giá trị riêng -1.

000000 vec tơ riêng

0.500000
1.000000
-0.500000

§5. PHÂN TÍCH MA TRẬN

1. Phương pháp Crout: Khi giải hệ phương trình tuyến tính nếu ta gặp một
ma trận tam giác thì việc giải hệ sẽ rất dễ dàng. Vì vậy chúng ta tìm cách
phân tích ma trận A thành tích của hai ma trận L và R sao cho : A = L.R . Để
phân tích được, ma trận A phải có các giá trị trụ khác 0. Các ma trận L và R
là các ma trận tam giác dưới (L) và tam giác trên (R).Các hệ số lkk = 1 . Ma
trận L và R bậc 3 có dạng :
a 11 a 12 a 13 1 0 0 r 11 r 12 r 13

A a 21
a 22
a 23
L l 21 1 0 R 0 r 22 r 23

a 31
a 32
a 33
l 31 l 321 1 0 0 r 33

Chúng ta nhắc lại quy tắc nhân hai ma trận A.B :

a 11 a 12 a 13 b 11 b 12 b 13 c 11 c 12 c 13

A a 21
a 22
a 23
B b 21
b 22
b 23
C c 21 c 22 c 23

a 31
a 32
a 33
b 31
b 32
c 33 c 31 c 32 c 33

với c11= a11b11 + a12b21 + a13b31

c12= a11b12 + a12b22 + a13b32
c13= a11b13 + a12b23 + a13b33
c21= a21b11 + a22b21 + a23b31
Tổng quát :
n

c ij a ik
b kj
k 1

Dùng quy tắc này cho hai ma trận L và R và cho đồng nhất các hệ số
của chúng với ma trận A ta có :
1 0 0 r 11 r 12 r 13 a 11 a 12 a 13

l 21 1 0 0 r 22 r 23 a 21
a 22
a 23

l 31 l 321 1 0 0 r 33 a 31
a 32
a 33

a11 = 1. r11 + 0.0 + 0.0 = r11 ;

a12 = r12 ; a13 = r13
a21 = l21r11 ;
a22 = l21r12 + r22 ; a23 = l31r11
a31 = l31r11 ; a32 = l31r12 ;
a33 = l31r13 + l32r23 + r33
Một cách tổng quát ta có :

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
76
 với j > i : lij = rji = 0
với i = 1 : r1j = a1j (j = 1 tới n)
lj1 = aj1/r11 (j = 1 tới n)
với i = 2 tới n
i 1

r ij a ij l ik r kj ( j = i tới n)
k 1
i 1

a ji
l jk r ki
l ji
k 1
(j = i tới n)
r ii

Chương trình phân tích ma trận thành 2 ma trận như sau :

Chương trình 3-7

#include <conio.h>
#include <stdio.h>
#include <math.h>
#include <stdlib.h>
#define max 6

void main()
{
float a[max][max],r[max][max],l[max][max];
int i,j,k,n;
float tr,tl;

clrscr();
printf("Cho bac cua ma tran n = ");
scanf("%d",&n);
printf("Cho cac phan tu cua ma tran can phan tich a\n");
for (i=1;i<=n;i++)
for (j=1;j<=n;j++)
{
printf("a[%d][%d] = ",i,j);
scanf("%f",&a[i][j]);
}
for (i=1;i<=n;i++)
for (j=1;j<=n;j++)
{
l[i][j]=0.0;
r[i][j]=0.0;
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
77
 }
for (i=1;i<=n;i++)
{
r[1][i]=a[1][i];
l[i][i]=1.0;
l[i][1]=a[i][1]/a[1][1];
}

for (k=2;k<=n;k++)
{
for (j=k;j<=n;j++)
{
tr=0.0;
for (i=1;i<=k;i++)
tr=tr+l[k][i]*r[i][j];
r[k][j]=a[k][j]-tr;
}
if (k!=n)
{
for (i=1;i<=n;i++)
{
tl=0.0;
for (j=1;j<=k-1;j++)
tl=tl+l[i][j]*r[j][k];
l[i][k]=(a[i][k]-tl)/r[k][k];
}
}
else
printf("\n");
}
printf("Ma tran l :\n");
for (i=1;i<=n;i++)
{
for (j=1;j<=n;j++)
printf("%15.5f",l[i][j]);
printf("\n");
}
printf("Ma tran r :\n");
for (i=1;i<=n;i++)

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
78
 {
for (j=1;j<=n;j++)
printf("%15.5f",r[i][j]);
printf("\n");
}
getch();
}

Dùng chương trình này phân tích ma trận ta được :

2 1 2 1 0 0 2 1 2

A 3 1 1 L 1 .5 1 0 R 0 2 .5 4

7 5 3 3 .5 6 1 0 0 6 .4

2. Phương pháp phân tích Cholesky : Phương pháp Cholesky dùng để

phân tích một ma trận đối xứng sao cho A = RTR với R là một ma trận tam
giác trên. Cách phân tích cũng tương tự như phương pháp Crout . Ta xét
các ma trận A và R bậc 3 như sau :
a 11 a 12 a 13 r 11 r 12 r 13

A a 21
a 22
a 23
R 0 r 22 r 23

a 31
a 32
a 33
0 0 r 33

Tích hai ma trận RT và R là :

T
r 11 r 12 r 13 r 11 r 12 r 13 a 11 a 12 a 13

0 r 22 r 23 0 r 22 r 23 a 21
a 22
a 23

0 0 r 33 0 0 r 33 a 31
a 32
a 33

Ta tính được :
r112 = a11
r11r12 = a12
r11r13 = a13
r11r12 = a21
r122 + r22r12 = a22
r222 + r12r13 = a23
r11r13 = a31
r13r12+ r23r21 = a32
r332 + r22r23 + r132 = a23
Tổng quát ta có :
a ij
r 11 a 11 ; s ij
a 11

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
79
 i 1
2
r ii a ii
s ki 1 i n
k 1

i 1

a ij r ki r kj
k 1
r ij i j
r ii

rij = 0 (i > j )
Dưới đây là chương trình:

Chương trình 3-8

#include <conio.h>
#include <stdio.h>
#include <math.h>
#include <stdlib.h>
#define max 6

void main()
{
float a[max][max],r[max][max],b[max][max];
int i,j,k,n,l;

clrscr();
printf("Cho bac cua ma tran n : ");
scanf("%d",&n);
printf("Cho cac phan tu cua ma tran can phan tich a :\n");
for (i=1;i<=n;i++)
for (j=1;j<=n;j++)
{
printf("a[%d][%d] = ",i,j);
scanf("%f",&a[i][j]);
}
for (i=1;i<=n;i++)
for (j=1;j<=n;j++)
r[i][j]=0.0;
for (i=1;i<=n;i++)
{
if (a[i][i]<0.0)
{

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
80
 printf("Ma tran khong duong");
getch();
exit(1);
}
else
{
r[i][i]=sqrt(a[i][i]);
for (j=1+i;j<=n;j++)
r[i][j]=a[i][j]/r[i][i];
for (k=i+1;k<=n;k++)
for (l=k;l<=n;l++)
a[k][l]=a[k][l]-r[i][k]*r[i][l];
}
}
printf("\n");
printf("Ma tran chuyen vi cua r\n");
for (i=1;i<=n;i++)
for (j=1;j<=n;j++)
b[j][i]=r[i][j];
for (i=1;i<=n;i++)
{
for (j=1;j<=n;j++)
printf("%15.5f",b[i][j]);
printf("\n");
}
printf("\n");
printf("Ma tran r\n");
for (i=1;i<=n;i++)
{
for (j=1;j<=n;j++)
printf("%15.5f",r[i][j]);
printf("\n");
}
getch();
}

Dùng chương trình này để phân tích ma trận

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
81
 10 7 8 7 6

7 5 6 5 4

8 6 10 9 6

7 5 9 10 7

6 4 6 7 9

ta có :
3 . 162278 2 . 213594 2 . 529822 2 . 213594 1 . 897367

0 0 . 316228 1 . 264911 0 . 316228 0 . 631456

R 0 0 1 . 414214 2 . 121320 1 . 414214

0 0 0 0 . 707107 0

0 0 0 0 1 . 732052

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
82