,,Latarnik’’ – omówienie lektury

Temat: Geneza i problematyka utworu H. Sienkiewicza ,,Latarnik’’.

1. Henryk Sienkiewicz (1846 – 1916) – pisarz okresu pozytywizmu.

Pisał ku pokrzepieniu serc, co oznacza, że w swoich powieściach historycznych odwoływał

się do czasów bohaterskich zwycięstw Polaków oraz przypominał o rycerskich wartościach i
religijności narodu.

W 1900 roku w uznaniu jego talentu naród ofiarował mu dwór w Oblęgorku pod Kielcami.

W 1905 roku otrzymał Literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości.

Utwory:

- Trylogia: ,,Ogniem i mieczem’’, ,,Potop’’, ,,Pan Wołodyjowski’’

- ,,Qvo vadis’’

- ,,Krzyżacy’’

nowele: ,,Latarnik’’, ,,Janko Muzykant’’, ,,Sachem’’, ,,Szkice węglem’’

2. Geneza utworu:

WKLEIĆ SKAN: ( dwie części)

3. Czas akcji: II połowa XIX wieku (ok. 1871 roku)

Miejsce akcji: skalista wysepka w pobliżu miasta Aspinwall, niedaleko Panamy w Ameryce
Środkowej

4. Przebieg akcji w utworze:

a) ekspozycja:

- ogłoszenie o wolnej posadzie latarnika w Aspinwall

b) zawiązanie akcji:

- przybycie Skawińskiego do miasta i otrzymanie pracy

c) rozwinięcie akcji:

- spokojne życie bohatera na wysepce

d) punkt kulminacyjny:
- nocna lektura ,,Pana Tadeusza’’ i osadzenie statku na mieliźnie

e) rozwiązanie akcji:’

- utrata pracy i dalsza wędrówka

ODSŁUCHUJEMY: https://www.youtube.com/watch?v=uvssySf52Eg

5. Rola przyrody w noweli. Środki poetyckie.

Przyroda jest nie tylko tłem przeżyć bohatera, ale również niejako współbohaterem.

Z rozdziału II wypiszę przykłady:

a) epitetów ……………………………………………………………………………………..

b) porównań…………………………………………………………………………………..

c) uosobienia…………………………………………………………………………………

d) przenośni ………………………………………………………………………………….

e) onomatopei………………………………………………………………………………..

Temat: Wśród przeciwności losu. Dzieje Skawińskiego.

Proszę uzupełnić na podstawie lektury!

1. Przedstaw dzieje Skawińskiego.

I. Żołnierz

 uczestnik powstania listopadowego (1830-1831)

 wojna domowa w Hiszpanii w latach 1833-1840 o następstwo tronu
 służba w Legii Francuskiej (walka Francji o kolonię algierską)
 udział w walkach o odzyskanie niepodległości przez Węgrów (Wiosna Ludów: lata
1848-1849)
 wojna secesyjna (po stronie Północy przeciw południowcom 1861-1862)

II. Tułacz emigrant

 kopacz złota w Australii

 …………………………………………………………………………….
 ……………………………………………………………………………….
 …………………………………………………………………………………
  ………………………………………………………………………………………
 ………………………………………………………………………………………
 …………………………………………………………………………………………
 …………………………………………………………………………………………
 ………………………………………………………………………………………..

III. Przebudzenie.

- Skawiński powiedział o sobie: ,,Jestem jak statek, który jeśli nie wejdzie do portu, to
zatonie…’’

Jak rozumiesz to porównanie.

…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

Temat: Na wyspie szczęśliwej. Pobyt Skawińskiego w latarni.

1. Dlaczego Skawiński był tułaczem?

Jako uczestnik powstania listopadowego musiał po jego klęsce złożyć broń i opuścić ojczyznę
w obawie przed prześladowaniami ze strony zaborcy. Walczył jednak tam, gdzie toczył się
bój o sprawiedliwość i prawdę w myśl hasła ,,Za wolność naszą i waszą’’.

Kiedy opuścił żołnierskie szeregi, chciał osiąść na stałe, pracować, ale zły los sprawił, iż
żadne próby nie udawały się – prześladowała go dola emigranta.

2.

Życie na latarni Uczucia

1. Rzetelne wypełnianie obowiązków. Zadowolenie, spokój, szczęście
2. Obserwacja morza, miasteczka, lasu ………………………………………………
podzwrotnikowego ………………………………………………
3. Niedzielne wyjazdy do miasta. ……………………………………………………
……………………………………………………
…………………………………………………….
4. Odizolowanie się od świata. …………………………………………………….
………………………………………………………
5. Otrzymanie polskich książek. ……………………………………………………..
PRZEBUDZENIE. ……………………………………………………..
…………………………………………………….
3. Korzystając z cytatu, uzupełnij tabelę:
„Tam, na dworze, ludzie na owych okrętach walczyli z nocą, ciemnością, z falą; w izbie zaś
spokojnie było i cicho”.

Przestrzeń otwarta …………………………. Przestrzeń zamknięta – latarnia

niebezpieczna …………………………………………….

Symbol nieskończoności, wolności, swobody ………………………………………………

działania, zagrożenia, zniszczenia ………………………………………………

4. Tryb życia latarnika.

Kolejne dni i tygodnie w życiu latarnika stały się monotonne, jednostajne i podobne do siebie.
Skawiński w końcu może odpocząć i wyciszyć się, ale praca też przynosi i niepokojące
objawy. Latarnik ich nie dostrzegał, ale zauważyli je inni ludzie. Latarnik stał się posępnym i
zamkniętym w sobie odludkiem, a latarnia niemal jego grobem.

Stopniowo tracił umiejętność komunikowania się z ludźmi. Ciągłe kontemplowanie natury

spowodowało, że stała się ona dla Skawińskiego jedynym światem, w którym czuł się dobrze.
Nie potrafił się odnaleźć wśród ludzi, ale nie ubolewał nad tym, a wręcz przeciwnie – czuł się
szczęśliwy, bo praca w jego samotni dała mu równowagę, spokój i beztroskę.

Ulubionym zajęciem Skawińskiego było obserwowanie z balkonu latarni morskich pejzaży,

które za każdym razem wprawiały latarnika w zachwyt. Codziennie przed południem
obserwował żaglowce, statki, parowce płynące po morzu, ruch w porcie Aspinwall (ludzi, ich
domy, drzewa bananowe i cytrusowe). W samo południe krajobraz wyciszał się – ludzie
udawali się na spoczynek, panowała absolutna cisza, a na morzu niemal bezruch.

Temat: Ojczyzna w książce zamknięta. Przebudzenie Skawińskiego.

1. W jaki sposób Skawiński wszedł w posiadanie książki, która przerwała jego ,,sen na
wyspie’’?

…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………..

2. Przygotuj się do opisania przeżyć latarnika. Przedstaw zachowanie Skawińskiego i emocje,

których doznawał podczas czytania książki.
 Zachowanie bohatera Emocje, myśli wywołane lekturą
1. Otwarcie książki z biciem serca, potem - podekscytowanie, niedowierzanie,
spojrzenie na stronę tytułową w uroczystym przypomnienie sobie autora i jego
skupieniu i ciszy. wcześniejszych utworów.
Pierwsze cztery wersy utworu

Dziewięć kolejnych wersów

Następny fragment utworu

3. Tęsknota to inaczej …………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….

Opis przeżyć wewnętrznych – słownictwo

- ze wzruszenia zabrakło mu głosu./Głos uwiązł mu w krtani./Odczuwał ścisk gardła./Nie mógł

wykrztusić słowa.

- Tekst rozmazywał mu się przed oczami./Nic nie widział.

- Słyszał bicie własnego serca./Serce kołatało mu jak oszalałe./Serce podeszło mu do gardła.

- Nie mógł (nie był w stanie) się opanować./Stracił kontrolę nad uczuciami./Nie mógł pohamować
swoich uczuć.

- Łkał/płakał/szlochał jak dziecko./Nie mógł powstrzymać łez.

- Wezbrały się w jego duszy hamowane uczucia: tęsknota do ojczyzny, miłość do niej; tłumiona
pamięć o ziemi rodzinnej.

- Z bezsilności rzucił się na ziemię.

- Nie widział, co się dzieje dookoła.

- Tekst inwokacji rozbudził w nim wspomnienia, obudziło do życia, przypomniał o ojczyźnie.

- Po wstrząsie, jakiego doznał, powoli przychodziło opamiętanie i uspokojenie.

Wieś rodzinna Skawińskiego

- Obrazy polskiej ziemi mieszają się Skawińskiemu podświadomie z przyrodą na jego wyspie z latarnią.
Mgła nad łąkami jest jak ocean, odgłosy ptaków (derkaczy, bąków, żurawi) kojarzą się z mewami,
szum lasu sosnowego brzmi jak szum fal morskich

Temat: „Latarnik” jako nowela.

I. Latarnik – rodzaj literacki – epika, gatunek literacki – nowela.

II. Cechy noweli:

1.Jeden wątek – los polskiego emigranta Józefa Skawińskiego.
2.Jeden bohater – Józef Skawiński.
3.Jedno miejsce akcji – wysepka niedaleko portu Aspinwall.
4.Główny motyw, wątek – latarnik –zawód, który miał przynieść Skawińskiemu spokój i
wyciszenie, a obudził wyciszone uczucia do ojczyzny.

III. .Wyraźne części noweli:

a.ekspozycja – zarysowanie sytuacji, przedstawienie wcześniejszych losów bohatera,
b.zawiązanie akcji – objęcie posady latarnika przez Skawińskiego,
c.rozwinięcie akcji – życie Skawińskiego na wyspie, stopniowe wycofywanie się latarnika z
życia,
d.punkt kulminacyjny – lektura „Pana Tadeusza”, przypomnienie o związkach z ojczyzną,
e.rozwiązanie akcji – zwolnienie Skawińskiego z funkcji latarnika,
f.epilog (puenta)- odpłynięcie Skawińskiego z wyspy, odzyskanie siły duchowej i ojczyzny
(w książce).

Temat: Znaczenie utworu Henryka Sienkiewicza.

,,Latarnik’’ ukazuje dramatyczne losy emigrantów popowstaniowych oraz funkcję literatury

w utrzymaniu tożsamości narodowej. Ilustruje także żywe istnienie ,,Pana Tadeusza’’ wśród
ówczesnych Polaków.
Człowiek pozbawiony ojczyzny nie może być szczęśliwy, bo nie posiada wtedy swojego
miejsca na świecie, ciągła tułaczka (bez celu)– unieszczęśliwia. Miłość do ojczyzny ma moc
przywracania sensu życia, odnawia jego cel, wskazuje drogę. Wielka literatura (jak „Pan
Tadeusz”) to drogowskaz, który przypomina, że ojczyzna żyje, dopóki Polacy, mają ją w
swoich sercach.
Temat: Ćwiczenia słownikowe do charakterystyki Skawińskiego.

1. Przedstawienie postaci:

- Skawiński, lat około 70,

- emigrant i tułacz (po klęsce powstania listopadowego musiał opuścić ojczyznę ). Bojownik
walczący ,,Za wolność naszą i waszą’’.

- wcześniejsze losy bohatera poznajemy dzięki jego wspomnieniom (przywołanym w utworze

na zasadzie retrospekcji)

2. Wygląd bohatera:

- ,,czerstwy, wyprostowany, mający ruchy i postawę żołnierza’’

- siwe włosy, śniada opalona cera jak u Kreolów. Niebieskie oczy i jaśniejsza karnacja
odróżniały go od miejscowej ludności

3. Cechy charakteru:

- odważny żołnierz (walczył pod różnymi sztandarami o wolność – lekcje wcześniejsze)

- pracowity i uczciwy (podejmował się wielu zajęć na różnych kontynentach, próbował

dorobić się ciężką pracą – lekcje wcześniejsze)

- prześladował go pech – zmagał się z przeciwnościami losu i wszędzie spotykały go

niepowodzenia niepozwalające zostać w jednym miejscu na dłużej

- sumienny, uczciwy, pracowity, łagodny, prostolinijny

Idealny latarnik powinien mieć usposobienie więźnia, który nie myśli o ucieczce. Musiał
zrezygnować zżycia towarzyskiego i mieć świadomość, że jest niezastąpiony. Mieszkał w
swym miejscu pracy – w latarni na bezludnej małej wysepce. Tylko w niedzielę mógł za dnia
opuścić latarnię i popłynąć do Aspinwall. Na co dzień dostarczano mu pożywienie i wodę.

W ciągu dnia wywieszał flagi w kolorach odpowiadających pomiarom wskazywanym przez

barometr, a przed nocą zapalał światło latarni.

Miał doświadczenie w pracy na morzu, ponieważ pracował przez trzy lata na statku do
połowu wielorybników.

- gorący patriota

- kochał przyrodę i rozumiał ją

4. Ocena postaci

- konsul zaakceptował Skawińskiego, był pełen podziwu dla jego waleczności

- miejscowa ludność lubiła starego latarnika, strażnik chętnie z nim rozmawiał