznie pamiętaj, że nauka języka
polskiego jest bardzo ważna. Bądź aktywny na lekcjach, co także
pozwoli wyćwiczyć ci poprawny język.

Źródło: Poprawna polszczyzna kluczem do zdobycia dobrej pracy, czyli dlaczego ważna jest nauka języka polskiego,
27.06.2019 r., dostępny w internecie: biblioteka.edu.pl [dostęp 1.02.2021 r.].

Wyjaśnij, odwołując się do tekstu, jaka jest zależność pomiędzy znajomością języka ojczystego
a kulturą społeczną.
Dla nauczyciela

Autorka: Małgorzata Krzeszowska

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Socjologiczne rozumienie kultury i wymiary kultury

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

II. Różnorodność kulturowa.

Uczeń:

4) przedstawia – z wykorzystaniem wyników badań opinii publicznej – wspólność

i różnorodność wartości afirmowanych w społeczeństwach europejskich;

5) analizuje cechy indywidualizmu i kolektywizmu w aspekcie psychospołecznym

i instytucjonalnym; wykazuje zróżnicowanie psychokulturowe świata w tych aspektach.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

definiuje pojęcie kultury;

omawia różne wymiary kultury;
analizuje znaczenie kultury w życiu człowieka.

Strategie nauczania:

konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

rozmowa nauczająca;
 dyskusja;
metoda wzajemnych pytań.

Formy zajęć:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Uczniowie w parach odpowiadają na pytania dotyczące przedstawionego tematu lekcji:

– Czego chcą się dowiedzieć?
– Co ich interesuje?
Zapisują odpowiedzi na kartce.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują

w zeszycie minimum pięć pytań do tekstu. Uwaga: każde z pytań musi rozpoczynać się od
słowa „dlaczego”. Następnie spacerują po klasie i na umówiony sygnał szukają kogoś do
pary, zadają pytania i odpowiadają na te sformułowane podczas czytania tekstu.

2. Uczniowie wspólnie rozmawiają na temat różnych ujęć kultury przedstawionych w sekcji

„Przeczytaj”. Na koniec wybierają tę definicję kultury, która według nich jest najtrafniejsza.

3. Praca z materiałem zamieszczonym w sekcji „Audiobook”. Uczniowie zapoznają się

z treścią, a potem w parach wykonują ćwiczenia do audiobooka. Następnie wybrana osoba
prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej.
Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udziela też uczniom informacji zwrotnej.

4. Uczniowie przechodzą do dyskusji: jakie jest znaczenie kultury w życiu człowieka?

Podczas dyskusji zwracają uwagę na wymiary kultury. Na koniec wybrana osoba
podsumowuje rozmowę.
5. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia. Następnie konsultują swoje
rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca

1. Wybrana lub chętna osoba ponownie odczytuje temat lekcji, następnie podsumowuje
zajęcia, wskazując, czego się dowiedziała.

2. Nauczyciel rozdaje uczniom ankietę ewaluacyjną z oceną lekcji, pracy własnej oraz pracy
klasy. Udziela im też informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Napisz krótką notatkę, uwzględniając w niej najistotniejsze informacje dotyczące zagadnień

poruszanych na zajęciach.

Materiały pomocnicze:

Antonina Kłoskowska, Socjologia kultury, Warszawa 2020.

Antonina Kłoskowska, Społeczne ramy kultury, Warszawa 1972.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Na podstawie multimedium uczniowie mogą przygotować prezentację multimedialną

dotyczącą znaczenia kultury w życiu człowieka.