Μαθήματα από το λαϊκό ξεσήκωμα του Νοέμβρη και τα καθήκοντα του

κόμματος σήμερα
Σχέδιο θέσεων του Γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ (Εσωτ.)
I. Τα μαθήματα από το λαϊκό ξεσήκωμα του Νοέμβρη
1. Το λαϊκό ξέσπασμα πρέπει να μελετηθεί απ’ όλο το κόμμα εντατικά, μέσα στο σύνολο της
ελληνικής πραγματικότητας και της ζωής και τα πολιτικά και οργανωτικά συμπεράσματα να ενταχθούν
στην πρακτική δουλειά μας. Σαν πρώτη βάση γι’ αυτή τη μελέτη προτείνουμε τα συμπεράσματα που
ακολουθούν.
2. ΤΙ ΗΤΑΝ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ; Ήταν ένα λαϊκό ξέσπασμα που πυροδοτήθηκε από την φοιτητική
διαμαρτυρία. Ξεκίνησε σαν ένα κίνημα φοιτητών στην αρχή, που συγκέντρωσε ταχύτατα γύρω του την
ηθική συμπαράσταση όλου του λαού (εργατικής τάξης, διανοουμένων, μεσαίων, ακόμα και
μεγαλοαστών) και την ενεργό συμμετοχή πλατειών λαϊκών μαζών και ιδιαίτερα των νέων εργατών και
μαθητών. Εκείνα τα εικοσιτετράωρα, η καρδιά της Ελλάδας έπαλλε στην περιοχή του Πολυτεχνείου.
Υπόστρωμα αυτού του ξεσπάσματος ήταν: α) Η πολιτική αγανάκτηση κατά της δικτατορίας που
σημείωσε πλήρη χρεωκοπία. Ήδη από μερικούς μήνες είχαν αρχίσει να εκδηλώνονται έντονα οι
συνέπειες της χρεωκοπίας της οικονομικής πολιτικής της δικτατορίας. Οι μάζες δικαιολογημένα
δέχτηκαν με δυσπιστία τις υποσχέσεις Μαρκεζίνη για «φιλελευθεροποίηση». Το κόμμα μας πάλευε να
μετατρέψει την οργή τους σε κινητοποίηση, έτσι που με την πίεση για άμεσα συγκεκριμένα αιτήματα,
να οξυνθούν οι αντιθέσεις της δικτατορίας, να δημιουργηθούν καλύτεροι όροι πάλης για τις
επικείμενες συγκρούσεις με τη δικτατορία, β) Η αγανάκτηση για την ακρίβεια και η ανησυχία για το
αύριο. Ορισμένα στρώματα όμως είχαν πιστέψει στην ικανότητα του Μαρκεζίνη να δώσει κάποιες
λύσεις. Η απότομη άνοδος του 30% διέλυσε τους μύθους και δυνάμωσε την οργή. Η ταχύτατη
χρεωκοπία του Μαρκεζίνη στον οικονομικό τομέα, του αφαίρεσε και τα ελάχιστα περιθώρια
δημαγωγίας στον πολιτικό τομέα. Τα γεγονότα της Πάχης έδειχναν την έκταση της λαϊκής αγανάκτησης
κατά των στρατοκρατών και των μονοπωλίων. Αναπτυσσόταν ένα ευρύ διεκδικητικό κίνημα των
εργαζομένων. Η πολιτική και οι μανούβρες του Μαρκεζίνη δημιούργησαν στο λαό την πεποίθηση ότι
όχι μόνο καταπιέζεται αλλά και εμπαίζεται. Τα γεγονότα του μνημόσυνου Παπανδρέου, πύκνωσαν
τους ατμούς της αγανάκτησης. γ) Η φοιτητική οργή για τα μέτρα που εξήγγειλε ο Σιφναίος. Ιδιαίτερα
για την αναβολή των εκλογών τους και το διορισμό επιτροπών από «άριστους φοιτητές». Η διάθεση
να δοθεί ένα αποφασιστικό μάθημα στους δικτάτορες κέρδισε έδαφος. Μέσα στο βρασμό της νεανικής
ψυχής μερίδας των φοιτητών έχανε έδαφος η σκέψη της πάλης για μερικούς, συγκεκριμένους στόχους
που να προωθούν αντίστοιχα αιτήματα και από άλλα στρώματα και να συγκλίνουν στον κοινό πολιτικό
στόχο κατά της δικτατορίας. Κέρδιζε έδαφος η ιδέα πως κανένα αίτημα δε μπορεί να λυθεί χωρίς άμεση
μεταβολή στη δομή της εξουσίας, ενώ σε μια στιγμή σ’ ένα τμήμα σπουδαστών επικράτησε η αντίληψη,
που εκφράστηκε και στα συνθήματα του ραδιοπομπού, πως μια ακραία μεγάλη μαζική εκδήλωση
μπορεί να κλονίσει τη δικτατορία και να την κάνει να πέσει, δ) Το ξέσπασμα του Νοέμβρη το
προετοίμασε η πάλη των αντιδικτατορικών δυνάμεων στη μακρά διάρκεια της δικτατορίας και
ιδιαίτερα οι αγώνες και οι ζυμώσεις που προηγήθηκαν μέσα στο 1973. Στην πάλη αυτή σημαντικός
ήταν ο ρόλος του κόμματός μας.
3. ΗΤΑΝ «ΣΩΣΤΟ» ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΤΟ ΞΕΣΠΑΣΜΑ; α) Απέναντι στα γνήσια λαϊκά ξεσπάσματα κατά της
αντιδραστικής εξουσίας, η Μαρξιστική - Λενινιστική θέση είναι: Τα ενισχύει, τα εξαίρει, τα μελετά, τα
κρίνει, διδάσκεται απ’ αυτά, ενσωματώνει τα διδάγματα στην αντικειμενική ανάλυση της κατάστασης,
τροποποιεί όπου χρειάζεται, τις εκτιμήσεις της για την πορεία του κινήματος, τα αξιοποιεί για να
προωθήσει τη λαϊκή πάλη, να ξεσκεπάσει και να απομονώσει την πολιτική του αντιπάλου (στην
περίπτωσή μας, της δικτατορίας). Ταυτόχρονα όμως κρίνει τις διάφορες τάσεις που εμφανίζονται σ’

[1]
ένα τέτοιο ξέσπασμα, καθώς και τη συγκεκριμένη δράση του κόμματος της εργατικής τάξης σ’ αυτό,
και τείνει με κριτήριο το γενικώτερο συμφέρον του αγώνα που διεξάγεται, στην επικράτηση της
σωστότερης κατεύθυνσης σ’ αυτό. Έτσι το αυθόρμητο λαϊκό ξέσπασμα του Νοέμβρη ήταν δίκαιο,
ηρωικό, μια μεγαλειώδης υπογράμμιση του μίσους του λαού κατά της δικτατορίας, του επαναστατικού
δημοκρατικού πάθους για αγώνα και για θυσία προς την κατεύθυνση μιας πραγματικής δημοκρατίας.
Ανέβασε την αγωνιστική διάθεση του λαού. Αποτέλεσε ένα σοβαρό πλήγμα κατά της δικτατορίας. Η
ομαδική σφαγή του λαού από μέρους της και η ωμότερη πολιτική καταπίεση που ακολούθησε υστέρα,
έκανε ακόμα βαθύτερο το χάσμα που τη χωρίζει απ’ το λαό, όξυνε την πάλη των διαφόρων ομάδων
της χούντας μέσα κι’ έξω απ’ το στρατό. Ο Νοέμβρης καταγράφεται στις πιο λαμπρές σελίδες της
νεώτερης ιστορίας. Η ατρόμητη στάση απέναντι στα τανκς των τυράννων, η περιφρόνηση της βίας και
του θανάτου, που ήταν ΜΑΖΙΚΟ φαινόμενο, εμπνέουν ήδη το Λαό και τη νεολαία στους καινούργιους
αγώνες. β) Ταυτόχρονα μελετώντας προσεκτικά την πλευρά του αντιπάλου, πρέπει να πάρουμε υπόψη
μας τα αρνητικά στοιχεία της σημερινής κατάστασης. Η δικτατορία με την καινούργια της μορφή έγινε
ωμότερη. Επανήλθε ο στρατιωτικός νόμος χωρίς καμμιά προοπτική να αρθεί. Τα στρατόπεδα άνοιξαν
και πάλι. Οι αυθαίρετες συλλήψεις συνεχίζονται. Η φίμωση του Τύπου ξεπέρασε κάθε προηγούμενο.
Έτσι, από την άποψη των καταπιεστικών μέτρων, οι όροι της λαϊκής πάλης επιδεινώθηκαν κι από την
άποψη της πολιτικής της δικτατορίας έγινε στροφή προς τα πίσω. Άμεσο επακόλουθο των γεγονότων
του Νοέμβρη ήταν η ανατροπή του Παπαδόπουλου και η αντικατάστασή του από μιαν άλλη χούντα
στα πλαίσια του ίδιου του δικτατορικού καθεστώτος. Η αλλαγή αυτή έχει βαθύτερα αίτια. Το
προσωπικό καθεστώς Παπαδόπουλου είχε γίνει στόχος του δίκαιου μίσους του λαού και είχε σοβαρά
υπονομευθεί μέσα στα γενικά πλαίσια του κλονισμού της λαομίσητης στρατοκρατικής δικτατορίας. Οι
Αμερικανοί το έβλεπαν καθαρά και παρ’ όλο που αρχικά ενθάρρυναν τη γραμμή της
«πολιτικοποίησης», άρχισαν να ανησυχούν απ’ την αποτυχία της πορείας της «φιλελευθεροποίησης»,
από την άνοδο των λαϊκών πιέσεων σε συνδυασμό με την προοπτική εκλογών, από την αδυναμία της
κυβέρνησης της δικτατορίας Παπαδόπουλου να ελέγξει τις κοινωνικές εντάσεις απ’ τον πληθωρισμό.
Ανησυχούσαν κι από κάποιες επιφυλακτικές μεν κινήσεις του Παπαδόπουλου στο διεθνή χώρο, που
όμως ενοχλούσαν την αμερικανική πολιτική τις ώρες της καινούργιας όξυνσης της Μεσανατολικής
κρίσης (δισταγμοί των Παπαδόπουλου - Μαρκεζίνη να επιτρέψουν την πλήρη αξιοποίηση του
ελληνικού χώρου για την αμερικανική αερογέφυρα προς Ισραήλ, κυβερνητικές δηλώσεις στους «Νιου
Γυόρκ Τάιμς» για ουδετεροποιημένη Μεσόγειο κλπ). Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, οι Αμερικανοί που
επιθυμούν να ελέγχουν πλήρως την Ελλάδα, προσανατολίζονταν ν' απαλλαγούν από τον
Παπαδόπουλο, να ξαναεπιβάλουν τις ανοιχτές στρατοκρατικές μεθόδους, να χαλιναγωγήσουν τις
λαϊκές πιέσεις με την ελπίδα να περισώσουν το στρατοκρατικό καθεστώς και τις δικές τους θέσεις. Σ’
αυτό συναντήθηκαν με τις ομάδες των «σκληρών» μέσα στο στράτευμα, που ζητούσαν επάνοδο στο
πνεύμα της 21ης Απριλίου, δηλαδή ωμή δικτατορία (Ιωαννίδης) και που συγκέντρωσαν γύρω τους και
άλλους δεξιούς αξιωματικούς. Το φοιτητικό ξέσπασμα έδειξε την ένταση και την ορμή της λαϊκής
κατακραυγής κατά της δικτατορίας και του Παπαδόπουλου. Οι νέοι ευνοούμενοι των Αμερικανών, μαζί
και οι Παπαδόπουλος - Μαρκεζίνης, οδήγησαν στη σφαγή της 17 Νοέμβρη, στους 150 και πάνω
νεκρούς, τους εκατοντάδες τραυματίες και στο νέο πραξικόπημα της 25 Νοέμβρη.
Κριτικά συμπεράσματα από τα Νοεμβριανά
Οι παρατηρήσεις που γίνονται πιο κάτω σκοπεύουν να βαθύνουν τη συζήτηση και να βοηθήσουν στη
συναγωγή συμπερασμάτων, ώστε στους επικείμενους αγώνες να επωφεληθούμε από την πείρα που
αποκτήθηκε.
1. Το φοιτητικό - εργατικό ξέσπασμα κατά της Απριλιανής χούντας συγκέντρωσε γύρω του τα πιο
πλατιά λαϊκά στρώματα, βρήκε απήχηση ακόμα και σε κύκλους μεγαλοαστικούς. Η πρωτοπόρα δράση
των φοιτητών έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη λαϊκό αντιδικτατορική συσπείρωση, για τη μετατροπή
της αντίθεσης προς τη δικτατορία σε ενεργητική αντίσταση. Έδειξε τη δύναμη του λαϊκού παράγοντα
και τι μπορεί να κάνει με τη δράση του ο λαός. Απόδειξε τις δυνατότητες να ανατραπεί η δικτατορία
από τη λαϊκή πάλη, εφ’ όσον οργανωθούν οι λαϊκές δυνάμεις και προχωρήσουν σε ανώτερες μορφές
πάλης (απεργίες, διαδηλώσεις, γενική απεργία κλπ.), και εφ’ όσον ο αγώνας αυτός συντονιστεί με τη
δράση των αντιδικτατορικών δυνάμεων μέσα στο στρατό. Πρέπει να σημειωθεί ο ιδιαίτερος ρόλος που
έπαιξε ο ραδιοπομπός του Πολυτεχνείου στη μαζική κινητοποίηση του λαού στο πλευρό των
αγωνιζόμενων σπουδαστών. Άξιες μελέτης είναι επίσης οι μορφές που πήρε αυτή η συμπαράσταση
(προστατευτικός κλοιός γύρω απ’ το Πολυτεχνείο, ενίσχυση σε τρόφιμα. φάρμακα κλπ., παρουσία
διανοουμένων μέσα στο χώρο του Πολυτεχνείου, ιατρική περίθαλψη και άλλα). Ξεχωριστή σημασία
είχε η κινητοποίηση των νέων εργατών και μαθητών από τις γειτονιές, τα γιαπιά, τα σχολειά.
2. Απέναντι όμως στη νέα κατάσταση που δημιουργήθηκε, προβάλλει έντονα η σημερινή
οργανωτική καθυστέρηση του κόμματος. Η καθυστέρηση ειδικά στην οργάνωση της εργατικής τάξης
και η αδυναμία του κινήματος να παρεμβληθεί με ευρύτερες μαζικές κινητοποιήσεις των εργαζομένων,
που θα ήταν έτσι σε θέση να βάλουν τη σφραγίδα τους στην εξέλιξη της κατάστασης και να ανοίξουν
το δρόμο για δημοκρατικές λύσεις.
3. Τα Νοεμβριανά έδειξαν και πάλι το ρόλο που διαδραματίζουν οι φοιτητές και γενικώτερα η
νεολαία στη χώρα μας στις πρώτες γραμμές του δημοκρατικού, αντιιμπεριαλιστικού, εργατικού
κινήματος. Το κόμμα μας πρέπει να μελετήσει ακόμα πιο αναλυτικά τον ρόλο αυτόν και να πλουτίσει
τα θεωρητικά και πρακτικά πορίσματά του. Σήμερα ο ρόλος της νεολαίας στην οικονομική και πολιτική
ζωή της χώρας έχει ανεβεί σημαντικά. Η σημερινή νεολαία είναι περισσότερο δημοκρατική,
ριζοσπαστική, επαναστατική, περισσότερο καλλιεργημένη και ώριμη απ’ ό,τι ήταν πριν επτά χρόνια.
Κύριοι παράγοντες αυτής της αλλαγής στάθηκαν το ίδιο το δικτατορικό καθεστώς, που όξυνε όλα τα
προβλήματα του λαού και της νεολαίας, η αύξηση του αριθμού των σπουδαστών, οι αγώνες που
διεξήγαγε αυτό το διάστημα το πρωτοπόρο τμήμα της νεολαίας, με επικεφαλής τους νέους
κομμουνιστές, και το παράδειγμα που έδωσαν με τις θυσίες τους. Παράλληλα, οι διεθνείς
συγκλονισμοί που έζησε η ανθρωπότητα σ’ αυτό το διάστημα, η κρίση του ιμπεριαλισμού και η
αποτυχία του καπιταλισμού να δώσει λύση στα οξυνόμενα προβλήματα της εποχής μας, ο πόλεμος του
Βιετνάμ και οι νίκες του βιετναμικού λαού, τα γεγονότα του Γαλλικού Μάη και το κίνημα των φοιτητών
και της νεολαίας σ’ όλο τον κόσμο. Η ταχύτερη σήμερα κυκλοφορία των ιδεών μέσω του βιβλίου και
των μαζικών μέσων επικοινωνίας. Όλα αυτά προσδιόρισαν την καινούργια ποιότητα και το καινούργιο
βάρος της νεολαίας στο δημοκρατικό κίνημα της χώρας μας. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι σήμερα
οι αριστερές ιδέες κατακτούν όχι μόνο την εργαζόμενη νεολαία και ένα πρωτοπόρο τμήμα των
φοιτητών, αλλά και ευρύτερα στρώματα μικροαστικής, μεσοαστικής, ακόμα και αστικής νεολαίας.
Αυτό, σε συνδυασμό με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα το διεθνές επαναστατικό κίνημα,
δημιουργεί τους όρους για την παρουσία πολλών ιδεολογικών και πολιτικών τάσεων στο χώρο της
αριστερής νεολαίας. Αυτό προσδιορίζει την ανάγκη της προσέγγισης των προβλημάτων της αριστερής
νεολαίας με νέους τρόπους και μεθόδους. Οι νέοι κομμουνιστές πρέπει να μελετήσουν από πιο κοντά
τα ρεύματα που διαμορφώνονται στους κόλπους της νεολαίας, για να μπορέσουν μέσα από γόνιμο
διάλογο να συμβάλουν στη συνένωσή τους μέσα στην κοίτη του αντιδικτατορικού - δημοκρατικού
αγώνα, μέσα από κοινές πρωτοβουλίες που θα προωθούν το μέτωπο πάλης και θα το προφυλάσσουν
από λαθεμένες ή ανώριμες ενέργειες.
4. Τα Νοεμβριανά έδειξαν τα θετικά αλλά και τις αδυναμίες του φοιτητικού κινήματος. Το μεγάλο
αυτό δημοκρατικό κίνημα δεν είχε συντονισμένη πολιτική κατεύθυνση. Και η ανατροπή του
Παπαδόπουλου δεν αίρει αυτή τη διαπίστωση, γιατί συντελέστηκε στα πλαίσια πολύπλοκου
παιχνιδιού, που ελέγχεται από στρατοκρατικές και αμερικανόδουλες δυνάμεις.
Οι οργανωμένες δυνάμεις του κόμματός μας μέσα στους σπουδαστές, μαζί και ο αντιστασιακός

[3]
«Ρήγας», και παλαιότερα αλλά και σ’ αυτή τη φάση, στάθηκαν σοβαρός παράγοντας του φοιτητικού
κινήματος. Δεν μπόρεσαν όμως, ιδίως τις πρώτες μέρες, να περάσουν τη σωστή γραμμή τους, που θα
εξασφάλιζε τη μαζική προώθηση του κινήματος, αλλά και τη συντεταγμένη νικηφόρα υποχώρηση, αν
χρειαζόταν. Βρέθηκαν μέσα σ’ ένα αυθόρμητο μαζικό κίνημα, μέσα στο όποιο κινούνταν πληθώρα
γραμμών και τάσεων και που συνολικά είχε προωθημένη αντιδικτατορική διάθεση, αλλά δεν είχε
σωστή επισήμανση στόχων, ούτε τακτική ευελιξία. Από την άλλη πλευρά, η ΚΟΣ βρισκόταν σε μια φάση
οργανωτικής ανασυγκρότησης, και γι’ αυτό αντιμετώπιζε ακόμα δυσκολίες. Το ίδιο και ο αντιστασιακός
«Ρήγας». Η έλλειψη, εξάλλου, συγκροτημένου, εκλεγμένου από φοιτητές αντιπροσωπευτικού οργάνου
που να πιάσει απ’ την αρχή την κατάσταση συνέβαλε στη σύγχυση. Έτσι το φοιτητικό κίνημα κινδύνεψε
να αγκαζαριστεί και να αγκαζάρει την πρωτοπορία του λαού σε μίαν απελπισμένη μάχη μέχρις
έσχατων, την ώρα που στις πόλεις και το χωριό δεν υπήρχαν ακόμα οι υποδομές ενός οργανωμένου
αντιδικτατορικού κινήματος, ικανού να αναμετρηθεί με τις δομές της δικτατορίας και να τις ανατρέψει.
Μέσα στα γεγονότα επικράτησε για ένα ορισμένο διάστημα σύγχυση από τα λαθεμένα συνθήματα που
έρριξε μια μικρή μειοψηφία από στοιχεία διαφόρων αριστερίστικων τάσεων — συνθήματα
σεχταριστικά και λαθεμένα (κοινωνική επανάσταση - κάτω το κεφάλαιο - κάτω η εξουσία) και
δεσμεύτηκε υστέρα στο σύνθημα «τώρα ή ποτέ», «σήμερα πέφτει ή χούντα», που ήταν εξωπραγματικό
και δεν άφηναν κανένα περιθώριο νικηφόρου υποχωρητικού ελιγμού. Το ίδιο λαθεμένο σαν σύνθημα
δράσης ήταν η πρόσκληση για «γενική (πολιτική) απεργία», που δεν υπήρχε καμμιά περίπτωση να
πιάσει, γιατί οι υποδομές της εργατικής τάξης βρίσκονταν στην αρχή της οικοδόμησής τους με άπειρες
δυσκολίες, εντελώς ανέτοιμες να σηκώσουν το βάρος μιας τέτοιας κινητοποίησης. Στην ηρωική
κινητοποίηση των φοιτητών συμπαρατάχθηκε η σε σημαντικό βαθιά αυθόρμητη και ηρωική
κινητοποίηση και συμπαράσταση των εργατών, έξω από τα ιδιαίτερά τους αιτήματα και τις δικές τους
μαζικές εκδηλώσεις στα εργοστάσια και τις οικοδομές. Μόλις το Σάββατο, 18 Νοέμβρη, έγινε
ουσιαστικά και σέ σοβαρή κλίμακα απεργία των οικοδόμων.
5. Μια πιο σωστή ιεράρχηση στόχων θα πρόβαλλε σαν σύνθημα δράσης τα φοιτητικά αιτήματα
— κυρίως τα πολιτικά δημοκρατικά (άμεσες εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους - αυτονομία των
ιδρυμάτων - πανεπιστημιακό άσυλο - κατάργηση της επιστράτευσης των φοιτητών) και σαν σύνθημα
ζύμωσης την καταγγελία της δικτατορίας, της αμερικανοκρατίας, τα δίκαια των εργαζομένων, την
αλληλεγγύη μαζί τους και το αίτημα για κυβέρνηση εθνικής ενότητας και ελεύθερες εκλογές για
Συντακτική. Έτσι η χούντα θα δυσκολευόταν να επέμβει βίαια και αιματηρά. Η πελώρια ζύμωση με το
ραδιοσταθμό θα έδινε ακόμα πιο πολύτιμους καρπούς και το φοιτητικό και λαϊκό κίνημα θα μπορούσε
να υποχωρήσει με νίκη — την ικανοποίηση των σπουδαστικών αιτημάτων ή έστω την υπόσχεση γι’
αυτήν — και να μεταφέρει τον αγώνα σε άλλα στρώματα (εργατικές κινητοποιήσεις και αρχαιρεσίες,
εκλογές στο Δικηγορικό Σύλλογο κλπ., προώθηση των δημοκρατικών αιτημάτων κλπ.), ώστε το
συνολικό μέτωπο κατά των δομών της δικτατορίας να ωθηθεί προς τα μπρος.
6. Μέσα στο κλίμα που δημιουργήθηκε, κινήθηκαν και προβοκατόρικα στοιχεία σε συνεργασία
με την ΣΙΑ για να ματοκυλίσουν το λαό, να χτυπήσουν το δημοκρατικό κίνημα που συντασσόταν αργά
αλλά με επιτυχία και να επιβάλουν μίαν ακόμα πιο ωμή και απερίφραστη δικτατορία. Από καιρό είχε
εξαγγελθεί η άσκηση «Κίμων», «πολιτική επιστράτευση», που θύμιζε «Περικλή» και Προμηθέα». και η
προσφυγή στη ματοβαμμένη βία ήταν η εφαρμογή αυτής της «άσκησης». Αυτά τα στοιχεία εμφάνισαν
πως καταλήφθηκε η Νομαρχία και πως η μη ένοπλη μαχητική μαζική κινητοποίηση έπαιρνε το δρόμο
ένοπλης εξέγερσης. Ο Παπαδόπουλος και ο Μαρκεζίνης είχαν μέχρι τέλους τη δυνατότητα να
ενεργήσουν έτσι ώστε να τερματισθεί ομαλά η φοιτητική διαμαρτυρία. Επικράτησε όμως η φασιστική
λογική και προτίμησαν να βαδίσουν στο δρόμο της βίας που την έσπρωξαν. Και ανέλαβαν μαζί με τη
διάδοχη χούντα την ευθύνη για το αίμα και τα εγκλήματα που έγιναν.
7. Η μάζα των φοιτητών που πήρε μέρος στο ξέσπασμα του Νοέμβρη φλεγόταν από άδολο
δημοκρατικό ενθουσιασμό και ήθελε να πλήξει και να εξευτελίσει τη δικτατορία. Ορισμένα συνθήματα
όμως που ρίχτηκαν και η κατεύθυνση που πήρε σε μια στιγμή η εκδήλωση έδειχναν μια υποτίμηση για
το πόσο αδίστακτη είναι η χούντα και οι Αμερικανοί σύμβουλοί της. Είναι όμως φανερό πώς ή
στρατοκρατική δικτατορία και οι δομές της δεν πέφτουν μ’ ένα αυθόρμητο ξέσπασμα, οσοδήποτε
ηρωικό και μεγαλειώδες σαν αυτό του Νοέμβρη. Παρ’ όλα αυτά ωστόσο, πρέπει ιδιαίτερα να εξαρθεί
η συνέχιση του αγώνα το Σάββατο - Κυριακή, μέσα σε συνθήκες στρατιωτικού νόμου, από τους εργάτες
και τους φοιτητές. Το ξέσπασμα έδειξε τι συγκλονισμούς μπορεί να προκαλέσει ένας δίκαιος αγώνας
που διεξάγεται με απεριόριστη τόλμη, και πόσο αυτό το στοιχείο της τόλμης στη σύλληψη και
διεξαγωγή του δημοκρατικού αγώνα πρέπει να μπει στην καθοδηγητική μας σκέψη σαν αναγκαίο
συμπλήρωμα της αγωνιστικής στάθμισης της αντικειμενικής κατάστασης και των δυνατοτήτων. Η
ανατροπή της δικτατορίας θα είναι καρπός σκληρών αγώνων. Κύρια εγγύηση σήμερα για τη νικηφόρα
έξοδο προς δημοκρατικές λύσεις, είναι η οργάνωση των αντιδικτατορικών δυνάμεων και πριν απ’ όλα
η οργάνωση, συσπείρωση και πειθαρχημένη στράτευση της επαναστατικής πρωτοπορίας του λαού,
των κομμουνιστών.
8. Ο Νοέμβρης φώτισε καλύτερα τα προβλήματα της γραμμής του κόμματός μας και το ρόλο που
περιμένει ο λαός να παίξουν οι κομμουνιστές και οι αριστεροί. Η λαϊκή αυτή έκρηξη έδειξε πόσο
λαθεμένες είναι όλες οι «θεωρίες» που κήρυχναν πως δεν είναι αναγκαίο το κομμουνιστικό κόμμα και
θεοποιούσαν το αυθόρμητο κίνημα. Αντίθετα έδειξε πόσο αναγκαία είναι η ύπαρξη ενός μαρξιστικού
- λενινιστικού κόμματος της εργατικής τάξης, δημοκρατικού στη λειτουργία του, αλλά ενιαίου και
πειθαρχημένου στη δράση, ικανού να παίξει το ρόλο του στο μαζικό κίνημα κι έτσι να συμβάλει μέσα
στην ίδια τη ζωή, και με την πείρα των ίδιων των εργαζομένων, στην υπερνίκηση των εσφαλμένων
απόψεων και τάσεων που εμφανίζονται μέσα σ’ αυτό. Έδειξε τη σημασία να στηρίζεται σε οργανώσεις
βάσης στους τόπους δουλειάς και σπουδών, να είναι έτοιμο οργανωτικά και τεχνικά για ν’
αντιμετωπίζει την κάθε στροφή τη κατάστασης, να μπορεί σωστά να συνδυάζει τις νόμιμες με τις πα-
ράνομες μορφές οργάνωσης και δράσης, να κάνει τις οργανώσεις μας κέντρα δραστήριας δουλειάς,
επικεφαλής των μαζών, με απεριόριστη πρωτοβουλία και ευθύνη στα πλαίσια της γραμμής μας. Αυτά
δεν αποτελούν αφηρημένες θεωρίες, αλλά προβλήματα που τα θέτει σήμερα μπροστά μας η ίδια η
ζωή.
II. Η σημερινή κατάσταση και τα καθήκοντα του ΚΚΕ (Έσ.)
Τα γεγονότα του Νοέμβρη επέδρασσαν άμεσα και θα επιδράσουν και μακροπρόθεσμα στις πολιτικές
εξελίξεις.
1. Η ΝΕΑ ΧΟΥΝΤΑ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ. Η νέα χούντα έχει σκοπό να σταθεροποιήσει και να
διαιωνίσει τη δικτατορία με την κατάργηση της πολιτικής των ελιγμών του Παπαδόπουλου και με την
επιβολή μιας ακόμη πιο ωμής καταπίεσης σε συνδυασμό με τον πιο έξαλλο αντικομουνισμό. Αυτή η
κατεύθυνση χαρακτηρίζει όλη την εσωτερική πολιτική της. Η νέα εξουσία μιλάει για επάνοδο της 21ης
Απριλίου, και προσπαθεί να ρίξει στον Παπαδόπουλο τις ευθύνες της επταετίας, ενώ είναι ευθύνες της
Απριλιανής στρατοκρατικής δικτατορίας. Η κυρίαρχη τάση στους κόλπους της Ιωαννίδης αποβλέπει
στη διαιώνιση της δικτατορίας, καταφεύγει στα πιο ωμά μέσα (συλλήψεις, Γιούρα, στρατοδικεία,
κατάργηση ελευθεροτυπίας, αυθαιρεσίες της ΕΣΑ, στρατιωτικός νόμος). Και δεν αποκλείεται να οργα-
νώσει και προβοκάτσια για να «δικαιολογήσει.» ακόμα πιο σκληρά τρομοκρατικά μέτρα. Η ΕΣΑ
υψώνεται σε κυρίαρχη δύναμη στη χώρα. Στον εξωτερικό τομέα ακολουθεί μίαν ακόμη πιο
αμερικανόδουλη πολιτική που οδηγεί σε μια μεγαλύτερη απομόνωση από τις σοσιαλιστικές χώρες και
από τις καπιταλιστικές χώρες της Δυτ. Ευρώπης. Στον οικονομικό τομέα συνεχίζει την προηγούμενη
πολιτική της απεριόριστης εξυπηρέτησης των πολυεθνικών εταιριών και ιδιαίτερα του αμερικανικού
κεφαλαίου, πολιτική ωμής υποστήριξης των συμφερόντων της οικονομικής ολιγαρχίας και
απόκρουσης των δίκαιων αιτημάτων των εργαζομένων, μια πολιτική που προσπαθεί να αντιμετωπίσει

[5]
τον καλπάζοντας πληθωρισμό με μέτρα που πλήττουν το βιοτικό επίπεδο του λαού και την οικονομική
δραστηριότητα των μεσαίων στρωμάτων του λαού. Στην Παιδεία, ακολουθεί μίαν ακόμα πιο
σκοταδιστική πολιτική, μια πολιτική αστυνόμευσης του σπουδαστικού και μαθητικού κόσμου, μια
πολιτική που περιορίζει ακόμα περισσότερο τη δυνατότητα των παιδιών των εργαζομένων να
αποκτήσουν μεσαία και ανώτερη μόρφωση. Στο στρατό, τα σώματα ασφαλείας και όλο τον κρατικό
μηχανισμό προχωρεί σέ ομαδικές εκκαθαρίσεις, προσπαθώντας να εγκαταστήσει σ’ όλους τους
κρίκους - κλειδιά ανθρώπους της εμπιστοσύνης της.
Όμως η πολιτική της νέας χούντας δεν μπορεί να οδηγήσει το δικτατορικό καθεστώς στη σταθερότητα
που επιθυμεί. Η πολιτική αύτη όχι μόνο δεν εξαλείφει τις αντιφάσεις της δικτατορίας αλλά τις εντείνει.
Μεγαλώνει η κύρια αντίθεση του καθεστώτος, η αντίθεση ανάμεσα στο λαό και τη δικτατορική
εξουσία. Η απομόνωσή της από το λαό και τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας ευρύνεται. Μεγαλώνει η
εξωτερική της απομόνωση. Η μεγαλύτερη απομόνωση της σημερινής χούντας από τις Ευρωπαϊκές
κυβερνήσεις, από την ΕΟΚ, και η οικονομική πολιτική της προκαλούν σοβαρές αντιθέσεις ακόμα και σε
ανώτερους οικονομικούς κύκλους, σε μερίδα των ελληνικών μονοπωλίων που συνδέονται
περισσότερο με τα Ευρωπαϊκά μονοπώλια. Η οικονομική της πολιτική οξύνει την λαϊκή αγανάκτηση. Η
λαϊκή απαίτηση για ψωμί - ελευθερία - ανεξαρτησία δεν μπορεί να συγκρατηθεί με καμμιά δημαγωγία
ούτε με τη μετατόπιση ευθυνών, γιατί ο λαός ξέρει πως οι ευθύνες της επταετίας και του
αιματοκυλίσματος του Νοέμβρη δεν ανήκουν μόνο στον Παπαδόπουλο και την ομάδα του. Είναι
ευθύνες όλων των στρατοκρατών που συνείργησαν στο Απριλιανό πραξικόπημα. Εντείνεται η πάλη
ανάμεσα στις φατρίες του δικτατορικού καθεστώτος. Στο στρατό μεγαλώνει ο αριθμός των
αξιωματικών των δυσαρεστημένων με την πολιτική της χούντας. Ποτέ δεν υπήρξε στη χώρα κυβέρνηση
τόσο απομονωμένη από κάθε λαϊκή υποστήριξη, τόσο απομονωμένη από το λαό και τις πολιτικές
δυνάμεις της χώρας. Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, το αδιέξοδο της δικτατορίας θα μεγαλώνει. Από αυτή
την πλευρά, η συνένωση και η πάλη του λαού εναντίον της διευκολύνεται.
Το ηθικό του στρατού κλονίστηκε καθώς τον έσπρωξαν να δολοφονήσει νεαρά παιδιά και να
ματοκυλίσει το λαό. Το αίμα όμως δεν το έχυσε μόνο ό Παπαδόπουλος, αλλά η δικτατορία της 21ης
Απριλίου. Στο στρατό και τα σώματα ασφαλείας βρίσκονται εκείνοι που δολοφόνησαν τους φοιτητές-
εργάτες. Και πρέπει να τιμωρηθούν μαζί μ’ αυτούς που έδωσαν την εντολή. Η λαϊκή πίεση σ’ αητό το
σημείο συναντάται με την πίεση των αντιδικτατορικών στοιχείων στο στράτευμα. Ένα μέρος
αξιωματικών, που διαρκώς διογκώνεται, βλέπει δήλο και πιο καθαρά τη χρεωκοπία της 21ης Απριλίου,
την ομόθυμη λαϊκή αντίθεση στη δικτατορία, τις ευθύνες του στρατεύματος. Μία συνεπής λύση:
Συνεργασία των αντιδικτατορικών δυνάμεων στο στρατό με το μαζικό λαϊκό κίνημα, για ανατροπή της
δικτατορίας, ώστε να συγκροτηθεί κυβέρνηση εθνικής ενότητας και να επιστρέφει αμέσως ο στρατός
στους στρατώνες. Ένα βασικό σύνθημα αυτής της ώρας είναι: απομονώστε τούς αξιωματικούς που
εγκρίνουν τους φόνους των φοιτητών - εργατών, την καταπίεση του λαού από το στρατό, τούς
πράκτορες της χούντας στο στράτευμα. Ο στρατός με το λαό κατά της δικτατορίας, για δημοκρατία,
ομαλότητα, λαϊκή κυριαρχία.
2. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ. Γύρω από τη λαϊκή πρωτοπορία, τους
φοιτητές και τους εργάτες, συσπειρώθηκαν όλα τα στρώματα: αστοί, μικροαστοί, διανοούμενοι. Και
το χωριό άκουσε με συγκίνηση τα γεγονότα της Αθήνας. Το μέτωπο πάλης κατά της δικτατορίας
δυνάμωσε και διευρύνθηκε με τον ξεσηκωμό του Νοέμβρη. Ο λαός έκανε κι άλλα βήματα στο δρόμο
του αγώνα. Δεν πτοήθηκε από την τρομοκρατία. Εθίστηκε στην ιδέα της θυσίας. Έδειξε με χίλιους
τρόπους την αλληλεγγύη του και θα προχωρήσει. Αναζητά όμως οργάνωση και συντονισμένη ηγεσία.
Δημιουργήθηκε στο διάστημα εκείνων των ημερών σ’ ένα βαθμό κατοχική ψυχολογία. Ας πάμε κοντά
στις μάζες γρήγορα και μ’ εμπιστοσύνη και ας αξιοποιήσουμε την πείρα του κινήματος, όχι για στενά
παραταξιακούς σκοπούς, αλλά για να εμπνεύσουμε και να στηρίξουμε οργανωτικά το εθνικό σέ
διαστάσεις πατριωτικό - δημοκρατικό κίνημα για δημοκρατία - ομαλότητα - ψωμί - ανεξαρτησία.
Άμεσοι οικονομικοί στόχοι και πολιτικά αιτήματα
Επιβίωση. Παντού οι εργαζόμενοι να συσπειρωθούν γύρω από τις διοικήσεις των οργανώσεών τους,
αν προσφέρονται για συνεπή αγώνα ή να αναδείξουν επιτροπές αγώνα ΕΝΩΤΙΚΟΥ χαρακτήρα, και να
θέσουν επί τάπητος τις διεκδικήσεις τους (άμεσες αυξήσεις, τιμαριθμικές αναπροσαρμογές, συνεχές
ωράριο, πάλη κατά της ανεργίας, ασφαλιστικά θέματα κλπ.). Ο λαός ο ίδιος θα βρει τις πιο κατάλληλες
μορφές για τις κινητοποιήσεις του. Η ακρίβεια δυναμώνει. Το ίδιο η ενεργειακή κρίση και οι συνέπειές
της. Το φάσμα της ανεργίας χτυπά την πόρτα. Ο πληθωρισμός εξανεμίζει τα μικρομεσαία εισοδήματα.
Η χώρα μας βυθίζεται όλο και πιο βαθιά στην κρίση, η εργατική τάξη βογκά και συνθλίβεται. Το χωριό
αποσυντίθεται και πολλοί αγρότες δεν παραδίδουν τα προϊόντα τους. Και τα συντηρητικώτερα ακόμη
στρώματα, ο κόσμος των επιχειρηματιών, των βιομηχάνων, των κατασκευαστών, είναι βαθύτατα
ανήσυχος. Η κυβέρνηση είναι σε αμηχανία και αδυναμία να πάρει ουσιαστικές αποφάσεις. Το ψωμί
κάθε φαμίλιας μόνο ο αγώνας έγκαιρα από τώρα μπορεί να εξασφαλίσει. Η αιχμή των αγώνων αυτών
πρέπει να στρέφεται κατά της δικτατορίας. Από την πολιτική της στενάζουν όλα τα στρώματα εκτός
από την αδηφάγο ολιγαρχία. Το οικοδόμημά της το στηρίζουν μόνο η στρατοκρατική βία, τα
μονοπώλια και οι Αμερικανοί.
Κατάργηση του στρατιωτικού νόμου. Διάλυση των νέων στρατοπέδων εξορίας και άμεση απόλυση
όλων των συλληφθέντων. Τιμωρία των ενόχων για τις δολοφονίες του Νοέμβρη. Ελευθεροτυπία.
Γενική αμνηστία. Ελεύθερη δράση όλων των κομμάτων. Ελευθερία στους φοιτητικούς συλλόγους.
Ελεύθερες εκλογές σε όλες τις λαϊκές οργανώσεις, φοιτητικές, συνδικαλιστικές, επιστημονικές. Αγώνας
κατά των αμερικανικών βάσεων, για συμπαράσταση στον αντιιμπεριαλιστικό αγώνα των Αράβων. Ο
αγώνας γι’ αυτά τα αιτήματα πρέπει να συγκλίνει στα γενικά πολιτικά αιτήματα: ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ
ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΑΠ’ ΟΛΑ ΤΑ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ, για να μπούμε στο δρόμο της
δημοκρατικές ομαλότητας, ΓΙΑ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ. Όλα αυτά αποτελούν
συγκεκριμενοποίηση του εθνικού δημοκρατικού αιτήματος: Κάτω η δικτατορία της 21ης Απριλίου. Ο
στρατός στους στρατώνες. Λαϊκή Κυριαρχία. Δημοκρατία.
Ο ξεσηκωμός του Νοέμβρη έδειξε ότι μέσα στα όρια του αγώνα κατά της δικτατορίας, ωριμάζουν οι
διαθέσεις των μαζών για σοβαρές αλλαγές στις οικονομικές και πολιτικές δομές της ελληνικής
κοινωνίας. Η συμμαχία φοιτητών - εργατών που θεμελιώθηκε στο αίμα των ηρωικών θυμάτων του
αυθόρμητου - ειρηνικού ξεσηκωμού, πρέπει να στεριώσει και να ισχυροποιηθεί, να γίνει πόλος όλης
της πατριωτικής συμμαχίας.
Τα συνθήματα κατά της αμερικανοκρατίας δείχνουν πως ωριμάζει η αντιιμπεριαλιστική συνείδηση, η
αξίωση για ανεξάρτητη, αντιιμπεριαλιστική πολιτική σέ ευρύτατα στρώματα. Οι Αμερικανοί θα
αισθάνονται όλο και περισσότερο πως οι θέσεις τους κλονίζονται αν επιμείνουν να στηρίζουν το μισητό
δικτατορικό καθεστώς. και δεν αποκλείεται, όταν αποτύχει και πάλι απ’ τον λαϊκό αγώνα η πολιτική
σφιξίματος και τρομοκρατίας, να τροποποιήσουν τη μ ο ρ φ ή της κυριαρχίας τους για να διατηρήσουν
την ουσία της. Ο λαός, εμμένοντας στους στόχους του σημερινού αγώνα, πρέπει να είναι έτοιμος να
προωθήσει, το δικό του μέτωπο, σέ κατεύθυνση που θα ανοίγει δρόμο προς πραγματικά λύσεις
δημοκρατικές, προς την ανεξαρτησία.
Δεδομένης της στρατηγικής σημασίας της χώρας μας και της ένταξής της παρά τη θέληση του λαού μας
στο αμερικανικό στρατηγικό σύστημα, επιβάλλεται να μην υποτιμάμε τις δυσκολίες που
παρεμβάλλονται στην πορεία προς τη δημοκρατική ομαλότητα απ’ όλους εκείνους — και πρώτους τούς
Αμερικανούς — που έχουν συμφέρον να κρατούν τη χώρα κάτω απ’ την ιμπεριαλιστική εξάρτηση. Κάτω
από το πρίσμα αυτό συνθήματα ή τακτική δήθεν επαναστατική, που απομονώνουν την πρωτοπορία
από τις λαϊκές μάζες ή χτυπούν την πλατύτατη σήμερα αντιδικτατορική συμμαχία και εκθέτουν το λαό

[7]
σέ άκαιρα χτυπήματα, πιέζουν το δημοκρατικό κίνημα σέ κατευθύνσεις λαθεμένες που δεν
αντιστοιχούν ούτε στο σημερινό στάδιο του αγώνα, ούτε στο συσχετισμό των δυνάμεων, ούτε στην
οργανωτική προετοιμασία του κόμματός μας και του αντιδικτατορικού κινήματος γενικώτερα. Τέτοιες
απόψεις, μπορεί να κάνουν σοβαρή ζημιά και πρέπει να αντιμετωπίζονται με τη μέθοδο της συζήτησης
και την πειστική προβολή στην κοινή πάλη της ορθά ζυγισμένης τακτικής του αγώνα, που υποστηρίζει
το ΚΚΕ (εσωτερικού). Και φυσικά με το αμείλικτο ξεσκέπασμα των προβοκατόρων.
Από την άλλη πλευρά το ίδιο αυτό γεγονός των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων και της διεθνούς
εντάσεως στη Μέση Ανατολή, δημιουργεί κολοσσιαίους κινδύνους να εμπλακεί η χώρα μας στις
ιμπεριαλιστικές ραδιουργίες που θα έβαζαν σέ κίνδυνο την ίδια της την ύπαρξη και δραστηριοποιεί
στην αντιιμπεριαλιστική - δημοκρατική πάλη μεγάλες δυνάμεις που ενισχύουν και μαχητικοποιούν τον
αγώνα κατά της δικτατορίας. Χωρίς ν’ αλλάζουμε τούς στόχους του σημερινού αγώνα, επιβάλλεται η
συνεχής αποκάλυψη του ρόλου των ΗΠΑ στη χώρα μας, η διάδοση των προγραμματικών σκοπών του
κόμματος, η σύσφιξη των σχέσεων μ’ όλες τις αντιμονοπωλιακές - αντιιμπεριαλιστικές δυνάμεις.
Ήρθε η ώρα για ένα Εθνικό Συμβούλιο των αντιδικτατορικών δυνάμεων
Ήρθε η ώρα για ένα Εθνικό Συμβούλιο των αντιδικτατορικών δυνάμεων. Είναι αναγκαίο η συμμαχία
ΚΑΤΑ της δικτατορίας να γίνει συμμαχία ΥΠΕΡ ενός κοινού προγράμματος όλων των αντιδικτατορικών
δυνάμεων. Τόσο πλατιού ώστε να τις συμπεριλαμβάνει όλες, και συγκεκριμένου τόσο, ώστε ν’ ανοίγει
το δρόμο προς τη λαϊκή κυριαρχία.
Το «ξέσπασμα» του Νοέμβρη, σύντριψε την αντικομουνιστική μυθολογία. Και ο κ. Κανελλόπουλος και
ο κ. Μαύρος βαφτίστηκαν «αναρχικοί». Δείχτηκε εξ άλλου ο δυναμισμός και ή δύναμη των αριστερών
ιδεών. Ο λαός καταλαβαίνει πως χωρίς την Αριστερά δεν μπορεί να υπάρξει γνήσια δημοκρατική λύση.
Η λαϊκή πίεση για ενότητα χωρίς αποκλεισμούς πρέπει και μπορεί να δυναμώσει, για να υπερνικηθούν
οι δισταγμοί συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων. Ο λαός πρέπει να χτίσει το απελευθερωτικό -
αντιδικτατορικό μέτωπο πάνω στη βάση της ενότητας χωρίς αποκλεισμούς. Ιδιαίτερη σημασία έχει η
συγκρότηση ενιαίας συνδικαλιστικής παράταξης συνεργασίας Ανάμεσα σε όλα τα συνεπή
αντιδικτατορικά συνδικαλιστικά εργατικά στελέχη όπως και μιας αντίστοιχης με τα αγροτικά
συνεταιριστικά στελέχη. Το ίδιο μεγάλη σημασία έχει η συγκρότηση αντιπροσωπευτικού φοιτητικού
οργάνου που να καθοδηγεί ενιαία το φοιτητικό κίνημα και να συντονίζει τον αγώνα του με την εργατική
τάξη και τα άλλα κοινωνικά στρώματα. Βασική μορφή πλατειάς ενότητας και κινητοποίησης των εργα-
ζομένων για τα ζητήματά τους μπορεί να αναδειχθούν οι επιτροπές αγώνα στους τόπους δουλειάς που
να εκπροσωπούν όλους τους εργαζομένους και να είναι έτοιμες να συντονίσουν τη δράση τους κατά
κλάδους και γεωγραφικά διαμερίσματα.
Η δικτατορία προσπαθεί να καλλιεργήσει την ανησυχία μέσα σε συντηρητικά αστικά στρώματα, να
διασπάσει την κοινωνική αντιδικτατορική συμμαχία και ν’ αποκτήσει κάποια δική της βάση. Το
σύνθημά της είναι «νόμος και τάξις εναντίον του αναρχοκομμουνισμού». Η προσπάθεια αυτή της
δικτατορίας δεν βρίσκει απήχηση. Θα μπορούσε, όμως, ν’ αποτελέσει ένα κίνδυνο, αν δεν
περιφρουρήσει αποφασιστικά η γραμμή της αντιδικτατορικής συμμαχίας και με τις αστικές πολιτικές
δυνάμεις και με τούς χτεσινούς αντικομουνιστές, κι αν δεν προβάλλονται σέ πρώτη γραμμή σαν
συνθήματα δράσης ΟΙ ΣΗΜΕΡΙΝΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ. Ποτέ οι κομμουνιστές
δεν κρύψαμε τη φυσιογνωμία μας: πάμε μακρύτερα, πέρα από τη δημοκρατική αντιιμπεριαλιστική
επανάσταση, πάμε για το σοσιαλισμό. Σήμερα όμως παλεύουμε με όλους τους αντιδικτατορικούς κατά
της δικτατορίας για μια συγκεκριμένη, αποδεκτή απ’ όλους δημοκρατική πορεία. και μέσα άπ’ αυτήν
προβάλλουμε και καλλιεργούμε την παραπέρα προοπτική μας.
Για την οργάνωση του κόμματος
Βασικό συμπέρασμα απ’ όλες τις προηγούμενες αναλύσεις είναι ότι η οργανωτική καθυστέρηση του
κόμματος πρέπει το γρηγορώτερο να ξεπεραστεί. Πρόκειται για μέγιστο πολιτικό πρόβλημα.
Το κόμμα αφομοιώνοντας τα διδάγματα του Νοέμβρη πρέπει να ξεπεράσει γρήγορα τις οργανωτικές
του αδυναμίες, ν’ ανοίξει τις γραμμές του στους καλύτερους μαχητές της εργατικής τάξης, των
φοιτητών και της νεολαίας, πρώτα και κύρια σ’ αυτούς που πήραν μέρος στις εκδηλώσεις του Νοέμβρη,
να στρατολογήσει διανοούμενους, επαγγελματίες, αγρότες, να οργανώσει, παντού και πρώτα στους
νευραλγικούς χώρους, Ιδιαίτερα στους τόπους δουλειάς και σπουδών, τις οργανώσεις βάσης του που
θα καταπιαστούν αμέσως με τα προβλήματα των εργαζομένων και την κινητοποίησή τους γι’ αυτά και
για συνδικαλιστικές και δημοκρατικές ελευθερίες, στήνοντας ταυτόχρονα τούς ανάλογους
μηχανισμούς του. Κάθε ομάδα ας φτιάχνει μια ή και περισσότερες ομάδες σέ άλλους τόπους δουλειάς
κλπ. Ας βοηθήσει οικονομικά και με σπίτια τούς διωκόμενους αγωνιστές. Ας οργανώσει την οικονομική
ενίσχυση του κόμματος που είναι ένα από τα μόνιμα οργανωτικά καθήκοντα των οργανώσεων και των
μελών μας.
Η οργανωτική ανάπτυξη του κόμματος πρέπει να συνδυαστεί με τολμηρή ανανέωση, ώστε σ’ όλους
τους κρίκους δουλειάς ν’ αναδειχτούν νέα στελέχη ικανά να πιάσουν τον παλμό των μαζών και να
ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της σημερινής κατάστασης.
1. Ιδιαίτερη και πρωταρχική σημασία (κι απ’ την σκοπιά των άμεσων αλλά και των
μακροπρόθεσμων στόχων του κινήματος ακόμα μεγαλύτερη) έχει η πλήρης εκ βάθρων ανασυγκρότηση
της δουλειάς μας ανάμεσα στους εργάτες στα εργοστάσια και τις οικοδομές. Η καθυστέρησή μας είναι
μεγάλη και επικίνδυνη. Οι σύντροφοι εργάτες που πήραν μέρος με ηρωισμό στον ξεσηκωμό του
Νοέμβρη ας ΠΡΟΧΩΡΗΣΟΥΝ στη συγκρότηση των οργανώσεών μας, στο χτίσιμο του μετώπου πάλης
της εργατικής τάξης. Ας μελετήσουν εντατικά την πείρα αυτή και ας εφαρμόσουν άμεσα στην πράξη τα
συμπεράσματά τους πλουτίζοντας την πείρα και τη γραμμή του κόμματος.
Ξεχωριστά πρέπει να επιταχυνθεί η συγκρότηση και ανάπτυξη της ΚΟΣ και του «ΡΗΓΑ». Τα φοιτητικά
μας στελέχη, παλιά και καινούργια, που πήραν μέρος στις πρώτες γραμμές του ηρωικού ξεσηκωμού
και αγωνίστηκαν όρθια με θάρρος και τιμή πρέπει να μελετήσουν σέ βάθος την πείρα απ’ τον μεγάλο
αγώνα του Νοέμβρη. Να βοηθήσουν να χτιστεί γερά η συνωμοτική τους οργάνωση, με κλιμάκωση σε
βάθος. Να κάνουν εντατική Ιδεολογική, πολιτική, οργανωτική δουλειά.
Να συμβάλουν να προσανατολιστεί σωστά το φοιτητικό κίνημα, να δείξουν πόσο επιζήμια είναι Η
συνθηματολογία που δεν αντανακλά τις αντικειμενικές συνθήκες, ώστε να συσπειρώσουν τη μεγάλη
πλειοψηφία των φοιτητών στη θετική — ουσιαστικά και όχι μόνο φραστικά — επαναστατική
δημοκρατική γραμμή μας και να ετοιμαστούν γοργά για τούς νέους αγώνες. Να δείξουν την ανάγκη
της οικοδόμησης του κόμματος της εργατικής τάξης. Η ύπαρξη γερής ΚΟΣ - «ΡΗΓΑ» δεν πνίγει την
αυτονομία τού φοιτητικού κινήματος. Την στηρίζει και την προσανατολίζει μεταγγίζοντας την πείρα
του εργατικού επαναστατικού κινήματος και πλουτίζοντάς την με τους προβληματισμούς και τη
γραμμή του κόμματός μας.
2. Ο Νοέμβρης έδειξε το εσφαλμένο και ανεδαφικό των αντιλήψεων που εκφράζονταν από
ορισμένους κύκλους έξω από το ΚΚΕ (Εσ.) για το τι υπήρχαν δυνατότητες αυτοεξέλιξης του
δικτατορικού καθεστώτος σε δημοκρατικό. Για το ΚΚΕ (Εσ.) ήταν πάντα σαφές ότι ο αγώνας για
συγκεκριμένους στόχους συνδεόταν με το ενδεχόμενο βίαιων αντιδράσεων από τη μεριά της
δικτατορίας και στροφών της κατάστασης προς τα πίσω.
Αποδείχθηκε επίσης το εσφαλμένο της αντίληψης που αρνείται την πάλη για συγκεκριμένους στόχους
ακολουθώντας την τακτική τού «όλα ή τίποτα», προβάλλοντας μόνο το γενικό αίτημα της ανατροπής
της δικτατορίας.

[9]
Ακόμα ο Νοέμβρης έδειξε την ανάγκη και σημασία της πλατείας αντιδικτατορικής ενότητας που
προσδιορίζεται από το αντικειμενικό γεγονός ότι όλες οι πολιτικές δυνάμεις, από την Αριστερά και το
Κέντρο μέχρι την άκρα Δεξιά, είναι αντίθετες προς τη δικτατορία. Η πλατειά αυτή ενότητα είναι
σοβαρός παράγοντας για την ανάπτυξη του μαζικού κινήματος και αποτελεί προϋπόθεση για την
ενεργοποίηση των αντιδικτατορικών δυνάμεων μέσα στο στρατό. Ταυτόχρονα είμαστε υπέρ της
στενώτερης συνεργασίας των αντιμονοπωλιακών και αντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων που αποτελούν
σήμερα την πρωτοπορία της αντιδικτατορικής αντίστασης και που μετά τη δικτατορία θα είναι ο
πυρήνας της συμμαχίας για τη δημοκρατική αναγέννηση της χώρας.
3. Κάθε μέρα και περισσότερο θα αποδείχνεται πόσο σωστή ήταν η γενική μας γραμμή αυτής της
περιόδου για χρησιμοποίηση όλων των δυνατοτήτων, για την ανάπτυξη του μαζικού αγώνα για
συγκεκριμένες πολιτικές και οικονομικές διεκδικήσεις, για παράλληλη οικοδόμηση των εντελώς
αναγκαίων οργανωτικών δομών (πολιτικών οργανώσεων, φορέων της μαζικής πάλης), για την
κατάκτηση καλύτερων όρων πάλης του λαού, απέναντι σέ οποιεσδήποτε εξελίξεις. Η γραμμή αυτή
βοήθησε αποφασιστικά στο ανέβασμα του μαζικού κινήματος και στο αδυνάτισμα της δικτατορίας.
Το κόμμα μας στο προηγούμενο διάστημα, αντιμετωπίζοντας τη διακήρυξη της χούντας ότι θα
οργανώσει βουλευτικές εκλογές, χωρίς να έχει αυταπάτες για τις προθέσεις της δικτατορίας,
διεκδίκησε πριν από κάθε συζήτηση για εκλογές την εκπλήρωση ορισμένων όρων για τη διεξαγωγή
τους, προβάλλοντας ταυτόχρονα τη σημασία που είχαν οι αγώνες για οικονομικές και κοινωνικές
διεκδικήσεις τού λαού. Η πολιτική αυτή κατεύθυνση ξεσκέπαζε τις προθέσεις της δικτατορίας, όξυνε
τις εσωτερικές αντιθέσεις της, την απομάκρυνε περισσότερο από το λαό, και έφερνε τις ίδιες τις μάζες
στο πολιτικό προσκήνιο. Δεν είναι τυχαίο ότι η χούντα μιλάει με τρόμο για την «εκλογική περιπέτεια»
στην όποια ωθούνταν η χώρα καθώς και για όλες τις υποχωρήσεις που αναγκάστηκε να κάνει ο
Παπαδόπουλος κάτω από την πίεση του αντιδικτατορικού κινήματος.
Το κόμμα μας πάλαιψε με θάρρος ενάντια σέ επίμονες αντίθετες απόψεις για να ανοίξει μέσω αυτής
της κατεύθυνσης ένα αποτελεσματικό δρόμο επικοινωνίας με τις μάζες, οργάνωσης και κινητοποίησής
τους, προετοιμασίας τους για πιο αποφασιστικές αναμετρήσεις με τη δικτατορία.
Στην ίδια αυτή κατεύθυνση, με όλες τις αναγκαίες τροποποιήσεις και τους αναπροσανατολισμούς που
επιβάλλει η καινούργια κατάσταση, θα δουλέψουμε με ακόμα μεγαλύτερη επιμονή και
αποτελεσματικότητα.
4. Η ΒΙΑΙΗ ΚΑΙ ΑΙΜΑΤΗΡΗ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΜΑΖΙΚΟΥ ΞΕΣΗΚΩΜΑΤΟΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ
ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΟΥΜΕ ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΜΑΖΙΚΗΣ ΠΑΛΗΣ; Όχι. ’Αντίστροφα, πρέπει να την
προωθήσουμε ως την άκρη της. Ο τότε προπαγανδιστής της δικτατορίας Ζουρνατζής είχε πει ότι αν
κατέβαιναν στη διαδήλωση 200 - 500 χιλιάδες ’Αθηναίοι, ίσως η πορεία να ήταν διαφορετική. Προς τα
εκεί και σε μεγαλύτερους αριθμούς στην ’Αθήνα και σ’ όλη την Ελλάδα πρέπει να προσανατολιζόμαστε.
Το κόμμα μας είχε από παλιότερα δείξει το δρόμο της εθνικής απεργίας σαν αποφασιστικού όπλου
πάλης για την ανατροπή της δικτατορίας. Εργάτες, φοιτητές, διανοούμενοι, υπάλληλοι, μαγαζιάτορες,
αγρότες, μαθητές, μπορούν σέ μια δεδομένη στιγμή να συνενωθούν στην εθνική απεργία και να
κατέβουν στους δρόμους. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να δημιουργήσει σοβαρά ρήγματα στον
κρατικό μηχανισμό και το στρατό, με το ενδεχόμενο ένα τμήμα του να στραφεί εναντίον της
δικτατορίας. Τότε ο ξεσηκωμένος λαός μαζί με τις αντιδικτατορικές δυνάμεις στο στρατό μπορούν να
ανατρέψουν τη δικτατορία.
Αναζητώντας μέσα από τη συζήτηση και την πειθώ τη σωστότερη πολιτική, τα μέλη και τα στελέχη μας
πρέπει να εφαρμόσουν σ’ όλη την κλίμακα τη γραμμή της ενότητας στη δράση όλων των
αντιδικτατορικών δυνάμεων και της στενώτερης συνεργασίας με όλες τις δυνάμεις της Αριστεράς.
Παντού ας καταρτίζονται μορφές συνεργασίας και προγράμματα κοινής δράσης που να προωθούν το
μέτωπο των συγκεκριμένων διεκδικήσεων και της αντιδικτατορικής πάλης. Οι φοιτητές ας είναι έτοιμοι
να απαντήσουν με αγώνα σε κάθε απόπειρα να σταλούν σε δίκη, σε εξορία ή να υποστούν πειθαρχικά
μέτρα συνάδελφοί τους ή καθηγητές. Προς τα εκεί, μέσα από το δρόμο των αμέσων διεκδικητικών και
πολιτικών αγώνων, μέσα από τις «μικρές» κινητοποιήσεις, στάσεις εργασίας, απεργίες, διαδηλώσεις,
πρέπει να προσανατολιζόμαστε και να δουλεύουμε. ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ να προετοιμάσουμε αυτή την
προοπτική: με την ενότητα, την οργάνωση και την πάλη, εκμεταλλευόμενοι κάθε δυνατότητα για να τη
στρέψουμε κατά της δικτατορίας.
Καμμιά δύναμη δεν μπορεί να σώσει τη δικτατορία
Η κατάσταση πυκνώνει. Οι πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις φουσκώνουν. Η θέση της δικτατορίας δεν
σταθεροποιήθηκε και μετά το νεοαπριλιανό πραξικόπημα. Η εξουσία της βγήκε τραυματισμένη, οι
αντιθέσεις στους κόλπους της εντείνονται, όπως και οι διεθνείς πιέσεις. Μπορεί και πάλι κάπου «να
σπάσει το σπυρί». Δεν πρέπει να αποκλείονται και απότομες στροφές. Ας συντάξουμε δύο μπορούμε
πιο γρήγορα και πιο σωστά τις δυνάμεις μας ώστε η κατεύθυνση να είναι προς τα μπροστά. Ας
προσέξουμε ότι με τις ειδήσεις που κυκλοφορούν για αλλαγή της χουντικής κυβέρνησης, για
ενδεχόμενη αλλαγή πολιτικής κλπ., άρχισε να καλλιεργείται σ’ ορισμένα στρώματα κάποια στάση
αναμονής, που τα κενά και οι ελλείψεις στη δράση των αντιδικτατορικών δυνάμεων μπορεί να την
ενισχύουν. Η καλύτερη μέθοδος για την υπερνίκηση τέτοιων τάσεων είναι η άμεση οργάνωση της
δράσης. Με όλες τις μορφές που αύτη είναι δυνατή. Μη χάνουμε, λοιπόν, πολύτιμο καιρό. Και μη λέμε
δεν ξέρουμε τι να κάνουμε. Κι αν δεν μας πει κανείς, ας σκεφτούμε ΜΟΝΟΙ ΜΑΣ. Ο λαός ζητάει
οργάνωση και πρέπει ν’ ανταποκριθούμε σ’ αυτή την απαίτηση. Κάθε κομμουνιστής, συνδεδεμένος ή
ασύνδετος, πρέπει να μετατραπεί σε δραστήριο οργανωτή, συνδυάζοντας την οργάνωση του κόμματος
στους τόπους δουλειάς με την ανάπτυξη μαζικής πάλης.
Η δικτατορία αποσυντίθεται. Καμμιά δύναμη δεν μπορεί να μεταστρέψει αυτή την πορεία της. Οι
εκρήξεις — και στους κόλπους της — θα πολλαπλασιασθούν. Η μαζική πάλη είναι Η σταθερή μας βάση.
Στραγγαλίζει μέρα με την μέρα τη δικτατορία, την εμποδίζει να συσπειρωθεί, επιταχύνει τις
αποσυνθετικές διεργασίες στους κόλπους της και στα δυναμικά της στηρίγματα, περιορίζει τον κίνδυνο
από προβοκάτορες. Με τα μάτια ανοιχτά να μελετούμε τις εξελίξεις στην αντικειμενική κατάσταση και
στο συσχετισμό των δυνάμεων για να κάνουμε πάντα, χωρίς δογματικά αγκιστρώματα, ό,τι μπορεί πιο
αποτελεσματικά να προωθήσει τον αγώνα κατά της δικτατορίας, για την ανατροπή της και την νίκη της
λαϊκής κυριαρχίας.
5. Ο Νοέμβρης των φοιτητών - εργατών μας πλουτίζει με πολιτική πείρα. Η θυσία των παλληκαριών —
αγοριών και κοριτσιών — μάς δείχνει το δρόμο. Ας κάνουμε τους τάφους τους και τα σπίτια τους
τόπους προσκυνήματος. Τα σπίτια που ορφάνεψαν έχουν παιδιά τους τους άλλους φοιτητές και
φοιτήτριες, τους νέους εργάτες. Τα παιδιά τους έπεσαν με το δράμα μιας λεύτερης και ανεξάρτητης
Ελλάδας. Ας αγωνιστούμε για να γίνει το δράμα αυτό πραγματικότητα.
Το Γραφείο της ΚΕ του ΚΚΕ (Έσ.)

«Ριζοσπάστης (Μαχητής)», Νέα Περίοδος, Μάρτιος 1974, αρ. φύλλου 65

Αναδημοσιεύτηκε στα περιοδικά του ΚΚΕ (Εσωτερικού) «Διάλογος για την ενότητα των Ελλήνων
Κομμουνιστών», τ. 9-10, Απρίλης 1974 και «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», Νέα Περίοδος, τ. 2/Μάης 1974

[11]