Powstanie II Rzeczypospolitej

KALENDARIUM

1 7 7 2 -1 7 9 3 -1 7 9 5 rozbiory Polski
1807-1815 Księstwo Warszawskie
1 815-1832 Królestwo Polskie (okres obowiązywania konstytucji)
1830-1831 powstanie listopadowe
1863-186 4 powstanie styczniowe
1 914-1918 Polacy w Wielkiej Wojnie (I wojnie światowej)
1918 odzyskanie przez Polskę niepodległości
1 918-1922 kształtowanie się granic i ustroju II Rzeczypospolitej

-O JĘCIA: rozbiory ■ zaborcy ■ insurekcja ■ praca organiczna ■ międzynarodowe

jznanie państwa ■ Sejm Ustawodawczy ■ konstytucja ■ wychowanie propaństwo-
■e ■ sztafeta pokoleń ■ zasada suwerenności narodu

Nasza niepodległość
Co roku 11 listopada obchodzimy Narodowe Święto Niepodległości. Upamiętniamy w ten
sposób odzyskanie wolności przez naszą ojczyznę w 1918 r. i przywrócenie suwerennej polskiej
państwowości. Przywołujemy też pamięć o Rzeczypospolitej Obojga Narodów, o jej upadku
w wvniku rozbiorów, o latach narodowowyzwoleńczej walki Polaków pod zaborami. Myślimy
wówczas o szczególnej sztafecie pokoleń, dzięki której Polacy odzyskali niepodległość po 123
brerh narodowej niewoli. Pamiętamy przy tym, że sztafeta ta nie zakończyła się wraz z powsta-
raem II Rzeczypospolitej, że po blisko 20 latach niepodległości kolejne pokolenia Polaków
2 3 Ów musiały walczyć o wolną ojczyznę.
Doświadczenie walk o niepodległość w okresie zaborów oraz o jej utrzymanie w X X w.
:o£jywa ważną rolę w kształtowaniu więzi obywatelskiej i patriotycznej Polaków. Stanowi też
sc mv element wychowania patriotycznego (propaństwowego), budującego identyfikację
ssiodych pokoleń z ojczyzną. W kontekście wychowania często przywoływane są słowa rzym-
Ssćcso mówcy i filozofa Cycerona (106-43 p.n.e.): Historia magistra vitae est (łac. Historia
es' nauczycielką życia). Jednak aby nią rzeczywiście była, trzeba analizować zarówno pozytywne,
s k : negatywne fragmenty historii, wyciągać z nich wnioski i - co najważniejsze - podejmować
oz tej podstawie mądre decyzje.

•ratka o polskość pod zaborami

15~ X IX w., gdy w Europie coraz większą rolę odgrywała idea budowy państw narodowych,
7 : b o - żyli pod zaborami. Musieli więc określić swój stosunek do państw zaborczych, któ-
r; v odniesieniu do ludności polskiej prowadziły politykę wynaradawiania: germanizacji
w zbiorach pruskim i austriackim) oraz rusyfikacji (w zaborze rosyjskim).

29
 I. W PR O W A D Z EN IE

SZ T A FET A P O K O LE Ń

I r 1914-1918
1768-1772 1863-1864 W IELKA WOJNA
KONFEDERACJA BARSKA POWSTANIE (Pierw sza Kom pania Kadrów,
STYCZNIOWE Legiony Polskie, Legion
L. A
Puław ski, polskie korpusy
w Rosji, Błękitna Arm ia we
Francji)
I RO ZBIÓR POLSKI r
(Rosja, A ustria, Prusy) 1846
POWSTANIE
KRAKOWSKIE
T
LISTOPAD 1918
1848-1849 O D R O D Z EN IE PAŃSTWA
W IOSNA LUDÓW PO LSKIEG O
(PO W STA N IE

L.
W IE LK O P O LS K IE )
A T
1918-1921

WOJNA W O BRO N IE
t
1815-1832
WALKA O GRAN ICE POLSKI
(wojna polsko-ukraińska,
KONSTYTUCJI pow stanie wielkopolskie,
KRÓLESTW O POLSKIE konflikt z Czechosłow acją

ł (okres rządów
konstytucyjnych)
o Śląsk C ieszyński, Spisz
i O raw ę, wojna polsko-
-bolszewicka, trzy powstania
1830-1831
II RO ZBIÓR POLSKI POWSTANIE śląskie, plebiscyty na Górnyrr
(Rosja, Prusy) LISTOPADOW E Śląsku, W arm ii i M azurach)

1794
INSUREKCJA
KOŚCIUSZKOW SKA
t
1797-1807
LEG IO N Y POLSKIE WE
T
1918-1922
KONSTYTUOW ANIE
PAŃSTWA
W ŁO SZECH (depesza notyfikująca
odrodzenie Rzeczypospolitej.
1806
Sejm Ustawodawczy,
POWSTANIE
konstytucja m arcowa, wybór)
W IELKOPOLSKIE
III RO ZBIÓR POLSKI parlam entarne, wybór
(Rosja, A ustria, Prusy) 1807-1815 prezydenta RP)
ABDYKACJA KRÓLA KSIĘSTW O
STANISŁAWA AUGUSTA WARSZAWSKIE
T
O Ne lat dzieli kolejne przedstawione na schem acie etapy polskich dziejów? Czy m ożna powiedzieć,
że schem at obrazuje sztafetę pokoleń walczących o w olność i niepodległość naszego kraju? O dpo­
wiedź uzasadnij.

El jakie wydarzenia um ieściłabyś / um ieściłbyś na schem acie, by ukazać dalszy, XX-wieczny ciąg
polskiej sztafety pokoleń? U zasadnij swój wybór.

30
 5. P o w stanie II R zeczyp o sp o litej

Na pobojowisku, rysunek z cyklu Polonia (1863 r.)

poświęconego powstaniu styczniowemu autorstwa
Artura Grottgera. Ilustracja ukazuje rodzinę szukającą
swych bliskich wśród poległych w bitwie.

H Przypom nij sobie, jaki charakter miały walki

w okresie powstania styczniowego i jakie były konse­
kwencje tego zrywu. W yjaśnij, dlaczego to wydarzenie
w dużym stopniu zm ieniło podejście Polaków do idei
insurekcji.

Ważnym czynnikiem jednoczącym narodowo

Polaków była religia, zwłaszcza na ziemiach pod
władzą Rosji i Prus. Zaborca rosyjski był bowiem
z reguły wyznawcą prawosławia, zaborca pruski - protestantem (luteraninem). W takich warun­
kach coraz silniej wiązano polską tożsamości z wyznaniem katolickim, a Kościół rzymskokatolicki
siał się ważnym oparciem dla polskości. Ukształtował się stereotyp Polaka katolika.
Klęska powstania styczniowego (1863-1864) ostatecznie uzmysłowiła polskim działaczom
niepodległościowym, że nie jest możliwe odbudowanie niepodległej państwowości poprzez insu­
rekcję (zbrojne powstanie). W środowiskach tych zwyciężyło przekonanie, że należy poczekać
na sprzyjające warunki —konflikt ogólnoeuropejski, w którym zaborcy Polski będą walczyć
rrzeciw sobie.
Nie tylko zbrojna walka z zaborcami, lecz także dążenie do zachowania ojczystego języka,
kultywowanie tradycji oraz pamięci o narodowej historii i jej bohaterach często sprowadzały
na Polaków rozmaite represje. We wszystkich zaborach były osoby zaangażowane w działania
mrodowowyzwoleńcze, patriotyczne. Część polskiego społeczeństwa decydowała się jednak
na współpracę z zaborcami. Zróżnicowanie postaw widać zwłaszcza, jeśli porównamy sytuację
~ trzech zaborach.

- O D PA N O W A N IEM N IEM IEC K IM

.-.e antypolskie prawo stanowione w zaborze pruskim skłoniło tamtejszych Polaków do podjęcia
^-acy organicznej, czyli legalnych działań w celu ochrony i rozwoju kultury oraz materialnego, go-
: : : : ='Czego dorobku polskiej społeczności. Przedstawiciele polskiego ziem iaństwa, m ieszczaństwa,
rce gencji i duchowieństwa w Poznańskiem wychodzili więc z różnymi inicjatywami oświatowymi,
i _ T.-a nymi i gospodarczym i. W iększość z tych
— aiań syła skierowana do uboższych grup polskiej
: r i-r-zzności, przede wszystkim do ludności wiejskiej,
ł f • : 'sekw encji wśród Polaków w zaborze pruskim
. — .-łtowała się silna solidarność narodowa
—• poczucie wspólnoty wszystkich członków
sarocu niezależnie od ich pochodzenia społecznego,
—aąr<u itp.).

I r e c polskie uczestniczące w strajku szkolnym

i*e - "ześni w 1901 r.

B : —.pom nij sobie, jakie były przyczyny strajku oraz

w =< srosó b oddziaływał on na Polaków żyjących pod
zaborami.

31
 I. W PR O W A D Z EN IE

Podobne działania podejmowano na Kaszubach, Pomorzu i Górnym Śląsku. Na Mazurach natomiast

proces budowania polskiej świadom ości narodowej byt utrudniony, ponieważ miejscowa ludność -
głównie protestancka - utożsamiała się raczej z N iem cam i. Łatwiejsze zadanie mieli polscy działacze
na katolickiej Warmii.

W Z A B O R Z E RO SYJSKIM
Po upadku powstania styczniowego w zaborze rosyjskim nasiliła się rusyfikacja. W ograniczonym legal­
nym życiu politycznym dominowały postawy ugodowe. Ich reprezentanci liczyli na ustępstwa ze strony
rosyjskich władz, niektórzy odwoływali się do panslawizm u - ruchu ideowego i politycznego podkre­
ślającego wspólnotę Słowian i dążącego do ich zjednoczenia (do dziś popieranego przez Rosję, która
wykorzystuje go do realizacji swoich interesów imperialnych wobec narodów słowiańskich). Działania
w duchu pracy organicznej podejmowali natom iast przedstawiciele pozytywizmu w arszawskiego
(prądu literackiego, umysłowego i ruchu społecznego). Popierali rozwój gospodarczy i cywilizacyjny,
zabiegali o upowszechnianie oświaty i starali się budzić polską świadom ości narodową wśród chłopów.

W A U T O N O M IC Z N E J G A LICJI
W zaborze austriackim (Galicji) po przekształceniu Cesarstwa Austriackiego w monarchię austro-węgier-
ską zm ieniła się polityka państwa wobec Polaków. Wcześniej germ anizowani, w latach 60. X IX w. otrzy­
mali autonomię, która pozwalała im na sam odzielne decydowanie o wielu sprawach, w tym dotyczących
kultury i szkolnictwa. W yższe warstwy polskiego społeczeństwa propagowały lojalność wobec Austrii,
włączały się w adm inistrowanie Galicją i uczestniczyły w życiu politycznym monarchii austro-węgierskiej.
W ystępująca przeciwko obozowi ugody demokratyczna opozycja nawiązywała do programu w arszaw­
skiego pozytywizmu: prowadziła pracę organiczną na w si, angażowała się w rozwój oświaty i przemysłu
i dążyła do poprawienia warunków życia ludności.
W zaborze austriackim możliwe było swobodne i legalne działanie polskich partii politycznych
i organizacji społecznych jawnie deklarujących krzewienie polskości. Galicja stała się więc zapleczem
dla większości polskich ugrupowań politycznych ze wszystkich trzech zaborów i wszystkich opcji -
od socjalistów, poprzez ludowców, do nacjonalistów.

Henryk Rodakowski,
Wizyta cesarza
Franciszka Józefa I
w gmachu
galicyjskiego Sejmu
Krajowego we
Lwowie, akwarela
z 1881 r.

H Przypom nij
sobie, jaki był
stosunek Polaków
do w ładz austriac­
kich i cesarza
Franciszka Józefa I
w okresie autonom ii
galicyjskiej.
Oceń rolę, którą
autonom iczna
Galicja odegrała
w dziejach Polski.

32
Rysunek Józefa Rapackiego (1871-1929)
odnoszący się do Aktu 5 listopada 1916 r.
Ukazuje kobietą - personifikację Polski
- stojącą m iędzy dwoma niem ieckim i
żołnierzam i.

9 Jak, twoim zdaniem , autor ilustracji

oceniał deklarację dwóch cesarzy? U zasad­
nij odpowiedź, odwołując się do elem entów
ukazanych na rysunku.

Polacy w Wielkiej Wojnie

W 1914 r. wybuchła I wojna świato­
wa. Naprzeciw siebie stanęły dwa blo­
ki mocarstw i ich sojusznicy: z jednej
strony państwa centrale — Niemcy
i Austro-Węgry (wcześniej współtworzą­
ce z Włochami trójprzymierze), z dru­
giej strony ententa (trójporozumienie)
- Wielka Brytania, Francja i Rosja, do których z czasem dołączyły Włochy, a później Stany
Zjednoczone. Polacy wzięli udział w wojnie nie tylko jako obywatele państw zaborczych zmo­
bilizowani do ich wojsk. Dążenia do odzyskania swojej państwowości zaznaczyli także poprzez
tworzenie polskich formacji ochotniczych u boku armii austro-węgierskiej (Legiony Polskie)
czy rosyjskiej (Legion Puławski, polskie korpusy).
Wykrawające się w długotrwałym konflikcie państwa zaborcze próbowały pozyskać przy­
chylność Polaków, a tak naprawdę —polskich rekrutów do swych armii. W 1916 r. władze
niemieckie i austriackie ogłosiły tzw. Akt 5 listopada. Mgliście, bez konkretów obiecywały
w nim utworzenie Królestwa Polskiego pozostającego w ścisłej łączności politycznej, gospodarczej
i wojskowej z Niemcami i Austro-Węgrami. W odpowiedzi w grudniu tego samego roku cesarz
rosyjski zapowiedział odbudowę „Polski wolnej, złożonej ze wszystkich trzech części, dotąd roz­
dzielonych”, pozostającej jednak w unii z Rosją. W 1917 r. Francja zdecydowała się utworzyć na
swoim terytorium polskie wojsko, tzw. Błękitną Armię generała Józefa Hallera. Znaczną część
:ej żołnierzy stanowiła amerykańska i kanadyjska Polonia.
W ten sposób sprawa polska stała się kwestią ogólnoeuropejską, a nie jedynie wewnętrznym
problemem państw zaborczych. Dobitnie świadczyło o tym orędzie prezydenta USA Thomasa
Woodrowa Wilsona, wygłoszone w styczniu 1918 r., w którym pojawił się postulat odrodzenia
państwa polskiego z dostępem do morza.

Powrót Polski na mapy Europy i świata

Po zakończeniu działań na frontach Wielkiej Wojny Józef Piłsudski, jako naczelny wódz
tworzącej się polskiej armii, 16 listopada 1918 r. wysłał do przywódców mocarstw depeszę
notyfikującą (co w języku dyplomacji znaczy: oficjalnie zawiadamiającą) o odrodzeniu pań­
stwa polskiego. Polska miała już wówczas władze, reprezentujące ją na zewnątrz i zarządzające
jej terytorium, oraz ludność aspirującą do życia w kształtującym się państwie. Notyfikacja
spełniła swoją funkcję - suwerenność Polski została uznana przez mocarstwa. Teraz należało
utworzyć organy państwa różnych szczebli oraz ustalić jego granice.

33
I. W PR O W A D Z EN IE

Depesza Józefa Piłsudskiego do przywódców mocarstw zawiadamiająca

0 powstaniu państwa polskiego
Do pana prezydenta Stanów Zjednoczonych,
do Królewskiego rządu angielskiego,
do rządu Rzeczypospolitej [Republiki] francuskiej,
do Królewskiego rządu włoskiego,
do Cesarskiego rządu japońskiego,
do rządu Rzeczypospolitej [republiki] niemieckiej
1 do rządów wszystkich państw wojujących i neutralnych.

Jako wódz naczelny armii polskiej, pragnę notyfikować [urzędowo oznajmić] rządom i na­
rodom wojującym i neutralnym istnienie państwa polskiego niepodległego, obejmującego
wszystkie ziemie zjednoczonej Polski. Sytuacja polityczna w Polsce i jarzmo okupacji nie
pozwoliły dotychczas narodowi polskiemu wypowiedzieć się swobodnie o swoim losie.
Dzięki zmianom, które nastąpiły wskutek świetnych zwycięstw armii sprzymierzonych
- wznowienie niepodległości i suwerenności Polski staje się odtąd faktem dokonanym.
Państwo polskie powstaje z woli całego narodu i opiera się na podstawach demokratycz­
nych. Rząd polski zastąpi panowanie przemocy, która przez sto czterdzieści lat ciążyła
nad losami Polski —przez ustrój zbudowany na porządku i sprawiedliwości. Opierając się
na armii polskiej pod moją komendą, mam nadzieję, że odtąd żadna armia obca nie wkro­
czy do Polski, nim nie wyrazimy w tej sprawie formalnej woli naszej. Jestem przekonany,
że potężne demokracje Zachodu udzielą swej pomocy i braterskiego poparcia polskiej Rze­
czypospolitej odrodzonej i niepodległej.

Warszawa, 16 X I 1918. Wódz naczelny

Piłsudski [...]
------------------------------------------------ -------------- ---------------------------------------------------
1. Powiedz, do kogo i w jakim celu Józef Piłsudski wysłał depeszę notyfikacyjną.

2 . Jak sądzisz, dlaczego Piłsudski p isało „przemocy, która przez sto czterdzieści lat ciążyła nad losa­
mi Polski", skoro na ogół mówimy o 123 latach zaborów? Uzasadnij swoją odpowiedź.

3 . W skaż w tekście fragment, który odnosi się do suwerenności nowo powstałego państwa w stosun­
kach międzynarodowych.

4 . Uzasadnij, że organizm polityczny reprezentowany przez Piłsudskiego można nazwać państwem.

Odwołaj się do znanych ci definicji państwa.

Odrodzenie Polski było fenomenem. Naród pragnący własnego państwa, mimo wielu prze­
ciwności, zrealizował swoje marzenie. Niesamowite było - zwłaszcza w pierwszych latach niepod­
ległości —zjednoczenie przedstawicieli różnych stron sceny politycznej w działaniach dla dobra
kraju. Przykładem może być chociażby współpraca Józefa Piłsudskiego z Romanem Dmowskim
(panowie byli przeciwnikami nie tylko w życiu politycznym, lecz także prywatnym - poróżniła
ich rywalizacja o względy tej samej kobiety).

Kwestia granic odrodzonej Polski

Gorzej wyglądała sytuacja międzynarodowa Polski, a zwłaszcza jej stosunki z sąsiadami. Pań­
stwa narodowe kształtujące się w konsekwencji rozpadu monarchii austro-węgierskiej i carskiej
 5. P o w stanie II R zeczyp o sp o litej

Rosji zabiegały o rozszerzenie swych granic. Interesy niektórych z nich w naturalny sposób były
rzeczne z polskimi dążeniami. Dotyczyło to Litwy i Czechosłowacji, a także organizmów
r-anstwowych tworzonych przez Ukraińców, którym nie udało się jednak wówczas obronić
r„rDodłegłego bytu. Ponadto kształtująca się na wschodzie Rosja bolszewicka (sowiecka)
również była zainteresowana powiększeniem swojego stanu posiadania i ekspansją w imię idei
munistycznych. Wojna polsko-bolszewicka (1 9 1 9 -1 9 2 1 ) miała ogromny wpływ na sytu-
Polski na arenie międzynarodowej.

Dyneburg

Witebsk

'BitwaWarszawska
U 25 V 'lll-19ń
Warszawa

Wrocław

Katowice Żytomierz;

Kamieniec
Podolski

v Bratysława

S TRI A

obszary pod władzą polską p część Górnego Śląska przyznana Polsce “ ““ linia Curzona
oo połowy X11918 r. po plebiscycie i powstaniach śląskich ostateczne granice
obszary przyłączone do Polski pozostałe obszary przyznane Polsce Polski w 1923 r.
wyniku powstania wielkopolskiego przez Radę Ambasadorów ., , , ,. ,
najdalszy zasięg polskiej
obszary opanowane przez Polskę . granice przedrozbiorowe Rzeczypospolitej ofensywy w V 1920 r.
d o '11920 r. w 1772 r.
najdalszy zasięg sowieckiej
obszary plebiscytowe [ tzw. Litwa Środkowa wcielona w 1922 r. do Polski ............. ofensywy w VII11920 r.

<=zi?towanie się granic II Rzeczypospolitej, 1918-1922

Przypom nij sobie ze szkoły podstawowej i omów najw ażniejsze wydarzenia (wojny, powstania,
— a : , pokojowe), które zadecydowały o przebiegu granic odrodzonej Polski z Rosją bolszewicką
: e szym Związkiem Sowieckim , Z S R S ), N iem cam i, Litwą i Czechosłowacją. W skaż om awiane
—Łjm e n ty granic na mapie.

Przypom nij, jak zakończyły się próby budowy niepodległego państwa podejmowane przez Ukraiń-
i : - .. pierwszych latach po zakończeniu Wielkiej Wojny.
 I. W PR O W A D Z EN IE

O ile w kwestii granic z Niemcami

O Inkorporacja (łac. wcielenie) - w łączenie określonego
i Czechosłowacją wśród polskich polityków
terytorium (lub całego kraju) do danego państw a; m oże
nie było większych różnic, o tyle w sprawie
się odbyć z zachow aniem m iejscowych praw inkorporo-
wanego obszaru.
granicy wschodniej ścierały się dwie kon­
cepcje: inkorporacyjna reprezentowana
Federacja (łac. f o e d u s - zw iązek, przym ierze), państwo
przez Dmowskiego i federacyjna, której
federacyjne, państw o zw iązkow e - państw o o złożonej
strukturze, w którym poszczególne człony m ają pewną autorem był Piłsudski. Ostatecznie decyzje
sa m o d zie ln o ść (m .in . w za kre sie p raw o d aw stw a , s ą ­ dotyczące przebiegu polsko-sowieckiej gra­
dow nictw a, ad m in istracji), natom iast organy centralne nicy zapadły w 1921 r. podczas konferen­
(federalne) realizują przede w szystkim zadania z zakresu cji w Rydze. W składzie polskiej delegacji
polityki m iędzynarodowej, bezpieczeństw a, obronności dominowali zwolennicy koncepcji inkor-
o raz w spólnej w aluty. Kraje zw iązkow e tw o rzące fede­
poracyjnej, co w dużej mierze przełożyło
rację nogą n o sić różne nazw y, np. stany (U S A ), landy
się na ustalenia pokoju ryskiego.
(N iem cy), kantony (Szw ajcaria).

H Która z przedstawionych koncepcji nawiązywała, twoim zdaniem , w większym stopniu do idei

przedrozbiorowej Rzeczypospolitej? U zasadnij swoją odpowiedź.

Ukonstytuowanie się II Rzeczypospolitej

Piłsudski, który notyfikował istnienie odrodzonej Polski, wraz z powołanym przez siebie rzą­
dem przygotował na 26 stycznia 1919 r. wybory parlamentarne. Uczestniczyli w nich wszy­
scy pełnoletni obywatele, zarówno mężczyźni, jak i kobiety (patrz: s. 15). Wybierano w nich
posłów do jednoizbowego parlamentu, który nazwano oficjalnie Sejmem Ustawodawczym
lub potocznie konstytuantą, gdyż jego głównym zadaniem było właśnie uchwalenie konstytucji
odrodzonego państwa. Co ciekawe, wybory były przeprowadzane także na kolejnych włącza­
nych do Polski ziemiach, aby wszyscy obywatele mieli swoich reprezentantów.
17 marca 1921 r. została uchwalona konstytucja, zwana marcową. Stanowiła ona, że
odrodzona Rzeczpospolita Polska jest demokratyczną republiką, w której „władza zwierzchnia
[...] należy do Narodu” (zasada suwerenności narodu). Władzę ustawodawczą - jak głosiła

36
 5. P o w sta n ie II R zeczyp o sp o litej

konstytucja - naród sprawuje poprzez

r irLament, złożony z dwóch izb —Sejmu
i Senatu. Głównymi organami władzy
•rkonawczej są prezydent (głowa pań-
5óva; wybierany przez Zgromadzenie
Naiodowe, czyli połączone izby parlamen-
oraz rząd. W zakresie władzy sądowni-
O Zasada suwerenności narodu (ludu) - koncepcja gło­
sząca, że źró d łem n ajw yższej w ład zy państw ow ej jest
w sp ó ln o ta obyw ateli (lud , naród ), która rząd zi za po­
śred nictw em wybieranych przez siebie reprezentantów
lub bezpośrednio (np. podejmuje decyzje w referendum);
zasada ta ukształtow ała się w XVI11 w ., w okresie o św ie­
cenia, w opozycji do koncepcji uznającej w ładzę (przed

naród reprezentują niezawisłe sądy. w szystkim m o narszą) za pochodzącą z w oli Boga.

PODSUMOWANIE

» V okresie zaborów walka o polskość przybierała form ę w alki zbrojnej (insurekcji) lub pracy
organicznej • O d czasó w klęski pow stania styczniow ego zw yciężało przekonanie, że Polska
~ o że odzyskać niepodległość w w yniku ogólnoeuropejskiego konfliktu, w którym zaborcy staną
przeciwko sobie do w alki. * W konsekw encji I w ojny światowej Polska odzyskała niepodległość,
cho ć m usiała stoczyć jeszcze kilkuletnie walki o granice. • Konstytucja odrodzonej Polski
c p :erała się na zasad zie suw erenności narodu.

PYTANIA KLUCZOWE

C r- :ylko walka zbrojna doprow adziła do odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r.? jeżeli
. .••■sżasz, że nie, przed staw i nazw ij także inne form y działań prowadzonych w tym celu przez
Pos< ów . Uzasadnij sw oją odpow iedź.

- D o A o łu jąc się do przykładów, om ów sposoby walki Polaków o niepodległość podczas zaborów

dc ' 914 r.

_ r s 5 a c n ij, że ustrój odrodzonej Polski opierał się na zasad zie suw erenności narodu. Znajdź
- i.-, ązania do tej koncepcji w depeszy Józefa Piłsudskiego z 1916 r. (s. 34).

- V aśnij, co o znacza stw ierdzenie, że na m ocy konstytucji m arcowej państw o polskie było
: t —okratyczną republiką. O dw ołaj się do znaczenia tych pojęć używanych w naukach
3©::tycznych.

ZADANIA

*' .'.:edz, jakie dośw iad czenia i w nioski z walki o odzyskanie niepodległości (w czasie zaborów)
-s utrzym anie (w X X w.) powinny być, tw oim zdaniem , uw zględniane w wychowaniu
r st^otycznym obywateli naszego państw a. O m ó w zarów no dośw iad czenia, które uw ażasz
r i rozytyw n e , jak i te, które oceniasz negatywnie.

37