1 Hapesirat Metrike

1.
Hapësirat metrike
Le të jetë dhënë një bashkësi X dhe një funksion d : X × X → [0, +∞). Funksioni
d quhet largesë në bashkësinë X, në qoftë se për çdo x, y, z ∈ X, kënaqen pohimet e
mëposhtme:
(i) d(x, y) = 0 ⇔ x = y;
(ii) d(x, y) = d(y, x);
(iii) d(x, y) ≤ d(x, z) + d(z, y),
të cilat quhen veti të largesës. Në rast se d është një largesë, çifti i renditur
(X, d) quhet hapësirë metrike. Duke nënkuptuar largesën d në bashkësinë X, themi
shkurt që X është një hapësirë metrike. Më poshtë listohen disa shembuj elementarë
hapësirash metrike.
(i) Hapësira euklidiane njëdimensionale (R, de ), ku
de (x, y) = |x − y|, për çdo (x, y) ∈ R × R.
Kjo hapësirë metrike shënohet gjithashtu (R, | · |).
(ii) Duke u bazuar në vetitë e vlerës absolute provohet se funksioni d : R × R →
[0, +∞) që përcaktohet me anë të barazimit
d(x, y) = |x3 − y 3 |, për çdo (x, y) ∈ R × R,
është një largesë në R.
(iii) Le të jetë X një bashkësi çfarëdo joboshe. Përcaktojmë funksionin d : X ×X →
[0, +∞) si më poshtë

0 x=y
d(x, y) = , për çdo (x, y) ∈ X × X.
1 x 6= y
Provohet që d është një largesë në X. Kjo quhet largesa diskrete në X dhe
(X, d) quhet hapësira metrike diskrete.
Funksioni d : R × R → [0, +∞), i përcaktuar me anë të barazimit
nuk është një largesë në R, sepse d(1, −1) = 0 dhe 1 6= −1.
Supozojmë se janë dhënë hapësira metrike (X, d), pika a ∈ X dhe një numër real
r > 0. Le të japim përcaktimet e mëposhtme:
• Rruzull i hapur me qendër pikën a dhe rreze r quhet bashkësia
B(a, r) = {x ∈ X : d(x, a) < r};
• Rruzull i mbyllur me qendër pikën a dhe rreze r quhet bashkësia
B(a, r) = {x ∈ X : d(x, a) ≤ r};
• Sferë me qender pikën a dhe rreze r quhet bashkësia
S(a, r) = {x ∈ X : d(x, a) = r}.
Më poshtë paraqiten disa shembuj elementare të rruzujve dhe sferave në hapësira
metrike.
1
2
(i) Në hapësirën metrike (R, | · |), rruzulli i hapur, i mbyllur dhe sfera me qendër
a = 5 dhe rreze r > 0 janë
B(5, r) = (5 − r, 5 + r), B(5, r) = [5 − r, 5 + r]
dhe
S(5, r) = {5 − r, 5 + r}.
(ii) Në hapësirën metrike (R, d), ku
rruzulli i hapur, i mbyllur dhe sfera me qendër tek pika a = 1 dhe rreze r = 1
janë
1 1
B(1, 1) = (0, 2 3 ), B(1, 1) = [0, 2 3 ]
dhe
1
S(1, 1) = {0, 2 3 }.
(iii) Në hapësirën metrike diskrete (X, d), disa rruzuj dhe sfera me qendër tek një
pikë a ∈ X janë

1 3
B a, = {a}, B(a, 1) = {a}, B(a, 1) = X, B a, =X
2 2
dhe
1 3
S a, = ∅, S(a, 1) = X \ {a}, S a, = ∅.
2 2
2. Disa hapësira metrike të zakonshme

Për të prezantuar disa klasa të zakonshme hapësirash metrike janë të nevojshme
mosbarazimet e Minkovskit për shumat e fundme dhe seritë.
Lema 2.1 (Mosbarazimi i Minkovskit për shumat e fundme). Le të jenë dhënë p ≥ 1,
numrat realë çfarëdo a1 , . . . , an dhe b1 , . . . , bn . Atëherë ka vend mosbarazimi:
n
! p1 n
! p1 n
! p1
X X X
(2.1) |ai + bi |p ≤ |ai |p + |bi |p .
i=1 i=1 i=1
Lema 2.2 (Mosbarazimi i Minkovskit për seritë). Le të jenë dhënë p ≥ 1, vargjet
çfarëdo me numra realë (ak ) dhe (bk ), të tillë që
+∞
X +∞
X
p
|ak | + |bk |p < +∞.
k=1 k=1
Atëherë ka vend mosbarazimi:

+∞
! p1 +∞
! p1 +∞
! p1
X X X
(2.2) |ak + bk |p ≤ |ak |p + |bk |p .
k=1 k=1 k=1
3
2.1. Hapësira euklidiane m-dimensionale. Le të jenë dhënë funksionet jonegative

të përcaktuar në Rm × Rm me anë të formulave:
1
( m 2 2
P
(i) de (x, y) = P k=1 (x k − yk ) ) ;
(ii) ds (x, y) = m k=1 |x k − yk |;
(iii) d∞ (x, y) = max{|xk − yk | : k = 1, . . . , m};
1
(vi) dp (x, y) = ( m p p
P
k=1 |xk − yk | ) , p ≥ 1,
ku
x = (x1 , . . . , xm ) dhe y = (y1 , . . . , ym ).
Funksionet e mësipërme janë largesa në Rm . Largesa de quhet largesë euklidiane
m-dimensionale. Ajo është një rast i veçantë i largesës dp , për p = 2. Vihet re që
largesa ds është gjithashtu një rast i veçantë i largesës dp , për p = 1. Pra, mjafton
të provojmë që d∞ dhe dp janë largesa. Për këtë qëllim shqyrtojmë pikat çfarëdo
x, y, x ∈ Rm , ku
x = (x1 , . . . , xm ), y = (y1 , . . . , ym ), z = (z1 , . . . , zm ).
(iii) Meqenëse
d∞ (x, y) = 0 ⇔ max{|xk − yk | : k = 1, . . . , m} = 0
⇔ |x1 − y1 | = 0, . . . , |xm − ym | = 0
⇔ x1 = y 1 , . . . , x m = y m
⇔x=y
dhe
d∞ (x, y) = max{|xk − yk | : k = 1, . . . , m}
= max{|yk − xk | : k = 1, . . . , m} = d∞ (y, x),
d∞ kënaq dy vetitë e para të largesës. Për të provuar që ka vend mosbarazimi
d∞ (x, y) ≤ d∞ (x, z) + d∞ (z, y),
shënojmë
A = {|xk − zk | : k = 1, . . . , m}, B = {|zk − yk | : k = 1, . . . , m}
dhe C = {|xk − zk | + |zk − yk | : k = 1, . . . , m}. Meqenëse C ⊂ A + B përftojmë
max C ≤ max(A + B) = max A + max B
dhe, si rrjedhim,
d∞ (x, y) = max{|xk − yk | : k = 1, . . . , m}
≤ max{|xk − zk | + |zk − yk | : k = 1, . . . , m}
= max C ≤ max A + max B = d∞ (x, z) + d∞ (z, y).♦
4
(iv) Meqenëse
m
! p1 m
X X
p
dp (x, y) = 0 ⇔ |xk − yk | =0⇔ |xk − yk |p = 0
k=1 k=1
p
⇔ |x1 − y1 | = 0, . . . , |xm − ym |p =0
⇔ |x1 − y1 | = 0, . . . , |xm − ym | = 0
⇔ x1 = y 1 , . . . , x m = y m ⇔ x = y
dhe
m
! p1 m
! p1
X X
dp (x, y) = |xk − yk |p = |yk − xk |p = dp (y, x),
k=1 k=1
dp (x, y) kënaq dy vetitë e para të largesës. Për të provuar që ka vend mosbarazimi
dp (x, y) ≤ dp (x, z) + dp (z, y),
duhet provuar që
m
! p1 m
! p1 m
! p1
X X X
|xk − yk |p ≤ |xk − zk |p + |zk − yk |p ,
k=1 k=1 k=1
ose
m
! p1 m
! p1 m
! p1
X X X
|ak + bk |p ≤ |ak |p + |bk |p ,
k=1 k=1 k=1
ku
ak = xk − zk dhe bk = zk − yk .
Mosbarazimi i fundit ka vend në saje të mosbarazimit të Minkovskit, (2.1).♦
2.2. Hapësira metrike (`∞ , d∞ ). Përcaktojmë funksionin d∞ : `∞ × `∞ → [0, +∞)
me anë të barazimit
d∞ (x, y) = sup{|xk − yk | : k ∈ N},
për çdo dy vargje x = (xk ) dhe y = (yk ) nga `∞ . Ky përcaktim është korrekt sepse
|xk − yk | ≤ |xk | + |yk |, për çdo k ∈ N,
dhe vargjet (xk ) dhe (yk ) janë të kufizuara. Supozojmë se janë dhënë vargjet e ku-
fizuara çfarëdo x = (xk ), y = (yk ) dhe z = (zk ) Meqenëse
d∞ (x, y) = 0 ⇔ sup{|xk − yk | : k ∈ N} = 0
⇔ (∀k ∈ N)[|xk − yk | = 0]
⇔ (∀k ∈ N)[xk = yk ] ⇔ x = y
dhe
d∞ (x, y) = sup{|xk − yk | : k ∈ N}
= sup{|yk − xk | : k ∈ N} = d∞ (y, x),
5
d∞ kënaq dy vetitë e para të largesës. Për të provuar që ka vend mosbarazimi
d∞ (x, y) ≤ d∞ (x, z) + d∞ (z, y),
shënojmë
A = {|xk − zk | : k ∈ N}, B = {|zk − yk | : k ∈ N}
dhe C = {|xk − zk | + |zk − yk | : k ∈ N}. Meqenëse C ⊂ A + B përftojmë
sup C ≤ sup(A + B) = sup A + sup B.
Si rrjedhim,
d∞ (x, y) = sup{|xk − yk | : k ∈ N}
≤ sup{|xk − zk | + |zk − yk | : k ∈ N}
= sup C ≤ sup A + sup B = d∞ (x, z) + d∞ (z, y).♦
2.3. Hapësira metrike (`p , dp ). Përcaktojmë funksionin

+∞
! p1
X
dp : `p × `p → [0, +∞), dp (x, y) = |xk − yk |p , x = (xk ), y = (yk ).
k=1
Ky përcaktim është korrekt. Me të vërtetë, për dy vargje çfarëdo x = (xk ) dhe y = (yk )
nga `p , në saje të mosbarazimit të Mikovskit për shumat e pafundme, përftojmë
+∞
! p1 +∞
! p1
X X
|xk − yk |p ≤ (|xk | + |yk |)p
k=1 k=1
+∞
! p1 +∞
! p1
X X
≤ |xk |p + |yk |p < +∞.
k=1 k=1
Supozojmë se janë dhënë vargjet çfarëdo x = (xk ), y = (yk ) dhe z = (zk ) nga `p .
Meqenëse
+∞
! p1
X
dp (x, y) = 0 ⇔ |xk − yk |p = 0 ⇔ (∀k ∈ N)[|xk − yk | = 0]
k=1
⇔ (∀k ∈ N)[xk = yk ] ⇔ x = y
dhe
+∞
! p1 +∞
! p1
X X
dp (x, y) = |xk − yk |p = |yk − xk |p = dp (y, x),
k=1 k=1
dp kënaq dy vetitë e para të largesës. Për të provuar që ka vend mosbarazimi
dp (x, y) ≤ dp (x, z) + dp (z, y),
aplikohet mosbarazimi i Mikovskit për seritë.
6
2.4. Hapësira metrike (B[0, 1], d∞ ). Përcaktojmë funksionin

d∞ : B[0, 1] × B[0, 1] → [0, +∞), d∞ (f, g) = sup{|f (t) − g(t)| : t ∈ [0, 1]}.
Funksioni d∞ quhet largesë uniforme mbi [0, 1]. Le të jenë dhënë funksionet çfarëdo
f, g dhe h nga B[0, 1]. Meqenëse
d∞ (f, g) = 0 ⇔ sup{|f (t) − g(t)| : t ∈ [0, 1]} = 0
⇔ (∀t ∈ [0, 1])[|f (t) − g(t)| = 0]
⇔ (∀t ∈ [0, 1])[f (t) = g(t)] ⇔ f = g
dhe
d∞ (f, g) = sup{|f (t) − g(t)| : t ∈ [0, 1]}
= sup{|g(t) − f (t)| : t ∈ [0, 1]} = d∞ (g, f ).
rrjedh që d∞ kënaq dy vetitë e para të largesës. Për të provuar që ka vend mosbarazimi
d∞ (f, g) ≤ d∞ (f, h) + d∞ (h, g),
shënojmë
A = {|f (t) − h(t)| : t ∈ [0, 1]}, B = {|h(t) − g(t)| : t ∈ [0, 1]}
dhe C = {|f (t) − h(t)| + |h(t) − g(t)| : t ∈ [0, 1]}. Meqenëse C ⊂ A + B përftojmë
sup C ≤ sup(A + B) = sup A + sup B
dhe, si rrjedhim,
d∞ (f, g) = sup{|f (t) − g(t)| : t ∈ [0, 1]}
≤ sup{|f (t) − h(t)| + |h(t) − g(t)| : t ∈ [0, 1]}
= sup C ≤ sup A + sup B = d∞ (f, h) + d∞ (h, g).♦
2.5. Hapësira metrike (C[0, 1], d∞ ). Përcaktojmë funksionin
d∞ : C[0, 1] × C[0, 1] → [0, +∞), d∞ (f, g) = sup{|f (t) − g(t)| : t ∈ [0, 1]}.
Provohet që d∞ kënaq vetitë e largesës.
2.6. Hapësira metrike (C[0, 1], d). Në bashkësinë C[0, 1] mund të përcaktojmë një
largesë tjetër d me anë të barazimit
Z 1
d(f, g) = |f (t) − g(t)|dt, për çdo (f, g) ∈ C[0, 1] × C[0, 1].
0
2.7. Hapësira metrike (C 1 [0, 1], d∞ ). Le të jetë dhënë bashkësia C 1 [0, 1] e të gjitha
funksioneve me vlera reale dhe të përcaktuar në [0, 1], të cilët janë të derivueshëm
në [0, 1] dhe kanë funksione derivate të vazhdueshme. Përcaktojmë funksionin d∞ :
C 1 [0, 1] × C 1 [0, 1] → [0, +∞) me anë të barazimit:
d∞ (f, g) = sup{|f (t) − g(t)| : t ∈ [0, 1]} + sup{|f 0 (t) − g 0 (t)| : t ∈ [0, 1]}.
Provohet që d∞ kënaq vetitë e largesës.
7
2.8. Hapësira metrike e vargjeve. Le të jetë dhënë bashkësia X e të gjitha vargjeve
të numrave realë. Përcaktojmë funksionin d : X × X → [0, +∞) me anë të barazimit
+∞
X 1 |xk − yk |
d(x, y) = ,
k=1
2k 1 + |xk − yk |
për çdo dy vargje x = (xk ) dhe y = (yk ) nga X. Meqenëse
+∞
X 1 |xk − yk |
d(x, y) = 0 ⇔ k 1 + |x − y |
= 0 ⇔ (∀k ∈ N)[xk = yk ]
k=1
2 k k
⇔ (xk ) = (yk ) ⇔ x = y
dhe
+∞ +∞
X 1 |xk − yk | X 1 |yk − xk |
d(x, y) = = = d(y, x),
k=1
2 1 + |xk − yk | k=1 2k 1 + |yk − xk |
k
d kënaq dy vetitë e para të largesës.

Duke u bazuar në faktin që funksioni
x
f (x) = ,
1+x
është një funksion rritës në [0, +∞) provohet pa vështirësi që ka vend mosbarazimi
|x + y| |x| |y|
≤ + ,
1 + |x + y| 1 + |x| 1 + |y|
për çdo dy numra realë x dhe y. Prej këtej, përftojmë
+∞
X 1 |(xk − zk ) + (zk − yk )|
d(x, y) =
k=1
2k 1 + |(xk − zk ) + (zk − yk )|
+∞ +∞
X 1 |xk − zk | X 1 |zk − yk |
≤ +
k=1
2 1 + |xk − zk | k=1 2k 1 + |zk − yk |
k
= d(x, z) + d(z, y).

Pra, d kënaq edhe vetinë e tretë të largesës.
3. Brendësia, jashtësia, mbyllja dhe kufiri

Le të jetë dhënë një hapësirë metrike (X, d) dhe një nënbashkësi A ⊂ X. Një pikë
a ∈ A quhet pikë e brendshme e bashkësisë A, në qoftë se bashkësia A e përmban
pikën a së bashku me një rruzull të hapur me qendër në pikën a, pra, ka vend pohimi
(∃ra > 0)[B(a, ra ) ⊂ A].
Bashkësia e të gjitha pikave të brendshme të bashkësisë A quhet brendësi e bashkësisë
A dhe shënohet me A0 . Për brendësinë e një bashkësie ka vend teorema e mëposhtme.
Teorema 3.1. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike (X, d) dhe nënbashkësitë A, G ⊂
X. Ateherë, kanë vend pohimet e mëposhtme:
8
(i) A0 ⊂ A;
(ii) Në qoftë se G ⊂ A dhe G është një bashkësi e hapur në X, atëherë G ⊂ A0 ;
(iii) A0 është një bashkësi e hapur në X.
Rrjedhim 3.2. Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që bashkësia G ⊂ X të jetë e
hapur në hapësirën metrike (X, d) është që G = Go .
Një pikë x ∈ X quhet pikë e jashtme e bashkësisë A, në qoftë se është pikë e
brendshme e plotësit Ac të bashkësisë A. Bashkësia e të gjitha pikave të jashtme të
bashkësisë A quhet jashtësi e bashkësisë A. Pra, jashtësia e bashkësisë A është (Ac )0 .
Një pikë x ∈ X quhet pikë takimi e bashkësisë A, në qoftë se çdo rruzull i hapur
me qendër në x pret bashkësinë A, pra,
(∀r > 0)[B(x, r) ∩ A 6= ∅].
Bashkësia e të gjitha pikave të takimit të bashkësisë A quhet mbyllje e bashkësisë A
dhe shënohet me A. Në qoftë se ka vend barazimi
A = X,
atëherë themi që A është një bashkësi kudo e dendur në X, ose thjesht është një
bashkësi e dendur në X. Për mbylljen e një bashkësie ka vend teorema e mëposhtme.
Teorema 3.3. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike (X, d) dhe nënbashkësitë A, F ⊂
X. Ateherë, kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) A ⊂ A;
(ii) (A)c = (Ac )0 ;
(iii) Në qoftë se A ⊂ F dhe F është një bashkësi e mbyllur në X, atëherë A ⊂ F .
Rrjedhim 3.4. Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që bashkësia F ⊂ X të jetë e
mbyllur në hapësirën metrike (X, d) është që F = F .
Hapësira metrike (X, d) quhet hapësirë metrike separable, në qoftë se gjendet
një nënbashkësi e numërueshme A ⊂ X, e tillë që
A = X.
Një nënbashkësi M ⊂ X quhet bashkësi separabël, në qoftë se M është separabël si
nënhapësirë e X. Provohet që çdo nënbashkësi e një hapësire metrike separabël është
separabël.
Një pikë x ∈ X quhet pikë kufiri e bashkësisë A, në qoftë se x është pikë takimi e
bashkësisë A dhe plotësit të saj Ac . Bashkësia e të gjitha pikave kufitare të bashkësisë
A quhet kufi i A dhe shënohet me ∂(A), pra,
∂(A) = A ∩ Ac .
Vihet re qartë që ka vend barazimi
∂(A) = ∂(Ac ).
Për brendësinë, jashtësinë dhe kufirin e një bashkësie A ka vend teorema e mëposhtme.
9
Teorema 3.5. Në qoftë se (X, d) është një hapësirë metrike dhe A ⊂ X, atëherë
X = A0 ∪ ∂(A) ∪ (Ac )0 ,
dhe bashkësitë A0 , ∂(A) dhe (Ac )0 nuk priten dy e nga dy.
Një pikë x ∈ X thuhet se është pikë limite e bashkësisë A, në qoftë se për çdo
rruzull B(x, r) kemi që
B(x, r) ∩ (A \ {x}) 6= ∅.
Pika a ∈ A thuhet se është pikë izolimi e bashkësisë A, në qoftë se gjendet një rruzull
B(a, r), i tillë që
B(a, r) ∩ (A \ {a}) = ∅.
Për shembull, le të jetë dhënë hapësira metrike diskrete (X, d) dhe një nënbashkësi
joboshe A ⊂ X që nuk përputhet me X. Atëherë,
Ao = A, A = A, ∂A = ∅.
Meqenëse Ao = A, bashkësia A është një bashkësi e hapur dhe, meqenëse, A = A
bashkësia A është gjithashtu një bashkësi e mbyllur. Bashkësia A nuk ka asnjë pikë
limite dhe çdo pikë e saj është pikë izolimi.
4. Nënhapësira e një hapësire metrike
Le të jetë dhënë hapësia metrike (M, d) dhe një nënbashkësi X ⊂ M . Përcaktojmë
funksionin ρ : X × X → [0, +∞) me anë të barazimit
ρ(x, y) = d(x, y), për çdo (x, y) ∈ X × X.
Meqenëse ρ është ngushtimi i largesës d në X × X, rrjedh që ρ është është një largesë
në X. Kjo largesë quhet largesë e prejardhur në X nga largesa d. Hapësira
metrike (X, ρ) quhet nënhapësirë e hapësirës metrike (M, d). Në këtë mënyrë, çdo
nënbashkësi e një hapësire metrike formon një nënhapësirë metrike të saj duke shqyr-
tuar në të largesën e prejardhur nga largesa e hapësirës.
Më poshtë paraqiten disa shembuj nënhapësirash:
(i) Segmenti [a, b] është një nënhapësirë e hapësirës (R, de );
(ii) C[0, 1] është një nënhapësirë e hapësirës metrike (B[0, 1], d∞ );
(iii) Bashkësia c0 e vargjeve që konvergjojnë në zero është një nënhapësirë e hapësirës
metrike (`∞ , d∞ ).
Le të jetë dhënë një pikë a në nënhapësirën X të hapësirës metrike (M, d) dhe numri
real r > 0. Shënojmë me BX (a, r) rruzullin e hapur të nënhapësirës X me qendër në
pikën a ∈ X dhe rreze r > 0. Vihet re që,
BX (a, r) = {x ∈ X : ρ(x, a) < r}
= {x ∈ X ∩ M : d(x, a) < r}
= X ∩ {x ∈ M : d(x, a) < r}
= X ∩ B(a, r).
Pra, rruzujt e nënhapësirës merren si ”gjurmë” në nënhapësirë të rruzujve të hapësirës.
Duke u bazuar në këtë fakt elementar, provohet që bashkësitë e hapura (të mbyllura)
10
të nënhapësirës X merren si ”gjurmë” në X të bashkësive të hapura (të mbyllura) të
hapësirës. Për shembull, rruzulli i nënhapësirës [a, b] me qendër tek pika a dhe rreze
0 < ε < b − a është [a, a + ε).
5. Limiti i vargut
Le të jetë dhënë hapësira metrike (X, d). Funksioni f : N → X quhet varg me
terma në hapësirën metrike X. Në qoftë se shënojmë
f (n) = xn , për çdo n ∈ N,
atëherë, vargu në fjalë shënohet me (xn ) ose
x1 , x2 , . . . , xn , . . . .
Një pikë x0 ∈ X quhet limit i vargut (xn ), në qoftë se ka vend pohimi:
(∀ε > 0)(∃nε ∈ N)(∀n ∈ N)[n ≥ nε ⇒ d(xn , x0 ) < ε].
Pra, që pika x0 ∈ X të jetë limit i vargut (xn ), duhet dhe mjafton që të ketë vend
pohimi:
(∀B(x0 , ε))(∃nε ∈ N)(∀n ∈ N)[n ≥ nε ⇒ xn ∈ B(x0 , ε)].
Në qoftë se x0 ∈ X është limit i vargut (xn ), atëherë shënojmë
lim xn = x0 ose xn → x0
n→∞
dhe themi se vargu (xn ) ka limit pikën x0 ose konvergjon në pikën x0 . Një varg që
nuk konvergjon në ndonjë pikë të hapësirës X thuhet se është divergjent në X.
Një varg (xn ) thuhet se është varg i kufizuar, në qoftë se bashkësia e vlerave të
tij është e kufizuar në X. Bashkësia A ⊂ X quhet bashkësi e kufizuar, në qoftë se
gjendet një rruzull B(a, r) me qendër në një pikë a ∈ X, i tillë që A ⊂ B(a, r).
Në vijim paraqiten veti themelore të vargjeve konvergjente në hapësirat metrike.
Teorema 5.1. Le të jetë dhënë hapësira metrike (X, d), vargu (xn ) me terma në X
dhe pika x0 ∈ X. Atëherë, ka vend ekuivalenca
lim xn = x0 ⇔ lim d(xn , x0 ) = 0.
n→∞ n→∞
Teorema 5.2 (Teorema mbi unicitetin e limitit të vargut). Le të jetë dhënë hapësira
metrike (X, d) dhe vargu (xn ) me terma në X. Në qoftë se vargu (xn ) konvergjon në
pikat x dhe y të hapësirës metrike X, atëherë
x = y.
Teorema 5.3. Çdo varg konvergjent në një hapësirë metrike është i kufizuar.
Teorema e mëposhtme karakterizon mbylljen e një bashkësie me anë të limitit të
vargjeve konvergjente.
Teorema 5.4. Le të jetë dhënë hapësira metrike (X, d) dhe nënbashkësia A ⊂ X.
Atëherë, pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) x ∈ A;
(ii) Gjendet një varg (an ) me terma në A, i tillë që konvergjon në pikën x.
11
6. Nënvargu i një vargu. Pika limite.

Le te jenë dhënë hapësira metrike (X, d), vargu f : N → X me terma në X dhe një
varg rritës numrash natyrorë g : N → N. Vargu f ◦ g : N → X quhet nënvarg i vargut
f . Në qoftë se shënojmë
f (n) = xn dhe g(k) = nk ,
atëherë
(f ◦ g)(k) = f (nk ) = xnk .
Vihet re që:
(i) për çdo dy numra natyrorë k dhe k 0 , kemi që
k < k 0 ⇒ nk < nk0 ;
(ii) për çdo numër natyror k, kemi që
nk ≥ k.
Këto dy veti tregojnë si mund të ndërtojmë një nënvarg të një vargu të dhënë.
Teorema e mëposhtme tregon se çdo nënvarg i një vargu konvergjent sillet njëlloj si
vargu.
Teorema 6.1. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike (X, d) dhe një varg (xn ) me terma
në X. Në qoftë se vargu i dhënë konvergjon në x, atëherë çdo nënvarg i tij konvergjon
gjithashtu në x.
Një pikë x0 ∈ X quhet pikë limite e vargut (xn ) me terma në hapësirën metrike
(X, d), në qoftë se ka vend pohimi:
(∀ε > 0)(∀r ∈ N)(∃nr ∈ N)[nr > r dhe d(xnr , x0 ) < ε].
Teorema e mëposhtme karakterizon plotësisht pikën limite të një vargu, me anë të
konvergjencës së një nënvargu të tij.
Teorema 6.2. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike (X, d) dhe një varg (xn ) me terma
në X. Atëherë, pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) x0 ∈ X është pikë limite e (xn );
(ii) gjendet një nënvarg (xnk ) i vargut (xn ) që konvergjon në pikën x0 ∈ X.
7. Vazhdueshmëria e funksionit në hapësira metrike

Le të jenë dhënë hapësirat metrike (X, d), (X 0 , d0 ), funksioni f : X → X 0 dhe pika
a ∈ X. Funksioni f quhet funksion i vazhdueshëm në pikën a ∈ X, në qoftë se ka
vend pohimi
(∀ε > 0)(∃δε > 0)(∀x ∈ X)[d(x, a) < δε ⇒ d0 (f (x), f (a)) < ε].
Karakterizimi i vazhdueshmërisë në një pikë me anë të vargjeve është mjaft i dobishëm.
Teorema 7.1. Le të jetë dhënë funksioni f : X → X 0 dhe pika a ∈ X. Atëherë,
pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
12
(i) f është i vazhdueshëm në pikën a;

(ii) për çdo varg (xn ) me terma nga X ka vend implikimi
lim xn = a ⇒ lim f (xn ) = f (a).
n→∞ n→∞
Funksioni f thuhet se është i vazhdueshëm në bashkësinë X, në qoftë se është i

vazhdueshëm në çdo pikë a ∈ X. Teorema e mëposhtme karakterizon vazhdueshmërinë
globale të funksionit me anë të bashkësive të hapura.
Teorema 7.2. Le të jetë dhënë funksioni f : X → X 0 . Atëherë pohimet e mëposhtme
janë ekuivalente:
(i) f është i vazhdueshëm në X,
(ii) (∀G0 ∈ τd0 )[f −1 (G0 ) ∈ τd ].
Invariantet topologjike. Hapësira metrike (X, d) quhet homeomorfe me hapësirën
(X 0 d0 ), në qoftë se gjendet një funksion f : X → X 0 , i tillë që
(i) f është bijektiv,
(ii) f është i vazhdueshëm,
(iii) f −1 është i vazhdueshëm.
Funksioni f quhet homeomorfizëm i X në X 0 . Në këtë rast thuhet gjithashtu që
(X, d) është kopje topologjike e hapësirës (X 0 , d0 ). Për shembull, hapësirat metrike
[0, 1] është kopje topologjike hapësirës [0, 5]. Thuhet se një veti topologjike është
invariant topologjik, në qoftë se kjo veti ”ruhet” nga një hapësirë metrike X tek një
hapësirë tjetër metrike X 0 që është homeomorfe me X. Për shembull, konvergjenca e
vargjeve është një invariant topologjik.
8. Hapësirat e plota
Le të jetë dhënë hapësira metrike (X, d) dhe një varg (xn ) me terma në X. Vargu
(xn ) quhet varg Koshi ose varg themelor në X, në qoftë se ka vend pohimi:
(∀ε > 0)(∃nε ∈ N)(∀(m, n) ∈ N2 )[m, n ≥ nε ⇒ d(xn , xm ) < ε].
Teoremat e mëposhtme paraqesin vetitë themelore të vargjeve Koshi.
Teorema 8.1. Çdo varg Koshi në një hapësirë metrike është i kufizuar.
Teorema 8.2. Çdo varg konvergjent në një hapësirë metrike është një varg Koshi.
Nuk ka vend pohimi i anasjellë me Teoremën 8.2. Megjithatë ka vend teorema e
mëposhtme:
Teorema 8.3. Në qoftë se një varg Koshi ka të paktën një pikë limite, atëherë ai është
konvergjent.
Hapësira metrike (X, d) quhet hapësirë metrike e plotë, në qoftë se çdo varg
Koshi me terma në X është konvergjent në një pikë të hapësirës X. Një nënbashkësi
F ⊂ X thuhet se është bashkësi e plotë, në qoftë se është e plotë e shqyrtuar si
nënhapësirë.
13
9. Hapësirat metrike kompakte

Le të jenë dhënë hapësira metrike (X, d) dhe një familje G ⊂ 2X . Familja G thuhet
se është një mbulim i hapur i bashkësisë A, në qoftë se kënaqen konditat:
S
(i) A ⊂ G∈G G;
(ii) (∀G ∈ G)[G ∈ τd ],
ku τd është topologjia e prodhuar me anë të largesës d. Në qoftë se një nënfamilje
G 0 ⊂ G është përsëri një mbulim i A, atëherë themi që G 0 është një nënmbulim i
mbulimit në fjalë.
Hapësira metrike X quhet kompakte, në qoftë se për çdo mbulim të hapur të
bashkësisë X, gjendet një nënmbulim i fundmë. Hapësira metrike X thuhet se është
kompakte sipas vargjeve, në qoftë se çdo varg me terma në X ka të paktën një pikë
limite në X. Bashkësia A ⊂ X thuhet se është kompakte (kompakte sipas vargjeve),
në qoftë se është kompakte (kompakte sipas vargjeve) si nënhapësirë e X. Teorema e
mëposhtme karakterizon plotësisht kompaktësinë në hapësirat metrike.
Teorema 9.1. Le të jetë dhënë hapësira metrike (X, d) dhe nënbashkësia A ⊂ X.
Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) A është kompakte;
(ii) A është kompakte sipas vargjeve;
(iii) A është totalisht e kufizuar dhe e plotë.
Bashkësia A ⊂ X quhet totalisht e kufizuar, në qoftë se për çdo ε > 0, gjenden
pikat a1 , . . . , an ∈ A, të tilla që
n
[
A⊂ B(ai , ε).
i=1
Teorema e mëposhtme tregon që kompaktësia është invariant topologjik.
Teorema 9.2. Në qoftë se funksioni f : X → X 0 është i vazhdueshëm në X dhe
hapësira metrike X është kompakte, atëherë bashkësia f (X) është kompakte.
14
10. Ushtrime
Ushtrimi 10.1. Le të jenë dhënë në R2 largesat:
p
de ((x1 , x2 ), (y1 , y2 )) = (x1 − y1 )2 + (x2 − y2 )2
ds ((x1 , x2 ), (y1 , y2 )) =|x1 − y1 | + |x2 − y2 |
d∞ ((x1 , x2 ), (y1 , y2 )) = max{|x1 − y1 |, |x2 − y2 |}
dhe pikat x = (x1 , x2 ) = (−1, 3), y = (y1 , y2 ) = (1, 5).
(i) Të llogariten de ((−1, 3), (1, 5)), ds ((−1, 3), (1, 5)), d∞ ((−1, 3), (1, 5)),
(ii) Të skicohen vlerat e gjetura në (i),
(iii) Të gjendet rruzulli i hapur B∞ ((1, 1), 1).
Ushtrimi 10.2. Le të jetë dhënë vargu ((xn , yn )) dhe pika (x, y) në R2 . Provoni që
pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) vargu ((xn , yn )) konvergjon tek pika (x, y) në lidhje me largesën de ;
(ii) vargu ((xn , yn )) konvergjon tek pika (x, y) në lidhje me largesën ds ;
(iii) vargu ((xn , yn )) konvergjon tek pika (x, y) ne lidhje me largesen d∞ ;
(iv) vargu (xn ) konvergjon tek x dhe vargu (yn ) konvergjon tek y.
Aplikim. Provoni që vargu me term të përgjithshëm
r !
1 1
(xn , yn ) = sin 2 ,
n +1 n4 + n
konvergjon në (0, 0) ∈ R2 sipas secilës nga largesave de , ds dhe d∞ .
Ushtrimi 10.3. Provoni që janë nënbashkësi të mbyllura në R2 bashkësitë e mëposhtme:
(i) {(x, y) ∈ R2 : x2 + y 2 = 2};
(ii) {(x, y) ∈ R2 : x2 + y 2 ≤ 2};
(iii) {(x, y) ∈ R2 : 1 ≤ x2 + y 2 ≤ 2}.
Ushtrimi 10.4. Provoni që janë nënbashkësi të hapura në R2 bashkësitë e mëposhtme:
(i) {(x, y) ∈ R2 : x2 + y 2 > 5 ose x2 + y 2 < 5};
(ii) {(x, y) ∈ R2 : x2 + y 2 > 5};
(iii) {(x, y) ∈ R2 : 1 < x2 + y 2 < 2}.
Ushtrimi 10.5. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) (l∞ , d∞ ) është një hapësirë metrike e plotë;
(ii) bashkësia A që përbëhet nga vargjet konstante në `∞ është e plotë.
Ushtrimi 10.6. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) (B[0, 1], d∞ ) është një hapësirë metrike e plotë;
(ii) bashkësia
A = {f ∈ B[0, 1] : f është konstant në [0, 1]}
është e mbyllur.
Ushtrimi 10.7. Provoni që (`p , dp ), p ≥ 1, është një hapësirë metrike e plotë.
15
Ushtrimi 10.8. Provoni që kanë vend pohimet e mëposhtme:

(i) (C[0, 1], d∞ ) është një hapësirë metrike e plotë;
(ii) bashkësia
A = {f ∈ C[0, 1] : f është konstant në [0, 1]}
është e mbyllur.
Ushtrimi 10.9. Le të jenë dhënë një funksion f ∈ C[0, 1] dhe një varg funksionesh
(fn ) me terma nga C[0, 1]. Në qoftë se (fn ) konvergjon tek f sipas largesës d∞ , atëherë
provoni që kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) (fn ) konvergjon tek f sipas largesës d në C[0, 1] që përcaktohet me anë të
barazimit
Z 1
d(g, h) = |g(t) − h(t)|dt, për çdo g, h ∈ C[0, 1];
0
(ii) (fn ) konvergjon në mënyrë pikësore tek f , domethënë, për çdo t ∈ [0, 1], vargu
(fn (t)) konvergjon në f (t).
Ushtrimi 10.10. Le të jetë dhënë një varg funksionesh (fn ) me terma nga C[0, 1], që
përcaktohet me anë të barazimeve
fn (x) = xn , për çdo x ∈ [0, 1], n ∈ N.
Provoni që kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) (fn ) konvergjon në mënyrë pikësore tek funksioni

0 0≤x<1
f (x) =
1 x=1
(ii) (fn ) nuk konvergjon në hapësirën metrike (C[0, 1], d∞ );
(iii) (fn ) konvergjon tek funksioni zero θ(x) = 0, për çdo x ∈ [0, 1], në hapësirën
metrike (C[0, 1], d), ku d përcaktohet me anë të barazimit
Z 1
d(g, h) = |g(t) − h(t)|dt, për çdo g, h ∈ C[0, 1].
0
Ushtrimi 10.11. Le të jenë dhënë vargjet (fn ) dhe (gn ) me terma nga C[0, 1], të tillë
që
3x 2 n
fn (x) = x2 + + 2 dhe gn (x) = , x ∈ [0, 1].
n n n+x
Provoni që sipas të dy largesave d∞ dhe d në C[0, 1] kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) (fn ) konvergjon tek funksioni f (x) = x2 , për çdo x ∈ [0, 1];
(ii) (gn ) konvergjon tek funksioni konstant g(x) = 1, për çdo x ∈ [0, 1].
Ushtrimi 10.12. Le të jenë dhënë hapësira metrike (C[0, 1], d∞ ) dhe vargu i funk-
sioneve
fn : [0, 1] → R, n ∈ N
16
të përcaktuar me anë të barazimeve

x2 xn
fn (x) = 1 + x + + . . . + , për çdo x ∈ [0, 1], n ∈ N.
2! n!
(i) Duke u bazuar në faktin që
+∞ n
x
X x
e = , për çdo x ∈ R,
n=0
n!
provoni që vargu i funksioneve (fn ) konvergjon tek funksioni eksponencial x →
ex në hapësirën metrike (C[0, 1], d∞ ).
(ii) Provoni që bashkësia e polinomeve P [0, 1] ⊂ C[0, 1] nuk është një bashkësi e
mbyllur në hapësirën metrike (C[0, 1], d∞ ).
(iii) Provoni që bashkësia
A = {f ∈ C[0, 1] : f (1) = 1}
është një bashkësi e mbyllur sipas largesës d∞ , por jo sipas largesës d.
Ushtrimi 10.13. Shqyrtojmë hapësirën metrike (C[−1, 1], d), ku d përcaktohet me
anë të barazimit
Z 1
d(g, h) = |g(t) − h(t)|dt, për çdo g, h ∈ C[0, 1].
−1
Le të jetë dhënë vargu i funksioneve (fn ) me term të përgjithshëm
 1
 1 n
≤x≤1
fn (x) = n.x − n1 < x < n1
−1 −1 ≤ x ≤ − n1 ,

(i) Provoni që vargu (fn ) është një varg Koshi;

(ii) Provoni që hapësira metrike (C[−1, 1], d) nuk është e plotë;
(iii) Provoni që vargu (fn ) është një varg konvergjent në (L1 [−1, 1], d).
Ushtrimi 10.14. Le të jetë dhënë vargu i funksioneve (fn ) me terma nga C[0, 1] dhe

 n.x 0 ≤ x ≤ n1
fn (x) = 2 − n.x n1 < x ≤ n2
2
0 < x ≤ 1.

n
Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) (fn ) konvergjon në mënyrë pikësore tek funksioni zero θ(x) = 0, për çdo x ∈
[0, 1];
(ii) (fn ) konvergjon tek θ sipas largesës d në C[0, 1];
(iii) (fn ) nuk konvergjon tek θ sipas largesës d∞ në C[0, 1];
(iv) gjendet një varg numrash realë (λn ), i tillë që vargu
gn = λn fn , për çdo n ∈ N
nuk konvergjon tek θ sipas secilës prej largesave d dhe d∞ ;
(v) (fn ) nuk konvergjon sipas largesës d∞ në C[0, 1].
17
11. Ushtrime
Ushtrimi 11.1. Le të jenë dhënë vargjet (xn ) dhe (yn ) me terma nga hapësira e
normuar (X, || · ||). Provoni që kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) në qoftë se xn → a dhe yn → a, atëherë ||xn − yn || → 0;
(ii) në qoftë se xn → a dhe ||xn − yn || → 0, atëherë yn → a;
(iii) në qoftë se xn → a dhe yn → b, atëherë ||xn − yn || → ||a − b||.
Ushtrimi 11.2. Le të jetë dhënë vargu
xn = (xn1 , . . . , xnm ) ∈ Rm , n∈N
dhe vektori a = (a1 , . . . , am ) ∈ Rm . Provoni që pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) vargu (xn ) konvergjon në a në lidhje me normën || · ||e ;
(ii) vargu (xn ) konvergjon në a në lidhje me normën || · ||s ;
(iii) vargu (xn ) konvergjon në a në lidhje me normën || · ||∞ ;
(iv) vargu (xnk ) konvergjon në ak për çdo k = 1, . . . , m.
Ushtrimi 11.3. Le të jenë dhënë vargjet (xn ) dhe (yn ) me terma nga hapësira e
normuar (X, || · ||) dhe λ ∈ Φ. Provoni që kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) në qoftë se xn → a dhe yn → b, atëherë xn + yn → a + b,
(ii) në qoftë se xn → a, atëherë λxn → λa,
(iii) funksioni
f : X × X → X, f (x, y) = x + y
është i vazhdueshëm,
(iii) funksioni
g : Φ × X → X, g(α, x) = αx
është i vazhdueshëm.
Ushtrimi 11.4. Le të jetë dhënë hapësira e Banahut (l∞ , || · ||∞ ). Shënojmë me c0
bashkësinë e vargjeve që konvergjojnë në zero dhe me c00 bashkësinë e vargjeve me
vetëm një numër të fundmë termash jozero. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) c00 nuk është një nënhapësirë e mbyllur në l∞ ;
(ii) c0 është një nënhapësirë e mbyllur në l∞ .
Ushtrimi 11.5. Shënojmë
c0 = {(xk ) ∈ `∞ : (xk ) është varg konvergjent në 0 ∈ R}
dhe
e1 = (1, 0, . . . ), e2 = (0, 1, 0, . . . ), e3 = (0, 0, 1, 0, . . . ), . . . .
Në qoftë se është dhënë x = (xk ) ∈ c0 , atëherë provoni që ka vend barazimi
+∞
X
x= xn .en .
n=1
18
Ushtrimi 11.6. Shënojmë

c = {(xk ) ∈ `∞ : (xk ) është varg konvergjent në R}, e0 = (1, . . . , 1, . . . )
dhe
e1 = (1, 0, . . . ), e2 = (0, 1, 0, . . . ), e3 = (0, 0, 1, 0, . . . ), . . . .
Në qoftë se është dhënë x = (xk ) ∈ c, i tillë që
lim xk = x0 ,
k→∞
atëherë provoni që ka vend barazimi

+∞
X
x = x0 .e0 + (xn − x0 ).en .
n=1
Ushtrimi 11.7. Le të jenë dhënë një funksion f ∈ C[0, 1] dhe një varg funksionesh
(fn ) me terma nga C[0, 1]. Në qoftë se (fn ) konvergjon tek f sipas normës || · ||∞ ,
atëherë provoni që kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) (fn ) konvergjon tek f sipas normës
Z 1
|| · || : C[0, 1] → [0, +∞), ||f − g|| = |g(t) − h(t)|dt,
0
(ii) (fn ) konvergjon në mënyrë pikësore tek f , domethënë, për çdo t ∈ [0, 1], vargu
(fn (t)) konvergjon në f (t).
Ushtrimi 11.8. Le të jetë dhënë një varg funksionesh (fn ) me terma nga C[0, 1], që
përcaktohet me anë të barazimeve
fn (x) = xn , për çdo x ∈ [0, 1], n ∈ N.
Provoni që kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) (fn ) konvergjon në mënyrë pikësore tek funksioni

0 0≤x<1
f (x) =
1 x=1
(ii) (fn ) nuk konvergjon në hapësirën e normuar (C[0, 1], || · ||∞ );
(iii) (fn ) konvergjon tek funksioni zero θ (θ(x) = 0, për çdo x ∈ [0, 1]) në hapësirën
e normuar (C[0, 1], || · ||), ku || · || përcaktohet me anë të barazimit
Z 1
||f − g|| = |g(t) − h(t)|dt.
0
Ushtrimi 11.9. Le të jenë dhënë hapësira e Banahut (C[0, 1], || · ||∞ ) dhe vargu i
funksioneve
fn : [0, 1] → R, n ∈ N
të përcaktuar me anë të barazimeve
x2 xn
fn (x) = 1 + x + + . . . + , për çdo x ∈ [0, 1], n ∈ N.
2! n!
19
(i) Duke u bazuar në faktin që

+∞ n
X x
(11.1) ex = , për çdo x ∈ R,
n=0
n!
provoni që vargu i funksioneve (fn ) konvergjon tek funksioni eksponencial x →
ex në hapësirën e Banahut (C[0, 1], || · ||∞ ).
(ii) Provoni që nënhapësira e polinomeve P [0, 1] ⊂ C[0, 1] nuk është e mbyllur në
hapësirën e Banahut (C[0, 1], || · ||∞ ).
(iii) Provoni që bashkësia
A = {f ∈ C[0, 1] : f (1) = 1}
është një bashkësi e mbyllur sipas normës || · ||∞ , por jo sipas normës || · ||.

 n.x 0 ≤ x ≤ n1
fn (x) = 2 − n.x n1 < x ≤ n2
2
0 < x ≤ 1.

n
[0, 1];
(ii) (fn ) konvergjon tek θ sipas normës || · || në C[0, 1];
(iii) (fn ) nuk konvergjon tek θ sipas normës || · ||∞ në C[0, 1];
nuk konvergjon tek θ sipas secilës prej normave || · || dhe || · ||∞ ;
(v) (fn ) nuk konvergjon sipas normës || · ||∞ në C[0, 1].
1
 n+1
 x3 0 ≤ x ≤ 3n+1
n+1
fn (x) = −x 3 2 + 32 3n+1 1
< x ≤ 31n
1
0 < x ≤ 1.

3n
[0, 1];
(ii) (fn ) konvergjon tek θ sipas normës || · || në C[0, 1];
(iii) (fn ) nuk konvergjon tek θ sipas normës || · ||∞ në C[0, 1];
nuk konvergjon tek θ sipas secilës prej normave || · || dhe || · ||∞ ;
(v) (fn ) nuk konvergjon sipas normës || · ||∞ në C[0, 1].

1 Hapesirat Metrike

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1 Hapesirat Metrike

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1.

2. Disa hapësira metrike të zakonshme

Atëherë ka vend mosbarazimi:

2.1. Hapësira euklidiane m-dimensionale. Le të jenë dhënë funksionet jonegative

2.3. Hapësira metrike (`p , dp ). Përcaktojmë funksionin

2.4. Hapësira metrike (B[0, 1], d∞ ). Përcaktojmë funksionin

d kënaq dy vetitë e para të largesës.

= d(x, z) + d(z, y).

3. Brendësia, jashtësia, mbyllja dhe kufiri

6. Nënvargu i një vargu. Pika limite.

7. Vazhdueshmëria e funksionit në hapësira metrike

(i) f është i vazhdueshëm në pikën a;

Funksioni f thuhet se është i vazhdueshëm në bashkësinë X, në qoftë se është i

9. Hapësirat metrike kompakte

Ushtrimi 10.8. Provoni që kanë vend pohimet e mëposhtme:

të përcaktuar me anë të barazimeve

(i) Provoni që vargu (fn ) është një varg Koshi;

Ushtrimi 11.6. Shënojmë

atëherë provoni që ka vend barazimi

(i) Duke u bazuar në faktin që

You might also like