PRACE FILULOCICZNE TOM XVIII PROFESOROW! DOKTOROWI WITOLDOWI DOROSZEWSKIEMU W TRZYDZIESTOLECIE JEGO PRACY ye TEN TOM SKEADAJA W HOLDZIE PRZYJACIELE, KOLEDZY, UCZNIOWIE. 4 om oO Czes Ww NSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE WARSZAWA 1965Ten dzial frazeologii, niezmiernie interes i ‘ : literaturze naukowej od niedawna dopiero posal waey oat Ww naszej wyeh i #mudnych zestawiet pojedynezych wyrazen i zwrotow badé brass calych grup frazeologicznych w bardzo wielu jezykach, rodzinach i grupach jezyko- wych. Oelem takich zestawien jest wykrycie wspélnych drédet frazeologii curopejskiej, Ww szezegélnosei slowiaiiskiej, oraz powigzanie je} 2 dalssymi fodlami Swiatowymi.? Metoda poréwnaweza pozwoli lepiej zorientowaé sig w tendencjach rozwojowych frazeologii, pozwoli wreszcie wydzielié w kazdym jezyku to, co jest w nim swoiste, zwigzane badd ze struktura jezyka, badé z osobliwoseig kultury danego narodu, od tego, co jest: wspélne wielu jezykom lub grupom jezykowym. Obeeny stan badati nie pozwala na stworzenie teorii frazeologii poréwnaw- czej, materialy jednakze, kt6rymi rozporzadzamy, daja podstawe do uogélnia- jaeych sformulowan zaréwno w zakresie typologii frazeologicznej, jak i waa- jemnych wplyw6w poszezegélnych jezykéw czy kultur. W bogatym materiale frazeologiemmym poszezegéInych jezykéw europejskich awrécimy przede wszyst-_ kim uwage na zwiazki frazeologicane naturalne i konwencjonalne#* ywiazki naturalne to takie, ktérych érédlem powstawania sq zjawiska natin Swiat roglimny i zwierzecy, zachowanie sie ezlowieka, jego naturalne nazwy ezesei ciala, podstawowe ezynnosci fizjologiezne. Cztowiek, obs nature, przenosi nazwy przedmiotéw i zjawisk naturalnych na inne pr lub czynnosei w podobny sposdb we wszystkich jezykach. Zjawisko- ' Por, J. Morawski, Kastor ¢ Polluks. Studium @ zakresu frazeologii pord gélnym wwzglednieniem romadskie), PAU, Krakow 1937. eee Por. F. Machalski, O éranskich krewniakach preyslow polskich, er Skorupka, Przenosnie w jezykw potocenym, Pord 1949, 2. 1, 2 oraz TY yeh, Pord 1952, 2. 5, 6. eneStanislaw Skorupka ie znanym zjawiskiem na calym Swiecie. w 7 eis przeniesiono 1 objawy zaburzen i p 7iMolkie zy wiolowe manifestacje gwaltownych 1 wyrazenia: pol. burza wojenna, rewolue de la révolution; — pol. burza uczud, nar os ee sm ‘der Leidenschaften; fr. les orages (les tempéte jempests of the passions; — pol. burea oklaskhw; ros, eed); aes, boure potlesku; niem. ein Bei pas vwyacmne; niem- sions; ang. the t cuermos (pyronaecnant sin orage @applaudissements. : ire, o Teakawice i ploruny Waeza sie 7 szybkofeiq dzialania albo 2 sien jakiegos zjawiska, stad wyrazenia i awroty poréwnawere, jak Myskawiea (jak piorun); mignac, spasé jak biyekawiea, jak piorun, je is jasnego nieba): pedsié byskarciea a. totem blyskawiey (piorunem); rewead, biyskarice (proruny) (0 oczach). Podobne zwiqzki spotykamy w inn Kach: czes. rychly jako Desk; letét jako blesk; piijiti = éista jasna jako In ros. Kax epom, Kak epowos (ozdyutume); KAK Moa, moanueit (acmems), 4 Spocams eponss (« Moana); ¢ Ssicmpomor Moai; MoaHUn yoraca; — Ukr. nave (u epin 3 scnovo veba;— Serb. bro kao munja; grom iz vedra neba; —niem schnell; Blitz aus blauem Himmel; — fr. avec la rapidité de la foudre; p comme Véclair (comme la foudre); un coup de joudre ‘cios nieprzewidzi: scozescie’; — ang. like lightning; (like) bolt from the blue. Polskim przenosnym uzyeiom wyrazu chmura w zwiazkach nyeh: chmura piactwa, komaréw ‘wielkie mnéstwo, chmara’; chmura smut) sie’; byé, chodzié jak chmura ‘byé 2ym, bez humorw’ odpowiadaja pod yrazenia i zwroty imnojezyezne: ezes. mraka vojska, mraky stel; chodil ja mrdka; chmury mu sed na €le;—Yos. mya Komapos, caparuu; xodume mya; cuompems myueii; fr. une nuée de cousins, @oiseaux; un nuage de tris sur le front; bohneur sans nuage; —niem. eine Wolke von Heuschrecken; bewdlkte Stirn; — ang. to be under a cloud. Dziedzina zjawisk natury jest zaledwie jedna z dziedzin, ktéra s wspélna podstawe wystepowania spontanicanych zwiazkéw frazeologiem w réanych jezykach. Tu naleza réwnies wszelkie zwiazki oparte na obs zwierzat i roslin. : Koni jako zwierze powszechnie znane i uzywane do jazdy pod wierzeh 1 rob6t pociagowych jest symbolem sily i ciezkiej pracy, stad takie wyrad i zwroty: pol. silny, zdrowy jak kon; pracowad jak kon; — exes. dFit jako kit TOs. paGomams xax aowade; ukr. npayiosamu xx xine; — fr. travailler comme cheval (czeSciej: comme un boeuf); —niem. arbeiten wie ein Pferd; Pfer und Spatzenjutter; — ang. work like a horse. : Kori stat sie réwniez podstawa obrazowo wyrazanej mysli, ze daréw, 2wlast kosztowniejszych, nie nalezy krytykowaé. W régnych jezykach uj Jest mniej wiecej jednakowo: — pol. darowanemu koniowi nie patrzy si¢ w 2ES 2 sagadnien frazeologit poréwnay, mawone} arovanému koni na suby nehled — ros, es * imcaoy nonce (ROW) #90 ne. dunznuens — fe, yee uk pas a ia dont; — ang. not to look a gift horse in Ta ie Monten Gant sieht man nicht ins Maul, wits — nem. einem gemjubuie obrazowo prZedstawia sig mozliwose po se seco pallor 8i¢s —TOS. non 0 wemspée nora, svi ol os eke J aol nouadt!, "MOG we chomexanace) — vile. wine wa vomupsox (uous) un Cam rereaarmcn; — Serb. t najbolji kon} posrnes — ang. ite a qood hese (ee onmimiunbles (a horse strumbles that has four lege); aiem. ataipon ane cat | “pyerd mit vier Beinen; — fr. gute Tae an , L n'y a si bon cheval che ha quattro gambe; — (ri yaire pieds ef tombe); — whos. ¢ calle anche wn carallo errat interdum quadrupes. ikie te prayslowia ujmuja mofliwosé omylek w ob: ‘ . nie wsrystkie tylko wytykaja mu eztery nogi ‘oor woe Poza ogdluymi cechami konia powszechnie sig narzneajacymi, majdujaeymi aibivie we frazeologii wielu jezykéw, takimi jak sila i praydatnosé do pracy. vine jego wiaseiwosei i zachowanie staja sie podstawa do najrozmaitszyeh ‘diomatyeznyeh zwrotéw i prayslow. Zwroty te mvigzane sq ze specyficanymi yanmkami, w jakieh kon sie znajduje w danym kraju Inb z jego speejalnym sastosowaniem. Niekiedy sq to cechy powszechnie znane, ale nie zajdujace we frazeologii wieln jezykéw, tylko wystepnjace w poszezegélnyeh je- st rzeczy powszechnie gnana, Ze ko musi i moze duzo zjesé, jednakae mnie dobrego apetytu z apetytem koriskim znajdujemy tylio w jezykn : eat like a horse. Zwrot ten spotykany jest w jezyku potocznym - ach méwi sie raczej o apetycie albo o glodzie wilezym: pol- apetyt; byé glodnym jak wilk;— x08. eoait annemum; — exes. mdm Dad jako vk; —niem. Woljshunger; — fr. faim de loup. : \iadomo, e awierzeta jedza i pija tylko tyle, ile potrzebuja do zaspokoje” nis glodu lub pragnienia. Do nadmiaru trudno je zmusié, Na tym tle powstalo civ prayslowie méwigce o tym, #e trudno jest zmusté kogos do poste: yowania whrew checi: you may (can) take a horse to the water, but you cannot ike him drink. Odpowiednie prayslowie polskie ma forme a Cen cingnij konia do wody, kiedy kon mie choe pié (Adalberg). Z okredienio ee iniccuie — horse's meal. spotykamy s@ tylko w jenyu SnelclSi | Th mucay tyle co ‘suche jedzenie’, ‘bes pieia’, & wiee jedzeme pada aad - ‘rw najpierw jedza swanystieo "ysnoles) m masteniie OlIRTTIIS pieia he W sig konia Drugim drédlem naturalnego powstawania wyzazet i awroloy ae jest sum extowiek, Obserwaja wygladn czlowiekn, jego zachowsl tt “tala sig podstawa Hemnyeh swignkéw fraseologicanych W Scevegsinie gesty awigzane # ruchami rak i glowy, jako naj oe St irddiem liemych réwnolegle powstajacyelt © frazeologicanyeh, ee_ Stanislaw Skorupka ae dig na co, potwierdzenie ¢: ia neki wyraza BVEIO TEN Sewa, stad talkie mn zgode Da aE na co 2g0de' podaé komn (po amie ie ee a iagnaé do me 0 podaniem reki’; sci eo rok dan IPE op) pone sObte ce (a ross puna no yr 2) “a ey sponse Komu';—niem, die nodamns, mpomanyn £9" Srayrackaé co"; — pol. oddad komu reke mwojq anf geben "rec2ye 2 0 DT aaié sie na malzenistwo Gea) TES Tg muah 2 eno prio — fr. offrit dW Tay sig rownied prosba o jalmuéne, stad Z gestem wyciagania Ses) —ros. pot. przestarz. mpomseweams Dol hagas re me ee 0 jakmuang’s b) ‘ofiarowaé pomoe’y @) % main 2 fist: ee vem, cine offenc (hohle) Hand machen "wyeiqgaé jalmuzne)’- — 10s. Coin Kono MeUKOMs max He aa wowadu esdom, a Kopau mecmom. He enade pyroils ee or ii Sentencja o niekorzystnych spélkach bra} PO pols B ee wanym stwierdzeniem niekoraystnego ieh el y skitki, Se niedobre spdlki. W jezyisu rosyiskim De kretny, ujmuje obrazowo sytuacie, W EY “Towade (xoswaa) © 6oaKom mazaadchs xBoome bedzie wiedStanislaw Skorapka 126 : o ‘a ve tew. frazeologii konwencjonalne), tj frazeologii W zakresie 12% potykamy rownies wiele watkow i wersji y os oe jsolozientee®, najezesciej obrazowego ujmowania dobiesistvo fre ead wynika, 2e wspolne) struktury umy, uogdlnior, Pov veakeji na pewne Zjawiska. Régie znajdujy 2 jego j A : ‘omiemnych, obyezajowych i kulturalny rE tym réanej mentalnogei Indzi bad tex gyw i zwigzanej f ! to a ens posaezegdluyeh jenyk6w. Ozesto sig zdarma, 46 rane Sire razona pod wagledem tresei jednakowo, ale za po) see fezykowe}. Zalenosé od warunk6w miejseo innej formy j 1 vrunk OW pees aes jezyka wystepuje tu tak samo jak i w zakresie Jogieznych naturalnyel ree ee aeemn arts pidro do pisania nazywamy w jezyku 4 ee iiérem, exes. plniel pero, TOS. seunoe nepo (asmopyuxa), wk. Bee ai abr a le stylo (graph), w niem. (Pull) federhalter, wg (pidro dzialajace jak fontanna, na zasadzie fontanny), W kiej uwypuklona jest trwalosé urzadzenia, nazwy i ezeska, angielska i druga syntetyezna nazwa rosyjska nawiaauja do nizmu dazialania, nazwa francuska —do zewnetrznego ksztaltu, pray nazwa czeska wydaje sie repliky nazwy niemiecl rosy Rozniey obyezajow tlumacza sig takie zvroty jak: pol. dad, dostad a a, daé, podaé, dostaé czarnq polewke ‘odméwié konkurentowi reki’; — ukr. zapoysa; — ezes. dosiati kosem, dati nékomu kosem; —niem. einem Korb kommen, j-em einen Korb geben. Bylo bowiem zwyezajem w dawnej niepozadanemu konkurentowi o reke panny podawano pray stole arb czarna polewke, dajac mu w ten sposdb poznaé, Ze nie jest mile Wedlug zwyczajéw staroniemieckich natomiast niemilemn konkurent podawala kosz bez dna, co bylo aluzja, ze w takim kosau nie méglby gniety do pokoju panny.* Zwrot ten zostal przejety 2 niemiecki do jezyka ezeskiego i polskiego (por. dostad kosza a. odkosza). ae geek In; stosunkow flumacay sie nazwanje Ww po aa anes sim Znaczka, poeztowego ,,krdlewska gtowa: king's « Nyrazenia te powstaly na skutek tego, ze znaczki a awykle profil glowy pannjycego. on pay, Polak po szkodzie zawiera mysl, kt6ra jt pete ae BeeD, doswiadezenia. To, ze doswiadezen ¢ "MAT. ayOpuii no wxodi). Reymianie ujeli te mysl w_ ae v { Zob. A. Krasnowolski, Preenogni tocznej, Warsaawa , Preenosi j * Zob. Borchardt-Wustman cope Dee ih ho} io whee mund, 7 Aufl., Leipzig 1955, = 377.” Die sprichwértlichen% zagadniei frazeologit nO iunt stulti, nisi in angustiis. on™ pe - - Tnne narody, ‘ netyeco oa mien ny spos6b: 708. sadraew yao wyrataja te sama tr - 5 the events —niem. nach der Tat ist jeder kl von, ang. bane ager 8S viszp. et conejo ilo, eb conseio wei a aH) a ae 3 — fr. apre : ar ist apres dommage chacun Ie. si" 4 jn w starozytnym Raymie pownies jue we zymie powstalo przystowie: aie condita. Proyelowle $0 =n) Sie ners 1: oma non fos falta WR ee A tr. Rome’ Wa'pas di bhi on oe ee é een un seul jours "Rom ward nicht an einem Tage erbaut; — jour; — niem. £? i en ‘i $—ang. Rome was is sien aykach hisapaviskim i polskim sparairwownn je i Gee ink akow miejscowyeh: hiszp. en wna hora no se gané Zamora; — gis ron Krakow zbudowano. 5 hGh ee oma non fit na 3 Wasnym 4rédiem. wspélnej wielu jezykom frazeologii jest Swiat antyezny, ji mndwno mitologia, jak historia i literatura antyemna. Wspomniana jui \yeyinica praca jako symbol ciezkiej pracy, ciezkiego wysitim jest anana w wielt jenyk czes. sisyfovskd prace, vos. cusufos mpyd, niem. Sisyphusarbeit, fr. recall (rochel) de Sisiphe, ang. task (stone) of Sisyphus. Symbolem meki nie- penionych pragnien sa mehi Tantala —w podobne) formie zane w innych j exes. Tantalova maka, ros. ayku Tanmaaa (manmazsoss aye), niem: ang. tortures (torments) of Tantalus. 4 wewnatrz stal sie koi trojariski fr. cheval de Troie, ang. the Trojan jezykach: Tantalusqualen, fr. supplice de Lantale, Symbolem niebezpieczenstwa grozacego 0} (por. lac. equus Trojanus, Y08. mpoanekult KOH, horse) Punktem wyjéeia wyrazen takieh jak: pol tres. drakonichy trest, drakonické opattent, ros. Opaxonosckue ete se kr. Opaxoniscenaii saxon, ‘ey penalanen ements’ ang. draconian code itp. byly ustawy Drakona, prawodawey atetiskiego 2 VIL wieku p. 0. © ? Fy Oe eT ieee alee re lwia exeéé, naga. praroda, stoty Srodel, buna 10 szklance wody | i nim, Sientoratomes th eaten acne voice; ros. axunaecosa mama, Ukr. axiaaee Achaia ang. Ackilles*heel; TOS Sesion Lowenanteit, tr. a part du Won; ang. te tackte, reine Walwheit, exes. hold, otentomd ‘naked truth, ros. drakonskie prawa, ustary, Srodki;Stanislaw Skerupka 128 ch wyrazer i zwrotow jest Biblia. Biblijne wyrazenia: Pease ate ‘SE: th, tenebrae Aegupti (Bxod. X, 21, 22), lapis ang (Pror. Izaj. XXVIII 16), terra, quae fluit lacte et melle (IL Moj - (IIL Exo VILL 17; XIII 5); wersety: in sudore vullux tui vesceris pane (L Mojz. ITT 19) non relinquetur hic lapis super lapidem (Mat. XXIV 2; Mar. XTT 2), versa in statwam sais (Gen. XTX 26), residui autem in omnem ventum dispergentar (Pror. Ezech. XVII 21) i inne—daty poezatek odpowiednim wyrazeniom i zwro._ tom spotykanym w wiekszosei jezyk6w enropejskich (por. pol. cheb powsseding ciemnosei egipskie, kamien wegielny, Kraina miekiem i miodem plynaca, nie po. sostarié kamienia na kamienin a». nie posostanie kamich na kamieniu, samienig (sie) w atup soli, rozpedzié na cstery wiatry, w pocie czota (pracowad); Oe. see nacyunaity, kr. nacyusui xaid, exes. cheb verdejsi, niem. dax tigliche Brot, fy. pain quotidien, ang. daily bread, ros. ecunemckan mesa, UIE. mswa ecumemewra niem. dggplische Finalernis; ros. xpaeyeoawent xanews, uke. napicsit Kaninn, exes. sihelny Ramen, fi. pierre angulaire, ang. corner-stone; exes. semé opliivajies miskom a strdim; niem. das gesegnete Land, ro Mitch und Honig fliess, fr, pays coulant de lait et de miel, ang. «land of milk and honey; wkr. 6 nomi waa, 108, 6 nome auyas fr. d Ta sueur de son front, niem. im Sehweisse seiner Angesiehts, ang. by the sweat of one’s brow; ros. He ocmasume Kamxa na Kanne; UY. ne mautumy Kaweua na Kaseni; exes. neustane « mista kamen na kament; ros. npozuams na ece vwemupe cmoponss ukr. posizramu nid vomupu simpu; fv. disperser & quatre (é tous les) vents. 7 Wspélnym Zédlem frazeologii europejskiej sa réwnies cytaty ze Swiatowe] literatury pieknej i naukowej, jak: hyd albo nie byé (to be or not to be — Szekspir, Hamlet), watka o byt (struggle jor life— Darwin), muzyka przysstosei (tytut bro- seury Ryszarda Wagnera, Zukunjtmusik. Brief an einen franzdsischen Preund, Lipsk 1861) i inne. W nowszych ezasach podlozem wspélnej frazeologii jest nuedzynarodowa terminologia naukowa, handlowa i techniezna przenikajaca do jezyka potoeznego pisanego i méwionego, np. pol. ofworzyé komu konto; — c7es. olvirati, zaklddati eet; —ukr. sidxpumu paxynox; — niem. Konto eroffnen;— fr. owvrir un compte courant; — ang. open an account-current; — pol. punkt wi- denia;—ros. mowra spenun;—ukr. movxa sopy;—niem, Ansichtspunkt; — fr. point de cue; — ang. point of view; — pol. na wielka skate; — niem. in groseem: Mafstabe; —fr. sur une vaste échelle; — ang. on a vaste scale itp. W konkluzji stwierdzié mozemy, 1) Ogromna liezba podobnych zwiazkéw frazeologicanych, zwlasnea awiaz- Kow taw. laczliwych, tworzy sig spontanicznie w wielu jezykach niezalednie od siebie. Powstaja one w naturalny spos6b i znajduja uzasadnienie w jednakowyeh 5 Szober, Echa Biblii we jrazeologii polskie). — Na strazy jesyka, Warszawa 1937, oe - Skorupka, % cagadniet jrazeologii. IT Powstawante zespolen frazeologicsnych, Spraw. 2 Pos. Kom. Jes. TNW. Wyds. I, t. IV. Warazawa 1952, s. 167—180. ce cer eon H: Kurkowska, 8. Skorupka, Stylistyka polska, rozdziat: Wspélne ér6dla frazeologit Jezykow europejskich, Warszawa 1959; s. 162-165,% aagadnien frazeologii poréwn, jeakejach ewtowieka na gjawiska natury, w Ravan? cea : Winnnego i 2Wierzeeego, w podobaych wytw Podobaych obserwacjach éwiata revikie} kultmry materialne} i duchowej. ezlowieka, we wspsnocie znacma liezba zwigzk6w frazeologicmych lgcrli ges 4 naturalny spos6b % gestami ezlowieka, x minika ae i stalych wigie sig indziom odezuwaniem i 2 jednakowymi reakejami dui cwszystkim: enetr2ne. cjamiezlowieka na bodice ze. 3) Znaczna liczba stalych, wspélnych wielu j gua Arddlo we wspélnyeh kregach kulturowych Lace 1 ewrotow ropeiskie} takim wspélnym, éddlem jest kultura antyezna, la frazeologii Cutnra starozyinego Wechodu. W sreduinwisert, = nawelittwonnate site eiach, ‘Wrar # Toxpowsoobnientant id tclieeeel (atc) eee ene ve Biblia, 2 ktérej réane cytaty i seni ae arédiem sala sie a) ‘ytaty i wyrazenia utrwalily sie w wielu jezykach. Wr najnowszych czasach coraz wiekszy wplyw wywieraja literatura i eee we daiedziny nauki i techniki, skad ezerpie sie i rozpowszechnia wsp6lne po. jecia i terminy, ® nastepnie awigzang z tymi pojeciami frazeologie. po |) Rémice warunkéw ekonomicanych, obyczajowych i kulturalnyeh wiréd narodéw oraz rémice struktury poszezegélnych jezykéw sa przyezyna powsta- ‘ania taw. idiomatyzméw, tj. struktur gramatyezych i frazeologicanych whsciwyeh tylko danym jezykom. Wainiejsze Zédia slownikowe S. Adalberg, Ksiega preystéw polskich i cwroléw preystowiowyeh, Warszawa 1804. Slownik jeeyka polskiego pod red. W. Doroszewakiego, t.I—VI (A-Pre), ‘Warszawa 8—1964. ‘Aret, Slownik frazeologiczny jezyka polskiego, wyd. 4, Warszawa 1934. Szober, Slownik poprawne} polseczyzny, wyd. 3, Warszawa 1958. Xlownik aryrazéw obcych pod xed. Z. Rysiewieza, wyd. 4, Warszawa 1958- sienik wyrazéw bliskosnacenych pod red. 8. Skorupki, wyd. 3, Wansawa 1999; Siownik polsko-ukratiski, t.I—II, wyd. Akademii Nauk: Uiraitiskie) SRR, Kijow 1959. Slowuik ukratteko-poleki pod red. 8. Hrabes, P. Zwoltiakiege, Warssawe 1907: LM. Kupoveceo, #1 0, +1 Gp, Bes ee _M. T. Panscnatit, Kunis 1955. t. EXV (AeT), Axanemma Hayx CCCP) Mocxpa 1950-—1963.. B. Harn, Toaxoasait caoaaps 21cusoco seaukopyyecKOe? MIKA Aneso-pyceruit Gpaseoaceuvecktai caoeapr, cocrasuat A. B. Hewcyxo-pycexut Gpaseoaozuveckuil ctosaps, COCTABIT I 3. Z Stownik polsko-czeski i czeako-polski, opr. B. Vydra, wyd. 2, Praha 1952-19 P. L. Celakovsky, Mudroslovt ndrodu slovanského ve piislovich, wyd. Doves | lovnik spisouného jazyka éeského, t- T (A-M), Ceskoslovenski F. Travniéek, Slovnik jazyka éeského, wyd. 4 Praha 1952. M. Radenkovié-Michajlovié, Reénik engleskih izraza ¢ Brewert's dictionary of phrase and fable, new Familiar quotations by J. Bartlett, author's ed ‘Drace filologiezne t, XVIIL, ez 4by W.G The Oxford Dictionary of English Proverbs compiled by Smith Se ce oo B.L. K. Henderson, Part I: Verbal A Dictionary of English Idioms by B. ial phrases, London 1954—1956. ate oil, Wybir idioméw angielskich, Warszawa 1951. Nouveau petit Larousse illustré, Dictionnaire eneyelopédique de Clande. ‘is 1959. . GWE Pa tlopale ds tooions franguises, Paris 1957. : Proverbes et dictons francais par J. Pinaux, Paris 1956, Presses Universitaire P. Kalina, Stownik franeusko-polski i polsko-francuski, Warszawa 1956. . Borchardt-Wustmann-Schoppe, Die sprichwortlichen Redensarten im deutschen 7 Aufl., Leipzig 1955. Gefliigelte Worte auj Grund der von Georg Biichmann selbst hesorgten Ausgaben Fiiagste Gegenwart erginzt von Adolf Langen, Berlin 1915, : Stownik niemiccko-polski i polsko-nieméecki, opr. P. Kalina, wyd. nowe, Wa A. Arthaber, Dizionario comparato di Proverbi ¢ modi proverbiali in sette lingue, ‘ating, francese, spagnola, tedesca, énglese, greca antica, Milena 1952.