‫ﺷﻴﻤﻲ دﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ اول ـ ﻛﻴﻬﺎن‪ ،‬زادﮔﺎه اﻟﻔﺒﺎي ﻫﺴﺘﻲ‬

‫ذرهﻫﺎي زﻳﺮاﺗﻤﻲ‪ ،‬اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ و رادﻳﻮ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ‬

‫ﻋﺪد اﺗﻤﻲ )‪ : (Z‬ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪي ﻳﻚ اﺗﻢ‪.‬‬

‫ﻋﺪد ﺟﺮﻣﻲ )‪ : (A‬ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎ و ﻧﻮﺗﺮونﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪي ﻳﻚ اﺗﻢ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :1‬ﻋﺪدﻫﺎي اﺗﻤﻲ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 38‬را ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﻧﻮﺗﺮونﻫﺎ ‪ ‬ﺗﻌﺪاد ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎ‬ ‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :2‬در ﻫﺴﺘﻪي اﺗﻢﻫﺎ‪:‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺗﻔﺎوت ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎر ﻧﻮﺗﺮونﻫﺎ در ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ‪ ..........................‬و ‪ ..........................‬ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﻔﺎوت ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﺑﻴﻦ دو ﻳﻮن ‪ ..........................‬و ‪ ..........................‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻤﺎر ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ..........................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻳﻮن ‪ ..........................‬ﺑﺎ اﺗﻢﻫﺎي ) ‪ 16 O‬و ‪ ( 31 P‬ﺗﻔﺎوت ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎر ﻧﻮﺗﺮونﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ‪ .......................... ، H 3 O  ، Al 3 ‬و ‪ ........................................... NH2‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪2‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (2‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در اﺗﻢ ‪ ، 58 X‬ﺗﻔﺎوت ﺷﻤﺎر ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎر ﻧـﻮﺗﺮونﻫـﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ .............................‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻳـﻮن ‪ X2‬داراي ﭼﻨـﺪ‬
‫اﻟﻜﺘﺮون اﺳﺖ؟‬

‫‪............................. (4‬‬ ‫‪24 (3‬‬ ‫‪23 (2‬‬ ‫‪25 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (3‬ـ اﮔﺮ در ﻳﻮن ‪ ، 96 A4‬ﺗﻔﺎوت ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﺑﺎ ﺷـﻤﺎر ﻧـﻮﺗﺮونﻫـﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ .............................‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻳـﻮن ‪ A2‬داراي ﭼﻨـﺪ‬
‫اﻟﻜﺘﺮون اﺳﺖ؟‬

‫‪............................. (4‬‬ ‫‪37 (3‬‬ ‫‪36 (2‬‬ ‫‪35 (1‬‬

‫‪3‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (4‬ـ اﮔﺮ ﺗﻔﺎوت ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﺑـﺎ ﺷـﻤﺎر ﻧـﻮﺗﺮونﻫـﺎ در ﻳـﻮن ‪ 73 A2‬ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ .............................‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻳـﻮن ‪ A ‬داراي ﭼﻨـﺪ‬
‫اﻟﻜﺘﺮون اﺳﺖ؟‬

‫‪............................. (4‬‬ ‫‪35 (3‬‬ ‫‪34 (2‬‬ ‫‪33 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (5‬ـ اﮔﺮ ﺗﻔﺎوت ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﺑـﺎ ﺷـﻤﺎر ﻧـﻮﺗﺮونﻫـﺎ در آﻧﻴـﻮن ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻳـﻚ ﻧـﺎﻓﻠﺰ ﺑـﻪ ﻓﺮﻣـﻮل ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ 31 X 3 ‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪ .............................‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ‪ X‬ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫‪13 (4‬‬ ‫‪............................. (3‬‬ ‫‪15 (2‬‬ ‫‪16 (1‬‬

‫‪4‬‬
 ‫اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ و رادﻳﻮ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ‬

‫اﻳﺰوﺗﻮپ )ﻫﻢ ﻣﻜﺎن(‪ :‬اﺗﻢﻫﺎي ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﻛﻪ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﻳﻜﺴﺎن اﻣﺎ ﻋﺪد ﺟﺮﻣﻲ ﻣﺘﻔﺎوت دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺗﻔﺎوت اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ در ﺷﻤﺎر ﻧﻮﺗﺮونﻫﺎ و ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺮم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻴﻤﻪ ﻋﻤﺮ‪ :‬ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﺪ ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻲ از ﻫﺴﺘﻪﻫﺎي ﭘﺮﺗﻮزا واﭘﺎﺷﻴﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي رادﻳﻮ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ‪ :‬در ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل از ﻛﺎرﺑﺮد رادﻳﻮ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ در ﭘﺰﺷﻜﻲ‪:‬‬

‫‪ -1‬در ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺗﺸﺨﻴﺺ و ﻧﻴﺰ در ﻣﺮﺣﻠﻪي درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎري‬

‫‪ -2‬در ﺗﺼﻮﻳﺮﺑﺮداري ﭘﺰﺷﻜﻲ )اﺳﺘﻔﺎده از رادﻳﻮ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ارﮔﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺪن(‬

‫‪ -3‬ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﻮدهﻫﺎي ﺳﺮﻃﺎﻧﻲ )ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﮔﻠﻮﻛﺰ ﻧﺸﺎندار(‬

‫اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎي ﻫﻴﺪروژﻧﻲ‪:‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻧﻴﻢ ﻋﻤﺮ ‪ 13 H‬ﺣﺪود ‪ 12/3‬ﺳﺎل و ﻧﻴﻢ ﻋﻤﺮ ﺳﺎﻳﺮ رادﻳﻮ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن ﻛﺴﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻜﻲ از ﺛﺎﻧﻴﻪ )ﻣﺜﻼً ‪( 1022 s‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ : (99‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ـ در ﺗﺼﻮﻳﺮﺑﺮداري ﻏﺪهي ﺗﻴﺮوﺋﻴﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود زﻳﺮا ﻳﻮن ﺣﺎوي ﺗﻜﻨﺴﻴﻢ ﺑـﺎ ﻳـﻮن‬
‫ﺗﻜﻨﺴﻴﻢ )‪43 Tc‬‬

‫‪ I ‬اﻧﺪازهي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ دارد ـ ﻧﻴﻢ ﻋﻤﺮ ﻛﻢ ـ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﮕﻬﺪاري ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﻲ ـ در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺑـﺎ ﻣﻮﻟـﺪ ﻫﺴـﺘﻪاي ﺗﻮﻟﻴـﺪ و‬

‫ﺳﭙﺲ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪ 235‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ در راﻛﺘﻮرﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﺑـﺮاي ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺑـﺮق ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎي اوراﻧﻴﻢ‪ :‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻓﻠﺰ ﭘﺮﺗﻮزا ـ ‪92 U‬‬

‫‪ 235‬در ﻣﺨﻠـﻮط‬ ‫‪235‬‬

‫ﻣﻲرود ـ ﻓﺮاواﻧﻲ ‪ 92 U‬در ﻣﺨﻠﻮط ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺰوﺗﻮپﻫـﺎي اوراﻧـﻴﻢ ﻓﻘـﻂ ‪ %0 / 7‬اﺳـﺖ ـ اﻓـﺰاﻳﺶ درﺻـﺪ ‪92 U‬‬

‫اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ‪ ،‬ﻏﻨﻲﺳﺎزي اﻳﺰوﺗﻮﭘﻲ ﻧﺎم دارد‪.‬‬

‫‪Mg‬‬ ‫‪Cl‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪Li‬‬ ‫‪،H‬‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‬

‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺷﻤﺎر اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎي ﭘﺎﻳﺪار )ﻏﻴﺮﭘﺮﺗﻮزا(‬

‫رادﻳﻮ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در اﻳﺮان‪ 43 Tc :‬و ‪. 15 P‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (6‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻛﻠﻴﻪ ﻫﺴﺘﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﻧﻮﺗﺮونﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎي آنﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﺎ ﺑﻴﺶ از ‪ ..........................‬اﺳﺖ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎي ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ‪ ..........................‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ‪ 118‬ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ .................... ،‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ ...............................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ............................. ‬ﻋﻨﺼﺮ ﻧﺨﺴﺖ ﺟﺪول دورهاي‪ ،‬در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪6‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (7‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آن را ‪ 235 U‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬اوراﻧﻴﻢ ‪ ..............................................‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻋﻨﺼﺮ اوراﻧﻴﻢ ﻛﻪ ‪..........................‬‬

‫‪ ‬رادﻳﻮ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ‪ ..........................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ‪ ..........................‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﺑﻲﺧﻄﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ در ﻛﻠﻴﻪي ﺧﻮاص ‪ ..........................‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 99 Tc‬ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﻬﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪.......................... ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (8‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﮔﻠﻮﻛﺰ ‪ ..........................‬ﻫﻤﻪي اﺗﻢﻫﺎ ﭘﺮﺗﻮزا ﺑﻮده و اﻳﻦ ﻣﺎده ﺑﺮﺧﻼف ﮔﻠﻮﻛﺰ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ در ﺗﻮدهي ﺳﺮﻃﺎﻧﻲ ﺟﺬب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ ..........................‬داراي ﺳﻪ اﻳﺰوﺗﻮپ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ دو ﺗﺎي آنﻫﺎ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬اﻧﺪازهي ﻳﻮن ﺗﻜﻨﺴﻴﻢ درﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻳﻮن ﻳﺪﻳﺪ ﺑﻮده و در ‪ ..........................‬ﺟﺬب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ از ﻋﻨﺼﺮي ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬اﺗﻢﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه ﺟﺮم ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻴﺎنﮔﺮ وﺟﻮد ‪ ..........................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪7‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (9‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1 / 4  1022‬ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﻢ ﻋﻤﺮ ‪..........................‬‬

‫‪ ‬ﻓﺮاواﻧﻲ ‪ ..........................‬اﻳﺰوﺗﻮپ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻫﻴﺪروژن ﺣﺪود ‪ 0/01‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮ ﻫﻴﺪروژن ‪.........................................................‬‬

‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮ ﻫﻴﺪروژن ‪ ..........................‬رادﻳﻮ اﻳﺰوﺗﻮپ دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در ‪ ..........................‬رادﻳﻮاﻳﺰوﺗﻮپ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﻫﻴﺪروژن ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ذرهﻫﺎي ﺑﺎردار ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ذرهﻫﺎي ﺑﺪون ﺑﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/5‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴــﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (10‬ـ ﭼﻨــﺎنﭼــﻪ ﻋﻨﺼــﺮ ﻫﻴــﺪروژن داراي ﺳــﻪ اﻳﺰوﺗــﻮپ ) ‪ 2 H ، 1 H‬و ‪ ( 3 H‬و ﻋﻨﺼــﺮ اﻛﺴــﻴﮋن داراي ﺳــﻪ اﻳﺰوﺗــﻮپ‬
‫) ‪ 17 O ، 16 O‬و ‪ ( 18 O‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ..........................‬ﻣﻲﺗﻮان درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ؟‬

‫‪24 (4‬‬ ‫‪12 (3‬‬ ‫‪16 (2‬‬ ‫‪18 (1‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ﺟﺮم اﺗﻤﻲ‪ amu ،‬و ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ‬

‫‪. 12‬‬ ‫‪1‬‬

‫واﺣﺪ ﻛﺮﺑﻨﻲ )‪ 12 : (amu‬ﺟﺮم اﺗﻢ ‪6 C‬‬

‫ﺟﺮم اﺗﻤﻲ‪ :‬ﺟﺮم اﺗﻢ ﺑﺮﺣﺴﺐ واﺣﺪ ﻛﺮﺑﻨﻲ )‪. (amu‬‬

‫‪ :‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺟﺮم‬ ‫اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫‪amu‬‬ ‫ﭘﺮوﺗﻮن‬ ‫ﻧﻮﺗﺮون‬

‫‪ :‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي دﻗﻴﻖ ﺟﺮم‬ ‫اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫‪amu‬‬ ‫ﭘﺮوﺗﻮن‬ ‫ﻧﻮﺗﺮون‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺟﺮم اﺗﻤﻲ ‪ ‬ﻋﺪد ﺟﺮﻣﻲ‬

‫ﻃﻴﻒ ﺳﻨﺞ ﺟﺮﻣﻲ‪ :‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺮم اﺗﻢ ﺑﺎ دﻗﺖ زﻳﺎد‪ ،‬ﺑﻪ روش ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪.‬‬

‫‪M1 ,M2 ,...‬‬ ‫ﺟﺮم اﺗﻤﻲ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ‪:‬‬

‫‪F1 ,F2 ,...‬‬ ‫ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎ‪:‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮل دﻳﮕﺮ‪:‬‬

‫‪ : M1‬ﺟﺮم اﺗﻤﻲ ﺳﺒﻚﺗﺮﻳﻦ اﻳﺰوﺗﻮپ‬

‫‪F2‬‬
‫‪F2 ‬‬
‫‪®¨ ºH»HoÎ‬‬

‫‪9‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (11‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ ..........................‬و ‪..........................‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﺎد اﻟﻜﺘﺮون و ﻧﻮﺗﺮون ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﺑـﻪ ﺗﻘﺮﻳـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 6 / 3 1024‬ﮔـﺮم‬ ‫ﮔﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺮم ﻳﻚ اﺗـﻢ ‪............................................‬‬ ‫‪ (12‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪1 / 9 1023‬‬
‫‪ ‬اﮔﺮ ﺟﺮم ﻳﻚ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ )‪6 C‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 12‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ ‬ﻣﻨﻈﻮر از ‪ ، ..........................‬ﺟﺮم ‪ 12‬اﺗﻢ ‪6 C‬‬

‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﺮم ذرهﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ amu 11 P  11 H  10 n 11 H :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ، 200‬ﺟﺮم ‪ .............................‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ‪ .............................‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮم اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي اﻳﻦ اﺗﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در اﺗﻢ ‪80 Hg‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪10‬‬
‫‪ X‬داراي دو اﻳﺰوﺗﻮپ ﺑﺎ ﺟﺮمﻫﺎي ‪ ..........................‬و ‪ ..........................‬ﺑﻮده و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺟﺮم اﺗﻤـﻲ آن ﺑﺮاﺑـﺮ ‪..........................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (12‬ـ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺮاواﻧﻲ اﻳﺰوﺗﻮپ ﺳﺒﻚ ﺑﻪ اﻳﺰوﺗﻮپ ﺳﻨﮕﻴﻦ در اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪.......................... (4‬‬
‫‪1 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪2 (1‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪23‬‬

‫‪11‬‬
‫‪ X‬ﺑﺮاﺑـﺮ ‪..........................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (13‬ـ ﻋﻨﺼﺮ ‪ X‬داراي ﺳﻪ اﻳﺰوﺗﻮپ ‪ 25 X ، 24 X‬و ‪ 26 X‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﺟﺮم اﺗﻤﻲ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻋﻨﺼـﺮ‬
‫و ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ ..........................‬اﺗﻢ ‪ .......................... ، X‬اﺗﻢ آن اﻳﺰوﺗﻮپ ‪ 24 X‬ﻫﺴﺘﻨﺪ درﺻﺪ ﻓﺮاواﻧﻲ اﻳﺰوﺗﻮپ ‪ 25 X‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪.......................... (4‬‬ ‫‪14 (3‬‬ ‫‪11 (2‬‬ ‫‪10 (1‬‬

‫‪12‬‬
‫ﺑﻮده ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ آنﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ ..........................‬و ‪..........................‬‬
‫‪71 A‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (14‬ـ ﻋﻨﺼﺮ ‪ A‬داراي دو اﻳﺰوﺗﻮپ ‪ 69 A‬و‬
‫‪..........................‬‬ ‫درﺻﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ M‬ﻧﻴﺰ داراي دو اﻳﺰوﺗﻮپ ‪ 35 M‬و ‪ 37 M‬اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻓﺮاواﻧـﻲ ﻧﺴـﺒﻲ آنﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ ..........................‬و‬
‫ﺑﻪ ﻛﺪام ﻋﺪد ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫‪..........................‬‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪176/9 (4‬‬ ‫‪.......................... (3‬‬ ‫‪176/3 (2‬‬ ‫‪176/1 (1‬‬

‫‪13‬‬
‫از دو اﻳﺰوﺗﻮپ ‪ 35 A‬و ‪ 37 A‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﭼـﻪ‬ ‫‪ A‬ﺑﺎ ﺟﺮم اﺗﻤﻲ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪........................................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (15‬ـ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫در ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻣﻌﻴﻦ از ﻋﻨﺼﺮ ‪ ............................. ، A‬درﺻﺪ از اﻳﺰوﺗﻮپ ﺳﺒﻚﺗﺮ را ﺟﺪاﺳﺎزي و ﺧﺎرج ﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬ﺟـﺮم اﺗﻤـﻲ ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ ﻋﻨﺼـﺮ ‪ A‬در‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ‪ amu‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪............................. (4‬‬ ‫‪36/44 (3‬‬ ‫‪36/50 (2‬‬ ‫‪36/30 (1‬‬

‫‪14‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (16‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻇﺮفﻫﺎي زﻳﺮ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺣﺎوي ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از اﺗﻢﻫﺎي ﮔﺎزي ‪ 3 X‬و ‪ 4 X‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼـﻪ درﺻـﺪ ﻓﺮاواﻧـﻲ‬
‫‪ 4 X‬در ﻇﺮف )‪ ............................. ، (I‬درﺻﺪ ﻓﺮاواﻧـﻲ ‪ 4 X‬در ﻇـﺮف )‪ (II‬ﺑـﻮده و ﺟـﺮم اﺗﻤـﻲ ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ ﻋﻨﺼـﺮ ‪ X‬در ﻇـﺮف )‪ ، (I‬ﺑـﻪ اﻧـﺪازهي‬
‫‪ .............................‬درﺻﺪ ﺧﻮدش ﻛﻢﺗﺮ از ﺟﺮم اﺗﻢ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻋﻨﺼﺮ ‪ X‬در ﻇﺮف )‪ (II‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟـﺮم اﺗﻤـﻲ ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ ﻋﻨﺼـﺮ ‪ X‬در ﻇـﺮف )‪ (I‬ﻛـﺪام‬
‫اﺳﺖ؟‬

‫‪3/20 (1‬‬

‫‪3/35 (2‬‬

‫‪3/30 (3‬‬

‫‪............................. (4‬‬

‫‪15‬‬
 ‫ﻣﻮل‪ ،‬ﻋﺪد آووﮔﺎدرو‬

‫ﻣﻮل‪ :‬ﺗﻌﺪاد ‪ 6 / 02  1023‬ذره از ﻫﺮ ﻣﺎده‪.‬‬

‫ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ‪ :‬ﺟﺮم ﻳﻚ ﻣﻮل ﻣﺎده ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮔﺮم‪.‬‬

‫از ﻧﻈﺮ ﻋﺪدي‪ :‬ﻋﺪد ﺟﺮﻣﻲ ‪ ‬ﺟﺮم اﺗﻤﻲ ‪ ‬ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ‬

‫ذره ] ‪[1]mol  [²¼¶ ³o] ]g  [6 / 02 1023‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻳﻚ ﺗﺮازو و ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺟﺮم ﻣﻮادي ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺮم آنﻫﺎ از دﻗﺖ ﺗﺮازو ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫دﻗﺖ ﺑﺎﺳﻜﻮل ﺗﻨﻲ‪ 0/01 :‬ﺗﻦ‬

‫دﻗﺖ ﺗﺮازوي زرﮔﺮي‪ 0/01 :‬ﮔﺮم‬

‫) ‪(O  16 , Ca  40 , Cu  64:g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (17‬ـ ﻛﺪام دو ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻓﻠﺰ ﻛﻠﺴﻴﻢ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 1 / 204 1023‬اﺗﻢ ﻛﻠﺴﻴﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آ ـ ‪..........................‬‬

‫ب ـ ‪ .............................‬ﻣﻮل ﻣﺲ‪ 1/6 ،‬ﮔﺮم ﺟﺮم دارد‪.‬‬

‫پ ـ ‪ .................................................‬ﺑﺮﺧﻼف ﻋﺪد ﺟﺮﻣﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻋﺪدي اﻋﺸﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ت ـ ‪ ..........................‬ﮔﺮم اﻛﺴﻴﮋن‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ‪ .......................... 2 / 408 1023‬اﻛﺴﻴﮋن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪) (4‬ب( و )پ(‬ ‫‪) (3‬آ( و )ت(‬ ‫‪) (2‬پ( و )ت(‬ ‫‪) (1‬آ( و )ب(‬

‫‪16‬‬
‫ـ اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ‪ ..........................‬ﮔﺮم از ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ ..........................‬داراي ‪ ..........................‬ﻣﻮﻟﻜﻮل اﺳـﺖ‪.......................... ،‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪(18‬‬
‫) ‪(Br  80 ; g.mol 1‬‬ ‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟ )ﻋﺪد آووﮔﺎدرو را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 6 / 0  1023‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪7 (4‬‬ ‫‪5 (3‬‬ ‫‪3 (2‬‬ ‫‪2 (1‬‬

‫‪17‬‬
 ‫) ‪(H  1 , K  39 , Zn  65 :g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (19‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎ در ‪ ..........................‬ﮔﺮم ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎ در ‪ ..........................‬ﮔﺮم روي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ در ‪ ..........................‬ﮔﺮم ‪ ..........................‬از ﺷﻤﺎر ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ در ﻳﻚ ﮔﺮم ﮔﺎز ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎ در ‪ ..........................‬ﻣﻮل ﺑﺎرﻳﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎ در ‪ ..........................‬ﮔﺮم ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ ، STP‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز ﻛﻠﺮ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺮاي واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ‪ ..........................‬ﻓﻠﺰ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﺣﺠﻢ ﮔﺎز ﻛﻠﺮ ﻣﺼـﺮﻓﻲ ﺑـﺮاي واﻛـﻨﺶ ﺑـﺎ‬
‫‪ ..........................‬ﻓﻠﺰ ﺳﺪﻳﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪18‬‬
 ‫‪NA‬‬
‫) ‪(H  1 , O  16 : g.mol 1‬‬ ‫اﻟﻜﺘﺮون دارد؟‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺪازهي‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﻳﻮن ‪.......................................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (20‬ـ‬
‫‪4‬‬
‫‪950 (4‬‬ ‫‪.......................... (3‬‬ ‫‪95 (2‬‬ ‫‪47/5 (1‬‬

‫ﻫﻴﺪروژن ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﺟﺮم آنﻫﺎ‬ ‫دﺳﺖ ﻛﻢ ﭼﻨﺪ ﻣﻮل از اﺗﻢﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮﻳﻦ اﻳﺰوﺗﻮپ ‪..........................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (21‬ـ‬
‫ﺗﺮازوﻳﻲ ﻛﻪ دﻗﺖ آن ‪ ..........................‬ﮔﺮم اﺳﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد؟ ﺟﺮم ﭘﺮوﺗـﻮن و ﻧـﻮﺗﺮون را ﺑـﺎ ﻳـﻚدﻳﮕـﺮ ﻣﺴـﺎوي و ﻣﻌـﺎدل ‪..........................‬‬ ‫را ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﮔﺮم ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪1 (4‬‬ ‫‪1 (3‬‬ ‫‪1 (2‬‬ ‫‪.......................... (1‬‬

‫‪180‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪900‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ﺳﺘﺎرهﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫ووﻳﺠﺮﻫﺎي ‪ 1‬و ‪) 2‬ﻓﻀﺎﭘﻴﻤﺎﻫﺎي ﻧﺎﺳﺎ(‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ‪ :‬ﺗﻬﻴﻪ و ارﺳﺎل ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﭼﻬﺎر ﺳﻴﺎرهي ﺑﻴﺮوﻧـﻲ و ﮔـﺎزي ﺷـﻜﻞ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮرﺷـﻴﺪي )ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫ﺳﻴﺎرهﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮي‪ ،‬زﺣﻞ‪ ،‬اوراﻧﻮس و ﻧﭙﺘﻮن(‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻮع ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫در اﻳﻦ ﺳﻴﺎرهﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ـ آﺧﺮﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ ووﻳﺠﺮا ﭘﻴﺶ از ﺧﺮوج از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪي از زﻣﻴﻦ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬از ‪ 7‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎرهﻫﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﺧﻮرﺷﻴﺪي )ﻣﻨﻈﻮﻣﻪي ﺷﻤﺴﻲ(‪:‬‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺳﻴﺎرهﻫﺎي زﻣﻴﻦ و ﻣﺸﺘﺮي‪:‬‬

‫ﻣﺸﺘﺮي‬ ‫زﻣﻴﻦ‬ ‫ﻧﺎم ﺳﻴﺎره‬

‫اﻧﺪازه در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻴﺎرهﻫﺎي‬

‫ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺳﻴﺎرهي ﻣﻨﻈﻮﻣﻪي ﺷﻤﺴﻲ‬ ‫ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﺳﻴﺎرهي ﺑﺰرگ‬
‫ﻣﻨﻈﻮﻣﻪي ﺷﻤﺴﻲ‬

‫ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﺳﻴﺎره‬ ‫ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺳﻴﺎره‬ ‫ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ‬

‫ﮔﺎزي‬ ‫ﺳﻨﮕﻲ‬ ‫ﻧﻮع ﺳﻴﺎره‬

‫ﻧﻤﻮدار ﻓﺮاواﻧﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬

‫ﻫﻴﺪروژن‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ آن ﺣﺪود‬ ‫آﻫﻦ‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ آن ﻛﻢﺗﺮ از‬ ‫ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫‪ 90‬درﺻﺪ اﺳﺖ‬ ‫‪ 50‬درﺻﺪ اﺳﺖ‬

‫‪H  He  C  O‬‬ ‫‪Fe  O  Si  Mg‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻋﻨﺼﺮ ﻓﺮاوان‬

‫ﻓﻘﻂ ﻧﺎﻓﻠﺰ‬ ‫ﻓﻠﺰ‪ ،‬ﻧﺎﻓﻠﺰ و ﺷﺒﻪ ﻓﻠﺰ‬ ‫ﻧﻮع ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ در ﻣﻴﺎن ‪ 8‬ﻋﻨﺼﺮ ﻓﺮاوان‬

‫‪20‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در ﻣﻴﺎن ﻫﺸﺖ ﻋﻨﺼﺮ ﻓﺮاوان در دو ﺳﻴﺎرهي زﻣﻴﻦ و ﻣﺸﺘﺮي‪ ،‬دو ﻋﻨﺼﺮ ﮔﻮﮔﺮد و اﻛﺴﻴﮋن‪ ،‬ﺑﻴﻦ دو ﺳﻴﺎره ﻣﺸﺘﺮك ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻧﻮع ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ در ﻣﻴﺎن ‪ 8‬ﻋﻨﺼﺮ ﻓﺮاوان دو ﺳﻴﺎرهي زﻣﻴﻦ و ﻣﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﻓﺮﻳﻨﺶ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ‪:‬‬

‫‪21‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (22‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﻪ »‪ ............................................................‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ‪ ..........................‬ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟« در ﻗﻠﻤﺮو ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻧﻤﻲﮔﻨﺠﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي‬ ‫‪.........................................‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺪار و ﻧﻮع ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﺑﺮﺧﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ در زﻣﻴﻦ ﭘﻲ ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪ ‬آﺧﺮﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ ووﻳﺠﺮ ‪ ..........................‬از زﻣﻴﻦ ﮔﺮﻓﺖ از ﻓﺎﺻﻠﻪي ‪ ..........................‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي و ‪ ..........................‬از ﺧﺮوج از ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪي‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ووﻳﺠﺮﻫﺎ ﺗﻬﻴﻪي ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ ..........................‬ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻨﮕﻲ و ﻳﺎ ﮔﺎزي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (23‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي دو ﺳﻴﺎرهي ‪ ....................... ..........................‬زﻣﻴﻦ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻣﺸﺘﺮي ‪ ........................................‬و زﻣﻴﻦ ‪ ........................................‬ﺳﻴﺎرهي ﺑﺰرگ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﺧﻮرﺷﻴﺪي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪ ،‬ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ ‪ .............................................‬ﺳﻴﺎره ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﻴﺎرهي ‪ ........................................‬ﻫﻴﭻ ﻋﻨﺼـﺮي وﺟـﻮد ﻧـﺪارد ﻛـﻪ ‪ .......................................................................‬از ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎي ﻣﻮﺟـﻮد را ﺗﺸـﻜﻴﻞ داده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻴــﺎن ‪ 8‬ﻋﻨﺼــﺮ ﻓــﺮاوان ﺳــﻴﺎرهي ‪ ........................................، ........................................‬ﻧــﻮع ﻋﻨﺼــﺮ ‪ ..........................................................................................‬وﺟــﻮد‬

‫دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪22‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (24‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﻴﺶ از ‪ ........................................‬از ‪ ...................................................................‬در ﺳﻴﺎرهي ‪ ..........................................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ‪ ............................................... .................................‬ﺳﻴﺎرهﻫﺎي زﻣﻴﻦ و ﻣﺸﺘﺮي‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ ........................................‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ ........................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻴﺎرهي زﻣﻴﻦ و ﻣﺸـﺘﺮي از ﻧﻈـﺮ ‪ ........................................‬در رﺗﺒـﻪي ‪ ........................................‬ﺟـﺎي‬ ‫‪........................................‬‬ ‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ ........................................‬در‬
‫دارد‪.‬‬

‫ﺟﺰو ‪ ........................................‬ﻋﻨﺼﺮ ﻓﺮاوان در ﺳﻴﺎرهي ‪ ........................................‬ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪........................................‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻮﺟﻮد در‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (25‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﭘﺲ از ‪ ........................................‬و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن و ﻫﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن و اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ‪ ،‬ﮔﺎزﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن و ﻫﻠﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷـﺪه‪،‬‬
‫را اﻳﺠﺎد ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺪه و ‪........................................‬‬ ‫ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬

‫‪ ........................................ ‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ ........................................‬در ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪..............................................‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ ........................................................‬ﺗﻮﺳﻂ ووﻳﺠﺮﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻜﺎنﻫﺎي‬

‫‪ ‬ﻫﺮﭼﻪ دﻣﺎي ﺳﺘﺎره ‪ ........................................‬و اﻧﺪازهي آن ‪ ........................................‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺪت اﻧﻔﺠـﺎر ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ آن ﺑـﻴﺶﺗـﺮ ﺑـﻮده و ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻣﺘﻼﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ‪ ........................................‬ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآورﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬درون ﺳﺘﺎرهﻫﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ در دﻣﺎﻫﺎي ‪ ، .............................................‬واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ رخ ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺳـﺒﺐ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎي‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮ از ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ‪ ........................................‬ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪23‬‬
 ‫ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‪ ،‬ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ‪ ،‬ﻣﺪل اﺗﻤﻲ ﺑﻮر‬

‫ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻳﻚ ﭘﺮﺗﻮ اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺮژي آن ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ : I¶I¬  u§ÄH‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻃﻮل ﻣﻮج‬ ‫‪‬‬ ‫‪yÿ¹MHoÎ ‬‬ ‫¶‪ÂGo‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪fow»oÎ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪IÀZ¼¶qÄn  ÂļÄjHn ZH¼¶H‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫¨´‪400nmpH oU‬‬ ‫‪400 700nm‬‬ ‫‪700nmpH oUyÃM‬‬

‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﺮژي‪ ،‬ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﻮق اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﻔﺶ ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻃﻮل ﻣﻮج‬ ‫‪‬‬ ‫ﺳﺮخ ‪ ‬ﻧﺎرﻧﺠﻲ ‪ ‬زرد ‪ ‬ﺳﺒﺰ ‪ ‬آﺑﻲ ‪ ‬ﻧﻴﻠﻲ‬
‫ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ‪ :‬ﻧﻮر ﺣﺎﺻﻞ از ﻳﻚ ﻻﻣﭗ )ﺣﺎوي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪه( را از ﻣﻨﺸﻮر ﻋﺒﻮر داده ﺗﺎ ﺧﻄﻮط‬
‫ﻣﺠﺰاﻳﻲ ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ ﻫﺮ ﻋﻨﺼﺮ وﻳﮋهي آن ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻮده و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺛﺮ اﻧﮕﺸﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺤﺮاف آن ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از ﻣﻨﺸﻮر ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ ﻫﻴﺪروژن‪:‬‬

‫‪24‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬وﺟﻮد ﺧﻂﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ ﺑﻮدن اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮون اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺪل اﺗﻤﻲ ﺑﻮر‪ :‬ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻫﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺪارﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﻟﻜﺘﺮون روي ﻫﺮ ﻣﺪار‪ ،‬اﻧﺮژي وﻳﮋهي ﺧﻮد را دارد‪.‬‬

‫ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ ﻫﻴﺪروژن‪:‬‬

‫)‪(nm‬‬ ‫ﻃﻮل ﻣﻮج‬ ‫‪e‬‬ ‫ﻣﻘﺼﺪ ﺣﺮﻛﺖ‬ ‫‪e‬‬ ‫ﻣﺒﺪأ ﺣﺮﻛﺖ‬ ‫رﻧﮓ‬

‫‪656‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺳﺮخ‬

‫‪486‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺳﺒﺰ‬

‫‪434‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫آﺑﻲ‬

‫‪410‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ﺑﻨﻔﺶ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺗﻌﺪاد ﺧﻄﻮط در ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ ﭼﻨﺪ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ : 1 H  3 Li  2He  10Ne‬ﺗﻌﺪاد ﺧﻄﻮط در ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ‬

‫ﭼﻨﺪ ﻣﻄﻠﺐ ﺣﻔﻈﻲ‬

‫دو ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻬﻢ در ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﺘﺎرهﻫﺎ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺴﻴﺎر دور ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬دﻣﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ دارﻧﺪ و ﺑﺎ دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻧﻤﻲﺗﻮان دﻣﺎي آنﻫﺎ را اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪25‬‬
 ‫ﻧﻮر‪ :‬ﻛﻠﻴﺪ ﻗﻔﻞ ﺻﻨﺪوﻗﭽﻪي رازﻫﺎي ﺟﻬﺎن‬

‫ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ ﻧﻮري‪ :‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ دﻣﺎ و ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﺳﺘﺎرهﻫﺎ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻧﻮرﻫﺎي ﻧﺎﻣﺮﺋﻲ ﻣﻲﺗﻮان آنﻫﺎ را ﻣﺮﺋﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﺪن ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﻓﺮوﺳـﺮخ ﻛﻨﺘـﺮل ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮن ﺗﻮﺳـﻂ‬

‫ﻋﺪﺳﻲ دورﺑﻴﻦﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎل )ﻣﺎﻧﻨﺪ دورﺑﻴﻦ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ(‬

‫‪Na‬‬ ‫‪Li‬‬ ‫‪Cu‬‬ ‫ﻓﻠﺰ‬

‫زرد‬ ‫ﺳﺮخ‬ ‫ﺳﺒﺰ‬ ‫رﻧﮓ ﺷﻌﻠﻪ‬

‫ﻧﺸﺮ‪ :‬ﻳﻚ ﻣﺎده ﺑﺎ ﺟﺬب اﻧﺮژي‪ ،‬از ﺧﻮد ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﮔﺴﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد‬ ‫ﻧﻮر ﻧﺸﺮ ﺷﺪه‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‬

‫ﻻﻣﭗ ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ‬ ‫زرد‬ ‫ﺳﺪﻳﻢ‬

‫ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎي ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ‬ ‫ﺳﺮخ‬ ‫ﻧﺌﻮن‬

‫‪26‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (26‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آ ـ رﻧﮓ ﺷﻌﻠﻪي ‪ ........................................‬ﺑﺎ رﻧﮓ ﺷﻌﻠﻪي ‪........................................‬‬

‫ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 30nm‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ب ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ‪ ........................................‬ﺑﻪ ‪........................................‬‬ ‫پ ـ در ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ ﻫﻴﺪروژن ﺧﻂ ‪ ........................................‬ﻧﺎﺷﻲ از اﻧﺘﻘﺎل اﻟﻜﺘﺮون‬

‫ت ـ ﺑﺮاﺳﺎس ‪ ، ......................................................................‬ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮون ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ روي ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﻌﻴﻦ ﻗﺮار دارد ﻓﻘـﻂ ﻃـﻮل ﻣـﻮج ﺛـﺎﺑﺘﻲ را ﻧﺸـﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ث ـ ﻫﺮ ﭼﻪ ‪ ........................................‬ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ‪ ........................................‬ﺑﺎﺷﺪ در ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ آن ﺷﻤﺎر ﺧﻄﻮط ﺑﻴﺶﺗﺮي وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪27‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (27‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﻴﻒﻫﺎي ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ داده ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫آـ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺧﻂ )از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ( در ﻃﻴﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮ ‪ Z‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻨﻔﺶ رﻧﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب ـ دو ﺧﻂ ﻧﺨﺴﺖ )از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ( در ﻃﻴﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮ ‪ ، Y‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ آﺑﻲ رﻧﮓ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫پ ـ ﻋﻨﺼﺮ ‪ M‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻟﻴﺘﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ت ـ ﻋﻨﺼﺮ ‪ X‬داراي ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪28‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (28‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﻣﺪل اﺗﻤﻲ ﺑﻮر ﻗﺎدر ‪ ........................................‬ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ ‪ ........................................‬را ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬ ‫ب ـ ‪ .....................................................................‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫پ ـ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﻴﻒ ﺳﻨﺠﻲ ‪ ........................................‬ﻣﻲﺗﻮان دﻣﺎ و ﺟﺮم اﺗﻢﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﺳﺘﺎرهﻫﺎي دور دﺳﺖ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ت ـ اﺧﺘﻼف ﻃﻮل ﻣﻮج ﻧﻮر ﻧﺸﺮ ﺷﺪه از ﻳﻚ ‪ ..............................................‬ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ‪ ، ........................................‬ﺑﻴﺶﺗﺮ از اﺧﺘﻼف ﻃﻮل ﻣﻮج ﻧﺸﺮ ﺷﺪه‬
‫از ‪ .......................................................‬ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ‪ ........................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪29‬‬
 ‫ﻋﺪدﻫﺎي ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ‪ ،‬رﺳﻢ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢﻫﺎ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ در ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ‬

‫ﻛﺎراﻳﻲ‬ ‫ﻗﺮارﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ‬ ‫ﻧﺎم ﻣﻮل اﺗﻤﻲ‬

‫ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ـ ﺧﻄﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي‬

‫در ﻣﺪارﻫﺎي داﻳﺮهاي‬ ‫ﻣﺪل اﺗﻤﻲ ﺑﻮر‬
‫)‪(... , 3 Li2 , 2 He  , 1H‬‬ ‫ﺗﻚ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ‬

‫در ﻻﻳﻪﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻛﻪ‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺑﺮ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ و‬ ‫ﻣﺪل اﺗﻤﻲ ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﻣﺪل‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄﻲ ﻫﻤﻪي اﺗﻢﻫﺎ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﺣﻀﻮر اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫اﺗﻤﻲ ﻻﻳﻪاي ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬

‫ﻋﺪدﻫﺎي ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻋﺪد ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ اﺻﻠﻲ )‪ : (n‬ﺷﻤﺎرهي ﻻﻳﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻋﺪد ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ ﻓﺮﻋﻲ )‪ : (l‬ﻧﻮع زﻳﺮﻻﻳﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪¾Ä¯oÄp ̼º : s p d f g h‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪(l)ÂøoΠ¶¼TºH¼¨ jkø : 0 1 2 3 4 5‬‬

‫‪ 1s  2s 2p  3s 3p 3d  4s 4p 4d 4f  5s 5p 5d 5f 5g  6s 6p 6d 6f 6g 6f  ...‬‬

‫‪ ‬در ﻫﺮ ﻻﻳﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺷﻤﺎرهي ﻻﻳﻪ )‪ ، (n‬زﻳﺮﻻﻳﻪ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻋﺪد ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ ﻓﺮﻋﻲ )‪ (l‬آنﻫﺎ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ ﺗﺎ )‪ (n  1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ :‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻫﺮ ﻻﻳﻪ‬ ‫‪e  2n2‬‬

‫‪ : e  4l  2‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻫﺮ زﻳﺮﻻﻳﻪ‬

‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﺮ ﺷﺪن زﻳﺮ ﻻﻳﻪﻫﺎ‪:‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻋﺪهي آﻓﺒﺎ‪ ،‬اﺑﺘﺪا زﻳﺮﻻﻳﻪاي ﺗﻮﺳﻂ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ اﺷﻐﺎل ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﻄﺢ اﻧﺮژي )‪ (n  l‬آن ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳـﺖ و اﮔـﺮ‬
‫‪ n  l‬ﺑﺮاي دو زﻳﺮﻻﻳﻪ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮد اﺑﺘﺪا زﻳﺮﻻﻳﻪاي ﭘﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ‪ n‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮي دارد‪.‬‬

‫‪30‬‬
 ‫رﺳﻢ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﮔﺎزﻫﺎي ﻧﺠﻴﺐ‪:‬‬

‫ﭼﻬﺎر اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ‬

‫ﮔﺮوه‬
‫ﮔﺮوه ‪6‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪11‬‬
‫دوره‬

‫‪24 Cr :  18 Ar ‬‬ ‫‪29 Cu :  18 Ar  3 d‬‬

‫دوره ‪4‬‬ ‫‪3 d4 4s2  .......................................‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪4s2  ....................................‬‬

‫‪25 Mn :  36 Kr  4d‬‬ ‫‪47 Ag :  36 Kr  4d 5s  ...‬‬

‫دوره ‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5s2  .....................................‬‬ ‫‪9 2‬‬ ‫‪.................................‬‬

‫‪31‬‬
 ‫ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ‪:‬‬

‫‪SÃÎoË ·»oT§²H jHk÷U  s ·H¼U  d ·H¼U‬‬ ‫‪ -1‬اﮔﺮ آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪ ‪ s‬ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪SÃÎoË ·»oT§²H jHk÷U  s ·H¼U  p ·H¼U‬‬ ‫‪ -2‬اﮔﺮ آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪ ‪ p‬ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻋﻨﺎﺻﺮ در ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ‪:‬‬

‫آ ـ ﺷﻤﺎرهي دوره = ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ‬

‫‪½»o¬ ½nIμ{  s ·H¼U  d ·H¼U‬‬ ‫‪ -1‬آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪ‪s :‬‬

‫ب ـ ﺷﻤﺎرهي ﮔﺮوه‬
‫‪½»o¬ ½nIμ{  d ·H¼U  12‬‬ ‫‪ -2‬آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪ‪p :‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ از روي ﺷﻤﺎرهي ﮔﺮوه‪:‬‬

‫‪32‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻳﻚ دوره = ﺗﻌﺪاد ﻻﻳﻪﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻳﻚ ﮔﺮوه = ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ‬

‫زﻳﺮﻻﻳﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺗﻨﺎوبﻫﺎي ﺟﺪول در ﺣﺎل ﭘﺮ ﺷﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دورهي ﭼﻬﺎرم ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ‪:‬‬

‫‪19 K‬‬ ‫‪20 Ca‬‬ ‫‪21 Sc‬‬ ‫‪22 Ti‬‬ ‫‪23 V‬‬ ‫‪24 Cr‬‬ ‫‪25 Mn‬‬ ‫‪26 Fe‬‬ ‫‪27 Co‬‬ ‫‪28 Ni‬‬
‫‪3 d0 4s1‬‬ ‫‪3 d0 4s2‬‬ ‫‪3 d1 4s2‬‬ ‫‪3 d2 4s2‬‬ ‫‪3 d 3 4s2‬‬ ‫‪3 d5 4s1‬‬ ‫‪3 d5 4s2‬‬ ‫‪3 d6 4s2‬‬ ‫‪3 d 7 4s2‬‬ ‫‪3 d 8 4s2‬‬

‫‪29 Cu‬‬ ‫‪30 Zn‬‬ ‫‪31 Ga‬‬ ‫‪32 Ge‬‬ ‫‪33 As‬‬ ‫‪34 Se‬‬ ‫‪35 Br‬‬ ‫‪36 Kr‬‬

‫‪3 d10 4s1‬‬ ‫‪3 d10 4s2‬‬ ‫‪3 d10 4s2 4p1‬‬ ‫‪3 d10 4s2 4p2‬‬ ‫‪3 d10 4s2 4p 3‬‬ ‫‪3 d10 4s2 4p4‬‬ ‫‪3 d10 4s2 4p5‬‬ ‫‪3 d10 4s2 4p6‬‬

‫‪33‬‬
34
35
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (29‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ دﻗﻴﻖ ‪ .............................................................................‬روي ﻳﻚ ﻃﻴﻒ ﻧﺸﺮي ﺧﻄـﻲ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺮ دﻗﻴﻘـﻲ از ﻣﻜـﺎن اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎ در‬
‫اﻃﺮاف ﻫﺴﺘﻪ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ب ـ ‪ ..........................................‬اﺗﻢ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﻠﺰ ﺑﻮر ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪ‪.‬‬

‫پ ـ ﻃﺒﻖ ﻣﺪل ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ اﺗﻢ‪ ...................................................... ،‬اﻟﻜﺘﺮون در ﻫﻤﻪي ﻧﻘﺎط ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻛﻠﻴﻪي اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ داراي ‪..........................................‬‬ ‫ت ـ در ﺣﺎﻟﺖ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (30‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 10‬ﺑﻮده و ﻻﻳﻪي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻧﻴـﺰ دﺳـﺖ ﻛـﻢ‬ ‫ـ اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻳﻚ زﻳﺮﻻﻳﻪ ‪..........................................‬‬ ‫آ‬
‫ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ‪ 32‬اﻟﻜﺘﺮون را دارد‪.‬‬

‫ﺣــﺪاﻗﻞ ﺑﺮاﺑــﺮ ‪ ...........................‬و ﺣــﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺮاﺑــﺮ‬ ‫ـ ﺑــﺮاي ﻳــﻚ اﻟﻜﺘــﺮون در ﻻﻳــﻪي ‪ ، ..........................................‬ﻣﺠﻤــﻮع ‪..........................................‬‬ ‫ب‬
‫‪ ............................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ..........................‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮون در ‪ ...............................................................‬ﻳﻚ اﺗﻢ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ‪..........................‬‬ ‫پـ‬

‫اﺳﺖ زودﺗﺮ از‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺮﺗﻴﺐ آﻓﺒﺎ زﻳﺮﻻﻳﻪاي ﻛﻪ ﻋﺪدﻫﺎي ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ آن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ..........................‬و ‪..........................‬‬ ‫ت ـ‬
‫اﺳﺖ ﭘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ..........................‬و ‪..........................‬‬ ‫زﻳﺮﻻﻳﻪاي ﻛﻪ ﻋﺪدﻫﺎي ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ آن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪36‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (31‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ در اﺗﻢ ﻫﻠﻴﻢ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل اﻟﻜﺘﺮون از زﻳﺮﻻﻳﻪي ‪ .......................‬ﺑﻪ زﻳﺮﻻﻳﻪي ‪ .......................‬ﺑﺎ آزاد ﺷﺪن ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ‪ .......................................‬ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ زﻳﺮﻻﻳﻪي ‪ 3 s‬ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻮر ﺳﺒﺰ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘـﺎل اﻟﻜﺘـﺮون‬ ‫‪.......................‬‬ ‫ب ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﻳﻚ اﺗﻢ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل اﻟﻜﺘﺮون از زﻳﺮﻻﻳﻪي‬
‫از زﻳﺮﻻﻳﻪي ‪ .......................‬ﺑﻪ زﻳﺮﻻﻳﻪي ‪ 3 s‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻮر ﺳﺮخ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫پ ـ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻫﻴﭻ اﺗﻤﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻻﻳﻪي ‪ .......................................‬آن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ت ـ در ‪ .......................................‬ﻻﻳﻪي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢﻫﺎ‪ ....................... ،‬زﻳﺮﻻﻳﻪ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﮔﻨﺠـﺎﻳﺶ اﻟﻜﺘـﺮون در ﻳﻜـﻲ از آنﻫـﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪ .......................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪37‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﻨﺪ اﻟﻜﺘﺮون وﺟﻮد دارﻧﺪ؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳـﺖ ﺑـﻪ ﭼـﭗ‬ ‫ـ در ﻻﻳﻪﻫﺎي ﭼﻬﺎرم و ﭘﻨﺠﻢ اﺗﻢ ‪........................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪(32‬‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪ 18 (4‬و ‪18‬‬ ‫‪ 32 (3‬و ‪32‬‬ ‫‪ 18 (2‬و ‪32‬‬ ‫‪ 18 (1‬و ‪25‬‬

‫‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻻﻳـﻪي ﭘـﻨﺠﻢ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد در‬ ‫ـ در اﺗﻢ ‪..............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪(33‬‬
‫ﻻﻳﻪي ﺷﺸﻢ ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪16 (3‬‬ ‫‪32 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬

‫‪38‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (34‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ در اﺗﻢ ‪ .....................................................‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻻﻳﻪي آﺧﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻻﻳﻪي ﻗﺒﻞ از آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫ب ـ در آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ‪ ، .....................................................‬ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي داراي ‪ ................... ، n  l  ...................‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷـﻤﺎر اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎي داراي‬
‫‪ n  l  4‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫پ ـ در آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢ ‪ ، .....................................................‬ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي ‪ l  2‬ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺷـﻤﺎر ﭘﺮوﺗـﻮنﻫـﺎ در‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﻮن‪...........................................‬‬

‫ﺑﺮاي دﺳﺖ ﻛـﻢ ﻳﻜـﻲ از اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎي آن ﻣﺴـﺎوي ‪ ..........................‬اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺗﻤﻲ ﻛﻪ ‪.....................................................‬‬ ‫ت ـ‬
‫‪ ..........................‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪39‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (35‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ در آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻓﺸﺮدهي ﻋﻨﺼﺮ ‪ ، ...............................................‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ زﻳﺮﻻﻳﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ب ـ در اﺗﻢ ‪ n ، ...............................................‬و ‪ l‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ ...............................................‬اﻟﻜﺘﺮون ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4‬و ﺻﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫پ ـ ﻋﻨﺼﺮي ﺑﺎ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ‪ ..................................‬داراي ﭼﻬﺎر اﻟﻜﺘﺮون ﻇﺮﻓﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ت ـ ﻣﺠﻤﻮع ‪ n  l‬ﺑﺮاي ‪ ................................................................‬اﺗﻢ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ‪ .........................‬از ﺗﻨﺎوب ‪ .........................‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪40‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (36‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.......................................‬‬ ‫آ ـ در ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺗﻢ ‪ ....................... ، 34 X‬اﻟﻜﺘﺮون وﺟﻮد دارد ﻛﻪ داراي‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.......................................‬‬ ‫ب ـ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ ....................... ، 42 A‬اﻟﻜﺘﺮون وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ داراي‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده و ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫـﺎي آﺧـﺮﻳﻦ ﻻﻳـﻪي آن ﺑـﺎ ﺷـﻤﺎر‬ ‫‪.......................................‬‬ ‫پ ـ ﺷﻤﺎر ﻻﻳﻪﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ در اﺗﻢ ‪ 19 X‬ﺑﺎ اﺗﻢ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺗﻢ ‪.......................................‬‬ ‫اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻻﻳﻪي آﺧﺮ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 45‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.......................................‬‬ ‫و ﻫﻢﮔﺮوه ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ‬ ‫‪.......................................‬‬ ‫ت ـ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﻋﻨﺼﺮ ﻫﻢدوره ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (37‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﻋﻨﺎﺻﺮ داراي ﻋﺪدﻫﺎي اﺗﻤﻲ ‪ ......................... ، .........................‬و ‪ .........................‬در ﺷﻤﺎر ‪ ............................................................ ..............‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬ ‫ـ ﻋﻨﺎﺻﺮ داراي ﻋﺪدﻫﺎي اﺗﻤﻲ ‪ ......................... ، .........................‬و ‪ .........................‬در ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮنﻫـﺎي آﺧـﺮﻳﻦ ‪................................................‬‬ ‫ب‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻢ دوره اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ ‪ ................................................‬ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ ‪ ................................................‬ﻫﻢ ﮔﺮوه و ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ ‪................................................‬‬ ‫پـ‬

‫ت ـ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ‪ ................................................‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ ................................................‬دورهي ‪ ................................................‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .......................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪42‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (38‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ‪ .........................‬از ﺗﻨﺎوب ‪ .................................................‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .........................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ـ در آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧـﻲ اﺗـﻢ ﻋﻨﺼـﺮ ﮔـﺮوه ‪ .........................‬از ﺗﻨـﺎوب ‪ ......................... ، .................................................‬اﻟﻜﺘـﺮون ﺑـﺎ ‪.................................................‬‬ ‫ب‬
‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫از اﺧــﺘﻼف ﺗﻌــﺪاد‬ ‫اﺧــﺘﻼف ﺗﻌــﺪاد اﻟﻜﺘــﺮونﻫــﺎي ﻇﺮﻓﻴﺘــﻲ ﺑــﻴﻦ اﺗــﻢ دو ﻋﻨﺼــﺮ ‪ .................................................‬و ‪.................................................‬‬ ‫پ ـ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺗﻢ دو ﻋﻨﺼﺮ ‪ .................................................‬و ‪.................................................‬‬ ‫اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ ﺑﻴﻦ‬

‫ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﺑﺎ ‪ .................................................‬در اﺗﻢ ‪ .................................................‬ﻧﺼﻒ ﺷﻤﺎر ﻫﻤﻴﻦ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در اﺗـﻢ ‪.................................................‬‬ ‫ت ـ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻻﻳﻪي ‪.............................‬‬ ‫آﺧﺮﻳﻦ اﻟﻜﺘﺮون ‪ .................................................‬زﻳﺮ‬ ‫ث ـ در اﺗﻢ ‪.................................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪43‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (39‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫اﺳـﺖ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ داراي ﻋـﺪدﻫﺎي اﺗﻤـﻲ‬ ‫‪.......................‬‬ ‫ﻛﻪ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫـﺎي ﻇﺮﻓﻴـﺖ در آن ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫‪.......................................‬‬ ‫آ ـ ﻋﻨﺼﺮ ﻫﻢدوره ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪.......................................‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺎ دادهﻫﺎي ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪.......................‬‬ ‫ب ـ در ﺗﻨﺎوب ﭼﻬﺎرم ﺟﺪول دورهاي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ‪ ،‬آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢ‬

‫اﻟﻜﺘﺮون در ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ در آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪي ﺧﻮد‬ ‫‪.......................‬‬ ‫پ ـ در دورهي ﭼﻬﺎرم ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي‬
‫اﻟﻜﺘﺮون داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.......................................‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬

‫اﻟﻜﺘـﺮون در آﺧـﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳـﻪي ﺧـﻮد اﺳـﺖ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬ ‫‪.......................‬‬ ‫ت ـ ﻋﻨﺼﺮي از ﺗﻨﺎوب ﭘﻨﺠﻢ ﺟـﺪول دورهاي ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎ ﻛـﻪ داراي‬
‫اﻟﻜﺘﺮون در ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪.......................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪44‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (40‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺧﺘﻢ ﻣـﻲﺷـﻮد ﺑـﺎ ﻋـﺪد اﺗﻤـﻲ ﻋﻨﺼـﺮ زﻳـﺮﻳﻦ آن ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ـ اﺧﺘﻼف ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ آن ﺑﻪ ‪.................................................‬‬ ‫آ‬
‫‪ .............................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫اول‪ ،‬دوم و ﺳـﻮم ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬ ‫ـ در ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دورهﻫﺎي اول‪ ،‬دوم و ﺳﻮم ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ‪..............................................................................‬‬ ‫ب‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﭘﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﺑﺮﺧﻲ از اﺗﻢﻫﺎ از ﻗﺎﻋﺪهي آﻓﺒﺎ ﭘﻴﺮوي ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫دادهﻫﺎي ‪..............................................................................‬‬ ‫پـ‬

‫در دﺳﺘﻪي ‪ p‬ﺟﺎي دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ 80‬درﺻﺪ از ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي داراي ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ‪..................... ، ..................... ، ..................... ، ..................... ، .....................‬‬ ‫تـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪45‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (41‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ‪........................................‬‬ ‫آ ـ اﺗﻢ ﻛﻠﻴﻪي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دﺳﺘﻪي‪ .....................‬دﺳﺖ ﻛﻢ ‪ .....................‬اﻟﻜﺘﺮون‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻂ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﭘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪........................................‬‬ ‫‪ ،‬ﻻﻳﻪي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ‬ ‫‪.....................‬‬ ‫ب ـ در ﻛﻠﻴﻪي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دﺳﺘﻪي‬

‫زﻳﺮﻻﻳــﻪ‬ ‫در ﻋﻨﺼــﺮﻫﺎي دﺳــﺘﻪي ‪ .....................‬ﺑــﺮﺧﻼف ﻋﻨﺼــﺮﻫﺎي دﺳــﺘﻪي ‪ ، .....................‬آﺧــﺮﻳﻦ اﻟﻜﺘــﺮون وارد ‪........................................‬‬ ‫پ ـ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺷـﻤﺎر اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎي ﻇﺮﻓﻴـﺖ آنﻫـﺎ‬ ‫‪ M‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ دﺳـﺘﻪﻫـﺎي ‪ .....................‬و ‪.....................‬‬ ‫ت ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ دو ﻋﻨﺼﺮ ‪ A‬و‬
‫ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪........................................‬‬

‫و‬ ‫ـ در ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎي دورهي ﺷﺸـﻢ ﺟـﺪول ﺗﻨـﺎوﺑﻲ آﺧـﺮﻳﻦ اﻟﻜﺘـﺮون ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ وارد زﻳﺮﻻﻳـﻪﻫـﺎي ‪..................... ، ..................... ، .....................‬‬ ‫ث‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪.....................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪46‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (42‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬

‫»در ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺗﻨﺎوب ‪ ................... .........................................‬ﻋﻨﺼﺮ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ‪«..................‬‬

‫آ ـ ‪ 3‬ـ در آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪي ﺧﻮد ‪ .....................‬اﻟﻜﺘﺮون دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ـ ‪ 9‬ـ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ آنﻫﺎ ﺑﻪ ‪.........................................‬‬ ‫ب‬

‫پ ـ ‪ 7‬ـ ﻻﻳﻪي ‪ .....................‬اﺗﻢ آنﻫﺎ ﻛﺎﻣﻼً ﺗﻮﺳﻂ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﭘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ 15‬ـ داراي دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮون ﺑﺎ ‪.........................................‬‬ ‫تـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪47‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (43‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬

‫»در ﻣﻴﺎن ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺗﻨﺎوب ﭼﻬﺎرم ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ ﺗﻨﻬﺎ ‪ .................‬وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ در ‪ ..............‬داراي ‪ ..............‬اﻟﻜﺘﺮون ﻫﺴﺘﻨﺪ‪«.‬‬

‫ﺧﻮد ـ دو‬ ‫‪.......................................‬‬ ‫آ ـ ‪ 8‬ﻋﻨﺼﺮ واﺳﻄﻪ ـ آﺧﺮﻳﻦ‬

‫ـ ‪10‬‬ ‫‪.......................‬‬ ‫ب ـ ‪ 8‬ﻋﻨﺼﺮ ـ زﻳﺮﻻﻳﻪي‬

‫ﺧﻮد ـ ‪2‬‬ ‫‪.......................................‬‬ ‫پ ـ ‪ 3‬ﻋﻨﺼﺮ ـ آﺧﺮﻳﻦ‬

‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﺧﻮد ـ ‪2‬‬ ‫‪.......................................‬‬ ‫ت ـ ‪ 9‬ﻋﻨﺼﺮ ـ آﺧﺮﻳﻦ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪48‬‬
‫ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ ﭼﻨﺪ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﺪ ﻛﻪ در آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢ آنﻫﺎ دﺳـﺖﻛـﻢ ﻳـﻚ‬ ‫‪.......................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (44‬ـ در دورهي‬
‫‪ ................................................................‬ﺑﻮده‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻧﻴﻤﻲ از ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﺧﻮد اﻟﻜﺘﺮون ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (45‬ـ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭼﻨﺪ ﺟﻔﺖ ﻋﻨﺼﺮ در دورهي ﭼﻬﺎرم ﺟﺪول دورهاي ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ؟‬
‫)آزﻣﻮن ﺟﺎﻣﻊ ﺗﻌﺎوﻧﻲ ﺳﻨﺠﺶ ـ ‪(99‬‬
‫‪10 (4‬‬ ‫‪8 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪4 (1‬‬

‫‪49‬‬
 ‫آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻳﻮنﻫﺎ‬

‫ﻓﻠﺰﻫﺎ ﺗﻤﺎﻳﻞ دارﻧﺪ ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن اﻟﻜﺘﺮون و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺎﺗﻴﻮن ﺑﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧـﻲ ﮔـﺎز ﻧﺠﻴـﺐ دورهاي ﻣﺎﻗﺒـﻞ ﺑﺮﺳـﻨﺪ اﻣـﺎ ﻧﺎﻓﻠﺰﻫـﺎ‬
‫ﻣﺎﻳﻠﻨﺪ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻟﻜﺘﺮون و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻮن ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﮔﺎز ﻧﺠﻴﺐ ﻫﻢدورهي ﺧﻮد ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻤﺎره ﮔﺮوه‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪17‬‬

‫‪M‬‬ ‫‪M 2‬‬ ‫‪M 3‬‬ ‫‪X3‬‬ ‫‪X2‬‬ ‫‪X‬‬

‫ﻳﻮن ﻣﺘﺪاول‬ ‫ﻳﻮن ﻧﺪارد‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻓﻠﺰﻫﺎي واﺳﻄﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺎﺗﻴﻮن‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ اﺑﺘـﺪا از زﻳﺮﻻﻳـﻪي ‪ ns‬و ﺳـﭙﺲ از زﻳﺮﻻﻳـﻪي ‪ (n  1)d‬ﻛﻨـﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪26 Fe :  18 Ar  3 d / 4s  26 Fe :  18 Ar  3 d  26 Fe :  18 Ar  3 d‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬

‫آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪ‬ ‫‪1s2 , np6‬‬ ‫‪nd x‬‬

‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻤﻜﻦ‬ ‫اﺗﻢ ﺧﻨﺜﻲ‪ ،‬ﻛﺎﺗﻴﻮن‪ ،‬آﻧﻴﻮن‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻛﺎﺗﻴﻮن‬

‫‪50‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (46‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ D2 ، A2‬و ‪ E 3 ‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آ ـ ﻳﻮن ﭘﺎﻳﺪار ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي‪....................................... ، ....................................... ، .......................................‬‬

‫‪ ...............................،‬و ‪ ، ...............................‬در آراﻳـﺶ‬ ‫‪...............................‬‬ ‫ب ـ در ﻣﻴﺎن ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي داراي ﻋﺪدﻫﺎي اﺗﻤـﻲ ‪، ............................... ، ...............................‬‬
‫اﻟﻜﺘﺮون ـ ﻧﻘﻄﻪاي ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ‪ ،‬ﺳﻪ اﻟﻜﺘﺮون ﻣﻨﻔﺮد وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﻳﻮن ﭘﺎﻳﺪار ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ x 3 ‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ Si‬در ‪...................‬‬
‫‪4 ، Se  ، Ca2 ، Fe 3 ‬‬ ‫پ ـ ﺗﻨﻬـﺎ ‪ 50‬درﺻـﺪ از ﻳـﻮنﻫـﺎي ﺗـﻚ اﺗﻤـﻲ ‪، Be2 ، Tc2 ، Rb  ، H  ، S2 ، Br ‬‬
‫‪..................................................................................‬‬

‫ت ـ ﻋﻨﺼﺮ ﮔﺮوه ‪ ...............................‬از ﺗﻨﺎوب ‪ ، .....................................................‬ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن ﺳﻪ اﻟﻜﺘـﺮون و ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻛـﺎﺗﻴﻮن ‪ M 3 ‬ﺑـﻪ آراﻳـﺶ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﮔﺎز ﻧﺠﻴﺐ دورهي ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪51‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (47‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬

‫»ﭼﻨﺎن ﭼﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ‪ ...................‬ﺑﻪ ‪ ..................‬ﺧﺘﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪ ...................‬اﺳﺖ‪« .‬‬

‫‪A3‬‬ ‫ـ ﻳﻮن ﻣﺘﺪاول ﻋﻨﺼﺮ ‪ A‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪ A‬ـ ‪.........................................‬‬ ‫آـ‬

‫ـ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ اﺗﻢ ‪ x‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪4s2 4p1‬‬ ‫‪ x‬ـ ‪.........................................‬‬
‫‪3‬‬ ‫بـ‬

‫‪Mg2E‬‬ ‫ـ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻋﻨﺼﺮ ‪ E‬ﺑﺎ ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪ E‬ـ ‪.........................................‬‬

‫‪‬‬ ‫پـ‬

‫ـ ﻋﻨﺼﺮ ‪ D‬ﻗﻄﻌﺎً ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دﺳﺘﻪي ‪s‬‬ ‫‪ D‬ـ ‪.........................................‬‬

‫‪2‬‬ ‫تـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪52‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (48‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ در ﻣﻴﺎن ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ‪ 14 J ، 7 G ، 56 E ، 51 D ، 28 A‬و ‪ 48 L‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ .......................‬ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎ دادن ﻳﺎ ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫اﻟﻜﺘﺮون ﺑﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﮔﺎزﻫﺎي ﻧﺠﻴﺐ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫ب ـ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪ در ﻳﻮن ‪ .......................................‬ﺑﺎ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪ در اﺗﻢ ﮔﺎز ﻧﺠﻴﺐ ﻫـﻢدورهي آن‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده و دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪ در ﻳﻮن ‪ .......................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫پ ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻳﻮن ‪ x 3 ‬ﺑﻪ ‪ ......................................‬ﺧﺘﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢ ‪ X‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ ......................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ت ـ اﮔﺮ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢ ‪ M‬ﺑﻪ ‪ .......................‬ﺧﺘﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ M‬در ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﺧﻮد ﻓﻘﻂ ﻳﻮن ‪ .......................‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪53‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (49‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻳﻮنﻫﺎي ‪ .......................................‬ﺑﺎ ﻳﻚدﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻦ دو ﻋﻨﺼﺮ ‪ A‬و ‪ B‬در ﺟﺪول دورهاي‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﻋﻨﺼـﺮ‬
‫ﺟﺎي دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ب ـ اﮔﺮ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻳﻮن ‪ M 3 ‬ﺑﻪ ‪ .......................................‬ﺧﺘﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺗﻢ ‪ X‬داراي ‪ 8‬اﻟﻜﺘﺮون ﺑﺎ ‪ .......................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫پ ـ اﮔﺮ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ‪ X‬و ‪ Y‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ‪ ..............................................................‬ﺧﺘﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻳﻦ دو‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ X2 Y3‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ت ـ ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ در ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﻮد داراي ‪ .......................‬اﻟﻜﺘﺮون اﺳﺖ در واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﻮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛـﺎﺗﻴﻮن و ﻳـﺎ‬
‫آﻧﻴﻮن درآﻳﺪ‪.‬‬

‫ث ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪي ‪ X‬ﺑﻪ ‪ .......................‬ﺧﺘﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎر ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎ در ﮔﻮﻧﻪي ‪ X‬ﻗﻄﻌﺎً از ﺷﻤﺎرهي اﻟﻜﺘﺮونﻫـﺎي آن‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪54‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (50‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول روﺑﻪرو ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .........................‬و ‪.........................‬‬ ‫آﺧﺮﻳﻦ اﻟﻜﺘﺮون ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ وارد زﻳﺮﻻﻳﻪﻫﺎي‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ ‪ .........................‬و ‪.........................‬‬ ‫آ ـ دردو‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻮن ﺗﻚ اﺗﻤﻲ ﺑﺎ ﺑﺎر ‪.........................‬‬ ‫در ﻃﺒﻴﻌﺖ‬ ‫ـ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي‪ .........................‬و ‪.........................‬‬ ‫ب‬

‫ﻛﻨﺪ‬ ‫‪ .........................................‬و ‪.........................................‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ ‪ ، B‬ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‪.........................‬‬ ‫پـ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‪.........................‬‬ ‫دو ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‪.........................‬‬ ‫ت ـ ﺷﻤﺎر ﻻﻳﻪﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺪد اﺗﻤﻲ دو ﻋﻨﺼﺮ‪ .........................‬و ‪ .........................‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪.........................‬‬ ‫ث ـ ﺗﻔﺎوت‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪55‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (51‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟‬

‫»ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ آن ﺑﻪ ‪ ................‬ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد ‪ ....................‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ‪ .................‬ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬

‫ـ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ـ آﻧﻴﻮن ﭘﺎﻳﺪار‬ ‫ـ ‪.........................................‬‬ ‫ب‬ ‫ـ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ـ اﺗﻢ ﺧﻨﺜﻲ‬ ‫آ ـ ‪......................................‬‬

‫ت ـ ‪ .........................................‬ـ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ـ اﺗﻢ ﺧﻨﺜﻲ و ﻳﺎ ﻛﺎﺗﻴﻮن ﭘﺎﻳﺪار‬ ‫پ ـ ‪ ...................................‬ـ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ـ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮد در ﻃﺒﻴﻌﺖ‬

‫ـ ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ـ ﻛﺎﺗﻴﻮن‬ ‫ج ـ ‪.........................................‬‬ ‫ث ـ ‪ ....................................‬ـ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ـ ﻛﺎﺗﻴﻮن ﭘﺎﻳﺪار‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪56‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (52‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫)‪(C‬‬ ‫)‪(B‬‬ ‫)‪(A‬‬

‫آ ـ ﮔﻮﻧﻪي ‪ .......................‬ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎﺗﻴﻮن ﻳﻚ ﻓﻠﺰ واﺳﻄﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب ـ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪي ‪ ، .......................‬ﺑﺎ ﻛﻠﺮ ﻫﻢﺗﻨﺎوب و ﺑﺎ اﻳﻨﺪﻳﻢ )‪ (49 In‬ﻫﻢﮔﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬

‫پ ـ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪي ‪ B‬دﺳﺖ ﻛﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .......................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ت ـ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ در اﺗﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﮔﻮﻧﻪي ‪ .......................‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺷـﻤﺎر اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎي ﻇﺮﻓﻴﺘـﻲ ﻫـﻴﭻﻳـﻚ از‬
‫ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دﺳﺘﻪي ‪ p‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪57‬‬
@DVD_Kounkori
1
 ‫ﺷﻴﻤﻲ دﻫﻢ‬
‫ﻓﺼﻞ دوم ـ ردﭘﺎي ﮔﺎزﻫﺎ در زﻣﻴﻦ‬

‫ﻫﻮا ﻛﺮه و ﻻﻳﻪﻫﺎي آن‬

‫ﻫﻮا ﻛﺮه اﺗﻤﺴﻔﺮ‪:‬‬

‫ار ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺗﺎ ارﺗﻔﺎع ‪ 500‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ـ ﻻﻳﻪاي ﻓﻴﺮوزهاي )آﺑﻲ( ـ اﮔﺮ زﻣـﻴﻦ ﺳـﻴﺐ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻫـﻮا ﻛـﺮه ﭘﻮﺳـﺖ ﺳـﻴﺐ اﺳـﺖ ـ اﻏﻠـﺐ‬

‫ﮔﺎزﻫﺎي آن ﻧﺎﻣﺮﺋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ ﻣﻴﺎن ﮔﺎزﻫﺎي آن واﻛﻨﺶﻫﺎﻳﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﻏﻠـﺐ آنﻫـﺎ ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﻣﻔﻴﺪﻧـﺪ ـ ﻧﺴـﺒﺖ ﮔﺎزﻫـﺎ در آن از‬

‫‪ 200‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ )از روي ﺣﺒﺎبﻫﺎي ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎده در ﻳﺨﭽﺎلﻫﺎي ﻗﻄﺒﻲ و ﻧﻴﺰ ﺳﻨﮓﻫﺎي آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻲ(‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻮا ﻛﺮه‪:‬‬

‫ﻣﻼك ﻻﻳﻪﺑﻨﺪي‪ :‬ﻧﺰوﻟﻲ ﻳﺎ ﺻﻌﻮدي ﺑﻮدن ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ در ﻫﺮ ﻻﻳﻪ‬

‫ﻻﻳﻪي اول )ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ(‪:‬‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺗﺎ ارﺗﻔـﺎع ‪ 10‬ﺗـﺎ ‪ 12‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮي ـ ﻋﺎﻣـﻞ ﺗﻐﻴﻴـﺮات آب و ﻫـﻮاﻳﻲ اﺳـﺖ ـ ‪ 75‬درﺻـﺪ از ﺟـﺮم اﺗﻤﺴـﻔﺮ ـ ﭘـﺮواز‬

‫ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎ ـ ﺗﻨﻬﺎ ﻻﻳﻪي داراي ‪ H2O‬ـ داراي ﺣﺪود ‪ H2O %1‬ـ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ارﺗﻔﺎع ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ 60 C‬ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎ ـ‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪2‬‬
 ‫ﻓﺮﻣﻮل ﺗﻌﻴﻴﻦ دﻣﺎي ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ‪  14  6n :‬‬

‫ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ارﺗﻔﺎع ﻫﻮاي ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ رﻗﻴﻖﺗﺮ و ﻓﺸـﺎر ﻛـﻢﺗـﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻓﺸـﺎر در ﺳـﻄﺢ آبﻫـﺎي آزاد ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 1atm‬و در ارﺗﻔـﺎع ‪12‬‬

‫ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺣﺪود ‪ 0 / 2atm‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺎزﻫﺎ و ‪ : N2  O2  Ar  CO2  Ne  He  Kr  Xe‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﺎزﻫﺎ در ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ‬

‫ﻻﻳﻪي دوم )اﺳﺘﺮاﺗﻮﺳﻔﺮ(‪:‬‬

‫ارﺗﻔﺎع ‪ 11‬ﺗﺎ ‪ 50‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ‪ ،‬دﻣﺎ از ‪ -55 0C‬ﺗﺎ ‪ ، 70 C‬از ارﺗﻔﺎع ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﻛـﻪ ﻏﻠﻈـﺖ اوزون ) ‪ (O 3‬زﻳـﺎد اﺳـﺖ ﻻﻳـﻪي‬

‫‪O3‬‬ ‫اوزون ﻧﺎم دارد ـ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﻻﻳﻪ‪، CO2 ، O2 ، N2 :‬‬

‫ﻻﻳﻪي ﺳﻮم‪:‬‬

‫ارﺗﻔﺎع ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 80‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ـ دﻣﺎ از ‪ 70 C‬ﺗﺎ ‪ 870 C‬ـ ﻏﻠﻈﺖ ﮔﺎزﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺗﻮﺳﻔﺮ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻻﻳﻪي ﭼﻬﺎرم‬

‫ارﺗﻔﺎع ‪ 80‬ﺗﺎ ‪ 500‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ـ دﻣﺎ از ‪ 870 C‬ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ارﺗﻔﺎع اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪H‬‬ ‫ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‪، He  ، O  ، O2 ، N2 ، O ، O2 ، N2 :‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪3‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ‪ ...........................................................‬در ﻫﻮا ﻛﺮه را ﻣﻲﺗﻮان دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﻻﻳﻪاي ﺑﻮدن آن داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻫﻮا ﻛﺮه ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻓﺸﺎر دارد اﻳﻦ ﻓﺸﺎر در ﻫﻤﻪي ﺟﻬﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺪن ﻣﺎ وارد ﺷـﺪه اﻣـﺎ ﻣﻴـﺰان آن در ﺟﻬـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻜﺴﺎن ‪............................................................‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪...........................................................‬‬ ‫‪ ‬دﻣﺎ در ارﺗﻔﺎع ‪ .......................‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‬
‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﺳﻴﺎرهﻫﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ زﻣﻴﻦ داراي ‪ ...........................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬اﻧﺮژي ‪ ...........................................................‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ آنﻫﺎ در ﺣـﺎل ﺟﻨـﺒﺶ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و در ﺳـﺮﺗﺎ ﺳـﺮ ﻫـﻮا ﻛـﺮه ﺗﻮزﻳـﻊ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪4‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (2‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻻﻳﻪاي ﺑﻮدن ﻫﻮا ﻛﺮه را از روي ‪ ..............................................................................‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬دﻣﺎي ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ در ارﺗﻔﺎع ‪ .................................‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺣﺪود ‪ ................................................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪........................................................................‬‬ ‫‪ ....................................................... ‬ﺑﺨﺸﻲ از ﻫﻮا ﻛﺮه ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و ﻫﻮاﻳﻲ در آن رخ ﻣﻲدﻫـﺪ ﺑـﻪ ﺗﻘﺮﻳـﺐ‪،‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪي ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﻫﻮا ﻛﺮه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ارﺗﻔﺎعﻫﺎي ﺑﻴﻦ ‪ .......................................................................................‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ در ﻣﻴﺎن ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي ‪، O2 ، N2 ، N2 ، O ، He ‬‬
‫‪ H  ، H2O ، O2‬و ‪ CO2‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (3‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬ﺣﺎوي ‪ ...........................................................‬ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻻﻳﻪﻫﺎي اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻓﻘﻂ ﺣﺎوي ﻣﺤﻠﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬وﺟﻪ اﺷﺘﺮاك ‪ ...........................................................‬ﻧﺨﺴﺖ اﺗﻤﺴﻔﺮ‪ ،‬داﺷﺘﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ CO2 ، O2 ، N2‬و ‪ O 3‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬راﺑﻄﻪي ارﺗﻔﺎع )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ( ﺑﺎ دﻣﺎ در ارﺗﻔﺎعﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﺣﺪود ‪ ...................................................................‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﻣﺸﺎﺑﻪ ارﺗﻔﺎعﻫﺎي ﺑـﻴﻦ‬
‫‪ ...................................................................‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻪي ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻫﻮا ﻛﺮه وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﮔﺎزﻫﺎي ‪................................................................‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ‪ ...........................................................‬در ﻫﻮا ﻛﺮه ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪5‬‬
 ‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﻫﻮاي ﻣﺎﻳﻊ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﻮا‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺮاي ﺟﺪا ﻧﻤﻮدن ﻣﻮادي ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﺮان ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﻫﻮاي ﻣﺎﻳﻊ در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺷﻴﺮاز و ﻣﺎﻫﺸﻬﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬ـ ﻋﺒﻮر ﻫﻮا از ﺻﺎﻓﻲﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺟﺪاﺳﺎزي ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر‬

‫‪2000 C‬‬ ‫‪ 2‬ـ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺸﺎر‪ ،‬دﻣﺎي ﻫﻮا را ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ از دﻣﺎي اﺗﺎق ﺗﺎ ﺣﺪود‬

‫‪3‬ـ ﺟﺪاﺳﺎزي ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﻮاي ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر دادن آن از ﻳﻚ ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﺮوج ﻣﻮاد از ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ‬ ‫‪N2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ar‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪O2‬‬
‫‪0‬‬
‫)‪( 196 C‬‬ ‫)‪( 1860 C‬‬ ‫)‪( 1830 C‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪6‬‬
 ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﮔﺎز ﻧﻴﺘﺮوژن‬

‫ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ ﮔﺎز ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ )‪ ،(%78‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ )ﺑﺎ ﺟﺮﻗﻪ ﻳﺎ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺑﺎ ﮔـﺎز ‪ H2‬واﻛـﻨﺶ ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ(‪ ،‬ﻣﻠﻘـﺐ ﺑـﻪ ﺟـﻮ‪‬‬

‫ﺑﻲاﺛﺮ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ‪ :‬ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻮاد ﺧﻮراﻛﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎ ﺳﺎزي ﺑﺮاي اﻧﺠﻤﺎد ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ در ﭘﺰﺷـﻜﻲ‪ ،‬ﭘـﺮ‬

‫ﻛﺮدن ﺗﺎﻳﺮﺧﻮدروﻫﺎ ـ ﺟﺎﻧﺪاران ذرهﺑﻴﻨﻲ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻫﻮا را در ﺧﺎك ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻤﻮده و در اﺧﺘﻴﺎر ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﮔﺎز اﻛﺴﻴﮋن‪:‬‬

‫در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﻤﻪي ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي زﻳﺴﺘﻲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ( ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ ارﺗﻔـﺎع‪ ،‬ﻓﺸـﺎر ﮔـﺎز‬

‫اﻛﺴﻴﮋن ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد ـ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ـ ﺑﺎ اﻏﻠﺐ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ و ﻣﻮاد واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﺪ ـ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهاي از واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ روزاﻧـﻪ‬

‫ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺎ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺴﺎد ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ‪ ،‬زﻧﮓ زدن آﻫﻦ‪ ،‬ﭘﻮﺳﻴﺪن ﭼﻮب‪ ،‬ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺳﻮﺧﺖﻫـﺎ و ‪ (....‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ وﺟـﻮد‬

‫اﻛﺴﻴﮋن در ﻫﻮا اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺎز آرﮔﻮن‬

‫ﺑﻲرﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻲﺑﻮ‪ ،‬ﻏﻴﺮﺳﻤﻲ‪ ،‬واﻛﻨﺶﭘـﺬﻳﺮي ﻧـﺎﭼﻴﺰ )آرﮔـﻮن = ﺗﻨﺒـﻞ( ‪ ،‬ﻓـﺮاوانﺗـﺮﻳﻦ ﮔـﺎز ﻧﺠﻴـﺐ و ﺳـﻮﻣﻴﻦ ﮔـﺎز ﻓـﺮاوان در ﻫـﻮا ـ در‬

‫ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ﺷﻴﺮاز از ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﻫﻮاي ﻣﺎﻳﻊ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ـ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻴﻂ ﺑـﻲاﺛـﺮ در ﺟﻮﺷـﻜﺎري‪ ،‬ﺑـﺮش ﻓﻠﺰﻫـﺎ و‬

‫ﺳﺎﺧﺖ ﻻﻣﭗﻫﺎي رﺷﺘﻪاي‬

‫ﮔﺎز ﻫﻠﻴﻢ‬

‫ﺑﻲرﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻲﺑﻮ‪ ،‬ﻏﻴﺮﺳﻤﻲ‪ ،‬ﺳﺒﻚﺗﺮﻳﻦ ﮔﺎز ﻧﺠﻴﺐ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ‪ :‬در ﭘﺮ ﻛﺮدن ﺑﺎﻟﻦﻫﺎ )ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ‪،‬ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ و ﺗﺒﻠﻴﻐـﺎﺗﻲ(‪ ،‬در ﺟﻮﺷـﻜﺎري‪ ،‬در‬

‫ﻛﭙﺴﻮل ﻏﻮاﺻﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻨﻚ ﻛﺮدن ﻗﻄﻌﺎت اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ در دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﺑﺮداري )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ( MRI‬ـ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻢ در ﻛـﺮهي‬

‫زﻣﻴﻦ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد ـ ﺳﻮﻣﻴﻦ ﮔﺎز ﻧﺠﻴﺐ ﻓﺮاوان )ﺑﻌﺪ از ‪ Ar‬و ‪ ( Ne‬ـ درﺻﺪ آن در ﻫﻮا ﻧﺎﭼﻴﺰ ) ‪ 0 / 0005‬درﺻﺪ( ﭘـﺲ ﺗﻬﻴـﻪي آن از‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﻫﻮاي ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﻴﺴﺖ ـ در اﻋﻤﺎق زﻣﻴﻦ ﺑﺮ اﺛﺮ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺷـﺪه و وارد ﻣﻴـﺪانﻫـﺎي‬

‫ﮔﺎزي ﻣﻲﺷﻮد ـ درﺻﺪ آن در ﻣﻴﺪانﻫﺎي ﮔﺎزي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺣﺪود ‪ 7‬درﺻـﺪ ﺣﺠﻤـﻲ از ﻣﺨﻠـﻮط ﮔـﺎز ﻃﺒﻴﻌـﻲ را‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ ـ ﺗﻬﻴﻪي آن از ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻـﺮﻓﻪ اﺳـﺖ ـ ﻛﺸـﻮر اﻳـﺮان ﻫﻨـﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ آن را از ﮔـﺎز‬

‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﺪا ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪7‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (4‬ـ ﻛﺪام ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﻫﻮا درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫آ ـ روﺷﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﮔﺎزﻫﺎي ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬اﻛﺴﻴﮋن و ﻧﻴﺰ ‪ .......................................................................‬ﻓﺮاوان در ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب ـ اﮔــﺮ ﻓــﺮض ﻛﻨــﻴﻢ ﮔﺎزﻫــﺎي ﻧﺠﻴــﺐ آرﮔــﻮن‪ ........................................................... ،‬و ﻫﻠــﻴﻢ ﻛــﻢ و ﺑــﻴﺶ در ﺗﺮوﭘﻮﺳــﻔﺮ وﺟــﻮد دارﻧــﺪ‪ ،‬ﻓﻘــﻂ‬
‫‪ .....................................‬ﮔﺎز ﻧﺠﻴﺐ وارد ﻫﻮاي ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫پ ـ ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ آن ﻓﻘﻂ ‪ ...........................................................‬ﻫﻢ ﺗﺒﺨﻴﺮ و ﻫﻢ ﻣﻴﻌﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪................................................................................................................‬‬ ‫ت ـ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ در ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ‬

‫‪ (4‬ﻓﻘﻂ )ت(‬ ‫‪) (3‬آ(‪) ،‬ب( و )پ(‬ ‫‪) (2‬ب( و )پ(‬ ‫‪) (1‬آ( و )ت(‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (5‬ـ ﻛﺪام ﻧﻤﻮدار در ﻣﻮرد ﺟﺪاﺳﺎزي ﺳﻪ ﺟﺰء اﺻﻠﻲ ﺳﺎزﻧﺪهي ﻫﻮا ﻛﺮه در ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪8‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (6‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم رﻳﺨﺘﻦ ‪ ................................................................‬درون ﻳﻚ ﺑﺎﻟﻦ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻮﺷﻴﺪن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﺎزﻫﺎي ﻧﺠﻴﺐ در ﻫﻮا ﻛﺮه ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻮرد ﺳﻪ ﮔﺎز اﺻﻠﻲ ﻓﺮاوان در ﻫﻮاي ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﺮوج ﮔﺎزﻫﺎ از ﻫﻮاي ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺮاواﻧﻲ آنﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬در دﻣﺎي ‪ .......................................................................‬ﻫﻮاي ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (7‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﮔﺎز ﻧﺠﻴﺐ ‪ ...........................................................‬ﺳﻮﻣﻴﻦ ﮔﺎز ﻓﺮاوان در ﻫﻮا ﻛﺮه اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ ﭘـﺎﻳﻴﻦ ﺑـﻮدن درﺻـﺪ آن در ﻫـﻮا ﻛـﺮه‪،‬‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻫﻮا را ﻣﻨﺒﻌﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي اﻳﻦ ﮔﺎز داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻫﻮاي ﻣﺎﻳﻊ‪ .......................................................................... ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻫﻢ ﺗﺒﺨﻴﺮ و ﻫﻢ ﻣﻴﻌﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑــﺮج ﺗﻘﻄﻴــﺮ ﻛــﻪ ﻧﻤﻮﻧــﻪﻫــﺎﻳﻲ از آن در ﭘﺘﺮوﺷــﻴﻤﻲ ‪ .........................................................................................‬وﺟــﻮد دارد داراي دﻣــﺎﻳﻲ ﺛﺎﺑــﺖ )ﺣــﺪود‬
‫‪ ( 2000 C‬ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي اﺟﺰاي ﺳﺎزﻧﺪهي ﻫﻮا ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫‪ ‬در ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﻫﻮا‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺗﺸـﻜﻴﻞ ‪ ، ...........................................................................‬دو ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﻴﻌـﺎن و ﭼﮕـﺎﻟﺶ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪9‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (8‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﻣﻮاد ‪ B ، A‬و ‪ C‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ 0 C‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺪام ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪-237 ، -229 ، -221 (4‬‬ ‫‪-227 ، -219 ، -235 (3‬‬ ‫‪-234 ، -220 ، -228 (2‬‬ ‫‪-235 ، -217 ، -227 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (9‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪول روﺑﻪرو‪ ،‬در ﺷﻜﻞ زﻳـﺮ‪ ،‬دﻣﺎﻫـﺎي ‪ 1‬و ‪ 2‬ﭼـﻪ ﻋـﺪدﻫﺎﻳﻲ )ﺑﺮﺣﺴـﺐ درﺟـﻪي ﺳـﺎﻧﺘﻲﮔـﺮاد(‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻮاد ‪ B ، A‬و ‪ C‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺪام ﻣﻮاد ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﮔﺎز‬ ‫ﻣﺘﺎن‬ ‫اﺗﺎن‬ ‫ﻫﻠﻴﻢ‬
‫)‪(0 C‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش‬ ‫‪-161/5‬‬ ‫‪-89/0‬‬ ‫‪-268/9‬‬

‫‪ ، -260 ، -95 (1‬اﺗﺎن ‪ ،‬ﻣﺘﺎن ‪ ،‬ﻫﻠﻴﻢ‬

‫‪ ، -250 ، -100 (2‬اﺗﺎن ‪ ،‬ﻫﻠﻴﻢ ‪ ،‬ﻣﺘﺎن‬

‫‪ ، -100 ، -250 (3‬ﻫﻠﻴﻢ ‪ ،‬اﺗﺎن‪ ،‬ﻣﺘﺎن‬

‫‪ ، -85 ، -260 (4‬ﻫﻠﻴﻢ ‪ ،‬اﺗﺎن‪ ،‬ﻣﺘﺎن‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪10‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (10‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫ﺗﻬﻴـﻪي ‪...........................................................‬‬ ‫‪ ‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء‪ ،‬ﻫـﻮاي ﻣـﺎﻳﻊ ﺗﻬﻴـﻪي ‪ ...........................................................‬ﺧـﺎﻟﺺ دﺷـﻮارﺗﺮ از‬
‫ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ........................................................... ‬از واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ژرﻓﺎي زﻣﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ‪ ...........................................................‬در ﻣﻴﺪانﻫﺎي ﮔﺎزي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ اﻣـﺎ ﺣـﺪود ‪ 7‬درﺻـﺪ ﺟﺮﻣـﻲ از ﻣﺨﻠـﻮط ﮔـﺎز‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ را ‪ ...........................................................‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﺎم دﻳﮕﺮ ﮔﺎزﻫﺎي ﻧﺠﻴﺐ‪ ،‬ﮔﺎزﻫﺎي ﻛﻤﻴﺎب ﻳﺎ ﮔﺎزﻫﺎي ‪ ...........................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ........................................................... ‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ آرﮔﻮن و ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬ﮔﺎزي ﺑﻲرﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻲﺑﻮ و ﻏﻴﺮﺳﻤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪11‬‬
 ‫واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ و اﻛﺴﺎﻳﺶ‬

‫ﻧﻜﺘﻪﻫﺎي ﺣﻔﻈﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺻﻲ از واﻛﻨﺶ اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪2‬ـ در ﻣﻴﺎن ﻓﻠﺰﻫﺎي ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ 1‬و ‪ 2‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮﻳﻠﻴﻢ ﻧﻤﻲﺳﻮزد‪.‬‬

‫‪3‬ـ رﻧﮓ ﺷﻌﻠﻪي ﺳﺪﻳﻢ و ‪ Mg‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زرد و ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﮔﻮﮔﺮد ﺑﺎ ﺷﻌﻠﻪي آﺑﻲ ﻣﻲﺳﻮزد‪.‬‬

‫‪5‬ـ ﺷﻌﻠﻪي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﮔﺎز ﺷﻬﺮي‪ ،‬آﺑﻲ و ﺷﻌﻠﻪي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻧـﺎﻗﺺ ﮔـﺎز ﺷـﻬﺮي‪ ،‬زرد اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷـﻌﻠﻪي‬

‫ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﮔﺎز ﺷﻬﺮي داغﺗﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪6‬ـ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻮﻧﻮﻛﺴﻴﺪ‪ :‬ﺑﻲرﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻲﺑﻮ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺗﻞ ﺧﺎﻣﻮش‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻛﻢﺗﺮ از ﻫﻮا ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﻲ در ﻫـﻮا‬

‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد ـ ﻣﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﻮﮔﻠﻮﺑﻴﻦ ﺧﻮن ﺑﻴﺶ از ‪ 200‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ از اﻛﺴﻴﮋن ـ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﺷﺪه و ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﻋﺼـﺒﻲ‬

‫را ﻓﻠﺞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ـ از ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ ـ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻮزد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ‪ CO2‬ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪7‬ـ ﺳﻮﺧﺘﻦ آﻫﻦ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﺮد آﻫﻦ را روي ﺷﻌﻠﻪي آﺗﺶ ﺑﭙﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫‪8‬ـ آﻫﻦ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻏﻠﺐ ﻓﻠﺰﻫﺎ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻛﺴﻴﺪ ﻓﻠﺰ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪9‬ـ ﻫﻤﺎﺗﻴﺖ ) ‪ Fe2O 3‬ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ( ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن آﻫﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻗﺮﻣﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 10‬ـ ‪ Fe 3 O4‬ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از دو اﻛﺴﻴﺪ ) ‪ Fe2O 3‬و ‪ ( FeO‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪11‬ـ در ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺑﻮﻛﺴﻴﺖ ) ‪ Al2O 3‬ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ( و ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﻴﻠﻴﺲ ) ‪ (SiO2‬ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪12‬ـ ﻓﻠﺰﻫﺎي ﻃﻼ )‪ (Au‬و ﭘﻼﺗﻴﻦ )‪ (Pt‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻛﻢ‪ ،‬در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ آزاد )ﻋﻨﺼﺮي( ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪12‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (11‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ ...........................................................‬ﺗﻨﻬﺎ دو ﻋﻨﺼﺮ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ ‬رﻓﺘﺎر ﻫﻤﻪي ‪ ...........................................................‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻛﺴﻴﮋن ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮﺧﻲ ﻓﻠﺰﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻫﻦ‪ ،‬ﻣﺲ و روي در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن ‪ ...........................................................‬اﻛﺴﻴﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻓﻠﺰ آﻫﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ Fe2O 3 ) ...........................................................‬ﺧﺎﻟﺺ( در ﻃﺒﻴﻌﺖ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻣﻮرد ﻓﻠﺰﻫﺎي ﮔﺮوهﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﻧﻴﺰ آﻫﻦ‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن‪ ........................................................... ،‬آنﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (12‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ........................................................... ‬ﺑﺎ اﻏﻠﺐ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ و ﻣﻮاد )ﺑﻪ ﺟﺰ اﻛﺴﻴﺪﻫﺎ( واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬رﻧﮓ ﺷﻌﻠﻪي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺳﺪﻳﻢ‪ ........................................................... ،‬و ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺑﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺳـﻮﺧﺘﻦ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ زرد‪ ........................................................... ،‬و‬
‫ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬اﻛﺴﻴﮋن در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﻤﻪي ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي زﻳﺴﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ‪ ........................................................... ،‬و ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﭘﻮﺳﻴﺪن ‪ ...........................................................‬و ﻧﻴﺰ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺳﻨﮓ و ﺧﺎك ﻧﺎﺷﻲ از وﺟﻮد اﻛﺴﻴﮋن در ﻫﻮا اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﭼﺮاغ ﭘﻴﻪﺳﻮز‪ ،‬اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﻪ اﻧﺮژي ﻧﻮراﻧﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪13‬‬
 ‫ﺗﻐﻴﻴﺮﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي ﻧﻤﺎدي و ﻧﻮﺷﺘﺎري‬

‫‪I¶j yÄHqÎH‬‬ ‫‪I¶j yÄHqÎH‬‬

‫ﻗﻬﻮهاي ‪ ‬ﻧﺎرﻧﺠﻲ ‪ ‬زرد ‪ ‬ﻣﺎﻳﻌﻲ ﺷﻔﺎف و ﺑﻲرﻧﮓ ‪ ‬ﺷﻜﺮ ﺟﺎﻣﺪ‬

‫ﻧﺸﺎن دادن ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪1 :‬ـ ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻧﻮﺷﺘﺎري ‪ 2‬ـ ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻧﻤﺎدي‬

‫اﻧﺮژي ‪ +‬دي اﻛﺴﻴﺪ دي ﻛﺮﺑﻦ ‪ +‬آب ‪ ‬اﻛﺴﻴﮋن ‪ +‬ﻣﺘﺎن ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻧﻮﺷﺘﺎري‬

‫)‪ : CH 4 (g)  O2 (g)  H2O(g)  CO2 (g‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻧﻤﺎدي‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮاد ‪ 2‬ـ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﻮاد ‪ 3‬ـ ﺷﺮاﻳﻂ ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﭘﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺟﺮم‪:‬‬

‫ﺑﻴﺎن اول ـ در واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﻪ اﺗﻤﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ و ﻧﻪ اﺗﻤﻲ از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود ﻓﻘﻂ ﺷـﻴﻮهي اﺗﺼـﺎل اﺗـﻢﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﻓـﺮق‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻴﺎن دوم ـ در ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮم واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮم ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪14‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (13‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻛﻪ ﺑﺎ آزاد ﺷﺪن ﮔﺎز ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻧﮓ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ‪ ...........................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي ‪ ...........................................................‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﺎم ﻣﻮاد ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه در واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﺷـﺮاﻳﻂ ﻻزم ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم واﻛـﻨﺶ را ﻧﻴـﺰ در اﺧﺘﻴـﺎر‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي ‪ ...........................................................‬ﺳﻮﺧﺘﻦ زﻏﺎل ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪» :‬ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ ‪ ‬اﻛﺴﻴﮋن ‪ +‬زﻏﺎل ﺳﻨﮓ « ‪ ،‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﻼﻣﺖ » ‪8000 C‬‬
‫‪ « ‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ‪ ، ...................................................................................‬دﻣﺎ ﺑﻪ ‪ 8000 C‬ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻴﺦ آﻫﻨﻲ در ﻣﻌﺮض ﻫﻮاي ﻣﺮﻃﻮب ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد ﺑـﺮﺧﻼف ﻗـﺎﻧﻮن ‪ ، .................................................................................‬ﺟـﺮم آن‬
‫دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪15‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (14‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪‬‬
‫در ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻧﻮﺷـﺘﺎري‪I  2H O(l)  O (g) :‬‬
‫‪ ، 2H2O(aq) ‬ﻳـﻮن ﻳﺪﻳـﺪ در ﻧﻘـﺶ ‪ ...........................................................‬ﺳـﺮﻋﺖ واﻛـﻨﺶ را‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬

‫زﻳﺎد ﻧﻤﻮده اﻣﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي »ﺗﺸﻜﻴﻞ رﺳﻮب« ‪» ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﻮاد« ‪» ،‬آزادﺳـﺎزي ﮔـﺎز« و »ﺗﻐﻴﻴـﺮ آﻧﺘـﺎﻟﭙﻲ ﻣـﻮاد« ﺗﻨﻬـﺎ دو ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﻗﻄﻌـﺎً ﺟـﺰو‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮﻫﺎي ‪ ...........................................................‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﺮﺿﻲ ‪  B‬‬
‫‪ A ‬ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪ ...........................................................‬اﺳﺖ زﻳﺮا ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﮔﺮﻣﺎ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ﻛﻠﻴﻪي واﻛﻨﺶﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺟﻬﺎن از ﻗﺎﻧﻮن ‪ ...........................................................................................‬ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ...........................................................» ‬ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ« زﻳﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از »‪ ...........................................................‬ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ« اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪16‬‬
 ‫ﻣﻮازﻧﻪي واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻨﺼﺮ آﻏﺎزﮔﺮ ﻣﻮازﻧﻪ‪:‬‬

‫‪1‬ـ در ﻫﺮ ﺳﻤﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻘﻂ در ﻳﻚ ﺟﺎ دﻳﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻚ ﻋﻨﺼﺮي ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎدهي ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 1‬ﻣﻮازﻧﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ از ﻛﺎدر ﭘﺮ ﺑﻪ ﻛﺎدر ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 2‬اﮔﺮ ﻋﻨﺼﺮي دو ﻛﺎدر ﺧﺎﻟﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﻮﺑﺖ ﺷﻤﺎرش آن ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (15‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶﻫﺎي داده‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺿـﺮاﻳﺐ اﺳـﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي واﻛـﻨﺶ دﻫﻨـﺪهﻫـﺎي ﻣﻌﺎدﻟـﻪي‬
‫)ب( ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻓﺮاورده ﻫﺎي ﻣﻌﺎدﻟﻪي )آ( ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪) KH(s)  SnBr4 (l)  KBr(s)  H2 (g) ‬آ‬ ‫‪...........................................................‬‬

‫‪) H2O(l)  AsBr5 (s)  H 3 AsO4 (aq) ‬ب‬ ‫‪...........................................................‬‬

‫‪................................................ (4‬‬
‫‪5 (3‬‬ ‫‪1 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬

‫‪17‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (16‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻮارد زﻳﺮ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮﻳﺐﻫﺎي اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺑـﻪ ﻓـﺮاوردهﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ اﺳﺖ؟‬
‫‪...........................................................  HBrO 3  HI  ICl  H2O‬‬ ‫آـ‬
‫‪...........................................................  BrCl 3  N2  HCl  Br2‬‬ ‫بـ‬
‫‪...........................................................  KCl  H2SO4  Cl2  H2O  K 2SO4‬‬ ‫پـ‬
‫‪...........................................................  LiHSO 3  H2SO4  Li2SO4  LiBr‬‬ ‫تـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪18‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (17‬ـ ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪي ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي زﻳﺮ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻓﺮاوردهﻫﺎ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي )‪ (I‬ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي )‪ (II‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫)‪I) HNO 3 (aq)  Zn(s)  Zn(NO 3 )2 (aq)  .............................  H2O(l‬‬
‫)‪II) HNO 3 (aq)  Fe(s)  Fe(NO 3 ) 3 (aq)  ..............................  H2O(l‬‬

‫‪.............................................. (4‬‬
‫‪13 (3‬‬ ‫‪13 (2‬‬ ‫‪7 (1‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪11‬‬

‫‪19‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (18‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻮارد زﻳﺮ ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮﻳﺐﻫﺎي اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻓـﺮاوردهﻫـﺎ‬
‫درﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫آ ـ ‪5 : ..........................  NiO  N  Ni  H O‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪7‬‬
‫ب ـ ‪2 : AgNO  ..................................  NO Br  AgBr  O‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫پ ـ ‪11 : NiSO  ..........................................  HNO  Ni(SO )  NO  H O‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4 3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪9‬‬
‫ت ـ ‪11 : ...............................  Zn  HCl  NH OH  ZnBr‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5‬‬
‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬

‫‪20‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (19‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دو ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهي زﻳﺮ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد داده ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪I) Na2S2O 8  NH 3  Na2O  NaOH  N2  ..................................‬‬

‫‪II) NH 3  NaMnO4  .......................................  MnO2  N2  H2O‬‬

‫‪ ‬در ﻫﺮ دو ﻣﻌﺎدﻟﻪي )‪ (I‬و )‪ ، (II‬ﺿﺮﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﭼﻬﺎر ﻣﺎده ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮﻳﺐﻫﺎي اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي در ﻣﻌﺎدﻟﻪي )‪ (I‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 14‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮﻳﺐﻫﺎي اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮاوردهﻫﺎ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي )‪ (II‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫‪ ‬ﺿﺮﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ‪ NH 3‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي )‪ (II‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺿﺮﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي آن در ﻣﻌﺎدﻟﻪي )‪ (I‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪21‬‬
 ‫ﻧﺎمﮔﺬاري ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ و ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ وﻧﺎم ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻳﻮنﻫﺎ‬

‫ﮔﺮوه ‪15‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪16‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪17‬‬

‫‪N3‬‬ ‫ﻧﻴﺘﺮﻳﺪ‬ ‫‪O 2‬‬ ‫اﻛﺴﻴﺪ‬ ‫‪F‬‬ ‫ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ‬

‫‪P 3‬‬ ‫ﻓﺴﻔﻴﺪ‬ ‫‪S 2‬‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ‬ ‫‪Cl ‬‬ ‫ﻛﻠﺮﻳﺪ‬

‫‪Br ‬‬ ‫ﺑﺮﻣﻴﺪ‬
‫‪I‬‬ ‫ﻳﺪﻳﺪ‬

‫ﮔﺮوه ‪14‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪15‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪16‬‬ ‫ﻓﻠﺰﻫﺎي واﺳﻄﻪ‬ ‫آﻧﻴﻮنﻫﺎي آﻟﻲ‬
‫‪HCOO ‬‬ ‫ﻣﺘﺎﻧﻮات )ﻓﺮﻣﺎت(‬
‫‪CO23‬‬ ‫ﻛﺮﺑﻨﺎت‬ ‫‪NO ‬‬ ‫ﻧﻴﺘﺮات‬ ‫‪MnO4‬‬ ‫ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت‬
‫‪O22‬‬ ‫‪CH 3 COO ‬‬
‫‪3‬‬
‫ﭘﺮ اﻛﺴﻴﺪ‬ ‫اﺗﺎﻧﻮات )اﺳﺘﺎت(‬
‫‪CN ‬‬ ‫ﺳﻴﺎﻧﻴﺪ‬ ‫‪NO2‬‬ ‫ﻧﻴﺘﺮﻳﺖ‬ ‫‪MnO24‬‬ ‫ﻣﻨﮕﻨﺎت‬
‫‪SO24‬‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﺎت‬ ‫‪C2O24‬‬ ‫اﮔﺰاﻻت‬
‫‪SiO44‬‬ ‫ﺳﻴﻠﻴﻜﺎت‬ ‫‪PO43 ‬‬ ‫ﻓﺴﻔﺎت‬ ‫‪Cr2O27‬‬ ‫دي ﻛﺮوﻣﺎت‬
‫‪C6 H 5 COO ‬‬ ‫ﺑﻨﺰوات‬

‫ﻳﻮن ﻣﺘﺪاول ﭼﻨﺪ ﻋﻨﺼﺮ واﺳﻄﻪ‪:‬‬

‫ﻳﻮن ﻣﺘﺪاول‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‬

‫‪3+ ، 2+‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪، Cr ، Fe‬‬
‫‪2+ ، 1+‬‬ ‫‪Cu‬‬

‫ﺗﻌﺪاد‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬
‫ﭘﻴﺸﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ‬ ‫ﻣﻮﻧﻮ‬ ‫دي‬ ‫ﺗﺮي‬ ‫ﺗﺘﺮا‬ ‫ﭘﻨﺘﺎ‬ ‫ﻫﮕﺰا‬ ‫ﻫﭙﺘﺎ‬ ‫اوﻛﺘﺎ‬ ‫ﻧﻮﻧﺎ‬ ‫دﻛﺎ‬

‫‪...............................................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (20‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آﻣﻮﻧﻴﻮم ﺑﺮﻣﻴﺖ وﻛﺎدﻣﻴﻢ ﻓﺴﻔﺎت ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﺻـﻮرت‬
‫و ‪ .......................................................................................‬اﺳﺖ‪ ،‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺎدﻣﻴﻢ ﺑﺮﻣﻴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪................................................... (4‬‬ ‫‪0/4 (3‬‬ ‫‪4 (2‬‬ ‫‪3 (1‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪22‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (21‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ‪ ....................‬و‪ ..............................‬ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻫﻤﻪي آﻧﻴﻮنﻫﺎي ﻣﻮﺟـﻮد در دو ﺗﺮﻛﻴـﺐ را ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮﺟﻮد در آنﻫﺎ ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻋﺪد ‪ ...................‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬اﺳﺘﺮاﻧﺴﻴﻢ ‪ ..........................................‬ـ ﮔﺎﻟﻴﻢ ﺳﻴﻠﻴﻜﺎت ـ ‪4‬‬ ‫‪ (1‬ﻣﺲ )‪ (II‬ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت ـ اﺳﻜﺎﻧﺪﻳﻢ ‪ ...............................‬ـ ‪9‬‬

‫‪ (4‬روي ‪ ..........................................‬ـ ﻣﺲ )‪ (II‬اﺳﺘﺎت ـ ‪2‬‬ ‫‪ (3‬آﻫﻦ )‪ .................................... (II‬ـ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات ـ ‪7‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (22‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫و ‪ ، N2O‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎرﻳﻢ ﻳﺪﻳﺪ و دي ﻧﻴﺘﺮوژن اﻛﺴﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﺎم ‪..........................................‬‬

‫‪ ‬ﻧﺎم ‪ SiO2‬و ‪ ، ..........................................‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ دي اﻛﺴﻴﺪ و روي ديﻛﻠﺮﻳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر آﻧﻴﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ در دي ﻣﺘﻴﻞ آﻣﻮﻧﻴﻮم ﺳﻴﻠﻴﻜﺎت ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/25‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﺎم ‪ GaCl 3‬و ‪ ، Br2O 7‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮔﺎﻟﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ و دي ﺑﺮﻣﻮ ﻫﭙﺘﺎ اﻛﺴﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ در آﻧﻴﻮن ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﻛﻠﺴـﻴﻢ ‪ ..........................................‬ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎي ﻻﻳـﻪي ﻇﺮﻓﻴـﺖ در‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻛﺮﺑﻦ دي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1/5‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪23‬‬
 ‫رﺳﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻟﻮوﻳﺲ و ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ‬

‫ﻗﻮاﻋﺪ رﺳﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻟﻮوﻳﺲ‪:‬‬

‫ﻫﺪف‪1 :‬ـ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﻫﻴﭻ اﺗﻤﻲ اﻟﻜﺘﺮون ﻣﻨﻔﺮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ 2 .‬ـ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن اﺗﻢﻫﺎ ﺑﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻫﺸﺘﺎﻳﻲ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻬﻢ رﺳﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻟﻮوﻳﺲ‬
‫‪1‬ـ رﻓﺘﺎر دوﮔﺎﻧﻪي اﻛﺴﻴﮋن‬

‫‪CO‬‬ ‫‪2‬ـ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻟﻮوﻳﺲ‬

‫‪3‬ـ ﻫﺎﻟﻮژنﻫﺎ ﺑﺮ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻘﺪماﻧﺪ!‬

‫‪4‬ـ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻫﺸﺖﺗﺎﻳﻲ!‬

‫‪5‬ـ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻟﻮوﻳﺲ ﻳﻮنﻫﺎ‬

‫‪24‬‬
 ‫ ـ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي داراي دو اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي‬6

‫ـ اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﻧﻴﺘﺮوژن‬7

‫ـ اﺳﻴﺪﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋندار‬8

.‫ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻟﻮوﻳﺲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي زﻳﺮ را رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ‬:‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺧﺎﻧﮕﻲ‬

CH 3 OH  CHBr3  CCl2F2  CH 3 F  SiF4  SiHBr3  SiH2Cl2  CO2  CO  SO2  SO 3  O 3  CS2  HCN  CH2O

C2 H2  C2 H 4  COClL2  POCl 3  SOCl2  SO2Cl2  NOCl  NO2Cl  BrF3  XeF4  ClF5  SF4  SF6  IF7  NH2

CH      2       2   
3  CH 3  NO 3  AlCl 4  NH 4  BeF4  BH 4  ICl2  CN  PH 4  ICl2  I 3  SiF4  NO2  NO  NO2

CO23  PO43   SO23  SO24  ClO   ClO2  ClO  

3  ClO4  H2O2  S2Cl2  N2 F2  N2 H 4  NO  NO2  N2O 3

N 2O 4  N 2 O 5  N 2O  N 
3  H2CO 3  HNO2  HNO 3  H 3 PO4  H2SO 3  H2SO4  HClO  HClO2  HClO 3

 HClO4

25
 ‫ﻗﻠﻤﺮو اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ‪ :‬ﻫﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ )ﻳﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬دوﮔﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ( و ﻧﻴﺰ ﻫﺮ ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي ﻳﻚ ﻗﻠﻤﺮو اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫زواﻳﺎي اﻳﺪهآل ﺑﻴﻦ ﻗﻠﻤﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ‪:‬‬

‫ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﻬﻢ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﺧﻄﻲ‪ :‬اﺗﻢﻫﺎ ﻫﻤﮕﻲ در اﻣﺘﺪاد ﻳﻚ ﺧﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪. C2 H2 ، HCN ، CO2 :‬‬

‫‪NO2‬‬ ‫‪2‬ـ ﺧﻤﻴﺪه ) ‪ V‬ﺷﻜﻞ(‪ :‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺳﻪ اﺗﻤﻲ ﻛﻪ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮون ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي دارد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ O 3 ، H2O ، SO2‬و‬

‫‪26‬‬
‫‪3‬ـ ﺳﻪ ﺿﻠﻌﻲ ﻣﺴﻄﺢ‪ :‬اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻪ ﺳﻪ اﺗﻢ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻮده و ﺧﻮد ﻓﺎﻗﺪ ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﻴـﺪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ‪، NO 3 ، SO 3‬‬

‫‪CH2O‬‬

‫‪4‬ـ ﻫﺮﻣﻲ ‪ :‬اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻪ ﺳﻪ اﺗﻢ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ داراي ﻳـﻚ ﺟﻔـﺖ اﻟﻜﺘـﺮون ﻧﺎﭘﻴﻮﻧـﺪي ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ‪، NH 3‬‬

‫‪ PCl 3‬و ‪. H 3 O ‬‬

‫‪5‬ـ ﭼﻬﺎر وﺟﻬﻲ‪ :‬اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻪ ﭼﻬﺎر اﺗﻢ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻮده و ﺧـﻮد ﻓﺎﻗـﺪ ﺟﻔـﺖ اﻟﻜﺘـﻮن ﻧﺎﭘﻴﻮﻧـﺪي اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ‪ SiF4 ، CH 4‬و‬

‫‪. PO43 ‬‬

‫ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫اﻋﻀﺎي ده ﻓﺮﻣﺎن !‬ ‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻟﻮوﻳﺲ ﻣﺸﺎﺑﻪ‬

‫‪BCl 3‬‬ ‫‪BX 3 ، AlX 3 ، CH ‬‬
‫‪3‬‬
‫‪CH4‬‬ ‫‪CX 4 ، SiX 4 ، GeX 4 ، SnX 4 ، BeX24 ، BX 4 ، AlX 4 ، NH4 ، PX 4‬‬

‫‪NH 3‬‬ ‫‪NX 3 ، PX 3 ، CH ‬‬

‫‪3 ، H3O‬‬
‫‪‬‬

‫‪H2O‬‬ ‫‪H2S ، X2O ، X2S ، NH2‬‬

‫‪CO2‬‬ ‫‪CS2 ، NO2‬‬

‫‪SO2‬‬ ‫) ‪NO2 ، OO2 (O 3‬‬

‫‪SO 3‬‬ ‫‪NO‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪3 ، CO 3‬‬
‫‪CO‬‬ ‫‪CN  ، NO ، N2‬‬

‫‪SO24‬‬ ‫‪PO43  ، ClO4 ، SiO44‬‬

‫‪SO23‬‬ ‫‪ClO‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪27‬‬
 ‫‪·I§Ä ÁIÀjkø ̼μ\¶ ‬‬
‫= ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫)ﺑﺎر ﻳﻮن( ـ‬
‫‪ IÀ´UH ½»o¬ Á½nIμ{ ‬‬

‫‪IÀ·»oT§²H jHk÷U ̼μ\¶ ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ = ‬ﺑﺎر ﻳﻮن ﭼﻨﺪ اﺗﻤﻲ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪدﻫﺎي ﻳﻜﺎن ﺷﻤﺎرهي ﮔﺮوه اﺗﻢﻫﺎ‬ ‫‪‬‬ ‫‪  IÀ´UH SÃÎoË Á¾Ä¯ ‬ـ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ uÄ»¼² nITiIw nj ‬‬

‫ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ رﺳﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻟﻮوﻳﺲ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ و ﻳﻮنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ )ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و دﻗﺖ ﺑﺎﻻ(‬

‫‪2‬ـ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي و ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي در ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫‪3‬ـ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻟﻮوﻳﺲ ﻣﺸﺎﺑﻪ‬

‫‪4‬ـ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻞ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ و ﻧﻴﺰ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪5‬ـ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ و زاوﻳﻪﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي‬

‫‪6‬ـ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ از روي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻟﻮوﻳﺲ‬

‫‪7‬ـ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻤﺎر ﮔﺮوه اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي از روي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻟﻮوﻳﺲ‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬ ‫‪28‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (23‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي در دو ﮔﻮﻧﻪي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ؟‬
‫‪ NO ‬و ‪..................................................‬‬
‫‪3‬‬ ‫بـ‬ ‫‪ C2Cl 4‬و ‪..................................................‬‬ ‫آـ‬
‫‪C2F2‬‬ ‫ت ـ ‪ SO2Cl2‬و‬ ‫‪ H 3 PO 4‬و ‪..............................................‬‬ ‫پـ‬
‫‪PH 4‬‬ ‫ـ‬ ‫ث ـ ‪..............................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪29‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (24‬ـ در ﻣﻴﺎن ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي زﻳﺮ‪ ،‬ﻣﺪل ﻓﻀﺎﭘﺮﻛﻦ ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي ‪ II ، I‬و ‪ III‬ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ )ﻋﺪدﻫﺎ از راﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫‪SO23  CH ‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪ ....................  SO2  BCl 3  ........................  NH2  ....................  HCN  CH ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3  PH 4‬‬

‫‪3 ، 1 ، 4 (4‬‬ ‫‪2 ، 1 ، 3 (3‬‬ ‫‪3 ، 1 ،4 (2‬‬ ‫‪3 ، 2 ، 3 (1‬‬

‫‪30‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (25‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي روي اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي دوﮔﻮﻧﻪ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ؟‬
‫‪ N2O‬و ‪..................................................‬‬ ‫آـ‬
‫‪ SO2Cl2‬و ‪..................................................‬‬ ‫بـ‬
‫‪SO23‬‬ ‫پ ـ ‪ BrO 3‬و‬
‫‪HNO 3‬‬ ‫ت ـ ‪ ..................................................‬و‬
‫‪ SiO 4‬و ‪..................................................‬‬ ‫‪‬‬ ‫ثـ‬
‫‪4‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪31‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (26‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻳﻮن ‪ ..................................................‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ (CN)2‬داراي ﺷﻜﻞ ﺧﻄﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ..................................................‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ POCl 3‬ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻣﺴﻄﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻳﻮن ‪ I 3‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4/5‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ‪ NH2 ، ..................................................‬و ‪ CH 3‬ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي در ﻣﻮﻟﻜﻮل ﮔﻮﮔﺮد ﺗﺮي اﻛﺴﻴﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺴﺒﺖ در ﻳﻮن‬
‫‪..................................................‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪32‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (27‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺪل ﻓﻀﺎﭘﺮﻛﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ‪ SF4 ، SiO44 ،..................................................‬و ‪ PO43 ‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫‪ ‬اﮔﺮ در ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ اﺗﻢ از ﻋﻨﺼﺮ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻳﺎ راﺳﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺑﻪ ﻛـﺎر ﺑـﺮدن ﭘﻴﺸـﻮﻧﺪ »ﻣﻮﻧـﻮ«‬
‫ﭘﻴﺶ از ﻧﺎم آن ﻋﻨﺼﺮ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‪ ،‬اﺗﻤﻲ ﻛﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد )ﺑﻪ ﺟﺰ اﺗﻢ ﻫﻴﺪروژن( اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻫﺮﮔﺎه اﺗﻢ ﻋﻨﺼﺮ ﻧﺎﻓﻠﺰ‪ ،‬اﺗﻢ ﻛﻨﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻫﺮ واﺣﺪ ﻓﺮﻣﻮﻟﻲ از ‪ 16 ،................................................................................‬ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون اﺷﺘﺮاﻛﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪33‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (28‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ COCl2‬و ‪ ..................................................‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎﻳﻲ ﻣﺴﻄﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﺎ ﺷﻤﺎرﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎي ﭘﻴﻮﻧـﺪي در ﻳـﻮن ‪..................................................‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﻫﻤـﻴﻦ ﺗﻔـﺎوت در‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ N2O4‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ در ‪ BF4‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻮن ‪ ..................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺪل ﻓﻀﺎﭘﺮﻛﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ‪ CO23 ، NO 3 ، SO 3‬و ‪ ..................................................‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ‪ CCl 4‬ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ‪ ..................................................‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪34‬‬
‫‪A‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (29‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐ زﻳﺮ ﻫﻤﻪي اﺗﻢﻫﺎ ﺑﻪ آراﻳﺶ ﻫﺸﺘﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻘﺪار ‪ n‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟ )اﺗـﻢ ﻋﻨﺼـﺮ‬
‫در آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪي ﺧﻮد داراي ‪ 3‬اﻟﻜﺘﺮون اﺳﺖ‪(.‬‬

‫‪1 (1‬‬

‫‪2 (2‬‬

‫‪3 (3‬‬

‫‪4 (4‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (30‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد زﻳﺮ ﺑﺎر ﻳﻮن )‪ (q‬ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ )ﻛﻠﻴﻪي اﺗﻢﻫﺎ از ﻗﺎﻋﺪهي اوﻛﺘﺖ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪(.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪35‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (31‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي داده ﺷﺪه‪ ،‬در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﺷﻤﺎرهي ﮔـﺮوه ﻋﻨﺼـﺮ ‪ M‬ﺑـﻪ درﺳـﺘﻲ ﺑﻴـﺎن ﺷـﺪه اﺳـﺖ؟ )در‬
‫ﻫﻤﻪي ﻣﻮارد ﻫﻤﻪي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ از ﻗﺎﻋﺪهي اوﻛﺘﺖ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪(.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (32‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧـﺪي در ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﻣﻄـﺮح‬
‫ﺷﺪه ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ؟‬

‫‪SiH 4‬‬ ‫ب ـ ‪، .................................................. ، CF4‬‬ ‫‪H 3O‬‬ ‫آ ـ ‪، PH 3 ، ..................................................‬‬

‫‪NO ‬‬
‫‪3‬‬ ‫ت ـ ‪، SO 3 ، ..................................................‬‬ ‫‪FCN‬‬ ‫پ ـ ‪، N2O ،..................................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪36‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (33‬ـ اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻟﻮوﻳﺲ زﻳﺮ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ رﺳـﻢ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﻪي اﺗـﻢﻫـﺎ ﺑـﻪ آراﻳـﺶ‬
‫ﻫﺸﺘﺎﻳﻲ )اوﻛﺘﺖ( رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ دو ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺒﻴﻪ ‪ SO 3‬و ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ دو ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺒﻴﻪ ‪ ..................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در اﻛﺴﻴﺪ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ‪ A‬و ‪ Y‬ﺑﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬و ‪ 2‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪5 2‬‬
‫‪ ‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻴﺪروژندار ‪ X‬داراي ﺷﻜﻞ ﭼﻬﺎر وﺟﻬﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ Y‬ﺑﺮﺧﻼف ﻋﻨﺼﺮ ‪ X‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻮن ﺗﻚ اﺗﻤﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪37‬‬
 ‫‪ ، pH‬اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي اﺳﻴﺪي و ﺑﺎزي‪،‬آﻣﻮﻧﻴﺎك‬

‫ﭼﻨﺪ ﻣﺎده‪:‬‬ ‫‪pH‬‬ ‫ﺣﺪود‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫‪CaO‬‬ ‫‪Ca(OH)2‬‬ ‫)ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ( ‪CaCO 3‬‬

‫ﻧﺎم ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﻛﻠﺴﻴﻢ اﻛﺴﻴﺪ‬ ‫ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ‬ ‫ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﺮﺑﻨﺎت ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‬

‫ﻧﺎم ﺻﻨﻌﺘﻲ‬ ‫آﻫﻚ‬ ‫آب آﻫﻚ‬ ‫ﺳﻨﮓ آﻫﻚ‬

‫آﻫﻚ‪:‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ‪ :‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ pH‬ﺧﺎكﻫﺎ و زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي و ﻧﻴﺰ ‪ pH‬آب درﻳﺎﭼﻪﻫـﺎ ـ ﻣﻘـﺪار و ﻧـﻮع ﻣـﻮاد ﻣﻌـﺪﻧﻲ در دﺳـﺘﺮس ﮔﻴـﺎه را‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ داده و ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻬﺮهوري ﻣﻲﺷﻮد ـ ﻣﺮﺟﺎنﻫﺎ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻛﻴﺴﻪ ﺗﻨﺎن ﺑﺎ اﺳﻜﻠﺖ آﻫﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎران اﺳـﻴﺪي‬

‫ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ ‪ CO2‬آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺎزي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻬﻴﻪي ﺑﺘﻦ‪ ،‬ﺳﻴﻤﺎن ﻳﺎ ﮔﭻ‪) ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ ﺣﺎوي ‪ CaO‬ﻫﺴـﺘﻨﺪ( ﺗـﺎ ﻣـﺪﺗﻲ ﮔﻴﺎﻫـﺎن‬

‫رﺷﺪ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ آن اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ‪ pH‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﻣﻮﻧﻴﺎك‪ :‬ﻳﻜﻲ از ﻛﻮدﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪¡IUH nIzÎ » I¶j‬‬

‫ﺑﻲاﺛﺮ ‪N2  H2 (g) ‬‬
‫]‪o¬qòIUI¨ IÄ ¾¤o‬‬

‫‪4500 C,200atm‬‬
‫)‪ 2NH (g‬‬
‫‪ : N2 (g)  3 H2 (g) ‬روش ﻫﺎﺑﺮ‬ ‫‪3‬‬
‫»‪¹ÀA Á¾¤n‬‬

‫‪ : NH 3 ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش‬ ‫‪N2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪H2‬‬

‫‪38‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (34‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪............................................................................... ‬ﻛﺎﻏﺬ ‪ pH‬را ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺮخ در ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ‪ CO2 ، SO2 ،..................................................‬و ‪ ،..................................................‬دو اﻛﺴﻴﺪ اﺳﻴﺪي و دو اﻛﺴﻴﺪ ﺑﺎزي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﮔﺎزﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ H2  N2  NH 3‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﮔﺴﺘﺮهي ﺗﻐﻴﻴﺮات ‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي آﺑﻲ ﻫﻤﻮاره ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 14‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﻜﻼت اﻓﺰاﻳﺶ ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ زﻧﺪﮔﻲ آﺑﺰﻳﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﻴﺴﻪﺗﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪39‬‬
 ‫ﺑﺎران اﺳﻴﺪي‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ردﭘﺎي ‪ ، CO2‬اﺛﺮ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي‬

‫ﺑﺎران اﺳﻴﺪي‪:‬‬

‫‪H2CO 3‬‬ ‫‪1‬ـ ‪ pH‬ﺑﺎران ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺣﺪود ‪ ،5/6‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﻞ ﺷﺪن ‪ CO2‬در آب و ﺗﺸﻜﻴﻞ‬

‫)‪H2O(l)  CO2 (g)  H2CO 3 (aq‬‬

‫‪ 2‬ـ ‪ pH‬ﺑﺎران اﺳﻴﺪي ﻛﻢﺗﺮ از ‪ ،5‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﻞ ﺷﺪن ‪ SO 3‬ﻳﺎ ‪ NO2‬در آب ﺑﺎران‬

‫‪yÄIv¨H‬‬ ‫‪·HnIM JA‬‬

‫‪NO(g)  NO2 (g) ‬‬ ‫‪ HNO 3‬‬
‫¨‪(oÿw¼Q»oU ºI¤¼Î RI£Lö ÁIÀpI¬) o¬qòIUI‬‬

‫‪yÄIv¨H‬‬ ‫‪·HnIM JA‬‬

‫‪SO2 (g) ‬‬ ‫‪ SO 3 (g) ‬‬ ‫‪ H2SO4‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ : NO x‬ﺧﻮدروﻫﺎ و ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ : SO2‬ﺧﻮدروﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و آﺗﺸﻔﺸﺎنﻫﺎ‬

‫‪3‬ـ ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺎران اﺳﻴﺪي‪ :‬آﺳﻴﺐ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ و ﺑﺎغﻫﺎ‪ ،‬از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن آﺑﺰﻳﺎن ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ‪ ، pH‬آﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﺪن ﺑـﻪ ﭘﻮﺳـﺖ‪،‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻔﺴﻲ و ﭼﺸﻢ‪.‬‬

‫ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ زﻣﻴﻦ‪:‬‬

‫‪1‬ـ رﺻﺪ ﻛﺮدن دﻣﺎي ﻛﺮه زﻣﻴﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎﻟﻮنﻫﺎي ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎ‪،‬ﻛﺸﺘﻲﻫﺎي اﻗﻴﺎﻧﻮسﭘﻴﻤﺎ و ﮔﻮﻳﭽﻪﻫﺎي ﺷﻨﺎور در درﻳﺎﻫﺎ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﻃﺒﻖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ داﻧﺸﻤﻨﺪان دﻣﺎ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2100‬ﺑﻴﻦ ‪1/8‬ﺗﺎ ‪ 4‬درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻮزاﻧﺪن ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ SO2 ، CO2 ، CO ، Cx H y :‬و ‪ . NO x‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ CO2 ،‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﻧﻘـﺶ‬

‫را در ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ زﻣﻴﻦ دارد‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔﻲ ﻧﺎﺷﻲ از اﻓﺰاﻳﺶ ‪ CO2‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺮف ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ‪ ،‬اﻓﺰاش ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ ﺟﻬـﺎﻧﻲ‬

‫ﺳﻄﺢ آبﻫﺎي آزاد‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر در ﻧﻴﻤﻜﺮهي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ 50‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺣﺪود ﻳﻚ ﻫﻔﺘـﻪ زودﺗـﺮ‬

‫آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪40‬‬
 ‫ردﭘﺎي ‪: CO2‬‬

‫‪1‬ـ ردﭘﺎي ‪ CO2‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﻣﺤﺼﻮل ﻳﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﮔﺎز ‪ CO2‬وارد ﻫﻮا ﻛﺮه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه در ردﭘﺎي ‪ CO2‬ﻳﻚ ﻓﺮد در ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻧﻮع وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان و ﻧﺤﻮهي اﺳـﺘﻔﺎده از وﺳـﺎﻳﻞ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﺸﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺑﺮق ﻣﺼﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻲ‬

‫‪3‬ـ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﮔﺎز ‪ ، CO2‬ﻋﻮاﻗﺐ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ CO2‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻬﺮ ﻳﺎ ﻛﺸﻮر ﻣﺤﺪود ﻧﺸﺪه و ﻳﻚ ﻣﻌﻀﻞ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‬

‫ﺑﺎد ‪ ‬ﮔﺮﻣﺎي زﻣﻴﻦ ‪ ‬اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪ ‪ ‬ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ ‪ ‬ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ‪ ‬زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪ :‬ﻣﻘﺪار ‪ CO2‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ ازاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺮق‬

‫‪5‬ـ درﺧﺘﺎن و ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻃﻲ ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ‪ CO2 ،‬را ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ردﭘﺎي ‪ CO2‬ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ درﺧﺖ ﺗﻨﻮﻣﻨـﺪ ﺳـﺎﻻﻧﻪ ‪50‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ‪ CO2‬ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺛﺮ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي‬

‫‪1‬ـ ﺑﺮﺧﻲ ﮔﺎزﻫﺎ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ CO2‬و ‪ ( H2O‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻘﻒ ﺷﻴﺸﻪاي ﻳﺎ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ ﻳﻚ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺟﺎزهي ورود ﺑﻪ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي‬
‫را ﻣﻲدﻫﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﺎﻧﻊ از ﺧﺮوج ﻛﺎﻣﻞ آنﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮور ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي ﻫﻮا ﻛﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﮔﺮ اﺛﺮ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ‪ CO2‬و ‪ H2O‬ﻧﺒﻮد‪ ،‬دﻣﺎي ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 180 C‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪:‬‬

‫ﺟﺬب ﺗﻮﺳﻂ زﻣﻴﻦ )ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه( ‪ ‬ﺑﺎزﺗﺎﺑﻴﺪه ﺷﺪه و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻓﻀﺎ ‪ ‬ﺟﺬب ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮا ﻛﺮه )ﺑﺨﺶ ﻛﻮﭼﻚ(‬

‫‪3‬ـ زﻣﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﺶ ﻓﺮوﺳﺮخ از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻪ ﻓﻀﺎ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ اﻣﺎ ﮔﺎزﻫﺎي‬
‫ﮔﻠﺨﺎﻧﻪي ) ‪ CO2‬و ‪ ( H2O‬ﺑﺎ ﺟﺬب ﻳﺎ ﺑﺎزﺗﺎﺑﺶ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﻓﺮوﺳﺮخ ﻣﺎﻧﻊ ﺧﺮوج ﻛﺎﻣﻞ آنﻫﺎ از ﻫﻮا ﻛﺮه ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻫﻮا ﻛﺮه‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮور ﮔﺮم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (35‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬اﻓﺰاﻳﺶ ‪..................................................‬در آب ﺑﺎﻋﺚ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻛﻴﺴﻪﺗﻨﺎن )ﻣﺮﺟﺎنﻫﺎ( ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬در ﺷﻴﻤﻲ ‪ ،...........................................................................‬اﺻﻄﻼح »آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﻲرود‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺎﻳﺪ« ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺮﻛـﺖ و ﺟﻨـﺒﺶ داﺋـﻢ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﮔﺎزي ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺘﺸﺎر آنﻫﺎ در ﻫﻮا ﻛﺮه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻴﺰان اﺳﻴﺪي ﺑﻮدن درﻳﺎﭼﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺳﻨﮓ آﻫﻚ ﻣﻲاﻓﺰاﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪............................................................................ ‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎﻏﺬ ‪ pH‬را ﺑﻪ رﻧﮓ آﺑﻲ در آورد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (36‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار ‪..................................................‬دي اﻛﺴﻴﺪ در ﻫﻮا ﻛﺮه‪ ،‬ﺑﺨﺶ زﻳﺎدي از آن در آب درﻳﺎﻫﺎ و اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎران ‪..................................................‬ﺑﺎراﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ pH‬آن ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ از ‪ 7‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎران اﺳﻴﺪي ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺗﻤﺎم آﺳﻴﺐﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ اﺛﺮ ﭼﻨﺪان ﺑﺪي روي ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي ﺟﺎﻧﺪاران ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز ‪..................................................‬دي اﻛﺴﻴﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻛﻮهﻫﺎي آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪42‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (37‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ CO2‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺟﺬب و ﻳﺎ اﻧﻌﻜﺎس ﭘﺮﺗﻮﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ﺣﺪود ‪ ......................................................................‬ﻧـﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎﻋـﺚ اﻳﺠـﺎد اﺛـﺮ‬
‫ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر در ﻧﻴﻤﻜﺮهي ﺟﻨﻮﺑﻲ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ 50‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﺣﺪود ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ زودﺗﺮ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪.................................................. ‬دي اﻛﺴﻴﺪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﮔﺎز ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي اﺳﺖ اﻣﺎ ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهاي در آب و ﻫﻮاي ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ ‬داﻧﺸﻤﻨﺪان ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ دﻣﺎي ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪..................................................‬ﺑﻴﻦ ‪ 1/4‬ﺗﺎ ‪ 8‬درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (38‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬اﮔﺮ اﺛﺮ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ﻧﺒﻮد دﻣﺎي ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ ﺗﺎ ‪ ..................................................‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮﺧﻲ ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﻮا ﻛﺮه ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ H2O ، CO2‬و ‪ N2‬ﻣﺎﻧﻊ ﺧﺮوج ﻛﺎﻣﻞ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ‪..................................................‬از ﻫﻮا ﻛﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ :‬ﺟﺬب ﺗﻮﺳﻂ زﻣﻴﻦ ‪ ‬ﺑﺎزﺗﺎب و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻓﻀﺎ ‪ ‬ﺟﺬب ﺗﻮﺳﻂ ﻫـﻮا ﻛـﺮه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺬر از ﻫﻮا ﻛﺮه ﺑﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ ودﻳﮕﺮ ذرهﻫـﺎي آن ﺑﺮﺧـﻮرد ﻣـﻲﻛﻨـﺪ اﻣـﺎ در ﻧﻬﺎﻳـﺖ‪ ،‬ﻫﻤـﻪي آن ﺑـﻪ ﺳـﻄﺢ زﻣـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ ﮔﺮم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﮔﺴﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺗﺎﺑﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﻪ آن ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﻠﻨﺪﺗﺮي دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪43‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (39‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﻤﻮدار داده ﺷﺪه ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ اﺳﺖ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪44‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (40‬ـ در ﻳﻚ ﺷﻬﺮك ﻣﺪرن ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪..................................................‬ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮده و ﺑﺮق آن ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺮژيﻫﺎي ﭘﺎك )‪ 80‬درﺻﺪ اﻧـﺮژي‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ و ‪ 20‬درﺻﺪ ﺑﺎد( ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺼﺮف ﺑﺮق ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﺧﺎﻧـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪..................................................‬ﻛﻴﻠـﻮوات ﺳـﺎﻋﺖ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ در ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي و ﺑﺎدي ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮوات ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮق ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪ 0/05‬و ‪ 0/01‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻮده و ﻫﺮ درﺧﺖ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪود ‪..................................................‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ‪ CO2‬ﻣﺼﺮف ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺎك ﺳﺎزي ‪ CO2‬ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﺷﻬﺮك در ﻃﻮل ﻳﻚ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ درﺧﺖ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ؟‬

‫‪25200 (4‬‬ ‫‪....................................... (3‬‬ ‫‪40320 (2‬‬ ‫‪80640 (1‬‬

‫‪45‬‬
‫ﺗﺴــﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (41‬ـ ﭼﻨــﺎنﭼــﻪ ﺑــﺮاي زدودن ردﭘــﺎي ﻛــﺮﺑﻦ دي اﻛﺴــﻴﺪ ﻣﺮﺑــﻮط ﺑــﻪ ﻳــﻚ ﺧــﻮدرو ﻛــﻪ ﺳــﺎﻻﻧﻪ ﻣﺴــﺎﻓﺘﻲ ﺣــﺪود‬
‫‪..................................................‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻃﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ‪ 54‬درﺧﺖ )ﻛـﻪ ﻫـﺮ ﻳـﻚ ﺳـﺎﻻﻧﻪ ‪..............................................‬ﻛﻴﻠـﻮﮔﺮم ‪ CO2‬ﻣـﻲزداﻳﻨـﺪ( ﻻزم ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺮ‬
‫ﭼﺴﺐ آﻻﻳﻨﺪﮔﻲ اﻳﻦ ﺧﻮدرو ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫ﮔﺴﺘﺮهي اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺎز ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ )ﮔﺮم(‬
‫ﺑﺮ ﭼﺴﺐ ﺧﻮدرو‬
‫ﺑﻪ ازاي ﻃﻲ ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ‬
‫‪B‬‬ ‫‪(1‬‬
‫ﻛﻢﺗﺮ از ‪120‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪ 140‬ـ ‪120‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪ 155‬ـ ‪140‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪ 170‬ـ ‪155‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪ 190‬ـ ‪170‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪ 225‬ـ ‪190‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪(4‬‬
‫‪F‬‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از ‪225‬‬ ‫‪G‬‬

‫‪46‬‬
 ‫ﺷﻴﻤﻲ ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻫﻴﺪروژن ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪي ﭘﺎﻳﺪار‬

‫ﺷﻴﻤﻲ ﺳﺒﺰ‪ :‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺪون آﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ‬

‫اﻳﺮاد‬ ‫ﻣﺰﻳﺖ‬ ‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻛﻠﻲ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺷﻴﻤﻲ ﺳﺒﺰ‬

‫‪O‬‬ ‫ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﺰ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ‪ C‬و ‪ ، H‬داراي‬
‫ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ .‬از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎخ‬
‫ﻋﺪم ﻣﺼﺮف اﻛﺴﻴﮋن‪،‬‬
‫و ﺑﺮگ ﮔﻴﺎه ﺳﻮﻳﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺸـﻜﺮ و ‪ ....‬ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫آﻟﻮدﮔﻲ ﻛﻢﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ‬
‫‪.............................................‬‬ ‫ﻣــﻲآﻳﻨــﺪ‪ .‬زﻳﺴــﺖ ﺗﺨﺮﻳــﺐ ﭘﺬﻳﺮﻧــﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﺰ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪن )ﺑﺮﺧﻼف‬
‫و‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪، .............................................‬‬
‫ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ(‬
‫روﻏﻦ ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ از ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﺰ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ CO2‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮاﻛﺰ ﺻﻨﻌﺘﻲ را ﺑﺎ‬
‫ﻣﺼﺮف ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي‬ ‫از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻣﺎﻧﻊ ورود‬ ‫‪ MgO‬ﻳﺎ ‪ CaO‬وارد واﻛﻨﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ CO2‬ﺑﻪ ﻣﻮاد‬
‫‪.............................................‬‬
‫‪ CO2‬ﺑﻪ ﻫﻮا ﻛﺮه ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫‪CO2  MgO  MgCO 3‬‬ ‫ﻣﻌﺪﻧﻲ‬
‫‪..........................‬‬
‫‪CO2  CaO  CaCO 3‬‬

‫ﺑـــﺮ ﭘﺎﻳـــﻪي ﻣـــﻮاد ﮔﻴـــﺎﻫﻲ ﻣﺎﻧﻨـــﺪ‬

‫‪ .............................................‬در‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪن در ﻣﺪﺗﻲ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ـ در‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚﻫﺎي ﺳﺒﺰ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺑﺎ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر آنﻫﺎ اﻛﺴﻴﮋن وﺟﻮد دارد ـ ﭘـﺲ از ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ‬ ‫)زﻳﺴﺖ ﺗﺨﺮﻳﺐﭘﺬﻳﺮ(‬
‫ﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬
‫ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮار دادن ‪ CO2‬در ﺳﻨﮓﻫﺎي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻀﺎﻫﺎ و‬
‫ﻋﺪم ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﻛﺎﻓﻲ‬ ‫‪ .............................................‬زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪CO2‬‬ ‫دﻓﻦ ﻛﺮدن‬
‫ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫ﻣﻴﺪانﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮدرو و ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪي ﺑﺎﻻ‬ ‫آﻟﻮدﮔﻲ ﻛﻢﺗﺮ‬ ‫ـــــــــــ‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻫﻴﺪروژن ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪:‬‬

‫ﻫﻴﺪروژن‪ :‬ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ در ‪ .............................................‬ـ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﻧﻪ آزاد( ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷـﻮد ﺗﻮﻟﻴـﺪ‪ ،‬ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ و‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﮔﺎز ‪ H2‬ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻼﺣﻈﺎت ‪ .............................................‬ﺑﺎﻋﺚ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺎم ﺳﻮﺧﺖ‬ ‫ﻫﻴﺪروژن‬ ‫ﺑﻨﺰﻳﻦ‬ ‫ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ‬ ‫زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‬

‫ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﺳﻮﺧﺘﻦ‬ ‫‪H 2O‬‬ ‫‪H2O ، CO2 ، CO‬‬ ‫‪H2O ، CO2 ، CO‬‬ ‫‪CO ، SO2‬‬ ‫‪، H2O ، CO2‬‬

‫زﻏﺎل ﺳﻨﮓ ‪ ‬ﺑﻨﺰﻳﻦ ‪ ‬ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ ‪ : H2 ‬ﮔﺮﻣﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺟﺮمﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن‬

‫زﻏﺎل ﺳﻨﮓ ‪ ‬ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ ‪ ‬ﺑﻨﺰﻳﻦ ‪ : H2 ‬ﻗﻴﻤﺖ ﺑﻪ ازاي ﺟﺮم ﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن‬

‫‪47‬‬
 ‫ﺗﻮﺳﻌﻪي ﭘﺎﻳﺪار‪ :‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻤﻪي ﻣﻼﺣﻈﺎت )اﻗﺘﺼﺎدي‪،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄـﻲ( در ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻳـﻚ ﻓـﺮاورده ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر رﺷـﺪ‬

‫واﻗﻌﻲ ﻛﺸﻮر‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (42‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺗﻮﺳﻌﻪي ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﻛﺎﻻ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ ‬وﺟﻪ اﺷﺘﺮاك ‪..................................................‬ﺳﺒﺰ و ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎي ﺳﺒﺰ داﺷﺘﻦ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﻫﻴﺪروژن و اﻛﺴﻴﮋن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﮔﺎز ‪..................................................‬دي اﻛﺴﻴﺪ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪي ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ زﻣﻴﻦ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻳﻚ آﻻﻳﻨﺪه ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‬
‫زﻳﺮا ﻳﻚ ﮔﺎز ﻏﻴﺮﺳﻤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﺳﻮﺧﺘﻦ ﮔﺎز ﺷﻬﺮي ﺑﺮﺧﻼف ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ،............................................................................‬ﻳﻜﻲ از ﻓﺮاوردهﻫﺎ آب اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪48‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (43‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ و ﻣﺮاﻛﺰ ﺻﻨﻌﺘﻲ را در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎ اﻛﺴﻴﺪ ﻓﻠﺰﻫﺎي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﻨﮓﻫﺎي ‪..................................................‬در زﻳﺮزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻴﺪانﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﮔﺎز و ﭼﺎهﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻧﻔﺖ ﺟﺎﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ ﺑـﺮاي دﻓـﻦ ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي‬
‫راﻛﺘﻮرﻫﺎي اﺗﻤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮد دﺳﺖ ﻛﻢ ‪........................................................................‬دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﭘﻼﺳﺘﻴﻚﻫﺎي ‪ ..................................................‬ﻫﻤﺎن ﭘﻼﺳﺘﻴﻚﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﺗﺨﺮﻳـﺐﭘﺬﻳﺮﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﭘﺎﻳـﻪي ﻣـﻮاد ﮔﻴـﺎﻫﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮔﻠـﻮﻛﺰ ﺳـﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (44‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﻜﻼت ﮔﺎزﻫﺎي آﻻﻳﻨﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﻓﻦ ﻛﺮدن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪهي ﻛﺎﻻ را ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺣﺴﺎب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﻓﺮاورده ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ،..................................................‬ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ و زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺎدهي ﻣﺸﺘﺮك وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪.................................................. ‬و روﻏﻦﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪49‬‬
 ‫اوزون ﺧﻮب و اوزون ﺑﺪ‬

‫آﻟﻮﺗﺮوپﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋن‪:‬‬

‫رﻧﮓ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ‬ ‫رﻧﮓ در ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺎز‬

‫ﮔﺎز اﻛﺴﻴﮋن ) ‪(O2‬‬ ‫آﺑﻲ روﺷﻦ‬ ‫ﺑﻲرﻧﮓ‬
‫ﮔﺎز اوزون ) ‪(O 3‬‬ ‫آﺑﻲ ﺗﻴﺮه‬ ‫آﺑﻲ روﺷﻦ‬

‫‪ : O 3  O2‬اﻧﺮژي دروﻧﻲ‪ ،‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش و اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي در آب‬

‫‪ : O 3  O2‬ﭘﺎﻳﺪاري‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد اوزون‪ :‬ﮔﻨﺪزداﻳﻲ ﻣﻴﻮهﻫﺎ ‪ ،‬ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و از ﺑﻴﻦ ﺟﺎﻧﺪاران ذرهﺑﻴﻨﻲ درون آب‬

‫اوزون ﺧﻮب در اﺳﺘﺮاﺗﻮﺳﻔﺮ‪:‬‬

‫ﻻﻳﻪي اوزون‪ :‬ﻓﺎﺻﻠﻪي ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي از زﻣﻴﻦ )ﻗﺴـﻤﺘﻲ از اﺳﺘﺮاﺗﻮﺳـﻔﺮ(‪ ،‬ﻣـﺎﻧﻊ ورود ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﺪهاي از ﭘﺮﺗﻮﻫـﺎي زﻳـﺎنآور‬

‫ﻓﺮاﺑﻨﻔﺶ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪  O2 (g)  O(g‬ﻓﺮاﺑﻨﻔﺶ ‪ : O 3 (g) ‬ﻣﺮﺣﻠﻪي اول‬

‫ﻓﺮوﺳﺮخ ‪ : O2 (g)  O(g)  O 3 (g) ‬ﻣﺮﺣﻠﻪي دوم‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬واﻛﻨﺶ ‪ 2O 3  3 O2‬ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اوزون ﺑﺪ در ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ‪:‬‬

‫اوزون در ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ ﻳﻚ آﻻﻳﻨﺪه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻮزش ﭼﺸﻢ و آﺳﻴﺐ ﺑﻪ رﻳﻪﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪IÄ IÀ»nj¼i n¼U¼¶ nj‬‬

‫)‪1) N2 (g)  O2 (g)  2NO(g‬‬
‫‪¡oM » køn ¦μ¨ ¾M‬‬

‫)‪2) 2NO(g)  O2 (g)  2NO2 (g‬‬

‫¬‪ÁH½¼¿¤ pI‬‬

‫‪kÃ{n¼i n¼º‬‬
‫‪3 ) NO2 (g)  O2 (g) ‬‬ ‫)‪ NO(g)  O 3 (g‬‬
‫‪Áoÿw¼Q»oU ·»p»H‬‬

‫‪50‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (45‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﺣﻀﻮر اوزون در ﻻﻳﻪي ‪...................................................................‬ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺬب ﻣﻘﺪاري از ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑـﺎ ﻃـﻮل ﻣـﻮج ﺑـﻴﻦ‬
‫‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 400‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬دﮔﺮﺷﻜﻞ )آﻟﻮﺗﺮوپ( ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻳﺎ ﺑﻠﻮري ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬از واﻛﻨﺶ اﺗﻢﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋن ﺑﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋن‪ ،‬اﻣـﻮاج اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴـﻲ ﺑـﺎ ﻃـﻮل ﻣـﻮﺟﻲ ﺑـﻴﺶ از ‪..................................................‬ﻧـﺎﻧﻮﻣﺘﺮ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮﻳﻦ دﮔﺮﺷﻜﻞ )آﻟﻮﺗﺮوپ( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آب‪ ،‬ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧـﺪي روي اﺗـﻢ اﻛﺴـﻴﮋن‪ ،‬ﺑـﺎ ﺷـﻤﺎر ﺟﻔـﺖ‬
‫اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي در ﺳﺎﻳﺮ دﮔﺮﺷﻜﻞﻫﺎي آب ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬واﻛﻨﺶ ﺗﻬﻴﻪي اوزون از ﮔﺎز اﻛﺴﻴﮋن ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻛﻠﻴﻪي ‪ ،..................................................‬واﻛﻨﺸﻲ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫) ‪(N  14 ، O  16 : g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (46‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬از ﻣﻮاد ‪..................................................‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﮔﻨﺪزداﻳﻲ ﻣﻴﻮهﻫﺎ و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ اوزون ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪..............................‬ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم اوزون‪ 0/56 ،‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ﻧﻴﺘـﺮوژن )در ﺷـﺮاﻳﻂ ‪( STP‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﻛﻪ رﻋﺪ و ﺑﺮق اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬دﻣﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﺎﻻ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺠﺰﻳﻪي اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ در ﺳﻴﺎرهي زﻣﻴﻦ ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﻮﺳﻌﻪي ﭘﺎﻳﺪار را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺜﻠﺜﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ در ﻣﺮﻛﺰ آن ﻣﻼﺣﻈﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و در ﺳﻪ رأس آن ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ‪..................................................‬و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪51‬‬
 ‫ﺧﻮاص و رﻓﺘﺎر ﮔﺎزﻫﺎ‬

‫ﺗﺮاﻛﻢﭘﺬﻳﺮي‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﺷﻜﻞ ﻇﺮف‬ ‫ﺣﺠﻢ ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﺷﻜﻞ ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫)‪(s‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪ‬
‫ﻧﺪارد‬ ‫اﺳﺖ‬ ‫دارد‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫)‪(l‬‬ ‫ﻣﺎﻳﻊ‬
‫دارد‬ ‫اﺳﺖ‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫)‪(g‬‬ ‫ﮔﺎز‬

‫‪T‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺎزﻫﺎ‪ ، R :‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ﮔﺎز‪ ، n :‬دﻣﺎ )ﻛﻠﻮﻳﻦ(‪:‬‬

‫‪V‬‬ ‫‪ ،‬ﺣﺠﻢ‪:‬‬ ‫‪P‬‬ ‫ﻓﺸﺎر‪:‬‬

‫‪ -1‬راﺑﻄﻪي ﺑﻴﻦ دﻣﺎ و ﺣﺠﻢ ﮔﺎز‪ :‬در ﻓﺸﺎر و ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ ﺣﺠﻢ ﮔﺎز اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬راﺑﻄﻪي ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺪار و ﺣﺠﻢ ﮔﺎز‪ :‬در دﻣﺎ و ﻧﻴﺰ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ﮔﺎزي‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬راﺑﻄﻪي ﺑﻴﻦ ﻓﺸﺎر و ﺣﺠﻢ ﮔﺎز‪ :‬در دﻣﺎ و ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪52‬‬
 ‫‪4‬ـ راﺑﻄﻪي ﺑﻴﻦ دﻣﺎ و ﻓﺎﺷﺮ ﻳﻚ ﮔﺎز‪ :‬در ﺣﺠﻢ و ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﮔﺎز اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪T‬‬ ‫دﻣﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﻠﻮﻳﻦ‪:‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن آووﮔﺎدرو‪ :‬ﻳﻚ ﻣﻮل از ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺣﺠﻢﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ و ﺑﺮاﺑﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪: (STP‬‬

‫‪ 2‬ـ ﻓﺸﺎر‪ 1atm :‬ﻳﺎ ‪760mmHg‬‬ ‫‪1‬ـ دﻣﺎ‪ 00 C :‬ﻳﺎ ‪273 K‬‬

‫ﺣﺠﻢ ﻣﻮﻟﻲ ﮔﺎزﻫﺎ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ 22 / 4L : (STP‬ﻳﺎ ‪22400mL‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (47‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺗﻨﻬﺎ در ‪..................................................‬از ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﺎده‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺎده ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻇﺮف ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺣﺠﻢ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﺎز ﺑﻪ ﻣﻘﺪار‪ ،‬ﻧﻮع‪ ،‬دﻣﺎ و ‪..................................................‬آن واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن آووﮔﺎدرو‪ ،‬در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺟﺮمﻫﺎي ﻣﺴﺎوي از ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺠﻢﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻓﺸــﺎر ‪ 76cmHg‬و دﻣــﺎي ‪ ، ..................................................‬ﻳــﻚ ﻣــﻮل از ﻫﻤــﻪي ﮔﺎزﻫــﺎ ﺣﺠﻤــﻲ ﻣﻌــﺎدل ‪ 22400mL‬داﺷــﺘﻪ و ﺷــﺎﻣﻞ‬
‫‪ 6 / 02  1023‬اﺗﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪53‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (48‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ )ﻫﺮ ﮔﻠﻮﻟﻪ را ﻣﻌﺎدل ‪ 0/05‬ﻣﻮل و ﭘﻴﺴﺘﻮن را روان ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪54‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (49‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻧﻤﻮدارﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺮاي ﮔﺎزﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (50‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻳﻚ ﮔﺎز ﺑﺎ دﻣﺎي ‪ 00 C‬را ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪..................................................‬درﺻـﺪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻴﻢ‪ ،‬دﻣﺎي آن را ﺑﺮﺣﺴﺐ درﺟﻪي ﺳﻠﺴﻴﻮس ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪ درﺟﻪ زﻳﺎد ﻛﻨﻴﻢ؟‬

‫‪54/6 (4‬‬ ‫‪.................................. (3‬‬ ‫‪38/2 (2‬‬ ‫‪28/4 (1‬‬

‫‪55‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (51‬ـ ﻓﺸﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻳﻚ ﮔﺎز در ﻇﺮﻓﻲ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬در دﻣـﺎي ‪ 100 C‬ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ ..................................................‬اﺳـﺖ‪ .‬دﻣـﺎي اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﺎز را ﭼﻨﺪ درﺟﻪي ﺳﻠﺴﻴﻮس اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﻓﺸﺎر آن ﺑﻪ ‪ 2atm‬ﺑﺮﺳﺪ؟‬

‫‪586 (4‬‬ ‫‪...................................... (3‬‬ ‫‪789 (2‬‬ ‫‪779 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (52‬ـ ﺣﺠﻢ ‪................................................‬ﮔﺮم ﮔﺎز ﻛﺮﺑﻦ دياﻛﺴﻴﺪ در دﻣﺎي ‪ 270 C‬ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ‪ 2atm‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ﻟﻴﺘﺮ اﺳﺖ؟‬
‫) ‪(C  12 , O  16 :g.mol 1‬‬

‫‪.................................................. (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪2‬ـ ‪ (53‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﻫﻮاي ﭘﺎك و ﺧﺸﻚ درﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ ﮔﺎز آرﮔﻮن ﺑﺮاﺑﺮ ‪..................................................‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻦﻛـﻪ‬
‫) ‪(Ar  40g.mol 1‬‬ ‫ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﻮا ‪ 27 g.mol 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ آرﮔﻮن در اﻳﻦ ﻫﻮا ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪.................................................. (4‬‬ ‫‪1/33 (3‬‬ ‫‪1/22 (2‬‬ ‫‪1 /11 (1‬‬

‫‪56‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (54‬ـ در ﻳﻚ ﺳﻴﻠﻨﺪر ﺑﺎ ﭘﻴﺴﺘﻮن روان و ﻣﺘﺤـﺮك ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر ‪ ، 1atm‬ﻣﻘـﺪار ‪..................................................‬ﮔـﺮم ﮔـﺎز ﻛـﺮﺑﻦ دي‬
‫اﻛﺴــﻴﺪ ﺣﺠﻤــﻲ ﻣﻌــﺎدل ‪ V‬ﻟﻴﺘــﺮ داﺷــﺘﻪ اﺳــﺖ‪ .‬در ﺳــﻠﻴﻨﺪر ﻣﺸــﺎﺑﻪ دﻳﮕــﺮي ﻛــﻪ ﺗﺤــﺖ ﻓﺸــﺎر ‪ 2atm‬و در ﻫﻤــﺎن دﻣــﺎ ﺗﻨﻈــﻴﻢ ﺷــﺪه اﺳــﺖ‬
‫‪..................................................‬ﮔﺮم از ﮔﺎز ‪ A‬ﺣﺠﻤﻲ ﻣﻌﺎدل ‪ 2V‬ﻟﻴﺘﺮ را اﺷﻐﺎل ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎز ‪ A‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫) ‪(H  1 , C  12 , N  14 , O  16 :g.mol 1‬‬

‫‪ (4‬اﺗﺎن‬ ‫‪.................................................. (3‬‬ ‫‪ (2‬اﻛﺴﻴﮋن‬ ‫‪ (1‬ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (55‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﺳﻴﻠﻨﺪري ﺑﺎ ﭘﻴﺴﺘﻮن روان و ﻣﺘﺤﺮك‪.................................................. ،‬ﻣﻮل ﮔﺎز اﻛﺴـﻴﮋن ﺣﺠﻤـﻲ ﻣﻌـﺎدل ‪ 8‬ﻟﻴﺘـﺮ را‬
‫اﺷﻐﺎل ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﮔﺮم اﻛﺴﻴﮋن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻴﻠﻨﺪر اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ در ﻫﻤﺎن دﻣﺎ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪..................................................‬درﺻﺪ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫) ‪( O  16 :g.mol 1‬‬ ‫ﻳﺎﺑﺪ؟‬

‫‪6/4 (4‬‬ ‫‪3/2 (3‬‬ ‫‪.................................................. (2‬‬ ‫‪19/2 (1‬‬

‫‪57‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (56‬ـ در ﺳﻴﻠﻨﺪري ﺑﺎ ﭘﻴﺴﺘﻮن روان و ﻣﺘﺤﺮك‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ‪ 4‬ﮔﺮم اﻛﺴﻴﮋن و ‪ x‬ﮔﺮم ﻧﻴﺘـﺮوژن ﻗـﺮار دارﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺎنﭼـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺰرﻳﻖ ‪..................................................‬ﮔﺮم ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﺣﺠﻢ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺎزي ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪..................................................‬درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑـﺪ‪ x ،‬ﻛـﺪام‬
‫) ‪(H  1 , N  14 , O  16 , S  32 :g.mol 1‬‬ ‫اﺳﺖ؟‬

‫‪1/4 (4‬‬ ‫‪.......................................... (3‬‬ ‫‪7/0 (2‬‬ ‫‪3/5 (1‬‬

‫‪58‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (57‬ـ اﮔﺮ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﮔﺎز ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻮﻧﻮﻛﺴﻴﺪ در دﻣﺎي ‪ ..................................................‬و ﻓﺸﺎر ‪ 152cmHg‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪1 / 2 g.L1‬‬
‫) ‪( H  1 , N  14 , O  16 :g.mol 1‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ 50mL ،‬ﮔﺎز آﻣﻮﻧﻴﺎك در ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪ اﺗﻢ اﺳﺖ؟‬

‫‪1 / 9264  1022 (4‬‬ ‫‪4 / 816  1021 (3‬‬ ‫‪......................................... (2‬‬ ‫‪1 / 204  1021 (1‬‬

‫‪59‬‬
 ‫ﺣﺠﻢ ﻣﻮﻟﻲ ﮔﺎزﻫﺎ و ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي آن‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ : (STP‬دﻣﺎ ‪ ، (273 K )0 C‬ﻓﺸﺎر ‪ 1atm‬ﻳﺎ ‪760mmHg‬‬

‫ﺣﺠﻢ ﻣﻮﻟﻲ ﮔﺎزﻫﺎ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ 22 / 4L : (STP‬ﻳﺎ ‪22400mL‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮔﺎزﻫﺎ‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن ‪ ‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮلﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن ‪ ‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎزﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن‬
‫ﻛﺴﺮﻫﺎي ﭘﻴﺶﺳﺎﺧﺘﻪ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ϼ¶ jHk÷U  ‬‬ ‫¶‪³o¬ nHk£‬‬ ‫‪  pI¬ oTò  ‬‬ ‫‪pI¬mL   M  V(L)   M  V(mL)  ‬‬ ‫‪dV‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ KÄoò‬‬ ‫‪   KÄoò ²¼¶ ³o]    KÄoò‬‬ ‫‪   KÄoò‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ 22 / 4  ‬‬ ‫‪ 22400   KÄoò   KÄoò  1000   KÄoò‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪²¼¶ ³o] ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ jnHkºITwHoÃü pI¬ ov¨ ‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (58‬ـ اﮔﺮ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛـﻪ ﺣﺠـﻢ ﻣـﻮﻟﻲ ﮔﺎزﻫـﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪..................................................‬ﻟﻴﺘـﺮ اﺳـﺖ‪.................................................. ،‬ﮔـﺮم از ﮔـﺎز‬
‫‪g.L1‬‬ ‫‪ N x O y‬ﺣﺠﻤﻲ ﻣﻌﺎدل ‪ 600‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ را اﺷﻐﺎل ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ x‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟ در ﻫﻤﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﮔﺎز اﻛﺴﻴﮋن ﺑـﺮ ﺣﺴـﺐ‬
‫‪y‬‬
‫) ‪(N  14 ، O  16 : g.mol 1‬‬ ‫ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫‪0/6 ، 2 (4‬‬ ‫‪0/6 ، ........................ (3‬‬ ‫‪.......................... ،‬‬

‫‪2 (2‬‬ ‫‪....................................... (1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪60‬‬
‫ﺗﺴــﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (59‬ـ ﭼﻨــﺎنﭼــﻪ در ﻳــﻚ ﻣﺨﻠــﻮط ﮔــﺎزي ﺷــﺎﻣﻞ ﮔﺎزﻫــﺎي اﻛﺴــﻴﮋن و اوزون‪ ،‬درﺻــﺪ ﺣﺠﻤــﻲ ﮔــﺎز اوزون ﺑﺮاﺑــﺮ‬
‫‪.................................................‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ اﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺎزي در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (STP‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮔﺮم ﺑﺮ ﻟﻴﺘﺮ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫) ‪(O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪2/4 (4‬‬ ‫‪.................................................. (3‬‬ ‫‪2/0 (2‬‬ ‫‪1/6 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (60‬ـ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﻜﺴﺎن دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺣﺠﻢ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ؟‬
‫) ‪(H  1 ، C  12 ، N  14 ، O  16 ، S  32: g.mol 1‬‬

‫‪.................................................. (2‬ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﮔﺎز ﮔﻮﮔﺮد دي اﻛﺴﻴﺪ‬ ‫‪..................................... (1‬ﮔﺮم ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن‬

‫‪ (4‬ﻣﻘﺪاري ﮔﺎز ﮔﻮﮔﺮد ﺗﺮي اﻛﺴﻴﺪ ﺣﺎوي ‪ 4 / 816  1022‬اﺗﻢ‬ ‫‪ 1 / 204  1021 (3‬ﻣﻮﻟﻜﻮل آﻣﻮﻧﻴﺎك‬

‫‪61‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (61‬ـ از واﻛﻨﺶ ‪..................................................‬ﮔﺮم از ﻓﻠﺰ ‪ M‬ﺑـﺎ ﻣﻘـﺪار ﻛـﺎﻓﻲ ﻫﻴـﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳـﻴﺪ‪ 26400 ،‬ﻣﻴﻠـﻲﻟﻴﺘـﺮ ﮔـﺎز در‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﻮﻟﻲ ﮔﺎزﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ..................................................‬ﻟﻴﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻠﺰ ‪ M‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪(K  39‬‬ ‫) ‪، Mg  24 ، Al  27 ، Cu  64: g.mol 1‬‬

‫‪Cu‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪Al‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪Mg‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪(1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (62‬ـ ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ‪..................................................‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﭼﺮﺑﻲ ﻛﻮﻫﺎن ﺷﺘﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺘـﺮ ﻣﻜﻌـﺐ ﻫـﻮا در ﺷـﺮاﻳﻄﻲ ﻛـﻪ ﺣﺠـﻢ‬

‫ﻣﻮﻟﻲ ﮔﺎزﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪..................................................‬ﻟﻴﺘﺮ اﺳﺖ ﻻزم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؟ ) ‪ 1‬ﺣﺠﻢ ﻫﻮا را اﻛﺴﻴﮋن ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪(.‬‬
‫‪5‬‬
‫) ‪(H  1 ، C  12 ، O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪44/28 (4‬‬ ‫‪.........................................‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪39/12 (2‬‬ ‫‪38/14 (1‬‬

‫‪62‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (63‬ـ از واﻛﻨﺶ ‪ ..................................................‬ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠـﻮل ﻫﻴـﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳـﻴﺪ داراي ‪ pH  1 / 7‬ﺑـﺎ ﻣﻘـﺪار اﺿـﺎﻓﻲ ﺟـﻮش‬
‫ﺷﻴﺮﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﮔﺎز ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1 / 1g.L1‬اﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ و ﭼﻨـﺎنﭼـﻪ ﻣﺨﻠـﻮط اوﻟﻴـﻪي‬
‫واﻛﻨﺶ ﺟﺮﻣﻲ ﻣﻌﺎدل ‪..................................................‬ﮔﺮم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺮم ﻣﺨﻠـﻮط ﻧﻬـﺎﻳﻲ ﭼﻨـﺪ ﮔـﺮم ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد؟ ) ‪، O  16 ، Na  23 : g.mol 1‬‬
‫‪(H  1‬‬ ‫‪، C  12‬‬

‫‪325/24 ، 400 (2‬‬ ‫‪............................................................ (1‬‬

‫‪.................................................. ،400 (4‬‬ ‫‪325/24 ،............................................ (3‬‬

‫‪63‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (64‬ـ در ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ اوزون ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ازاي ﻣﺼﺮف ‪..................................................‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﮔﺎز ﻧﻴﺘﺮوژن ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠـﻮﮔﺮم‬
‫اوزون وارد ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ ﻣﻲﺷﻮد؟ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﮔﺎز ﻧﻴﺘﺮوژن را در ﺷﺮاﻳﻂ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1 / 25g.L1‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫) ‪(N  14 ، O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪960 (4‬‬ ‫‪890 (3‬‬ ‫‪.................................................. (2‬‬ ‫‪480 (1‬‬

‫‪64‬‬
 ‫ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻗﻄﺒﻲ و ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‬

‫اﻧﻮاع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ اﺗﻢﻫﺎ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ )دو اﺗﻢ ﻧﺎﻓﻠﺰ ﻫﻢ ﺟﻨﺲ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ H2 ، O2 ، Cl2‬و ‪.....‬‬

‫‪2‬ـ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻗﻄﺒﻲ )دو اﺗﻢ ﻧﺎﻓﻠﺰ ﻏﻴﺮﻫﻢ ﺟﻨﺲ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ NF3 ، IF ، HCl‬و ‪....‬‬

‫‪3‬ـ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ )ﻓﻠﺰ و ﻧﺎﻓﻠﺰ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ MgBr2 ، NaCl‬و ‪....‬‬

‫اﻧﻮاع ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ‪ 1 :‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻗﻄﺒﻲ ‪ 2‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‬

‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻗﻄﺒﻲ‪ :‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻣﺮاﻛﺰ اﺛﺮ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮل‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻘﺎرن ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﺑﺮدار ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪهي ﻗﻄﺒﻴﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺑﺮدار از ﺳﺮ ﻣﺜﺒﺖ ) ‪ (  ‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﺮ ﻣﻨﻔﻲ ) ‪ (  ‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮدارﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪهي ﻗﻄﺒﻴﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺳﺮﻳﻊ ﻗﻄﺒﻲ ﻳﺎ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮدن ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي داراي ﻳﻚ ﻧﻮع اﺗﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻧﺎﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ P4 N2 ، O2‬و ‪....‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اوزون ) ‪ (O 3‬ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻗﻄﺒﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫‪ 2‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي دو اﺗﻤﻲ ﺑﺎ دو اﺗﻢ ﻏﻴﺮﻫﻤﺠﻨﺲ ﻫﻤﻮاره ﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ HCl ، CO ، NO‬و ‪....‬‬

‫‪ 3‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي آنﻫﺎ ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي دارد ﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ SO2 ، PCl 3 ، H2S ، NH 3‬و ‪....‬‬

‫‪4‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آنﻫﺎ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ CH2Cl2 ، POCl 3 ، COF2‬و ‪....‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻛﻠﻴﻪي ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪ C  C‬و ﻧﻴﺰ ‪ C  H‬ﻫﻤﮕﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻗﻄﺒﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ در ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻴﺰان ﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮدن ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺛﺮ و ﻣﻴـﺰان ﭼﺮﺧﺎﻧﻨـﺪﮔﻲ آن در ﻳـﻚ ﻣﻴـﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ ﻣﻌـﻴﻦ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﮔﺸﺘﺎور دو ﻗﻄﺒﻲ ) ‪ (‬آن ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﺎي ﮔﺸـﺘﺎور دوﻗﻄﺒـﻲ‪ ،‬دﺑـﺎي )‪ (D‬اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼـﻪ‬
‫ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﺑﺎي )‪ (D‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻣﻮﻟﻜﻮل‪ ،‬ﻗﻄﺒﻲﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‪ ،‬ﮔﺸﺘﺎورد دوﻗﻄﺒﻲ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪37‬‬
 ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻗﻄﺒﻲ ﻳﺎ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮدن ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻃﺮاح ﺧﻮدش ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺎﺧﺘﺎري را ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ اﮔﺮ اﺗﻢﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰي داراي ﭘﻴﻮﻧﺪ دوﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﻄﺒﻲ و ﻳﺎ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮاﻇﺐ ﺳﻴﺲ و ﺗﺮاﻧﺲ‬

‫ﺑﺎﺷﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪ 2‬ـ اﮔﺮ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي ﻓﺎﻗﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪ دوﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮده و ﭼﻬﺎر ﻗﻠﻤﺮو اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻗﻄﻌـﺎً ﻳـﻚ ﻣﻮﻟﻜـﻮل ﻗﻄﺒـﻲ اﺳـﺖ‪،‬‬

‫زﻳﺮا ﺷﻜﻞ آن ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺑﻮده و در ﻓﻀﺎ‪ ،‬ﻣﺮاﻛﺰ اﺛﺮ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 3‬ـ اﮔﺮ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي داراي ﭘﻨﺞ ﻗﻠﻤﺮو اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻄﺒﻲ ﻳﺎ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮدن آن را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ داده ﺷـﺪه‬

‫و ﺗﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
‫‪38‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (44‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮل زﻳﺮ‪ ،‬ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ؟‬
‫‪HNO 3 ، …………………… ، SF4 ، CO ، …………………… ، HCN ، …………………… ، SO 3‬‬ ‫…………………… ‪،‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (45‬ـ در ﻣﻴﺎن ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي زﻳﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد در ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬

‫‪NO , C2 H 4 , CHCl 3 , ............................. , POCl 3 , ................................. , NO2 , N2 , O 3 , SO2Cl2‬‬ ‫‪, AsCl 3 , SiF4 ,‬‬

‫‪HClO , ........................... , SO2 , NH 4‬‬

‫‪9 (4‬‬ ‫‪12 (3‬‬ ‫‪11 (2‬‬ ‫‪10 (1‬‬

‫‪39‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (46‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫دﻗﻴﻘﺎً ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﮔﺸﺘﺎور دو ﻗﻄﺒﻲ ﻫﻤﻪي ………‪……………....‬‬

‫در ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻋﻨﺼﺮ ‪ A‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮔـﺮوه ‪ 15‬و ﻳـﺎ ‪17‬‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬اﮔﺮ ﻣﻮﻟﻜﻮل‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1 / 85 D‬و ‪ 0 / 92D‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و ………‪…….....................………....‬‬ ‫‪ ‬ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي آب‬
‫درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻓﺴﻔﺮ ﺳﻔﻴﺪ ) ‪ (P4‬داراي ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………‪…………........................…....‬‬ ‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮل‬

‫‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳـﻪ ﻣﻮﻟﻜـﻮل‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺪل ﻓﻀﺎﭘﺮﻛﻦ‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫داراي ………‪……………....‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (47‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫در ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮل اﻛﺴـﻴﺪ ‪ A‬ﺑـﺎ ﺑـﺰرگﺗـﺮﻳﻦ ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻣﻮﻟﻜﻮل ………‪……………....‬‬

‫‪ AO2‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪……………....……… ،‬‬ ‫‪ ‬در ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬

‫‪H‬‬ ‫‪F‬‬
‫در ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮل‬
‫‪F‬‬ ‫‪H‬‬
‫ﻗﻄﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﻫﻤﻪي ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي‬
‫ﺟﺪول دورهاي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻋـﺪداﺗﻤﻲ اﺗـﻢ ﻣﺮﻛـﺰي‬ ‫………‪…..‬‬ ‫‪ ‬در ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻫﻴﺪروژندار ﮔﺮوه‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪40‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (48‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي زﻳﺮ در ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬

‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪-J‬‬ ‫‪Xe‬‬ ‫‪-A‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪Cl‬‬
‫‪Cl‬‬ ‫‪Cl‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F-N‬‬
‫‪-R‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪N‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫اﺳﺖ؟‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (49‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮل زﻳﺮ‬

‫‪F‬‬ ‫‪Cl‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪-J‬‬ ‫‪-A‬‬
‫‪F‬‬
‫‪Cl‬‬
‫‪F‬‬
‫‪-R‬‬ ‫‪Cl‬‬ ‫‪F -N‬‬
‫‪CH3‬‬
‫‪CH3‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪Xe‬‬ ‫‪-V‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬

‫اﻧﻮاع ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‪ :‬آـ ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ ب ـ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ‬

‫آـ ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ‪ :‬ﻧﻴﺮوي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ ﻛﻠﻴﻪي اﻧﻮاع ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ ﻗﻮيﺗﺮ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪ : F2  Cl2  Br2  I2‬ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮم و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ‬

‫‪2‬ـ ﻗﻄﺒﻴﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮل‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﻗﻄﺒﻴﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ ﻗﻮيﺗﺮ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪ : CO  N2‬ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ‬

‫‪ : F2  HCl‬ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ‬

‫ب ـ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ‪ :‬ﭘﻴﻮﻧﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ‪ H‬ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ‪ FON‬از ﻳﻚ ﺳﻮ و اﺗﻢﻫﺎي ‪ FON‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪ O  H ، H  F‬ﻳﺎ ‪ N  H‬دارﻧﺪ ﻗﺎدرﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺧﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴـﺪروژﻧﻲ‬

‫ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ، HF ، NH 3 ، H2O‬اﻟﻜﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻜﺮ‪ ،‬اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل‪ ،‬ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪﻫﺎ‪،‬ﺑﺮﺧﻲ آﻣﻴﻦﻫﺎ و ‪....‬‬

‫‪42‬‬
 ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ‪ ‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ‪ ‬ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ‬ ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺪرت‪:‬‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ در ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آب‪:‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :1‬در ﻳﺦ‪ ،‬ﻫﺮ اﺗﻢ اﻛﺴﻴﮋن ﺑﺎ ﭼﻬﺎر اﺗﻢ ﻫﻴﺪروژن ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮده‪ ،‬ﻛﻪ دو ﺗﺎي آن ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ و دو ﺗـﺎي دﻳﮕـﺮ ﭘﻴﻮﻧـﺪ‬

‫ﻫﻴﺪروژﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :2‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﺦ‪ ،‬اﻃﺮاف ﻫﺮ ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ، H2O‬ﭼﻬﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ دو ﺗﺎي آن ﺗﻮﺳﻂ اﺗﻢﻫـﺎي ﻫﻴـﺪروژن و دوﺗـﺎي‬

‫دﻳﮕﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي روي اﺗﻢ اﻛﺴﻴﮋن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪43‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :3‬در ﺷﺒﻜﻪي ﻳﺦ‪ ،‬آراﻳﺶ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي آب ﺑﻪ ﺻﻮر ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﺷﺶ ﺿﻠﻌﻲ )ﺷﺒﻴﻪ ﻛﻨﺪوي زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ( اﺳﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺑـﻪ‬

‫دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻨﻈﻢ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺎز ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :4‬در دﻣﺎي ﺻﻔﺮ درﺟﻪي ﺳﻠﺴﻴﻮس و ﻓﺸﺎر ﻳﻚ اﺗﻤﺴﻔﺮ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻳﺦ از آب ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ آن وﺟﻮد ﻓﻀـﺎﻫﺎي ﺧـﺎﻟﻲ در‬
‫ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻠﻮري ﻳﺦ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ آب ﺑﻪ ﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺠﻢ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺨﺮﻳﺐ دﻳﻮارهي ﻳﺎﺧﺘﻪﻫـﺎي‬
‫)ﺳﻠﻮلﻫﺎ( ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﻛﻠﻢ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﻤﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (50‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ a‬از ﻧﻮع ﻫﻴﺪروژﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬در ﺷﻜﻞ‬

‫از ﻃﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﻃﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪ‬

‫ﻣﻮاد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫روي رﻓﺘﺎر ………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭼﻨﺪاﻧﻲ‬
‫‪ NH4 NO 3 ،‬و ‪ CH 3 CHO‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻳـﻚ ﻣـﺎده ﻗـﺎدر اﺳـﺖ ﺑـﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜـﻮلﻫـﺎي ﺧـﻮد ﭘﻴﻮﻧـﺪ‬ ‫………‪……………................‬‬ ‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﻣﻮاد‬
‫ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………‪…………………………………....‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪44‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (51‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫درون ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺧﻮاص ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي‬
‫ﭼﻨﺪان ﻗﻮي ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ در ﺣﺪي ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﻣﻮﻟﻜـﻮلﻫـﺎي آن را در‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ اﺗﺎق ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﮕﻪ دارد‪.‬‬

‫درون ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ CH 3 CH2OH‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬درون ﻣﻮﻟﻜﻮل‬

‫ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻣﻮاد ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ ﻳﺎ ﮔـﺎز را در ﻛﻨـﺎر ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﻧﮕـﻪ‬ ‫………‪……………...................‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫ﻣﻲدارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﺎوبﻫﺎي دوم ﺗﺎ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻫﺎﻟﻮژن ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﻳـﻚ ﻫـﺎﻟﻮژن ﺟﺎﻣـﺪ و دو ﻫـﺎﻟﻮژن‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن‬
‫ﮔﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (52‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫در وﺳﻂ اﺿﻼع ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﺷﺶ ﺿﻠﻌﻲ ﻗﺮار‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬آراﻳﺶ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي آب در ﻳﺦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‪ ،‬اﺗﻢﻫﺎي‬
‫داﺷﺘﻪ و ﺷﺒﻜﻪاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﻧﻪي ﻋﺴﻞ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورﻧﺪ‪.‬‬
‫دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻳﺦ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎري ………‪……………....‬‬

‫‪ ‬ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺒﺎ و ﻣﺘﻨﻮع داﻧﻪﻫﺎي ﺑﺮف ﻧﺎﺷﻲ از وﺟﻮد ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﺷﺶ وﺟﻬﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎدهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ و ﮔﺎز در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪……………....……… ‬‬

‫ﭼﻬـﺎر ﭘﻴﻮﻧـﺪ اﺷـﺘﺮاﻛﻲ در اﻃـﺮاف ﺧـﻮد اﻳﺠـﺎد ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ دو ﺗـﺎي آن ﭘﻴﻮﻧـﺪ‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬در ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ﻳﺦ ﻫﺮ اﺗـﻢ‬
‫ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ و دوﺗﺎي دﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪45‬‬
 ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش در ﻣﻮاد ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش در ﻣﻮاد ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬

‫‪ : CH 3 OH  CH 3 OCH 3‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش‬ ‫‪1‬ـ وﺟﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺪﻳﺪ ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪ : F2  Cl2  Br2  I2‬ﻧﻘﻄﻪﺟﻮش‬ ‫‪2‬ـ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪3‬ـ ﺑﺎ ﺟﺮمﻫﺎي ﻣﻮﻟﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻮاد ﻗﻄﺒﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﺑﺎﻻﺗﺮي دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪ : CO  N2 :‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش‬

‫ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻫﻴﺪروژندار ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ 14‬ﺗﺎ ‪17‬‬

‫‪46‬‬
 ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ‪ H2O ، HF‬و ‪: NH 3‬‬

‫‪ : HF  H2O  NH 3‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺪرت ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ‬

‫‪ : H2O  HF  NH 3‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (53‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد زﻳﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
‫‪.........................................  (CH 3 )2 O ‬‬ ‫‪.........................  CH 4 ‬‬
‫‪..............................  NO ‬‬ ‫‪...........................  AsH 3 ‬‬
‫‪...............................  Br2 ‬‬ ‫‪.................................  F2 ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪47‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (54‬ـ ﻛﺪام ﮔﺎز آﺳﺎنﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪CO2‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪HCl‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪……………....……… (2‬‬ ‫‪……………....……… (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (55‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد‪ ،‬وﻳﮋﮔﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ درﺳﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫‪................................  HI‬‬ ‫‪ ‬ﮔﺸﺘﺎور دو ﻗﻄﺒﻲ‪:‬‬
‫‪.................................  Ar‬‬ ‫‪ ‬ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺪن‪:‬‬
‫‪..................................  H2Se‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش‪:‬‬
‫‪.............................  AsH 3‬‬ ‫‪ ‬زود ﺟﻮش ﺑﻮدن‪:‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪48‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (56‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﮔـــﺮوهﻫـــﺎي‬ ‫ﻣـــﻲﺗﻮاﻧـــﺪ ﻣﺮﺑـــﻮط ﺑـــﻪ ﺗﺮﻛﻴـــﺐﻫـــﺎي ………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤـــﻮدار ﺗﻘﺮﻳﺒـــﻲ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫……‪……………....…..............‬‬

‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺷﻜﺴـﺘﻦ‬ ‫……………‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫……………‬ ‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از ﻋﻠﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮدن ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ دﻣﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮي دارد‪.‬‬
‫ﺟـﺪول ﺗﻨـﺎوﺑﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 650 C‬و‬ ‫………‪…………..................…....‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﻫﻴﺪورژن ﻫﺎﻟﻴﺪﻫﺎي دورهﻫﺎي‬
‫‪ 850 C‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ در ﻫﻴﺪروژن‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (57‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1880 C‬و ‪ 850 C‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ………‪………................……....‬‬

‫از ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻴﺪروژندار ﻋﻨﺼـﺮ ﺑـﺎﻻﻳﻲ ﺧـﻮد )در ﺟـﺪول ﺗﻨـﺎوﺑﻲ( ﭘـﺎﻳﻴﻦﺗـﺮ اﻣـﺎ از‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻴﺪروژندار ﻋﻨﺼﺮ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺧﻮد ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﺮون واندرواﻟﺴﻲ ﺿﻌﻴﻒﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي آنﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺎدهي داراي ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺳـﺒﻚﺗـﺮ‬ ‫………‪……….......................……....‬‬ ‫‪ ‬ﺑﻴﻦ دو ﻣﺎده ﻛﻪ‬
‫ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﺑﺎﻻﺗﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪49‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (58‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي اﺗﺎﻧﻮل و اﺳﺘﻮن درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫و اﺳﺘﻮن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 780 C‬و ‪ 560 C‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ………‪……………....‬‬

‫ﺑﻮده ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي آن در آب ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬اﺗﺎﻧﻮل ﺑﺮﺧﻼف اﺳﺘﻮن داراي ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ در ﺻﻨﻌﺖ و دﻳﮕﺮي در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻫﺮ دو ………‪……………....‬‬

‫ﻫﻤـﻴﻦ ﻧﺴـﺒﺖ در ﻣﻮﻟﻜـﻮل‬ ‫……‪…………….‬‬ ‫ﺑـﻪ ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي ﻗﻄﺒـﻲ در ﻣﻮﻟﻜـﻮل اﺗـﺎﻧﻮل‪،‬‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي‬
‫اﺳﺘﻮن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (59‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻫﻴﺪروژن ………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهي ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬
‫‪ ،‬ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺟـﺮم ﻣـﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻧﻘﻄـﻪي‬ ‫…………‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻫﻴﺪروژندار ﮔـﺮوه‬ ‫…………‬ ‫‪ ‬در ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻫﻴﺪروژندار ﮔﺮوه‬
‫ﺟﻮش ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻈﻢ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫)‪(K‬‬

‫ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‪:‬‬ ‫…………‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش در ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻫﻴﺪروژندار ﮔﺮوه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬دﻳﺮ ﺟﻮشﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻴﺪروژن ………‪……………....‬‬ ‫ﻣﺎﻳﻊ ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫‪ ‬ﻫﻴﺪروژن ………‪……………....‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪50‬‬
 ‫اﻧﺤﻼل ﻣﻮاد در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺣﻼلﻫﺎ‪:‬‬

‫‪1‬ـ آب‪ :‬ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ و راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ ﺣﻼل در ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ و آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ـ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎدهاي ﻛﻪ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ )ﮔـﺎز‪ ،‬ﻣـﺎﻳﻊ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﺪ( ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد ـ اﻏﻠﺐ ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺪن‪ ،‬ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي آﺑﻲاﻧﺪ ـ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ درون ﺑﺪن در ﻣﺤﻠـﻮلﻫـﺎي آﺑـﻲ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ـ ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﻤﻲ از آب ﺑﺪن درون ﺳﻠﻮلﻫﺎ )ﻳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ( و ﺑﻘﻴﻪ در ﻣﺎﻳﻊﻫﺎي ﺑﺮون ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن دارد ـ ﻣﺤﻠﻮلﻫـﺎي آﺑـﻲ‬
‫ﺑﺮون ﺳﻠﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي و ﻧﻴﺰ ﻣﻮاد زاﺋﺪ را ﺑﻴﻦ ﺳﻠﻮلﻫﺎ و دﺳﺘﮕﺎه ﮔﺮدش ﺧﻮن ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ـ آب ﺑﺎ ﺣﻞ ﻛﺮدن ﻣﻮاد زاﺋﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺷﺪه در ﺳﻠﻮلﻫﺎ و دﻓﻊ آنﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺪن دارد ـ ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑﺎﻟﻎ روزاﻧﻪ ﺑﻴﻦ ‪ 1/5‬ﺗﺎ ‪ 3‬ﻟﻴﺘﺮ آب را ﺑﻪ ﺻـﻮرت ادرا‪،‬‬
‫ﺗﻌﺮﻗﻪ ﭘﻮﺳﺘﻲ ‪ ،‬ﺑﺎزدم و ‪ ....‬از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ اﺗﺎﻧﻮل‪:‬‬

‫‪ C 2 H 5 OH‬ـ داراي ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺻﻔﺮ ـ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺴﺒﺘﻲ در آب ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ـ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻼل در ﺗﻬﻴﻪي ﻣﻮاد داروﻳـﻲ‪،‬‬

‫آراﻳﺶ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬

‫‪3‬ـ اﺳﺘﻮن‪ C 3 H6 O :‬ـ ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺻﻔﺮ ـ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺴﺒﺘﻲ در آب ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ـ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻼل ﭼﺮﺑﻲ‪ ،‬رﻧـﮓ و اﻧـﻮاع‬

‫ﻻكﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﻫﮕﺰان‪ C6 H14 :‬ـ ﮔﺸﺘﺎور دو ﻗﻄﺒﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺻﻔﺮ ـ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻼل ﻣﻮاد ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ و رﻗﻴﻖﻛﻨﻨﺪهي رﻧﮓ )ﺗﻴﻨﺮ( ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻘﺎرن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ C2 H2 ، C2 H4 ، CH 4‬و ‪ ( C6 H6‬ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ آن دﻗﻴﻘﺎً ﺑﺮاﺑـﺮ‬

‫ﺻﻔﺮ و در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ آن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﻤﻪي ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ ﺷﺪن ﻣﻮاد در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻣﻮاد ﻗﻄﺒﻲ در ﺣﻼلﻫﺎي ﻗﻄﺒﻲ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻞ ﺷﺪن ‪ H2S‬در آب‪.‬‬

‫‪51‬‬
 ‫‪2‬ـ ﻣﻮاد ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ در ﺣﻼلﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻞ ﺷﺪن در ﻫﮕﺰان‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﻣﻮاد ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ در ﺣﻼلﻫﺎي ﻗﻄﺒﻲ ﺣﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻫﮕﺰان در آب ﺣﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ ﺟﺎذﺑﻪي ﻻزم ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﻣﻮاد داراي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ در ﺣﻼلﻫﺎي داراي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻞ ﺷﺪن اﺗﺎﻧﻮل در آب‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮادي ﻛﻪ ﺑﺎ آب ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ، NH 3 ، HF :‬اﻟﻜﻞﻫﺎ ‪ ،‬ﺷﻜﺮ‪ ،‬ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪﻫﺎ‪ ،‬آﻣﻴﻦﻫﺎ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﺣﻞ ﺷﺪن اﺗﺎﻧﻮل در آب‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه از ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﻗﻮيﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‬

‫اﻧﺤﻼل ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﻤﻮده و ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﮔﺮﻣﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪5‬ـ اﻏﻠﺐ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ AsNO 3 ، NaCl‬و ‪ (....‬در آب ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﻴﭻﻛﺪام در ﺣﻼلﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺣﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪Mg(OH)2‬‬ ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ در آب ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ Ca 3 (PO4 )2 ، BaSO4 ، AgCl‬و‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺎ ﺣﻞ ﺷﺪن ﻳﻮنﻫﺎ در آب‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻗﻄﺒﻲ آب و ﻳﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪي ﻳﻮن ـ دو ﻗﻄﺒﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪52‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :1‬در ﻣﻮرد ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﻛﻪ در آب ﺣﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪:( BaSO4‬‬

‫ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪي ﻳﻮن ـ دو ﻗﻄﺒﻲ در ﻣﺤﻠﻮل ‪ ‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ و ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻫﻴﺪروژﻧﻲ در آب‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ : 2‬در ﻣﻮرد ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﻛﻪ در آب ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪:( MgSO4‬‬

‫ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪي ﻳﻮن ـ دو ﻗﻄﺒﻲ در ﻣﺤﻠﻮل ‪ ‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ و ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻫﻴﺪروژﻧﻲ در آب‬

‫آﻳﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﺎدهي ﺣﻞ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎدهي ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎدهي ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻧﻮع اﻧﺤﻼل‬
‫ﺷﻮﻧﺪه ﺣﻔﻆ ﻣﻲﺷﻮد؟‬ ‫در ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫اﻧﺤﻼل‬

‫ﺑﻠﻪ‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺟﺪا از ﻫﻢ‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺟﺪا از ﻫﻢ‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬

‫ﻳﻮنﻫﺎي آﺑﭙﻮﺷﻴﺪهي ﺟﺪا از‬ ‫ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ﺳﻪ ﺑﻌﺪي )ﺑﺪون‬

‫ﺧﻴﺮ‬ ‫ﻳﻮﻧﻲ‬
‫ﻫﻢ‬ ‫واﺣﺪﻫﺎي ﺟﺪا از ﻫﻢ(‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (60‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ ﻫﻤﻪي ………‪…………….................‬‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﻳﻚ ﺣﻼل ………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬رﻗﻴﻖ ﻛﻨﻨﺪهي رﻧﮓ )ﺗﻴﻨﺮ( ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي ﻏﻴﺮآﺑﻲ‬
‫راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ ﺣﻼل در ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و ………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬آب راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ ﺣﻼل در ﻃﺒﻴﻌﺖ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ و ﻫﻤﻪي ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ را در ﺧﻮد ﺣﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪……………....……… ‬‬

‫ﺧﻮدرو ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺣﻼلﻫﺎي آﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪……………....……… ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪53‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (61‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد زﻳﺮ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻳﻜﺴﺎن و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ؟‬
‫‪ ‬ﻧﻘﺮه ﻧﻴﺘﺮات و آب‬ ‫‪ ‬ﻳﺪ و ………‪……………....‬‬

‫‪ ‬آب درﻳﺎ‬ ‫‪ ‬آب و ﻳﺦ‬

‫‪ ‬ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻓﺴﻔﺎت و آب‬ ‫‪……………....……… ‬‬

‫‪ ‬آب و ………‪……………....‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (62‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬اﻏﻠﺐ ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺪن اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي‬
‫از آب ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ………‪……………....‬‬

‫‪ ‬ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﻤﻲ از آب ﺑﺪن در ﻣﺎﻳﻊﻫﺎي ﺑﺮون ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺘﻪ و ﺑﺎﻗﻲ آن درون ﻳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑﺎﻟﻎ روزاﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪ 150‬ﺗﺎ ‪ 300‬ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘﺮ آب را ﺑﻪ ﺻﻮرت ادار‪ ،‬ﺗﻌـﺮق ﭘﻮﺳـﺘﻲ‪،‬ﺑﺨﺎر آب در ﺑـﺎزدم و ‪ .....‬از دﺳـﺖ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﮕﺰان‪ ،‬ﺑﻨﻔﺶ رﻧﮓ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ………‪……………....‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﺪود ﺻﻔﺮ دﺑﺎي )‪ (D‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ ) ‪ (‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻼلﻫﺎي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪54‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (63‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد زﻳﺮ‪ ،‬اﻓﺰودن ﻣﺎدهي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺣﻼل ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺨﻠﻮط ﻫﻤﮕﻦ ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫‪ ‬ﭼﺮﺑﻲ ﺑﻪ ………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬ﺑﻨﺰن ﺑﻪ ………‪……………....‬‬

‫‪ ‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺑﻪ آب‬ ‫‪ ‬ﺑﺎرﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑﻪ آب‬

‫ﺑﻪ آب‬ ‫‪……………....……… ‬‬ ‫‪ ‬ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑﻪ ………‪……………....‬‬

‫‪ ‬اﺳﺘﻮن ﺑﻪ آب‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (64‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫در آب‪ ،‬ﻣﺎدهي ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺧﻮد را در ﻣﺤﻠﻮل ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬در اﻧﺤﻼل ………‪……………....‬‬

‫‪ ‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي آب ﺧﺎﻟﺺ و اﺗﺎﻧﻮل ﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ از ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ در ﻣﺤﻠـﻮل اﺗـﺎﻧﻮل در‬
‫آب اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫و ﻳﺎ‬ ‫در آب ذرهﻫﺎي ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﺣﻞ ﺷﺪن ………‪……………................‬‬

‫در آب‪ ،‬ﻣﺎدهي ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه وﻳﮋﮔﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬در ﺣﻞ ﺷﺪن ………‪…………...................…....‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻧﺎﭼﻴﺰي در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬آب و ………‪……………....‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪55‬‬
‫درﺳﺖاﻧﺪ؟‬ ‫)‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (65‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ………‪……….............................................................................……....‬‬ ‫ﺗﺴﺖ‬
‫‪ ‬ﻣﺪل ﻓﻀﺎ ﭘﺮﻛﻦ ﻛﺎﺗﻴﻮن ﻳﻜﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺪل ﻓﻀﺎﭘﺮﻛﻦ آﻧﻴﻮن دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﺮﻛﻴﺐ داراي ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ در ﮔﭻ ﺷﻜﺴﺘﻪﺑﻨﺪي و ﺗﺮﻛﻴﺐ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻮدﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻳﻜﻲ ﻣﺎدهاي ﻣﺤﻠﻮل در آب و دﻳﮕﺮي ﻣﺎدهاي ﻛﻢ ﻣﺤﻠﻮل در آب اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺮ دو اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻣﻮﻧﻴﻮم ﻧﻴﺘﺮات‪ ،‬ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻧﻴﻮن ﺑﺎ ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴـﻲ ﻣﻮﺟـﻮد در ﻛـﺎﺗﻴﻮن‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﻨﻬﺎ در ﻳﻜﻲ از آنﻫﺎ ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﻳﻚ آﻧﻴﻮن ﺑﺎ ﺑﺎر ﻛﺎﺗﻴﻮن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪56‬‬
 ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺳﻤﺰ‪ ،‬اﺳﻤﺰ ﻣﻌﻜﻮس و ﺗﺼﻔﻴﻪي آب‬

‫ﻏﺸﺎي ﻧﻴﻤﻪ ﺗﺮاوا‪ :‬دﻳﻮارهاي اﺳﺖ ﻛﻪ روزﻧﻪﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر رﻳﺰي دارد و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ آب و ﺑﺮﺧﻲ ﻳﻮنﻫﺎ اﺟﺎزهي ﻋﺒﻮر ﻣﻲدﻫـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ از ﮔـﺬر‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي درﺷﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺳﻤﺰ )ﮔﺬرﻧﺪﮔﻲ(‪ :‬ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺧﻮدﺑﻪﺧﻮدي ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺣﻼل از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﻏﺸﺎي ﻧﻴﻤﻪ ﺗﺮاوا از ﻣﺤﻠﻮل رﻗﻴﻖﺗـﺮ ﺑـﻪ ﻣﺤﻠـﻮل‬
‫ﻏﻠﻴﻆﺗﺮ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر اﺳﻤﺰي ﻣﺤﻠﻮل‪ :‬ﻓﺸﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ وارد ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻗﻒ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺳﻤﺰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺸﺎر اﺳﻤﺰي آن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي آب ﺑﺮاي ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫آن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﭘﺪﻳﺪهي اﺳﻤﺰ‪ ،‬ﻗﺮار دادن ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻣﻴﻮهﻫﺎي ﺧﺸﻚ در آب و ﻣﺘﻮرم ﺷﺪن آنﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮوك ﺷﺪن ﺧﻴـﺎر در‬
‫آب ﺷﻮر ﻧﻴﺰ ﻣﺜﺎل دﻳﮕﺮي از ﭘﺪﻳﺪهي اﺳﻤﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﻤﺰ ﻣﻌﻜﻮس‪ :‬ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﻏﻴﺮﺧﻮدﺑﻪﺧﻮدي ﻛﻪ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﻮل ﻏﻠﻴﻆﺗـﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﻣﻬـﺎﺟﺮت ﻣﻮﻟﻜـﻮلﻫـﺎي آب از‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ﻏﻠﻴﻆﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻮل رﻗﻴﻖﺗﺮ )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮﺧﻼف روﻧﺪ ﻃﺒﻴﻌﻲ( ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪57‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﺳﻤﺰ ﻣﻌﻜﻮس در ﺗﻮﻟﻴﺪ آب ﺷﻴﺮﻳﻦ از آب درﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫آﻳﺎ در ﺗﻮﻟﻴﺪ آب‬ ‫ﺟﻬﺖ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي‬ ‫آﻳﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺼﺮف‬ ‫آﻳﺎ ﺧﻮدﺑﻪﺧﻮدي‬
‫ﻧﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮد دارد؟‬ ‫ﺣﻼل )آب(‬ ‫اﻧﺮژي دارد؟‬ ‫اﺳﺖ؟‬

‫ﺧﻴﺮ‬ ‫از ﻣﺤﻠﻮل رﻗﻴﻖ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﻏﻠﻴﻆ‬ ‫ﺧﻴﺮ‬ ‫ﺑﻠﻪ‬ ‫اﺳﻤﺰ‬

‫ﺑﻠﻪ‬ ‫از ﻣﺤﻠﻮل ﻏﻠﻴﻆ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻮل رﻗﻴﻖ‬ ‫ﺑﻠﻪ‬ ‫ﺧﻴﺮ‬ ‫اﺳﻤﺰ ﻣﻌﻜﻮس‬

‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲﻫﺎي ﺷﺶ ﮔﺎﻧﻪي آب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﺸﺪه‪ 1 :‬ـ ﻧﺎﻓﻠﺰﻫﺎ ‪ 2‬ـ ﻓﻠﺰﻫﺎي ﺳـﻤﻲ ‪ 3‬ـ آﻻﻳﻨـﺪهﻫـﺎ ‪ 4‬ـ ﺣﺸـﺮهﻛـﺶﻫـﺎ و آﻓـﺖﻛـﺶﻫـﺎ‬

‫‪ 5‬ـ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي آﻟﻲ ﻓﺮار ‪ 6‬ـ ﻣﻴﻜﺮوبﻫﺎ‬

‫ﺳﻪ روش ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪي آب‪:‬‬

‫‪1‬ـ اﺳﻤﺰ ﻣﻌﻜﻮس‬

‫‪ 2‬ـ ﺗﻘﻄﻴﺮ‪ :‬ﺗﺒﺨﻴﺮ و ﺳﭙﺲ ﻣﻴﻌﺎن‬

‫‪58‬‬
 ‫‪2‬ـ ﺻﺎﻓﻲ ﻛﺮﺑﻦ‪ :‬آب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﺸﺪه را از ﺻﺎﻓﻲﻫﺎي ﺣﺎوي ﻛﺮﺑﻦ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﻋﺒﻮر ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲﻫﺎ ﺟﺬب ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در روش اﺳﻤﺰ ﻣﻌﻜﻮس و ﺻﺎﻓﻲ ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲﻫﺎ )ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻴﻜﺮوبﻫﺎ( از آب ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آب ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺷـﺪه‬

‫را ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻠﺮزﻧﻲ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻣﻴﻜﺮوبﻫﺎ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻤﺎر ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲﻫﺎي ﺟﺪا ﺷﺪه از ﻣﻴﺎن‬

‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲﻫﺎي ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه‬ ‫ﻧﺎم روش‬
‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲﻫﺎي ‪ 6‬ﮔﺎﻧﻪي آب‬

‫ﻣﻴﻜﺮوبﻫﺎ ‪ +‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي آﻟﻲ ﻓﺮار‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﻣﻴﻜﺮوبﻫﺎ‬ ‫‪5‬‬ ‫اﺳﻤﺰ ﻣﻌﻜﻮس‬

‫ﻣﻴﻜﺮوبﻫﺎ‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺻﺎﻓﻲ ﻛﺮﺑﻦ‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (66‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ ﻛﻪ در آن ﻣﺤﻠـﻮلﻫـﺎي ‪ C ، B ، A‬و ‪ D‬ﻫﻤﮕـﻲ ﻣﺤﻠـﻮل ‪ NaCl‬ﺑـﺎ ﻏﻠﻈـﺖﻫـﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻮارد زﻳﺮ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪،‬‬ ‫‪ ‬ﺗﻔﺎوت ﻏﻠﻈـﺖ ﻣﺤﻠـﻮلﻫـﺎي ………‪……………....‬‬

‫ﺑـــﻴﺶﺗـــﺮ از ﺗﻔـــﺎوت ﻏﻠﻈـــﺖ ﻣﺤﻠـــﻮلﻫـــﺎي‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………‪……………....‬‬

‫ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬اﮔﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي‬

‫‪C‬‬ ‫ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻈــﺖ ﻣﺤﻠــﻮل ‪ A‬از ﻏﻠﻈــﺖ ﻣﺤﻠــﻮل‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي………‪……………....‬‬ ‫‪ ‬اﮔﺮ ﻏﻠﻈﺖ‬
‫‪D‬‬ ‫ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻈــﺖ ﻣﺤﻠــﻮل ‪ B‬از ﻏﻠﻈــﺖ ﻣﺤﻠــﻮل‬
‫ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل ‪ C‬ﻧﻴﺰ از ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل ‪ A‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………‪…....‬‬ ‫از ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫‪ ‬اﮔﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل ………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪59‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (67‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد ﻣﻄﺮح ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﺪام ﻋﺒﺎرتﻫﺎ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻜﻞ )‪ (I‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )‪ (III‬ﺑﺎ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﻫﻤـﺮاه‬ ‫………‪…………....................…....‬‬ ‫آـ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻜﻞ )‪ (I‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )‪ (II‬ﺑﺪون‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎم دارد‪.‬‬ ‫)‪ ، (I‬اﺳﻤﺰ ………‪……………....‬‬ ‫ب ـ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻜﻞ )‪ (I‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )‪ ، (III‬و ﻧﻴﺰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻜﻞ )‪ (II‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‬
‫پ ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﺷﻜﻞ )‪ ، (III‬وزﻧﻪي ﺳﻤﺖ راﺳﺖ را ﺑﺮدارﻳﻢ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )‪ (I‬ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)‪ (I‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )‪ ، (II‬ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎي ………‪……………..................................‬‬ ‫ت ـ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻜﻞ‬

‫‪) (4‬ب( و )ت(‬ ‫‪) (3‬آ( و )پ(‬ ‫‪) (2‬پ( و )ت(‬ ‫‪) (1‬آ( و )ب(‬

‫‪60‬‬
 1

@DVD_Kounkori
 ‫ﺷﻴﻤﻲ دﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ـ آب‪ ،‬آﻫﻨﮓ زﻧﺪﮔﻲ‬

‫آب اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ و درﻳﺎﻫﺎ‪،‬ﻛﻠﻴﺎت ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ‬

‫اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ و درﻳﺎﻫﺎ‪ %75 :‬ﺳﻄﺢ ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ را آب ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﺳﺖ ـ اﮔﺮ ﻛﺮهي زﻣـﻴﻦ ﻣﺴـﻄﺢ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬آب ﻫﻤـﻪي ﺳـﻄﺢ آن را ﺗـﺎ‬
‫ارﺗﻔﺎع ‪ 2‬ﻣﺘﺮ ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ را ﻣﻲﺗﻮان ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎر ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺟﺮم ﻛﻞ ﻣﻮاد ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه در آب ﻛﺮه ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻣﻴﺰان ﺗﺒﺎدل ﻣﻮاد ﺑﻴﻦ ﻧﻤﻚ ﻛﺮه و آب ﻛﺮه ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ :‬اﻣﺮوزه ‪ 50‬درﺻﺪ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن دﭼﺎر ﺑﻲآﺑﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2025‬ﺣﺪود ‪ 66‬درﺻـﺪ ﻣـﺮدم ﺑـﺎ ﻛﻤﺒـﻮد آب ﻣﻮاﺟـﻪ‬

‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ـ ﺑﻴﺶﺗﺮ آبﻫﺎي روي زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺷﻮر ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﺧﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي و ﻳـﺎ ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ ـ ﻳـﻚ روش‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي آب ﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺑﺮف و ﺑﺎران ﻧﻤﻮﻧﻪاي از آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ : IÀt¼ºIäH‬آبﻫﺎي ﺟﻬﺎن‬
‫‪‬‬‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫آب ﺷﻴﺮﻳﻦ و آب ﺷﻮر درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ‪  ،‬ﻧﻬﺮﻫﺎ و ﺟﻮيﻫﺎ ‪ ‬آبﻫﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ‪ ÂhÄ ÁIÀ½¼¨ ‬‬
‫‪‬‬
‫‪% 97 /2‬‬ ‫‪% 2/15‬‬ ‫رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك‪ ،‬ﺑﺨﺎر آب در ﻫﻮا‬

‫‪2‬‬
 ‫ﻳﻮنﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در آب درﻳﺎ‪:‬‬

‫‪ : Na   Mg2  Ca2  K ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﺮم ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ در آب درﻳﺎ‬

‫‪ : Cl   SO24  CO23  Br ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﺮم آﻧﻴﻮنﻫﺎ در آب درﻳﺎ‬
‫‪ : Cl   Na   SO24  Mg2‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﺮم ﺑﻴﻦ ﻛﻞ ﻳﻮنﻫﺎ‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﻪ آب آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻲ ﻣﻘﺪار ﻛﻤﻲ ﻳﻮن ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ ) ‪ (F ‬ﻣﻲاﻓﺰاﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ دﻧﺪان ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺑﺮاي رﺷﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ‪ CO2‬و ‪ H2O‬ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ P ، S ، N‬و ‪ ....‬ﻧﻴﺰ ﻧﻴـﺎز دارﻧـﺪ آﻣﻮﻧﻴـﻮم ﺳـﻮﻟﻔﺎت‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻛﻮدﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ‪ S‬و ‪ N‬را در اﺧﺘﻴﺎر ﮔﻴﺎه ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻠﻮل‪ :‬ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﻫﻤﮕﻦ از دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎده ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺧﻮاص ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ آن ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮم ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژي‬ ‫ﺿﺪ ﻳﺦ‬ ‫ﻫﻮا‬ ‫ﮔﻼب‬ ‫ﻧﺎم ﻣﺤﻠﻮل‬

‫آب‬ ‫آب‬ ‫) ‪(N2‬‬ ‫ﻧﻴﺘﺮوژن‬ ‫آب‬ ‫ﺣﻼل‬

‫اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﺎدهي‬
‫‪NaCl‬‬ ‫‪ H2O ،Ar،CO2،O2‬و ‪...‬‬ ‫ﺣﻞﺷﻮﻧﺪه‬
‫آﻟﻲ‬

‫اﻗﻴﺎﻧﻮس آرام ‪ ‬درﻳﺎي ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ‪ ‬درﻳﺎي ﺳﺮخ ‪ ‬درﻳﺎي ﻣﺮده )‪) (%27‬ﺑﺤﺮاﻟﻤﻴﺖ( ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﻧﻤﻚﻫﺎي ﺣﻞ ﺷﺪه‬
‫روشﻫﺎي ﺟﺪا ﻛﺮدن ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در آب درﻳﺎ‪ 1 :‬ـ روش ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ‪ 2‬ـ روش ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻧﻤﻚ ﺧﻮراﻛﻲ )‪ : (NaCl‬ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ ﺗﻦ ﺑﺎ روش ﺗﺒﻠﻮر )روش ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ( از آب درﻳﺎ ﺟﺪاﺳﺎزي و اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ :‬ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ‪NaCl‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ ، Na2CO 3‬ﻓﺮاوري ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪي ﻛﻨﺴﺮو ﺗﻦ‪  ،‬ذوب ﻛﺮدن ﻳﺦ ﺟﺎدهﻫﺎ ‪ ‬ﺗﻬﻴﻪي ‪، Na ، Cl2‬‬
‫‪H2 » NaOH‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪%20j»ke‬‬ ‫ﺗﻬﻴﻪ ﺧﻤﻴﺮ ﻛﺎﻏﺬ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬رﻧـﮓ ‪ ،‬ﭘﻼﺳـﺘﻴﻚ و ﺻـﻨﻌﺖ‬
‫‪% 50j»ke‬‬
‫ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻣﺼﺎرف ﺧـﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬ﺗﻐﺬﻳـﻪ ﺟـﺎﻧﻮران‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﻮاد‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ‬

‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ‪ :‬از آب درﻳﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ـ در ﺗﻬﻴﻪي آﻟﻴﺎژﻫﺎ و ﺷﺮﺑﺖ ﻣﻌﺪه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫ردﭘﺎي آب‪ :‬ﻣﻘﺪار آب ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده و در دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻓﺮد )ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ( در ﻳﻚ ﺑﺎزهي زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ردﭘﺎي آب ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺮد‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ دو ﻣﻮرد اﺳﺖ‪ 1 .‬ـ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي روزاﻧﻪ )ﭘﺨﺖ و ﭘﺰ‪ ،‬ﻧﻮﺷﻴﺪن ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻓﺖ و ‪ (....‬ﺣـﺪود ‪ 350‬ﻟﻴﺘـﺮ‬
‫در روز ‪ 2‬ـ ﻛﺎﻻﻫﺎي ﻣﺼﺮﻓﻲ )ﻛﻔﺶ‪ ،‬ﻟﺒﺎس و ‪(...‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ردﭘﺎي آب ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺮد در ﻳﻚ ﺳﺎل ﺣﺪود ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻟﻴﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻳﻮن ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ) ‪ : (K ‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻳﻮنﻫﺎ در اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖﻫﺎي ﺑﺪن اﺳﺖ ـ ﻧﻴﺎز ﺑﺪن ﺑـﻪ ‪ K ‬دو ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ Na ‬اﺳـﺖ ـ ﺑـﻪ ﻧـﺪرت‬

‫ﻛﻤﺒﻮد آن ﺣﺲ ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻣﻮا ﻏﺬاﻳﻲ داراي ‪ K ‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ دﺳﺘﮕﺎه ﻋﺼﺒﻲ ﺿﺮوري اﺳـﺖ ـ‬

‫ﺑﺪون ﻳﻮن ‪ ، K ‬اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻴﺎمﻫﺎي ﻋﺼﺒﻲ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ ـ اﺧﺘﻼل در ﺣﺮﻛﺖ ﻳﻮنﻫﺎي ‪ ، K ‬ﻣﺎﻧﻊ اﻧﺘﻘـﺎل ﭘﻴﺎمﻫـﺎي ﻋﺼـﺒﻲ و ﮔـﺎﻫﻲ‬

‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﺑﺰرگ ﻛﺮه زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻮا ﻛﺮه‪ ،‬آب ﻛﺮه‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻛﺮه و زﻳﺴﺖ ﻛﺮه ﻓﻘﻂ ……………………………‪ .‬آنﻫﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺒﺎدل ﻣﺎده ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .…………………………… ‬از دﻳﺪﮔﺎه ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﭘﻮﻳﺎﺳﺖ و ﺑﺨﺶﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آن ﺑﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﺑـﺮﻫﻢ ﻛﻨﺶﻫـﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ و ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬آب اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ و درﻳﺎﻫﺎ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺰهاي ……………………………‪ .‬دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﻴﻠﻴﺎردﻫﺎ ﺗﻦ ﻣﻮاد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن از ﺳﻨﮓ ﻛﺮه وارد آب ﻛﺮه ﺷﺪه اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻛﻤﻲ ﻣﻮاد از آب درﻳﺎﻫﺎ و اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ‬
‫ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺟﺎﻧﺪاران آﺑﺰي ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﻴﻠﻴﺎردﻫﺎ ﺗﻦ ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ را وارد ﻫﻮا ﻛﺮه ﻧﻤﻮده و ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي از ﻛـﺮﺑﻦ دي اﻛﺴـﻴﺪ ﻣﺤﻠـﻮل در آب را‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪4‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (2‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ‪ ،‬درﻳﺎﻫﺎ و درﻳﺎﭼـﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨـﺎﺑﻊ ارزﺷـﻤﻨﺪي ﺑـﺮاي ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻓﺮاوردهﻫـﺎي ……………………………‪ ، .‬وﺳـﺎﻳﻞ ﺗﺰﻳﻴﻨـﻲ‪ ،‬ﺗﻬﻴـﻪي‬
‫داروﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ‪ ....‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺑﺮف و ﺑﺎران‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﻤﻪي ﻣﻮاد ﺣﻞ ﺷﺪه در آب ﺑﺎران ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﺒﻠﻮر از آن ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬اﮔﺮﭼﻪ ………………‪ .‬درﺻﺪ از ﺣﺠﻢ ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ را آب ﺗﺸﻜﻴﻞ داده اﻣﺎ اﻣﺮوزه ‪ 50‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن از ﻛﻢ آﺑﻲ رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﻴﺮاﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي ﺣﺪود ………………‪ .‬درﺻﺪ آب ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﻬﺎن را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻴﺶﺗﺮ آبﻫﺎي روي زﻣﻴﻦ …………………‪ .‬ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﻣﺼـﺎرف ﻛﺸـﺎورزي و‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (3‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻳﻮن ﺳﻮﻟﻔﺎت ) ‪ ، (SO24‬ﺑﺎر ‪ 2-‬ﺑﻪ اﺗﻢ ﻫﺎي ……………………………‪ .‬ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻫﻤﻪي ……………………………‪ .‬ﻣﻮﺟﻮد در آب آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ در آب ﺣﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻫﻤﻪي ﭼﺸﻤﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻨﺎتﻫﺎ و رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬آﺑﻲ زﻻل و ﺷﻔﺎف دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﺑﺮﺧﻲ از آبﻫﺎي آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻲ ﻣﻘﺪار ﻳﻮنﻫﺎي ﺣﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻗﺪري زﻳﺎد اﺳﺖ ﻛﻪ ……………………………‪ .‬آب را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (4‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ .…………………………… ‬ﺟﺰﺋﻲ از ﻣﺤﻠﻮل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه را در ﺧﻮد ﺣﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺣﺠﻢ آن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﮔﻼب دو آﺗﺸﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﻏﻠﻴﻆ ﭼﻨﺪ ﻣﺎدهي ……………………………‪ .‬در آب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .…………………………… ‬ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻳﻜﻲ از ﻛﻮدﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ واﺣﺪ ﻓﺮﻣـﻮﻟﻲ آن ﺷـﺎﻣﻞ ‪ 8‬ﭘﻴﻮﻧـﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴـﻲ ﺑـﻮده و دو‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﻧﻴﺘﺮوژن و ﮔﻮﮔﺮد را در اﺧﺘﻴﺎر ﮔﻴﺎه ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ .…………………………… ‬ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژي ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل ﻏﻴﺮ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ رﻗﻴﻖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (5‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ در آب درﻳﺎ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ )‪ Mg2 (aq‬وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﺪهي آن ﻧﺎﺷـﻲ از ﺣـﻞ ﺷـﺪن ﺗﺮﻛﻴﺐﻫـﺎي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ‪ MgCl2‬و‬
‫‪ Mg(OH)2‬در آب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ………………………‪ .…………………..‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ روشﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻳﺎ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ از آن ﺟﺪا ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ ﺗﻦ ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑﺎ روش ﺗﻘﻄﻴﺮ از آب درﻳﺎ ﺟﺪاﺳﺎزي و اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از ﻓﻮاﺋﺪ اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺪﻧﻲ از ﺟﻤﻠﻪ دوﻳﺪن اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ اﻓـﺰاﻳﺶ ……………………………‪ .‬در اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖﻫـﺎي ﺑـﺪن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺣﺪود ‪ 50‬درﺻﺪ از ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در ﺟﻬـﺎن‪ ،‬ﻃـﻲ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ……………………………‪ ، .‬ﻓﺮاوردهﻫـﺎي ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ را ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪6‬‬
 ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻳﻮنﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﻠﻮل‬

‫ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻳﻮنﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬ﻳﻮن دﻳﮕﺮي را ﺑﻪ آن ﻣﻲاﻓﺰاﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎدهي ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل )رﺳﻮب( ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮاد ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪Ca 3 (PO4 )2‬‬ ‫‪ 1‬ـ ‪، BaSO4 ، AgCl‬‬

‫‪ 2‬ـ اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰي )ﺑﻪ ﺟﺰ اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﮔﺮوه ‪ 1‬و اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﮔﺮوه ‪ 2‬از ‪ Ca‬ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ(‬

‫‪ 3‬ـ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰي )ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﺎزﻫﺎي ﻗﻮي(‬

‫‪(RCOO)2 Ca‬‬ ‫‪ 4‬ـ ﻧﻤﻚ ﺣﺎﺻﻞ از واﻛﻨﺶ ﺻﺎﺑﻮن ﺑﺎ ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎي آب ﺳﺨﺖ‪ (RCOO)2 Mg :‬و‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (6‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻣﺤﻠﻮل ……………………………‪ .‬ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﺳﺪﻳﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت‪ ،‬رﺳﻮﺑﻲ زرد رﻧﮓ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻤﻮدن ﻣﺤﻠﻮل ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﺳﺪﻳﻢ ……………………………‪ ، .‬ﻳﻮنﻫﺎي ﻛﻠﺴﻴﻢ و ﺳﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑـﺎ ﻳﻮنﻫـﺎي‬
‫……………………………‪ .‬و ﻛﻠﺮﻳﺪ واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬از واﻛﻨﺶ ﻣﺤﻠﻮل ……………………………‪ .‬ﻧﻴﺘﺮات ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣـﺪﺗﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣـﺮور رﺳـﻮﺑﻲ ﺳـﻔﻴﺪ رﻧـﮓ ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ……………………………‪ .‬ﻣﻮل ﭘﻮدر ﻧﻘﺮه ﻧﻴﺘﺮات ﺑﻪ ‪ 0/1‬ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/2‬ﻣﻮﻻر ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ‪ ،‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺤﻠﻮل‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬

‫‪7‬‬
 ‫در ﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ و ‪ppm‬‬

‫در ﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ )‪ : (W / W‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮم ﻣﺎدهي ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه در ‪ 100‬ﮔﺮم از ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل‪.‬‬

‫ﻏﻠﻈﺖ ‪ : ppm‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮم ﻣﺎدهي ﺣﻞ ﺷﺪه در ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﮔﺮم از ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل‪.‬‬

‫رواﺑﻂ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻏﻠﻈﺖﻫﺎ‪:‬‬

‫‪d‬‬

‫‪d‬‬

‫‪: ppm‬‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ درﺑﺎرهي‬

‫‪1‬ـ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ‪ ، ppm‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻌﻤﻮﻻً‪ :‬ﺟﺮم ﻣﺤﻠﻮل ‪ ‬ﺟﺮم ﺣﻼل‬
‫‪2‬ـ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ‪ ، ppm‬اﻏﻠﺐ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل را ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﮕﺎﻟﻲ آب ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1g.mL1‬ﻓـﺮض ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ )ﻣﮕـﺮ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻃـﺮاح ﭼﮕـﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﺤﻠﻮل را ﺑﻪ ﻣﺎ داده ﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪3‬ـ ﺑﺮاي ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي داراي ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻏﻠﻈﺖ ‪ ppm‬را ﻣﻌﺎدل ﻏﻠﻈﺖ »ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم در ﻟﻴﺘﺮ« در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﮔﻠﻮﻛﻮﻣﺘﺮ‪ :‬دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻗﻨﺪ ﺧﻮن ـ ﻋﺪد روي ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﮔﻠﻮﻛﺰ در ﻳﻚ دﺳﻲ ﻟﻴﺘﺮ )‪ (dL‬ﺧـﻮن‬

‫‪1dL  10L‬‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪي ﺣﻔﻈﻲ درﺑﺎرهي درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻧﻤﺎد درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ % w / w‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ درﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﭘﺰﺷﻜﻲ ‪ ،‬داروﺳﺎزي‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي و ﻧﻴﺰ زﻧﺪﮔﻲ روزاﻧﻪ ﺑﺎ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﺳﺮﻛﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻮل ‪ %5‬ﺟﺮﻣﻲ اﺳﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ )اﺗﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ( در آب اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬ـ در ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﻏﻠﻴﻆ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ‪ %70‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫رﻗﻴﻖ ﻛﺮدن ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺻﺤﺒﺖ از رﻗﻴﻖ ﻛﺮدن ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ آب ﻣﻘﻄﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از راﺑﻄﻪي زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (7‬ـ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ‪ 25‬ﮔﺮم ﻣﺤﻠﻮل …………………‪ .‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ اﺗﺎﻧﻮل را ﺑﺎ ‪ 125‬ﮔﺮم ﻣﺤﻠﻮل ‪ 20‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ اﺗﺎﻧﻮل ﻣﺨﻠﻮل‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ اﺗﺎﻧﻮل در ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﺪام ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪.…………………… (4‬‬ ‫‪30 (3‬‬ ‫‪25 (2‬‬ ‫‪15 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (8‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در …………………‪ .‬ﻣﻮل اﺗﺎﻧﻮل ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻘﺪار …………………‪ .‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﺑﺮم ﺧﺎﻟﺺ ﺣﻞ ﻛﻨﻴﻢ ﻏﻠﻈـﺖ ﺑـﺮم در‬
‫)‪(H  1 , C  12 , Br  80: g.mol 1‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل ﺣﺎﺻﻞ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺮم را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3 g.mL1‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪23/3 (3‬‬ ‫‪18/7 (2‬‬ ‫‪13/5 (1‬‬

‫‪10‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (9‬ـ در ‪ 46/4‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ……………………‪ .‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ اﺳﺘﻮن در آب ﺑـﺎ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ………………‪ .‬ﮔـﺮم ﺑـﺮ ﺳـﺎﻧﺘﻲ‬
‫)‪(H  1 , C  12 , O  16 : g.mol 1‬‬ ‫ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲ ﻣﻮل اﺳﺘﻮن وﺟﻮد دارد؟‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪134/4 (3‬‬ ‫‪128/9 (2‬‬ ‫‪124/6 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (10‬ـ ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪي ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﺳﺎزي ﺳﺎﻻﻧﻪ دو ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻗﻮﻃﻲ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﻫﺮ ﻳـﻚ ﺣـﺎوي ……………………………‪ .‬ﮔـﺮم ﻧﻮﺷـﺎﺑﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻣﺼﺮف ﺳﺎﻻﻧﻪي آب در اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ……………………………‪ .‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻏﻠﻈـﺖ ﺷـﻜﺮ در‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ و ﻣﺼﺮف ﺳﺎﻻﻧﻪي ﺷﻜﺮ در اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ( ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﺗﻤﺎم آب‬
‫ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ وارد ﻧﻮﺷﺎﺑﻪﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪.……………… ،15 (4‬‬ ‫‪126 ،15 (3‬‬ ‫‪.…………………………… (2‬‬ ‫‪126 ، .……………… (1‬‬

‫‪11‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (11‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮل ﮔﻠﻮﻛﺰ در ‪ 125mL‬ﻣﺤﻠﻮل ……………………………‪ .‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ آن وﺟﻮد دارد؟ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﺤﻠـﻮل ﻣـﻮرد‬
‫‪(H  1‬‬ ‫ﻧﻈﺮ را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1 / 2g.mL1‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪، C  12 ، O  16 : g.mol 1 ) .‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬
‫‪1 (3‬‬ ‫‪1 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪8‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (12‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ‪ 0/4‬ﻣﻮل ﻣﺘﺎﻧﻮل را در ……………………………‪ .‬ﮔﺮم آب ﺣﻞ ﻧﻤﻮده ﺳﭙﺲ ………………‪ .‬ﮔﺮم از ﻣﺤﻠـﻮل‬
‫ﺣﺎﺻــﻞ را ﺑــﺎ ‪ 40‬ﮔــﺮم ﻣﺤﻠــﻮل ‪ 3/6‬درﺻــﺪ ﺟﺮﻣــﻲ ﻣﺘــﺎﻧﻮل ﻣﺨﻠــﻮط ﻛﻨــﻴﻢ درﺻــﺪ ﺟﺮﻣــﻲ ﻣﺘــﺎﻧﻮل در ﻣﺤﻠــﻮل ﻧﻬــﺎﻳﻲ ﻛــﺪام اﺳــﺖ؟‬
‫)‪(H  1 , C  12 , O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪12 (3‬‬ ‫‪10 (2‬‬ ‫‪8 (1‬‬

‫‪12‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (13‬ـ ﺑﻪ ……………………‪ .‬ﮔﺮم ﻣﺤﻠﻮل ‪ 40‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮل ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات ﺧﺎﻟﺺ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨـﻴﻢ ﺗـﺎ‬
‫)‪(N  14 , O  16 , K  39: g.mol 1‬‬ ‫درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ ‪ 75‬درﺻﺪ ارﺗﻘﺎء ﻳﺎﺑﺪ؟‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪34/7 (3‬‬ ‫‪40/2 (2‬‬ ‫‪43/2 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (14‬ـ در ‪ 125 mL‬ﻣﺤﻠﻮل ……………………………‪ .‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑـﺎ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ‪ 1/2‬ﮔـﺮم ﺑـﺮ ﺳـﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘـﺮ‬
‫‪ H2SO4‬وﺟﻮد دارد؟ )‪( H  1 , O  16 , S  32 : g.mol 1‬‬ ‫ﻣﻜﻌﺐ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮل‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪1/25 (3‬‬ ‫‪0/750 (2‬‬ ‫‪0/375 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬

‫‪13‬‬
‫ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﻛﻠﺮﻳـﺪ را در ﺷـﺮاﻳﻂ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد در ﻣﻘـﺪاري آب ﺣـﻞ ﻧﻤـﻮده و ﺣﺠـﻢ‬ ‫……………………………‪.‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (15‬ـ‬
‫ﻣﺤﻠﻮل را ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺑﻪ ‪ 500mL‬ﻣﻲرﺳﺎﻧﻴﻢ‪ .‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1 / 2 g.mL1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ در‬
‫)‪( H  1 , Cl  35 / 5 : g.mol 1‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪36/5 (4‬‬ ‫‪.…………………………… (3‬‬ ‫‪18/25 (2‬‬ ‫‪16/25 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (16‬ـ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻬﻴﻪي ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ از آب درﻳﺎ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺗﻨﻬﺎ ……………………………‪ .‬درﺻﺪ از ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ )‪ 30‬روز ﻛﺎري( ‪ 9/2‬ﺗﻦ ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﻮد ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ آب درﻳﺎ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻓﺮاوري ﻣﻲﺷﻮد؟ ﻏﻠﻈﺖ‬
‫) ‪(Mg  24: g.mol 1‬‬ ‫ﻳﻮن ‪ Mg2‬در آب درﻳﺎ را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1150ppm‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪) .‬ﭼﮕﺎﻟﻲ آب درﻳﺎ را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1 / 0g.mL1‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪2 / 5  104 (3‬‬ ‫‪2 / 0 104 (2‬‬ ‫‪1 / 0 105 (1‬‬

‫‪14‬‬
‫و ﭼﮕـﺎﻟﻲ آب اﻳـﻦ درﻳﺎﭼـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫‪.…………………………… ppm‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (17‬ـ اﮔﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﺑﺮﻣﻴﺪ در آب ﻳﻚ درﻳﺎﭼﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪ 1 / 1g.mL1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ……………………………‪ .‬درﺻﺪ از ﺑﺮم وارد ﺷﺪه در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﺨﺮاج اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﻫﺮ‬
‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮم‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از آب اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪ ﻻزم اﺳﺖ و ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﺑﺮﻣﻴﺪ در آب اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻮل ﺑﺮ ﻟﻴﺘﺮ ﺑـﻪ ﺗﻘﺮﻳـﺐ ﭼﻨـﺪ اﺳـﺖ؟‬
‫) ‪(Br  80: g.mol 1‬‬ ‫)ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‪.‬‬

‫‪.…………….…………………… (2‬‬ ‫‪.…………………………… ،‬‬ ‫‪25 (1‬‬

‫‪1 / 65  103 ، .………………… (4‬‬ ‫‪1 / 65  103 ، 25 (3‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (18‬ـ در ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي ﻳﻮنﻫﺎي ﺳـﻮﻟﻔﺎت ﻣﻮﺟـﻮد در ﭘﺴـﺎب ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ‪ ،‬از ﻓﻴﻠﺘﺮﻫـﺎي ﻣﺨﺼﻮﺻـﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﺬب آن ﺣﺪاﻛﺜﺮ ……………………………‪ .‬ﻣﻮل ﻳﻮن ﺳﻮﻟﻔﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﭼﻨـﺪ ﻣﺘـﺮ‬
‫ﻣﻜﻌﺐ ﭘﺴﺎب ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﺳﻮﻟﻔﺎت در آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 480ppm‬اﺳﺖ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻤﻮد؟ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﭘﺴـﺎب ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ را‬
‫)‪(O  16 , S  32: g.mol 1‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1g.mL1‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪.……………… (4‬‬ ‫‪4/0 (3‬‬ ‫‪2/5 (2‬‬ ‫‪2/0 (1‬‬

‫‪15‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﺮ اﺛـﺮ ﺳـﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣـﻞ ‪2‬‬ ‫‪.…………………………… ppm‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (19‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﺳﺮب ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺗﻦ از اﻳﻦ ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم ﺳﺮب )‪ (IV‬اﻛﺴﻴﺪ وارد ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﻲﺷﻮد؟ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻫﻤـﻪي ﺳـﺮب ﻣﻮﺟـﻮد در ﺳـﻮﺧﺖ ﻣـﻮرد‬
‫)‪(O  16 , Pb  207 : g.mol 1‬‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺮب )‪ (IV‬اﻛﺴﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪239/0 (3‬‬ ‫‪119/5 (2‬‬ ‫‪59/75 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (20‬ـ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ………………‪ .‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ از ﺳﺪﻳﻢ ﺳﻴﻠﻴﻜﺎت ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﻲ ‪ ، 1 / 2g.mL1‬ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﺳـﺪﻳﻢ در‬
‫اﺳــــﺖ‪ ،‬ﭼﻨــــﺪ ﻛﻴﻠــــﻮﮔﺮم ﺳــــﺪﻳﻢ ﺳــــﻴﻠﻴﻜﺎت ﺑــــﺎ ﺧﻠــــﻮص ‪ 92‬درﺻــــﺪ ﻻزم اﺳــــﺖ؟‬ ‫‪.…………………………… ppm‬‬ ‫آن ﺑﺮاﺑــــﺮ‬
‫)‪(O  16 , Na  23 , Si  28 : g.mol 1‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪4/6 (3‬‬ ‫‪8/4 (2‬‬ ‫‪9/6 (1‬‬

‫‪16‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (21‬ـ در ﻣﺤﻠﻮل ……………………………‪ .‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﺳﺪﻳﻢ ﻓﺴﻔﺎت‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﺳﺪﻳﻢ ﺑـﺮ ﺣﺴـﺐ ‪ ppm‬ﭼﻨـﺪ اﺳـﺖ؟‬
‫)‪(O  16 , P  31 , Na  23 : g.mol 1‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪86250 (3‬‬ ‫‪68210 (2‬‬ ‫‪43125 (1‬‬

‫ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫‪.…………………………… ppm‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (22‬ـ ﭼﻨﺎنﭼـﻪ ﻏﻠﻈـﺖ ﮔـﻮﮔﺮد در ﻧـﻮﻋﻲ ﺑﻨـﺰﻳﻦ ﺑـﺎ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ‪ 0 / 8 g.mL1‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻃﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ در ﺳﺎل ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ وارد‬ ‫‪.…………………………… Km‬‬ ‫ﺧﻮدروﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ؟ ﺧﻮدرو ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ازاي ﭘﻴﻤﻮدن ﻫﺮ ‪ 10Km‬ﻣﺴﺎﻓﺖ‪ 1/2 ،‬ﻟﻴﺘﺮ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﻓـﺮض ﻛﻨﻴـﺪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫‪ 80‬درﺻﺪ از ﮔﻮﮔﺮد ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪(O  16 , S  32: g.mol 1) .‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪857/2 (3‬‬ ‫‪541/9 (2‬‬ ‫‪428/6 (1‬‬

‫‪17‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (23‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻗﻨﺪ ﺧﻮن ﻳﻚ ﻓﺮد‪ ،‬ﮔﻠﻮﻛﻮﻣﺘﺮ ﻋﺪد ……………………………‪ .‬را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣـﻲ و‬
‫ﻧﻴـــﺰ ﻏﻠﻈـــﺖ ﻣـــﻮﻻر ﮔﻠـــﻮﻛﺰ در ﺧـــﻮن ﻓـــﺮد ﻣـــﻮرد ﻧﻈـــﺮ ﺑـــﻪ ﺗﺮﺗﻴـــﺐ ﻛﺪاماﻧـــﺪ؟ ﭼﮕـــﺎﻟﻲ ﺧـــﻮن را ﺑﺮاﺑـــﺮ ‪ 1g.mL1‬ﻓـــﺮض ﻛﻨﻴـــﺪ‪.‬‬
‫)‪( H  1 , C  12 , O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪.…………………………… ، 0/270 (2‬‬ ‫‪0/0075 ، .…………………………… (1‬‬

‫‪0/0075 ، 0/270 (4‬‬ ‫‪.……………….………………………… (3‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (24‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهي زﻳﺮ‪ .………………… ،‬ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ﺳﺪﻳﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﻲ ‪ 1/05‬ﻛﻪ ﻏﻠﻈـﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨـﺪ ﮔـﺮم ﻣﺤﻠـﻮل ﺳـﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﺳـﻴﺪ ﻛـﻪ ﻏﻠﻈـﺖ ‪ H2SO4‬در آن ‪84‬‬ ‫‪.…………………………… ppm‬‬ ‫‪ NaOH‬در آن ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻨﺜﻲ ﻣﻲﺷﻮد؟ )‪NaOH(aq)  H2SO4 (aq)  Na2SO4 (aq)  H2O(l‬‬

‫)‪(H  1 , O  16 , S  32: g.mol 1‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪0/98 (3‬‬ ‫‪2/42(2‬‬ ‫‪0/49 (1‬‬

‫‪18‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (25‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ آب ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﻪ ………………‪ .‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ………………‪ .‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﺳﺪﻳﻢ ﺳـﻮﻟﻔﺎت ﺑـﺎ‬
‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ‪ 1 / 2 g.cm 3‬اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﺳﺪﻳﻢ در ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 460ppm‬ﺷـﻮد؟ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﻣﺤﻠـﻮل ﻧﻬـﺎﻳﻲ را ﺑﺮاﺑـﺮ ‪1g.cm 3‬‬
‫)‪(O  16 , Na  23 , S  32 : g.mol 1‬‬ ‫ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪29/95 (3‬‬ ‫‪19/96 (2‬‬ ‫‪14/25 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (26‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ‪ 20mL‬ﻣﺤﻠـﻮل …………………‪ .‬ﻣـﻮﻻر ﭘﺘﺎﺳـﻴﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴـﻴﺪ را ﺑـﺎ ‪ 4mL‬ﻣﺤﻠـﻮل …………………‪ .‬درﺻـﺪ‬
‫ﺟﺮﻣﻲ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﻲ ‪ 1 / 5 g.mL1‬ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻤﻮده و ﺳﭙﺲ ‪ 2/8‬ﮔﺮم ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﻢ و در ﭘﺎﻳﺎن‬
‫‪ 16 mL‬آب ﺑـــﻪ آن اﺿـــﺎﻓﻪ ﻧﻤـــﺎﺋﻴﻢ‪ ،‬ﻏﻠﻈـــﺖ ﻳـــﻮن )‪ K  (aq‬در ﻣﺤﻠـــﻮل ﻧﻬـــﺎﻳﻲ ﺑـــﺮ ﺣﺴـــﺐ ‪ mol.L1‬ﻛـــﺪام ﺧﻮاﻫـــﺪ ﺑـــﻮد؟‬
‫)‪(O  16 , K  39 : g.mol 1‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪3/6 (3‬‬ ‫‪2/4 (2‬‬ ‫‪1/6 (1‬‬

‫‪19‬‬
 ‫) ‪(H  1 ، C  12 ، O  16 ، Na  23 : g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (27‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺣﺠﻢ ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه راﺣﺖﺗﺮ از اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺟﺮم آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪.…………………………… mol.L‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪ ‬اﮔﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻠﻮﻛﻮﻣﺘﺮ ﻋﺪد ……………‪ .‬را ﻧﺸﺎن دﻫـﺪ ﻏﻠﻈـﺖ ﮔﻠـﻮﻛﺰ ﺧـﻮن ﺑـﻪ ﺗﻘﺮﻳـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﻣﺤﻠﻮل ………………‪ .‬ﻣﻮﻻر ﺳﻮد ﻣﻲﺗﻮان ‪ 10‬ﮔﺮم ‪ NaOH‬را در ﻧﻴﻢ ﻟﻴﺘﺮ آب ﺣﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻠﻮﻛﻮﻣﺘﺮ ﻋﺪد ………………‪ .‬را ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ و ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﺧـﻮن ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 1g.mL1‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻈـﺖ ﮔﻠـﻮﻛﺰ ﺧـﻮن ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪ 9 / 5  103 ppm‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪20‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (28‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﻛـﻪ ﻏﻠﻈـﺖ ﻳﻮنﻫـﺎ را در ﻧﻤﻮﻧـﻪاي از آب ﻳـﻚ درﻳﺎﭼـﻪ ﻧﺸـﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ از ﺗﺒﺨﻴـﺮ ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫…………………‪ .‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ از اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ آب‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﺟﺮم ﻧﻤﻚ ﺑﺪون آب ﺳﺪﻳﻢ ﺑﺎ ﺟﺮم ﻧﻤﻚ ﺑﺪون آب ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫) ‪(Na  23 ، Mg  24 ، O  16 ، S  32: g.mol 1‬‬ ‫)ﭼﮕﺎﻟﻲ آب ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1g.mL1‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪29/5 (1‬‬
‫‪SO24‬‬ ‫‪Mg2‬‬ ‫‪Na ‬‬ ‫ﻳﻮن‬
‫‪59 (2‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻳﻮن )ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻳﻮن‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد‬ ‫……………………………‪.‬‬ ‫……………………………‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم آب(‬ ‫‪62/5 (3‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬

‫‪21‬‬
 ‫اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي و ﻣﺴﺎﺋﻞ آن‬

‫اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي‪ :‬ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار از ﻳﻚ ﻣﺎدهي ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮔﺮم( ﻛﻪ در دﻣﺎي ﻣﻌﻴﻦ در ‪ 100‬ﮔﺮم ﺣﻼل ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ دﻳﮕﺮ‪ :‬ﻣﻘﺪارﮔﺮم ﻣﺎدهي ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﻛﻪ در دﻣﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ در ‪ 100‬ﮔﺮم ﺣﻼل ﺣﻞ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ ﺳﻴﺮﺷﺪه را ﭘﺪﻳﺪ آورد‪.‬‬

‫¬‪½kº¼{ ®e ³o‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﺎي اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪JA 100g‬‬

‫ﺳﻨﮓ ﻛﻠﻴﻪ‪ :‬ﺣﺪود ‪ %3‬از اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺳﻨﮓ ﻛﻠﻴﻪ دارﻧﺪ ـ رﺳﻮبﻫﺎي ﻛﻠﺴﻴﻢ دار ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ ﻣﻘـﺪار اﻳـﻦ رﺳـﻮبﻫﺎ در ادرار اﻓـﺮادي ﻛـﻪ‬
‫ﺳﻨﮓ ﻛﻠﻴﻪ دارﻧﺪ ﺑﻴﺶ از اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي آنﻫﺎ اﺳﺖ ـ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﻳﺠﺎد ﺳﻨﮓ ﻛﻠﻴﻪ‪ :‬زﻣﻴﻨﻪي ژن ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ‪ ،‬ﻛـﻢ‬
‫ﺗﺤﺮﻛﻲ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻧﻤﻚ ﺧﻮراﻛﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺷﻴﺪن ﻛﻢ آب‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺣﻴﻮاﻧﻲ‪ ،‬اﺧﺘﻼﻻت ﻫﻮرﻣﻮﻧﻲ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮدار »اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ـ دﻣﺎ«‬

‫‪1‬ـ در ﻣـﻮرد ﻟﻴﺘـﻴﻢ ﺳـﻮﻟﻔﺎت ) ‪ ، (Li2SO4‬دﻣـﺎ ﺑـﺎ اﻧﺤﻼلﭘـﺬﻳﺮي‬

‫راﺑﻄﻪي واروﻧﻪ دارد‪.‬‬

‫‪2‬ـ دﻣﺎ روي اﻧﺤﻼلﭘـﺬﻳﺮي ‪ NaCl‬ﻛﻢﺗـﺮﻳﻦ ﺗـﺄﺛﻴﺮ را دارد زﻳـﺮا‬

‫ﺷﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ NaCl‬از ﻫﻤﻪ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬ـ ‪ KNO 3‬داراي ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﻮده ﭘـﺲ ﺗـﺄﺛﻴﺮ دﻣـﺎ‬

‫روي اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي آن از ﻫﻤـﻪ ﺑﻴﺶﺗـﺮ اﺳـﺖ و ﺑـﺮﺧﻼف ﺳـﺎﻳﺮ‬

‫ﻧﻤﻚﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﻲ آن ﺧﻄﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (29‬ـ اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات در دﻣﺎي ‪ 350 C‬ﺑﺮاﺑـﺮ ……………………………‪ .‬ﮔـﺮم در ‪ 100‬ﮔـﺮم آب اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮﻻر ﻣﺤﻠـﻮل ﺳﻴﺮﺷـﺪهي ﭘﺘﺎﺳـﻴﻢ ﻧﻴﺘـﺮات‬ ‫‪.……………… g.mL‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮﺷﺪهي ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات در اﻳﻦ دﻣﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫در دﻣﺎي ‪ 350 C‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮﺷﺪهي ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات از ‪ 4‬ﻟﻴﺘﺮ آب در دﻣﺎي ‪ ، 350 C‬ﺑـﻪ ﺗﻘﺮﻳـﺐ ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮل‬
‫) ‪(N  14 ، O  16 ، K  39: g.mol 1‬‬ ‫ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات ﻻزم اﺳﺖ؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫‪.…………………………… ، 5 (2‬‬ ‫‪10 ، .…………………………… (1‬‬

‫‪10 ، 5 (4‬‬ ‫‪.………………….……………… (3‬‬

‫‪23‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (30‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ اﻧﺤﻼل ﭘﺬﻳﺮي ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات در دﻣـﺎي ﻣﻌـﻴﻦ ﺑﺮاﺑـﺮ ……………………………‪ .‬ﮔـﺮم ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد از‬
‫ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺑﺎرهي ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮ ﺷﺪهي ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات در اﻳﻦ دﻣﺎ ﻛﻪ داراي ﭼﮕﺎﻟﻲ ……………………………‪ .‬ﮔﺮم ﺑﺮ ﺳـﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﻜﻌﺐ اﺳﺖ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫)‪(N  14 , O  16 , Ca  40 : g.mol 1‬‬
‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ‪ 37/5‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮﻻر آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3/75‬ﻣﻮﻻر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻧﻴﺘﺮات در ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 28353 / 6 ppm‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در دﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ 25 ،‬ﮔﺮم آب ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺣﺪود ‪ 0/09‬ﻣﻮل ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات را در ﺧﻮد ﺣﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪24‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (31‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار روﺑﻪرو‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫»ﻣﺤﻠﻮل ‪ ..............‬ﮔﺮم ‪ ..................‬در ‪ 100‬ﮔﺮم آب در دﻣﺎي ‪ ، ..................‬ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل ‪ ...................‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪«.‬‬
‫آ ـ …………………‪ .‬ـ ﺳﺪﻳﻢ ﻧﻴﺘﺮات ـ ‪ 100C‬ـ ﺳﻴﺮﺷﺪه‬
‫ب ـ ………………‪ .‬ـ ﻟﻴﺘﻴﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت ـ ‪ 300C‬ـ ﻓﺮاﺳﻴﺮﺷﺪه‬
‫پ ـ ……………‪ .‬ـ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات ـ ‪ 500C‬ـ ﺳﻴﺮﻧﺸﺪه‬
‫ت ـ ……………‪ .‬ـ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ـ ‪ 00C‬ـ ﺳﻴﺮﺷﺪه‬

‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (32‬ـ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻜﻞ روﺑﻪرو ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮات اﻧﺤﻼلﭘـﺬﻳﺮي ﭼﻨـﺪ ﻧﻤـﻚ را در دﻣﺎﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ در آب ﻧﺸـﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫…………………‪ .‬ﮔﺮم ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮ ﺷﺪهي ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات ﺑﺎ دﻣﺎي ‪ 40 C‬را ﺗﺎ دﻣﺎي ‪ 34 C‬ﺳﺮد ﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﭼﻨـﺪ ﮔـﺮم از اﻳـﻦ ﻧﻤـﻚ از‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ﺧﺎرج و ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﻠﻮر ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪5/2 (1‬‬

‫‪6/5 (2‬‬

‫‪1/5 (3‬‬

‫‪.………………… (4‬‬

‫‪25‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (33‬ـ اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﺳﺪﻳﻢ اﮔﺰاﻻت در دﻣﺎي ‪ 30 C‬ﺑﺮاﺑﺮ ………………‪ .‬ﮔﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 69‬ﮔﺮم ﻣﺤﻠﻮل ﺳـﻴﺮ‬
‫ﮔـﺮم ﻧﻤـﻚ رﺳـﻮب ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﻛـﻪ…………………‪.‬‬ ‫ﺷﺪهي ﺳﺪﻳﻢ اﮔﺰاﻻت را از دﻣﺎي ‪ 80 C‬ﺗﺎ دﻣﺎي ‪ 30 C‬ﺳـﺮد ﻛﻨـﻴﻢ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻣـﻲﻛﻨﻴﻢ‬
‫اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي اﻳﻦ ﻧﻤﻚ در دﻣﺎي ‪ 80 C‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪.…………………………… (4‬‬ ‫‪28 (3‬‬ ‫‪24 (2‬‬ ‫‪34 (1‬‬

‫ﺗﺴــﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (34‬ـ ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻧﻤــﻮدار زﻳــﺮ‪ ،‬در ﭼــﻪ دﻣــﺎﻳﻲ )ﺑــﺮ ﺣﺴــﺐ ‪ ( C‬ﻏﻠﻈــﺖ ﻣﺤﻠــﻮل ﺳــﻴﺮ ﺷــﺪهي ﻟﻴﺘــﻴﻢ ﺳــﻮﻟﻔﺎت ﺑــﻪ‬
‫……………………………‪ .‬ﻣﻮﻻر ﻣﻲرﺳﺪ؟ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮ ﺷﺪهي ﻟﻴﺘﻴﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت در دﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ را ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 1/27‬ﮔـﺮم ﺑـﺮ ﺳـﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﻜﻌﺐ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫)‪(Li  7 , O  16 , S  32: g.mol 1‬‬

‫‪10 (1‬‬

‫‪37 (2‬‬

‫‪50(3‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬

‫‪26‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (35‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ﻣـﻮل ﭘﺘﺎﺳـﻴﻢ ﻧﻴﺘـﺮات را در دﻣـﺎي ‪ 40C‬در …………………‪ .‬ﻟﻴﺘـﺮ آب ﺣـﻞ‬
‫)‪(N  14 , O  16 , K  39: g.mol 1‬‬ ‫ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮﺷﺪهاي از اﻳﻦ ﻧﻤﻚ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ؟‬

‫‪6/13 (1‬‬

‫‪4/26 (2‬‬

‫‪2/97 (3‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (36‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ ﭼﻨﺎنﭼﻪ …………………‪ .‬ﮔﺮم ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮﺷﺪهي ﺳـﺪﻳﻢ ﻧﻴﺘـﺮات در دﻣـﺎي ‪ 30C‬ﺗـﺎ ‪10C‬‬
‫ﺳﺮد ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺮم ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪72 (1‬‬

‫‪70 (2‬‬

‫‪68 (3‬‬

‫‪.…………………… (4‬‬

‫‪27‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (37‬ـ ﻃﺒﻖ ﻧﻤﻮدار روﺑﻪرو‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت درﺑﺎرهي ﻧﻤﻚﻫﺎي ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘـﺮات‬ ‫……………………………‪.‬‬ ‫‪ ‬در دﻣﺎي‬
‫دو ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮﺷﺪهاي از ﻟﻴﺘﻴﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻛﻪ در آن ﺟـﺮم‬
‫آب‪ .…………………………… ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮم ﻧﻤﻚ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫دﻣﺎي ‪ 600C‬را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد دو ﻧﻤﻚ‪ ،‬ﺑـﺎ رﻳﺨـﺘﻦ ……………………………‪ .‬ﮔـﺮم‬
‫از ﻧﻤﻚ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ در ‪ 100‬ﮔـﺮم آب در دﻣـﺎي ‪ 300C‬ﻳـﻚ ﻣﺤﻠـﻮل‬
‫ﺳﻴﺮﻧﺸﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻟﻴﺘـﻴﻢ ﺳـﻮﻟﻔﺎت را در دﻣـﺎي ‪600C‬‬ ‫……………………………‪.‬‬ ‫‪ ‬اﮔﺮ‬
‫درون ‪ 200g‬آب ﺑﺮﻳﺰﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮﺷﺪه ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣﻲآﻳـﺪ ﻛـﻪ‬
‫‪ 10g‬ﻧﻤﻚ در آن رﺳﻮب ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪28‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (38‬ـ ﺑﺎ ﺣﻞ ﻛﺮدن ……………………………‪ .‬ﮔﺮم آﻣﻮﻧﻴﻮم ﺑﺮﻣﻴﺪ در ……………………………‪ .‬ﮔـﺮم آب در دﻣـﺎي ﻣﻌـﻴﻦ‬
‫ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ ﺳﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﻫﻤﺎن دﻣﺎ‪ 416 ،‬ﮔﺮم ﻧﻤﻚ آﻣﻮﻧﻴﻮم ﺑﺮﻣﻴﺪ را در ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم آب ﺑﺮﻳﺰﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از‬
‫ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط ﺳﻴﺮ ﺷﺪهي ﻫﻤﮕﻦ درﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪ 13/5 ‬درﺻﺪ از ﺟﺮم اوﻟﻴﻪي ﻧﻤﻚ‪ ،‬از ﻇﺮف ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪ 15/5‬درﺻﺪ از ﺟﺮم اوﻟﻴﻪي ﺣﻼل‪ ،‬آب اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪ 7/5‬درﺻﺪ از ﺟﺮم اوﻟﻴﻪي ﻧﻤﻚ‪ ،‬آب از ﻇﺮف ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪ 11/4‬درﺻﺪ از ﺟﺮم ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻚ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪29‬‬
 ‫راﺑﻄﻪي اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي )‪ (S‬و دﻣﺎ ) ‪: ( ‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (39‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول روﺑﻪرو ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي )‪ (S‬ﺳﺪﻳﻢ ﻧﻴﺘﺮات دردﻣﺎﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن )‪ (‬اﺳﺖ در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد‬
‫زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪10‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻟـــﻪي اﻧﺤﻼلﭘـــﺬﻳﺮي ﺳـــﺪﻳﻢ ﻧﻴﺘـــﺮات ﺑـــﻪ ﺻـــﻮرت‬

‫)‪ (0C‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪ S  0 / 8  72‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪gNaNO 3‬‬
‫(‪S‬‬ ‫)‬ ‫‪72‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪96‬‬
‫‪100g H2O‬‬ ‫‪ ‬اﻧﺤﻼلﭘــﺬﻳﺮي ﺳــﺪﻳﻢ ﻧﻴﺘــﺮات در دﻣــﺎي ‪ ، 12 / 50C‬ﺑﺮاﺑــﺮ‬
‫……………………………‪ .‬ﮔﺮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ……………………………‪ .‬ﮔﺮم ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮﺷﺪهي ﺳﺪﻳﻢ ﻧﻴﺘﺮات در دﻣﺎي ‪ ، 250C‬ﻣﻘﺪار ‪ 36‬ﮔﺮم ﺳﺪﻳﻢ ﻧﻴﺘﺮات وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮﺷﺪهي ﺳﺪﻳﻢ ﻧﻴﺘﺮات در دﻣﺎي ‪ ، 50C‬داراي ﻏﻠﻈﺖ ……………………………‪ .‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪30‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (40‬ـ اﮔﺮ در ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮﺷﺪهي ﻧﻘﺮه ﻧﻴﺘﺮات در دﻣﺎﻫﺎي ‪ 150C‬و ‪ 450C‬ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮم آب ﺑﻪ ﺟﺮم ﻧﻤـﻚ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫…………………‪ .‬و ……………………………‪ .‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي اﻳﻦ ﻧﻤﻚ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺧﻄـﻲ اﺳـﺖ ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد از‬
‫ﻣﻮارد زﻳﺮ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻧﻤﻚ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮﺷﺪهي آن در دﻣﺎي ‪ 600C‬را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺎ دﻣـﺎي ‪ 200C‬ﺳـﺮد ﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻠـﻮل اوﻟﻴـﻪ ﻧﺎﭘﺎﻳـﺪار ﺷـﺪه و ﺟـﺮم آن‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻴﺮﺷﺪهي آن در دﻣﺎي ‪ ، 300C‬داراي ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ‪ 35/6‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي )‪ (S‬آن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻣﺎ )‪ (‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ S    35‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻧﻤﻮدار اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي اﻳﻦ ﻧﻤﻚ‪ ،‬ﻋﺮض از ﻣﺒﺪأ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 35‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2 (4‬‬ ‫‪1 (3‬‬ ‫‪3 (2‬‬ ‫‪4 (1‬‬

‫‪31‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (41‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﻛﻪ اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﻧﻤﻚﻫﺎي ﻓﺮﺿﻲ ‪ A‬و ‪ B‬را در دﻣﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد از‬
‫ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫)‪(C‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪30‬‬

‫‪gA‬‬ ‫……………‪.‬‬ ‫………………‪.‬‬ ‫……………‪.‬‬
‫(‪S‬‬ ‫)‬ ‫‪47‬‬
‫‪100gH2O‬‬
‫‪gB‬‬
‫(‪S‬‬ ‫)‬ ‫……………‪.‬‬ ‫………………‪.‬‬ ‫……………‪.‬‬ ‫‪57‬‬
‫‪100gH2O‬‬

‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﻧﻤﻚ ‪ B‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ S  1 / 2  21 :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻨﺤﻨﻲ اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي اﻳﻦ دو ﻧﻤﻚ درﺑﺎزهي دﻣﺎﻳﻲ ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 100C‬ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﺄﺛﻴﺮ دﻣﺎ روي اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﻧﻤﻚ ‪ A‬ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻧﻤﻚ ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي اﻳﻦ دو ﻧﻤﻚ در دﻣﺎي ‪ 12 / 8C‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪32‬‬
 ‫اﻧﺤﻼل ﮔﺎزﻫﺎدر آب‬

‫‪ : HCl  NH 3  CO2  NO  O2  N2‬ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻨﺮي‪ :‬در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﻳﻚ ﮔﺎز ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر آن راﺑﻄﻪي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻃﺒﻖ ﻧﻤﻮدار ﻛﺘﺎب درﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﺸﺎر روي اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﭼﻨﺪ ﮔﺎز ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﮔﺎزﻫﺎ ﺑﺎ دﻣﺎ راﺑﻄﻪي واروﻧﻪ دارد‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻧﻤﻮدار »اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ـ دﻣﺎ« ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﮔﺎز ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻫﻮاي ﮔﺮم‪ ،‬ﻣﺎﻫﻲﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻨﻔﺲ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ آب ﻣﻲآﻳﻨﺪ زﻳﺮا در ﻫﻮاي ﮔﺮم‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻛـﺎﻓﻲ اﻛﺴـﻴﮋن ) ‪ (O2‬در آب ﺣـﻞ‬

‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﮔﺎزﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﻧﻤﻚ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﻠﻮل راﺑﻄﻪي واروﻧـﻪ دارد زﻳـﺮا ﺑـﺎ ورود ﻧﻤـﻚ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫـﺎي آب ﺑـﻪ ﺟـﺎي‬

‫اﺣﺎﻃﻪ ﻛﺮدن ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﮔﺎزي ﺣﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻳﻮنﻫﺎ ﻣﻲروﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪي ﻳﻮن ـ دو ﻗﻄﺒﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (42‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮص ﺟﻮﺷﺎن )ﻳﻜﻲ ﺑﺎ آب ﺳﺮد و دﻳﮕﺮي ﺑـﺎ آب ﮔـﺮم( اﺳـﺖ‪ ،‬ﮔـﺎز‬
‫‪ .............. ، A‬اﺳﺖ و دﻣﺎي آب در ﺷﻜﻞ ‪ ............‬ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﻪ ﺟﺰ دﻣﺎ‪ ،‬ﻛﻠﻴﻪي ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد در ﻫـﺮ دو ﺷـﻜﻞ را ﻛـﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴـﺎن ﻓـﺮض‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪ CO2 (1‬ـ )آ(‬

‫‪ O2 (2‬ـ )آ(‬

‫‪ CO2 (3‬ـ )ب(‬

‫‪ O2 (4‬ـ )ب(‬

‫‪34‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (43‬ـ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻤﻮدار ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻛـﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ دﻣـﺎي ‪ 200C‬اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼـﻪ ﻣﺤﻠـﻮل ﺳﻴﺮﺷـﺪهاي از ﮔـﺎز ‪ NO‬را در ﻓﺸـﺎر‬
‫…………………‪ .‬اﺗﻤﺴﻔﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ‪ NO‬در ﻣﺤﻠﻮل ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ‪ mol.L1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ ﭼﮕﺎﻟﻲ آب را ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 1g.mL1‬و ﺣﺠـﻢ آب‬
‫‪(N  14‬‬ ‫را ﭘﺲ از ﺣﻞ ﺷﺪن ﮔﺎز‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪، O  16 :g .mol 1) .‬‬

‫‪0/09 (1‬‬

‫‪0/05 (2‬‬

‫‪0/01 (3‬‬

‫‪0/03 (4‬‬

‫ﺗﺴــﺖ )‪ 10‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (44‬ـ ﺑﺮاﺳــﺎس ﻧﻤــﻮدار ﻣﻘﺎﺑــﻞ ﻛــﻪ ﻣﺮﺑــﻮط ﺑــﻪ دﻣــﺎي ‪ 200C‬اﺳــﺖ‪ ،‬ﺑــﺮاي ﺗﻬﻴــﻪي ﻣﺤﻠــﻮل ‪ NO‬ﺑــﻪ ﻏﻠﻈــﺖ‬
‫‪ ، .…………………………… mol.L1‬در ﻫﻤﻴﻦ دﻣﺎ‪ ،‬ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﻓﺸﺎر ﻻزم ﭼﻨﺪ ‪ atm‬اﺳـﺖ؟ ﭼﮕـﺎﻟﻲ آب را ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 1g.mL1‬ﻓـﺮض ﻛﻨﻴـﺪ و از‬
‫‪(N  14‬‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ آب ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪، O  16 : g .mol 1) .‬‬

‫‪4/5 (1‬‬

‫‪8/0 (2‬‬

‫‪9/0 (3‬‬

‫‪.…………………………… (4‬‬

‫‪35‬‬
@DVD_Kounkori

1
 ‫ﺷﻴﻤﻲ ﻳﺎزدﻫﻢ‬
‫ﻓﺼﻞ اول ـ ﻗﺪر ﻫﺪاﻳﺎي زﻣﻴﻨﻲ را ﺑﺪاﻧﻴﻢ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪي ذﺧﺎﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫‪1‬ـ ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻨﺎوري ﺑﻪ ﻣﻴﺰان دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﻨﺎﺳﺐ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﻛﺸﻒ و درك ﺧﻮاص ﻳﻚ ﻣﺎدهي ﺟﺪﻳﺪ ﭘﺮﭼﻢدار ﺗﻮﺳﻌﻪي ﻓﻨﺎوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪3‬ـ ﮔﺴﺘﺮش ﺻﻨﻌﺖ ﺧﻮدرو ﻣﺪﻳﻮن ﻓﻮﻻد ﺑﻮده و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺻﻨﻌﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻴﻤﻪ رﺳﺎﻧﺎﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪4‬ـ اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻓﻘﻂ از ﻣﻮاد ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻮب‪ ،‬ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺧﺎك‪ ،‬ﭘﺸﻢ و ﭘﻮﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ اﻣﺎ اﻧﺴﺎن اﻣﺮوزي از‬
‫ﻣﻮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻔﺎل و ﻓﻠﺰﻫﺎ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪5‬ـ ﮔﺮﻣﺎ دادن ﺑﻪ ﻣﻮاد و اﻓﺰودن آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺳﺒﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻬﺒﻮد ﺧﻮاص ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪6‬ـ اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻛﻪ »ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻛﺸـﻮر ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ« ﻟﺰوﻣـﺎً‬
‫درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﻓﺮاوري اﻧﺠﺎم ﺷﺪه روي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻴﺰ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ‪ ‬ﻓﻠﺰﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪7‬ـ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻴﺰان ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ :‬ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ‬
‫‪8‬ـ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪:‬‬
‫ﺧﺎك ﭼﻴﻨﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻇﺮف ﻏﺬاﺧﻮري‬ ‫ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ‬ ‫‪‬‬ ‫اﺳﺘﻜﺎن ﺷﻴﺸﻪاي‬
‫درﻳﺎ و ﻣﻌﺎدن ﺧﺸﻜﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻧﻤﻚ ﺧﻮراﻛﻲ‬ ‫ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن آﻫﻦ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻗﺎﺷﻖ )ﻓﻮﻻد زﻧﮓ ﻧﺰن(‬
‫‪P‬‬ ‫و‬ ‫‪N‬‬ ‫از ﻛﻮدﻫﺎي داراي ‪، K‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و ﻣﻴﻮهﻫﺎ‬
‫‪9‬ـ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﺳﻄﺢ دﻧﻴﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪10‬ـ ﻋﻠﻢ ﺷﻴﻤﻲ‪ :‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻫﺪفدار‪ ،‬ﻣﻨﻈﻢ و ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪي رﻓﺘﺎر ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ و ﻣﻮاد ﺑـﺮاي ﻳـﺎﻓﺘﻦ اﻟﮕﻮﻫـﺎ و روﻧـﺪﻫﺎي رﻓﺘـﺎر‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آنﻫﺎ‬
‫‪11‬ـ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﮔﺎم در ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎ و روﻧﺪﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻫﻤﻪي ﻣﻮاد ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ از ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ دوﭼﺮﺧﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻓﺮاوري ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن و ﻣﻮاد ‪ ............................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ............................................‬را ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺑﺮﺧﻲ ﻓﻠﺰﻫﺎ را ﻧﻴﺰ اﺳﺘﺨﺮاج ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﻄﻌﺎت دوﭼﺮﺧﻪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻣﺎدهاي دور رﻳﺨﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬رﺷﺪ و ﮔﺴﺘﺮش ﺗﻤﺪن ﺑﺸﺮي در ﮔﺮوي ﻛﺸﻒ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ‪ ..............................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ﻛﻠﻴﺎت ﺟﺪول دورهاي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ‬

‫ـ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻳـﻚ ﮔـﺮوه‪:‬‬ ‫)‪(Z‬‬ ‫ﺟﺪول دورهاي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ‪ 7 :‬دوره ـ ‪ 18‬ﮔﺮوه ـ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﺪد اﺗﻤﻲ‬
‫ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ ـ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻳﻚ دوره‪ :‬ﺷﻤﺎر ﻻﻳﻪﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ـ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺟـﺪول دورهاي‬
‫ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪي ﻛﻠﻲ )ﻓﻠﺰ‪ ،‬ﻧﺎﻓﻠﺰ و ﺷﺒﻪ ﻓﻠﺰ( ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﻮاص ﻛﻠﻲ ﻓﻠﺰﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎﻓﻠﺰﻫﺎ و ﺷﺒﻪ ﻓﻠﺰﻫﺎ‪:‬‬

‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ دادن‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ﺧﺎﺻﻴﺖ‬ ‫رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ‬ ‫رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ‬ ‫ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻧﻮع‬

‫ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل ﻣﻌﺮوف‬ ‫در اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ‬
‫ﻳﺎ اﺷﺘﺮاك اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫ﭼﻜﺶﺧﻮاري‬ ‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫ﺻﻴﻘﻠﻲ‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﺧُﺮد ﻧﻤﻲﺷﻮد و‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬
‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬
‫‪Na ، Mg ، Al ، Sn ، Pb‬‬ ‫دادن اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫دارد‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺷﻜﻞ آن‬ ‫ﺑﺎﻻﻳﻲ‬ ‫دارد‬ ‫ﻓﻠﺰ‬
‫ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫دارد‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻳﺎ اﺷﺘﺮاك‬ ‫ﺧﺮد ﻣﻲﺷﻮد ﭘﺲ‬
‫‪) ، S ، P ، Cl2‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ( ‪C‬‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺎﻓﻠﺰ‬
‫اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫ﺷﻜﻨﻨﺪه اﺳﺖ‬
‫ﺧﺮد ﻣﻲﺷﻮد ﭘﺲ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬
‫‪Si ، Ge‬‬ ‫اﺷﺘﺮاك اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫دارد‬ ‫ﺷﺒﻪ ﻓﻠﺰ‬
‫ﺷﻜﻨﻨﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻄﻲ دارد‬ ‫ﻛﻤﻲ دارد‬

‫‪3‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (2‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دﺳﺘﻪي ‪ ، s‬ﻫﻤﮕﻲ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دﺳﺘﻪي ‪ ، p‬ﻫﻤﮕﻲ در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ ﺟﺎي دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺟﺪول دورهاي را ‪ ............................................‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و ﻣﺮﻛﺰ ﺟﺪول ﺟﺎي دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻳﻚ دوره از ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺰﻫﺎ و ﻧﺎﻓﻠﺰﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و راﺳﺖ ‪ ..............................................................‬ﺟﺎي دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﺎﻓﻠﺰﻫﺎ و ‪ ..................................................................‬ﻫﻤﮕﻲ در دﺳﺘﻪي ‪ P‬ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ ﺟﺎي دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ‪ .........................................................‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﻓﻠﺰﻫﺎ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ رﻓﺘﺎر ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آنﻫﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﻓﻠﺰﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪(3‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﻓﺎﻗﺪ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢ آن ﺑﻪ‬
‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮي ﺑﺎ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ‪ ......................‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭼﻜﺶﺧﻮاري داﺷﺘﻪ و ﺳﻄﺢ ﺻﻴﻘﻠﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد در واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ از دﺳـﺖ دادن و ﻳـﺎ ﺑـﻪ اﺷـﺘﺮاك‬ ‫‪........................‬‬ ‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢ آن ﺑﻪ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻟﻜﺘﺮون دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮي ﺑﺎ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ‪ ....................‬ﻓﺎﻗﺪ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮي ﺑﺎ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ‪ ......................‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﺧﺮد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬

‫‪4‬‬
 ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ در ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ‬

‫روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ در ﻳﻚ ﮔﺮوه‪ :‬از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﻤﺎر ﻻﻳﻪﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ‪.‬‬

‫‪2‬ـ در ﻳﻚ دوره‪ :‬از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ﺷﻤﺎر ﻻﻳﻪ ﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﻤﺎر ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎي‬

‫ﻫﺴﺘﻪ‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪(4‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ در ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دورهي ﺳﻮم ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬
‫‪ ‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺪل اﺗﻤﻲ ‪ ، ............................................‬اﺗﻢ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺮهاي در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي آن ﺷﻌﺎﻋﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪.................................................................... :‬‬ ‫‪ ‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻮرت‪.................................................................. :‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ﺑﺮاﺳﺎس آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ آﺧﺮﻳﻦ زﻳﺮﻻﻳﻪ‬
‫‪ ‬در دوره ﺳﻮم ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﻌﺎع اﺗﻢﻫﺎي ‪ ، ............................................‬ﺑﻴﺶ از ﺷﻴﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﻌﺎع اﺗﻢﻫﺎي ﻧﺎﻓﻠﺰي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪(5‬ـ در ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ ..........................................................‬در ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻳﻚ ‪ ............................................‬از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣـﻮرد از ﻣـﻮارد‬
‫زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪ ‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﻤﺎر ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪ در ﻳﻚ ﮔﺮوه از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫‪ ‬ﺑﺰرگ ﺷﺪن ﻋﺪدﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ اﺻﻠﻲ )‪ (n‬اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ در ﻳﻚ ﮔﺮوه از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫‪ ‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪن ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ در اﺗﻢ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻳﻚ ﮔﺮوه‬
‫‪ ‬ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮدن ﻋﺪد ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ ﻓﺮﻋﻲ )‪ (l‬اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي آﺧﺮﻳﻦ ﻻﻳﻪي اﺗﻢﻫﺎ در ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻳﻚ ﮔﺮوه‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪1 (3‬‬ ‫‪3 (2‬‬ ‫‪2 (1‬‬

‫‪6‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪(6‬ـ در ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳﻦ ﻛﻪ ﭼﺮا در ﻳﻚ ‪ ............................................‬از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳـﺖ‪ ......................................................... ،‬ﻛـﺎﻫﺶ ﻣـﻲﻳﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﻛـﺪام‬
‫ﻣﻮرد از ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻛﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ؟‬
‫آـ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﻤﺎر ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎ در اﺗﻢ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻳﻚ دوره از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ‬
‫ب ـ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪن ﺷﻤﺎر زﻳﺮﻻﻳﻪﻫﺎ در اﺗﻢ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻳﻚ دوره‬
‫پ ـ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻧﺎﻓﻠﺰي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻳﻚ دوره از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ‬
‫ت ـ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﺮدن ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪدﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﻲ اﺻﻠﻲ )‪ (n‬ﺑﺮاي اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي اﺗﻢﻫﺎي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻳﻚ دوره‬

‫‪) (4‬آ(‪) ،‬ب(‪) ،‬پ( و )ت(‬ ‫‪) (3‬آ(‪) ،‬ب( و )پ(‬ ‫‪) (2‬آ( و )ب(‬ ‫‪) (1‬آ( و )ت(‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (7‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول روﺑﻪرو ﻛﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﭼﻨﺪ ﻋﻨﺼﺮ را در ﺟـﺪول دورهاي ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد از‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫ﮔﺮوه‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪R  X  Y‬‬ ‫آـ‬
‫دوره‬
‫‪E  D  Z‬‬ ‫بـ‬
‫‪3‬‬ ‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬ ‫‪.........................‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪E ‬‬ ‫‪G  L‬‬ ‫پـ‬
‫‪4‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪.........................‬‬

‫‪Y  Q  M‬‬ ‫تـ‬

‫‪5‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪Z‬‬
‫‪L ‬‬ ‫‪X  M‬‬ ‫ثـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪7‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (8‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد زﻳﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻋﺪد اﺗﻤﻲ آنﻫﺎ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫‪..................... ‬‬ ‫آ ـ ‪35‬‬
‫‪..................... ‬‬ ‫ب ـ ‪56‬‬
‫‪..................... ‬‬ ‫پ ـ ‪11‬‬
‫‪..................... ‬‬ ‫ت ـ ‪47‬‬
‫‪........................................... ‬‬ ‫ث ـ ‪31‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (9‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬اﺧــﺘﻼف ﺷــﻌﺎع اﺗﻤــﻲ ‪ J‬ﺑــﺎ ‪ E‬ﺑــﻴﺶﺗــﺮ از‬
‫ﮔﺮوه‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫اﺧﺘﻼف ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ‪ K‬ﺑﺎ ‪ E‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوره‬
‫‪Z‬‬ ‫‪ ‬ﺗﻔﺎوت ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ﺑﻴﻦ دو ﻋﻨﺼـﺮ ‪ A‬و‬
‫‪3‬‬ ‫‪.....................‬‬
‫‪D‬‬
‫‪.....................‬‬ ‫‪.....................‬‬
‫ﻛﻢﺗﺮ از ﺗﻔﺎوت ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ﺑﻴﻦ دو ﻋﻨﺼـﺮ‬
‫‪4‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪.....................‬‬
‫‪ G‬و ‪ L‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪.....................‬‬ ‫‪.....................‬‬
‫‪ ‬ﺗﻔﺎوت ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ‪ E‬ﺑﺎ ‪ J‬ﻛﻢﺗﺮ از ﺗﻔﺎوت‬
‫ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ‪ K‬ﺑﺎ ‪ D‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﺑﻴﻦ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ 62/5‬درﺻﺪ آنﻫﺎ رﺳﺎﻧﺎي ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﻠﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻮدن ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ‪ E‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ‪ ، D‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻮدن ﺷﻤﺎر ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎ در ﻫﺴﺘﻪي اﺗﻢ ‪ E‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاص دورهاي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ‬

‫ﺧﺼﻠﺖ ﻓﻠﺰي‪ :‬ﻣﻴﻞ ﺑﻪ دادن اﻟﻜﺘﺮون ـ ﺑﺎ ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ راﺑﻄﻪي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد ـ در ﻳﻚ دوره از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺧﺼﻠﺖ ﻧﺎﻓﻠﺰي‪ :‬ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻟﻜﺘﺮون ـ ﺑﺎ ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ راﺑﻄﻪي واروﻧﻪ دارد ـ در ﻳﻚ دوره از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮ‬ ‫ﺳﺪﻳﻢ )‪(Na‬‬ ‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ )‪(Mg‬‬ ‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ )‪(Al‬‬ ‫ﺳﻴﻠﺴﻴﻢ )‪(Si‬‬ ‫ﻓﺴﻔﺮ )‪(P‬‬ ‫ﮔﻮﮔﺮد )‪(S‬‬ ‫) ‪(Cl2‬‬ ‫ﻛﻠﺮ‬
‫ﻧﻮع ﻋﻨﺼﺮ‬ ‫ﻓﻠﺰ‬ ‫ﻓﻠﺰ‬ ‫ﻓﻠﺰ‬ ‫ﺷﺒﻪ ﻓﻠﺰ‬ ‫ﻧﺎﻓﻠﺰ‬ ‫ﻧﺎﻓﻠﺰ‬ ‫ﻧﺎﻓﻠﺰ‬
‫در دﻣﺎي اﺗﺎق‪،‬‬
‫ﮔﺎزي ﺷﻜﻞ اﺳﺖ‬
‫ﻋﻨﺼﺮ‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺑﺮاق‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺑﺮاق و‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺑﺮاق و‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺑﺮاق و‬ ‫ﺳﻄﺢ آن‬ ‫ﺳﻄﺢ آن‬ ‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ‬
‫و ﺻﻴﻘﻠﻲ‬ ‫ﺻﻴﻘﻠﻲ دارد‬ ‫ﺻﻴﻘﻠﻲ دارد‬ ‫ﺻﻴﻘﻠﻲ دارد‬ ‫ﻛﺪر اﺳﺖ‬ ‫ﻛﺪر اﺳﺖ‬ ‫ﻓﺸﺎر و ﺳﺮﻣﺎي‬
‫دارد‬ ‫ﺷﺪﻳﺪ ﺟﺎﻣﺪ‬
‫ﺷﻮد ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ‬
‫آن ﻛﺪر اﺳﺖ‬
‫رﺳﺎﻧﺎي‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬
‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‬ ‫ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‬ ‫ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‬ ‫ﻛﻤﻲ دارد‬
‫رﺳﺎﻧﺎي‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻄﻲ‬
‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‬ ‫ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‬ ‫ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‬ ‫دارد‬
‫ﺧﺮد ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﺧﺮد‬ ‫ﺧﺮد‬ ‫ﺧﺮد ﻧﻤﻲﺷﻮد‬ ‫ﺧﺮد ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ﺧﺮد‬ ‫ﺧﺮد‬ ‫ﭘﺲ ﺷﻜﻨﻨﺪه‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد و‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮد و‬ ‫و ﻓﻘﻂ ﺷﻜﻞ‬ ‫ﭘﺲ ﺷﻜﻨﻨﺪه‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫اﺳﺖ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫در اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺷﻜﻞ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺷﻜﻞ‬ ‫آن ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫اﺳﺖ‬ ‫ﭘﺲ‬ ‫ﭘﺲ‬ ‫از اﻳﻦ ﻛﻪ ﮔﺎز‬
‫آن ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫آن ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫ﺷﻜﻨﻨﺪه‬ ‫ﺷﻜﻨﻨﺪه‬ ‫ﻛﻠﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﺮﻣﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫اﺳﺖ‬ ‫اﺳﺖ‬ ‫و ﻓﺸﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺟﺎﻣﺪ در‬
‫آﻣﺪ(‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬
‫ﭼﻜﺶﺧﻮاري‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﺎ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﺎ‬
‫دادن‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫دادن‬ ‫دادن‬ ‫دادن اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫اﺷﺘﺮاك‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﺎ‬
‫اﺷﺘﺮاك‬ ‫اﺷﺘﺮاك‬
‫ﻳﺎ اﺷﺘﺮاك‬ ‫اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫اﺷﺘﺮاك اﻟﻜﺘﺮون‬
‫اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫اﻟﻜﺘﺮون‬
‫اﻟﻜﺘﺮون‬

‫‪9‬‬
 ‫ﻧﻤﻮدار واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دورهي ﺳﻮم‪:‬‬

‫ﻧﻤﻮدار واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دورهي دوم‪:‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (10‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ........................................ ‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ دارد اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف ‪. ........................................‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ ........................................ ‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﻧﻴﺰ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﻧﻴﺰ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ اﺗﻢﻫﺎ‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮون ﺑـﻪ‬
‫اﺷﺘﺮاك ﻣﻲﮔﺬارد ﻳﺎ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﻫﻤﻪي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دورهﻫﺎي دوم و ﺳﻮم ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ‪ ..............................................................‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎي‬
‫‪ ........................................‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/6‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻓﻠﺰﻫﺎي ﺳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ و آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﻫﻤﮕﻲ ﺳﻄﺢ درﺧﺸﺎن‪ ،‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻ و ﻧﻴﺰ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎﻻ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ........................................ ‬در دﻣﺎي اﺗﺎق ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺎﻣﺪي زرد رﻧﮓ و ﺷﻜﻨﻨﺪه ﺑﺎ ﺳﻄﺤﻲ ﻛﺪر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق و ﮔﺮﻣﺎ را ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪10‬‬
 ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﮔﺮوﻫﻲ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ‬

‫ﮔﺮوه اول )ﻓﻠﺰﻫﺎي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ(‪ :‬ﻓﻌﺎلﺗﺮﻳﻦ ﻓﻠﺰﻫﺎ ـ ﺟﻼي ﻧﻘﺮهاي دارﻧﺪ ـ ﺑـﺎ ﭼـﺎﻗﻮ ﺑﺮﻳـﺪه ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ـ داﺧـﻞ ﻧﻔـﺖ ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ـ ﺳﻄﺢ ﺑﺮاق آنﻫﺎ در ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻴﺮه ﻣﻲﺷـﻮد ـ دﺳـﺖ زدن ﺑـﻪ آنﻫـﺎ ﺧﻄﺮﻧـﺎك اﺳـﺖ ـ از ﺑـﺎﻻ ﺑـﻪ ﭘـﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻛﻠﺮ و ﻳﺎ آب‬ ‫‪: Li  Na  K  Rb  Cs‬‬ ‫واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي آنﻫﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه دوم‪ :‬از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي آنﻫﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ـ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي آنﻫﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﻠﺰﻫﺎي ﮔﺮوه ‪ 1‬ﻛﻢﺗﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺮوه ‪) 17‬ﻫﺎﻟﻮژنﻫﺎ( ‪ :‬ﻓﻌـﺎلﺗـﺮﻳﻦ ﻧﺎﻓﻠﺰﻫـﺎ در ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻻﻣـﭗ ﭼـﺮاغﻫـﺎي ﺟﻠـﻮي ﺧﻮدروﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﻣـﻲروﻧـﺪ ـ از ﺑـﺎﻻ ﺑـﻪ ﭘـﺎﻳﻴﻦ‪،‬‬
‫واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي آن زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪I2‬‬ ‫‪Br2‬‬ ‫‪Cl2‬‬ ‫‪F2‬‬ ‫ﻫﺎﻟﻮژن‬

‫ﺣﺎﻟــﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜــﻲ در‬
‫ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫ﻣﺎﻳﻊ ﺳﺮخ رﻧﮓ‬ ‫ﮔﺎز زرد رﻧﮓ‬ ‫ﮔﺎز‬
‫دﻣﺎي اﺗﺎق‬
‫ﻓﻘﻂ در دﻣﺎﻫﺎي‬ ‫در دﻣﺎي واﻛﻨﺶ‬ ‫در دﻣﺎي اﺗﺎق ﺑﻪ آراﻣﻲ‬ ‫ﺣﺘﻲ در دﻣﺎي‬
‫واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن‬
‫‪400C‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از‬ ‫‪ 200C‬ﻣﻲدﻫﺪ‬ ‫واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‬ ‫‪ 200C‬ﺳﺮﻳﻊ اﺳﺖ‬

‫ﮔﺮوه ‪:14‬‬

‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ دادن‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ﺧﺎﺻﻴﺖ‬ ‫رﺳﺎﻧﺎي‬ ‫ﻧﻮع‬

‫در اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ‬ ‫رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫ﻇﺎﻫﺮ‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﻳﺎ اﺷﺘﺮاك اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫ﭼﻜﺶﺧﻮاري‬ ‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺎﻻﻳﻲ‬
‫ﺧﺮد ﻣﻲﺷﻮد ﭘﺲ‬ ‫دارد‪) .‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ در‬ ‫ﺳﻄﺢ آن‬
‫اﺷﺘﺮاك اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬
‫ﺷﻜﻨﻨﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻴﺎن ﻧﺎﻓﻠﺰﻫﺎ ﻳﻚ‬ ‫ﺗﻴﺮه و ﻛﺪر‬ ‫ﻧﺎﻓﻠﺰ‬ ‫ﻛﺮﺑﻦ )ﮔﺮاﻓﻴﺖ( ‪C‬‬
‫اﺳﺘﺜﻨﺎء اﺳﺖ(‬ ‫اﺳﺖ‬

‫ﺧﺮد ﻣﻲﺷﻮد ﭘﺲ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻄﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻛﻤﻲ‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺑﺮاق و‬

‫اﺷﺘﺮاك اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﺷﺒﻪ ﻓﻠﺰ‬ ‫ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ )‪(Si‬‬
‫ﺷﻜﻨﻨﺪه اﺳﺖ‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫ﺻﻴﻘﻠﻲ دارد‬

‫ﺧﺮد ﻣﻲﺷﻮد ﭘﺲ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻄﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻛﻤﻲ‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺑﺮاق و‬

‫اﺷﺘﺮاك اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﺷﺒﻪ ﻓﻠﺰ‬ ‫ژرﻣﺎﻧﻴﻢ )‪(Ge‬‬
‫ﺷﻜﻨﻨﺪه اﺳﺖ‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫ﺻﻴﻘﻠﻲ دارد‬

‫ﺧﺮد ﻧﻤﻲﺷﻮد و‬
‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺎﻻﻳﻲ‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺑﺮاق و‬
‫دادن اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫دارد‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺷﻜﻞ آن‬
‫ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‬ ‫دارد‬ ‫ﺻﻴﻘﻠﻲ دارد‬ ‫ﻓﻠﺰ‬ ‫ﻗﻠﻊ )‪(Sn‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﺧﺮد ﻧﻤﻲﺷﻮد و‬
‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺎﻻﻳﻲ‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺑﺮاق و‬
‫دادن اﻟﻜﺘﺮون‬ ‫دارد‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺷﻜﻞ آن‬
‫ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‬ ‫دارد‬ ‫ﺻﻴﻘﻠﻲ دارد‬ ‫ﻓﻠﺰ‬ ‫ﺳﺮب )‪(Pb‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬

‫‪11‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (11‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﺟﻼي ﻧﻘﺮهاي ﻓﻠﺰ ‪ ........................................‬در ﻣﺠﺎورت ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود و ﺳﻄﺢ آن ﻛﺪر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ........................................................... ‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي زﻳﺎد ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻓﻠﺰﻫﺎي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ درون ﻧﻔﺖ ﻧﮕﻪداري ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ...................................................................... ‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻛﻢﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻠﺰﻫﺎي ﺳﺪﻳﻢ و ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﮔﺎز ﻛﻠﺮ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻧﻮر ﺷﺪﻳﺪي ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻫﻤﻪي ‪ ........................................‬ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن‪ ،‬اﻛﺴﻴﺪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺑﺰرگﺗﺮ ازﺻﻔﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻋﻨﺼﺮ ﻗﺒﻞ از ‪ ........................................‬ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻛﻠﻴﻪي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻫﻢ دورهي آن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (12‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ........................................ ‬داراي رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﻮده و دراﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﺧﺮد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ........................................ ‬ﺟﺎﻣﺪي ﺷﻜﻞ ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺳﺎﻧﺎي ﺧﻮب ﮔﺮﻣﺎ و اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ........................................ ‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ دارد اﻣﺎ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ ........................................ ‬ﺷﻜﻨﻨﺪه ﺑﻮده و رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻛﻤﻲ دارد و در اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﺧﺮد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ........................................ ‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ داﺷﺘﻪ و در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ اﺗﻢﻫﺎ اﻟﻜﺘﺮون از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ........................................ ‬ﺳﻄﺢ ﺗﻴﺮه داﺷﺘﻪ و در اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﺧﺮد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬

‫‪12‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (13‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪداﺗﻤﻲ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ و ﻳﺎ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ اﺗﻢ آنﻫﺎ‪ ،‬در ﭼﻨﺪ ﻣـﻮرد از ﻣـﻮارد زﻳـﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪي‬
‫ﺧﺼﻠﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫‪........................................  4p‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ ‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﺮاي ﺑﻪ اﺷﺘﺮاك ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻟﻜﺘﺮون‪:‬‬
‫‪...................... ‬‬ ‫‪ ‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‪34 :‬‬
‫‪......................  2p‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ ‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‪:‬‬
‫‪.........................  3 p‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ ‬درﺧﺸﻨﺪﮔﻲ‪:‬‬
‫‪......................  28‬‬ ‫‪ ‬ﭼﻜﺶﺧﻮاري‪:‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪2 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (14‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آراﻳﺶﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ داده ﺷﺪه‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪A :1s2 2 s2 2p6‬‬ ‫‪3 s2 3 p 5‬‬

‫‪....................... :1s‬‬
‫‪2 2 s2 2p6‬‬ ‫‪3 s2 3 p6 3 d10 4 s2 4p2‬‬
‫‪....................... :1s‬‬
‫‪2 2 s2 2p6‬‬ ‫‪3 s2‬‬
‫‪....................... :1s‬‬
‫‪2 2 s2 2p6‬‬ ‫‪3 s2 3 p 2‬‬
‫‪....................... :1s‬‬
‫‪2 2 s2 2p6‬‬ ‫‪3 s2 3 p6 3 d10 4s2 4p6 4d10 5s2 5p1‬‬
‫‪....................... :1s‬‬
‫‪2 2 s2 2p6‬‬ ‫‪3 s2 3 p 4‬‬
‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ M‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻋﻨﺼﺮ داراي ﻋﺪداﺗﻤﻲ ‪ ، 22‬ﺗﺸﻜﻴﻞ دي اﻛﺴﻴﺪ ﻣﻲدﻫﺪ‬
‫‪ ‬از واﻛﻨﺶ ﻋﻨﺼﺮ ‪ A‬ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ ‪ ، E‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ‪ EA 3‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬وﺟﻪ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ‪ G‬و ‪ A‬رﻧﮓ آنﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ E‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮ زﻳﺮﻳﻦ ‪ ، M‬داراي ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻓﻠﺰي ﺑﻴﺶﺗﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي داده ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﺗﻢ آن در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ دﻳﮕـﺮ اﺗـﻢﻫـﺎ اﻟﻜﺘـﺮون از دﺳـﺖ ﻣـﻲدﻫـﺪ اﻣـﺎ ﺑـﻪ‬
‫آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﮔﺎزﻫﺎي ﻧﺠﻴﺐ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬از دوره ﺳﻮم ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ Q‬ﻓﻘﻂ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻓﻠﺰي ﻛﻢﺗﺮي دارد‪.‬‬

‫‪5 (4‬‬ ‫‪4 (3‬‬ ‫‪3 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬

‫‪13‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (15‬ـ در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪ ‬از دورهي ‪ .............................................‬ﺟﺪول دورهاي ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻛﻠﻴﻪي ﻧﺎﻓﻠﺰﻫﺎ و ﺷﺒﻪﻓﻠﺰﻫﺎ ﺟﺰو دﺳﺘﻪي ‪ p‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﺟﺰ ‪ ، .............................................‬ﻛﻠﻴﻪي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﮔﺮوه ﭼﻬﺎردﻫﻢ داراي ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮاق ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﮔﺮوه ‪ ، .............................................‬ﻫﻤﻪي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ در دﻣﺎي اﺗﺎق ﺟﺎﻣﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در دﻣـــﺎي اﺗـــﺎق‪ ،‬در ﻣﻴـــﺎن ﻋﻨﺼـــﺮﻫﺎي دورهي ﭼﻬـــﺎرم‪ ،‬ﻧﺴـــﺒﺖ ﺷـــﻤﺎر ﻋﻨﺼـــﺮﻫﺎي ‪ .............................................‬ﺑـــﻪ ﺷـــﻤﺎر ﻋﻨﺼـــﺮﻫﺎي‬
‫‪ .............................................‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 6 / 25  102‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ ، 32 X‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﻢ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﮔﺮوه ﺧﻮد‪ ،‬در واﻛﻨﺶﻫﺎ‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮون ﺑﻪ اﺷﺘﺮاك ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (16‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫و ‪ ، 8 G‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ‪ A 5 M 3 ، M2G 3 ، AE 3‬و ‪ E2G 5‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫‪......................... ، 17 E‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ‪، ..........................‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻴﺎن دو ﻋﻨﺼﺮ ‪ 22 A‬و ‪ 8 ، 31 M‬ﻋﻨﺼﺮ ﻓﻠﺰي ﺟﺎي دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎ در ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻛﺴﻴﺪ ﻋﻨﺼﺮ ‪ ، ..........................‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎ در ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ دو ﻋﻨﺼـﺮ ‪ .....................‬و ‪56 E‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪدﻫﺎي اﺗﻤﻲ ‪ 9 Y ، ..................... ، 8 X‬و ‪ ، .......................‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﻤـﻲ از ﺗﺮﻛﻴـﺐﻫـﺎي ‪ XY4 ، QY5 ، ZX‬و ‪ Q2 X 3‬ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬
‫ﺷﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑـﻪ ‪ 4p6‬ﺧـﺘﻢ ﻣـﻲﺷـﻮد‪،‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪ ‬در ﻛﻠﻴﻪي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻫـﻢ ﮔـﺮوه ﺑـﺎ ﻋﻨﺼـﺮ ‪ A‬ﻛـﻪ آراﻳـﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧـﻲ ﻳـﻮن ﭘﺎﻳـﺪار آن‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ +6‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪14‬‬
 ‫ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دﺳﺘﻪي ‪d‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دﺳﺘﻪي ‪ : d‬ﻫﻤﮕﻲ ﻓﻠﺰﻧﺪ ـ از ﻓﻠﺰﻫﺎي ﮔﺮوهﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺳﺨﺖﺗـﺮ و دﻳﺮﮔﺪازﺗﺮﻧـﺪ ـ اﻏﻠـﺐ )ﻧـﻪ ﻫﻤـﻪي(‬

‫آنﻫﺎ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻛﺴﻴﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺮﺑﻨﺎتﻫﺎ و …‪ .‬ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ـ ﺑﺮﺧﻲ از آنﻫﺎ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﻼ و‬

‫ﭘﻼﺗﻴﻦ( در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻨﺼﺮ آزاد وﺟﻮد دارﻧﺪ ـ اﻏﻠﺐ آنﻫﺎ ﻳﻮنﻫﺎ و ﻋـﺪدﻫﺎي اﻛﺴـﺎﻳﺶ ﻣﺘﻨـﻮع دارﻧـﺪ ) ﺑـﻪ ﺟـﺰ‬

‫و ‪ ( TiO2‬رﻧﮓ ﺳـﻨﮓﻫـﺎﻳﻲ ﻗﻴﻤﺘـﻲ‬ ‫‪Sc 3 ‬‬ ‫و‬ ‫‪Zn2‬‬ ‫‪ Zn2‬و ‪ ( Sc 3 ‬ـ ﻳﻮنﻫﺎ و ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي آنﻫﺎ اﻏﻠﺐ رﻧﮕﻲ اﺳﺖ )ﺑﻪ ﺟﺰ‬

‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻓﻠﺰﻫﺎي واﺳﻄﻪ در آنﻫﺎ اﺳﺖ ـ ﻓﻴﺮوزه‪ :‬آﺑﻲ ـ زﻣﺮد‪ :‬ﺳﺒﺰ ـ ﻳﺎﻗﻮت‪ :‬ﺳﺮخ‬

‫دو ﻧﺸﺎﻧﻪي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻮدن ﺻﻨﻌﺖ ﺷﻴﺸﻪﮔﺮي در اﻳﺮان‪1 :‬ـ ﻛﺸﻒ ﮔﺮدنﺑﻨﺪي ﺑﺎ داﻧﻪﻫﺎي آﺑﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑـﻪ ﻫـﺰاران ﺳـﺎل ﭘـﻴﺶ در‬

‫ﻧﺎﺣﻴﻪي ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻲ اﻳﺮان ‪2‬ـ ﻛﺸﻒ ﻗﻄﻌﺎت ﺷﻴﺸﻪ اي ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺒﺰ در ﻛﺎوشﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻟﺮﺳﺘﺎن و ﺷﻮش‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﺳﻜﺎﻧﺪﻳﻢ )‪ (21Sc‬در وﺳﺎﻳﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن رﻧﮕﻲ و ﺑﺮﺧﻲ ﺷﻴﻴﻪﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﻃﻼ‪ :‬ﺟﺰو ﻓﻠﺰﻫﺎي دﺳﺘﻪي ‪ d‬ـ ﻳﻜﻲ از ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮيﻫﺎ را در ﻣﻴﺎن ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺟﺎﻣـﺪ دارد ـ ﺑـﻪ اﻧـﺪازهاي ﻧـﺮم و ﭼﻜـﺶﺧـﻮار‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم از آن را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪاي ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد ـ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد و در ﺷـﺮاﻳﻂ‬

‫دﻣﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آن را ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ‪ CPU‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﻳﺎ در ﻗﺴﻤﺖﻫـﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ ﺻـﻨﺪﻟﻲﻫـﺎي ﭼـﺮخدار ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬

‫ﻣﻲرود ـ ﺑﺎ ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﻮا ﻛﺮه و ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺪن اﻧﺴﺎن واﻛﻨﺶ ﻧﻤﻲدﻫﺪ ـ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎزﺗﺎب ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬

‫ـ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻓﻠﺰي و ﻋﻨﺼﺮي ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد )ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻠﻮﺧﻪ ﻳﺎ رﮔﻪ( اﻣﺎ ﻣﻘﺪار ان در ﻣﻌـﺎدن ﻃـﻼ ﺑﺴـﻴﺎر ﻛـﻢ اﺳـﺖ ـ‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﻋﺪد ﺣﻠﻘﻪي ﻋﺮوﺳﻲ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ 3‬ﺗﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﺳﺘﺨﺮاج ﻃﻼ آﺛﺎر زﻳﺎنﺑﺎر زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ در ﺑﺮدارد‪.‬ـ‬

‫ﻣﻌﺎدن ﻣﻬﻢ ﻃﻼ در اﻳﺮان‪ 1 :‬ـ ﻣﻮﺗﻪ در اﺻﻔﻬﺎن ‪ 2‬ـ زرﺷﻮران در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬

‫آﻫﻦ‪ :‬در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻓﻠﺰي و ﻋﻨﺼﺮي ﺧﻮد ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد ـ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻛﺴﻴﺪ ‪ Fe2O 3‬و ‪ FeO‬ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد ـ ﻣﻬﻢﺗـﺮﻳﻦ ﺳـﻨﮓ‬
‫ﻣﻌﺪن‪ :‬ﻫﻤﺎﺗﻴﺖ ) ‪ Fe2O 3‬ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ( ـ ﻛﺎرﺑﺮد ‪ : Fe2O 3‬رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ در ﻧﻘﺎﺷﻲ ـ آﻫﻦ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑـﻴﺶﺗـﺮﻳﻦ ﻣﺼـﺮف ﺳـﺎﻻﻧﻪ )در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻓﻠﺰﻫﺎ( را در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دارد ـ در ﻓﻮﻻد ﻣﺒﺎرﻛـﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺎﻳﺮ ﺷـﺮﻛﺖ ﻫـﺎي ﻓـﻮﻻد ﺟﻬـﺎن‪ ،‬ﺑـﺮاي‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج آﻫﻦ از ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪ : 2C(s)  O2 (g)  2CO(g‬ﻣﺮﺣﻠﻪي اول‬

‫)‪ : Fe2O 3  3CO(g)  2Fe(s)  3CO2 (g‬ﻣﺮﺣﻠﻪدوم‬

‫‪‬‬
‫‪2Fe2O 3 (s)  3C(s) ‬‬ ‫)‪ 4Fe(s)  3CO2 (g‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ‪ Fe‬از ‪ Fe 2O 3‬ﻣﻲﺗﻮان از ﻓﻠﺰ ﺳﺪﻳﻢ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد اﻣﺎ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻛﺮﺑﻦ آﺳﺎنﺗﺮ و ارزانﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺳﺮاﻧﻪي ﻓﻮﻻد‪ :‬ﻣﻴﺰان ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ ازاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻮﻻد ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻫﺮ ﻓﺮد در ﻃﻮل ﻳﻚ ﺳﺎل‪.‬‬

‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺳﺮاﻧﻪي ﻓﻮﻻد ‪ 40‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ازاي اﺳﺘﺨﺮاج ‪ x‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم آﻫﻦ‪ ،‬از ‪ 2x‬ﻛﻴﻠـﻮﮔﺮم ﺳـﻨﮓ ﻣﻌـﺪن آﻫـﻦ و ‪ x‬ﻛﻴﻠـﻮﮔﺮم‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺪﻧﻲ دﻳﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻲ ‪ 7‬ﻗﻮﻃﻲ ﻓﻮﻻدي = ‪ 25‬ﺳﺎل روﺷﻦ ﻛﺮدن ﻳﻚ ﻻﻣﭗ ‪ 60‬واﺗﻲ‬

‫ﻓﻮﻻد‪ :‬آﻟﻴﺎژي از آﻫﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 2‬درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ دارد‪.‬‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻳﻮنﻫﺎي ‪ Fe2‬و ‪: Fe 3 ‬‬

‫)‪FeCl2 (aq)  2NaOH(aq)  Fe(OH)2 (s)  2NaCl(aq‬‬

‫¶‪ªºn qLw ϼ±d‬‬ ‫‪ªºn qLw J¼wn‬‬

‫‪FeCl 3 (aq)  3 NaOH(aq)  Fe(OH)3 (s) ‬‬ ‫)‪3 NaCl(aq‬‬

‫¶‪ªºn jnp ϼ±d‬‬ ‫‪ÁH½¼¿¤ ¾M ®ÄI¶ q¶o¤ J¼wn‬‬
‫)‪(ªºn Áo]A‬‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻳﻮنﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در زﻧﮓ آﻫﻦ‪:‬‬

‫)‪Fe2O(s)  6HCl(aq)  2FeCl 3 (aq)  3 H2O(l‬‬

‫‪¸ÀA ªºp‬‬

‫‪FeCl 3 (aq)  3 NaOH(aq)  Fe(OH)3 (s) ‬‬ ‫)‪3 NaCl(aq‬‬

‫‪ÁH½¼¿¤ ¾M ®ÄI¶ q¶o¤ J¼wn‬‬
‫)‪(ªºn Áo]A‬‬

‫ﻓﻠــﺰ ﺗﻴﺘــﺎﻧﻴﻢ )‪ : (22 Ti‬ﻣﺤﻜــﻢ‪ ،‬ﭼﮕــﺎﻟﻲ ﻛــﻢ‪ ،‬ﻣﻘــﺎوم در ﺑﺮاﺑــﺮ ﺧــﻮردﮔﻲ ـ در ﺳــﺎﺧﺖ ﺑﺪﻧــﻪي دوﭼﺮﺧــﻪ ﺑــﻪ ﻛــﺎر ﻣــﻲرود ـ‬

‫‪‬‬
‫‪ : TiCl4  2Mg ‬ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰ ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ در ﺻﻨﻌﺖ‬ ‫‪ 2MgCl2  Ti‬‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺐ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي‪. Fe  Ti  Mg :‬‬

‫‪Cu2S‬‬ ‫ﻣﻌﺪن ﻣﺲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻛﺮﻣﺎن‪ :‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪهي ﻣﺲ ـ ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن اوﻟﻴﻪ‪:‬‬

‫)‪Cu2S(s)  O2 (g)  2Cu(s)  SO2 (g‬‬

‫ﻓﻠﺰ ﻣﺲ ﺣﺎﺻﻞ از واﻛﻨﺶ ﻓﻮق ﻓﺮاوردهي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺎدهي ﺧﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺲ ﺑﺴـﻴﺎر‬

‫ﺧﺎﻟﺺ )‪ (%99/9‬ﻣﻲﺷﻮد ـ ﮔﺎز ‪ SO2‬ﺣﺎﺻﻞ از واﻛﻨﺶ ﻓﻮق ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺑﺎران اﺳﻴﺪي و آﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪Mg‬‬ ‫‪Al‬‬ ‫‪Cu‬‬ ‫‪Fe‬‬ ‫‪Au‬‬ ‫ﻓﻠﺰ ﻣﻮرد اﺳﺘﺨﺮاج‬

‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺧﺮاﺳﺎن‬ ‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ اراك‬ ‫ﻣﺲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‬ ‫ﻓﻮﻻد ﻣﺒﺎرﻛﻪ‬ ‫‪ 1‬ـ ﻣﻮﺗﻪي اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ﻧــــﺎم و ﻣﻜــــﺎن‬
‫ﺟﻨﻮﺑﻲ‬ ‫‪2‬ـ زرﺷﻮران آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺠﺘﻤﻊ‬

‫‪16‬‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﻓﻠﺰﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﮔﻴﺎﻫﺎن‪ :‬در اﻳﻦ روش در ﺧﺎك داراي ﻓﻠﺰ‪ ،‬ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ را ﻣﻲﻛﺎرﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻠﺰ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ را ﺟـﺬب ﻛﻨﻨـﺪ ﺳـﭙﺲ‬

‫ﮔﻴﺎه را ﺳﻮزاﻧﺪه و از ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ آن‪ ،‬ﻓﻠﺰ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ـ اﺳﺘﺨﺮاج ﻓﻠﺰ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺑﻪ ﺷـﺮﻃﻲ ﻣﻘـﺮون ﺑـﻪ ﺻـﺮﻓﻪ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ درﺻﺪ ﻓﻠﺰ در ﮔﻴﺎه دﺳﺖ ﻛﻢ دو ﺑﺮاﺑﺮ درﺻﺪ آن در ﺧﺎك اوﻟﻴﻪ ﺑﺎﺷﺪ ـ اﻳﻦ روش ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ‪ Au‬و ‪ Cu‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‬

‫اﻣﺎ ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ‪ Ni‬و ‪ Zn‬ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻳﻜﻲ از راهﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪي ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﺰ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺸﻜﺮ ‪ ،‬ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲ و ﻳﺎ ذرت اﺳﺖ ـ ﮔﻠﻮﻛﺰ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻘﺎﻳـﺎي‬

‫اﻳﻦ ﮔﻴﺎﻫﺎن را اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ ﺗﺨﻤﻴﺮ ﺑﻲﻫﻮازي‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﺗﺎﻧﻮل )ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﺰ( ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ÁpH¼ÀÂM oÃμhU‬‬
‫)‪C6H12O6 (aq)  2C2H 5OH(aq)  CO2 (g‬‬
‫¬‪q¨¼±‬‬ ‫‪(qLw Si¼w) ϼºIUH‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ در ﻃﺒﻴﻌﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻨﺼﺮي )آزاد( ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ :‬ﮔﺎزﻫـﺎي ﻧﺠﻴـﺐ ‪ ،‬ﻧﻴﺘـﺮوژن ) ‪ ، (N2‬اﻛﺴـﻴﮋن ) ‪، (O2‬‬

‫ﮔﻮﮔﺮد‪ ،‬ﻛﺮﺑﻦ )اﻟﻤﺎس و ﮔﺮاﻓﻴﺖ(‪ ،‬ﻃﻼ‪ ،‬ﭘﻼﺗﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻘﺮه‪ ،‬ﻣﺲ‪.‬‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺻـﻮرت آزاد )ﻋﻨﺼـﺮي( ﻳﺎﻓـﺖ ﻧﻤـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ :‬ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎﻳﻲ ﮔـﺮوهﻫـﺎي ‪ 2 ،1‬و ‪ :17‬ﻫﻴـﺪروژن‪،‬‬

‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬آﻫﻦ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻛﺎﻧﻲﻫﺎي ﻓﻠﺰﻫﺎي ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ 1‬و ‪) 2‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ NaCl‬و ‪ ( CaCO 3‬در ﺻﻮرت ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺳﻔﻴﺪ و ﻳﺎ ﺑﻲرﻧﮓ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ MnCO 3 :‬ﺑﻪ رﻧﮓ ﺻﻮرﺗﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ذﺧﺎﻳﺮ ﻓﻠﺰي در اﻋﻤﺎق درﻳﺎ‪ :‬ﻣﻘﺪار ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻓﻠﺰي در ﻛﻒ اﻗﻴﺎﻧﻮس از ذﺧﺎﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ ـ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺪﻧﻲ در ﺑﺴﺘﺮ اﻗﻴﺎﻧﻮس‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﭼﻨﺪ ﻓﻠﺰ واﺳﻄﻪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻠﻮﺧﻪﻫﺎ و ﭘﻮﺳﺘﻪﻫﺎﻳﻲ ﻏﻨﻲ از ‪ Co ، Fe ، Mn‬و ‪ Ni‬ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ـ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ‬

‫ﻣﻲﺷﻮد اﻛﺘﺸﺎف و ﺑﻬﺮهﺑﺮداي از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﺑﺴﺘﺮ اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﻠﻴﺪي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪي ﭘﺎﻳﺪار‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺳﺘﺨﺮاج ﻓﻠﺰﻫﺎ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﻠﻴﻪي ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺗﻮﺳـﻄﻪي ﭘﺎﻳـﺪار )اﻗﺘﺼـﺎدي ‪،‬‬

‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ( ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج ﻓﻠﺰﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪي ﭘﺎﻳﺪار ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻓﻠﺰﻫﺎ‪ :‬ﻓﻠﺰﻫﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ زﻳﺮا آﻫﻨﮓ ﺧﺮوج آنﻫﺎ از ﻃﺒﻴﻌﺖ )ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺘﺨﺮاج( از آﻫﻨﮓ ﺑﺎزﮔﺸﺖ آنﻫـﺎ‬

‫ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺳـﺮﻳﻊﺗـﺮ اﺳـﺖ ـ ﻣﺰاﻳـﺎي ﺑﺎزﻳﺎﻓـﺖ ﻓﻠﺰﻫـﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ 1 :‬ـ ﻛـﺎﻫﺶ ردﭘـﺎي ‪ 2 CO2‬ـ ﻛـﺎﻫﺶ ﺳـﺮﻋﺖ ﮔﺮﻣـﺎﻳﺶ زﻣـﻴﻦ‬
‫‪17‬‬
 ‫‪ 3‬ـ ﻛﺎﻫﺶ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي زﻳﺴﺘﻲ ‪ 4‬ـ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪي ﭘﺎﻳﺪار ﻛﺸﻮر‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (17‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ............................................. ‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻓﻘﻂ در دﻣﺎي ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﻔﻆ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻃﻼي زرﺷﻮران در اﺻﻔﻬﺎن و ﻣﻮﺗﻪ در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﺨﺮاج ﻃﻼ در اﻳﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬اﻏﻠﺐ ﻓﻠﺰﻫﺎي ‪ .............................................‬در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﻛﺮﺑﻨﺎتﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮﻟﻔﺎتﻫﺎ و …‪ .‬ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻠﺮﻳﺪﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ را در ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺗﻢ آن ﺑﻪ ‪...........................‬‬ ‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪18‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (18‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﺮﺑﻨﺎت ‪ ،‬ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻨﺰ )‪ (II‬ﻛﺮﺑﻨﺎت و ﮔﻮﮔﺮد ﻫﻤﮕﻲ ‪ .............................................‬ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و ﺗﻨﻬـﺎ دو ﺗـﺎي آنﻫـﺎ‬
‫رﻧﮕﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﻓﻠﺰﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ .............................................‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻮﺧﻪﻫﺎ ﻳﺎ رﮔﻪﻫﺎي زرد ﻻﺑﻪﻻي ﺧﺎك ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮﺧﻲ ‪ .............................................‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻛﺴﻴﮋن‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬ﮔﻮﮔﺮد و ﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ آزاد در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬وﺟﻮد ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻓﻠﺰﻫﺎي ‪ ، .............................................‬ﻣﺲ و ﭘﻼﺗﻴﻦ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (19‬ـ در ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي زﻳﺮﻻﻳﻪي ‪ 3 d‬در ﻛﺎﺗﻴﻮن ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ روﻧﺪ ﻧﺰوﻟﻲ دارد؟ )ﻋـﺪداﺗﻤﻲ‬
‫ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ‪ Cu ، Ni ، Co ، Fe ، Mn ، Cr ، V ، Ti ، Sc‬و ‪ Zn‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ‪ 21‬ﺗﺎ ‪ 30‬اﺳﺖ‪(.‬‬

‫‪CrSO4‬‬ ‫ـ‬ ‫‪ Fe(NO 3 ) 3‬ـ ‪...................................................‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪CoSO4‬‬ ‫ـ‬ ‫‪ ZnSO4‬ـ ‪.....................................................‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪Fe(NO 3 ) 3‬‬ ‫ـ‬ ‫‪ ZnF2‬ـ ‪......................................................‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪CrBr2‬‬ ‫ـ‬ ‫‪ CuCl2‬ـ ‪.......................................................‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (20‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻮارد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫»اﮔﺮ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻳﻮن ‪ .................‬ﺑﻪ ‪ ...................‬ﺧﺘﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ‪«..................‬‬
‫‪ -‬اﺗﻢ ‪ X‬داراي ‪ 7‬اﻟﻜﺘﺮون ﺑﺎ ‪ l  0‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪- X3 ‬‬
‫‪ -‬ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ‪ X‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 23‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪- X3 ‬‬
‫‪ -‬ﺑﻴﻦ ﻋﻨﺼﺮ ‪ X‬و ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺮم )‪ 7 ، ( 35 Br‬ﻋﻨﺼﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪- X2 ‬‬
‫‪ -‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ X‬در ﻃﺒﻴﻌﺖ داراي ﻳﻮنﻫﺎي ‪ X ‬و ‪ X2‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪- X2 ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺧﺘﻢ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در ﻣﻴـﺎن ﻣـﻮارد زﻳـﺮ ﭼﻨـﺪ ﻋﺒـﺎرت ﻫﻤـﻮاره‬ ‫‪ M‬ﺑﻪ ‪.............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (21‬ـ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺗﻢ ﺧﻨﺜﻲ‬
‫درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪ ‬اﮔﺮ ﻋﻨﺼﺮ ‪ M‬ﺟﺰو ﮔﺮوهﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﭼﻬﺎر دورهي اول ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ M‬ﻓﻌﺎلﺗﺮﻳﻦ ﻓﻠﺰ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﺪداﺗﻤﻲ ﻋﻨﺼﺮ ‪ M‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 19‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ M‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻛﻠﺮﻳﺪﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﻨﺼﺮ ‪ M‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺰو ﻓﻠﺰﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﻳﺎ واﺳﻄﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪20‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (22‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺟﺪول دورهاي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬در ﻳـــﻮنﻫـــﺎي ﻣﺘـــﺪاول دو ﻋﻨﺼـــﺮ ‪ M‬و ‪، G‬‬
‫ﻛﻠﻴﻪي زﻳﺮﻻﻳﻪﻫﺎي اﺷﻐﺎل ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻣﻴــﺎن ﻋﻨﺼــﺮﻫﺎي ﻧﺸــﺎن داده ﺷــﺪه ﻧﺴــﺒﺖ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻛـﺎﺗﻴﻮن ﺑـﻪ‬
‫آراﻳﺶ ﻫﺸﺘﺎﻳﻲ ﻣﻲرﺳﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻛــﻪ ﺑــﺎ ﺗﺸــﻜﻴﻞ آﻧﻴــﻮن ﺑــﻪ آراﻳــﺶ ﻫﺸــﺘﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﻲرﺳﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي داراي ‪ l  2‬در ﻳﻮن ‪ ، L‬ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻮن ‪ J‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﭼﻨﺪ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ R  E  Z‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪي ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻋﻨﺼﺮ ‪ Z‬ﻗﺮار دارد ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 57‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ـ ‪ (23‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫـﺎي زﻳـﺮ درﺑـﺎرهي واﻛـﻨﺶ ﻣﺤﻠـﻮل ‪ ...............................................................‬ﺑـﺎ ﻣﺤﻠـﻮل ‪..................................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪1‬‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪ ‬رﺳﻮب ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬زرد رﻧﮓ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻃﻲ آن از ﻳﻚ ﺳﻮ‪ ،‬ﻳﻮنﻫﺎي )‪ Fe 3  (aq‬ﺑﺎ ﻳﻮنﻫﺎي )‪ OH  (aq‬و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻳﻮنﻫﺎي )‪ Na  (aq‬ﺑﺎ ﻳﻮنﻫﺎي )‪ Cl  (aq‬واﻛـﻨﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪي ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮﻳﺐﻫﺎي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﻤﻲﺗﻮان از آن ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪21‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (24‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﻗﺮار دادن ‪ .............................................‬در ﻣﺤﻠﻮل ﻏﻠﻴﻆ ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ ﺳﺮخ رﻧﮓ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﻼ و روي‪ ،‬ﭘﺎﻻﻳﺶ آنﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ‪ .............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ‪ ....................................................................‬در ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻣﺲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺲ )‪ (II‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻟـــــﻪي واﻛـــــﻨﺶ ﻛﻠـــــﻲ اﻧﺠـــــﺎم ﺷـــــﺪه در ﻣﺠﺘﻤـــــﻊ ﻓـــــﻮﻻد ‪ .............................................‬را ﻣـــــﻲﺗـــــﻮان ﺑـــــﻪ ﺻـــــﻮرت‪:‬‬
‫)‪ Fe2O 3 (s)  3C(s)  2Fe(s)  3CO(g‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (25‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ از واﻛﻨﺶ ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ )‪ (II‬ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑﺎ ﻓﻠﺰ ‪ .............................................‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از راهﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪي ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻘﺎﻳﺎي ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺸﻜﺮ‪ .......................................................... ،‬و ذرت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ‪ ، .............................................‬اﺗﺎﻧﻮل اﺳﺖ ﻛﻪ از واﻛﻨﺶ ﺗﺨﻤﻴﺮ ﻫﻮازي ﮔﻠﻮﻛﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬آﻫﻦ )‪ (II‬اﻛﺴﻴﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻧﮓ ‪ .............................................‬در ﻧﻘﺎﺷﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (26‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻮارد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫»ﻋﻨﺼﺮ ‪ .............‬در ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ‪ ................‬ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد«‬
‫ب ـ ﻃﻼ ـ آزاد )ﻋﻨﺼﺮي(‬ ‫آـ آﻫﻦ ـ ﻛﺮﺑﻨﺎت‬
‫ت ـ ﻣﻨﮕﻨﺰ ـ ﻛﺮﺑﻨﺎت‬ ‫پ ـ ﻛﻠﺴﻴﻢ ـ ﻛﺮﺑﻨﺎت‬
‫ث ـ ﺳﺪﻳﻢ ـ اﻛﺴﻴﺪ‬

‫‪5 (4‬‬ ‫‪4 (3‬‬ ‫‪3 (2‬‬ ‫‪2 (1‬‬

‫‪22‬‬
 ‫رﻗﺎﺑﺖ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ‬

‫ﻫﺮﭼﻪ ﻓﻠﺰ ﻓﻌﺎلﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻴﻞ دادن اﻟﻜﺘﺮون ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻴﻞ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﮕﻬﺪاري آن دﺷﻮارﺗﺮ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج‬

‫آن از ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن دﺷﻮارﺗﺮ )زﻳﺮا ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺗﻤﺎﻳﻞ دارد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ(‪.‬‬

‫ﺗــﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑــﻪ ﻃــﻮر ﻛﻠــﻲ در واﻛــﻨﺶﻫــﺎي ﺷــﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﻃــﻮر ﻃﺒﻴﻌــﻲ اﻧﺠــﺎم ﻣــﻲﺷــﻮﻧﺪ‪ ،‬واﻛــﻨﺶﭘــﺬﻳﺮي ﻓــﺮاوردﻫــﺎ از‬
‫واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺻﻔﺤﻪي ‪ 21‬ﻛﺘﺎب درﺳﻲ‪ ،‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻛﺮﺑﻦ از آﻫﻦ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪FeO(s)  C(s)  CO2 (g)  Fe(s‬‬

‫)‪2Fe2O 3 (g)  3C(s)  4Fe(s)  3CO2 (g‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻧﮓﻫﺎ در واﻛﻨﺶ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺲ )‪ (II‬ﺳﻮﻟﻔﺎت ﺑﺎ ﻓﻠﺰ آﻫﻦ‪:‬‬

‫)‪CuSO4 (aq)  Fe(s)  FeSO4 (aq)  Cu(s‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ÂMA‬‬ ‫‪qLw‬‬ ‫‪fow‬‬

‫واﻛﻨﺶ ﺗﺮﻣﻴﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻗﺪري ﮔﺮﻣﺎده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻠﺰ آﻫﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣـﺬاب در ﻣـﻲآﻳـﺪ ـ ﺑـﺮاي ﺟـﻮش دادن ﺧﻄـﻮط راه آﻫـﻦ‬
‫)‪2Al(s)  Fe2O 3 (s)  Al2O 3 (s)  2Fe(l‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫)‪( 3000C‬‬ ‫رﻗﺎﺑﺖ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ‪ :‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﺎدﻟﻪي زﻳﺮ‪ ،‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻛﺮﺑﻦ از ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ ـ دﻣﺎي اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺬاب در ﻣﻲآﻳﺪ ـ ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ )‪ (Si‬ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ ﺳﺎزﻧﺪهي ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑـﻮده و در ﺻـﻨﺎﻳﻊ‬

‫‪3000C‬‬
‫‪SiO2 (s)  2C(s) ‬‬ ‫)‪ Si(l)  2CO(g‬‬ ‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (27‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از واﻛﻨﺶﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫‪Zn(NO 3 )2 (aq)  .............................................  ‬‬
‫‪.............................................  MgSO4 (aq)  ‬‬

‫‪Na2O(s)  .............................................  ‬‬

‫‪.............................................  FeO(s)  ‬‬

‫‪.............................................  SnCl2 (aq)  ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (28‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از واﻛﻨﺶﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫‪Si(s) ...................................  SiO2 (s)  C(s) ‬‬
‫‪CuO(s)  .............................................  AuO(s)  Cu(s) ‬‬
‫‪2CaO(s) ‬‬ ‫‪.............................................  2Ca(s)  CO2 (g) ‬‬

‫‪2NaCl(aq) ........................................  2NaBr(aq)  Cl2 (g) ‬‬

‫‪6HCl(aq) .......................................  2FeCl 3 (aq)  3 H2 (g) ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪24‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (29‬ـ در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻛﺪام ﻋﺒﺎرتﻫﺎ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫آـ واﻛﻨﺶ ﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ‪ .............................................‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي آن ﺑﻪ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب ـ ﻫﺮﭼﻪ واﻛﻨﺶ ﭘﺬﻳﺮي ﻋﻨﺼﺮي ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ‪ .............................................‬آن ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻨﺼﺮي )آزاد( ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫پ ـ ﻫﺮ ﭼﻪ ‪ .............................................‬ﻓﻌﺎلﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎﻳﺶ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ از ﺧﻮدش اﺳﺖ‪.‬‬
‫ت ـ ﻫﺮﭼﻪ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻳﻚ ‪ .............................................‬ﻛﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج آن دﺷﻮارﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪) (4‬ب( و )پ(‬ ‫‪) (3‬آ( و )ت(‬ ‫‪) (2‬پ( و )ت(‬ ‫‪) (1‬آ( و )ب(‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (30‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي روﺑﻪرو‪ ،‬از ﻣﻴﺎن ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻗﻄﻌﺎً درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫)‪  AO(s)  M(s‬‬
‫‪I) MO(s)  ................................... ‬‬

‫ﺑﻲاﺛﺮ ‪II) ASO4 (aq)  .................................. ‬‬

‫ﺑﻲاﺛﺮ ‪ ‬‬
‫‪III) XO(s)  ....................................... ‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻋﻨﺼﺮ ‪ M‬از ﻋﻨﺼﺮ ‪ A‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻋﻨﺼﺮ ‪ Z‬از ﻋﻨﺼﺮ ‪ M‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ‪ A‬از ‪ Z‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻋﻨﺼﺮ ‪ A‬از ﻋﻨﺼﺮ ‪ X‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪25‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (31‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي روﺑﻪرو ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬
‫)‪  XO(s)  M(s‬‬
‫‪I) MO(s)  ........................................ ‬‬
‫‪II) XSO4 (aq)  ......................................  .............................................‬‬

‫)‪  MS(s)  Z(s‬‬

‫‪III) ZS(s)  ............................................ ‬‬

‫‪ (1‬ﺗﺮﺗﻴﺐ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ M  Z  X :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ آزاد )ﺧﻨﺜﻲ( ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ M2  Z2  X2 :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬واﻛﻨﺶ‪  M(s)  ZO(s) :‬‬

‫‪ ، MO(s)  Z(s) ‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ از ‪ Z(NO 3 )2‬را ﻧﻤﻲﺗﻮان در ﻇﺮﻓﻲ از ﺟﻨﺲ ‪ M‬ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ درﺻﺪ ﺧﻠﻮص و ﺑﺎزده درﺻﺪي‬

‫‪‬‬ ‫‪R  ‬‬ ‫‪R  ‬‬ ‫‪R ‬‬

‫‪ ϼ¶ jHk÷U ‬‬ ‫‪  ³o¬ nHk£¶ ‬‬ ‫‪  pI¬ oTò ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪100   ‬‬ ‫‪100   ‬‬ ‫‪100   ....‬‬
‫‪ KÄoò  1   KÄoò  ²¼¶ ³o]   KÄoò  22 / 4 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪R‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺎزده درﺻﺪي ) ( ﻫﻤﻮاره در ﻛﺴﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ )ﻧﻪ ﻓﺮاوردهﻫﺎ( ﺿﺮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪100‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻘﺪار واﻗﻌﻲ ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﻛﻢﺗﺮ از ﻣﻘﺪار ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﮔﺎﻫﻲ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ آنﭼﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ـ واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪3‬ـ ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ واﻛﻨﺶ اﺻﻠﻲ‪ ،‬واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪي دﻳﮕﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪4‬ـ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪26‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (32‬ـ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻣﺲ )‪ (II‬ﺳﻮﻟﻔﺎت ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ‪ ........................‬درﺻﺪ‪ ،‬داراي ‪ 10‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ آب اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺑﺎ ﻗـﺮار دادن‬
‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺮﻃﻮب‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ آب ﺑﻪ ‪ .........................‬درﺻﺪ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ‪ CuSO4‬در ﻣﺎدهي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫)‪(H  1 , O  16 , S  32 , Cu  64 :g.mol 1‬‬

‫‪78/2 (4‬‬ ‫‪76/4 (3‬‬ ‫‪74/6 (2‬‬ ‫‪72/8 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (33‬ـ ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺎزي ﻛﻪ در آن درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﮔﺎزﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺘـﺮوژن ﻣﻮﻧﻮﻛﺴـﻴﺪ‪ ،‬اﻛﺴـﻴﮋن و ﻧﻴﺘـﺮوژن ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ ..................................................................... ،10‬درﺻﺪ اﺳﺖ را از روي ﻟﻴﺘﻴﻢ اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﻋﺒﻮر ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻮﻧﻮﻛﺴﻴﺪ‬
‫ﺑﻪ اﻛﺴﻴﮋن و ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﻪ اﻛﺴﻴﮋن در ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺎزي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪5/5 ، .................... (3‬‬ ‫‪.................... ، 2/5 (2‬‬ ‫‪5/5 ، 2/5 (1‬‬

‫‪27‬‬
‫ﺗﺴــﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (34‬ـ ﭼﻨــﺎنﭼــﻪ ﺑــﺮاي ﺗﻮﻟﻴــﺪ ‪ .............................................‬ﮔــﺮم از اﻛﺴــﻴﺪ ﻳــﻚ ﻓﻠــﺰ ﻗﻠﻴــﺎﻳﻲ از واﻛــﻨﺶ ﻓﻠــﺰ ﺑــﺎ اﻛﺴــﻴﮋن‪،‬‬
‫اﻟﻜﺘﺮون ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ اﻳﻦ ﻓﻠﺰ در ﻧﻤﻚ ﻛﺮﺑﻨﺎت آن ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪.............................................‬‬

‫)‪(C  12 , O  16 :g.mol 1‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪56/5 (3‬‬ ‫‪34/3 (2‬‬ ‫‪18/9 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (35‬ـ ‪ ......................‬ﮔﺮم از ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن آﻫﻦ در ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘﺮ از ﻣﺤﻠﻮل اﺳﻴﺪي اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﻳـﻮنﻫـﺎي‬
‫)‪(III‬‬ ‫‪ Fe 3 ‬آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﻠﻮل در آﻳﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي )‪ NaOH(s‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﻠﻮل‪ ............................................. ،‬ﮔﺮم از رﺳﻮب آﻫﻦ‬
‫ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ آﻫﻦ در اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن‪ ،‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟ )ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶﻫﺎ ﻣﻮازﻧﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪(Fe  56 , O  16 , H  1: g.mol 1‬‬

‫)‪Fe2O 3 (s)  HCl(aq)  FeCl 3 (aq)  H2O(l‬‬

‫)‪FeCl 3 (aq)  NaOH(aq)  Fe(OH)3 (s)  NaCl(aq‬‬

‫‪......................... (4‬‬ ‫‪10 (3‬‬ ‫‪8 (2‬‬ ‫‪4 (1‬‬

‫‪28‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (36‬ـ اﮔﺮ ‪ .........................‬درﺻﺪ وزن ﺗﻨﻪي ﻳﻚ درﺧﺖ را ﺳﻠﻮﻟﺰ ‪ (C6H10O5 )n‬ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠـﻮﮔﺮم زﻏـﺎل ﺑـﺎ ﺧﻠـﻮص‬
‫)‪(H  1 , C  14 , O  16 : g.mol 1‬‬ ‫‪ ..........................‬درﺻﺪ از ﺣﺮارت دادن ﻳﻚ ﺗﻨﻪي درﺧﺖ ﺑﺎ ﺟﺮم ‪ 81kg‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد؟‬
‫‪RnHoe‬‬
‫)ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻮازﻧﻪ ﺷﻮد‪(C6H10O5 )n (s)  C(s)  H2O(g) (.‬‬

‫‪42 (4‬‬ ‫‪40 (3‬‬ ‫‪20 (2‬‬ ‫‪16/3 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (37‬ـ اﮔﺮ ‪ ..............................................................................‬از ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﺮﺑﻨﺎت ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ و ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻛﺮﺑﻨﺎت ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺑـﺮ اﺛـﺮ ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﮔﺮﻣـﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ؛ ﺣﺠﻢ ﺑﺮاﺑﺮ از ﮔﺎز دي اﻛﺴﻴﺪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﻜﺴﺎن )از ﻧﻈﺮ دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر( آزاد ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ درﺻـﺪ ﺧﻠـﻮص ﻛﻠﺴـﻴﻢ ﻛﺮﺑﻨـﺎت ﺑـﻪ درﺻـﺪ‬
‫)‪(C  12 , O  16 , Mg  24 , Ca  40g.mol 1‬‬ ‫ﺧﻠﻮص ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻛﺮﺑﻨﺎت‪ ،‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪1/19 (3‬‬ ‫‪0/91 (2‬‬ ‫‪0/84 (1‬‬

‫‪29‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (38‬ـ ‪ .............................................‬ﮔﺮم از آﻟﻴﺎژ ﻧﻘﺮه و روي‪ ،‬در ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ از ﻣﺤﻠﻮل ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﮔﺎز ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .............................................‬ﮔﺮم ﺑـﺮ ﻟﻴﺘـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬آزاد ﺷـﻮد‪،‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫در ﭘﺎﻳﺎن واﻛﻨﺶ‪،‬‬
‫)‪(Ag  107 , Zn  56 :g.mol 1‬‬ ‫ﭼﻨﺪ درﺻﺪ ﺟﺮم اﻳﻦ آﻟﻴﺎژ را ﻧﻘﺮه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪80 (3‬‬ ‫‪74 (2‬‬ ‫‪70 (1‬‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻴﺘﺮﻳﻚ اﺳـﻴﺪ ﺣـﻞ ﻧﻤـﻮده‬ ‫)‪ (I‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ را در ‪.............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (39‬ـ ‪ .............................................‬ﮔﺮم ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن ﻣﺲ‬
‫ﺗﺎ ﻳﻮنﻫﺎي )‪ Cu  (aq‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﻠﻮل در آﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻳﻮنﻫﺎي ﻣﺲ را از ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪهي اﺳﻴﺪ ﺟﺪا ﻧﻤﻮده و ﺑـﺎ اﻓـﺰودن ﻣﻘـﺪار ﻛـﺎﻓﻲ ﭘﺘﺎﺳـﻴﻢ‬
‫ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ‪ 1/62‬ﮔﺮم رﺳﻮب ﻣﺲ )‪ (I‬ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑـﺎزده ﻛـﻞ ﻋﻤﻠﻴـﺎت را ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 40‬درﺻـﺪ‬
‫ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬درﺻﺪ ﺧﻠﻮص ﻣﺲ در ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن اوﻟﻴﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهي واﻛﻨﺶﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫)‪Cu2S(s)  HNO 3 (aq)  CuNO 3 (aq)  H2S(aq‬‬
‫)‪CuNO 3 (aq)  KOH(aq)  CuOH(s)  KNO 3 (aq‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪16/0 (3‬‬ ‫‪6/4 (2‬‬ ‫‪8/0 (1‬‬

‫‪30‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (40‬ـ درﺑﺎرهي دو واﻛﻨﺶ داده ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻄﺎﻟﺐ زﻳﺮ‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬
‫)‪(I‬‬ ‫)‪  H SO (aq)  NO (g)  H O(l‬‬
‫‪S(s)  HNO 3 (aq) ‬‬ ‫‪2 4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶﻫﺎ ﻣﻮازﻧﻪ ﺷﻮد‪(.‬‬
‫)‪  Cu(NO ) (aq)  NO(g)  H O(l‬‬
‫‪(II) Cu(s)  HNO 3 (aq) ‬‬ ‫‪3 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ ‬اﮔﺮ ﺑﻪ ازاي ﻣﺼﺮف ‪ .............................................‬ﮔﺮم ﮔﻮﮔﺮد‪ ..................... ،‬ﻣﻮل اﺳﻴﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎزده واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 90‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ازاي ﻣﺼﺮف ﺟﺮم ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﻴﺪ در دو واﻛﻨﺶ ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺟﺮم ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ از ﻓﺮاوردهي ﻏﻴﺮﮔﺎزي ﻣﺤﻠﻮل در آب ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮم )‪ NO2 (g‬ﺑﻪ )‪ NO(g‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ............................‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮم ﻣﺲ ﺑﻪ ﺟﺮم ﮔﻮﮔﺮد ﻣﺼﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 6‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬اﮔﺮ از واﻛﻨﺶ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ‪ ............................‬ﮔﺮﻣﻲ ﻣﺲ‪ 1/05 ،‬ﻣﻮل ﻧﻤﻚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 20‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫)ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲ ﺑﺎ اﺳﻴﺪ واﻛﻨﺶ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪( H  1 , N  14 , O  16 , S  32 , Cu  64:g.mol 1 ،‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪31‬‬
‫ﺗﺴـﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (41‬ـ ﭼﻨـﺎنﭼـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪاي از ﻧﻤـﻚ آﻣﻮﻧﻴـﻮم دي ﻛﺮوﻣـﺎت ) ‪ ((NH4 )2 Cr2O 7‬ﺧـﺎﻟﺺ ﺑـﻪ ﺟـﺮم ‪ ........................‬ﮔـﺮم ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان‬
‫‪ ............................‬درﺻﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهي واﻛﻨﺶ زﻳﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﻮد‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﻛﺮوم )‪ (III‬اﻛﺴﻴﺪ در ﺗﻮدهي ﺟﺎﻣـﺪ ﺑـﺎﻗﻲﻣﺎﻧـﺪه‬
‫ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫) ‪(H  1 , N  14 , O  16 , Cr  52: g.mol 1‬‬
‫¬‪I¶o‬‬
‫‪(NH 4 )2 Cr2O 7 (s) ‬‬ ‫)‪ Cr2O 3 (s)  N2 (g)  H2O(g‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪78/6 (3‬‬ ‫‪70/7 (2‬‬ ‫‪60/4 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (42‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻣﻘﺪار ‪ .............................................‬ﮔﺮم ﺟﻮش ﺷﻴﺮﻳﻦ را ﮔﺮﻣﺎ دﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ .............................................‬درﺻـﺪ ﺗﺠﺰﻳـﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺳﺪﻳﻢ در ﺗﻮده ﺟﺎﻣﺪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫) ‪(H  1 , C  12 , O  16 , Na  23 : g.mol 1‬‬

‫)‪NaHCO 3 (s)  Na2CO 3 (s)  CO2 (g)  H2O(g‬‬ ‫)ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﻣﻮازﻧﻪ ﺷﻮد‪(.‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪34/8 (3‬‬ ‫‪32/1 (2‬‬ ‫‪30/8 (1‬‬

‫‪32‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (43‬ـ ﺑﺮاي اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺑﺨﺸﻲ از ﮔﻠﻮﻛﺰ ﻣﻮﺟﻮد در ‪ ...........................‬ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘﺮ از ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ آن‪ .......................... ،‬ﻣﻮل اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺼﺮف‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ آﻏﺎزي ﮔﻠﻮﻛﺰ در ﻣﺤﻠﻮل‪ .............................. ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ‪ ،‬ﭼﻨﺪ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﮔﻠـﻮﻛﺰ در‬
‫) ‪(H  1 , O  16 :g.mol 1‬‬ ‫اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ؟‬
‫)‪C6 H12O6 (aq)  O2 (g)  CO2 (g)  H2O(l‬‬ ‫)ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﻣﻮازﻧﻪ ﺷﻮد‪(.‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪89/5 (3‬‬ ‫‪79/5 (2‬‬ ‫‪69/5 (1‬‬

‫‪33‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (44‬ـ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻟﻴﺘﻴﻢ ﻛﺮﺑﻨﺎت و ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﺮﺑﻨﺎت را ﮔﺮﻣﺎ ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺎﻳـﺎن واﻛـﻨﺶ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ‪ .......................‬ﮔﺮم ﻛﻠﺴﻴﻢ اﻛﺴﻴﺪ و ‪ .............................................‬ﮔـﺮم ﮔـﺎز ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬درﺻـﺪ ﺟﺮﻣـﻲ ﻟﻴﺘـﻴﻢ ﻛﺮﺑﻨـﺎت در‬
‫ﻣﺨﻠﻮط اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﮔﺮم ﺑﻮده اﺳﺖ؟ )راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‪ :‬از ﺗﺠﺰﻳﻪي ﻛﺮﺑﻨﺎت ﻓﻠﺰ‪ ،‬اﻛﺴﻴﺪ ﻓﻠﺰ و ﮔﺎز ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪(.‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪31/6 (3‬‬ ‫‪26/8 (2‬‬ ‫‪34/3 (1‬‬

‫‪34‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﮕﺎﻟﻲ آب درﻳﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪1 / 1g.mL1‬‬ ‫ـ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﺑﺮﻣﻴﺪ در ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪي آب درﻳﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪.............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪(45‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ اﻳﻦ ﻳﻮن در اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﻻر اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ﻫﺮ ﻛﻴﻠـﻮﮔﺮم ﺑـﺮم‪ ،‬ﺑـﻪ ﺗﻘﺮﻳـﺐ ﭼﻨـﺪ ﺗـﻦ از اﻳـﻦ آب‪ ،‬ﻻزم‬
‫اﺳﺖ؟ )ﺑﺎزده درﺻﺪي ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺳﺘﺨﺮاج را ‪ .............................................‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ Br  80g.mol 1 .‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪............................................. ،‬‬ ‫‪7 / 5  104 (2‬‬ ‫‪16/7 ، 7 / 5  104 (1‬‬

‫‪....................................................................... (4‬‬ ‫‪16/7 ،‬‬ ‫‪............................................. (3‬‬

‫‪35‬‬
 ‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬

‫ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ درﺑﺎرهي ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬

‫در ﻣﻮرد ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﺑﺪاﻧﻴﺪ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬ﻣﺎﻳﻌﻲ ﻏﻠﻴﻆ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﻴﺎه ﻳﺎ ﻗﻬﻮهاي ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺒﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ اﻣـﺮوزي ﺑﺸـﺮ‬

‫دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻼي ﺳﻴﺎه ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻫﺰاران ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهي آن را ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪ :‬در ﭘﺎراﮔﺮاف آﺧﺮ ﺻﻔﺤﻪي ‪ 29‬ﻛﺘﺎب درﺳﻲ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ ﺳﺎزﻧﺪهي ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪» ،‬ﻛﺮﺑﻦ« ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻬﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬

‫ﺑﻌﺪ از ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﺳﺎزﻧﺪهي ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬ﻫﻴﺪروژن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 3‬ـ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم در دﻧﻴﺎي ﻛﻨﻮﻧﻲ دو ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﻧﺨﺴﺖ آن )ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢﺗﺮي اﺳﺖ( ﻣﻨﺒﻊ ﺗـﺄﻣﻴﻦ اﻧـﺮژي و ﻧﻘـﺶ دوم‬

‫آن‪ ،‬ﻣﺎدهي اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 4‬ـ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻛﺘﺎب درﺳﻲ‪ ،‬روزاﻧﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 80‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺑﺸﻜﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم در دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﻮزﻳﻊ‬

‫ﻣﺼﺮف ﻧﻔﺖ ﺧﺎم را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪:‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻓﻮق ﻣﻲﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 90‬درﺻﺪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻣﺼﺮﻓﻲ در دﻧﻴـﺎ‪ ،‬در ﻧﻘـﺶ ﻣﻨﺒـﻊ ﺗـﺄﻣﻴﻦ اﻧـﺮژي )ﻛـﻪ‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﺧﻮدرو‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎ و اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎﺷﺪ( و ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 10‬درﺻﺪ آن در ﻧﻘﺶ ﻣﺎدهي اوﻟﻴﻪ ﺑـﺮاي ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫ﻣﺪلﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ‬

‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ ﺳﻪ ﻣﺪل وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫‪ 3‬ـ ﻣﺪل ﻓﻀﺎﭘﺮﻛﻦ‬ ‫‪ 2‬ـ ﻣﺪل ﮔﻠﻮﻟﻪ ـ ﻣﻴﻠﻪ‬ ‫‪ 1‬ـ ﻣﺪل ﻟﻮوﻟﻴﺲ‬
‫‪36‬‬
 ‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي اﻳﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻠﻲ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﻧﺎم ﻣﺪل‬

‫در اﻳﻦ ﻣﺪل ﻛﻠﻴﻪ ي اﻟﻜﺘﺮون ﻫﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ اﺗﻢ ﻫـﺎ‬

‫)ﭘﻴﻮﻧﺪي و ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي( ﻧﻤـﺎﻳﺶ داده ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و‬ ‫ﻣﺪل ﻟﻮوﻳﺲ‬
‫رﻋﺎﻳﺖ زاوﻳﻪي ﭘﻴﻮﻧﺪي اﻟﺰاﻣﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ 1‬ـ اﺗﻢﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﻠﻮﻟﻪ و ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﻳﻠﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪل ﮔﻠﻮﻟﻪ ـ ﻣﻴﻠﻪ‬
‫‪ 2‬ـ ﻣـﻲﺗـﻮان ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي دوﮔﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ را ﻧﻴﺰ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪.‬‬

‫‪1‬ـ اﺗـﻢﻫﺎ ﺑـﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮهﻫﺎي در ﻫﻢ ﻓﺮورﻓﺘﻪ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺪل ﻓﻀﺎﭘﺮﻛﻦ‬
‫‪2‬ـ ﺷﻌﺎع ﻧﺴﺒﻲ اﺗﻢﻫﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪3‬ـ زاوﻳﻪي ﻗﺮارﮔﻴﺮي اﺗﻢﻫﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺧﺎص ﻛﺮﺑﻦ‬

‫‪ 1‬ـ ﺷﻤﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﻋﻨﺼﺮ ﻛﺮﺑﻦ از ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺟﺪول ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻋﻨﺼﺮ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺘﻨﻮع اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫آـ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻳﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬دوﮔﺎﻧﻪ و ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻲ اﺗﻢﻫﺎي دﻳﮕﺮ‬

‫ب ـ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ زﻧﺠﻴﺮ و ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﻛﺮﺑﻨﻲ‬

‫پ ـ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ اﺗﻢ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن‪ ،‬اﻛﺴﻴﮋن‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن و‪ ....‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن و ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﻣﻮﻟﻜـﻮلﻫـﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬

‫ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ‪ ،‬آﻣﻴﻨﻮاﺳﻴﺪﻫﺎ‪ ،‬آﻧﺰﻳﻢﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ و ‪....‬‬

‫‪ 3‬ـ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي از اﻧﻮاع ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ در آنﻫﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑـﻴﻦ اﺗـﻢﻫـﺎي ﻛـﺮﺑﻦ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻳﮕﺎﻧـﻪ‪،‬‬

‫دوﮔﺎﻧﻪ و ﻳﺎ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪37‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﻲ اوﻟﻴﻪي آﻟﻜﺎنﻫﺎ‬

‫آﻟﻜﺎنﻫﺎ‪ :‬ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ در ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺧـﻮد ﭘﻴﻮﻧـﺪ دوﮔﺎﻧـﻪ ﻳـﺎ ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ و ﻓﺮﻣـﻮل ﻋﻤـﻮﻣﻲ آنﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫)‪ Cn H (2n 2‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮل‬
‫‪CH 4‬‬ ‫‪C2 H6‬‬ ‫‪C3 H 8‬‬ ‫‪C4 H10‬‬ ‫‪C5 H12‬‬ ‫‪C6 H14‬‬ ‫‪C7 H16‬‬ ‫‪C8 H18‬‬ ‫‪C9 H20‬‬ ‫‪C10H22‬‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬
‫ﻧﺎم‬ ‫ﻣﺘﺎن‬ ‫اﺗﺎن‬ ‫ﭘﺮوﭘﺎن‬ ‫ﺑﻮﺗﺎن‬ ‫ﭘﻨﺘﺎن‬ ‫ﻫﮕﺰان‬ ‫ﻫﭙﺘﺎن‬ ‫اوﻛﺘﺎن‬ ‫ﻧﻮﻧﺎن‬ ‫دﻛﺎن‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻧﺎم ﭼﻬﺎر آﻟﻜﺎن اوﻟﻴﻪ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﻋﺪدﻫﺎي ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻧﺪارد اﻣﺎ ﻧﺎم آﻟﻜﺎنﻫﺎ از ﭘﻨﺘﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬از ﻋﺪدﻫﺎي ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺪد‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬
‫ﻧﺎم ﺑﻪ زﺑﺎن ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ‬ ‫ﻣﻮﻧﻮ‬ ‫دي‬ ‫ﺗﺮي‬ ‫ﺗﺘﺮا‬ ‫ﭘﻨﺘﺎ‬ ‫ﻫﮕﺰا‬ ‫ﻫﭙﺘﺎ‬ ‫اوﻛﺘﺎ‬ ‫ﻧﻮﻧﺎ‬ ‫دﻛﺎ‬

‫روشﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺶ آﻟﻜﺎنﻫﺎي راﺳﺖ زﻧﺠﻴﺮ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻫﻤﻪي ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ‪:‬‬

‫‪CH 3  CH2  CH2  CH 3‬‬ ‫‪ 2‬ـ ﻓﺸﺮده ﻛﺮدن ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪: C  H‬‬

‫‪CH 3 (CH2 )2 CH 3‬‬ ‫‪ 3‬ـ ﻓﺸﺮدهﺳﺎزي ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﭘﺮاﻧﺘﺰ‪:‬‬

‫‪ 4‬ـ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪ ـ ﺧﻂ‪:‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻛﺎرﺑﺮد ﭼﻨﺪ آﻟﻜﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪول زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫وازﻟﻴﻦ‬ ‫ﮔﺮﻳﺲ‬ ‫ﺳﻮﺧﺖ ﻓﻨﺪك‬ ‫ﮔﺎز ﺷﻬﺮي‬ ‫ﻣﺎده‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺎدهي‬
‫‪C25 H 52‬‬ ‫‪C18 H 38‬‬ ‫‪C4 H10‬‬ ‫‪CH 4‬‬
‫اﺻﻠﻲ ﻳﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ رﻓﺘﺎر ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آﻟﻜﺎنﻫﺎي راﺳﺖ زﻧﺠﻴﺮ‬

‫‪ 1‬ـ از آن ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪ C  C‬و ‪ C  H‬از ﻧﻮع ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻠﻴﻪي ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻦﻫـﺎ از ﺟﻤﻠـﻪ آﻟﻜـﺎنﻫـﺎ‪ ،‬داراي‬

‫ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎﻳﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ ) ‪ (‬ﻣﻮﻟﻜﻮل آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﻳﺎ ﺣﺪود ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪38‬‬
‫‪ 2‬ـ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦ ﻳﻚ آﻟﻜﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺮم و ﺣﺠﻢ ﻣﻮﻟﻜﻮل آن ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻮده و ﻧﻴﺮوﻫﺎي واندرواﻟﺴـﻲ ﺑـﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜـﻮلﻫـﺎي‬

‫آن ﻗﻮيﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻮيﺗﺮ ﺑﻮدن ﻧﻴﺮوﻫﺎي واندرواﻟﺴﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش آﻟﻜﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﮔـﺮان روي و ﭼﺴـﺒﻨﺪﮔﻲ‬

‫آن ﺑﻴﺶﺗﺮ و ﻣﻴﺰان ﻓﺮار ﺑﻮدن آن ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬ـ آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﺣﻼل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ‪:‬‬

‫آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﺣﻼل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ‪ :‬ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ‪ ،‬داراي ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮده‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ ﮔﺸـﺘﺎور دوﻗﻄﺒـﻲ‬

‫ﻣﻮﻟﻜﻮل آنﻫﺎ ﺣﺪود ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ آﻟﻜﺎنﻫﺎ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻔﺖ ﻳﺎ ﺑﻨﺰﻳﻦ( ﺣﻼل ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي‬

‫ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 1‬ﮔﺮﻳﺲ ﻛﻪ ﻳﻚ آﻟﻜﺎن ﺟﺎﻣﺪ )ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ‪ ( C18 H 38‬اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ آﻟﻜﺎنﻫﺎ‪ ،‬داراي ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮده و ﺑﻪ‬

‫ﺧﻮﺑﻲ در ﺣﻼلﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻔﺖ و ﺑﻨﺰﻳﻦ( ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺮﻳﺲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ دﺳﺖﺷﺎن را ﺑﺎ ﺑﻨﺰﻳﻦ‬

‫ﻳﺎ ﻧﻔﺖ )ﻛﻪ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ( ﻣﻲﺷﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 2‬ﭘﺲ از ﺷﺴﺘﻦ دﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﻨﺰﻳﻦ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺸﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺳﺖ را در ﺧـﻮد ﺣـﻞ‬

‫ﻧﻤﻮده و آنﻫﺎ را از ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺳﺖ ﺟﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪39‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 3‬ﺷﺴﺘﻦ ﻳﺎ ﺗﻤﺎس ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﻔﺖ ﻳﺎ ﺑﻨﺰﻳﻦ در دراز ﻣﺪت ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖ آﺳﻴﺐ ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠـﺖ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻧﻔـﺖ ﻳـﺎ‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻦ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺳﺖ را در ﺧﻮد ﺣﻞ ﻧﻤﻮده و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد! آﻧﭽﻪ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻳﻚ ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺸﻚ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬

‫راﺣﺘﻲ ﺗﺮك ﺧﻮرده و ﻋﻔﻮﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4‬ـ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي آﻟﻜﺎنﻫﺎ‪:‬‬

‫واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي آﻟﻜﺎنﻫﺎ‪ :‬آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ زﻳﺮا در آنﻫـﺎ ﻫـﺮ اﺗـﻢ ﻛـﺮﺑﻦ ﺑـﺎ ﭼﻬـﺎر ﭘﻴﻮﻧـﺪ‬

‫ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر اﺗﻢ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻮده و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺳﻴﺮﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 1‬ﻛﻢ ﺑﻮدن واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﺳﻤﻲ ﺑﻮدن آنﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺘﻨﺸﺎق آنﻫﺎ ﺑﺮ ﺷُـﺶ و ﺑـﺪن‬

‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻓﻘﻂ ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار اﻛﺴﻴﮋن در ﻫﻮاي دم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 2‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻛﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﺳﻤﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد ﺑـﺮاي ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻦ از ﺑﺎك ﺧﻮدرو ﻳﺎ ﺑﺸﻜﻪ از ﻣﻜﻴﺪن ﺷﻴﻠﻨﮓ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﺑﻨﺰﻳﻦ وارد ﺷُﺶ ﺷﺪه و از اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺎزﻫﺎي ﺗﻨﻔﺴـﻲ در‬

‫ﺷﺶ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﻔﺲ ﻛﺸﻴﺪن دﺷﻮار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻴﺰان ﺑﺨﺎرﻫﺎي وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷُﺶﻫﺎ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬

‫ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 3‬اﮔﺮﭼﻪ آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎﻳﻲ ﺳﻴﺮ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ و واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻲ دارﻧﺪ وﻟﻲ اﻳـﻦ دﻟﻴـﻞ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ در ﻫـﻴﭻ‬

‫واﻛﻨﺸﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺮوف ﺗﺮﻳﻦ واﻛﻨﺶﻫﺎي آﻟﻜﺎنﻫﺎ‪ ،‬واﻛـﻨﺶ ﺳـﻮﺧﺘﻦ آنﻫـﺎ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣﺎﺻـﻞ آن ﮔـﺎز‬

‫ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ و آب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﺳﻮﺧﺘﻦ اوﻛﺘﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪2C8 H18 (l)  25O2 (g)  16CO2 (g)  18 H2O(g‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻛﻠﻲ واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Cn H (2n 2)  ( 3 n  1)O2  nCO2  (n  1)H2O‬‬

‫‪2‬‬
‫‪5‬ـ اﺳﺘﻔﺎده از آﻟﻜﺎنﻫﺎ در ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﻠﺰﻫﺎ‪:‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از آﻟﻜﺎنﻫﺎ در ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﻠﺰﻫﺎ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ آﻟﻜﺎنﻫﺎ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻲ دارﻧـﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻓـﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻧـﺎﻗﻄﺒﻲ‬

‫ﺑﻮدن در آب ﺣﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ آب را در ﺧﻮد ﺣﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان از آنﻫﺎ ﺑـﺮاي ﺣﻔﺎﻇـﺖ از ﻓﻠﺰﻫـﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻗﺮار دادن ﻓﻠﺰﻫﺎ در آﻟﻜﺎنﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ ﻳﺎ اﻧﺪود ﻛﺮدن ﺳﻄﺢ ﻓﻠﺰﻫﺎ و وﺳﺎﻳﻞ ﻓﻠﺰي ﺑﺎ آنﻫﺎ‪ ،‬ﻣـﺎﻧﻊ از رﺳـﻴﺪن‬

‫آب ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻓﻠﺰ ﺷﺪه و از ﺧﻮردﮔﻲ آن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻓﻠﺰﻫﺎي ﮔﺮوه اول )ﻓﻠﺰﻫﺎي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ( را در داﺧﻞ ﻧﻔﺖ و ﻳﺎ ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻣﺎﻳﻊ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪40‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (46‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش‬ ‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش‬
‫‪ ............................................. ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﮕﺰان ﻓﺮارﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﮔﺮان روي ﻧﻮﻧﺎن از ‪ .............................................‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬اﺗﻢ ‪ .............................................‬رﻓﺘﺎر ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي دارد ﻛﻪ آن را از ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺪل ﻓﻀﺎﭘﺮﻛﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ .............................................‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (47‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دو آﻟﻜﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮر از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫و ‪.............................................‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﻣﻮاد )‪ (I‬و )‪ (II‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪380 C‬‬
‫‪ ‬ﻣﻮاد )‪ (I‬و )‪ (II‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﻨﺘﺎن و ‪ .............................................‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي واندرواﻟﺴﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ در ﻣﺎدهي )‪ (II‬ﻗﻮيﺗﺮ از ﻣﺎدهي )‪ (I‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)‪............................................. (I‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺎدهي )‪ (II‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎدهي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (48‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮﺗﺎن از ‪ .............................................‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻴﺰان ﻓﺮار ﺑﻮدن ﮔﺮﻳﺲ از ‪ .............................................‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ،‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻧﻘﻄﻪي آﻟﻜﺎنﻫﺎي راﺳﺖ زﻧﺠﻴﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﭙﺘﺎن و ‪ .............................................‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫و‬ ‫‪ ‬ﺷﻜﻞﻫﺎي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (49‬ـ در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪ ،‬ﻳﻚ آﻟﻜﺎن ‪ ...........................................................................‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل‬
‫‪ ‬ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي ‪ .............................................‬ﻧﻘﺶ ﭼﻨﺪاﻧﻲ در رﻓﺘﺎر ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ ‬در آﻟﻜﺎنﻫﺎي ‪ ...............................................................................‬ﻫﺮ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﻪ دو اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮل ﺧﻂ ـ ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ ، .............................................‬ﺷﺎﻣﻞ ‪ 10‬ﺧﻂ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪42‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (50‬ـ در ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪:........................................... (2‬‬ ‫‪:................................. (1‬‬

‫‪:............................................. (4‬‬ ‫‪:.................................. (3‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (51‬ـ در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪ ‬ﺷﺴﺘﻦ دﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﻨﺰﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺸﻜﻲ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا ﺑﻨﺰﻳﻦ‪ ،‬رﻃﻮﺑﺖ ﭘﻮﺳﺖ را ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﮔﺮﭼﻪ ‪ .............................................‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻛﻤﻲ دارﻧﺪ اﻣﺎ ورود ﺑﺨﺎرﻫﺎي آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺶ و واﻛﻨﺶ آنﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺑﺎﻓـﺖﻫـﺎي دروﻧـﻲ ﺷـﺶ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ‪ .............................................‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﺣﺪود ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ از ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ .............................................‬را در ﺧﻮد ﺣﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (52‬ـ در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت درﺑﺎرهي آﻟﻜﺎنﻫﺎ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪ ‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎﻳﻲ ﺳﻴﺮﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ﻫﻴﭻ واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻴﺰان ‪ .............................................‬ﺑﻮدن آنﻫﺎ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻛﻢ ﺑﻮده و اﺳﺘﻨﺸﺎق آنﻫﺎ ﺑﺮ ﺷُﺶ و ﺑﺪن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮدن در ‪ .............................................‬ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬از آنﻫﺎ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي ‪ .............................................‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪43‬‬
 ‫ﻧﺎمﮔﺬاري آﻟﻜﺎنﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪدار ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك‬

‫ﮔﺮوهﻫﺎي آﻟﻜﻴﻞ‪ :‬اﮔﺮ از آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﻳﻚ اﺗﻢ ﻫﻴﺪروژن ﺑﺮدارﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه را آﻟﻜﻴﻞ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺎمﮔﺬاري آﻟﻜﺎنﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪدار ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك‪:‬‬

‫ﻗﺎﻋﺪهي ‪ : 1‬ﺑﺮاي ﻧﺎمﮔﺬاري آﻟﻜﺎنﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪدار ﺳﻪ ﮔﺎم زﻳﺮ را ﻃﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﮔﺎم اول ـ ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻧﺠﻴﺮ اﺻﻠﻲ‪ :‬زﻧﺠﻴﺮ اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎوي ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎم دوم ـ ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري زﻧﺠﻴﺮ اﺻﻠﻲ‪ :‬ﻛﺮﺑﻦﻫﺎي زﻧﺠﻴﺮ اﺻﻠﻲ را از ﺳﻤﺘﻲ ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﺎﺧﻪي ﻓﺮﻋﻲ ﻣﻲرﺳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﮔﺎم ﺳﻮم ـ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺎم آﻟﻜﺎن‪ :‬اﺑﺘﺪا ﺷﻤﺎره و ﻧﺎم ﺷﺎﺧﻪي ﻓﺮﻋﻲ را ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﻧﺎم آﻟﻜﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺠﻴﺮ اﺻﻠﻲ را ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪.‬‬

‫‪44‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪهي ‪ :2‬اﮔﺮ ﭼﻨﺪ ﺷﺎﺧﻪي ﻓﺮﻋﻲ ﻳﻜﺴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺷﻤﺎرهي ﻫﻤﻪي آنﻫﺎ را ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﭘﻴﺸـﻮﻧﺪﻫﺎي ﻳﻮﻧـﺎﻧﻲ )ﻣﻮﻧـﻮ‪،‬‬

‫دي‪ ،‬ﺗﺮي‪ ،‬ﺗﺘﺮا و ‪ (....‬ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻋﺪهي ‪ 3‬ـ اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﺎﺧﻪي ﻓﺮﻋﻲ از دو ﺳﺮ زﻧﺠﻴﺮ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮده‪ ،‬ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري را از ﺳﻤﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﻛـﻪ از ﺑـﻪ‬

‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﭼﻴﺪن ﻋﺪدﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ‪ ،‬ﻋﺪد ﻛﻮﭼﻚﺗﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻋﺪهي ‪ 4‬ـ اﮔﺮ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎر و ﻧﺎم آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺮوف اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪45‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪهي ‪ 5‬ـ اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﺎﺧﻪي ﻓﺮﻋﻲ و ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري را از ﺳﻤﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪاي ﻛﻪ ﻧﺎم آن را زودﺗﺮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻋﺪهي ‪ 6‬ـ ﺑﻴﻦ دو زﻧﺠﻴﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬زﻧﺠﻴﺮي را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺠﻴﺮ اﺻﻠﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ ﺑـﻴﺶﺗـﺮي‬
‫از آن ﺧﺎرج ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در ﻧﺎمﮔﺬاري آﻟﻜﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎمﻫﺎي ‪ 1‬ـ ﻣﺘﻴﻞ و ﻧﻴﺰ ‪ 2‬ـ اﺗﻴﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻏﻠﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﺮﻣﻮل آﻟﻜﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺮاﻧﺘﺰﻫﺎي ﻓﺸـﺮده داده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬اﺑﺘـﺪا آن را ﺑـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﮔﺴـﺘﺮدهﺗـﺮ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻧﻤـﻮده و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﻧﺎمﮔﺬاري ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪ ـ ﺧﻂ ‪ ،‬ﻫﺮ رأس را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﻓﺮﻋﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪46‬‬
 ‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (53‬ـ ﻧﺎم ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل‪:‬‬

‫‪ 3 ، 3 (1‬ـ دي ﻛﻠﺮو ـ ‪ 4 ، 4‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ـ ‪ 5‬ـ ﭘﺮوﭘﻴﻞ ‪ 6 ، 6 (2 ........................‬ـ دي ﻛﻠﺮو ـ ‪ 4‬ـ اﺗﻴﻞ ـ ‪ 5 ، 5‬ـ دي اﺗﻴﻞ ‪...................................‬‬

‫‪ 3 ، 3 (3‬ـ دي ﻛﻠﺮو ـ ‪ 5‬ـ اﺗﻴﻞ ـ ‪ 4 ، 4‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪ 5 ، 5 (4 ............................‬ـ دي ﻛﻠﺮو ـ ‪ 4 ، 4‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ـ ‪ 3‬ـ ﭘﺮوﭘﻴﻞ ‪..................................‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (54‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﺎم آﻟﻜﺎن ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ درﺳﺖ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪ 4 ، 2 ، 2 : (CH 3 ) 3 CCH2CH(CH 3 )2‬ـ ﺗﺮي ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ 5 : (C2 H 5 )2 CH(CH2 )2 C(CH 3 ) 3‬ـ اﺗﻴﻞ ـ ‪ 2 ،2‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ 8 ، 3 :‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ 5 ، 3 :‬ـ دي اﺗﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫‪‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (55‬ـ در ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻛﺪام ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﻳﻚ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه آﻟﻜﻴﻞ ﻣﺘﻔﺎوت وﺟﻮد دارد؟‬

‫‪ 3 (2‬ـ اﺗﻴﻞ ـ ‪ 3 ، 2‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫‪ 4 (1‬ـ اﺗﻴﻞ ـ ‪ 5 ،3‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬

‫‪ 3 (4‬ـ اﺗﻴﻞ ـ ‪ 3‬ـ ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫‪ 3 (3‬ـ ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬

‫‪47‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (56‬ـ ﭼﻨﺪ ﻧﺎم ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي زﻳﺮ ﺑﺮاي آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪ 3‬ـ اﺗﻴﻞ ‪ 2 ، 1‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫بـ‬ ‫آـ ‪ 4‬ـ ﻛﻠﺮو ‪ 3 ،2‬ـ دي اﺗﻴﻞ ‪.............................................‬‬

‫اﺗﻴﻞ ‪ 4 ، 3 ، 2 ، 2‬ـ ﺗﺘﺮا ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫تـ‪3‬ـ‬ ‫پ ـ ‪ 4‬ـ ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2(2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (57‬ـ در ﻛﺪام ردﻳﻒ از ﺟﺪول زﻳﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻪي اﻃﻼﻋﺎت داده ﺷﺪه در ﻣﻮرد ﻣﺎدهي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ‬ ‫ﺷﻤﺎرهي‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪ ـ ﺧﻂ‬ ‫ﻧﺎم ﺑﻪ روش آﻳﻮﭘﺎك‬
‫اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي‬ ‫ردﻳﻒ‬

‫‪22‬‬ ‫‪2‬ـ اﺗﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪31‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪ 4‬ـ اﺗﻴﻞ‬ ‫‪2‬‬

‫‪24‬‬ ‫ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫‪ 4 ،3 ،2‬ـ ﺗﺮي‬ ‫‪3‬‬

‫‪28‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪ 3‬ـ ﻣﺘﻴﻞ‬ ‫‪4‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪48‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (58‬ـ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ درﺑﺎرهي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻘﺎﺑﻞ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر آن ‪ ..................‬ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون اﺷﺘﺮاﻛﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آن ‪.............................................‬‬ ‫‪ (2‬ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬
‫‪ (3‬ﻧﺎم آن ‪ 5 ،2‬ـ دي اﺗﻴﻞ ‪ .............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﻣﻮﻟﻜﻮل آن در ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (59‬ـ در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻄﻠﺐ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻚ ‪ .....................................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫و‬ ‫‪ ‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي‬

‫‪ 2 ،‬ـ ﻣﺘﻴﻞ ‪ .............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﺎم آﻟﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﺪل ﻓﻀﺎ ﭘﺮﻛﻦ‬

‫ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ‬

‫‪ ‬از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻫﺮ ﻣﻮل ‪ ، .............................................‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ‪ 25‬ﻣﻮل ﮔﺎز ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫) ‪(H  1 ، C  12 : g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (60‬ـ در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت درﺑﺎرهي ﺗﺮﻛﻴﺐ روﺑﻪرو درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻧﺎم آن ﺑﻪ روش آﻳﻮﭘﺎك‪ 3 ،‬ـ ﻣﺘﻴﻞ ـ ‪ 3‬ـ اﺗﻴﻞ ‪ .............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺣﺪود ‪ .............................................‬درﺻﺪ ﺟﺮم آن را ﻋﻨﺼﺮ ‪ .............................................‬ﺗﺸﻜﻴﻞ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ 2 ،2‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪ .............................................‬دﻳﺮ ﺟﻮشﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪ ـ ﺧﻂ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪49‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (61‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫»ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻳﻚ آﻟﻜﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ در آن ‪ .................................‬و ﻣﺠﻤـﻮع اﻋـﺪاد در ﻧـﺎم آن ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻗﻮاﻋـﺪ‬
‫آﻳﻮﭘﺎك ‪ ......................‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎده ‪«................................‬‬
‫‪ ‬ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه ﻣﺘﻴﻞ و دو ﮔﺮوه ‪ CH2‬وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ـ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 6‬ـ ‪ 4 ، 2‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪ .............................................‬ﻧﺎم دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﻪ ﮔﺮوه اﺗﻴﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده ـ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3‬ـ ﺑﺎ اوﻛﺘﺎن اﻳﺰوﻣﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻬﻮل ـ ‪ 2 ، 2‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪ .............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺷﺶ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ و ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﮔﺮوه ‪ CH2‬وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ـ‬
‫‪ 4 ، 4 ، 2 ، 2‬ـ ﺗﺘﺮاﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫‪ ‬ﺷﺶ ﮔﺮوه ﻣﺘﻴﻞ و ﺗﻨﻬﺎ دو ﮔﺮوه ‪ CH‬ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده ـ ‪ 12‬ـ‬
‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (62‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ‪ 3 ، 3‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪ .............................................‬و ‪ 3‬ـ اﺗﻴﻞ ـ ‪ 2‬ـ ﻣﺘﻴﻞ ‪ .............................................‬ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮده اﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻳﻜـﻲ‬
‫از آنﻫﺎ دو ﮔﺮوه ‪ CH‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪4 ،3‬ـ دي اﺗﻴﻞ ‪ .............................................‬ﻛﻪ از دو ﻧﻴﻤﻪي ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ داراي ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه ‪ C2 H 5‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ 8 ، 3‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪ ، .............................................‬ﺷﻤﺎر ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ 1/5 ، CH2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻤﺎر ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ CH 3‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻫﻔﺖ ﮔﺮوه ‪ .............................................‬اﺳـﺖ‪ ،‬ﻛـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﻋـﺪد ﻣﻤﻜـﻦ ﺑـﺮاي‬ ‫‪....................‬‬ ‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ آﻟﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ داراي ﺳﻪ ﮔﺮوه‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪدﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 16‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪50‬‬
 ‫اﻳﺰوﻣﺮي در آﻟﻜﺎنﻫﺎ‬

‫اﻳﺰوﻣﺮ )ﻫﻢ ﭘﺎر( ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻮادي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ آنﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺎﺧﺘﺎري آنﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬

‫رﺳﻢ اﻳﺰوﻣﺮي در آﻟﻜﺎنﻫﺎ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ ‪ C2 H6 ، CH 4‬و ‪ C 3 H 8‬را ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺴﺘﺮده ﻣﻲﺗﻮان رﺳﻢ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺤﺚ اﻳﺰوﻣﺮي ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺎده ﻣﻄﺮح ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ ‪ C4 H10‬داراي دو اﻳﺰوﻣﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 3‬ـ ‪ C5 H12‬داراي ﺳﻪ اﻳﺰوﻣﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ‪ C6 H14‬داراي ﭘﻨﺞ اﻳﺰوﻣﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪51‬‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﺎم آنﻫﺎ ﺑﻪ ‪ .............................................‬ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد؟‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (63‬ـ ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﺎم آنﻫﺎ ﺑﻪ ‪ .............................................‬ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد؟‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (64‬ـ ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ دارد؟‬ ‫‪..............................................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (65‬ـ ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ دارد؟‬ ‫‪..................................................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (66‬ـ ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪52‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (67‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ‪ .............................................‬ﮔﺮم از ﻳﻚ آﻟﻜﺎن‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ‪ .............................................‬ﮔـﺮم ﻛـﺮﺑﻦ دي اﻛﺴـﻴﺪ‬
‫) ‪(H  1 ، C  12 ، O  16 :g.mol 1‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ آﻟﻜﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪C3 H 8‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪C2 H6 (3‬‬ ‫‪C4 H10 (2‬‬ ‫‪C5 H12 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (68‬ـ در ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﻛﺪام آﻟﻜﺎن زﻳﺮ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮم ‪ .............................................‬ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﺟـﺮم ‪ .............................................‬ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺷـﺪه‬
‫) ‪(H  1 ، C  12 ، O  16 :g.mol 1‬‬ ‫اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪.........................‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺘﻴﻞ ﺑﻮﺗﺎن‬ ‫‪ 3 ،2 (3‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ﭘﻨﺘﺎن‬ ‫‪ (2‬ﻫﮕﺰان‬ ‫‪ (1‬ﻣﺘﻴﻞ ﭘﺮوﭘﺎن‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (69‬ـ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮم ‪ .............................................‬ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ .............................................‬در ﻳﻚ آﻟﻜـﺎن ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ ....................‬اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ آﻟﻜـﺎن ﻛـﺪام‬
‫) ‪(H  1 ، C  12 : g.mol 1‬‬ ‫اﺳﺖ؟‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪53‬‬
‫) ‪(H  1 , C  12 , Cl  35 / 5 :g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (70‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ............................................. ‬درﺻﺪ ﺟﺮم ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ‪ (CH 3 ) 3 C(CH2 )2 CH(CH 3 ) 3‬را ﻛﺮﺑﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬آﻟﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ ‪ .............................................‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ آن را ﻫﻴﺪروژن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬داراي ‪ 5‬ﻫﻤﭙﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز در ﺷـﺮاﻳﻂ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد )‪ (STP‬ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﻲﺷـﻮد داراي دو‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪ ‬آﻟﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ‪ 0/25‬ﻣﻮل از آن‪،‬‬
‫ﻫﻤﭙﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻳﻚ آﻟﻜﺎن دو ﻛﻠﺮدار ﺑﻪ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ‪ ، .............................................‬داراي ‪ 8‬اﻳﺰوﻣﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪54‬‬
 ‫آﻟﻜﻦﻫﺎ‬

‫‪Cn H2n‬‬ ‫آﻟﻜﻦﻫﺎ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮد ﻳﻚ ﭘﻴﻮﻧﺪ دوﮔﺎﻧﻪ )‪ (C  C‬دارﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮل ﻋﻤﻮﻣﻲ آﻟﻜﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم و ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﭼﻨﺪ آﻟﻜﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬ ‫‪C2H4‬‬ ‫‪C 3 H6‬‬ ‫‪C4 H 8‬‬ ‫‪C5 H10‬‬ ‫‪C6 H12‬‬ ‫‪C 7 H14‬‬ ‫‪C 8 H16‬‬ ‫‪C9H18‬‬ ‫‪C10H20‬‬

‫اﺗﻦ‬
‫ﻧﺎم‬ ‫ﭘﺮوﭘﻦ‬ ‫ﺑﻮﺗﻦ‬ ‫ﭘﻨﺘﻦ‬ ‫ﻫﮕﺰن‬ ‫ﻫﭙﺘﻦ‬ ‫اوﻛﺘﻦ‬ ‫ﻧﻮﻧﻦ‬ ‫دﻛﻦ‬
‫)اﺗﻴﻠﻦ(‬

‫ﻧﺎمﮔﺬاري آﻟﻜﻦﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪدار‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ C  C‬ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ در زﻧﺠﻴﺮ اﺻﻠﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري زﻧﺠﻴﺮ اﺻﻠﻲ در درﺟﻪ اول از ﺳﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ C  C‬ﻣﻲرﺳﻴﻢ و اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﭘﻴﻮﻧـﺪ ‪ C  C‬از دو ﺳـﺮ‬
‫زﻧﺠﻴﺮ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮده‪ ،‬ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻋﺪ آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﭘﺲ از ذﻛﺮ ﺷﻤﺎره و ﻧﺎم ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺷﻤﺎرهي ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ دوﮔﺎﻧﻪ )‪ (C  C‬و ﺳﭙﺲ ﻧﺎم آﻟﻜﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺠﻴﺮ‬
‫اﺻﻠﻲ را ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ‪ :‬ﻧﺎم ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ؟‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ‪ :‬ﻓﺮﻣﻮل ﮔﺴﺘﺮدهي ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي زﻳﺮ را رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪55‬‬
 ‫ﺧﻮاص و واﻛﻨﺶﻫﺎي آﻟﻜﻦﻫﺎ‪:‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﺗﻦ ﻳﺎ اﺗﻴﻠﻦ ) ‪ (C2 H4‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻋﻀﻮ ﺧﺎﻧﻮادهي آﻟﻜﻦﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﻴﺶﺗﺮ ﮔﻴﺎﻫﺎن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﻮز و ﮔﻮﺟﻪ ﻓﺮﻧﮕﻲ رﺳﻴﺪه ﮔﺎز اﺗﻦ آزاد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎز اﺗﻦ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺷـﺪه ﺧـﻮد ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫رﺳﻴﺪن ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﻣﻴﻮهﻫﺎي ﻧﺎرس ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎز اﺗﻦ ﺳﻨﮓ ﺑﻨﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ اﺳﺖ زﻳﺮا در اﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺎز اﺗﻦ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫واﻛﻨﺶﻫﺎي آﻟﻜﻦﻫﺎ‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن‪ :‬آﻟﻜﻦﻫﺎ در ﺣﻀﻮر ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ‪ Pt ، Ni‬ﻳﺎ ‪ Pd‬ﺑﺎ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن واﻛﻨﺶ داده و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ آﻟﻜﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ آﻟﻜﻦﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ‪ 4‬ـ ﻣﺘﻴﻞ ‪ 2‬ـ ﭘﻨﺘﻦ را ﺑﺎ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻧﺎم ﻓﺮاوردهي ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك ذﻛﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﺑﺮم ) ‪ (Br2‬ﻳﺎ ﻛﻠﺮ ) ‪: (Cl2‬‬

‫در واﻛﻨﺶ ﺑﺮم ﻳﺎ ﻛﻠﺮ ﺑﺎ آﻟﻜﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از اﺗﺼﺎلﻫﺎ در ﭘﻴﻮﻧﺪ دوﮔﺎﻧﻪ ‪ C  C‬ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﻫﺮ اﺗﻢ ﻫﺎﻟﻮژن ﺑﻪ ﻳﻚ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در واﻛﻨﺶ ﺑﺮم ﺑﺎ آﻟﻜﻦﻫﺎ‪ ،‬رﻧﮓ ﺑﺮم ) ‪ (Br2‬از ﻗﺮﻣﺰ ﺑﻪ ﺑﻲرﻧـﮓ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﺑـﺮم ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﺮاي ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ‬
‫آﻟﻜﻦﻫﺎ از آﻟﻜﺎنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد زﻳﺮا آﻟﻜﻦﻫﺎ ﺑﺮم را از ﻗﺮﻣﺰ ﺑﻪ ﺑﻲرﻧﮓ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﺑﺮ ﺑﺮم ﺑﻲاﺛﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪56‬‬
 ‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬ﻳﻚ روش ﺳﺎده ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ‪ 1‬ـ ﺑﻮﺗﻦ از ﺑﻮﺗﺎن در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺗﻜﻪاي ﮔﻮﺷﺖ را در ﻇﺮف ﺣﺎوي ﺑﺨﺎر ﺑﺮم ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﺑﺨﺎر ﺑﺮم ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭼﺮﺑﻲﻫﺎي ﮔﻮﺷﺖ ﺗﻌﺪادي ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ C  C‬وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﺮم واﻛﻨﺶ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ‪ 5 ، 5‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ـ ‪ 2‬ـ ﻫﮕﺰن را ﺑﺎ ﺑﺮم ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻧﺎم ﻣﺎدهي ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك ذﻛﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮاي واﻛﻨﺶ ﻛﻠﺮ ﺑﺎ آﻟﻜﻦﻫﺎ از ‪ FeCl 3‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 3‬ـ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن ﻫﺎﻟﻴﺪﻫﺎ‪:‬‬

‫در اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ از ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪ C  C‬ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪه و اﺗﻢﻫﺎي ‪ H‬و ﻫﺎﻟﻮژن ﺑﻪ ﻛﺮﺑﻦﻫﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ‪ ، 5 ، 2‬دي ﻣﺘﻴﻞ ـ ‪ 3‬ـ ﻫﮕﺰن را ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻧﺎم ﻣﺎده ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك ذﻛﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪57‬‬
 ‫‪ 4‬ـ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ آب‪:‬‬
‫از واﻛﻨﺶ آب ﺑﺎ آﻟﻜﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪ C  C‬ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪه و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ H‬و ‪ OH‬ﺑﻪ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ اﻓﺰوده ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﻚ اﻟﻜﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ ) ‪ (H2SO4‬ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ را دارد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وارد ﻛﺮدن ﮔﺎز اﺗﻦ درﻣﺨﻠﻮط آب و ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﺳـﻴﺪ‪ ،‬اﺗـﺎﻧﻮل )‪ (CH 3 CH2OH‬را ﺗﻬﻴـﻪ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬در ﻣـﻮرد‬
‫اﺗﺎﻧﻮل ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﺣﻔﻆ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪:‬‬
‫اﺗﺎﻧﻮل اﻟﻜﻠﻲ ﺑﻲرﻧﮓ و ﻓﺮار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺴﺒﺘﻲ در آب ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺗﺎﻧﻮل ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺣﻼلﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺗﻬﻴﻪي ﻣﻮاد داروﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و آراﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫از اﺗﺎﻧﻮل در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ‪ 3‬ـ ﻫﮕﺰن را ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪:‬‬

‫‪ 5‬ـ واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ‪:‬‬

‫از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ آﻟﻜﻦﻫﺎ ‪ CO2‬و ‪ H2O‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ آﻟﻜﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 6‬ـ واﻛﻨﺶ ﭘﻠﻴﻤﺮ ﺷﺪن‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﭘﻠﻴﻤﺮ ﻛﺮدن آﻟﻜﻦﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان اﻧﻮاع ﭘﻼﺳﺘﻴﻚﻫﺎ ‪ ،‬ﻻﺳﺘﻴﻚﻫﺎ‪ ،‬اﻟﻴﺎف و ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي ﻣﻔﻴﺪ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ‬
‫در ﻓﺼﻞ ‪ 3‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪58‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (71‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﺎم آﻟﻜﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك درﺳﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (72‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ،‬ﺑﻪ روش آﻳﻮﭘﺎك ‪ 4 ،3‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ـ ‪ 3‬ـ ‪ .............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﺎم‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ 20 ، .............................................‬ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون ﭘﻴﻮﻧﺪي وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮمﻫﺎي ﻣﻮﻟﻲ ﭘﺮوﭘﺎن و ‪ .............................................‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ‪ 1‬ـ اوﻛﺘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ............................................. ‬ﺑﺮﺧﻼف ‪1‬ـ ﺑﻮﺗﻦ‪ ،‬ﻳﻚ آﻟﻜﻦ راﺳﺖ زﻧﺠﻴﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫? ‪CH 3 CH(C2 H 5 )C(CH 3 )  C(C2 H 5 )2  Br2 ‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (73‬ـ ﻧﺎم ﻓﺮاوردهي واﻛﻨﺶ روﺑﻪرو ﺑﻪ روش آﻳﻮﭘﺎك ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪ 5 ،4 (1‬ـ دي ﺑﺮﻣﻮ ـ ‪ 4 ،3‬ـ دي اﺗﻴﻞ ـ ‪ 5 ،3‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪ 5 ،4 (2 .................................‬ـ دي ﺑﺮﻣﻮ ـ ‪ 5‬ـ اﺗﻴﻞ ـ ‪ 4 ،3‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪.................................................‬‬

‫ـ ‪ 5 ،3‬ـ دي اﺗﻴﻞ ـ ‪ 5‬ـ ﻣﺘﻴﻞ ‪.............................................‬‬ ‫‪ 4 ،3 (4‬ـ دي ﺑﺮﻣﻮ‬ ‫ـ ‪ 3‬ـ اﺗﻴﻞ ـ ‪ 5 ،4‬ـ دي ﻣﺘﻴﻞ ‪.................................‬‬ ‫‪ 4 ،3 (3‬ـ دي ﺑﺮﻣﻮ‬

‫‪59‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (74‬ـ از واﻛﻨﺶ ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ C10H20‬ﺑﺎ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن در ﻣﺠﺎورت ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﻧﻴﻜﻞ‪ ،‬آﻟﻜﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ‪، 3 ،2 ،2‬‬
‫‪ 3‬ـ ﺗﺘﺮاﻣﺘﻴﻞ ‪ ....................................................‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺎدهي اوﻟﻴﻪ را ﺑﻪ ﭼﻨﺪ آﻟﻜﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺴﺒﺖ داد؟‬

‫‪5 (4‬‬ ‫‪4 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (75‬ـ از واﻛﻨﺶ ﻳﻚ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮم‪ 5 ،4 ،2 ،1 ،‬ـ ﺗﺘﺮاﺑﺮﻣﻮ ـ ‪ 5‬ـ ﻣﺘﻴﻞ ‪ .............................................‬ﺑﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪ ـ ﺧﻂ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ اوﻟﻴﻪ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬

‫ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ آﻟﻜﻨﻲ دارد؟‬ ‫)‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (76‬ـ ‪..........................................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ آﻟﻜﻨﻲ دارد؟‬ ‫)‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (77‬ـ ‪.............................................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪60‬‬
‫اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﻨـﺪ‬ ‫ـ در واﻛﻨﺶ ﻛﺎﻣﻞ ﻳﻚ آﻟﻜﻦ ﺑﺎ ﺑﺮم‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮم ﻓﺮاورده ﺑﻪ ﺟـﺮم آﻟﻜـﻦ اوﻟﻴـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ‪.............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪(78‬‬
‫) ‪(H  1 ، C  12 ، Br  80 : g.mol 1‬‬ ‫ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻓﺮاوردهي اﻳﻦ واﻛﻨﺶ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻧﺎم آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 3 ، 2‬ـ دي ﺑﺮﻣﻮ ‪ .............................................‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر آن‪ ،‬ﻫﻤﻪي اﺗﻢﻫﺎ ﺑﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﮔﺎز ﻧﺠﻴﺐ ﻫﻢ دورهي ﺧﻮد رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در آن ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ........................‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ در آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .......................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (79‬ـ ‪ 0/14‬ﮔﺮم از آﻟﻜﻦ ‪ A‬در ﻣﺠـﺎورت ﻛﺎﺗـﺎﻟﻴﺰﮔﺮ‪ ،‬در ﺷـﺮاﻳﻂ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد )‪ ............................................. ، (STP‬ﻣﻴﻠـﻲﻟﻴﺘـﺮ ﮔـﺎز‬
‫ﻫﻴﺪروژن ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آﻟﻜﻦ ‪ A‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪ 1 (4‬ـ ﭘﻨﺘﻦ‬ ‫‪ (3‬اﺗﻦ‬ ‫‪ 2 (2‬ـ ﺑﻮﺗﻦ‬ ‫‪ (1‬ﭘﺮوﭘﻦ‬

‫‪61‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (80‬ـ آﻟﻜﻦ ‪ A‬ﺑﺮ اﺛﺮ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن ﺑﻪ آﻟﻜﺎن ‪ B‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ............................................. .‬ﺟﺮم ﻫﻴﺪروژنﻫـﺎي آﻟﻜـﺎن ‪، B‬‬
‫) ‪(H  1 ، C  12 : g.mol 1‬‬ ‫ﻫﻴﺪروژن ﺟﺬب ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻟﻜﻦ ‪ A‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪C4 H 8‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪C 3 H6‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪C2 H 4‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪C5 H10‬‬ ‫‪(1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (81‬ـ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻳﻚ آﻟﻜﻦ ﮔﺎزي ﺷﻜﻞ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ............................................. ،‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﺑﺮ ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬
‫) ‪(H  1 ، C  12 : g.mol 1‬‬ ‫اﻳﻦ آﻟﻜﻦ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪C 3 H6‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪C5 H10‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪C2 H 4‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪C4 H 8 (1‬‬

‫ـ ﻣﺨﻠــﻮﻃﻲ از ‪ .............................‬ﮔــﺮم ﮔــﺎز اﺗــﺎن‪ ..................................................................... ،‬ﻣﻮﻟﻜــﻮل اﺗــﻦ و ‪.....................................................‬‬ ‫ﺗﺴــﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪(82‬‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ﭘﺮوﭘﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨﺪ ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0 / 08g.L1‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣـﻞ ﺳـﻴﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد؟‬
‫) ‪(H  1 , C  12 : g.mol 1‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪2/125 (3‬‬ ‫‪1/875 (2‬‬ ‫‪1/125 (1‬‬

‫‪62‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (83‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ‪ ........................‬ﻣﻮل اﺗﺎن‪ .......................... ،‬ﮔﺮم اﺗﻦ‪ .............................. ،‬ﮔﺮم ﭘﺮوﭘﻦ و ‪ 2‬ﻣﻮل ﮔـﺎز ﻫﻴـﺪروژن را‬
‫) ‪(H  1 , C  12 : g.mol 1‬‬ ‫در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ واﻛﻨﺶ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻬﺎﻳﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (STP‬ﭼﻨﺪ ﻟﻴﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪53/76 (3‬‬ ‫‪48/92 (2‬‬ ‫‪42/76 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (84‬ـ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﮔﺎزﻫﺎي ﺑﻮﺗﺎن‪ ،‬اﺗﻦ و ﭘﺮوﭘﻦ ﻛﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ ............................................. (STP‬ﻣﻴﻠـﻲ ﻟﻴﺘـﺮ ﺣﺠـﻢ دارد‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ‪ .............................................‬ﻣﻮل ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺳﻴﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ در ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺎزي اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز اﺗﻦ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺠـﻢ‬
‫ﮔﺎز ﭘﺮوﭘﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺎزي اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮل ﮔﺎز در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ STP‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪5600 (4‬‬ ‫‪4200 (3‬‬ ‫‪3200 (2‬‬ ‫‪2800 (1‬‬

‫‪63‬‬
 ‫آﻟﻜﻴﻦﻫﺎ‬

‫آﻟﻜﻴﻦﻫﺎ‪ ، Cn H(2n 2) :‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻟﻜﻦﻫﺎ ﺳﻴﺮ ﻧﺸﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ و واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي زﻳﺎدي دارﻧﺪ ـ ﺑﺮم را ﺑﻲرﻧﮓ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺗﻴﻦ ﻳﺎ اﺳﺘﻴﻠﻦ ) ‪ : (C2H2‬ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﻋﻀﻮ ﺧﺎﻧﻮادهي آﻟﻜﻴﻦﻫـﺎ ـ در ﺟﻮﺷـﻜﺎري )ﺟـﻮش ﻛﺎرﺑﻴـﺪي( و ﺑـﺮش ﻛـﺎري ﻓﻠﺰﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﻣﻲرود‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (85‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬از ﺷﻌﻠﻪي ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ، .............................................‬در ﺟﻮﺷﻜﺎري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ............................................. ‬ﻋﻀﻮ ﺧﺎﻧﻮادهي آﻟﻜﻴﻦﻫﺎ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺧﻮد‪ 16 ،‬اﻟﻜﺘﺮون ﭘﻴﻮﻧﺪي دارد‪.‬‬

‫‪ 2 ،‬ـ ﻣﺘﻴﻞ ـ ‪ 3‬ـ ‪ .............................................‬ﻧﺎم دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺎدهاي ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺎﺧﺘﺎري‬

‫‪ ‬آﻟﻜﻴﻨــﻲ ﻛــﻪ در واﻛــﻨﺶ ﺑــﺎ ﺑــﺮم ﺗﻮﻟﻴــﺪ ‪ 4 ، 4 ، 3 ، 3‬ـ ﺗﺘــﺮا ﺑﺮﻣــﻮ ـ ‪ 5‬ـ ﻣﺘﻴــﻞ ‪ .............................................‬ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪ 5 ،‬ـ ﻣﺘﻴــﻞ ـ ‪ 3‬ـ‬
‫‪ .............................................‬ﻧﺎم دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (86‬ـ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ‪ ...............................‬ﻣـﻮل ﭘﺮوﭘـﺎن‪ ........................... ،‬ﻟﻴﺘـﺮ ﭘـﺮوﭘﻦ و ‪ ...........................‬ﮔـﺮم اﺗـﻴﻦ ﺗﻮﺳـﻂ ﭼﻨـﺪ ﻟﻴﺘـﺮ ﮔـﺎز‬
‫) ‪(H  1 , C  12 g.mol 1‬‬ ‫ﻫﻴﺪروژن در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (STP‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺳﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪5/60 (3‬‬ ‫‪2/80 (2‬‬ ‫‪2/24 (1‬‬

‫‪64‬‬
‫ﺗﺴـﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (87‬ـ ﭼﻨـﺎنﭼــﻪ ﻣﺨﻠــﻮﻃﻲ ﮔــﺎزي ﺷــﺎﻣﻞ ‪ 0/2‬ﻣــﻮل اﺗــﺎن‪ 0/25 ،‬ﻣــﻮل اﺗــﻦ‪ 0/5 ،‬ﻣــﻮل ‪ 0/4 ، .............................................‬ﻣــﻮل‬
‫‪ 0/2 ، .............................................‬ﻣﻮل ‪ .............................................‬و ‪ 3‬ﻣﻮل ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن را در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ واﻛـﻨﺶ ﻗـﺮار دﻫـﻴﻢ ﺣﺠـﻢ ﻣﺨﻠـﻮط ﮔـﺎزي‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (STP‬ﭼﻨﺪ ﻟﻴﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪72/68 (3‬‬ ‫‪68/26 (2‬‬ ‫‪62/72 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (88‬ـ ‪ 11/ 2‬ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺎزﻫﺎي اﺗﺎن‪ ،‬اﺗﻴﻠﻦ و اﺳﺘﻴﻠﻦ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ‪ 0/15 ،‬ﻣـﻮل ﻫﻴـﺪروژن ﺗـﺎ ﺳﻴﺮﺷـﺪﮔﻲ ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬درﺻﺪ اﺗﻴﻠﻦ و اﺳﺘﻴﻠﻦ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ درﺻﺪ اﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮط اﺗﺎن اﺳﺖ؟‬
‫)اﻟﻤﭙﻴﺎد ﺷﻴﻤﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪي دوم‪ (86-87 ،‬ـ )اﻟﻤﭙﻴﺎد ﺷﻴﻤﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪي دوم‪(87-88 ،‬‬

‫‪10 (4‬‬ ‫‪80 (3‬‬ ‫‪40 (2‬‬ ‫‪60 (1‬‬

‫‪65‬‬
 ‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎي ﺣﻠﻘﻮي‬

‫ـ ﺳﻴﺮ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ ﺑﺎ آﻟﻜﻦﻫﺎي ﻫﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﺧﻮد اﻳﺰوﻣﺮﻧﺪ ـ ﺑﺮﺧﻼف آﻟﻜﻦﻫﺎ ‪ ،‬ﺑﺮم را ﺑـﻲرﻧـﮓ‬ ‫‪Cn H 2n‬‬ ‫ﺳﻴﻜﻠﻮ آﻟﻜﺎنﻫﺎ‪:‬‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي آروﻣﺎﺗﻴﻚ‪ :‬داراي ﺣﻠﻘﻪي ﺑﻨﺰن ﻳﺎ ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎﺗﻲ ﺳـﻴﺮ ﻧﺸـﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ اﻣـﺎ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ﭘﺎﻳﺪاري )ﻧﺎﺷﻲ از رزوﻧﺎﻧﺲ( ﺑﺮم را ﺑﻲرﻧﮓ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ ـ در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ـ ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺿﺪ ﺑﻴﺪ ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﻓﺮش و ﻟﺒﺎس ﻛﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪C10H 8‬‬ ‫ﻧﻔﺘﺎﻟﻦ‪:‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (89‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺗﻔﺎوت ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﺑﻨﺰن ﺑﺎ ‪ .............................................‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺗﻔﺎوت ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ‪ .............................................‬ﺑﺎ ‪ 1‬ـ ﺑﻮﺗﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2 ‬ـ ﻣﺘﻴﻞ ‪ 1‬ـ ﺑﻮﺗﻦ و ﺳﻴﻜﻠﻮ ‪ .............................................‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﻳﺰﻣﺮ ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ آنﻫـﺎ از ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﻣـﻲﺗـﻮان از ﻣﺤﻠـﻮل ﺑـﺮم‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ‪ .............................................‬اﻳﺰوﻣﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪ 0/25 ‬ﻣﻮل ‪ .............................................‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ‪ 1/25‬ﻣﻮل ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﺳﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪66‬‬
 ‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬

‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ :‬ﻣﺎﻳﻌﻲ ﻏﻠﻴﻆ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﻴﺎه ﻳﺎ ﻗﻬﻮهاي ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺒﺰ ـ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻃﻼي ﺳـﻴﺎه ـ ﻓﺮدرﻳـﻚ وﻫﻠـﺮ آن را ﺑـﻪ ﺟﻨﮕـﻲ‬

‫ﺳﻴﺎه و ﺗﺎرﻳﻚ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ورود ﺑﻪ آن ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ ـ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ ﺳﺎزﻧﺪهي آن ﻛـﺮﺑﻦ اﺳـﺖ ـ ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﺪهي آن‬

‫ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑـﻦﻫـﺎ اﺳـﺖ و ﺑـﺨﺶ ﻋﻤﺪهي ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ ﻧﻴﺰ آﻟﻜﺎنﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ واﻛﻨﺶﭘـﺬﻳﺮي ﻛـﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬

‫ﺳﻮﺧﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ـ در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎ )ﻋﻤﺪﺗﺎً آﻟﻜﺎنﻫﺎ( ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻛﻤﻲ ﻧﻤﻚ‪ ،‬اﺳـﻴﺪﻫﺎ و آب ﻧﻴـﺰ‬

‫وﺟﻮد دارد‪ .‬روزاﻧﻪ ‪ 80‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺑﺸﻜﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم در ﺟﻬﺎن ﻣﺼﺮف ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ‪ %90‬آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺮژي )‪%50‬‬

‫ﺳﻮﺧﺖ وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ و ‪ %40‬ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎ و اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ( و ﻛﻢﺗﺮ از ‪ %10‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧـﻮراك ﭘﺘﺮوﺷـﻴﻤﻲ )ﺑـﺮاي‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎﻻﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ( ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود ـ ﻫﺮ ﺑﺸﻜﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻫﻢ ارز ﺑﺎ ‪ 159‬ﻟﻴﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮاوردهﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪:‬‬

‫ﻧﻔﺖ ﻛﻮره ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‪،‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﮔﺎزوﺋﻴﻞ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ‬ ‫‪‬‬ ‫ﺑﻨﺰﻳﻦ و ﺧﻮراك ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ‬
‫ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ و ﮔﺮان روي‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهي ﺳﻮﺧﺖ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ ﺷﺎﻣﻞ آﻟﻜﺎنﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 15‬ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ 1 :‬ـ ﻧﻔﺖ ﺳﺒﻚ ‪ 2‬ـ ﻧﻔﺖ ﺳﻨﮕﻴﻦ در ﻧﻔﺖ ﺳﻨﮕﻴﻦ‪ .‬درﺻﺪ آﻟﻜﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺎر ﻛﺮﺑﻦﻫﺎي زﻳﺎدي دارﻧﺪ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻔﺖ ﺳﺒﻚ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﮔﺮانﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮاي آﻟﻜﺎنﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻔﺖ ﻛﻮره( ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪67‬‬
 ‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ :‬اﺑﺘﺪا ﻧﻤﻚﻫﺎ‪ ،‬اﺳﻴﺪﻫﺎ و آب را از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺟﺪا ﻧﻤﻮده و آن را ﮔﺮﻣﺎ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺎز در آﻳﺪ ـ‬

‫ﮔﺎز ﺣﺎﺻﻞ را وارد ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ دﻣﺎي آن ﺑﻪ ﻣﺮور ﻛﻢ ﻣـﻲﺷـﻮد و ﻫﻴـﺪروﻛﺮﺑﻦﻫـﺎي داراي ﻧﻘﻄـﻪي ﺟـﻮش‬

‫ﺑﺎﻻﺗﺮ در ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي ﻣﻴﻌﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (90‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .............................................‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺑﺸﻜﻪ از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻔﺖ ﺧـﺎم ‪143/1‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺟﺮم دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ درﺻﺪ ﻧﻔﺖ ﻛﻮره در ﻧﻔﺖ ﺳﻨﮕﻴﻦ اﻳﺮان ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .............................................‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬درﺻـﺪ ﻧﻔـﺖ ﻛـﻮره در ﻧﻔـﺖ ﺑﺮﻧـﺖ درﻳـﺎي ﺷـﻤﺎل‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺪود ‪ %51‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻓﻘﻂ ﭼﻴﺰي ﺣﺪود ‪ .............................................‬درﺻﺪ از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻮراك ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫‪ ............................................. ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪68‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (91‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﺑﻴﺶ از ‪ ......................‬درﺻﺪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺻﺮف ﺳﻮزاﻧﺪن و ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺮژي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ................................................... ‬ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻫﺰاران ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬دﻣﺎي ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ‪ .............................................‬ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و در ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮطﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬ﻣﻮاد ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖﻫـﺎي ‪ .............................................‬ﺑـﺮج ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬از ﺳﻮﻳﻲ ﺳﻮﺧﺖ ارزان و ﻣﻨﺎﺳﺐ را در اﺧﺘﻴﺎر ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ‬
‫ﮔﺮان ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‬

‫زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪ :‬ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ذﺧﺎﻳﺮ آن ﺑﻪ ‪ 500‬ﺳﺎل آﻳﻨﺪه ﻧﻴﺰ ﻣﻲرﺳﺪ ﭘﺲ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺧـﻮﺑﻲ ﺑـﺮاي ﻧﻔـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ اﻣـﺎ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫) ‪(CO2‬‬ ‫‪1‬ـ ﺑﻪ ازاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﻲ اﻧﺮژي‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺶﺗﺮي ﮔﺎز ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ در ﺳﻮﺧﺘﻦ زﻏﺎل ﺳﻨﮓ ﻋﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﺳـﻪ ﮔـﺎز‪ ،‬دو‬ ‫‪H2O‬‬ ‫و‬ ‫‪CO2 ، CO‬‬ ‫‪ 2‬ـ در ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻧﻔﺖ ﮔﺎزﻫﺎي‬
‫ﻧﻴﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫) ‪(SO2 , NO2‬‬ ‫ﮔﺎز آﻻﻳﻨﺪه‬
‫‪ 3‬ـ ﮔﺮﻣﺎي آزاد ﺷﺪه از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻫﺮ ﮔﺮم زﻏﺎل ﺳﻨﮓ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻫﺮ ﮔﺮم ﻧﻔﺖ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راهﻫﺎي ﺑﻬﺒﻮد ﻛﺎرآﻳﻲ زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪ 1 :‬ـ ﺷﺴﺖ و ﺷﻮي آن ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺣـﺬف ﮔـﻮﮔﺮد و ﻧﺎﺧﺎﻟﺼـﻲﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ ‪ 2‬ـ ﺑـﻪ دام‬
‫)‪SO2 (g)  CaO(s)  CaSO 3 (s‬‬ ‫ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ واﻛﻨﺶ‪:‬‬ ‫‪SO2‬‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﮔﺎز‬
‫ﻣﺸﻜﻼت اﺳﺘﺨﺮاج زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪ :‬در ﺻﺪ ﺳﺎل اﺧﻴﺮ ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻦ ﻳـﺎ اﻧﻔﺠـﺎر در ﻣﻌـﺎدن زﻏـﺎل‬
‫ﺳﻨﮓ ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ ـ اﻳﻦ اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﮔﺎز ﻣﺘﺎن )ﺳﺒﻚ‪ ،‬ﺑﻲرﻧﮓ و ﺑﻲﺑﻮ( اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ درﺻﺪ آن در ﻫﻮاي ﻣﻌﺪن‬
‫ﺑﻪ ‪ 5‬درﺻﺪ ﺑﺮﺳﺪ ﺧﻄﺮ اﻧﻔﺠﺎر وﺟﻮد دارد و ﻫﺮﭼﻪ درﺻﺪ ﻣﺘﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻄﺮ اﻧﻔﺠﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳـﺖ ـ راه ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪي ﮔﺎز ﻣﺘﺎن در ﻣﻌﺪن زﻏﺎل ﺳﻨﮓ و ﻧﻴﺰ ﺗﻬﻮﻳﻪ ي ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫( ﺳـﻮﺧﺖ از ﻃﺮﻳـﻖ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻮﺧﺖ‪ :‬ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ در ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺳﻮﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺪود ‪ 66‬درﺻﺪ )ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪود‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ و ﺑﻘﻴﻪ )ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪود ( از ﻃﺮﻳﻖ راه آﻫﻦ‪ ،‬ﻧﻔﺘﻜﺶ ﺟﺎدهﭘﻴﻤﺎ و ﻛﺸﺘﻲﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪69‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (92‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻋﺒﻮر آن از روي ﺳﻨﮓ آﻫﻚ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از راهﻫﺎي ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﮔﺎز ‪.............................................‬‬

‫‪ ‬در ﺳﻮﺧﺘﻦ زﻏﺎل ﺳﻨﮓ ﺑﺮﺧﻼف ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻧﻔﺖ‪ ،‬دو آﻻﻳﻨﺪه ﺑﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ .............................................‬ﻧﻴﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ........................................................... ‬ﻳﻜﻲ از دﮔﺮﺷﻜﻞﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬اﻣﺮوزه ﺣﺪود ‪ .....................‬درﺻﺪ از ﺳﻮﺧﺖ ﻻزم از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻄﻮط راه آﻫﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪70‬‬
1
 ‫ﺷﻴﻤﻲ ﻳﺎزدﻫﻢ‬
‫ﻓﺼﻞ دوم ـ در ﭘﻲ ﻏﺬاي ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﺗﻐﺬﻳﻪي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬

‫ﺗﻐﺬﻳﻪي ﺟﻬﺎﻧﻲ‪:‬‬

‫اﺟﺰاي ﺑﻨﻴﺎدي ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي = ﻣﺎده ‪ +‬اﻧﺮژي ـ ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ :‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﺣﻴﺎت ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي اﺳﺖ و ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺮم آن ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺟـﺮم‬

‫ﺑـﻪ اﻧـﺮژي اﺳﺖ ـ ﻛﺎﺷﺖ داﻧﻪﻫﺎ و درو ﻛﺮدن ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻧﻘﻼب در ﻛﺸﺎورزي ﺑﻮده در ﻳــﻚ دﻫــﻪي اﺧﻴـﺮ‪،‬‬

‫ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻏﻼت از ﺗﻮﻟﻴﺪ آن ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ـ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ و ﻣﺸﻜﻞﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻫﺮ دوﻟـﺖ‪ ،‬ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻏـﺬاي اﻓـﺮاد ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬

‫اﺳﺖ ـ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ ‪ :‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻏﺬا در ﺣﺠﻢ اﻧﺒﻮه ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘـﻞ‪ ،‬ﻧﮕﻬـﺪاري و ﻓـﺮاوري‬

‫ﻧﻴﺎز دارد ـ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ داﻧﺶ و ﻓﻨﺎوري ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻏﺬا ﺑﻪ روش ﺻﻨﻌﺘﻲ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي و داﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫ـ در ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺒﻮه‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﻛﻴﻔﻴﺖ و ارزش ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﺴﺎد ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ و دﺷﻮاري ﻧﮕﻬﺪاري آنﻫﺎ اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي دارد‪.‬‬

‫ﻏﺬا‪:‬‬

‫ﻏﺬا ﻓﺮاﺗﺮ از ﻳﻚ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﺣﺴﺎس ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ اﺳﺖ ـ ﻣﺼﺮف ﻏﺬا‪ :‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺮژي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺎﻫﻴﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ارﺳﺎل ﭘﻴﺎمﻫـﺎي‬

‫ﻋﺼـﺒﻲ‪ ،‬ﺟـﺎﺑـﻪﺟـﺎﻳﻲ ﻳـﻮنﻫﺎ و ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ از دﻳﻮارهي ﻫﺮ ﻳﺎﺧﺘﻪ ـ ﻏﺬا ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهي ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ ﺑـﺮاي ﺳـﺎﺧﺖ و رﺷـﺪ ﺑﺨﺶﻫـﺎي‬

‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺪن )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺧﻮﻧﻲ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮان‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻴﭽﻪ و آﻧﺰﻳﻢﻫﺎ( ـ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑﺮﺧـﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫـﺎ و ﻳﻮنﻫـﺎ در‬

‫وﻋﺪهﻫﺎي ﻏﺬاﻳﻲ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ وزن و دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻤﺎريﻫـﺎ ﻣﻲﺷـﻮد ـ دﻳﺎﺑـﺖ ﺑﺰرﮔﺴـﺎﻟﻲ‪ ،‬در اﻳـﺮان راﻳـﺞ ﺑـﻮده و ﻋﺎﻣـﻞ آن ﻣﺼـﺮف‬

‫ﺑﻲروﻳﻪي ﺷﻜﺮ‪ ،‬ﻧﺎن و ﺑﺮﻧﺞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺒﻮﺑﺎت‬
‫اﺳﻔﻨﺎج و‬ ‫ﺷﻴﺮ و ﻓﺮاوردهﻫﺎي آن‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ ﻗﺮﻣﺰ و ﻣﺎﻫﻲ‬ ‫ﻏﺬا‬
‫)ﻏﺬا‪ ،‬ﻟﻮﺑﻴﺎ ‪ ،‬ﻋﺪس و …‪(.‬‬
‫ﻋﺪس‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي‬ ‫ﺣﺎوي ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ‪ ،‬اﻧﻮاع‬
‫ﺳﺮﺷﺎر از ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي‬ ‫و ﻛﻠﺴﻴﻢ ـ ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺳﺐ آن‬ ‫وﻳﮋﮔﻲ‬
‫رﻓﻊ ﻛﻤﺒﻮد‬ ‫وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ و ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي و درﻣﺎن ﭘﻮﻛﻲ‬
‫آﻫﻦ‬
‫اﺳﺘﺨﻮان ﻻزم اﺳﺖ‬

‫‪2‬‬
 ‫ﮔﺮﻣﺎﺷﻴﻤﻲ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻣﺤﺘﻮاي اﻧﺮژي ﻣﻮاد و ﻧﻴﺰ ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه ﻃﻲ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻲﭘﺮدازد‪.‬‬

‫ﺳﻴﻨﺘﻴﻚ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ :‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ آﻫﻨﮓ )ﺳﺮﻋﺖ( واﻛﻨﺶ و راهﻫﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮ آن ﻣﻲﭘﺮدازد‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﮔﺮﻣﺎﺷﻴﻤﻲ‪ :‬ﻣﺤﺘﻮاي اﻧﺮژي ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ـ ارزش ﻏـﺬاﻳﻲ ﺧﻮراﻛﻲﻫـﺎ ـ ﻣﻘـﺪار ﻣـﻮاد ﻣﻐـﺬي در‬

‫ﺧﻮراﻛﻲﻫﺎ‬

‫ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺳﻴﻨﺘﻴﻚ‪ :‬راهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﺶﺗﺮ و ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ـ اﻓﺰاﻳﺶ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري ﺧﻮراﻛﻲﻫﺎ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻫﻤﻪي اﺗﻢﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ و ﻳﻮنﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ‪ ................................................................................‬از ﻏﺬاﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮرد ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ............................................ ‬ﻣﺼﺮف ﻣﺎدهي ﻏﺬاﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺼﺮف آن ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻓﺮد در ﻳﻚ ﮔﺴﺘﺮهي زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻌﻴﻦ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ..................... ‬ﺻﺮﻓﺎً ﻳﻚ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﺣﺴﺎس ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎ آﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ............................................... ،‬را ﻛﻨﺘﺮل و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪3‬‬
 ‫دﻣﺎ‪ ،‬اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﮔﺮﻣﺎ‬

‫ﻳﻚ وﻳﮋﮔﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻮاد در ﻫﻤﻪي ﺣﺎﻟﺖﻫﺎ‪ :‬وﺟﻮد ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ذرهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه‬

‫دﻣﺎ‪ :‬ﻣﻌﻴﺎري ﻗﺮاردادي ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻨﺪي )ﺳﺮﻋﺖ( ذرهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﻳﻚ ﻣﺎده‪.‬‬

‫)‪(k‬‬ ‫ﻳﻜﺎي راﻳﺞ دﻣﺎ‪ :‬درﺟﻪي ﺳﻠﺴﻴﻮس )‪ (C‬ـ ﻳﻜﺎي دﻣﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ )‪ : (SI‬ﻛﻠﻮﻳﻦ‬

‫‪  T‬‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪي درﺟﻪﻫﺎ در ﻣﻘﻴﺎس ﺳﻠﺴﻴﻮس )‪ (‬و ﻛﻠﻮﻳﻦ )‪ (T‬ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ ﭘﺲ‪:‬‬

‫اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ) ‪ : (ET‬ﻣﺠﻤﻮع اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ ذرهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺎده‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ET   EK‬‬ ‫ذرهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه ‪   mV2‬ذرهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه‬
‫‪2‬‬

‫دو ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهي اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﻣﺎده‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﺟﺮم ﻣﺎده )‪ 2 (m‬ـ دﻣﺎي ﻣﺎده )ﻫﺮﭼﻪ دﻣﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ V ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮ و ‪ ET‬ﺑﺎﻻﺗﺮ(‪.‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺎﺻﻞ از دﻣﺎي ﻳﻚ ﻣﺎده‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻨﺪي )ﺳﺮﻋﺖ( ذرهﻫﺎ ‪2 ،‬ـ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ ذرهﻫﺎ‬

‫‪3‬ـ ﺷﺪت ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ذرهﻫﺎ ‪4 ،‬ـ ﻣﻴﺰان ﺳﺮدي و ﮔﺮﻣﻲ دﻣﺎ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ داﺷﺘﻦ دﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮان راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع اﻧﺮزي ﺟﻨﺒﺸﻲ ذرهﻫﺎ و ﻧﻴﺰ در ﻣﻮرد اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﺎده اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﮔﺮﻣﺎ )‪ : (Q‬ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ از ﺟﺴﻢ ﮔﺮمﺗﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﺴﻢ ﺳﺮدﺗﺮ‪.‬‬

‫)‪(SI‬‬ ‫‪ : 1J  1kg.m2 .s2‬در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫‪1cal  4 / 184J‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬دﻣﺎ )‪ (‬و اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ) ‪ (ET‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻳﻚ ﻣﺎده ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮔﺮﻣﺎ )‪ (Q‬و ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ )‪ ( ‬وﻳﮋهي ﺗﻮﺻـﻴﻒ‬

‫ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (2‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪ ‬ﺷﺪت ‪ ............................................‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي آب در ﻇﺮف ‪ A‬ﻛﻢﺗـﺮاز ﻇـﺮف‬
‫‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻧﻴﻤﻲ از آب ﻣﻮﺟﻮد در ﻇﺮف ‪ A‬را داﺧﻞ ﻇـﺮف ‪ B‬ﺑﺮﻳـﺰﻳﻢ‪،‬‬
‫اﻧﺮژي ‪ ............................................‬آب ﻣﻮﺟﻮد در ﻇﺮف ‪ B‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ ............................................ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي آب در ﻇﺮف ‪ A‬ﻛﻢﺗﺮاز ﻇﺮف ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺠﻤــــﻮع ‪ ...........................................................................‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫــــﺎي آب در دو‬
‫ﻇﺮف ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (3‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬دﻣﺎي واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﻣﻮل ﻣﺘﺎن از دﻣﺎي واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ..........................................................................‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫‪ ‬ﮔﺮﻣﺎي ‪ ............................................‬ﺷﻴﺮ ﺑﺎ دﻣﺎي ‪ 293‬ﻛﻠﻮﻳﻦ از ﮔﺮﻣﺎي ‪ 2‬ﻟﻴﺘﺮ ﺷﻴﺮ ﺑﺎ دﻣﺎي‬
‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ دﻣﺎي ﻣﺎدهي ‪ A‬از دﻣﺎي ﻣﺎدهي ‪ B‬ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع اﻧﺮژي ‪ ............................................‬ذرهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي آن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮﻣـﺎﻳﻲ ‪ 20‬ﮔـﺮم ﮔـﺎز اﻛﺴـﻴﮋن ﺑـﺎ دﻣـﺎي ‪............................................‬‬ ‫‪ ‬اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ‪ ........................‬ﮔﺮم ﮔﺎز اﻛﺴﻴﮋن ﺑﺎ دﻣﺎي ‪ 80C‬از اﻧﺮژي‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‪ :‬ﮔﺮﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺎده ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻳﻚ درﺟﻪي ﺳﻠﺴﻴﻮس‪.‬‬

‫)‪(J‬‬ ‫‪ : Q‬ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه‬

‫‪J.C1‬‬ ‫ﻳﻜﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‪:‬‬

‫دو ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‪1 :‬ـ ﻧﻮع ﻣﺎده ‪ 2‬ـ ﻣﻘﺪار ﻣﺎده‬

‫ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه ﻳﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋه )‪ : (C‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ازاي ﻳﻚ ﮔﺮم ﻣﺎده ﺗﺎ دﻣﺎي آن ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻳﻚ درﺟـﻪ ﺳﻠﺴـﻴﻮس‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ : m‬ﺟﺮم ﻣﺎده )ﮔﺮم(‬

‫)‪J.g 1.C1 : (c‬‬ ‫ﻳﻜﺎي ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه )ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋه( ﺑﺮﺧﻼف ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺟﺮم ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺎ ‪ Q‬ﻫﺎي ﻣﺴﺎوي ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ )‪1 : ( ‬ـ اﮔﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋه )ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه( را داده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻃﻼع‬

‫از ﺟﺮم )‪ (m‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ‪ ‬را ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻤﻮد‪ 2 .‬ـ اﮔﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ را داده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻢﺗﺮ‪  ،‬ﺑﺰرگﺗﺮ‪.‬‬

‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋهي ﻣﻮاد ﺑﺮاﺳﺎس ﺟﺪول ﺻﻔﺤﻪي ‪ 58‬ﻛﺘﺎب درﺳﻲ‪:‬‬

‫‪  Au‬ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد ‪: H2O  C2H5OH ‬ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه‬

‫‪ = 4 / 184J.g 1.C1  1cal.g 1 C1‬ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋهي آب‬
‫ﻧﺎن ‪ ‬ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲ ‪ :‬ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه‬

‫‪6‬‬
 ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﭼﺮﺑﻲ و روﻏﻦ‪:‬‬

‫واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺮم‬ ‫‪CC‬‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ در دﻣﺎي اﺗﺎق‬ ‫ﻓﺮم ﻛﻠﻲ‬ ‫ﻣﺎده‬

‫ﺑﻲرﻧﮓ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‬ ‫ﻧﺪارد )ﺳﻴﺮﺷﺪه(‬ ‫ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫ﭼﺮﺑﻲ‬

‫ﺑﻲرﻧﮓ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫دارد )ﺳﻴﺮﻧﺸﺪه(‬ ‫ﻣﺎﻳﻊ‬ ‫روﻏﻦ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﻪ ازاي ﺟﺮمﻫﺎ و ﺗﻐﻴﻴﺮدﻣﺎﻫﺎي ﻣﺴﺎوي‪ ،‬ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ در آب ﻣﻲﭘﺰد وﻟﻲ در روﻏﻦ زﻳﺘﻮن ﻧﻤﻲﭘﺰد زﻳﺮا روﻏـﻦ زﻳﺘـﻮن ﻧﺴـﺒﺖ‬

‫ﺑﻪ آب‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋهي ﻛﻢﺗﺮي دارد و ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎي آن ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻘﺪار ﻛﻢﺗﺮي ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﭘﺨﺘﻦ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (4‬ـ دو ﻣﺎدهي ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ داراي ﺟﺮمﻫﺎي ‪ ...............................................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻣﺎده ﺑﻪ ﻳﻚ اﻧﺪازه ﮔﺮﻣﺎ‬
‫دﻫﻴﻢ دﻣﺎي ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﻳﻚ اﻧﺪازه اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻛﺪام ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋهي ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ اﻣﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ‪ A‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ اﻣﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋهي ‪ A‬ﻧﺼﻒ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋهي ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﻧﻴﺰ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋهي دو ﻣﺎدهي ‪ A‬و ‪ B‬ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋهي ‪ A‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋهي ‪ B‬اﺳﺖ اﻣﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ دو ﻣﺎدهي ‪ A‬و ‪ B‬ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫‪............................................‬‬ ‫آب ‪ 50 C‬و ‪ 50mL‬آب‬ ‫‪............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (5‬ـ در دو ﻇﺮف ﻓﻠﺰي ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴﺎن ‪ A‬و ‪ B‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﻣﻲرﻳﺰﻳﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ دو ﻇﺮف ﻓﻠﺰي را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻤﺎس ﻣـﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد از ﻣـﻮارد زﻳـﺮ رخ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ داد؟ )از ﺗﺒـﺎدل‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ دو ﻇﺮف ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻧﻤﻮده و ﻓﺮض ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺗﺒﺎدل ﮔﺮﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻴﻦ دو ﻇﺮف رخ ﻣﻲدﻫﺪ(‬
‫‪ ‬ﮔﺮﻣﺎ از ﻇﺮف ‪ A‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﻇﺮف ‪ B‬ﺟﺎري ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋهي آب اوﻟﻴﻪ ﻣﻮﺟﻮد در ﻇﺮفﻫﺎي ‪ A‬و ‪ B‬ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ دو ﻇﺮف ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻓﺰاﻳﺶ و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺟﺎري ﺷﺪن ﮔﺮﻣﺎ ﻓﻘﻂ وﻗﺘﻲ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ دﻣﺎي آب در ﻫﺮ دو ﻇﺮف ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴﺎن ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (6‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ a ‬ﮔﺮم ﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ a‬ﮔﺮم ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲ زودﺗﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻫﻢ دﻣﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر اﺗﺎق‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋهي ﻳﻚ ﻣﺎده ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻮع آن ﻣﺎده ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ذوب ﭼﺮﺑﻲ از ﻧﻘﻄﻪي ذوب روﻏﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر روﻏﻦ دﺳﺖ ﻛﻢ دو ﻧﻮع ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪8‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘﺮ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺑﺎ دﻣﺎي ‪ 350 C‬اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ‬ ‫‪.................................‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬ ‫‪...........................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (7‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘﺮ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺑﺎ دﻣﺎي‬
‫‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول ﮔﺮﻣﺎ ﻻزم اﺳـﺖ؟‬ ‫‪............................................‬‬ ‫دﻣﺎي ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 190 C‬ﺑﺮﺳﺪ و ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي ﻣﺨﻠﻮط ﺣﺎﺻﻞ از ‪ 190 C‬ﺑﻪ‬
‫)از ﺗﺒﺎدل ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﺷﻮد‪( c  4 / 2 J.g 1 . C1 ،‬‬

‫‪20/475 ، 120 (4‬‬ ‫‪12/625 ، 120 (3‬‬ ‫‪20/475 ، 160 (2‬‬ ‫‪12/625 ، 160 (1‬‬

‫رادر دﻣﺎي اﺗـﺎق‬ ‫‪............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (8‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﮔﺮم ﺷﺪهاي از ﻓﻠﺰ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ ...........................‬ﮔﺮم و ﺑﺎ دﻣﺎي‬
‫)‪ (25C‬ﻗﺮار دﻫﻴﻢ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪي آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺧﻮد ﻫﻢ دﻣﺎ ﺷﻮد؟ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻓﻠـﺰ آﻟـﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‬
‫در ﻫﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ‪ 6 ،‬ژول ﮔﺮﻣﺎ از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋهي آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0 / 9 J .g 1.k 1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪6 (4‬‬ ‫‪5 (3‬‬ ‫‪32(2‬‬ ‫‪2 (1‬‬

‫‪9‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﺪن دﻣـﺎي ‪ .........................‬ﻟﻴﺘـﺮ آب‬ ‫‪............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (9‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﮔﺮﻣﺎي آزاد ﺷﺪه از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪ 15C‬ﺑﻪ دﻣﺎي ﺟﻮش آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ﻣﻮل ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻮزاﻧﺪه ﺷﻮد؟ )ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻨﺰﻳﻦ از اوﻛﺘﺎن ﺧﺎﻟﺺ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﮔﺮﻣـﺎي‬
‫)‪(H  1 , C  12: g.mol 1‬‬ ‫وﻳﮋهي آب را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4 / 2 J.g 1.K 1‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪(.‬‬

‫‪0/485 (4‬‬ ‫‪0/408 (3‬‬ ‫‪0/326 (2‬‬ ‫‪0/385 (1‬‬

‫ﮔﺮﻣﺎ ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬ﻣﻴﺰان اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي ﻣﻜﻌﺐﻫـﺎي‬ ‫‪............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (10‬ـ دو ﻣﻜﻌﺐ ﻣﺴﻲ ‪ A‬و ‪ B‬را ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ اﻧﺪازهي‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﺟﺮم اﻳﻦ دو ﻣﻜﻌﺐ ﻣﺴﻲ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم اﺳﺖ؟ ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋهي ﻣـﺲ را‬ ‫‪............................................‬‬ ‫‪ A‬و ‪ B‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 50C‬و‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0 / 385 J.g 1 C1‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫‪600 (4‬‬ ‫‪300 (3‬‬ ‫‪200 (2‬‬ ‫‪100 (1‬‬

‫‪10‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (11‬ـ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﻓﻠﺰ ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ .....................‬ﮔﺮم را ﺗﺎ دﻣﺎي ‪ 100C‬ﮔﺮﻣﺎ ﻣﻲدﻫﻴﻢ و آن را در داﺧﻞ ‪ ........................‬ﮔﺮم آب ‪25C‬‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ دﻣﺎي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓﻠﺰ و آب ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 27 / 8C‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋهي ﻓﻠﺰ ﭼﻨـﺪ ‪ J.g 1.C1‬اﺳـﺖ؟ )ﻓـﺮض ﻛﻨﻴـﺪ ﻫـﻴﭻ‬
‫ﺗﺒﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ(‬

‫‪5/0 (4‬‬ ‫‪0/55 (3‬‬ ‫‪0/16 (2‬‬ ‫‪0/038 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (12‬ـ ‪ ...................................‬ﻟﻴﺘﺮ آب )‪ (d  1 kg.L1‬و ‪ ..........................‬ﻟﻴﺘﺮ اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل )‪ (d  1 / 1kg.L1‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه‬
‫و درون رادﻳﺎﺗﻮر ﺧﻮدرو ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎي ﺟﺬب ﺷﺪه ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي اﻳﻦ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪ 10C‬ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول اﺳﺖ؟‬
‫)ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋهي آب و اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4/2‬و ‪ 2/4‬ژول ﺑﺮ ﮔﺮم ﺑﺮ درﺟﻪي ﺳﻠﺴﻴﻮس اﺳﺖ و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣـﺎﻳﻲ ﻣـﻮاد‬
‫در ﻣﺤﻠﻮل ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪(.‬‬

‫‪157/8 (4‬‬ ‫‪153 (3‬‬ ‫‪15/8 (2‬‬ ‫‪15/3 (1‬‬

‫‪11‬‬
‫‪......................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (13‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ واﻛـﻨﺶ‪ ، SO 3 (g)  H2O(l)  H2SO4 (aq) ، H  228 kJ :‬در ﻳـﻚ ﻣﺨـﺰن داراي‬
‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم آب‪ 10 ،‬ﻣﻮل ﮔﺎز ‪ SO 3‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ در ﻣﺪت ﭘﻨﺞ دﻗﻴﻘﻪ ﺣﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي ﻣﺨـﺰن در ﻫـﺮ دﻗﻴﻘـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫‪ = 4 / 2 J.g 1.K 1‬آب ‪(c‬‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ‪ C‬اﺳﺖ؟ )ﻓﺮض ﺷﻮد ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺻﺮف ﮔﺮم ﺷﺪن آب ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪10/86 (4‬‬ ‫‪5/42 (3‬‬ ‫‪1/08 (2‬‬ ‫‪0/54 (1‬‬

‫‪12‬‬
 ‫واﻛﻨﺶﻫﺎي ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ و ﮔﺮﻣﺎده‬

‫وﻇﺎﻳﻒ ﺗﺮﻣﻮﺷﻴﻤﻲ )ﮔﺮﻣﺎﺷﻴﻤﻲ(‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪهي ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﮔﺮﻣـﺎي‬

‫واﻛﻨﺶ ﺑﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎده‬

‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪ :‬ﺑﺨﺸﻲ از ﺟﻬﺎن ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺗﺮﻣﻮﺷﻴﻤﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻴﻂ‪ :‬ﺑﻘﻴﻪي ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪.‬‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ‪ :‬ﻣﻨﻔﻲ )‪(-‬‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ از ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﺜﺒﺖ )‪(+‬‬

‫اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ )ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ( ‪ +‬اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ )ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ( = ﻣﺤﺘﻮاي اﻧﺮژي ﻳﺎ ﺳﻄﺢ اﻧﺮژي ﻳﺎ اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﻳﺎ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ )ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ( ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪:‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ )ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ( = ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤﺘﻮاي اﻧﺮژي ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ واﻛﻨﺶ )‪ = ( H‬ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬

‫واﻛﻨﺶ ﮔﺮﻣﺎده‪:‬‬

‫ﻓﺮاوردهﻫﺎ داراي آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻛﻢﺗﺮ و ﭘﺎﻳﺪاري ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ ـ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣـﺎده ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ‬

‫دﻣﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺧﻮد ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻛﺎﻓﻲ ﺗﺒﺎدل ﮔﺮﻣﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻫﻢ دﻣﺎ‬

‫ﺷﺪه و دﻣﺎي آن ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :1‬اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ از ﺟﺴﻢ ﮔﺮمﺗﺮ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﺳﺮدﺗﺮ ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﮔﺮﻣﺎده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﻤـﺮاه اﺳـﺖ‪.‬‬

‫)‪(60C‬‬ ‫‪  Q‬ﺷﻴﺮ )‪  (25C‬ﺷﻴﺮ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮار دادن ﻳﻚ ﻟﻴﻮان ﺷﻴﺮ ﮔﺮم در دﻣﺎي اﺗﺎق‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :2‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﮔﺮﻣﺎده ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫واﻛﻨﺶ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ‪:‬‬
‫ﻓﺮاوردهﻫﺎ داراي آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﻢﺗﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ـ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ ﺑـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ‬

‫دﻣﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺧﻮد ﺗﺒﺎدل ﮔﺮﻣﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻫﻢ دﻣﺎ ﺷﺪه و دﻣـﺎي آن‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ )ﺗﺒﺨﻴﺮ‪ ،‬ذوب و ﺗﺼﻌﻴﺪ( ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ از ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻪ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ‬

‫دﻣﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﻤﺮاهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻮﺷﻴﺪن ﺷﻴﺮ ﮔﺮم‪:‬‬

‫‪§ÄqÃÎ k¹ÄHoÎ‬‬
‫)‪(60C‬‬ ‫‪ ‬ﺷﻴﺮ‬ ‫‪  Q‬ﺷﻴﺮ )‪( 37C‬‬
‫‪ÂÄIÃμÃ{ k¹ÄHoÎ‬‬
‫)‪( 37C‬‬ ‫‪ ‬ﺷﻴﺮ‬ ‫‪  Q‬ﻓﺮاورده )‪( 37C‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮردن ﺑﺴﺘﻨﻲ‪:‬‬

‫‪§ÄqÃÎ k¹ÄHoÎ‬‬
‫)‪(0C‬‬ ‫‪  Q ‬ﺑﺴﺘﻨﻲ‬
‫ﺑﺴﺘﻨﻲ )‪( 37C‬‬
‫‪ÂÄIÃμÃ{ k¹ÄHoÎ‬‬
‫)‪( 37C‬‬ ‫‪  Q‬ﻓﺮاورده )‪ ( 37C‬ﺑﺴﺘﻨﻲ‬
‫)‪(Hmü ´ñÀ‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪:‬‬

‫‪15‬‬
 ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ ﺑﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻠﻮﻛﺰ در ﺑﺪن‪:‬‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ اﻟﻤﺎس و ﮔﺮاﻓﻴﺖ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﻪي ﮔﺮﻣﺎزا‪ :‬ﺣﺎوي آب و ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺪاري ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ زدن ﺿـﺮﺑﻪ‪ ،‬ﻛﻠﺴـﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳـﺪ وارد اب ﺷـﺪه و ﺑـﺎ آزاد ﻛـﺮدن‬

‫‪JA nj‬‬
‫‪CaCl2  Ca2 (aq)  2Cl  (aq) , H  83 kJ‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎزا‪ :‬ﺣﺎوي ﻣﻘﺪاري آب و ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺪاري آﻣﻮﻧﻴﻮم ﻧﻴﺘﺮات اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ زدن ﺿﺮﺑﻪ‪ ،‬آﻣﻮﻧﻴﻮم ﻧﻴﺘﺮات وارد آب ﺷﺪه و ﺑـﺎ‬
‫‪JA nj‬‬
‫‪NH4NO 3 (s)  NH4  NO ‬‬
‫‪3 (aq) , H  26kJ‬‬ ‫ﺟﺬب ﮔﺮﻣﺎ ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎ و اﻳﺠﺎد ﺳﺮﻣﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫ﻳﺨﭽﺎل ﺻﺤﺮاﻳﻲ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎه آﺑﺎ ـ ﺗﺒﺨﻴﺮ آرام آب ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎ و اﻳﺠﺎد ﺳﺮﻣﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪H2O(l)  44 / 1kg  H2O(g‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ‪ Q‬در واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺳﻮﺧﺘﻦ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﮔﺮﻣﺎدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ واﻛﻨﺶ ﺑﻴﻦ دو ﻋﻨﺼﺮ ﻓﻌﺎل )ﻣﺜﻼً ‪ Na‬و ‪ ( Cl2‬ﮔﺮﻣﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬ـ واﻛﻨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮﻣﺎده ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﻧﻤﺎد ‪ Q‬در ﺳﻤﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﻮاد ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ) ‪ NO ، H2O ، O 3‬و ‪ ( N2H4‬ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫)‪3O2 (g)  Q  2O 3 (g‬‬

‫)‪N2 (g)  2H2 (g)  Q  N2H4 (g‬‬

‫‪2H2O2 (l)  2H2O(l)  O2 (g)  Q‬‬

‫)‪N2 (g)  O2 (g)  Q  2NO(g‬‬

‫‪N2H4 (g)  H2 (g)  2NH 3 (g)  Q‬‬

‫‪5‬ـ در واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎد ‪ Q‬در ﺳﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮﻳﺐﻫﺎي اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪N2 (g)  3 H2 (g)  2NH 3 (g)  Q‬‬

‫)‪N2O4 (g)  Q  2NO2 (g‬‬

‫‪17‬‬
 ‫واﻛﻨﺶ‪:‬‬ ‫‪H‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهي‬
‫‪1‬ـ ﻧﻮع ﻣﻮاد‪ :‬ﺑﺎ ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎي آزاد ﺷﺪه ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪N2 (g)  3 H2 (g)  2NH 3 (g)  92kJ‬‬

‫‪N2H4 (g)  H2 (l)  2NH 3 (g)  183 kJ‬‬

‫‪2‬ـ ﻣﻘﺪار واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺪازهي ‪ H‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪N2 (g)  3 H2 (g)  2NH 3 (g) , H  92kJ‬‬
‫‪2N2 (g)  6H2 (g)  4NH 3 (l) , H  2( 92kJ)  184kJ‬‬

‫‪3‬ـ دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر‪ :‬ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶ )‪ ( H‬در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﻣﻌﻴﻨﻲ ﮔﺰارش ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪4‬ـ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ و ﻓﺮاوردهﻫﺎ‪:‬‬
‫‪2H2 (g)  O2 (g)  2H2O(g) , H  484kJ‬‬

‫‪2H2 (g)  O2 (l)  2H2O(g) , H  572kJ‬‬

‫و اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي‪:‬‬ ‫‪H‬‬ ‫راﺑﻄﻪي‬

‫‪ ϼ¶ jHk÷U  ‬‬ ‫‪³o¬ nHk£¶   ...   I¶o¬ nHk£¶ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ KÄoò 1   KÄoò  ²¼¶ ³o] ‬‬ ‫‪ | H| ‬‬

‫‪18‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (14‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﺑﺎ ﺧﻮردن ﺑﺴﺘﻨﻲ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ( ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻢ دﻣﺎ ﺷﺪن ﺑﺴﺘﻨﻲ در ﺑـﺪن ﻓﺮاﻳﻨـﺪي ﮔﺮﻣـﺎﮔﻴﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ‪ ............................................‬دﻣـﺎي‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ اﻣﺎ ﻋﻤﻞ ﻫﻀﻢ آن‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﮔﺮﻣﺎده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎي ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﮔﻮارش و ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺎز ﺷﻴﺮ )ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ( در ﺑﺪن‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪي ‪ ............................................‬ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از وﻇﺎﻳﻒ ﻋﻠﻢ ‪ ، ............................................‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﻧﻮﺷﻴﺪن ﺷﻴﺮ ﮔﺮم )‪ ، (60C‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺷﻴﺮ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻢ دﻣﺎ ﺷﺪن ﺷﻴﺮ در ﺑﺪن ﻓﺮاﻳﻨـﺪي ﮔﺮﻣـﺎده‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (15‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ......................................................... ‬واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهاي راﻳﺞ در اﺳﺘﺨﺮاج آﻫﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهي اﻧﺮژي ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺠـﺎم اﻳـﻦ واﻛـﻨﺶ ﻧﻴـﺰ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي در ﺑﺪن ‪ ............................................‬ﺑﻮده ﻛﻪ اﻧﺮژي آن ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﺑﺪن ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬داد و ﺳﺘﺪ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻧﮓ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ رﺳﻮب و آزاد ﺷﺪن ﮔﺎز‪ ،‬ﻳﻚ وﻳﮋﮔﻲ ‪ ............................................‬در ﻫﻤﻪي واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻄﺎﻟﻪي ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ ﻳﺎ ﮔﺮﻣﺎده ﺑﻮدن واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ‪) ............................................‬ﮔﺮﻣﺎﺷﻴﻤﻲ( ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (16‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ ................................................................‬در ﺑﺪن درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬در آن‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي اﻧﺮژي ﻓﺮاورده ﻫﺎ از ﻣﺤﺘﻮاي اﻧﺮژي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻃﻲ آن ‪   0‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮﻳﺐﻫﺎي اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻣﻮاد ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه در واﻛﻨﺶ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 19‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﻳﻜﻲ از ﻓﺮاوردهﻫﺎ از ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﻫﺮ دو واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (17‬ـ ﻛﺪام ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎي ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﺿـﻤﻦ اﻧﺤـﻼل ﻣﻘـﺪاري ‪ .................................................................‬در آب‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؟ )ﻣﺨﻠﻮط آب و ‪ ..................................................................‬را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪(.‬‬

‫‪ (4‬ﻓﻘﻂ )پ(‬ ‫‪ (3‬ﻓﻘﻂ )آ(‬ ‫‪) (2‬پ( و )ت(‬ ‫‪) (1‬آ( و )ب(‬

‫‪20‬‬
 ‫در دﻣﺎي ‪ 25C‬ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬ ‫واﻛﻨﺶ ‪....................................................................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (18‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي‬
‫‪ ‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دﻣﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ‪ 25C‬ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎي اﻧـﺪازهﮔﻴﺮي ﺷـﺪه ﭘـﺲ از ﺗﻮﻟﻴـﺪ دو ﻣـﻮل )‪ HCl(g‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﻗﺪرﻣﻄﻠﻖ ‪ H‬واﻛﻨﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎي آزاد ﺷﺪه ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻔﺎوت اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در ﻣﻮاد واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه و ﻓﺮاورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي ﻣﻴﺎن اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ و ﻓﺮاوردهﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻛﻠﻴﻪي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي دو اﺗﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮاي ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪن دﻣﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪاري اﻧﺮژي از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (19‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺷﻴﻮهي اﺗﺼﺎل اﺗﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت آﺷﻜﺎري در اﻧﺮژي ‪ ............................................‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آنﻫـﺎ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻃﻲ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت اﻧﺮژي ‪ ............................................‬واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ و ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻣﺎ آزاد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬اﻧﺮژي ‪) ............................................‬اﻧﺮژي ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺷﺪه( ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﮕﻪ دارﻧﺪهي ذرهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﮔﺮﻣــﺎي ﺟــﺬب ﻳــﺎ آزاد ﺷــﺪه در ﻫــﺮ واﻛــﻨﺶ ﺷــﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑــﻪ ﻃــﻮر ﻋﻤــﺪه واﺑﺴــﺘﻪ ﺑــﻪ ﺗﻔــﺎوت ﻣﻴــﺎن اﻧــﺮژي ‪ ............................................‬ﻣــﻮاد‬
‫واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه و ﻓﺮاورده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪21‬‬
 ‫)‪(H  1 , N  14: g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (20‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪25C‬‬
‫‪I : N2 (g)  3 H2 (g)  2NH 3 (g)  ............................................‬‬
‫‪25C‬‬
‫‪II : N2H4 (g)  H2 (g)  2NH 3 (g)  ............................................‬‬
‫‪ ‬ﺗﻔﺎوت ‪ H‬اﻳﻦ دو واﻛﻨﺶ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ H‬واﻛﻨﺶ‪ N2 (g)  2H2 (g)  N2H4 (g) :‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ )‪ (II‬ﺑﻪ ازاي ﻣﺼﺮف ‪ 0/8‬ﮔﺮم ﻫﻴﺪرازﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ‪ 1/09‬ﻛﻴﻠﻮﻛﺎﻟﺮي ﮔﺮﻣﺎ آزاد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫)‪(I‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ در واﻛﻨﺶ )‪ (II‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮع اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ در واﻛـﻨﺶ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻮاد واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه در ﻣﻌﺎدﻟﻪي )‪ (I‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪي )‪ (II‬ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪22‬‬
 ‫)‪(C  12: g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (21‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪I : C(s‬‬ ‫‪)  O2 (g)  CO2 (g) ‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ ‪،‬‬ ‫‪............................................‬‬

‫‪II : C(s‬‬ ‫‪)  O2 (g)  CO2 (g) ‬اﻟﻤﺎس ‪،‬‬ ‫‪............................................‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻟﻤﺎس ﺑﻪ ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي )‪ (II) , (I‬ﻣﻲﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ اﻟﻤـﺎس ﭘﺎﻳـﺪارﺗﺮ ﺑـﻮده و اﻧـﺮژي ﮔﺮﻣـﺎﻳﻲ آن ﺑـﻪ اﻧـﺪازهي‬
‫‪ 1 / 9kJ‬ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ‪ 4 / 8g‬اﻟﻤﺎس‪ 158 / 16kJ ،‬ﮔﺮﻣﺎ آزاد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﺮ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ در واﻛﻨﺶ )‪ (II‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ واﻛﻨﺶ )‪ (I‬ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﺶﺗﺮي دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪23‬‬
‫اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد از‬ ‫ﮔﺮﻣـﺎي ﺗﺒﺨﻴـﺮ آب ﺑﺮاﺑـﺮ ‪............................................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (22‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي زﻳـﺮ اﮔـﺮ ﺑـﺪاﻧﻴﻢ‬
‫)‪(H  1 , O  16 : g.mol 1‬‬ ‫ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪I :2H2 (g)  O2 (g)  2H2O(g) , H  ............................................‬‬
‫? ‪II :2H2 (g)  O2 (g)  2H2O(l) , H ‬‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ازاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ‪ 4/5‬ﮔﺮم آب ﻣﺎﻳﻊ از ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه اش‪ 66kJ ،‬ﮔﺮﻣﺎ آزاد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ‪ H‬واﻛﻨﺶﻫﺎي )‪ (I‬و )‪ (II‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ روي ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﭘﻲ ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻓﺮاوردهﻫﺎي واﻛﻨﺶ )‪ (I‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاوردهﻫﺎي واﻛﻨﺶ )‪ (II‬داراي اﻧﺮژي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﻢﺗﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ H ‬واﻛﻨﺶ )‪ (II‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 528 kJ‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪24‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (23‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺎده ﺑﺎ ﻣﻘﺪار آن در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﻣﻌﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ............................................ ‬ﻣﻮاد ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺎ در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر اﺗﺎق‪ ،‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻣﻌﻴﻨﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﺤﻮهي ﻋﻤﻠﻜﺮد ‪ .................................................................‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻌﺎدﻟﻪي‪ H2O(g)  H2O(l) , H  44 / 1kJ :‬اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ذرهﻫﺎ اﻓﺰون ﺑﺮ ﺟﻨﺒﺶﻫـﺎي ‪............................................‬‬ ‫‪ ‬ﻫﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺎده ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﺷﻤﺎر ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي ذرهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮﻫﻢ ﻛﻨﺶ ﻧﻴﺰ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (24‬ـ از آن ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ داد و ﺳﺘﺪ اﻧﺮژي در واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ………………‪ ..‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﺷﻴﻤﻲدانﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻫﺮ واﻛﻨﺶ را ﻫﻢ ارز ﺑﺎ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ در ……………‪ ..‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﻴﺮاﻣﻮن داد و ﺳﺘﺪ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و آن‬
‫را ﺑﺎ …………‪ ..‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪QP‬‬ ‫‪ (2‬ﻋﻤﺪه ـ دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ـ‬ ‫‪QV‬‬ ‫‪ (1‬ﻛﺎﻣﻞ ـ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ ـ‬

‫‪QP‬‬ ‫‪ (4‬ﻋﻤﺪه ـ ﻓﺸﺎر ـ‬ ‫‪QV‬‬ ‫‪ (3‬ﻛﺎﻣﻞ ـ ﻓﺸﺎر و ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ ـ‬

‫‪25‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (25‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖ اﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻋﻼﻣﺖ ‪ H‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي )‪ N2O4 (g)  2NO2 (g) , CO2 (s)  CO2 (g‬ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﺗﻌﺎدل‪ 2NO2 (g)  N2O4 (g) :‬در ﻣﺨﻠﻮط آب و ﻳﺦ‪ ،‬ﺷﺪت رﻧﮓ ‪ ............................................‬آن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪)  H‬ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ( ‪ H‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺑﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻠﻮﻛﺰدر ﺑﺪن و ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ راﺑﻄﻪي‪:‬‬
‫)اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻠﻮﮔﺰ(‬
‫‪ ‬ﺑﺮاي ﻳﻚ ‪ ............................................‬اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺟﺎي »آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ واﻛﻨﺶ« ‪ ،‬واژهي »ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ واﻛﻨﺶ« ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪ ، C6 H12O6 (s)  2C2 H 5 OH(l)  2CO2 (g) ، H ‬ﺑـﻪ ازاي آزاد ﺷـﺪن‬ ‫‪............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (26‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﻛـﻨﺶ‪:‬‬
‫‪ ............................................‬ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ‪ CO2‬در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ STP‬آزاد ﻣﻲﺷﻮد؟ و ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ‪ CO2‬در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ STP‬از واﻛـﻨﺶ‪:‬‬
‫‪ ، CaCO 3 (s)  CaO(s)  CO2 (s) , H  178‬ﻛﻪ در آن‪ ،‬درﺻﺪ ﺧﻠﻮص ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﺮﺑﻨﺎت ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺮاﺑﺮ‪ 50‬درﺻﺪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﻛﻴﻠـﻮژول‬
‫ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺼﺮف ﺷﻮد؟ )ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫‪ 6/72 (2‬و ‪35/6‬‬ ‫‪ ............................................ (1‬و ‪35/6‬‬

‫‪ 6/72 (4‬و ‪............................................‬‬ ‫‪......................................................................... (3‬‬

‫‪26‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (27‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﮔﺮﻣﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﮔﺮم ‪ ............................................‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ‪ .............................‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم آب ﺑﺎ دﻣـﺎي ‪ 200 C‬را‬
‫) ‪ 4 / 2 J.g 1 .0 C1‬‬ ‫ﺑــــﻪ ﺟــــﻮش آورد‪ H ،‬واﻛــــﻨﺶ ﺳــــﻮﺧﺘﻦ آن‪ ،‬ﺑــــﻪ ﺗﻘﺮﻳــــﺐ ﭼﻨــــﺪ ﻛﻴﻠــــﻮژول ﺑــــﺮ ﻣــــﻮل اﺳــــﺖ؟‬
‫)آب( ‪(H  1 , C  12 , O  16 : g.mol 1 , C‬‬

‫‪-1478/4 (4‬‬ ‫‪-1875/5 (3‬‬ ‫‪-2016 (2‬‬ ‫‪-2520 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (28‬ـ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﮔﺎزﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋن و ﻫﻴﺪروژن ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ ...........................‬ﻟﻴﺘﺮ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﺎﻣـﻞ ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ واﻛـﻨﺶ دادهاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻃـــــﻮري ﻛـــــﻪ در ﭘﺎﻳـــــﺎن‪ ،‬ﻫـــــﻴﭻ ﻳـــــﻚ از اﻳـــــﻦ دو ﮔـــــﺎز ﺑـــــﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪهاﻧـــــﺪ‪ .‬ﺑـــــﺎ ﺗﻮﺟـــــﻪ ﺑـــــﻪ ﻣﻌﺎدﻟـــــﻪي واﻛـــــﻨﺶ‪:‬‬
‫‪ 2H2 (g)  O2 (g)  2H2O(g) , H ‬ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول ﮔﺮﻣﺎ ﻃﻲ اﻳﻦ واﻛﻨﺶ آزاد ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫‪............................................‬‬

‫‪50/6 (4‬‬ ‫‪60/5 (3‬‬ ‫‪80/7 (2‬‬ ‫‪70/8 (1‬‬

‫‪27‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (29‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ‪ H‬اﻧﺤﻼل ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ در آب ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ........................ kJ.mol 1‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺣـﻞ ﺷـﺪن‬
‫‪ ...........................‬ﮔﺮم از آن در آب ﺑﺮاي ذوب ﻛﺮدن ﭼﻨﺪ ﮔﺮم ﻳﺦ در دﻣﺎي ﺻﻔﺮ درﺟﻪ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ؟ ) ‪ H‬ذوب ﻳﺦ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 6 kJ.mol 1‬اﺳﺖ‪(.‬‬
‫) ‪(H  1 ، O  16 ، Cl  35 / 5 ، Ca  40:g.mol 1‬‬

‫‪3/25 (4‬‬ ‫‪9/75 (3‬‬ ‫‪19/5 (2‬‬ ‫‪58/5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (30‬ـ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ‪ ...............................‬درﺻﺪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ آب ﺣﻞ ﺷـﻮد ﺗـﺎ ﮔﺮﻣـﺎي ﺣﺎﺻـﻞ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ‬
‫‪ ..............................‬ﮔﺮم ﻳﺪ ﺟﺎﻣﺪ را ﺗﺼﻌﻴﺪ ﻛﻨﺪ؟ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 40‬درﺻﺪ از ﮔﺮﻣﺎي اﻧﺤﻼل ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺻﺮف ﺗﺼﻌﻴﺪ ﻳﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﻣـﺎي‬
‫اﻧﺤﻼل ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ و آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺗﺼﻌﻴﺪ ﻳﺪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 84 kJ.mol 1‬و ‪ 62 / 25 kJ.mol 1‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫)‪(Cl  35 / 5 , Ca  40 , I  127 : g.mol 1‬‬

‫‪4/65 (4‬‬ ‫‪4/13 (3‬‬ ‫‪5/28 (2‬‬ ‫‪5/12 (1‬‬

‫‪28‬‬
 ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬

‫و…‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫رادﻳﻜﺎل‪ :‬اﺗﻢ ﻳﺎ ﮔﺮوﻫﻲ از اﺗﻢﻫﺎ ﻛﻪ دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮون ﺟﻔﺖ ﻧﺸﺪه دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ‪ :‬اﻧﺮژي ﻻزم ﺑﺮاي ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻳﻚ ﻣﻮل ﭘﻴﻮﻧـﺪ در ﻳـﻚ ﻣـﺎدهي ﮔـﺎزي ﺷـﻜﻞ و ﺗﺒـﺪﻳﻞ آن ﺑـﻪ رادﻳﻜﺎلﻫـﺎي‬
‫ﻣﺠﺰاي ﮔﺎزي ﺷﻜﻞ )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪(. kJ.mol 1‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑـﺮاي ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟـﻮد در ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫـﺎي دو اﺗﻤـﻲ )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ‪ N  N ، O  O ، Cl  Cl ، H  H‬و …‪ (.‬واژهي »آﻧﺘـﺎﻟﭙﻲ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ« و در ﻣﻮرد ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺳﻪ اﺗﻤﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي ‪ N  N ، N  H ، C  H‬و …‪ (.‬از واژهي‬
‫»ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ« اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻃﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻢﺗﺮ‬

‫‪2‬ـ ﺗﻌﺪاد ﭘﻴﻮﻧﺪ‪ :‬ﺑﻴﻦ دو اﺗﻢ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮ‬

‫‪3‬ـ ﻗﻄﺒﻴﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ‪:‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 1‬اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ ﺑـﺮاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ ‪ H‬واﻛـﻨﺶ ﺑـﻪ ﺷـﺮﻃﻲ ﻋﻤﻠـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫﻤـﻪي ﻣـﻮاد )واﻛﻨﺶدﻫﻨـﺪهﻫﺎ و‬

‫ﻓﺮاوردهﻫﺎ( در ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺎز )‪ (g‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 2‬ﺑﻴﻦ ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ ﺑﺎ ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﻪ روش ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﻘﺪاري ﺗﻔﺎوت‬

‫وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت در واﻛﻨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي دو اﺗﻤﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺑـﻮده و ﻫﺮﭼـﻪ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫـﺎي ﺷـﺮﻛﺖ‬

‫ﻛﻨﻨﺪه در واﻛﻨﺶ ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ‪ H‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه )ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ( ﺑﺎ ‪ H‬ﺑـﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬

‫دادهﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (31‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫»آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ …………… ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ………… اﺳﺖ‪« .‬‬
‫)‪KF(s)  K  (g)  F  (g‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪KF‬‬ ‫بـ‬ ‫)‪CH 3OH(g)  CH 3 (g)  OH(g‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪CO‬‬ ‫آـ‬

‫)‪HI(g)  H  (g)  I  (g‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪HF(g)  H2 (g)  F2 (g‬‬ ‫‪ HF‬‬ ‫تـ‬ ‫‪‬‬ ‫‪HI‬‬ ‫پـ‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪30‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (32‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫»آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ………………‪ .‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ……………‪ .‬اﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪HBr(g)  H  (g)  Br  (g)  HBr‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪HCl(g)  H2 (g)  Cl2 (g)  HCl‬‬ ‫بـ‬ ‫آـ‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪NH 3 (g)  N(g)  3 H(g)  N  H‬‬ ‫تـ‬ ‫‪C2H6 (g)  2CH 3 (g)  C  C‬‬ ‫پـ‬
‫‪LiI  Li  (g)  I  (g)  LiI‬‬ ‫ثـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (33‬ـ در ﻣﻴﺎن ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي زﻳﺮ‪ ،‬در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده از واژهي »ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ« ﺑﻬﺘﺮ از واژهي »آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ« اﺳﺖ؟‬
‫‪Cl  F‬‬ ‫‪، C  O ، C  C ، H  Br ، O  O ، N  O ، C  O‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪5 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪3 (1‬‬

‫‪31‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (34‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ ‪ C‬و ‪ C‬در ‪ ............................................‬از آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ ‪ N‬و ‪ N‬در ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ N2‬ﺑﺰرگﺗﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺘﺤﻮاي اﻧﺮژي ﻣﻮاد ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼـــﻪ ﻣﻴـــﺎﻧﮕﻴﻦ آﻧﺘـــﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧـــﺪ ‪ C  H‬ﺑﺮاﺑـــﺮ ‪ ........................ kJ.mol 1‬ﺑﺎﺷـــﺪ‪ H ،‬واﻛـــﻨﺶ )‪ ، CH4 (g)  C(s)  4H(g‬از‬
‫ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪............................................ kJ‬‬

‫‪ N  H ‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪............................  H  F‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (35‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ از ﻳﻚ روش ‪ ............................................‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ H‬ﺑﺮﺧﻲ واﻛﻨﺶﻫﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ ‪ H‬واﻛﻨﺶﻫـﺎي ﮔـﺎزي ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫـﺎي ﭘﻴﭽﻴـﺪهﺗﺮ اﻏﻠـﺐ در ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﺎ دادهﻫـﺎي‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻔﺎوﺗﻲ آﺷﻜﺎر ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺷﻴﻮهي اﺗﺼﺎل اﺗﻢﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪ ............................................‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﭘﺎﻳﺴﺘﮕﻲ اﻧﺮژي‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي اﻧﺮژي ﻣﻮاد ﺿﻤﻦ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن »ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ« ﺑﺮاي ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ در آنﻫﺎ اﺗﻢ ‪ ............................................‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ اﺗﻢ ﻛﻨﺎري ﻳﻜﺴـﺎن‬
‫ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪32‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (36‬ـ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮔﺮﻣﺎي آزاد ﺷﺪه در واﻛﻨﺶﻫﺎي زﻳﺮ در ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫‪H2 (g)  Br2 (l)  2HBr(g)  Q2‬‬ ‫بـ‬ ‫آ ـ ‪2H(g)  2Br(g)  2HBr(g)  Q1‬‬
‫ت ـ ‪2H(g)  2Br(g)  2HBr(l)  Q4‬‬ ‫‪H2 (g)  Br2 (g)  2HBr(g)  O 3‬‬ ‫پـ‬

‫‪Q2  Q 3  Q4  Q1 (2‬‬ ‫‪Q4  Q1  Q 3  Q2 (1‬‬

‫‪Q2  Q1  Q4  Q 3‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪Q4  Q1  Q2  Q 3‬‬ ‫‪(3‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (37‬ـ ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ‪ H‬واﻛﻨﺶ‪ C 3 H 8 (g)  Cl2 (g)  C 3 H 7 Cl(g)  HCl(g) :‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ kJ‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪Cl  Cl‬‬ ‫‪H  Cl‬‬ ‫‪C  Cl‬‬ ‫‪C H‬‬ ‫‪CC‬‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫‪242‬‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫‪340‬‬ ‫‪.....................................‬‬ ‫‪348‬‬ ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ) ‪(kJ.mol 1‬‬

‫‪-598 (4‬‬ ‫‪-501 (3‬‬ ‫‪-114 (2‬‬ ‫‪-398 (1‬‬

‫‪33‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (38‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪ C  C ، H  H ، C  H‬و ‪ C  C‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 348 ، ............................................ ، 412‬و‬
‫‪ ............................................‬ﻛﻴﻠﻮژول ﺑﺮ ﻣﻮل ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ H ،‬واﻛﻨﺶ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭘﺮوﭘﻦ ﺑﻪ ﭘﺮوﭘﺎن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ kJ‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪+124 (4‬‬ ‫‪-124 (3‬‬ ‫‪-208 (2‬‬ ‫‪+208 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (39‬ـ اﮔﺮ در واﻛﻨﺶ ﮔﺎزي‪ ، 2AB(g)  A2 (g)  B2 (g) :‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪ A  B‬و ‪ A  A‬ﺑﻪ اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫‪ ، B  B‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ...................................................................‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ B  B‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 240kJ  mol 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ H ،‬اﻳـﻦ‬
‫واﻛﻨﺶ ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول و اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ ، +72 (4‬ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ‬ ‫‪ ، -72 (3‬ﮔﺮﻣﺎده‬ ‫‪ ، +96 (2‬ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ‬ ‫‪ ، -96 (1‬ﮔﺮﻣﺎده‬

‫‪34‬‬
‫)‪AB(g)  CD(g)  AC(g)  BD(g‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪H  390kJ‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (40‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﻛﻨﺶ ﻧﻤﺎدﻳﻦ‪:‬‬
‫و ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻦ ﻛﻪ اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪ A  C ، C  D‬و ‪ B  D‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ .........................................................................‬ﺑﺮاﺑـﺮ اﻧـﺮژي ﭘﻴﻮﻧـﺪ ‪ A  B‬ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ ، A  B‬ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول ﺑﺮ ﻣﻮل اﺳﺖ؟‬

‫‪250 (4‬‬ ‫‪200 (3‬‬ ‫‪150 (2‬‬ ‫‪100 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (41‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ و واﻛﻨﺶ زﻳﺮ‪ ،‬ﻛﺪام ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ زﻳﺮ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ اﺳـﺖ و ‪ H‬اﻳـﻦ واﻛـﻨﺶ ﭼﻨـﺪ ﻛﻴﻠـﻮژول‬
‫اﺳﺖ؟‬

‫‪..................‬‬

‫‪ (4‬ﺳﻴﻜﻠﻮﻫﮕﺰان‪+40 ،‬‬ ‫‪ (3‬ﻫﮕﺰان ‪+40 ،‬‬ ‫‪ (2‬ﺳﻴﻜﻠﻮﻫﮕﺰان ‪-40 ،‬‬ ‫‪ (1‬ﻫﮕﺰان ـ ‪ 40‬ـ‬

‫‪35‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (42‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﮔﺮﻣـﺎي ﻻزم ﺑـﺮاي ﺗﺒـﺪﻳﻞ ‪ ............................................‬ﮔـﺮم ﻧﻤﻮﻧـﻪي ﮔـﺎزي ‪ ، CCl2F2‬ﺑـﻪ اﺗﻢﻫـﺎي ﻣﺠـﺰاي ﮔـﺎزي‬
‫‪ ............................................‬ﻛﻴﻠﻮژول ﺑﺎﺷﺪ‪ H(C  F) ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ kJ.mol 1‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫)‪(C  12 , F  19 , Cl  35 / 56 : g.mol 1) ( H(C  Cl)  340kJ.mol 1‬‬

‫‪450 (4‬‬ ‫‪440 (3‬‬ ‫‪430 (2‬‬ ‫‪420 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (43‬ـ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ H  Cl‬و ‪ H  Br‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ ..............................................................‬ﻛﻴﻠـﻮژول ﺑـﺮ ﻣـﻮل در دﻣـﺎي ‪250 C‬‬
‫اﺳـــــﺖ‪ H .‬ﻣﺮﺑـــــﻮط ﺑـــــﻪ واﻛـــــﻨﺶ ‪ ............................‬ﮔـــــﺮم )‪ HBr(g‬ﺑـــــﺎ ﻣﻘـــــﺪار ﻛـــــﺎﻓﻲ )‪ Cl(g‬ﻃﺒـــــﻖ ﻣﻌﺎدﻟـــــﻪي واﻛـــــﻨﺶ‪:‬‬
‫) ‪(H  1 ، Br  80 :g.mol 1‬‬ ‫)‪ ، HBr(g)  Cl(g)  HCl(g)  Br(g‬در دﻣﺎي ‪ 250 C‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﻴﻠﻮژول ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪+1/3 (4‬‬ ‫‪+65 (3‬‬ ‫‪-1/3 (2‬‬ ‫‪-65 (1‬‬

‫‪36‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (44‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دادهﻫﺎي ﺟﺪول زﻳﺮ ﺑﻪ ازاي ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ‪ .......................‬ﮔﺮم ﮔﺎز ﻣﺘﺎن ﺑﺎ ﺧﻠـﻮص ‪ .............................‬درﺻـﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ‬
‫)‪(H  1 , C  12‬‬ ‫ﻛﻴﻠﻮژول ﮔﺮﻣﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪ‬ ‫‪CH‬‬ ‫‪OO‬‬ ‫‪CO‬‬ ‫‪OH‬‬

‫) ‪(kJ.mol 1‬‬ ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬ ‫‪............................................‬‬ ‫‪498‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪465‬‬

‫‪408 (4‬‬ ‫‪402 (3‬‬ ‫‪362 (2‬‬ ‫‪353 (1‬‬

‫‪37‬‬
 ‫ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ‬

‫ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺎز ﻳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ ﻻزم ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺎز ﻳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ‪ :‬ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ‪ ،‬آب‪ ،‬وﻳﺘﺎﻣﻴﻦﻫﺎ و ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺮژي ﻻزم ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺎز ﻳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ‪ :‬ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻣﻴﺎن ﻣﻮاد ﻓﻮق‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ در ﺑﺪن ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻛﺰ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﮔﻠﻮﻛﺰ ﺣﺎﺻﻞ از آنﻫﺎ در ﺧﻮن ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ ‪ ‬ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات ﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻛﺰ ‪ ‬ﺣﻞ ﺷﺪن ﮔﻠﻮﻛﺰ در ﺧﻮن‬

‫‪ ‬رﺳﻴﺪن ﮔﻠﻮﻛﺰ ﺑﻪ ﻳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ ‪ ‬اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻠﻮﻛﺰ در ﻳﺎﺧﺘﻪ ‪ ‬آزاد ﺷﺪن اﻧﺮژي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ ﻳﺎ ﻗﻨﺪﻫﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻓﻮري و ﺿﺮوري اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در آب ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬

‫ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻛﺰ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪kcal.g 1‬‬ ‫ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ‪ :‬ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﻛﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻳﻚ ﮔﺮم ﻣﺎدهي ﻏﺬاﻳﻲ آزاد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ kJ.g 1‬ﻳﺎ‬

‫ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ = ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات ‪ ‬ﭼﺮﺑﻲ ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ارزي ﺳﻮﺧﺘﻲ )ارزش ﻏﺬاﻳﻲ(‬

‫ارزش ﻏﺬاﻳﻲ )ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ( ﭼﺮﺑﻲ ﺣﺪود ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ارزش ﻏﺬاﻳﻲ ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات ﻳﺎ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﮔﺮﻣﺎده اﺳﺖ اﻣﺎ ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺑﺪون ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ ﮔﺰارش ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﭼﺮﺑﻲ را ﺑﻴﺶﺗﺮاز ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دو دﻟﻴﻞ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﭼﺮﺑﻲ ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮي دارد و ﺑﻪ ازاي ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺎز‪ ،‬ﻛﻢﺗﺮ ﻣﻲﺳﻮزد ﭘﺲ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﺮﺑﻲ ذﺧﻴـﺮه‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪ 2 .‬ـ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ و ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ در آب ﺑﺪن ﺣﻞ ﺷﺪه و دﻓﻊ ﻣﻲﺷﻮد اﻣـﺎ ﭼﺮﺑـﻲ در آب ﻧـﺎﻣﺤﻠﻮل ﺑـﻮده و در ﺑﺎﻓﺖﻫـﺎي‬

‫ﭼﺮﺑﻲ ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ارزش ﻏﺬاﻳﻲ‪ :‬ﺑﺎدام زﻣﻴﻨﻲ ‪ ‬ﭘﻨﻴﺮ ‪ ‬ﺷﻜﻼت ‪ ‬ﻧﺎن ‪ ‬ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ‪ ‬ﺷﻴﺮ‬

‫‪38‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (43‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬دو ﻋﺎﻣﻞ ذﺧﻴﺮه ﺷﺪن ‪ ............................................‬در ﺑﺪن‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ آن و دﻳﮕﺮي ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﺑﻮدن ﭼﺮﺑﻲ در آب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ارزش ‪ ............................................‬ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ از ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ ﻛﻢﺗﺮ اﻣﺎ از ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻮاد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺪن ﻣﺎ از ﻏﺬا درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ از ﻗﺒﻴﻞ ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ و وﻳﺘﺎﻣﻴﻦﻫﺎ‪ ،‬اﻓـﺰون ﺑـﺮ ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣـﻮاد اوﻟﻴـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺎز ‪ ، ............................................‬ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺮژي آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﻣﻮاد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺪن ﻣﺎ از ﻏﺬا درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎ در ﺑﺪن ﺑـﻪ ‪) ............................................‬ﻗﻨـﺪ ﺧـﻮن( ﺷﻜﺴـﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه و اﻧﺮژي ﻳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﻛﺴﺎﻳﺶ اﻳﻦ ﻣﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪39‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (44‬ـ اﮔﺮ در ﺑﺎدام زﻣﻴﻨﻲ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﭼﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 26 ، 50‬و ‪ 20‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ‬ ‫ﭼﺮﺑﻲ‬ ‫ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات‬ ‫ﻣﺎده ﻏﺬاﻳﻲ‬

‫)‪(kJ.g 1‬‬
‫‪............................................‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫‪............................................‬‬
‫ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪...............................................................‬‬ ‫‪ ‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺑﺎدام زﻣﻴﻨﻲ‬

‫‪m‬‬
‫ﮔﺮم از آن ﻗﺎدر اﺳﺖ ﮔﻠﻮﻛﺰ ﻣﺤﻠﻮل در ﺧﻮن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺑﻪ ازاي ‪ m‬ﮔﺮم ﺑﺎدام زﻣﻴﻨﻲ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫‪2‬‬
‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎدام زﻣﻴﻨﻲ دﺳﺖ ﻛﻢ ﭼﻬﺎر ﻧﻮع ﻋﻨﺼﺮ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﺮد ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف اﻧـﺮژي‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪.............................................................‬‬ ‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ آﻫﻨﮓ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي در ﭘﻴﺎده روي ﻳﻚ ﻓﺮد را‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﺧﻮردن ‪ 20‬ﮔﺮم ﺑﺎدام زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ‪ 31‬دﻗﻴﻘﻪ ﭘﻴﺎده روي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪40‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (45‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات‪ ،‬ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ و ﭼﺮﺑﻲ در ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﻜﻼت ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪ .................................................................‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﻳﻚ ﻓﺮد ‪ 70‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮﻣﻲ ‪ 25‬ﮔﺮم از اﻳﻦ ﺷﻜﻼت ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف آن ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫روي را ﺑﺮاﺑﺮ ‪...................................................................‬‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺎده روي ﻛﻨﺪ؟ آﻫﻨﮓ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي در ﭘﻴﺎده‬

‫ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ‬ ‫ﭼﺮﺑﻲ‬ ‫ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات‬ ‫ﻣﺎده ﻏﺬاﻳﻲ‬

‫‪17‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪kJ.g 1‬‬ ‫ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ‬

‫‪49/8 (4‬‬ ‫‪45/6 (3‬‬ ‫‪37/6 (2‬‬ ‫‪34/8 (1‬‬

‫‪41‬‬
 ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ‬

‫‪ H‬ﺳﻮﺧﺘﻦ‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﻣﻮل ﻣﺎده در ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ اﻛﺴﻴﮋن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪. kJ.mol 1‬‬ ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻳﺎ‬

‫‪ CH4 (g)  2O2 (g)  CO2 (g)  2H2O(l) , H  890kJ‬ﮔﺎز ﻣﺮداب‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﺗﺮﻣﻮﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )ﮔﺮﻣﺎﺷﻴﻤﻲ( = ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ‪ +‬ﮔﺰارش ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه‬

‫‪kJ‬‬
‫(‬ ‫‪) ¸Ti¼w ÂP²ITºA‬‬
‫‪kJ‬‬ ‫‪mol‬‬
‫) (‬ ‫‪ ‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ‬
‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬
‫(‬ ‫]‪) ²¼¶ ³o‬‬
‫‪mol‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي از ﺟﺪول ﺻﻔﺤﻪي ‪ 71‬ﻛﺘﺎب درﺳﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﻳﻚ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ آن ﺑﺰرگﺗﺮ )ﻣﻨﻔﻲﺗﺮ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ : C3 H6  C3 H4  C2H6  C2H4  C2H2  CH4‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ‬

‫‪2‬ـ در اﻟﻜﻞﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ اﻟﻜﻞ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ آن ﺑﺰرگﺗﺮ )ﻣﻨﻔﻲﺗﺮ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ : C2H5OH  CH 3OH‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ‬

‫‪3‬ـ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ آﻟﻜﺎن و آﻟﻜﻦ ﺑﻴﺶﺗﺮ )ﻣﻨﻔﻲﺗﺮ( از اﻟﻜﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ : C2H6  C2H4  C2H5OH‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ‬

‫‪4‬ـ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ‪ a :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦﻫﺎ ﻛﻢﺗﺮ‪ ،‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪.‬‬

‫‪ b‬ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ‪ :‬آﻟﻜﺎن ‪ ‬آﻟﻜﻦ ‪ ‬اﻟﻜﻴﻦ‪.‬‬

‫‪ : CH4  C2H6  C2H4  C2H2  C3 H6  C3 H4‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ‬

‫‪5‬ـ ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ﻛﻠﻴﻪ اﻟﻜﻞﻫﺎ ‪ ‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ﻛﻠﻴﻪي ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ‬

‫‪ : C2H6  C2H5OH‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ‬

‫‪6‬ـ در اﻟﻜﻞﻫﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺑﺎ ﺷﻤﺎر ﻛﺮﺑﻦﻫﺎ راﺑﻄﻪي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد‪.‬‬
‫‪ : C2H5OH  CH 3OH‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ‬
‫‪7‬ـ در ﺟﺪول ﺻﻔﺤﻪي ‪ 69‬ﻛﺘﺎب درﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺘـﺎن ) ‪ (CH4‬داراي ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ارزش ﺳـﻮﺧﺘﻲ و ﻣﺘـﺎﻧﻮل )‪ (CH 3OH‬داراي ﭘـﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ‬

‫ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪42‬‬
 ‫ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﺰ‪:‬‬
‫در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮد ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻛﺮﺑﻦ و ﻫﻴﺪروژن‪ ،‬داراي اﻛﺴﻴﮋن ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺗـﺎﻧﻮل )‪ (C2H5OH‬ـ از ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﮔﻴـﺎﻫﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬

‫ﺳﻮﻳﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺸﻜﺮ و دﻳﮕﺮ داﻧﻪﻫﺎي روﻏﻨﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ ـ آﻧﺘـﺎﻟﭙﻲ ﺳـﻮﺧﺘﻦ و ارزش ﺳـﻮﺧﺘﻲ آنﻫـﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﻮﺧﺖ ﻓﺴـﻴﻠﻲ‬

‫)ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ( ﻫﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ ـ ﻣﺰﻳﺖ آنﻫﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ازاي ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻫﺮ ﮔﺮم از آن ﻫـﺎ ﻣﻘـﺪار ﻛﻢﺗـﺮي ﮔـﺎز ﮔﻠﺨﺎﻧـﻪاي‬

‫) ‪ (CO2‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪(H  1 , C  12: g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (46‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ﭘﺮوﭘﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ............................................‬ﻛﻢﺗﺮ اﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺗﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ‪ ............................................‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺘﺎﻧﻮل ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺘﺎن ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ C2H5OH  .................................  C3 H 8 :‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﮔﺮﻣﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ............................‬ﻣﻮل ﻣﺘﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺮﻣﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ...........................‬ﻣﻮل اﺗﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫) ‪(H  1 , O  16 : g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (47‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ‪ ............................................‬از ﭘﺮوﭘﻴﻦ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻣﺎ از ﭘﺮوﭘﺎن ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ............................................‬از اﺗﻦ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻣﺎ از ﭘﺮوﭘﺎن ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ............................................‬از اﺗﺎﻧﻮل ﻛﻢﺗﺮ اﻣﺎ از ﻣﺘﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ ‪ ............................................‬از ﻣﺘﺎﻧﻮل ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻣﺎ از ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ اﺗﺎن ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﮔﺮﻣﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ 0/2‬ﻣﻮل ﻣﺘﺎن از ﮔﺮﻣﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ 0/01‬ﻣﻮل اﺗﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪43‬‬
 ‫)‪(H  1 , C  12: g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (48‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از اﻣﺘﻴﺎزﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴـﻴﻠﻲ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺳـﻮﺧﺖ ﺳـﺒﺰ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ داﺷـﺘﻦ ‪ ، ............................................‬ارزش‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮي دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺟﺮم ‪ CO2‬ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﮔﺮم ﺳﻮﺧﺖ ‪ ............................................‬از ﺟﺮم ‪ CO2‬ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﮔـﺮم آﻟﻜـﺎن ﻫـﻢ ﻛـﺮﺑﻦ آن‬
‫ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ......................................................................... ‬در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺪدي ﻣﻨﻔﻲ ﮔﺰارش ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺪد ﻣﻨﻔـﻲ ﺑﻴـﺎنﮔﺮ ﮔﺮﻣـﺎده ﺑـﻮدن‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺳﻮﺧﺘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ‪ ............................................‬ﺗﻜﻴﻪﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺮژي در ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي و زﻧﺪﮔﻲ روزاﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (49‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ............................................‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ............................................‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ؟‬
‫‪ ‬ارزش ﺳﻮﺧﺘﻲ‬ ‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ‬
‫‪ ‬ﺟﺮم ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﻣﻮل‬ ‫‪ ‬ﺟﺮم ‪ CO2‬ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﮔﺮم‬
‫‪ ‬ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺗﻬﻴﻪ از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪44‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (50‬ـ اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻣﺘﺎن و اﺗﺎن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ kJ.mol 1‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ -1560 ، -890‬اﺳﺖ ﺑﺮاﺛـﺮ ﺳـﻮﺧﺘﻦ‬
‫‪ 560mL‬ﮔﺎز ‪ ............................................‬در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (STP‬ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول ﮔﺮﻣﺎ آزاد ﻣﻲﻛﻨﺪ؟‬

‫‪84/5 (4‬‬ ‫‪72/5 (3‬‬ ‫‪98/2 (2‬‬ ‫‪95 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (51‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﺑﻪ ازاي ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ 3/4‬ﮔﺮم ‪ ............................................‬ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول ﮔﺮﻣﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫) ‪(H  1 , C  12 , O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪C 3 H4‬‬ ‫‪C 3 H6‬‬ ‫‪C2 H2‬‬ ‫‪C2 H 4‬‬ ‫‪C2 H6‬‬ ‫‪CH 4‬‬ ‫ﻣﺎدهي آﻟﻲ‬
‫‪-1938‬‬ ‫‪-2058‬‬ ‫‪-1300‬‬ ‫‪-1440‬‬ ‫‪-1560‬‬ ‫‪-890‬‬ ‫) ‪(kJ.mol 1‬‬ ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ‬

‫‪128/8 (4‬‬ ‫‪352/4 (3‬‬ ‫‪176/2 (2‬‬ ‫‪160/7 (1‬‬

‫‪45‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (52‬ـ در ﻳﻚ ﮔﺎز ﭘﻴﻚ ﻧﻴﻜـﻲ از ‪ ............................................‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳـﻮﺧﺖ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻛـﻪ آﻧﺘـﺎﻟﭙﻲ ﺳـﻮﺧﺘﻦ آن ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺑﺮاي ﭘﺨﺘﻦ ﻣﻘﺪاري ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲ ‪ 1 / 6  105 kJ‬ﮔﺮم ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﻃـﻲ ﭘﺨـﺘﻦ اﻳـﻦ ﻣﻘـﺪار ﺳـﻴﺐ‬ ‫‪............................................ kJ.mol‬‬
‫‪1‬‬

‫زﻣﻴﻨﻲ روي اﻳﻦ ﮔﺎز ﭘﻴﻚ ﻧﻴﻜﻲ ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﮔﺎز ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ وارد ﻫﻮا ﻛﺮه ﻣﻲﺷﻮد؟ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 10‬درﺻﺪ از ﮔﺮﻣﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷـﺪه‬
‫) ‪(H  1 , C  12 , O  16 : g.mol 1‬‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﺟﺬب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪110/4 (4‬‬ ‫‪105/6 (3‬‬ ‫‪95/1 (2‬‬ ‫‪89/6 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (53‬ـ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻣﻘﺪار ‪ ............................................‬ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ﻛـﺮﺑﻦ دي اﻛﺴـﻴﺪ )ﭘـﺲ از ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫‪ ( STP‬و ‪ ............................................‬ﮔﺮم آب ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 97‬ﻛﻴﻠﻮژول ﮔﺮﻣﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﺷـﻤﺎر اﺗﻢﻫـﺎي ﻫﻴـﺪروژن در ﻣﻮﻟﻜـﻮل اﻳـﻦ‬
‫)‪(H  1 , C  12 , O  16 : g.mol 1‬‬ ‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4‬اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ kJ.mol 1‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪-2210 (4‬‬ ‫‪-2052 (3‬‬ ‫‪-1940 (2‬‬ ‫‪-1820 (1‬‬

‫‪46‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺲ‬ ‫‪H‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي‬

‫آـ روش ﺗﺠﺮﺑﻲ )ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ( ‪ ‬ﮔﺮﻣﺎﺳﻨﺞ ﻟﻴﻮاﻧﻲ‬

‫‪1‬ـ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﺘﺎﻟﭙﻲﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪ‬ ‫روشﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ H‬واﻛﻨﺶ‬

‫ب ـ روش ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬

‫‪2‬ـ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺲ‬

‫ﮔﺮﻣﺎﺳﻨﺞ ﻟﻴﻮاﻧﻲ‪ :‬ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ )ﻳﻌﻨﻲ ‪ H‬واﻛﻨﺶ( را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ روش ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )ﺗﺠﺮﺑﻲ( ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‬

‫ـ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ H‬اﻧﺤﻼل و ﻧﻴﺰ ‪ H‬واﻛﻨﺶﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﻠﻮل )‪ (aq‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دو دﻟﻴﻞ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻧﺒﻮدن ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺠﺮﺑﻲ )ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ(‪:‬‬

‫‪1‬ـ واﻛﻨﺶ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪاي از ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﭘﻴﭽﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫)‪N2 (g)  2H2 (g)  N2H4 (g‬‬

‫‪2‬ـ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮار و ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫)‪) 2H2 (g)  CH4 (g‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ ‪C(s ،‬‬

‫ﻗـﺎﻧـﻮن ﻫـﺲ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ را ﺑﺘﻮان از ﺟﻤﻊ دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛـﻨﺶ دﻳﮕـﺮ ﺑـﻪ دﺳـﺖ آورد‪ H ،‬آن ﻧﻴـﺰ از ﺟﻤـﻊ‬

‫ﺟﺒﺮي ‪ H‬ﻫﻤﺎن واﻛﻨﺶﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪A  B  C , H  10kJ‬‬

‫‪C  B  D , H  25kJ‬‬

‫‪ : A  2B  D , H  10  ( 25)  15kJ‬ﺟﻤﻊ‬

‫‪47‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺲ = ﻗﺎﻧﻮن ﺟﻤﻊﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶﻫﺎ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺲ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي واﻛﻨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺲ‪ H ،‬ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﻃﻲ ﺷﺪه رﺑﻄﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﻌﻜﻮس ﻛﺮدن ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ‪ H‬آن در ‪1‬ـ ﺿﺮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺿﺮب ﻛﺮدن ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ در ﻳﻚ ﻋﺪد‪ H ،‬آن ﻧﻴﺰ در ﻫﻤﺎن ﻋﺪد ﺿﺮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﭼﻬﺎر ﻣﺎدهاي ﻛﻪ واﻛﻨﺶ ﺗﻬﻴﻪي آنﻫﺎ از ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم ﻧﻴﺴﺖ‪:‬‬

‫‪N2H4  CO  H2O2  CH4‬‬

‫‪C(s‬‬ ‫)‪ 2H2 (g)  CH4 (g‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ‪،‬‬

‫)‪H2 (g)  O2 (g)  H2O2 (l‬‬

‫‪1‬‬
‫‪C(s‬‬ ‫)‪  O2 (g)  CO(g‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ‪،‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪N2 (g)  2H2 (g)  N2H4 (g‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﮔﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﻠﻴﻪي ﻣﻮاد ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨـﺪه در واﻛـﻨﺶ را ﺑـﻪ ﻣـﺎ داده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ ‪ H‬واﻛـﻨﺶ ﻣﻲﺗـﻮان از‬

‫راﺑﻄﻪي زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻓﺮاوردهﻫﺎ ‪  ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ‪ H  ‬واﻛﻨﺶ‬

‫‪48‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (54‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ ..............................................................................‬ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻣﺨﻠﻮط واﻛﻨﺶ را در ﻓﻀﺎي ﺑﻴﻦ دو ﻟﻴﻮان‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ داﺧﻞ ﻟﻴﻮان ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻴﻦ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻟﻴﻮانﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺒﺎدﻟﻪي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد وﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت دو ﻟﻴﻮان ﻣﺒﺎدﻟﻪي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﻲ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫‪ ‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻣﺘﺎن ﺑﻪ روش ﺗﺠﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶ ﻣﺤﻠﻮل ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎ ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ را در ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺪازه ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﻣﺤﻠﻮل )‪ 0 / 5 MHCl(aq‬ﺑﺎ ‪ ............................................‬ﻣﺤﻠﻮل ﺳﺪﻳﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴـﻴﺪ ‪ 0 / 25 M‬در‬ ‫)‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (55‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ‪............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ‬
‫ﻳــﻚ ﮔﺮﻣﺎﺳــﻨﺞ در دﻣــﺎي ‪ 250 C‬ﺑــﻪ ﻃــﻮر ﻛﺎﻣــﻞ ﺑــﺎ ﻳﻜــﺪﻳﮕﺮ واﻛــﻨﺶ داده ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬اﮔــﺮ دﻣــﺎي ﭘﺎﻳــﺎﻧﻲ ‪ 270 C‬ﺑﺎﺷــﺪ‪ H ،‬واﻛــﻨﺶ‪:‬‬
‫)‪ NaOH(aq)  HCl(aq)  NaCl(aq)  H2O(l‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳـﺐ ﻛـﺪام اﺳـﺖ؟ )ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮلﻫـﺎي آﻏـﺎزي و ﭘﺎﻳـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ ﺗﻘﺮﻳـﺐ ‪ 1g.mL1‬و‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ وﻳﮋهي ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي آﻏﺎزي و ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ‪ 4 / 2 J.g 1 . 0C 1‬اﺳﺖ‪(.‬‬

‫‪-44/1 (4‬‬ ‫‪-33/6 (3‬‬ ‫‪-61/2 (2‬‬ ‫‪-50/4 (1‬‬

‫‪49‬‬
‫ ﺑﺮاﺑـﺮ ﭼﻨـﺪ‬TiCl4 (l)  2H2O(g)  ................................................................................ :‫ واﻛـﻨﺶ‬H ،‫( ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﻛﻨﺶﻫﺎي زﻳـﺮ‬56 ‫ ـ‬2 ‫ ـ‬11) ‫ﺗﺴﺖ‬
‫ﻛﻴﻠﻮژول اﺳﺖ؟‬
‫ )آ‬Ti(s)  2Cl2 (g)  TiCl4 (l) , H  a

‫ )ب‬2H2O(g)  2H2 (g)  O2 (g) , H  b

‫ )پ‬TiO2 (s)  Ti(s)  O2 (g) , H  c

‫ )ت‬2HCl(g)  Cl2 (g)  H2 (g) , H  d

2d  c  a  b (4 2d  c  a  b (3 d  c  a  b (2 d  c  a  b (1

:‫( ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﻛﻨﺶﻫﺎي زﻳﺮ‬57 ‫ ـ‬2 ‫ ـ‬11) ‫ﺗﺴﺖ‬

a)O2 (g)  2ClF(g)  Cl2O(g)  OF2 (g) , H  168kJ
b)O2 (g)  2F2 (g)  2OF2 (g) , H  44kJ
C) 2ClF3 (l)  2O2 (g)  Cl2O(g)  3OF2 (g) , H  394kJ

‫ ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول اﺳﺖ؟‬F2 ‫ و‬ClF ‫از ﮔﺎزﻫﺎي‬ ............................................ ‫ واﻛﻨﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬H

+259 (4 +518 (3 -270 (2 -135 (1

50
‫ﺑـﺎ درﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣـﺎت داده ﺷـﺪه ﭼﻨـﺪ‬ ................................................................  4NO2 (g)  O2 (g) :‫ واﻛـﻨﺶ‬H ‫( ـ‬58 ‫ ـ‬2 ‫ ـ‬11) ‫ﺗﺴﺖ‬
‫ﻛﻴﻠﻮژول اﺳﺖ؟‬
‫ )آ‬N2 (g)  O2 (g)  2NO(g) ، H  180kJ

‫ )ب‬2NO2 (g)  2NO(g)  O2 (g) ، H 114 kJ

‫ )پ‬2N2 (g)  5O2 (g)  2N2O5 (g) ، H  22 kJ

202 (4 110 (3 136 (2 228 (1

‫ ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول اﺳﺖ؟‬، FeO(s)  CO(g)  Fe(s)  CO2 (g) :‫ واﻛﻨﺶ‬H ،‫( ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﻛﻨﺶﻫﺎي داده ﺷﺪه‬59 ‫ ـ‬2 ‫ ـ‬11) ‫ﺗﺴﺖ‬
‫ )آ‬Fe2O 3 (s)  3CO(g)  2Fe(s)  3CO2 (g) , H  23kJ

‫ )ب‬CO2 (g)  2Fe 3O4 (s)  CO(g)  3 Fe2O 3 (s) , H  39kJ

‫ )پ‬Fe 3 O4 (s)  CO(g)  3 FeO(s)  CO2 (g) , H  18kJ

+33 (4 -33 (3 +11 (2 -11 (1

51
 ‫ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬kJ.mol 1 ‫( ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دادهﻫﺎي زﻳﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪي ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬60 ‫ ـ‬2 ‫ ـ‬11) ‫ﺗﺴﺖ‬

1) Na(s)  1 Cl2 (g)  NaCl(s) , H1  411kJ.mol 1

2
2) Na(s)  Na(g) , H2  108 kJ.mol 1

3) Cl2 (g)  2Cl(g) , H 3  243 kJ.mol 1

4) Na(g)  Na  (g)  e  , H 4  496 kJ.mol 1

5) Cl(g)  e   Cl  (g) , H 5  349 kJ.mol 1

878/2 (4 820/4 (3 792/4 (2 787/5 (1

C(s)  H2O(g)  ............................................................ ‫ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻓﺮاورده در واﻛﻨﺶ‬،‫( ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ‬61 ‫ ـ‬2 ‫ ـ‬11) ‫ﺗﺴﺖ‬

(O  16 , C  12 , O  16 : g.mol 1) ‫ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول اﻧﺮژي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺼﺮف ﺷﻮد؟‬

C(s ،‫ )ﮔﺮاﻓﻴﺖ‬ O2 (g)  CO2 (g) , H  394 kJ

1
CO(g)  O2 (g)  CO2 (g) , H  283 kJ
2
2H2 (g)  O2 (g)  2H2O(g) , H  490kJ

6756/3 (4 4466/7 (3 14400 (2 11833 (1

52
‫)‪1) Fe 3 O4 (s)  CO(g)  3 FeO(s)  CO2 (g‬‬ ‫‪, H  22 kJ‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (62‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﻛﻨﺶﻫﺎي روﺑﻪرو‪:‬‬
‫)‪2)Fe(s)  CO2 (g)  FeO(s)  CO(g‬‬ ‫‪, H  11kJ‬‬

‫‪3 ) 3 Fe2O 3 (s)  CO(g)  2Fe 3 O4 (s)  CO2 (g) , H  48 / 5 kJ‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﻠﺰ ‪ ، ............................................‬ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول اﺳﺖ؟‬ ‫‪.........................................................................‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻫﺮ ﻣﻮل‬

‫‪+20/5 (4‬‬ ‫‪+103/5 (3‬‬ ‫‪-92/5 (2‬‬ ‫‪-70/5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (63‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي داده ﺷﺪه‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻣﻮل )‪ C(s‬ﺑﻪ ﮔﺎز ﻣﺘﺎن‪ ،‬ﻗـﺎدر اﺳـﺖ ﭼﻨـﺪ ﮔـﺮم آب ﺑـﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﺟﻮش آورد؟ ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋهي آب را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4 / 2J.g 1 .0 C1‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫دﻣﺎي‬
‫)‪C(s)  O2 (g)  CO2 (g‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪H  393 / 5 kJ‬‬
‫‪1‬‬
‫)‪H2 (g)  O2 (g)  H2O(g‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪H  286 / 3 kJ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪CH 4 (g)  2O2 (g)  CO2 (g)  2H2O(g) ,‬‬ ‫‪H  890kJ‬‬

‫‪238/1 (4‬‬ ‫‪214/6 (3‬‬ ‫‪198/2 (2‬‬ ‫‪187/6 (1‬‬

‫‪53‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (64‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ ............................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻧﺎم دﻳﮕﺮ آن ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ H ‬ﺗﻬﻴﻪي آن از واﻛﻨﺶ ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﮔﺮﻣﺎﺳﻨﺞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬از ﺗﺠﺰﻳﻪي ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪي ﺑﺎﻛﺘﺮيﻫﺎي ﻫﻮازي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﮔﺎز ﻣﺮداب ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ زﻳﺮا ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ آب ﻣﺮداب اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (65‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻫﻴﺪروژن ‪ ............................................‬ﻣﺎدهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺗﺠﺎري آب اﻛﺴﻴﮋﻧﻪ ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﻬﻴﻪي ﻫﻴﺪروژن ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ از واﻛﻨﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﮔﺎزﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن و اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬از واﻛﻨﺶ دو ﮔﺎز آﻻﻳﻨﺪه )‪ NO‬و ‪ ، ( CO‬ﮔﺎزﻫﺎﻳﻲ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ ﺑﺎ آﻻﻳﻨﺪﮔﻲ ﻛﻢﺗﺮ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ روش ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫‪ ‬ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ‬
‫‪ ‬ﺗﻬﻴﻪي ‪ ............................................‬ﺑﻪ روش ﻫﺎﺑﺮ ﻳﻚ واﻛﻨﺶ دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪54‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (66‬ـ ﮔﺮﻣﺎي ﺣﺎﺻﻞ از واﻛﻨﺶ ﻫﻴﺪروژن دار ﺷﺪن ‪ 2‬ﮔﺮ‪ ............................................‬م ﭘﺮوﭘﻴﻦ و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ ﭘـﺮوﭘﻴﻦ ﺑـﻪ ﺗﻘﺮﻳـﺐ‬
‫را ﺑﺠﻮﺷﺎﻧﺪ؟ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﭘﺮوﭘﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺮوﭘﺎن و ﻫﻴـﺪروژن ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪-1938‬‬ ‫‪............................................‬‬ ‫ﻗﺎدر اﺳﺖ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم آب ﺑﺎ دﻣﺎي‬
‫) ‪(H  1 ,C  12: g.mol 1‬‬ ‫‪ -2230،‬و ‪ -286‬ﻛﻴﻠﻮژول ﺑﺮ ﻣﻮل در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫‪58/7 (4‬‬ ‫‪53/8 (3‬‬ ‫‪47/6 (2‬‬ ‫‪42/6 (1‬‬

‫‪55‬‬
 ‫ﺳﻨﻴﺘﻴﻚ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ‬

‫وﻇﺎﻳﻒ ﻋﻠﻢ ﺳﻨﺘﻴﻚ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﺮﻋﺖ )آﻫﻨﮓ( واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺳـﺮﻋﺖ‪ ،‬راهﻫـﺎي ﺳـﺮﻳﻊ ﻛـﺮدن واﻛﻨﺶﻫـﺎي‬

‫ﻣﻄﻠﻮب و ﻛﻨﺪ ﻛﺮدن واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺮاﻳﻂ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ‬

‫ﺗﺠﺮﻳﻪ ﺳﻠﻮﻟﺰ ﻛﺎﻏﺬ ‪ ‬زﻧﮓ زدن آﻫﻦ ‪ ‬واﻛﻨﺶ ﺗﺸﻜﻴﻞ رﺳﻮب ) ‪  (NaOH  AgNO 3‬اﻧﻔﺠﺎر ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻧﻮع واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‪:‬‬

‫‪ : Li  Na  K  Rb‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ آب‬

‫‪ : Na  Mg‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ آب‬

‫‪HCl‬‬ ‫‪ : Be  Mg  Ca  Sr  Ba‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ‬

‫‪2‬ـ دﻣﺎ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪.‬‬

‫ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﮔﻮﺷﺘﻲ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻲ‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻨﺠﻤﺪ دﻳﺮﺗﺮ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﻧﻮر‪ :‬ﺣﻀﻮر آن ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫روﻏﻦﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ در ﻇﺮفﻫﺎي ﻣﺎت و ﻛﺪر دﻳﺮﺗﺮ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ از ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﺗﺎرﻳﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪56‬‬
 ‫‪4‬ـ رﻃﻮﺑﺖ‪ H2O :‬ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻼل ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶﻫﺎ را زﻳﺎد ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻴﻮهﻫﺎي ﺧﺸﻚ دﻳﺮﺗﺮ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ از ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﺧﺸﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ اﻣﻜﺎن ﺗﻜﺜﻴﺮ ﻣﻴﻜﺮوبﻫﺎ ﻛﻢ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪5‬ـ ﻏﻠﻈﺖ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪.‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﭙﺴﻮل اﻛﺴﻴﮋن ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎران ﺗﻨﻔﺴﻲ‬

‫ﺧﺮوج ﻫﻮا )اﻛﺴﻴﺰن( از ﻣﺤﻴﻂ ﻧﮕﻬﺪاري ﺧﻮراﻛﻲﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري آنﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﻴﺎف آﻫﻦ در ﻫﻮاي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ روي ﺷﻌﻠﻪ داغ و ﺳﺮخ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﻤﻲﺳﻮزﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ اﻟﻴـﺎف داغ و ﺳـﺮخ ﺷـﺪه‪ ،‬در‬

‫اﻛﺴﻴﮋن ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻲﺳﻮزﻧﺪ‪.‬‬

‫‪6‬ـ ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‪ :‬اﮔﺮ دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻜﻲ از واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺟﺎﻣﺪ )‪ (s‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼـﻪ ﺳـﻄﺢ ﺗﻤـﺎس ﺑﻴﺶﺗـﺮ‪ ،‬ﺳـﺮﻋﺖ‬

‫واﻛﻨﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪.‬‬

‫ﻗﺎورت )ﮔﺮد ﻣﻐﺰ آﻓﺘﺎب ﮔﺮدان ‪ ،‬ﭘﺴﺘﻪ و ‪ (....‬زودﺗﺮ از ﻣﻐﺰ ﺧﻮراﻛﻲﻫﺎ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻌﻠﻪي آﺗﺶ ﮔﺮد آﻫﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﭙﺴﻮل ﭼﻴﻨﻲ را داغ و ﺳﺮخ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﭘﺎﺷـﻴﺪن ﮔـﺮد آﻫـﻦ رو ﺷـﻌﻠﻪ ﺑﺎﻋـﺚ‬

‫ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺷﺪﻳﺪ آن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻧﺼﻒ ﻛﺮدن ﻳﻚ ﻣﻜﻌﺐ‪ ،‬ﺣﺠﻢ آن ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺟﺎﻧﺒﻲ آن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪7‬ـ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ‪ :‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ را زﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ وﻟﻲ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎك ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻗﻨﺪ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺰﻳﻪي ‪ H2O2‬در دﻣﺎي اﺗﺎق ﺑﻪ آراﻣﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ در ﺣﻀﻮر ﭼﻨﺪ ﻗﻄﺮه ﻣﺤﻠﻮل ‪ KI‬اﻓﺰاﻳﺶ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫)‪KI(aq) IÄ I (aq‬‬
‫‪2H2O2 (aq) ‬‬ ‫)‪ 2H2O(l)  O2 (g‬‬

‫در ﺑﺪن اﻧﺴﺎن‪ ،‬آﻧﺰﻳﻤﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ را در ﻫﻀﻢ ﻛﻠﻢ و ﺣﺒﻮﺑﺎت دارد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ اﻓـﺮاد ﻛـﻪ ﻛﻤﺒـﻮد‬

‫اﻳﻦ آﻧﺰﻳﻢ را دارﻧﺪ دﭼﺎر ﻧﻔﺦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪57‬‬
 ‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮص ﺟﻮﺷﺎن‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻣﺎن ﭘﺮﺗﺎب ﻗﻮﻃﻲ ﺣﺎوي ﻣﺨﻠﻮط واﻛﻨﺶ ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪JA nj‬‬
‫)‪  CO2 (g‬ﻗﺮص ﺟﻮﺷﺎن‬

‫ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺮم ﻗﺮص ﺟﻮﺷﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬زﻣﺎن ﭘﺮﺗﺎب ﻗﻮﻃﻲ ﻛﻢﺗﺮ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺟﺮمﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ اﺑﻌﺎد ﻗﺮص ﺟﻮﺷﺎن ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ‪ ،‬زﻣﺎن ﭘﺮﺗﺎب ﻗﻮﻃﻲ ﻛﻢﺗﺮ‪.‬‬

‫ﻫﺮﭼﻪ دﻣﺎي آب ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬زﻣﺎن ﭘﺮﺗﺎب ﻗﻮﻃﻲ ﻛﻢﺗﺮ‪.‬‬

‫اﺛﺮ ﻓﺸﺎر‪ :‬در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن اﺛﺮ ﻏﻠﻈﺖ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ روي ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ اﺛﺮ دارد ﻛﻪ دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻜﻲ از واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﮔـﺎزي‬
‫ﺷﻜﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺰوﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ‪ :‬ﻧﻮﻋﻲ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه اﺳﺖ ـ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ ﻓﺴـﺎد ﻣـﻮاد ﻏـﺬاﻳﻲ را ﻛـﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫـﺪ ـ در ﺗﻤﺸـﻚ و‬
‫ﺗﻮتﻓﺮﻧﮕﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎزدارﻧﺪهﻫﺎ‪ :‬در ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﻃﻲ واﻛﻨﺶﻫﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪه رادﻳﻜﺎلﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي ﺑﺪن آﺳـﻴﺐ ﺑﺮﺳـﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫رﻳﺰ ﻣﻐﺬيﻫﺎ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي آﻟﻲ ﺳﻴﺮ ﻧﺸﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ اﻳـﻦ رادﻳﻜﺎلﻫـﺎ را ﺑـﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘـﻪ و ﺑـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ ﻏﻠﻈـﺖ رادﻳﻜﺎلﻫـﺎ از ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب در ﺑﺪن ﻣﻲﻛﺎﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ رﻳﺰ ﻣﻐﺬيﻫﺎ )ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي آﻟﻲ ﺳﻴﺮﻧﺸﺪه( ﺑﺎزدارﻧﺪه ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺒﺰيﻫﺎ و ﻣﻴﻮهﻫﺎ داراي ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي رﻳﺰ ﻣﻐﺬي )ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي آﻟﻲ ﺳﻴﺮﻧﺸﺪه( ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺎدرﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزدارﻧﺪه ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﺳﺮﻃﺎن و ﭘﻴﺮي زودرس ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺑﺎزدارﻧﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﻟﻴﻜﻮﭘﻦ ﻧﺎم دارد ﻛﻪ در ﻫﻨﺪواﻧﻪ و ﮔﻮﺟﻪ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪58‬‬
 ‫ﺳﻤﻨﻮ‪ :‬از ﺟﻮاﻧﻪي ﮔﻨﺪم ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ـ ﻣﺤﺘﻮي ﻣﺎﻟﺘﻮز اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪C12 H22O11 (aq)  H2O(l)  2C6 H12O6 (aq‬‬

‫¬‪q¨¼±‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (67‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﮔﺴﺘﺮهي اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶﻫﺎ از ﭼﻨﺪ ﺻﺪم ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺪه را در ﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﻠﺖ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﺑﻮدن واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ............................................‬در ﻣﺠﺎورت ﺧﺎك ﺑﺎﻏﭽﻪ اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺧـﺎك ﺑﺎﻏﭽـﻪ ﮔﻮﻧـﻪﻫﺎﻳﻲ وﺟـﻮد‬
‫دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻨﺪ واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺷﻴﻤﻲدانﻫﺎ ﻫﻤﻮاره در ﭘﻲ اﻓﺰاﻳﺶ آﻫﻨﮓ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ............................................ ‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﺮ اﺛﺮ زﻧﮓ زدن آﻫﻦ ﺳﺨﺖ اﻣﺎ ﺷﻜﻨﻨﺪه ﺑﻮده و ﻓﺮو ﻣﻲرﻳﺰد‪.‬‬
‫‪ ‬واﻛﻨﺶ )‪ Ba(OH)2 (aq)  H2SO4 (aq)  BaSO4 (s)  H2O(l‬ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ‪ ............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪59‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (68‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ Fe2O 3 .xH2O ‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ ............................................‬ﺗﺮد و ﺷﻜﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ ﭘﻮﺳﻴﺪه ﺷﺪن ﻛﺎﻏﺬ‪ ،‬ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﻓﺮاوردهﻫﺎ از ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﻳﺎ ﻛﻨﺪﺗﺮ ﻳﻚ ﻓﺮاوردهي ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ............................................ ،‬ﻳﺎ ﻏﺬاﻳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮي ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري آن ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ ‬آﻫﻨﮓ واﻛﻨﺶ ﻣﻌﻴﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻴﺰان ‪ ............................................‬ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (69‬ـ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﻪ ﻛﺪام ﺻﻮرت اﺳﺖ؟ )راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‪ :‬ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ ﻳﻚ ﻣﺎدهي ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل اﺳﺖ(‬
‫‪ b‬ـ زﻧﮓ زدن آﻫﻦ‬ ‫‪ a‬ـ ﺗﺠﺰﻳﻪي ﺳﻠﻮﻟﺰ ﻛﺎﻏﺬ‬
‫‪ d‬ـ واﻛﻨﺶ ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات ﺑﺎ ﻫﻴﺪروﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ‬ ‫‪ c‬ـ واﻛﻨﺶ ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻘﺮه ﻧﻴﺘﺮات ﺑﺎ ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ‬

‫‪abdc‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪bacd‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪bacd‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪a  b  d  c (1‬‬

‫‪60‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (70‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻨﻔﺶ رﻧﮓ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ‪ ............................................‬ﺑﺎ ﻳﻚ اﺳﻴﺪ آﻟﻲ در دﻣﺎي اﺗﺎق واﻛﻨﺶ ﻧﻤﻲدﻫﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ ﮔـﺮم ﺷـﺪن ﻣﺤﻠـﻮل‪ ،‬ﺑـﻪ آراﻣـﻲ‬
‫ﺑﻲرﻧﮓ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ............................................ ‬آﻫﻨﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻴﻠﻪي آﻫﻨﻲ در ﻫﻮا ﻣﻲﺳﻮزد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺛﺮ ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس را ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ واﻛﻨﺶ ﻗﺮص ﺟﻮﺷﺎن ﺑﺎ آب‪ ،‬ﺑﺎ رﻳﺰ ﻧﻤﻮدن اﺑﻌﺎد ﻗﺮص ﺟﻮﺷﺎن‪ ،‬زﻣﺎن ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪن ﻗﻮﻃﻲ ﻓﻴﻠﻢ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻓﺮاوردهي ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻗﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاوردهي واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻗﻨﺪ آﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﺎﻏﭽﻪ داراي آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ‪ ............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (71‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ‪ ، ............................................‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ در ﻧﮕﻬﺪاري و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري ﻏﺬا ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﺧﺎﺻﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ............................................ ‬اﺳﻴﺪ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻓﺴﺎد ﻣﺎدهي ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﻤــﻮدار »اﻧــﺮژي ـ ﭘﻴﺸــﺮﻓﺖ واﻛــﻨﺶ« در ﺗﺠﺰﻳــﻪي ﻣﺤﻠــﻮل ﻫﻴــﺪروژن ‪ ............................................‬در دو ﺷــﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻀﻢ ﻛﻠﻢ و ﺣﺒﻮﺑﺎت در ﺑﺪن اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ ‪ ............................................‬ﻧﻘﺶ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه را دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪61‬‬
 ‫ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎ و ﻣﺴﺎﺋﻞ آن‬

‫ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺎده‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮلﻫﺎي ﻣﺼﺮف ﻳﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در واﺣﺪ زﻣﺎن‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺿﺮﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻣﺎدهاي ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ‪ n ،‬آن ﺑﺰرگﺗﺮ و ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮلﻫﺎي ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﻳـﺎ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺷـﺪه ﻳـﺎ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺷـﺪهي ﻳـﻚ ﻣـﺎده در واﺣـﺪ زﻣـﺎن ﺗﻘﺴـﻴﻢ ﺑـﺮ ﺿـﺮﻳﺐ‬

‫اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي آن ﻣﺎده‪.‬‬

‫ﻳﻜﺎﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﺑﻴﺎن ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﻓﻘﻂ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ﻣﺎدهي‬ ‫ﺟﺎﻣﺪ )‪ (s‬و‬
‫‪mol.h 1‬‬ ‫‪، mol.min 1 ، mol.s 1‬‬
‫ﺟﺎﻣﺪ ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻊ ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻣﺎﻳﻊ ﺧﺎﻟﺺ )‪(l‬‬
‫‪mol.h 1‬‬ ‫‪، mol.min 1 ، mol.s 1‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ﻣﺎدهي‬
‫ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل )‪(aq‬‬
‫‪mol.L1 .h 1‬‬ ‫‪، mol.L1 .min 1 ، mol.L1 .s 1‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮﻻر ﻣﺎدهي‬
‫ﻣﺤﻠﻮل‬
‫‪mol.h 1‬‬ ‫‪، mol.min 1 ، mol.s 1‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ﻣﺎدهي ﮔﺎزي‬

‫‪mol.L1 .h 1‬‬ ‫‪، mol.L1 .min 1 ، mol.L1 .s 1‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺎدهي ﮔﺎزي‬
‫ﮔﺎز )‪(g‬‬
‫‪L.h 1 ، mL.h 1‬‬ ‫‪، L .min 1 ، L.s 1 ، mL.min 1 ، mL.s 1‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ ﻣﺎدهي ﮔﺎزي‬

‫‪62‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (72‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه در واﻛﻨﺶ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﻤﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺮم‪ ،‬ﻓﺸﺎر و ‪ .....‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎ ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻛﺮﺑﻨﺎت‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده و ﻧﺼـﻒ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﻣﺼﺮف ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺲ )‪ (II‬ﺳﻮﻟﻔﺎت ﺑﺎ ﻓﻠﺰ روي‪ ،‬ﺑﺎ ‪ ............................................‬ﻛﺮدن ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل ﻣـﺲ )‪ (II‬ﺳـﻮﻟﻔﺎت‪ ،‬ﺳـﺮﻋﺖ ﻣﺼـﺮف‬
‫ﻓﻠﺰ روي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ‪ 0 / 4 mol.L1 .min‬ﺑﻪ ‪ 0 / 5 mol.L1 .min 1‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫) ‪R(NaBO2 )  2R(I2‬‬ ‫‪ NaI  NaIO 3  HBO2 ‬راﺑﻄـﻪي‬ ‫‪............................................  H2O  I2‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸـﺪهي‪:‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪63‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (73‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫)‪aHNO 3 (aq)  bMg(s)  4Mg(NO 3 )2 (aq)  1NH 4 NO 3 (aq)  cH2O(l‬‬

‫در ﻫـﺮ ‪ 30‬ﺛﺎﻧﻴـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫‪1 .min 1‬‬

‫‪ ........................ mol .L‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ﻣﺤﻠـﻮﻟﻲ ﺑـﻪ ﺣﺠـﻢ ‪............................................‬‬ ‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫اﻧﺪازهي ‪ 0/15‬ﻣﻮل از ﺷﻤﺎر ﻛﻞ ﻳﻮنﻫﺎ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑـــﺎ ﭼﻬـــﺎر ﺑﺮاﺑـــﺮ ﻛـــﺮدن ﻏﻠﻈـــﺖ ﻧﻴﺘﺮﻳـــﻚ اﺳـــﻴﺪ‪ ،‬ﺳـــﺮﻋﺖ ﻣﺼـــﺮف ﻣﻨﻴـــﺰﻳﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧـــﺪ از ‪ ..................... mol .L1 .min 1‬ﺑـــﻪ‬
‫‪ ................ mol .L1 .min 1‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪R(HNO 3 )  10R(NH 4 NO 3 ) ‬‬

‫‪ ‬ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن واﻛﻨﺶ و ﺑﺎ ﻓﺮض ﻣﺼﺮف ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺘﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ‪ ،‬راﺑﻄﻪي ] ‪ 9[NH 4 ]  [NO 3‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪64‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (74‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﻤﻮدار داده ﺷﺪه ﺑﺎ واﻛﻨﺶ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺗﻄﺎﺑﻖ دارد؟‬
‫آ ـ آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﻫﺎﺑﺮ‪:‬‬

‫ب ـ ‪ ............................................‬رﻧﮓ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺎزي ‪ NO2‬و ‪: N2O4‬‬

‫پ ـ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺣﻀﻮر )‪ I  (aq‬روي ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز اﻛﺴﻴﮋن در واﻛﻨﺶ ﺗﺠﺰﻳﻪي ﻫﻴﺪروژن ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ‪:‬‬

‫ت ـ ﺗﺠﺰﻳﻪي ‪ ............................................‬ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهاش‪:‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪65‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (75‬ـ اﮔﺮ در واﻛﻨﺶ ﺗﺠﺰﻳﻪي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات در دﻣﺎﻫﺎي ﺑـﺎﻻ )ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﻣﻌﺎدﻟـﻪي زﻳـﺮ(‪ ،‬ﭘـﺲ از ﮔﺬﺷـﺖ ‪ 5‬دﻗﻴﻘـﻪ‪،‬‬
‫‪ ............................................‬ﻣﻮل از آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه و ‪ ............................................‬ﻣﻮل ﮔﺎز ‪ N2‬آزاد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪي ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات ﺑﺮاﺑﺮﭼﻨﺪ ﻣـﻮل و‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺎز اﻛﺴﻴﮋن ﭼﻨﺪ ﻣﻮل ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬
‫‪0‬‬
‫)‪500 C 2K O(s)  2N (g)  5O (g‬‬
‫‪4KNO 3 (s) ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ 0/5 (4‬ـ ‪0/0004‬‬ ‫‪ 0/5 (3‬ـ ‪0/004‬‬ ‫‪ 0/4 (2‬ـ ‪0/0005‬‬ ‫‪ 0/4 (1‬ـ ‪0/005‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (76‬ـ اﮔﺮ در واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ اﺗﺎﻧﻮل‪ ،‬ﭘﺲ از ‪ ............................................‬ﺛﺎﻧﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ ............................................‬ﻟﻴﺘﺮ ﮔـﺎز ﻛـﺮﺑﻦ دي‬
‫اﻛﺴﻴﺪ در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ STP‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺼﺮف اﻛﺴﻴﮋن در اﻳﻦ واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮل ﺑﺮ دﻗﻴﻘﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪0/45 (4‬‬ ‫‪0/42 (3‬‬ ‫‪0/25 (2‬‬ ‫‪0/32 (1‬‬

‫‪66‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (77‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪواﻛﻨﺶ ﮔﺎزي‪ ، SO2Cl2 (g)  SO2 (g)  Cl2 (g) :‬ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻇﺮف ﺳﺮﺑﺴﺘﻪي ‪ 2‬ﻟﻴﺘﺮي در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺼﺮف ‪ SO2Cl2‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭘـﺲ از ‪ ............................................‬دﻗﻴﻘـﻪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮل‬ ‫‪1 .s 1‬‬
‫‪............................................ mol.L‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﮔﺎز ‪ SO2‬آزاد ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪2 / 6  104 (4‬‬ ‫‪2 / 6  102 (3‬‬ ‫‪2 / 4  103 (2‬‬ ‫‪2 / 4  104 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (78‬ـ اﮔـﺮ در واﻛـﻨﺶ‪  2KCl(s)  3 O (g) :‬‬

‫‪ 2KClO 3 (s) ‬ﻛـﻪ در ﻳـﻚ ﻇـﺮف ‪ .............................‬ﻟﻴﺘـﺮي ﺳﺮﺑﺴـﺘﻪ اﻧﺠـﺎم‬ ‫‪2‬‬
‫‪1 .s 1‬‬
‫‪ ............................................ mol.L‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﻃـﻮل ﻣﻲﻛﺸـﺪ ﺗـﺎ ‪............................................‬‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز اﻛﺴﻴﮋن ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪(O  16‬‬ ‫‪ 367/5‬ﮔﺮم ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻛﻠﺮات ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﻮد؟ ) ‪، Cl  35 / 5 ، K  39 : g .mol 1‬‬

‫‪10 (4‬‬ ‫‪4 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪8 (1‬‬

‫‪67‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (79‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار روﺑﻪرو‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﻴﻪ زﻣﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ‪ .........................‬ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ‪ O2‬از ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﭘﺘﺎﺳـﻴﻢ ﻛﻠـﺮات‬
‫در ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ واﻛﻨﺶ‪ 2KClO 3 (s)  2KCl(s)  3 O2 (g) :‬در ﻣﺠﺎورت ‪ ، MnO2‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ؟ )ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﮔـﺎز ‪ O2‬در ﺷـﺮاﻳﻂ آزﻣـﺎﻳﺶ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ...................... g.L1‬و ‪ O  16 : g .mol 1‬اﺳﺖ‪(.‬‬

‫‪45 (1‬‬

‫‪20 (2‬‬

‫‪25 (3‬‬

‫‪10 (4‬‬

‫‪68‬‬
‫ﺗﺴـــﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (80‬ـ اﮔـــﺮ در ﺗﺠﺰﻳـــﻪي ﮔﺮﻣـــﺎﻳﻲ ﻳـــﻚ ﻧﻤﻮﻧـــﻪ ﺳـــﺪﻳﻢ ﻫﻴـــﺪروژن ﻛﺮﺑﻨـــﺎت ﺧـــﺎﻟﺺ‪ ،‬ﻣﻄـــﺎﺑﻖ واﻛـــﻨﺶ‪:‬‬
‫)‪ 2NaHCO 3 (s)  Na2CO 3 (s)  H2O(g)  CO2 (g‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ‪ .......................‬دﻗﻴﻘﻪ‪ ...................... ،‬ﮔﺮم از آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه و ‪ ...........................‬ﻣـﻮل‬
‫آب ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪي ﺳﺪﻳﻢ ﻫﻴﺪروژن ﻛﺮﺑﻨﺎت ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮل ﺑﺮ دﻗﻴﻘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻫﻤـﻴﻦ ﺳـﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳـﻂ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﺛﺎﻧﻴـﻪي‬
‫‪(H  1‬‬ ‫دﻳﮕﺮ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد؟ ) ‪، C  12 ، O  16 ، Na  23 :g.mol 1‬‬

‫‪60 ، 2  102 (4‬‬ ‫‪60 ، 4  102 (3‬‬ ‫‪75 ، 2  102 (2‬‬ ‫‪75 ، 4  102 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (81‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي ﻣﻮازﻧـﻪ ﻧﺸـﺪهي‪ PH 4Br(aq)  KAlH 4 (aq)  KBr(aq)  Al 3 P3 H6 (s)  H2 (g) :‬ﺟـﺮم‬
‫اوﻟﻴﻪي ﻣﺨﻠﻮط واﻛـﻨﺶ ‪ 317 / 72g‬ﺑـﻮده و ﭘـﺲ از ‪ 20‬ﺛﺎﻧﻴـﻪ ﺑـﻪ ‪ ............................................‬رﺳـﻴﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﺮﻋﺖ ﻣﺼـﺮف ‪ KAlH4‬ﺑـﺮ ﺣﺴـﺐ‬
‫) ‪(H  1: g.mol 1‬‬ ‫‪ mol.min 1‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪0/01 (4‬‬ ‫‪0/09 (3‬‬ ‫‪0/06 (2‬‬ ‫‪0/03 (1‬‬

‫‪69‬‬
‫ﺗﺴــﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (82‬ـ در واﻛــﻨﺶ ﻧﻤﻮﻧــﻪاي از ﺟــﻮش ﺷــﻴﺮﻳﻦ ﺑــﺎ ﻣﻘــﺪار اﺿــﺎﻓﻲ ﻫﻴــﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳــﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼــﻪ ﭘــﺲ از ﮔﺬﺷــﺖ‬
‫ﻟﻴﺘﺮ )در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ ( STP‬و ﺟـﺮم ﺟـﻮش ﺷـﻴﺮﻳﻦ ﺑـﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه‬ ‫‪ CO2‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﺮاﺑﺮ ‪............................................‬‬ ‫‪ ............................................‬ﺛﺎﻧﻴﻪ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ............................................‬ﮔﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ mol.min 1‬ﭼﻨﺪ اﺳﺖ و اﮔﺮ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺮﻋﺖ اداﻣـﻪ ﻳﺎﺑـﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﻴﻪ دﻳﮕﺮ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﺪ ﺗﺎ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﻣﻞ ﮔﺮدد؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪(.‬‬
‫) ‪(H  1 , C  12 , O  16 , Na  23 : g.mol 1‬‬

‫‪48  6 / 25  102 (4‬‬ ‫‪48  1 / 25  102 (3‬‬ ‫‪96  6 / 25  102 (2‬‬ ‫‪96  1 / 25  102 (1‬‬

‫ﺗﺴــﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (83‬ـ ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻣﻌﺎدﻟــﻪي )ﻣﻮازﻧــﻪ ﻧﺸــﺪه(‪ N2O5 (g)  NO2 (g)  O2 (g) :‬اﮔــﺮ ﺷــﻤﺎر ﻣﻮلﻫــﺎي آﻏــﺎزي‬
‫‪N 2O 5‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ‪ ............................‬ﻣﻮل ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ‪ ............................‬دﻗﻴﻘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﺠـﻢ اوﻟﻴـﻪي آن ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 1/6‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ NO2‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ mol.min 1‬ﻛﺪام اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺮﻋﺖ اداﻣـﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑـﺪ ﭼﻨـﺪ دﻗﻴﻘـﻪي دﻳﮕـﺮ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﻃﻮرﻛﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪ 0/064 (4‬ـ ‪12/5‬‬ ‫‪ 0/128 (3‬ـ ‪12/5‬‬ ‫‪ 0/064 (2‬ـ ‪7/5‬‬ ‫‪ 0/128 (1‬ـ ‪7/5‬‬

‫‪70‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (84‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دو واﻛﻨﺶ زﻳﺮ‪:‬‬
‫)‪I) Al2 (SO4 ) 3 (s)  Al2O 3 (s)  SO 3 (g‬‬
‫)ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶﻫﺎ ﻣﻮازﻧﻪ ﺷﻮد‪(.‬‬
‫)‪II) Al(s)  Fe2O 3 (s)  Al2O 3 (s)  Fe(l‬‬
‫اﮔﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺸـﻜﻴﻞ )‪ Al2O 3 (s‬در واﻛـﻨﺶ ‪ ، II‬ﺳـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺳـﺮﻋﺖ آن در واﻛـﻨﺶ ‪ I‬ﺑﺎﺷـﺪ و در واﻛـﻨﺶ ‪ ، I‬ﭘـﺲ از ‪ 180‬ﺛﺎﻧﻴـﻪ‪0/8 ،‬‬
‫ﻣــﻮل )‪ Al2 (SO4 )3 (s‬ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧــﺪه و ‪ 3/2‬ﻣــﻮل آﻟــﻮﻣﻴﻨﻴﻢ اﻛﺴــﻴﺪ ﺗﺸــﻜﻴﻞ ﺷــﺪه ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﭼﻨــﺪ ﻣــﻮرد از ﻣﻄﺎﻟــﺐ زﻳــﺮ‪ ،‬درﺳــﺖ اﺳــﺖ؟‬
‫) ‪(O  16 , Al  27 , S  32 : g.mol 1‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ‪ 1/5‬دﻗﻴﻘﻪ از آﻏﺎز واﻛﻨﺶ ‪ 4/8 ، II‬ﻣﻮل )‪ Fe2O 3 (s‬ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺎز ‪ SO 3‬در واﻛﻨﺶ ‪ ، I‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3/2‬ﻣﻮل ﺑﺮ دﻗﻴﻘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻘﺪار آﻏﺎزي آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت در واﻛﻨﺶ ‪ ، I‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1/368‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺼﺮف آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺼﺮف آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪71‬‬
‫ﺗﺴــﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (85‬ـ ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﺟــﺪول زﻳــﺮ ﺳــﺮﻋﺖ واﻛــﻨﺶ در ﺑــﺎزهي زﻣــﺎﻧﻲ ﺛﺎﻧﻴــﻪﻫﺎي ‪ ..........................................................‬ﺑــﺮ ﺣﺴــﺐ‬
‫‪ mol.L1 .min 1‬ﻛﺪام اﺳﺖ و اﮔﺮ از ﺛﺎﻧﻴﻪي ‪ ...............................‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺮﻋﺖ اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﺪ ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﻴـﻪ ﻃـﻮل ﻣﻲﻛﺸـﺪ ﺗـﺎ واﻛـﻨﺶ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﺷﻮد؟ )ﻋﺪدﻫﺎ از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫)‪(s‬‬ ‫زﻣﺎن‬
‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪15‬‬
‫)‪(M‬‬ ‫ﻏﻠﻈﺖ‬

‫‪X‬‬ ‫‪2/ 8‬‬ ‫‪2/ 0‬‬ ‫‪1/ 0‬‬

‫‪Y‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1/ 2‬‬ ‫‪2/ 1‬‬

‫‪ 2/4 (4‬ـ ‪12/5‬‬ ‫‪ 4/8 (3‬ـ ‪16‬‬ ‫‪ 2/4 (2‬ـ ‪16‬‬ ‫‪ 4/8 (1‬ـ ‪12/5‬‬

‫‪72‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (86‬ـ در واﻛﻨﺶ ﻓﺮﺿﻲ )‪ ، X(g)  2Y(g‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻏﻠﻈﺖ اوﻟﻴﻪي )‪ X(g‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ........................... mol.L1‬و ﺣﺠـﻢ ﻇـﺮف ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪ ........................‬ﻟﻴﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ .........................‬ﮔﺮم ﻓﺮاورده ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ‪ Y‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻫـﺮ ‪3‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻏﻠﻈﺖ واﻛﻨﺶ دﻫﻨﺪه ﻧﺼﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪28 (4‬‬ ‫‪24 (3‬‬ ‫‪20 (2‬‬ ‫‪16 (1‬‬

‫ﺗﺴــﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (87‬ـ در واﻛــﻨﺶ‪ 2A(g)  3 B(g) :‬ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻧﻤــﻮدار‪ ،‬ﺳــﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳــﻂ ﺗﻮﻟﻴــﺪ ﻣــﺎدهي ‪ B‬در ﻓﺎﺻــﻠﻪي زﻣــﺎﻧﻲ‬
‫‪ ............................................................‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ mol.L1 .min 1‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟ )ﺣﺠﻢ ﻇﺮف ‪ 0/5‬ﻟﻴﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ(‬

‫‪1/2 (1‬‬

‫‪1/8 (2‬‬

‫‪0/6 (3‬‬

‫‪0/9 (4‬‬

‫‪73‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (88‬ـ اﮔﺮ ﻧﻤﻮدار ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ واﻛﻨﺶ ﺗﺠﺰﻳﻪي ﻫﻴﺪروژن ﭘﺮاﻛﺴـﻴﺪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت روﺑـﻪرو ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻛـﺪام ﻧﻤـﻮدار ﻧﺸـﺎندﻫﻨﺪهي‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻘﺪار ‪ ............................................‬در اﻳﻦ واﻛﻨﺶ اﺳﺖ؟‬

‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪74‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (89‬ـ ﻗﻄﻌﻪاي از ﻓﻠﺰ )‪ ، Bi(s‬درون ‪ ........................ mL‬ﻣﺤﻠﻮل ‪ ............................‬ﻣﻮﻻر ﻧﻴﺘﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻤـﻮدار‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺮم ﻣﺨﻠﻮط واﻛﻨﺶ ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ )‪ Bi 3  (aq‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟ ) ‪ O  16 , N  14 : g  mol 1‬؛ از ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺣﺠـﻢ‬
‫)‪Bi(s)  HNO 3 (aq)  Bi(NO 3 ) 3 (aq)  NO(g)  H2O(l‬‬ ‫)ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻮازﻧﻪ ﺷﻮد‪(.‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﻮد‪(.‬‬

‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪75‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (90‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار »ﻣﻮل ـ زﻣﺎن« زﻳﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻓﺮاوردهﻫﺎي واﻛﻨﺶ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﻛﺎﻣـﻞ ‪ .............................‬ﻣـﻮل آﻣﻮﻧﻴـﺎك در‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪي‪ NH 3 (g)  Cl2 (g)  NH4Cl(s)  NCl 3 (g) :‬ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺪام ﻣﻄﻠﺐ ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟ )ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻮازﻧﻪ ﺷﻮد‪(.‬‬
‫‪ (1‬ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ )‪ ، NCl 3 (g‬ﻧﺴﺒﺖ داد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻧﻤﻲﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻳﻜﻲ از واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ داد‪.‬‬

‫‪ (3‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺼﺮف )‪ Cl2 (g‬در ﻓﺎﺻﻠﺔ زﻣﺎﻧﻲ ‪ 10‬ﺗـﺎ ‪20‬‬

‫ﺛﺎﻧﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ............................................‬ﻣﻮل ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺸﻜﻴﻞ )‪ ، NH4Cl(s‬از آﻏﺎز واﻛﻨﺶ ﺗﺎ ﺛﺎﻧﻴﻪ‬

‫ﻣﻮل ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻲام‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ‪............................................‬‬

‫‪76‬‬
 ‫ﺷﻴﻤﻲ ﻳﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ـ ﭘﻮﺷﺎك‪ ،‬ﻧﻴﺎزي ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬

‫اﻟﻴﺎف ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‪ ،‬درﺷﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ‬

‫اﻟﻴـﺎف‪ :‬وﻇﻴﻔﻪي ﺻﻨﻌﺖ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻮﺷﺎك ﺑﺎ ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﻧﻮ اﺳﺖ ـ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﺴﺎﺟﻲ در ﮔﺮوه ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻟﻴﺎف اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬

‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهي آن اﻟﻴﺎف ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ :‬ﻣﻴﺰان ﺳﻬﻢ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻮﺷﺎك‬ ‫‪«TiIw ýIòH‬‬ ‫>‬ ‫‪Â÷ÃLö ýIòH‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫¨´ ‪¥I{¼Q pH Âμú pH yÃM ¥I{¼Q pH Âμú pH oU‬‬

‫‪ :‬ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻟﻴﺎف در ﺟﻬﺎن‬ ‫‪oTwH ±Q‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪¾L¹Q  ´zQ‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪SwH yÄHqÎH ÏIe nj ÂįIM KÃ{ IM‬‬ ‫‪k¹TvÀ SMIY ÓILÄo£U‬‬

‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﺗﻬﻴﻪﻳﻮﺷﺎك‪:‬‬

‫‪¬kºp»j‬‬ ‫‪Án»HoÎ‬‬ ‫‪¬k¹ÎIM‬‬ ‫‪¬k¹vÄn‬‬

‫‪ ‬ﭘﺎرﭼﻪي آﻣﺎدهي اﺳﺘﻔﺎده ‪ ‬ﭘﻮﺷﺎك‬
‫‪ ‬ﭘﺎرﭼﻪي ﺧﺎم ‪‬‬
‫اﻟﻴﺎف ‪ ‬ﻧﺦ ‪‬‬

‫اﻟﻴﺎف ﺳـﺎﺧﺘﮕﻲ‪ :‬در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ ـ ﻓﺮاوردهي ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ از ﻗﺒﻴﻞ ﭘﻠﻲاﺳﺘﺮ و ﻧﺎﻳﻠﻮن ـ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻬﻴﻪي ﭘﺎرﭼﻪ‬

‫و ﭘﻮﺷﺎك در ﺗﻬﻴﻪي اﻧﻮاع ﭘﻮﺷﺶﻫﺎ‪ ،‬ﻇﺮوف ﻧﭽﺴﺐ‪ ،‬ﻇﺮوف ﻳﻜﺒﺎر ﻣﺼﺮف‪ ،‬ﻓﺮش‪ ،‬ﭘﺮده و ‪ .....‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻨﺒـﻪ‪ :‬اﻟﻴﺎف ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ـ ﻛﻢﺗﺮ از ﻧﻴﻤﻲ از ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﺟﻬﺎن از ﭘﻨﺒﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻮﺷﺎك در ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﮔـﺎز‬

‫اﺳﺘﺮﻳﻞ‪ ،‬روﻳﻪي ﻣﺒﻞ‪ ،‬ﺗﻮر ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮي و ‪ ...‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود ـ از اﻟﻴﺎف ﺳﻠﻮﻟﺰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ـ ﺳﻠﻮﻟﺰ ﻧﻮﻋﻲ درﺷﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮل اﺳـﺖ‬

‫ﻛﻪ از اﺗﺼﺎل ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي ﻣﻮﻟﻜﻮل ﮔﻠﻮﻛﺰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ اﻧﺴﺎن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭘﻮﺷﺶ ﺧﻮد را از ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي ‪ ..............................................‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآورد‪.‬‬

‫ب – ﻫﻴﭻ ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺎﻛﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﺑﺪن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻴﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻤﻮم‪ ،‬ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﺳﻤﻲ و ﻏﻠﻴﻆ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻮﻫﺎ و ‪ ....‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫پ – ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪم ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﻲ روشﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻮﺷﺎك‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ﺑﻪ ﺷـﻜﻞ اﻣـﺮوزي ﭘﺪﻳـﺪار ﺷـﺪ و ﺑـﺎ ﺑﻬـﺮهﮔﻴـﺮي از‬
‫ﻓﻨﺎوري ﻧﻮ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻮﺷﺎك ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫ت – اﻣﺮوزه اﻟﻴﺎف ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪي ‪ ، ..............................................‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهي ﭘﻮﺷﺎك را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (2‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ‪ ..............................................‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻠﻲاﺳﺘﺮ ‪ ‬ﭘﻨﺒﻪ ‪ ‬ﭘﺸﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب – ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﺦ ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪي ﺧﺎم‪ .............................................. ،‬ﻧﺎم دارد‪.‬‬

‫پ – اﻟﻴﺎف ‪ ، ..............................................‬اﻟﻴﺎﻓﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ از واﻛﻨﺶ ﺑﻴﻦ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻧﺴـﺎﺟﻲ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ت – آﻣﺎرﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﻤﻲ از ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در ﺟﻬﺎن از ‪ ..............................................‬ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (3‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪..............................................‬‬ ‫آ ـ اﻟﻴﺎف ﭘﻨﺒﻪ از ﻧﻮﻋﻲ‬

‫ب – واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻜﺮار ﺷﻮﻧﺪه ‪ ، ..............................................‬داراي ﺷﺶ ﺿﻠﻌﻲﻫﺎﻳﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺷﺶ ﺿﻠﻌﻲﻫﺎي ‪ ..............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫پ – ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ‪ ..............................................‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﮔﻠﻮﻛﺰﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ت – ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ و ﺳﻠﻮﻟﺰ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ‪...............................................‬‬

‫ث ـ ‪ ، ..............................................‬روﻏﻦ زﻳﺘﻮن و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺟﺰو درﺷﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪4‬‬
 ‫‪CC‬‬ ‫ﭘﻠﻴﻤﺮ ﺷﺪن ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي داراي‬

‫ﻧﺎم و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﻧﻮﻣﺮ‬ ‫ﻧﺎم و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﻠﻴﻤﺮ‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮد ﭘﻠﻴﻤﺮ‬

‫ﻛﻴﺴﻪﻫﺎي ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﺷﻔﺎف‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ‪،‬‬
‫دﺑﻪﻫﺎي آب‪ ،‬ﺑﻄﺮي ﻛﺪر ﺷﻴﺮ‪ ،‬اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي‬

‫ﺳﺮﻧﮓ‬

‫ﻇﺮوف ﻳﻜﺒﺎر ﻣﺼﺮف‬

‫ﻛﻴﺴﻪي ﺧﻮن‬

‫ﭘﺘﻮ‬

‫ﻧﺦ دﻧﺪان‪ ،‬ﻇﺮوف ﻧﭽﺴﺐ‪ ،‬ﻛﻒ اﺗﻮ‪ ،‬ﻧﻮار ﺗﻔﻠﻮن‬

‫)ﺑﺮاي آبﺑﻨﺪي ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ(‬

‫ﺗﻔﻠﻮن‪ :‬در ﺗﻬﻴﻪي ﻇﺮوف ﻧﭽﺴﺐ‪ ،‬ﻧﺦ دﻧﺪان‪ ،‬ﻛﻒ اﺗﻮ و ﻧﻮار ﺗﻔﻠﻮن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود ـ ﻧﻘﻄﻪي ذوب ﺑﺎﻻ ـ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﮔﺮﻣـﺎ ﻣﻘـﺎوم ـ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻲاﺛﺮ ـ ﻧﭽﺴﺐ اﺳﺖ و در ﺣﻼلﻫﺎي آﻟﻲ ﺣﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد ـ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻼﻧﻜﺖ و ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮرﺳﻲ اﻧـﻮاع ﺳـﺮد ﻛﻨﻨـﺪهﻫـﺎ‬
‫ﻛﺸﻒ ﺷﺪ زﻳﺮا ﺗﺘﺮاﻓﻠﻮﺋﻮر اﺗﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺗﻔﺎق در ﻛﭙﺴﻮلﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻔﻠﻮن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻠﻲاﺗﻦ ﺳﺒﻚ و ﭘﻠﻲ اﺗﻦ ﺳﻨﮕﻴﻦ‪:‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ﭘﻠﻲ اﺗﻦ ﺳﺒﻚ ‪ ‬ﭘﻠﻲ اﺗﻦ ﺳﻨﮕﻴﻦ ‪ :‬ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳﺨﺘﻲ‪ ،‬اﺳﺘﺤﻜﺎم و ﻧﻘﻄﻪي ذوب‬

‫ﭘﻠﻲ اﺗﻦ ﺳﻨﮕﻴﻦ ‪ ‬ﭘﻠﻲ اﺗﻦ ﺳﺒﻚ ‪ :‬ﻣﻴﺰان ﺷﻔﺎف ﺑﻮدن‬

‫ﭘﻠﻲ اﺗﻦ ﺳﺒﻚ‪ :‬در ﻛﻴﺴﻪﻫﺎي ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ ﺷﻔﺎف‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد‬
‫ﭘﻠﻲ اﺗﻦ ﺳﻨﮕﻴﻦ‪ :‬در ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ‪ ،‬دﺑﻪﻫﺎي آب‪ ،‬ﺑﻄﺮي ﻛﺪر ﺷﻴﺮ‪ ،‬اﺳﺒﺎب ﺑﺎزيﻫﺎ‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (4‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ در ﻣﻴﺎن ﭘﻠﻲ ﺳﻴﺎﻧﻮ اﺗﻦ‪ ، .............................................. ،‬ﭘﻠﻲ ﭘﺮوﭘﻦ ‪ ،‬ﭘﻠﻲ وﻳﻨﻴﻞ ﻛﻠﺮﻳﺪ و ﭘﻠﻲ اﺗﻦ ﺳﺒﻚ ﺗﻨﻬﺎ دو ﻣﺎده وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ در آنﻫـﺎ‬
‫ﻫﺮ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﻪ دو اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب ـ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي در ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ‪ ..............................................‬و ﭘﻠﻲ ﭘﺮوﭘﻦ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫پ ـ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ ..............................................‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﻓﺰوده ﺷﻮﻧﺪ و دو ﻓﺮاوردهي ﻣﺘﻔﺎوت اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ‪ ..........................‬ﭘﻴﻮﻧﺪ دوﮔﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ـ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﻠﻲاﺳﺘﻴﺮن ‪..........................‬‬ ‫ت‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪6‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (5‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﭘﻠﻴﻤﺮﺷﺪن اﺗﻦ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﻓﺮاورده‪ ،‬اﻏﻠﺐ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﮔﺮم ﺑﺮ ﻣﻮل اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب ـ ﻃﻲ آن از ﺳﺮد ﻛﺮدن اﺗﻦ در ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺟﺎﻣﺪ ‪ ..............................................‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫پ ـ ﻓﺮاوردهي آن ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ‪ ..............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ت ـ ﻃﻲ آن ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﺮ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬ ‫ث ـ اﻟﮕﻮي ﺗﺸﻜﻴﻞ آن را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (6‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﭘﻠﻴﻤﺮ ﺷﺪن ﻳﻚ ‪ ..............................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد دﻗﻴﻖ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه در آن ﻓﻘﻂ از ﻃﺮﻳﻖ ‪ ..............................................‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب ـ ﺑﺮاي ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎ ‪ ..............................................‬ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ دﻗﻴﻘﻲ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬

‫پ ـ ﺗﺎﻛﻨﻮن ‪ ..............................................‬ﻗﺎﻋﺪهاي ﺑﺮاي اﺗﺼﺎل ﺷﻤﺎر ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اراﺋﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫در زﻧﺠﻴﺮ ﻛﺮﺑﻨﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در واﻛﻨﺶ‬ ‫ت ـ ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ آﻟﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪ دوﮔﺎﻧﻪي ﻛﺮﺑﻦ ـ ﻛﺮﺑﻦ‬
‫ﭘﻠﻴﻤﺮ ﺷﺪن ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ث ـ ﻫﺮ ‪ ..............................................‬ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻧﻮع ﭘﻠﻴﻤﺮ ﻣﻌﻴﻦ را اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪7‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (7‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ‪ ..............................................‬وﮔﺮوه ﭘﮋوﻫﺸﻲ او در ﺣﺎل ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻛﺸﻒ ‪ ..............................................‬ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ب ـ ﭘﻼﻧﻜﺖ ﺑﺎ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺟﺮم ﻛﭙﺴﻮل ﺣﺎوي ﺗﺘﺮاﻓﻠﻮﺋﻮرو اﺗـﻦ ﺑـﺎ ﻧﺘﻴﺠـﻪي ﻏﻴـﺮ ﻣﻨﺘﻈـﺮهاي ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪ زﻳـﺮا ﺟـﺮم ﻛﭙﺴـﻮل ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ‪ ..............................................‬ﺑﻮد‪.‬‬

‫پ ـ ‪ ..............................................‬ﻧﻘﻄﻪي ذوب ﺑﺎﻻ و ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ داﺷﺘﻪ و ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ واﻛﻨﺶ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ت ـ ﺗﻔﻠﻮن ﻧﭽﺴﺐ ﺑﻮده و از ﻧﻈﺮ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻲاﺛﺮ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ در ‪ ..............................................................‬ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (8‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ‪،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻣﺎدهي )‪ (II‬از ﻣﺎدهي )‪ (I‬ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬اﻣﺎ ‪ ..............................................‬آن ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب ـ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﻮاد )‪ (I‬و )‪ (II‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1/12‬و ‪ 1/28‬ﮔﺮم ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫پ ـ ﻧﻴﺮوي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ در ﻫﺮ دو ﻣﺎده از ﻧﻮع ‪ ..............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫را در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺬاب در دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻜﺶ ﻫﻮا ﺑﻪ ورﻗﻪي ﻧﺎزك ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ـ ﻣﺎدهي ‪...........................‬‬ ‫ت‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (9‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻣﻮﻧﺮﻣﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻠﻴﻤﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ درﺳﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪ .............................................. :‬ـ ‪ 1‬ـ ﺑﻮﺗﻦ‬ ‫آـ‬

‫‪ .............................................. :‬ـ ‪ 2‬ـ ﭘﻨﺘﻦ‬ ‫بـ‬

‫‪ .............................................. :‬ـ ‪ 2‬ـ ﭘﻨﺘﻦ‬ ‫پـ‬

‫‪ .............................................. :‬ـ ‪ 3‬ـ ﻫﮕﺰن‬ ‫تـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (10‬ـ ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﭘﻠﻴﻤﺮ ﺷﺪن ﻛﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻣﻮل اﺗﻴﻠﻦ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮژول اﺳـﺖ؟ )اﻧـﺮژي ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي ‪ C  H ، C  C‬و‬
‫‪ ، C  C‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 412 ،612‬و ‪ 348‬ﻛﻴﻠﻮژول ﺑﺮ ﻣﻮل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪264‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪264‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪9‬‬
‫درﺷﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎر واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻜـﺮار‬ ‫ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺗﻔﻠﻮن ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ 7‬ﮔﺮم ﺣﺎوي ‪..............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪(11‬‬
‫) ‪(C  12 , F  19 : g.mol 1‬‬ ‫ﺷﻮﻧﺪه در اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻔﻠﻮن ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪700 (4‬‬ ‫‪1650 (3‬‬ ‫‪.............................................. (2‬‬ ‫‪350 (1‬‬

‫ـ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ‪ ..............................................‬ﻣﻮل ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﭘﻠﻲﭘﺮوﭘﻦ ﻛﻪ ﺟـﺮم ﻫـﺮ ﻣﻮﻟﻜـﻮل آن ﺑﺮاﺑـﺮ ‪..............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪(12‬‬
‫ﮔﺮم اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ﭘﺮوﭘﻦ در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ STP‬ﻻزم اﺳﺖ؟ ﺑﺎزده واﻛـﻨﺶ ﭘﻠﻴﻤـﺮ ﺷـﺪن را ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ ................................‬درﺻـﺪ در ﻧﻈـﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳـﺪ‪.‬‬
‫) ‪(H  1 , C  12 : g.mol 1‬‬

‫‪.............................................. (4‬‬ ‫‪60/2 (3‬‬ ‫‪56/0 (2‬‬ ‫‪26/8 (1‬‬

‫‪10‬‬
 ‫اﻟﻜﻞﻫﺎ و اﺗﺮﻫﺎ‬

‫ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ ‪ :‬آراﻳﺶ وﻳﮋهاي از اﺗﻢﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻜﻮل آﻟﻲ داراي آن‪ ،‬ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ وﻳﮋهاي ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻜﻞﻫﺎ و اﺗﺮﻫﺎ‪:‬‬

‫اﻟﻜﻞﻫﺎ‪ :‬ﻣﻮادي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر آنﻫﺎ دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﻞ )‪ (  OH‬ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻛﺮﺑﻦ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :1‬ﻓﺮم ﻛﻠﻲ اﻟﻜﻞﻫﺎي ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ ROH‬اﺳﺖ و ﭼﻨﺎنﭼﻪ ‪ R‬ﻳﻚ آﻟﻜﻴﻞ ﺳﻴﺮ ﺷﺪهي ﺧﻄﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮل ﻛﻠـﻲ‬

‫اﻟﻜﻞﻫﺎي ﺳﻴﺮ ﺷﺪهي ﺧﻄﻲ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻠﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ Cn H(2n 1)OH‬ﻳﺎ ‪ Cn H (2n  n)O‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪.‬‬

‫ﺗـﺬﻛﺮ‪ :2‬ﺑﺮاي ﻧﺎمﮔﺬاري ﻓﺮﻣﻮل ﮔﺴﺘﺮدهي اﻟﻜﻞﻫﺎ ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺷﻤﺎره و ﻧﺎم ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ را ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺷﻤﺎرهي‬

‫ﻛﺮﺑﻦ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ‪  OH‬و در ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦ زﻧﺠﻴﺮ اﺻﻠﻲ را ﺑﺮ وزن »آﻟﻜﺎﻧﻮل« ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬ﻧﺎم ﻣﻮاد زﻳﺮ را ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪:‬‬

‫‪11‬‬
 ‫اﺗﺮﻫﺎ‪:‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر آنﻫﺎ دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻚ اﺗﻢ اﻛﺴﻴﮋن وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ دو اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﮔـﺮوه‬
‫ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺗﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪  O ‬ﺑﻮده و ﻓﺮم ﻛﻠﻲ اﺗﺮﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ R  O  R ‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗـﺬﻛﺮ‪ :‬ﻓﺮﻣﻮل ﻛﻠﻲ اﺗﺮﻫﺎي ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺳﻴﺮ ﺷﺪهي ﺧﻄﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ Cn H(2n 2)O‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻌـﺪاد ﻛـﺮﺑﻦﻫـﺎي ﺑﺮاﺑـﺮ‪،‬‬
‫اﺗﺮﻫﺎي ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺳﻴﺮﺷﺪهي ﺧﻄﻲ ﺑﺎ اﻟﻜﻞﻫﺎي ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺳﻴﺮ ﺷﺪهي ﺧﻄﻲ اﻳﺰوﻣﺮ )ﻫﻤﭙﺎر( ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦﻫﺎي ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش اﻟﻜﻞﻫﺎ از اﺗﺮﻫﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا اﻟﻜﻞﻫﺎ داراي ﻋﺎﻣﻞ ‪  OH‬ﺑﻮده و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺧﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي اﺗﺮﻫﺎ از ﻧـﻮع ﻧﻴـﺮوي ﺟﺎذﺑـﻪي‬
‫ﺿﻌﻴﻒ واندرواﻟﺴﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (13‬ـ ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ C 3 H 8 O‬ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎري دارد؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (14‬ـ ‪ C4 H10O‬ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎري دارد؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪5 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪7 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (15‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﺎده ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ C6 H14O‬ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﺎم آنﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﻨﺘﺎﻧﻮل ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪5 (4‬‬ ‫‪6 (3‬‬ ‫‪7 (2‬‬ ‫‪8 (1‬‬

‫آﻟﺪﻫﻴﺪﻫﺎ و ﻛﺘﻮنﻫﺎ‪:‬‬

‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫آﻟﺪﻫﻴﺪﻫﺎ‪ :‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر آنﻫﺎ ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ آﻟﺪﻫﻴﺪي‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر از ‪ ، R ‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦدار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺮم ﻛﻠﻲ اﻟﺪﻫﻴﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫‪13‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺮاي ﻧﺎمﮔﺬاري آﻟﺪﻫﻴﺪﻫﺎ ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺷﻤﺎره و ﻧﺎم ﺷﺎ ﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ را ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﻧﺎم زﻧﺠﻴـﺮ اﺻـﻠﻲ را ﺑـﺮ‬

‫وزن »آﻟﻜﺎﻧﺎل« ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬ﻧﺎم ﻣﻮاد زﻳﺮ را ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫از دو ﻃﺮف ﺑﻪ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮم ﻛﻠـﻲ‬ ‫ﻛﺘﻮنﻫـﺎ‪ :‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر آنﻫﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺮﺑﻮﻧﻴﻞ‬

‫ﻳﺎ ‪ RCOR ‬اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر از ‪ R‬و ‪ ، R ‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦدار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﺘﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺮاي ﻧﺎمﮔﺬاري ﻛﺘﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري زﻧﺠﻴﺮ اﺻﻠﻲ را از ﺳﻤﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﻛﻪ زودﺗـﺮ ﺑـﻪ ﮔـﺮوه ﻛﺮﺑﻮﻧﻴـﻞ‬

‫ﻣﻲرﺳﻴﻢ و ﭘﺲ از ذﻛﺮ ﺷﻤﺎره و ﻧﺎم ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺷﻤﺎرهي ﻛﺮﺑﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺮﺑﻮﻧﻴﻞ و ﺳﭙﺲ ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦ زﻧﺠﻴﺮ اﺻﻠﻲ را ﺑـﺮ‬
‫وزن »آﻟﻜﺎﻧﻮن« ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬ﻧﺎم ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪:‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻓﺮﻣﻮل ﻋﻤﻮﻣﻲ آﻟﺪﻫﻴﺪﻫﺎ و ﻛﺘﻮنﻫﺎي ﺳﻴﺮ ﺷﺪهي ﺧﻄﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ Cn H2n O‬اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻟﺪﻫﻴﺪﻫﺎ و ﻛﺘﻮنﻫﺎي ﺳـﻴﺮ‬

‫ﺷﺪهي ﺧﻄﻲ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦﻫﺎي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﻳﺰوﻣﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬اﻳﺰوﻣﺮﻫﺎي آﻟﺪﻫﻴﺪي و ﻛﺘﻮﻧﻲ ‪ C4 H 8 O‬را رﺳﻢ و ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك ﻧﺎمﮔﺬاري ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﮔﺴﺘﺮدهي ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻋﺎﻣﻞ اﻟﻜﻠﻲ‪ :‬ﮔﺸﻨﻴﺰ و ﻛﻠﺴﺘﺮول‬

‫‪2‬ـ ﻋﺎﻣﻞ اﺗﺮي‪ :‬رازﻳﺎﻧﻪ‬

‫‪3‬ـ ﻋﺎﻣﻞ آﻟﺪﻫﻴﺪي‪ :‬ﺑﺎدام و دارﭼﻴﻦ‬

‫‪4‬ـ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺘﻮﻧﻲ ‪ :‬ﻣﻴﺨﻚ و زردﭼﻮﺑﻪ‬

‫‪15‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (16‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﮔﺮوه ……………………‪ ، …….‬آراﻳﺶ ﻣﻨﻈﻤﻲ از اﺗﻢﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻜﻮل آﻟﻲ داراي آن‪ ،‬ﺧﻮاص ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ وﻳـﮋهاي ﻣـﻲدﻫـﺎ اﻣـﺎ ﺑـﺮ‬
‫ﺧﻮاص ……………………‪ …….‬آن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ب ـ ……………………‪ …….‬ﻣﻮاد آﻟﻲ دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫پ ـ ﺧﻮاص وﻳﮋهي ……………………‪ …….‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻣﻮﺟﻮد در آنﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ت ـ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي آﻟﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ‪ O ، H ، C‬و ‪ ، N‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ……………………‪ …….‬ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (17‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آ ـ آﻟﺪﻫﻴﺪﻫﺎ و ﻛﺘﻮن ﻫﺎ ﻫﺮ دو داراي ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺮﺑﻮﻧﻴﻞ‬

‫ب ـ ‪ 2‬ـ ﻫﭙﺘﺎﻧﻮل و ……………………‪ …….‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ……………………‪ …….‬و ﺑﺎدام ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫پ ـ ……………………‪ …….‬و رازﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ داراي ﮔﺮوهﻫﺎي ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﺘﻮﻧﻲ و ……………………‪ …….‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ت ـ ……………………‪ …….‬و اﻟﻜﻞﻫﺎ ﻫﻴﭻﮔﺎه ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﻳﺰوﻣﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪16‬‬
‫) ‪(H  1 , C  12 , O  16 : g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (18‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 58‬ﮔﺮم ﺑﺮ ﻣﻮل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫……………………‪…….‬‬ ‫آ ـ ﺗﻔﺎوت ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﻣﻮاد‬

‫ب ـ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻣﺎده ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺮم را ﺑﻲرﻧﮓ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫پ ـ ﻣﻮاد )‪ (II‬و )‪ (III‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ……………………‪ …….‬و ……………………‪ …….‬ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫……………………‪…….‬‬ ‫ﭘﺲ از ﺳﻴﺮ ﺷﺪن ﻛﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻴﺪروژن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬ ‫………………‬ ‫ت ـ ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻣﺎدهي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﺎم آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﮕﺰاﻧﻮن ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟‬ ‫ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ از ………‪……………….‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (19‬ـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬

‫‪17‬‬
 ‫) ‪(H  1 , O  16 , C  12 : g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (20‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫)‪(I‬‬ ‫)‪(II‬‬ ‫)‪(III‬‬

‫آ ـ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ 0/5‬ﻣﻮل ﻣﺎدهي …………… ‪ …………… ،‬ﻣﻮل آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ب ‪ -‬ﻣﺎدهي )‪ (II‬در ……………………… ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫پ ‪ -‬ﻣﺎدهي )‪ (III‬آﻟﺪﻫﻴﺪ ﻣﻮﺟﻮد در ……………………… اﺳﺖ‪.‬‬

‫ت ‪ -‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻛﺮﺑﻦ در ﺗﺮﻛﻴﺐ …………… از ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻛﺮﺑﻦ در ﺗﺮﻛﻴﺐ ………… ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (21‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﻗﺪرت ……………………… ﻣﺎدهي )‪ (II‬از ﻣﺎدهي )‪ (I‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﺰوﻣﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬ﻫﻴﭻﻳﻚ از اﻳﻦ دو ﻣﺎده ﺑﺎ‬

‫پ ‪ -‬ﻣﺎدهي )‪ (II‬ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺎدهي )‪ (I‬ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺮم را ﺑﻲرﻧﮓ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ت ‪ -‬ﻫﺮ دو ﻣﺎده ﺑﺮ اﺛﺮ …………………… ﺷﺪن ﻛﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻂ …………………… در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺎدهي ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪18‬‬
 ‫اﻧﺤﻼﭘﺬﻳﺮي اﻟﻜﻞﻫﺎ و وﻳﺘﺎﻣﻴﻦﻫﺎ‬

‫در اﻟﻜﻞﻫﺎ‪:‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦ ـ ﻣﻴﺰان ﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮدن ـ ﻣﻴﺰان ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮدن ـ آب دوﺳﺘﻲ ـ ﭼﺮﺑﻲ دوﺳﺘﻲ ـ آب ﮔﺮﻳﺰي ـ ﭼﺮﺑﻲ ﮔﺮﻳﺰي‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬وﻳﺘﺎﻣﻴﻦﻫﺎي ‪ D ، A‬و ‪ K‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮده و در ﭼﺮﺑﻲ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ‪ C‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻗﻄﺒﻲ اﺳـﺖ و در آب ﺣـﻞ‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪C‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪A‬‬

‫وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ‬

‫ﻣﺮﻛﺒﺎت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮﺗﻘﺎل‬ ‫ﻛﺎﻫﻮ‪ ،‬ﻛﻠﻢ‪ ،‬ﻛﺮﻓﺲ‬ ‫ﺷﻴﺮ‬ ‫ﻫﻮﻳﺞ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ‬

‫‪19‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (22‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫از ‪ 1‬ـ ﻫﭙﺘﺎﻧﻮل ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪..............................................‬‬ ‫آ ـ آب ﮔﺮﻳﺰي‬

‫ب – ﭼﺮﺑﻲ دوﺳﺘﻲ ‪ 1‬ـ ﭘﺮوﭘﺎﻧﻮل از ‪ ..............................................‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫پ – در ‪ ..............................................‬ﺑﺮﺧﻼف اﻟﻜﻞﻫﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي در آب ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ت – اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ‪ ..............................................‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 2/8‬ﮔﺮم در ‪ 100‬ﮔﺮم آب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ث ـ ﻧﻴﺮوي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻏﺎﻟﺐ در ‪ ..............................................‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (23‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫از ‪ 1‬ـ ﭘﻨﺘﺎﻧﻮل ﺑﻴﺶﺗﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.....................‬‬ ‫آ ـ ﭼﺮﺑﻲ دوﺳﺘﻲ وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪..............................................‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﻨﻲ وﻳﺘﺎﻣﻴﻦﻫﺎي‬ ‫‪..............................................‬‬ ‫ب–‬

‫پ – وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ﻫﺎي ‪ ..............................................‬داراي ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ ‪ ..............................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪..............................‬‬ ‫ﺑﻮده و ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑـﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜـﻮﻟﻲ در وﻳﺘـﺎﻣﻴﻦ‬ ‫‪..........................‬‬ ‫ت – ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ در ﭘﻠﻲ اﺗﻦ و ﻧﻔﺘﺎﻟﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪20‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (24‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻳﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ‪ K‬اﺳﺖ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در ‪ ..............................................‬و ‪ ..............................................‬داراي ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ ‪ ..............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب ـ در آب ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﺑﻮده اﻣﺎ در ﭼﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫پ ـ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ و ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ ‪ ...............................................................‬در آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .........................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ت ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ‪ 0/25‬ﻣﻮل از آن ﺑﺎ ‪ ....................‬ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ STP‬واﻛﻨﺶ دﻫﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﺘﻮن دو ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺳﻴﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ث ـ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ‪ ................‬ﻣﻮل از آن ‪ 2/3‬ﻣﻮل آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪21‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (25‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎري زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫و ‪ ..............................................‬ﻋﺎﻣﻞ اﻟﻜﻠﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫‪..............................................‬‬ ‫آ ـ در ﺳﺎﺧﺘﺎر وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ‪ D‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‬

‫ب – ﺟﺮم ﻫﻴﺪروژن ﻻزم ﺑﺮاي ﺳﻴﺮ ﻧﻤﻮدن ﻛﺎﻣﻞ ‪ ................................‬ﻣﻮل وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ‪ D‬ﻣﻌﺎدل ﺟـﺮم ﻫﻴـﺪروژن ﻻزم ﺑـﺮاي ﺳـﻴﺮ ﻧﻤـﻮدن ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫‪ ........................‬ﻣﻮل وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ‪ C‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫پ – در ﺳﺎﺧﺘﺎر وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ‪ ، ..........................‬ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﻞ‪ ،‬ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺗﺮي و ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺗﺮي وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ت – از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ‪ .............................‬ﻣﻮل وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ‪ ......................... ، D‬ﻣﻮل آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪22‬‬
 ‫ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪﻫﺎ و اﺳﺘﺮﻫﺎ‬

‫ـ ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺑﺮ وزن آﻟﻜﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ ـ ﻣﺰهي ﺗﺮش دارﻧﺪ ـ در ﻣﻴﻮهﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﮕـﻮر‪،‬‬ ‫ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳـﻴﺪﻫﺎ‪:‬‬

‫ﻟﻴﻤﻮﺗﺮش‪ ،‬ﻛﻴﻮي و ﮔﻮﺟﻪ ﺳﺒﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ ـ‬

‫ﻳﺎ ‪ : HCOOH‬ﻣﺘﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﻳﺎ ﻓﺮﻣﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﻳﺎ ﺟﻮﻫﺮ ﻣﻮرﭼﻪ ـ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ ـ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﺰش‬

‫ﻣﻮرﭼﻪ ﺳﺮخ وارد ﺑﺪن ﻣﻲﺷﻮد ـ‬

‫ﻳﺎ ‪ : CH 3 COOH‬اﺗﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﻳﺎ اﺳﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﻳﺎ ﺟﻮﻫﺮ ﺳﺮﻛﻪ ـ ﻧﺎم آﺷـﻨﺎﺗﺮﻳﻦ و ﻳﻜـﻲ از ﭘﺮﻛـﺎرﺑﺮدﺗﺮﻳﻦ‬

‫ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪﻫﺎ ـ‬

‫ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦ ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي در آب ﻛﻢﺗﺮ‪.‬‬

‫ﻳﺎ ‪ RCOOR ‬ـ ﻧﺎمﮔﺬاري ﺑﺮ وزن »آﻟﻜﻴﻞ آﻟﻜـﺎﻧﻮات« ﻣﻨﺸـﺄ ﺑـﻮي ﺧـﻮش ﺑﺴـﻴﺎري از ﮔـﻞﻫـﺎ‪،‬‬ ‫اﺳـﺘﺮﻫﺎ‪:‬‬

‫ﺷﻜﻮﻓﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻄﺮﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﻃﻌﻢ و ﺑﻮي ﻣﻴﻮهﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫ﻣﻴﻮه‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺳﺘﺮ‬ ‫ﻧﺎم اﺳﺘﺮ‬ ‫ﻛﺪ ﺣﻔﻈﻲ!‬

‫اﺗﻴﻞ ﺑﻮﺗﺎﻧﻮات‬
‫‪42‬‬

‫ﻣﺘﻴﻞ ﺑﻮﺗﺎﻧﻮات‬ ‫‪41‬‬

‫اﺗﻴﻞ ﻫﭙﺘﺎﻧﻮات‬ ‫‪72‬‬

‫ﭘﻨﺘﻴﻞ اﺗﺎﻧﻮات‬
‫‪25‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (26‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد زﻳﺮ ﻧﺎم ﺗﺮﻛﻴﺐ آﻟﻲ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪ : HCOO‬ﭘﺮوﭘﻴﻞ ﻣﺘﺎﻧﻮات‬ ‫آ ـ ‪...............................................................‬‬

‫‪ :‬ﭘﺮوﭘﻴﻞ ‪..............................................‬‬ ‫بـ‬

‫‪ :‬ﻣﺘﻴﻞ ﭘﻨﺘﺎﻧﻮات‬ ‫پـ‬

‫‪ .............................................. : C6 H 5 COO‬ﺑﻨﺰوات‬ ‫ـ ‪..............................................‬‬ ‫ت‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪24‬‬
‫در ﻣﺠﻤﻮع ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ اﺳﻴﺪي و ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ اﺳﺘﺮي دارد؟‬ ‫)‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (27‬ـ ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪..............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫در ﻣﺠﻤﻮع ﭼﻨﺪ اﻳﺰوﻣﺮ اﺳﻴﺪي و اﺳﺘﺮي دارد؟‬ ‫)‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (28‬ـ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪..............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬

‫‪25‬‬
 ‫واﻛﻨﺶ اﺳﺘﺮي ﺷﺪن‬

‫واﻛﻨﺶ اﺳﺘﺮي ﺷﺪن‪ :‬واﻛﻨﺶ ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎ اﻟﻜﻞ ـ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ‪. H2SO4‬‬

‫ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳﻴﺪ و اﻟﻜﻞ ﺳﺎزﻧﺪهي ﻳﻚ اﺳﺘﺮ‪:‬‬

‫‪26‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (29‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬

‫»ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺳﺘﺮي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ ..................‬ﻛﻪ در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ ..................‬ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ ...............‬ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬

‫آ ـ ‪ C4 H 8 O2‬ـ ‪ ..............................................‬ـ‬

‫ب ـ ‪ C5 H10O2‬ـ ‪ ................................................................‬ـ‬

‫ـ‬ ‫‪ C 3 H6 O2‬ـ ‪............................................................‬‬ ‫پـ‬

‫ـ‬ ‫‪ C6 H12O2‬ـ ‪..............................................................‬‬ ‫تـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (30‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ و ﻛﺎرﺑﺮدي ‪ ، ..............................................‬واﻛﻨﺶ آنﻫﺎ ﺑﺎ اﻟﻜﻞﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب ـ در ﺻﻨﻌﺖ از واﻛﻨﺶ اﺗﺎﻧﻮل ﺑﺎ ﺑﻮﺗﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ ..............................................‬ﺑﺎ ﺑﻮي ‪ ..............................................‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫پ ـ اﺳﻴﺪ و اﻟﻜﻞ ﺳﺎزﻧﺪهي اﺳﺘﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ ..............................................‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺘﺎﻧﻮل و ﭘﺮوﭘﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ت ـ ﺷــﻤﺎر اﺗــﻢﻫــﺎي ﻛــﺮﺑﻦ در اﻟﻜــﻞ ﺳــﺎزﻧﺪه اﺳــﺘﺮ ﻣﺮﺑــﻮط ﺑــﻪ ‪ ..............................................‬ﺑــﺎ ﺷــﻤﺎر اﺗــﻢﻫــﺎي ﻛــﺮﺑﻦ در اﺳــﻴﺪ ﺳــﺎزﻧﺪهي‬
‫‪ ..............................................‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪27‬‬
 ‫ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮﻫﺎ‬

‫ﭘﻠﻲاﺳﺘﺮﻫﺎ‪ :‬ﭘﻠﻴﻤﺮي ﻛﻪ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي آن ﻳﻚ ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ دو ﻋﺎﻣﻠﻲ و ﻳﻚ اﻟﻜﻞ دو ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮ ﺣﺎﺻﻞ داراي ‪ 2n‬ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺘﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﮔﺮ ‪ n‬ﻋﺪد ﻛﻮﭼﻜﻲ )ﻣﺜﻼً ﻋﺪد ﺗﻚ رﻗﻤﻲ( ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻮﻟﻜﻮل )ﻧﻪ ﻣﻮل( ﺑﻮد‪ ،‬از راﺑﻄﻪي زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪  (2n  1)H2O‬ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮ ‪  1‬اﻟﻜﻞ دو ﻋﺎﻣﻠﻲ ‪  n‬اﺳﻴﺪ دو ﻋﺎﻣﻠﻲ ‪n‬‬

‫‪28‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (31‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬

‫»از واﻛﻨﺶ ‪ .................‬ﺑﺎ ‪ ، ....................‬ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮي ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ .....................‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪« .‬‬

‫آـ‬

‫‪C10H 8 O4‬‬ ‫ـ‬ ‫ـ ‪............................................................‬‬ ‫ب ـ اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل‬

‫ـ ‪ HOOC(CH2 )4 COOH‬ـ‬ ‫پـ‬

‫ـ‬ ‫‪ 6 ،1‬ـ ﻫﮕﺰان دي اُل ـ ‪.............................................................‬‬ ‫تـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪29‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (32‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ از واﻛﻨﺶ ‪ .........................‬ﻣﻮﻟﻜﻮل اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل ﺑﺎ ‪ .........................‬ﻣﻮﻟﻜﻮل اﮔﺰاﻟﻴﻚ اﺳﻴﺪ ‪ ......................... ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮل آب ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ،‬داراي‬ ‫ﺑﺎ ‪ .........................‬ﻣﻮﻟﻜـﻮل‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮل‬ ‫ـ ﻓﺮاوردهي ﺣﺎﺻﻞ از واﻛﻨﺶ ‪.........................‬‬ ‫ب‬

‫ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺘﺮي ﺑﻮده و ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫پ ـ در ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻠﻲ وﻳﻨﻴﻞ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺸـﻜﻴﻞ ‪ ، .............................................‬ﺟـﺮم ﻓـﺮاوردهي آﻟـﻲ ﺣﺎﺻـﻞ ﺑـﺎ ﻣﺠﻤـﻮع ﺟـﺮم ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫـﺎي‬
‫ﺳﺎزﻧﺪهي آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ت ـ واﻛﻨﺶ ﺗﺸﻜﻴﻞ ‪ .............................................‬از ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهاش‪ ،‬از ﻧﻮع اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪30‬‬
 ‫آﻣﻴﻦﻫﺎ و آﻣﻴﺪﻫﺎ‬

‫آﻣﻴﻦﻫﺎ‪ :‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮد دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻚ ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ C  N‬دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻮي ﻣﺎﻫﻲ ﻧﺎﺷﻲ از وﺟﻮد ﻣﺘﻴﻞ آﻣﻴﻦ و ﺑﺮﺧﻲ آﻣﻴﻦﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻣﻴﺪﻫﺎ‪ :‬داراي ﻋﺎﻣﻞ‬

‫ﺗﻬﻴﻪي آﻣﻴﺪﻫﺎ‪:‬‬

‫ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳﻴﺪ و آﻣﻴﻦ ﺳﺎزﻧﺪهي ﻳﻚ آﻣﻴﺪ‪:‬‬

‫ﭘﻠﻲآﻣﻴﺪﻫﺎ‪ :‬ﭘﻠﻴﻤﺮي ﻛﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي آن ﻳﻚ ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ دو ﻋﺎﻣﻠﻲ و ﻳﻚ آﻣﻴﻦ دو ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪ ﺣﺎﺻﻞ در ﻓﺮﻣﻮل ﺑﺎﻻ داراي ‪ 2n‬ﻋﺎﻣﻞ آﻣﻴﺪي اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪(2n  1‬‬ ‫اﮔﺮ ‪ n‬ﻋﺪد ﻛﻮﭼﻜﻲ )ﻣﺜﻼً ﻋﺪد ﺗﻚ رﻗﻤﻲ( و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻮﻟﻜﻮل )ﻧﻪ ﻣﻮل( ﺑﻮد‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ ‪ H2O‬را ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ ، 2n‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬

‫در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ و ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻴﺰ ‪ 2n  1‬ﮔﺮوه آﻣﻴﺪي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻛﻮﻻر‪ :‬ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ـ ‪ 5‬ﺑﺮاﺑﺮ از ﻓﻮﻻد ﻫﻢ ﺟﺮم ﺧﻮد ﻣﻘﺎومﺗﺮ اﺳـﺖ ـ در ﺗﻬﻴـﻪي ﺗـﺎﻳﺮ اﺗﻮﻣﺒﻴـﻞ‪ ،‬ﻗـﺎﻳﻖ ﺑﺎدﺑـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻟﺒـﺎس‬

‫ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺴﺎﺑﻘﻪي ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻮاري و ﺟﻠﻴﻘﻪﻫﺎي ﺿﺪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻛﺎرﺑﺮد دارد ـ ﭘﻮﺷﺎك ﻛﻮﻻري‪ :‬ﺳﺒﻚ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﻜـﻢ‪ ،‬ﻣﻘـﺎوم در ﺑﺮاﺑـﺮ‬

‫ﺧﺮاش و ﺑﺮﻳﺪﮔﻲ ـ ﻛﻮﻻر ﺟﺎن ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ اﻧﺴﺎن را در ﺣﻮادث ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺠﺎت داده‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (33‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﻛﻠﻴﻪي ‪ .............................................‬ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ب ـ ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ‪ .............................................‬ﻋﻀﻮ ﺧﺎﻧﻮادهي ‪ .............................................‬از ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ‪ .............................................‬آﻣﻴﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫داراي ‪ 3‬اﻳﺰوﻣﺮ ‪ .............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪.............................................‬‬ ‫پ ـ ﻣﺎدهاي‬

‫ت ـ از واﻛﻨﺶ ‪ 5‬ﻣﻮل از ﻳﻚ دي آﻣﻴﻦ ﺑﺎ ‪ 5‬ﻣﻮل از ﻳﻚ دي اﺳﻴﺪ‪ ........................... ،‬ﻣﻮل آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪32‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (34‬ـ ﭼﻨﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻋﺎﻣﻠﻲ( در ﺗﻬﻴﻪي ﭘﻠﻴﻤﺮي از ﻧﻮع ﭘﻠﻲآﻣﻴﺪ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﻮﻧﻮﻣﺮ ﻳﺎ ﻳﻜﻲ از واﺣﺪﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه( ﺑﻪ ﻛﺎر رود؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪33‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (35‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ .............................................‬آﻣﻴﻦ و اﺗﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آ ـ اﺳﻴﺪ و آﻣﻴﻦ ﺳﺎزﻧﺪهي آﻣﻴﺪي ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل‬

‫ب ـ از واﻛﻨﺶ ‪ .............................................‬اﺳﻴﺪ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ ‪ .............................................‬آﻣﻴﻦ‪ ،‬آﻣﻴﺪي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ C6 H12 N2O2‬ﺑﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻪ در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺮوﭘﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳـﻴﺪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫ـ آﻣﻴﻦ ﺳﺎزﻧﺪهي آﻣﻴﺪي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪.............................................‬‬ ‫پ‬
‫دي ﻣﺘﻴﻞ آﻣﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ............................................. ،‬اﺳﻴﺪ و آﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣـﻮل‬ ‫ت ـ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪34‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (36‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ ،‬ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﺑﺎ‬ ‫آ ـ از واﻛﻨﺶ ‪.............................................‬‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮ ﺳﺎزﻧﺪهي ﻳﻚ ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ب ـ ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫از ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي آن ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫پ ـ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ‬

‫اﺳـﻴﺪ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﻛﻪ اﺳﻴﺪ ﺳـﺎزﻧﺪهي آن ‪.............................................‬‬ ‫ت ـ آﻣﻴﻦ ﺳﺎزﻧﺪهي ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪35‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (37‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﻴﺪ و ‪........................................‬‬ ‫‪ ،‬ﺗﺮﻓﺘﺎﻟﻴﻚ‬ ‫آ ـ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي‬

‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ ،‬ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ب – از واﻛﻨﺶ آب ﺑﺎ‬

‫آﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﭘﺮوﭘﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ آﻣﻴﺪي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ C6 H13 NO‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫– از واﻛﻨﺶ ‪........................................‬‬ ‫پ‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮ ﺳﺎزﻧﺪهي ﻳﻚ ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ت – ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫اﺳﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﻛﻪ اﺳﻴﺪ ﺳﺎزﻧﺪهي آن ‪........................................‬‬ ‫ث ـ آﻣﻴﻦ ﺳﺎزﻧﺪهي ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪36‬‬
‫و ‪800‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (38‬ـ اﮔﺮ در واﻛﻨﺶ ﺗﻬﻴﻪي ﻳﻚ ﭘﻠـﻲآﻣﻴـﺪ‪ 800 ،‬ﻣﻮﻟﻜـﻮل دي آﻣـﻴﻦ ﺑـﻪ ﻓﺮﻣـﻮل ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ درﺷﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮل دي اﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫) ‪(H  1 ، C  12 ، O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪822300 (4‬‬ ‫‪728200 (3‬‬ ‫‪163200 (2‬‬ ‫‪590100 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (39‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﻛﻮﻻر‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮﻓﺘﺎﻟﻴﻚ اﺳﻴﺪ و ‪ C6 H4 (NH2 )2‬اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺟـﺮم ﻣـﻮﻟﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎر واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻜﺮار ﺷﻮﻧﺪه در ﻛﻮﻻر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪........................................ g.mol‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﻛﻮﻻر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫) ‪(H  1 , C  12 , N  14 , O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪2000 (4‬‬ ‫‪900 (3‬‬ ‫‪800 (2‬‬ ‫‪500 (1‬‬

‫‪37‬‬
 ‫ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر و ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﺬﻳﺮ‬

‫ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي آﻟﻜﻨﻲ‪ :‬ﺳﻴﺮ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ـ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ـ از ﻧﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ اﻣـﺎ‬

‫از ﻟﺤﺎظ ﺗﻮﺳﻌﻪي ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‪ :‬ﭘﻠﻴﻤﺮﻃﺒﻴﻌﻲ ـ زﻳﺴﺖ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﺬﻳﺮ ـ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﻮﻟﺰ ﻧﻮﻋﻲ ﭘﻠﻲ ﺳﺎﻛﺎرﻳﺪ اﺳﺖ ـ در ﮔﻨﺪم ‪ ،‬ﻧﺎن و ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫¬‪I¶o‬‬
‫‪ ‬آب )رﻃﻮﺑﺖ( ‪ +‬ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ )ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ(‬
‫ﮔﻠﻮﻛﺰ )ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﺰه( ‪‬‬

‫‪(o¬qòIUI¨) ´ÄqºA‬‬
‫ﮔﻠﻮﻛﺰ )ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﺰه( ‪ ‬آب دﻫﺎن ‪ +‬ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ )ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﺎن(‬

‫ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﻟﺒﺎس‪ :‬ﭘﻮﺷﺎك ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﭘﻠﻲاﺳﺘﺮ ﺑﺎ ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪ ﺑﺮ اﺛﺮ آﺑﻜﺎﻓﺖ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚﺗﺮي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‬
‫ـ دﻣﺎي ﺑﺎﻻ و رﻃﻮب ﺳﺮﻋﺖ آﺑﻜﺎﻓﺖ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ ـ ‪ H ‬ﻳﺎ ‪ OH ‬ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﻮﻳﻨﺪهﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻛﺎﺗـﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫آﺑﻜﺎﻓﺖ ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﻮﺷﺎك را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ـ ﺗﻤﺎس ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻟﺒﺎسﻫﺎ ﺑﺎ آب و ﺷﻮﻳﻨﺪه ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺑﻮي ﺑﺪ و ﻧﺎﻓـﺬي‬
‫ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮﻫﺎ و ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻟﺒﺎس در ﺗﻤﺎس ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﺎ آب‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﺧﻮد ﺷﺪه ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از آنﻫﺎ ﺑﺪ ﺑﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ رﻳﺨﺘﻦ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه روي ﻟﺒﺎس ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻲرﻧﮓ ﺷﺪن ﻟﺒﺎس در ﻧﻘﻄﻪي ﺗﻤﺎس ﻣﻲﺷﻮد اﻣـﺎ‬
‫ﺑﺎ رﻳﺨﺘﻦ آب‪ ،‬ﺷﺪت ﺑﻲرﻧﮓ ﺷﺪن ﻟﺒﺎس ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺛﺮ ﻏﻠﻈﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي ﺳﺒﺰ‪ :‬ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ـ دوﺳﺘﺪار ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ـ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ـ از ﻓـﺮاوردهﻫـﺎي ﻛﺸـﺎورزي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﻴﺐ‬

‫زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ذرت و ﻧﻴﺸﻜﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ )ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ‪ ،‬ذرت و ‪ : (....‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻠﻴﻤﺮ ﺳﺒﺰ‬ ‫‪‬‬ ‫ﭘﻠﻲ ﻻﻛﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ ‪ ‬ﻻﻛﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ‬

‫ﺷﻴﺮ ﺗﺮش ﺷﺪه داراي ﻻﻛﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﻠﻲ ﻻﻛﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ‪ :‬ﻧﻮﻋﻲ ﭘﻠﻴﻤﺮ ﺳﺒﺰ ـ در ﺗﻬﻴﻪي اﻧﻮاع ﻇﺮوف ﻳﻜﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺳـﺎﻳﻞ آﺷـﭙﺰﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳـﻔﺮه ‪ ،‬ﺳـﻄﻞ زﺑﺎﻟﻪ‪،‬ﻛﻴﺴـﻪ‬

‫ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ و ‪ ....‬ﻛﺎرﺑﺮد دارد ـ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻛﻮد ـ ردﭘﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ در ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ دارد ـ اﺳﺘﻔﺎده از آن رو ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪38‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (40‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪ ،‬ﭘﻠﻲ ﺳﺎﻛﺎرﻳﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ از اﺗﺼﺎل ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي‬ ‫آ ـ ‪.............................................‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪............................................. ،‬‬ ‫ب ـ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﻮارش )ﻛﻪ از دﻫﺎن آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد( ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻛﺰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ‬

‫‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ ﮔﺮم و ﺧﺸﻚ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ‪.............................‬‬ ‫پ ـ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬

‫ﺗﺠﺰﻳﻪي ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮﻫﺎ و ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻧﻮع ﮔﺮوهﻫﺎي ﻋـﺎﻣﻠﻲ آنﻫـﺎ ﺑﺴـﺘﮕﻲ دارد و ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫـﺎي‬ ‫ـ ‪.............................................‬‬ ‫ت‬
‫ﺳﺎزﻧﺪه ﭼﻨﺪان اﻫﻴﻤﺘﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ث ـ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪي ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ‪ ‬ﭘﻠﻲ ﻻﻛﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ ‪ ‬ﻛﻮﻻر ‪ ‬ﭘﻠﻲ ﭘﺮوﭘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (41‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﭘﻠﻲ ﻻﻛﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫آ ـ ﻧﻮﻋﻲ ‪ .......................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب – ﺟﺰو ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي ‪ .......................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫پ – در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺗﻮﻟﻴﺪ آن‪ ،‬ﺳﻠﻮﻟﺰ را ﺑﻪ ‪ .....................................................‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ت – ﺟﺰو ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي دوﺳﺘﺪار ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ )ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي ‪ (..........................‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺟﺎن ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ اﻧﺴﺎن را ﻧﺠﺎت داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪39‬‬
 ‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﮔﺮوهﻫﺎي ﻋﺎﻣﻠﻲ‬

‫ﻣﺜﺎل‬ ‫ﻓﺮﻣﻮل ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ‬ ‫ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮاده‬

‫آﻟﻜﻦ‬

‫آﻟﻜﻴﻦ‬

‫آروﻣﺎﺗﻴﻚ‬

‫اﻟﻜﻞ‬

‫اﺗﺮ‬

‫آﻟﺪﻫﻴﺪ‬

‫ﻛﺘﻮن‬

‫ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ‬

‫اﺳﺘﺮ‬

‫آﻣﻴﻦ‬

‫آﻣﻴﺪ‬

‫‪40‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (42‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﺮﻛﻴﺐ زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻣﻮل آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫از آن‪......................... ،‬‬ ‫آ ـ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﻫﺮ ﻣﻮل‬

‫وارد واﻛﻨﺶ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫از آن ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ ..........................‬ﻣﻮل ‪.............................................................‬‬ ‫ب ـ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﻮل‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫پ ـ داراي ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ ‪ .............................................‬و ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ ‪.............................................‬‬

‫ت ـ ﻧﻮﻋﻲ ‪ ............................................................‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ث ـ داراي ‪ ......................‬ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ ‪.............................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 11‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (43‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺑﺎرهي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آ ـ ﻫﺮ ﻣﻮل از آن ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎ دو ﻣﻮل ‪ ...............................................‬واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ب – ﺳﻪ ﮔﺮوه ‪.......................................‬و ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ اﻟﻜﻠﻲ دارد‪.‬‬

‫پ – ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ آﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ آﻣﻴﺪي و ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ‪.......................................‬دارد‪.‬‬

‫ت – از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ‪ .................................‬ﻣﻮل از آن‪ .................... ،‬ﻣﻮل آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪42‬‬
1
 ‫ﺷﻴﻤﻲ دوازدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ اول ـ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ در ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺻﻔﺮ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ!‬

‫اﺗﻢ‪ :‬ﮔﻮﻧﻪاي ﺧﻨﺜﻲ ﻛﻪ از ﻫﺴﺘﻪ و اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻫﺴﺘﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻨﺼﺮ‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ اﺗﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎر ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎ در ﻫﺴﺘﻪي آنﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ‪ 1000‬اﺗﻢ ﺳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ )ﻋﻨﺼﺮ ﺳﺪﻳﻢ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل‪ :‬اﺗﻢ ﻳﺎ ﮔﺮوﻫﻲ از اﺗﻢﻫﺎ ﻛﻪ آزاد ﺑﻮده و ﺑﺎ ذرهﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﺧﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ‪ ،‬ﻳـﻮﻧﻲ ﻳـﺎ ﻓﻠـﺰي( ﺑﺮﻗـﺮار ﻧﻜـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻚاﺗﻤﻲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ Ne ، He‬و ‪ (...‬و ﻳﺎ ﭼﻨﺪ اﺗﻤﻲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ N2 ، CO2‬و ‪ (...‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﮔﺮوهﻫﺎي اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮون ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺪد ﻳﻜﺎن ﺷﻤﺎرهي ﮔﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫اﻟﮕﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮي‪:‬‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮي‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻳﻚ اﺗﻢ ﺑﺮاي ﻛﺸﻴﺪن ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون ﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺳﻮي ﻫﺴﺘﻪي اﺗﻢ ﺧﻮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮي ﺑﺎ ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ راﺑﻄﻪي واروﻧﻪ دارد ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻳـﻚ دوره از ﭼـﭗ ﺑـﻪ راﺳـﺖ ﺑـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ ﺷـﻌﺎع اﺗﻤـﻲ‪،‬‬

‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮي اﻓﺰاﻳﺶ و در ﻳﻚ ﮔﺮوه از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮي ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮ‬ ‫‪F‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪Cl‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪Cs‬‬

‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮي‬ ‫‪4/0‬‬ ‫‪3/5‬‬ ‫‪3/0‬‬ ‫‪2/9‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫‪2/1‬‬ ‫‪0/7‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺎزهي ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮي ﺑﻴﻦ ‪ 0/7‬ﺗﺎ ‪ 4‬اﺳﺖ‪ .‬اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮي ﭼﻨﺪ ﻋﻨﺼﺮ را ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺣﻔﻆ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ اﺗﻢﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻔﺎوت اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮي‪:‬‬

‫‪3‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪي ‪ :1‬در ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ C  H‬ﺗﻔﺎوت اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮي دو اﺗﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/4‬اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧـﺪ ‪ C  H‬ﻳـﻚ ﭘﻴﻮﻧـﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴـﻲ ﻧـﺎﻗﻄﺒﻲ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪي ‪ :2‬در ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ C  S‬ﺗﻔﺎوت اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮي دو اﺗﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ C  S‬ﻳﻚ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ﻳﻮنﻫﺎي ﺗﻚ اﺗﻤﻲ‬

‫ﺷﻤﺎره ﮔﺮوه‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻓﻠﺰﻫﺎي واﺳﻄﻪ‬ ‫‪13‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪17‬‬

‫‪M‬‬ ‫‪M3‬‬ ‫‪Fe , Cr , V : 2 ,  3‬‬ ‫‪Al 3 ‬‬ ‫ﻧﻴﺘﺮﻳﺪ ‪N 3  :‬‬ ‫‪O 2 :‬‬ ‫ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ ‪ O2 :‬اﻛﺴﻴﺪ‬

‫‪Cu : 1 ,  2‬‬ ‫‪P 3 :‬‬ ‫ﻓﺴﻔﻴﺪ‬ ‫‪S 2 :‬‬ ‫‪ S2 :‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ‬ ‫ﻛﻠﺮﻳﺪ‬
‫‪Ag : 1‬‬ ‫ﻓﻘﻂ‬
‫‪Br  :‬‬
‫ﻳﻮن‬ ‫ﺑﺮﻣﻴﺪ‬
‫‪Zn : Zn 2‬‬ ‫ﻓﻘﻂ‬
‫‪I :‬‬ ‫ﻳﺪﻳﺪ‬
‫‪Sc : Sc 3‬‬ ‫ﻓﻘﻂ‬

‫ﺟﺪول ﻳﻮنﻫﺎي ﭼﻨﺪ اﺗﻤﻲ‬

‫ﮔﺮوه ‪14‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪15‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪16‬‬ ‫ﻓﻠﺰﻫﺎي واﺳﻄﻪ‬

‫‪CO23‬‬ ‫ﻛﺮﺑﻨﺎت‬ ‫‪NH 4‬‬ ‫‪ O22‬آﻣﻮﻧﻴﻮم‬ ‫‪ MnO4‬ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ‬ ‫ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت‬

‫‪CN ‬‬ ‫ﺳﻴﺎﻧﻴﺪ‬ ‫‪NO ‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪ MnO24‬ﺳﻮﻟﻔﺎت ‪ SO24‬ﻧﻴﺘﺮات‬ ‫ﻣﻨﮕﻨﺎت‬

‫‪SiO 44‬‬ ‫ﺳﻴﻠﻴﻜﺎت‬ ‫‪NO2‬‬ ‫ﻧﻴﺘﺮﻳﺖ‬ ‫‪Cr2O27‬‬ ‫دي ﻛﺮوﻣﺎت‬

‫‪PO43 ‬‬ ‫ﻓﺴﻔﺎت‬

‫ﻗﻮاﻋﺪ رﺳﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻟﻮوﻳﺲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻋﺪد ﻳﻜﺎن ﺷﻤﺎرهي ﮔﺮوه )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ( اﻃﺮاف ﻫﺮ اﺗﻢ ﻓﻘﻂ ﻧﻘﻄﻪ ﮔﺬاري ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﻫﺪف اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺗﻢﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن اﻟﻜﺘﺮون ﻣﻨﻔﺮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﺿﻤﻦ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺑـﻪ آراﻳـﺶ ﻫﺸـﺘﺎﻳﻲ )اوﻛﺘـﺖ‬
‫ﺑﺮﺳﻨﺪ(‬
‫‪3‬ـ اﻛﺴﻴﮋن در رﺳﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻟﻮوﻳﺲ دو رﻓﺘﺎر ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﺧﻮد ﺑﺮوز دﻫﺪ‪.‬‬
‫رﻓﺘﺎر اول ـ ﺗﺸﻜﻴﻞ دو ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ‪:‬‬

‫‪4‬‬
 ‫رﻓﺘﺎر دوم ـ ﺟﻔﺖ ﻧﻤﻮدن اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻣﻨﻔﺮد‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺣﻔﺮهي ﺧﺎﻟﻲ و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي‪.‬‬

‫ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻗﻄﺒﻲ و ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‬

‫اﻧﻮاع ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ‪ 1 :‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻗﻄﺒﻲ ‪ 2‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻗﻄﺒﻲ‪ :‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻣﺮاﻛﺰ اﺛﺮ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮل‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻘﺎرن ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻗﻄﺒﻲ ﻳﺎ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮدن ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ از روي ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي داراي ﻳﻚ ﻧﻮع اﺗﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻧﺎﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ P4 N2 ، O2‬و ‪....‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اوزون ) ‪ (O 3‬ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻗﻄﺒﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي دو اﺗﻤﻲ ﺑﺎ دو اﺗﻢ ﻏﻴﺮﻫﻤﺠﻨﺲ ﻫﻤﻮاره ﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ HCl ، CO ، NO‬و ‪....‬‬
‫‪ 3‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي آنﻫﺎ ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي دارد ﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ SO2 ، PCl 3 ، H2S ، NH 3‬و ‪....‬‬
‫‪4‬ـ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آنﻫﺎ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ CH2Cl2 ، POCl 3 ، COF2‬و ‪....‬‬
‫‪5‬ـ ﻛﻠﻴﻪي ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪ C  C‬و ‪ C  H‬ﻧﺎﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ ‪ 2‬ـ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ‬

‫‪1‬ـ ﻧﻴﺮوي واندرواﻟﺴﻲ‪ :‬ﻧﻴﺮوي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ ﻛﻠﻴﻪي اﻧﻮاع ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪5‬‬
‫‪2‬ـ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ‪ :‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ‪ O  H ، H  F‬ﻳﺎ ‪) N  H‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ H‬ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ‪ ( FON‬دارﻧـﺪ‬

‫ﻗﺎدرﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺧﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ، NH 3 ، H2O‬اﻟﻜﻞﻫﺎ و ‪....‬‬

‫ﻳﺎدآوري‪ :‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﻋﺎﻣﻠﻲ در ﺷﻴﻤﻲ آﻟﻲ‪:‬‬

‫ﻣﺜﺎل‬ ‫ﻓﺮﻣﻮل ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ‬ ‫ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮاده‬

‫آﻟﻜﻦ‬

‫آﻟﻜﻴﻦ‬

‫آروﻣﺎﺗﻴﻚ‬

‫اﻟﻜﻞ‬

‫اﺗﺮ‬

‫آﻟﺪﻫﻴﺪ‬

‫ﻛﺘﻮن‬

‫ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ‬

‫اﺳﺘﺮ‬

‫آﻣﻴﻦ‬

‫آﻣﻴﺪ‬

‫‪6‬‬
 ‫ﻛﺴﺮﻫﺎي ﭘﻴﺶﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي‪:‬‬

‫‪ ϼ¶ jHk÷U  ‬‬ ‫¶‪³o¬ nHk£‬‬ ‫‪  pI¬ oTò‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪pI¬mL‬‬ ‫‪  M  (V)(oTò )   M  V(mL) ‬‬
‫‪ KÄoò    KÄoò  ²¼¶ ³o]    KÄoò  22 / 4    KÄoò  22400   ‬‬ ‫‪KÄoò‬‬ ‫‪   KÄoò  1000 ‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﮔﺮ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺻﺤﺒﺖ از درﺻﺪ ﺧﻠﻮص ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﻮرت ﻛﺴﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را در ‪ P‬ﺿﺮب ﻣﻲﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﮔـﺮ ﺻـﺤﺒﺖ از‬
‫‪100‬‬
‫‪ ³o¬ nHk£¶  P ‬‬
‫‪ ϼ¶ jHk÷U  ‬‬ ‫‪100 ‬‬
‫‪ KÄoò   KÄoò  ²¼¶ ³o]   ......‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺎزده درﺻﺪي ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﻮرت ﻛﺴﺮ واﻛﻨﺶ دﻫﻨﺪه را در ‪ R‬ﺿﺮب ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪100‬‬

‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬اﺗﻢ ﻋﻨﺼﺮ ﮔﺮوه ‪ ، ...............................‬داراي ‪ ....................................................‬اﻟﻜﺘﺮون در ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﻮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ اﻣﺮوزه ‪ .......................................................‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﻤﻪي ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در ‪ ....................................................‬از اﺗﻢﻫﺎ و ﻳﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬آﻣﻮﻧﻴﻮم ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ .......................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪7‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (2‬ـ ﻛﺪام ﻣﻮارد ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬

‫»ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ اﺗﻢﻫﺎ در ‪ ......................‬از ﻧﻮع ‪ ..................‬اﺳﺖ‪« .‬‬

‫آ ـ ‪ ....................................................‬ـ ﻳﻮﻧﻲ‬

‫ب ـ ‪ ....................................................‬ـ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻗﻄﺒﻲ‬

‫پ ـ ‪ ....................................................‬ـ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‬

‫ت ـ ‪ ...............................................................................‬ـ ﻳﻮﻧﻲ و ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ‬

‫‪) (2‬آ( و )پ(‬ ‫‪) (1‬آ( و )ت(‬

‫‪) (4‬آ( ‪) ،‬ب( و )ت(‬ ‫‪) (3‬ب( و )ت(‬

‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (3‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي در ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ درﺳـﺖ‬
‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪3 : .................................................... ‬‬ ‫‪4 : .................................................... ‬‬

‫‪3 :.................................................... ‬‬ ‫‪1 : .................................................... ‬‬

‫‪5 : .................................................... ‬‬

‫‪3‬‬
‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (4‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮل زﻳﺮ ﻗﻄﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪ C2 H 4‬ـ ‪P4  CO  ....................................................‬‬ ‫‪ O 3‬ـ ‪ ....................................................‬ـ ‪ ....................................................‬ـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (5‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻗﻄﺒﻴﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ب ـ ‪ : ....................................................‬ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‬ ‫آ ـ ‪ : CoCl2‬ﻗﻄﺒﻲ‬

‫‪ :‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‬ ‫تـ‬ ‫پ ـ ‪ : ....................................................‬ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪9‬‬
‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (6‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺎﻣﻼً ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ و ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻗﻄﺒـﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؟ )ﻋـﺪدﻫﺎ را از راﺳـﺖ ﺑـﻪ ﭼـﭗ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫آـ‬

‫بـ‬

‫پـ‬

‫تـ‬

‫‪2 ،1 ،1 (4‬‬ ‫‪1 ،2 ،1 (3‬‬ ‫‪0 ،3 ،1 (2‬‬ ‫‪2 ، 2 ،0 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (7‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي زﻳﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪............................................................... ، NH 4Cl ، .................................................... ، (CH 3 )2 O ، CH 3 F‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪10‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (8‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻮاد زﻳﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (9‬ـ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐ روﺑﻪرو ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﻨﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻗﻄﺒﻲ و ﭼﻨﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ وﺟﻮد دارد؟‬

‫‪ 11 (1‬و ‪18‬‬

‫‪ 10 (2‬و ‪16‬‬

‫‪ 11 (3‬و ‪16‬‬

‫‪ 10 (4‬و ‪18‬‬

‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (10‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪي ﻣﻮازﻧـﻪ ﻧﺸـﺪهي واﻛـﻨﺶ‪ Fe2O 3 (s)  Al(s)  Fe(l)  Al2O 3 (s) :‬از واﻛـﻨﺶ ‪...................................‬‬

‫) ‪(O  16 ، Fe  56 :g.mol 1‬‬ ‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم آﻫﻦ )‪ (III‬اﻛﺴﻴﺪ ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ‪ .................................‬درﺻﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﮔﺮم آﻫﻦ ﻣﺬاب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪56 (4‬‬ ‫‪224 (3‬‬ ‫‪112 (2‬‬ ‫‪280 (1‬‬

‫‪11‬‬
‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (11‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪي ﻣﻮازﻧـﻪ ﻧﺸـﺪهي‪ MnO2 (s)  HCl(aq)  MnCl2 (aq)  Cl2 (g)  H2O(l) :‬از واﻛـﻨﺶ ‪ X‬ﮔـﺮم‬
‫‪ MnO2‬ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ ....................................................‬ﮔﺮم ﮔﺎز ﻛﻠـﺮ ﺑـﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﺑـﺎزده درﺻـﺪي‬
‫) ‪(O  16 ، Cl  35 / 5 ، Mn  55 :g.mol 1‬‬ ‫واﻛﻨﺶ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ................................‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ X‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪69/6 (4‬‬ ‫‪287/4 (3‬‬ ‫‪34/8 (2‬‬ ‫‪139/2 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )ي ـ ‪ (12‬ـ از واﻛﻨﺶ ‪ ..............................‬ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ‪ ....................................................‬ﻣﻮﻻر ﺑﺎرﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑـﺎ ﻣﻘـﺪار ﻛـﺎﻓﻲ ﺳـﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‬
‫اﺳﻴﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﻣﺎدهي ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل در آب ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد؟ ﺑـﺎزده درﺻـﺪي واﻛـﻨﺶ را ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ ...................................‬درﺻـﺪ ﻓـﺮض ﻛﻨﻴـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهي واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪BaCl2 (aq)  H2SO4 (aq)  BaSO4 (s)  HCl(aq‬‬

‫) ‪(O  16 ، S  32 ، Ba  137 :g.mol 1‬‬

‫‪955/3 (4‬‬ ‫‪1910/6 (3‬‬ ‫‪716/5 (2‬‬ ‫‪477/6 (1‬‬

‫‪12‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪي اﺑﺘﺪاي ﻓﺼﻞ ‪ :1‬ﺳﻼﻣﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ و اﻣﻴﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬

‫‪1‬ـ ﻣﻮاد ﺷﻮﻳﻨﺪه ﺑﺮاﺳﺎس ﺧﻮاص اﺳﻴﺪي و ﺑﺎزي ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺣﻔﺎريﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ از ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺑﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از ﻣﻴﻼد‪ ،‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آب ﻣﻮادي ﺷﺒﻴﻪ ﺻـﺎﺑﻮن‬

‫اﻣﺮوزي ﺑﺮاي ﻧﻈﺎﻓﺖ و ﭘﺎﻛﻴﺰﮔﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﻧﻴﺎﻛﺎن ﻣﺎ ﭘﻲ ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻇﺮفﻫﺎي ﭼﺮب را ﺑﺎ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ آﻏﺸﺘﻪ ﻛﻨﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ آب ﮔﺮم ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ دﻫﻨﺪ‪ ،‬آﺳﺎنﺗـﺮ ﺗﻤﻴـﺰ‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4‬ـ وﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎري واﮔﻴﺮ دار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻟﻮده ﺷﺪن آب و ﻧﺒﻮد ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺷﺎﻳﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪5‬ـ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺎﺧﺼﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪي ﻣﻌﻴﻦ و ﻳﺎ در ﻛﻞ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﺳـﺎل‬

‫ﻋﻤﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪6‬ـ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن‪ ،‬اﻣﻴﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ اﻣﺮوزه اﻣﻴـﺪ ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ ﺑـﺮاي ﺑـﻴﺶﺗـﺮ ﻣـﺮدم‬

‫دﻧﻴﺎ‪،‬ﺣﺪود ‪ 70‬ﺗﺎ ‪ 80‬ﺳﺎل اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻢ ﺑﺮﺧﻮرد ‪ ‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺟﻬﺎﻧﻲ ‪ ‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺮﺧﻮردار ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺮﺧﻮردار ‪ ‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺟﻬﺎﻧﻲ ‪ ‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻢ ﺑﺮﺧﻮردار ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻲ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬

‫‪13‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺷﺎﺧﺺ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺳﻦ اﻓﺮاد در ﻳﻚ ﻛﺸﻮر و ﻳﺎ در ﻛﻞ ﺟﻬﺎن ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬وﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎري واﮔﻴﺮدار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻟﻮده ﺷﺪن ‪ ....................................................‬و ﻧﺒﻮد ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺷﺎﻳﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ اﺳﻜﺎن اﻧﺴﺎن در ﻛﻨﺎر رود و رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ ....................................................‬ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ـ ﺗﻔﺎوت اﻣﻴﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺮﺧﻮردار و ﻛﻢ ﺑﺮﺧﻮردار در ﺳﺎل ‪ .................................................... 1380‬از ﺳﺎل ‪ 1340‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻮاد ﺷﻮﻳﻨﺪه ﺑﺮاﺳﺎس واﻛﻨﺶ ‪ ......................................................................................................‬ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪4 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (2‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻣﺎدهي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺣﻼل ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪ .......................................................................... ‬در آب‬ ‫‪ ‬آﻣﻮﻧﻴﺎك در آب‬

‫‪ ‬آﻣﻮﻧﻴﻮم ﻛﻠﺮﻳﺪ در ‪....................................................‬‬ ‫‪ ‬ﻫﮕﺰان در ﻛﺮﺑﻦ ﺗﺘﺮاﻛﻠﺮﻳﺪ‬

‫‪ ........................................................................ ‬در ﭼﺮﺑﻲ‬ ‫‪ .................................................... ‬در آب‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬

‫‪14‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (3‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﺮﻛﻴﺐ زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻗﻄﺒﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ در آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫‪ ‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ a‬از ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي آن در ﭼﺮﺑﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ از آب اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮل آن داراي ‪ 6‬اﻟﻜﺘﺮون ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪15‬‬
 ‫ﺟﺪول ﺻﻔﺤﻪي ‪ 4‬ﻛﺘﺎب درﺳﻲ‬

‫‪ ،‬ﺿﺪ ﻳﺦ‪ ،‬اﻟﻜﻞ دو ﻋﺎﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻗﻄﺒﻲ‪ ،‬داراي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺴـﺒﺘﻲ در آب ﺣـﻞ‬ ‫‪1‬ـ اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل‪:‬‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻫﮕﺰان ﺣﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻗﻄﺒﻲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﻧﻘﻄﻪي‬ ‫‪ 2‬ـ اوره‪ CO(NH2 ) :‬ﻳﺎ‬

‫ذوب و ﺟﻮش ﺑﺎﻻ‪ ،‬داراي ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ آﻣﻴﺪي اﺳﺖ‪ .‬در آب ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد در ﻫﮕﺰان ﺣﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﺑﻨﺰﻳﻦ‪ :‬ﻣﺎدهي ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻛﺮﺑﻦ ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ ،12‬ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪ ، C8 H18‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‪ ،‬در آب ﺣـﻞ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد در‬

‫ﻫﮕﺰان ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4‬ـ وازﻟﻴﻦ ‪ ، C25 H 52‬ﻣﺎدهي ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ‪ ،‬در آب ﺣﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﻫﮕﺰان ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻳﺎدآوري‪ :‬ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﺮﻳﺲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ C18 H 38‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪OH‬‬ ‫‪ 5‬ـ ﻋﺴﻞ‪ :‬ﻣﺎدهي ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬ﺣﺎوي ﻗﻨﺪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ ، C6 H12O6‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﺷـﻤﺎر زﻳـﺎدي ﭘﻴﻮﻧـﺪ‬

‫ﻗﻄﺒﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ در آب ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﻫﮕﺰان ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (4‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ .................................................... ‬ﺣﺎوي ﻗﻨﺪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آنﻫﺎ ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي ﮔﺮوه‪ ،‬ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻞ )‪ (  OH‬دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ........................................................................... ‬وازﻟﻴﻦ از ﮔﺮﻳﺲ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ ، ....................................................‬ﻋﺎﻣﻞ ‪ ....................................................‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ ‬اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ....................................................‬ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ اﺳـﺖ اﻣـﺎ ﺑـﺮﺧﻼف ﺳـﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳـﺪ ﻳـﻚ ﺗﺮﻛﻴـﺐ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (5‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي در ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ....................................................‬ﺑﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮل اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .................................................... ‬ﻓﺎﻗﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺑﻮده ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش آن از آب ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ‪ ....................................................‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬از ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ................................‬ﻣﻮل ﺑﻨﺰﻳﻦ‪ 89/6 ،‬ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ‪ CO2‬در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ STP‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪17‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (6‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ ....................................................‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫﮕﺰان ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮده ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ‪ ....................................................‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻫﮕﺰان واﻛﻨﺶ داده و در آن ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴــــﺒﺖ ﺷــــﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧــــﺪﻫﺎي ﻗﻄﺒــــﻲ در ﻣﻮﻟﻜــــﻮل ‪ ....................................................‬ﺑــــﻪ ﺷــــﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧــــﺪﻫﺎي ﻗﻄﺒــــﻲ در ﻣﻮﻟﻜــــﻮل‬
‫‪ .......................................................................‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺎﺧﺘﺎري ‪ ....................................................‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ........................................................................................‬داراي دو ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ )‪ (  OH‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪18‬‬
 ‫ﻛﻠﻮﺋﻴﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﻴﻮنﻫﺎ و ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ‬

‫ﻧﻮع ﻣﺨﻠﻮط‬
‫ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫ﻛﻠﻮﺋﻴﺪ‬ ‫ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﻴﻮن‬
‫وﻳﮋﮔﻲ‬
‫ﻧﻮر را ﭘﺨﺶ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻮر را ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫ﻧﻮر را ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫رﻓﺘﺎر در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻮر‬
‫ﻫﻤﮕﻦ‬ ‫ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ‬ ‫ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ‬ ‫ﻫﻤﮕﻦ ﺑﻮدن‬
‫ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ )ﺗﻪﻧﺸﻴﻦ‬ ‫ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ )ﺗﻪﻧﺸﻴﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮد(‬ ‫ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ )ﺗﻪﻧﺸﻴﻦ‬ ‫ﭘﺎﻳﺪاري‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد(‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد(‬
‫ﻳﻮنﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻣﺠﺰا‬ ‫ﺗﻮدهﻫﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﺎ اﻧﺪازهﻫﺎي‬ ‫ذرهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه‬
‫ذرهﻫﺎي رﻳﺰﻣﺎده‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫ﻣﻪ‪ ،‬ﻫﻮاي آﻟﻮده‪ ،‬ﭼﺴﺐ‪ ،‬ﺳﺮاﻣﻴﻚ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ﻛﺎت ﻛﺒﻮد ) ‪(CuSO4‬‬ ‫آب ﮔﻞآﻟﻮد‪ ،‬ﺷﺮﺑﺖ ﻣﻌﺪه‪،‬‬
‫ﺷﻴﺮ‪ ،‬ژﻟﻪ‪ ،‬ﺳﺲ ﻣﺎﻳﻮﻧﺰ‪ ،‬رﻧﮓ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل ﻣﻌﺮوف‬
‫در آب‪ ،‬آب ﻧﻤﻚ‪ ،‬آب ﻗﻨﺪ‬ ‫ﺷﺮﺑﺖ ﺧﺎﻛﺸﻴﺮ‬
‫آب و روﻏﻦ و ﺻﺎﺑﻮن‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (7‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ .................................................... ‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﻣﺎده ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬اﺟﺰاي ﺳﺎزﻧﺪهي ‪ ....................................................‬ﻫﻤﮕﻲ ﻗﻄﺒﻲ و ﻳﺎ ﻫﻤﮕﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﺮﺑﺖ ﻣﻌﺪه‪ .................................................... ،‬و ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺲ )‪ (II‬ﺳﻮﻟﻔﺎت در آب ﻫﻤﮕﻲ ﺟﺰو ﻣﺨﻠﻮطﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ذرهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ‪ ، ....................................................‬ﺗﻮدهﻫﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﺎ اﻧﺪازهﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (8‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺷﺮﺑﺖ ﺧﺎك ﺷﻴﺮ‪ ،‬ژﻟﻪ و ﻣﺤﻠﻮل آب ﻗﻨﺪ ﺟﺰو ‪ ....................................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ..................................................................................... ‬ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﻴﻮن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻮده و ﻧﻮر را ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬اﺟﺰاي ﺳﺎزﻧﺪهي ‪ ، ....................................................‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ ﻳﺎ ﻳﻮنﻫﺎي ﻣﺠﺰاﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺣﻼﻟﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .................................................... ‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻣﺨﻠﻮطﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪20‬‬
 ‫اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب و ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ‬

‫‪1‬ـ ﭼﺮﺑﻲ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب و اﺳﺘﺮﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ زﻧﺠﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻳﺎ ‪ ، Cn H (2n 1)COOH‬ﺗﻌﺪاد اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ از ‪ 14‬ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‪.‬‬ ‫‪ 2‬ـ اﺳﻴﺪ ﭼﺮب‪ :‬ﻓﺮﻣﻮل ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب ﺑﺎ زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﺳﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ Cn H2n O2‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫و ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي اﺗـﻢ ﻛـﺮﺑﻦ‬ ‫‪4‬ـ اﺳﺘﺮﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ زﻧﺠﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ داراي ﺳﻪ ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺳﺘﺮي‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (9‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ...................................................................... ‬ﻣﻮادي ﺳﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻣﻘﺪار ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬ﻣﺎده ﻳﺎ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .................................................... ‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از اﺟﺰاي ﺳﺎزﻧﺪهي ‪ ....................................................‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ داراي ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ C17 H 36 O2‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮل ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪ ................................................................................‬ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺮﺑﻮﻛﺴـﻴﻠﻴﻚ اﺳـﻴﺪﻫﺎي ﺳـﻴﺮ ﺷـﺪهي ﺧﻄـﻲ ﻳﻜﺴـﺎن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (10‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﺮﻛﻴﺐ زﻳﺮ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از اﺟﺰاي ﺳﺎزﻧﺪهي ‪ ....................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻚ اﺳﺘﺮ ﺑﻠﻨﺪ زﻧﺠﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮ اﺛﺮ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ‪ ....................................................‬در ﺷـﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‪،‬‬

‫ﻳــﻚ ﻣــﻮل اﻟﻜــﻞ ﺳــﻪ ﻋــﺎﻣﻠﻲ و ﺳــﻪ ﻣــﻮل از ﻣــﺎدهاي ﺑــﺎ ﻓــﺮم ﻛﻠــﻲ‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ .....................................................................................‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪22‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (11‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ .......................................................................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ...................................................................................... ‬را در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻲرﻧﮓ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ C57 H104O6‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ آن ‪ 6‬ﮔﺮم از ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ‪ ...............................................................................................‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ R‬ﻳﻚ ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ C  C‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺎﺧﺘﺎري آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (12‬ـ اﮔﺮ ﻳﻚ اﺳﺘﺮ ﺑﻠﻨﺪ زﻧﺠﻴـﺮ داراي ﻓﺮﻣـﻮل ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ .......................................................................‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮل ﻣﻮﻟﻜـﻮﻟﻲ‬
‫اﺳﻴﺪ ﭼﺮب ﺳﺎزﻧﺪهي آن ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪C17 H 33 COOH‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪C16 H 31COOH‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪C17 H 31COOH‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪C16 H29COOH (1‬‬

‫‪23‬‬
 ‫ﺻﺎﺑﻮنﻫﺎ و ﻧﺤﻮهي ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ آنﻫﺎ‬

‫‪1‬ـ ﺻﺎﺑﻮن ‪ ،‬ﻧﻤﻚ اﺳﻴﺪ ﭼﺮب اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺻﺎﺑﻮن ﺳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺟﺎﻣﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺻﺎﺑﻮنﻫﺎي ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ و آﻣﻮﻧﻴﻮم ﻣﺎﻳﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ ﺗﻬﻴﻪي ﺻﺎﺑﻮن‪ :‬واﻛﻨﺶ روﻏﻦﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻳﺎ ﺟﺎﻧﻮري )ﻣﺎﻧﻨﺪ روﻏـﻦ زﻳﺘـﻮن‪ ،‬روﻏـﻦ ﻧﺎرﮔﻴـﻞ ﻳـﺎ دﻧﺒـﻪ( ﺑـﺎ ﺳـﺪﻳﻢ‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﺑﺨﺶ آﻧﻴﻮﻧﻲ ﺻﺎﺑﻮن دو ﺟﺰء دارد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ آب ﮔﺮﻳﺰ )ﭼﺮﺑﻲ دوﺳﺖ( و دﻳﮕﺮي آب دوﺳﺖ )ﭼﺮﺑﻲ ﮔﺮﻳﺰ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺤﻮهي ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن‪:‬‬

‫‪24‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (13‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺻﺎﺑﻮن‪ ،‬ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ ‪ ....................................................‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺤﻮهي ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﻛﻪ ﻟﻜﻪﻫﺎي ﭼﺮﺑﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻠﻲ ﺑﻴﻦ آب و ﺻﺎﺑﻮن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و از ﺳـﻄﺢ ﺟﺴـﻢ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﺣﻞ ﺷﺪن ‪ ....................................................‬در آب‪ ،‬ﻛﻠﻮﺋﻴﺪي ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺨﺶ ﻗﻄﺒﻲ ﺻﺎﺑﻮن اﺗﻢ ‪ ....................................................‬ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﺣﻞ ﺷﺪن ﺻﺎﺑﻮن در آب ذرهﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺳـﻄﺢ ﺑﻴﺮوﻧـﻲ آنﻫـﺎ داراي ﺑـﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ ‪ ....................................................‬و‬
‫ﻣﺮﻛﺰ آنﻫﺎ داراي ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ‪ ....................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (14‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑـــﺎ ﭘﺘـــﺎس‪ ،‬دو ﻣـــﺎده ﺑـــﻪ دﺳـــﺖ ﻣـــﻲآﻳـــﺪ ﻛـــﻪ ﻫـــﺮ دو در دﻣـــﺎي‬ ‫‪ ‬از واﻛـــﻨﺶ ﻣـــﺎدهاي ﺑـــﺎ ﺳـــﺎﺧﺘﺎر‬
‫‪...............................................................................‬‬

‫‪ ‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي آب و ﺳﺮﻗﻄﺒﻲ ﺻﺎﺑﻮن‪ ......................................................................... ،‬ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫) ‪(R  C17 H 35 ‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ذوب ‪ RCOONa‬از ‪ RCOOK‬ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺳﻮد‪ .................................................... ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬از واﻛﻨﺶ ﻣﺎدهاي ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪25‬‬
 ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻗﺪرت ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻗﺪرت ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ ﻣﻘﺪار ﺻﺎﺑﻮن‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺪرت ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮ‬

‫‪ 2‬ـ ﻧﻮع آب‪ :‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن در آب ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ آب داراي ﻳﻮنﻫﺎي ‪ Mg2‬و ‪ Ca2‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ‬

‫)‪2RCOONa(aq)  MgCl2 (aq)  (RCOO)2 Mg(s)  2NaCl(aq‬‬ ‫ﻛﻒ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ دﻣﺎ ـ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺪرت ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن ﺑﻴﺶﺗﺮ‪.‬‬

‫‪ 4‬ـ ﻧﻮع ﭘﺎرﭼﻪ‪ :‬ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن ﺑﺮاي ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﻧﺨﻲ ﺑﻬﺘﺮ از ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 5‬ـ آﻧﺰﻳﻢ‪ :‬اﻓﺰودن آﻧﺰﻳﻢ‪ ،‬ﻗﺪرت ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪6‬ـ ﻣﻮاد ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‪ :‬اﻓﺰودن ﻣﻮاد ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ، NaHCO 3‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣـﻮاد ﻗﻠﻴـﺎﻳﻲ در‬

‫واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻟﻜﻪﻫﺎي ﭼﺮﺑﻲ آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﺎﺑﻮن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (15‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻣﻘﺪاري ‪ ....................................................‬ﺑﻪ آب‪ ،‬ﻗﺪرت ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻗﺪرت ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن در آب ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻮﻳﺮي ﻛﻢﺗﺮاز آب ﭼﺸﻤﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺻﺎﺑﻮن ﻫﻤﻪي ﻟﻜﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﻳﻚ اﻧﺪازه از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻴﺰان ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ ﻟﻜﻪﻫﺎي ﭼﺮﺑﻲ روي ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﺨﻲ ‪ ....................................................‬از ﭘﺎرﭼﻪي ﭘﻠﻲاﺳﺘﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻟﻜﻪﻫﺎي ‪ ....................................................‬ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻟﺒﺎس ﺗﻮﺳﻂ ﺻﺎﺑﻮن ﺑﺮ ﺟـﺎي ﻣـﻲﻣﺎﻧـﺪ ﻧﺎﺷـﻲ از ﺗﺸـﻜﻴﻞ ‪ RCOONa‬ﻳـﺎ‬
‫‪ RCOOK‬ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (16‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي واﻛﻨﺶ ‪ ...................................................‬ﺑﺎ ﻣﺤﻠـﻮل ‪........................................................‬‬
‫درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻟﻜﻪﻫﺎي زرد رﻧﮓ روي ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻫﺮ واﺣﺪ ﻓﺮﻣﻮﻟﻲ از رﺳﻮب ﺣﺎﺻﻞ‪ 10 ،‬ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻣﻮاد در ﻣﻌﺎدﻟﻪي آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 6‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻮنﻫﺎي )‪ Na  (aq‬و )‪ Cl  (aq‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ واﻛﻨﺶ داده و در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪27‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (17‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻧﻤﻮدارﻫﺎي زﻳﺮ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻗﺪرت ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪28‬‬
 ‫ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﻫﺎي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ‬

‫‪1‬ـ ﻳﻚ ﭼﺎﻟﺶ ﺑﺰرگ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﺎﺑﻮن ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي ﭼﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺮاد ﺻﺎﺑﻮن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در آبﻫﺎي ﺷﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ آب‬

‫درﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ‪:‬‬

‫‪3‬ـ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ از ﺑﻨﺰن و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ﻃﻲ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪهاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 4‬ـ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ از ﺻﺎﺑﻮن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ اﻳـﻦ ﻣـﻮاد ﺑـﺮﺧﻼف ﺻـﺎﺑﻮن در آب‬

‫ﺳﺨﺖ ﻧﻴﺰ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (18‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬آﻧﻴﻮن ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻳﻮن )‪ Mg2 (aq‬واﻛﻨﺶ ‪.....................................................‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر آﻧﻴﻮن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻛﺎﺗﻴﻮن در ﺻﺎﺑﻮن و ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ ....................................................‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻧﻴﻮن ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ‪ .......................................... ،‬ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون ‪ ....................................................‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪29‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (19‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ‪ R  C6 H 4  SO 3 (aq)  Ca2 (aq)  :‬اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮ ‪.....................................................‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي در آﻧﻴﻮن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﺟﻔـﺖ اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧـﺪي در‬
‫آﻧﻴﻮن ﺻﺎﺑﻮن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ....................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺻﺎﺑﻮنﻫﺎ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻗﻄﺒﻲ‪ ،‬ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ و ﻳﻮﻧﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﻚ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ‪ .................................................... ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ‪ ....................................................‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪30‬‬
 ‫ﺻﺎﺑﻮن ﻣﺮاﻏﻪ و اﻓﺰودﻧﻲﻫﺎي ﺻﺎﺑﻮنﻫﺎ‬

‫‪1‬ـ ﺻﺎﺑﻮن ﻣﺮاﻏﻪ )ﺻﺎﺑﻮن ﻃﺒﻴﻌﻲ(‪ 150 :‬ﺳﺎل ﻗﺪﻣﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪود ‪ 200‬ﺗﻦ در ﺷﻬﺮ ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺮوفﺗﺮﻳﻦ ﺻﺎﺑﻮن اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد اوﻟﻴـﻪ‪:‬‬

‫ﭘﻴﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ‪ ، NaOH‬در ﺷﻬﺮﻫﺎي آﺷﺘﻴﺎن و رودﺑﺎر ﻫﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻮاد اﻓﺰودﻧﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺧﺎﺻـﻴﺖ ﺑـﺎزي‬

‫ﺑﺮاي ﻣﻮﻫﺎي ﭼﺮب ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﻧﻮﻋﻲ ﺻﺎﺑﻮن ﺳﻨﺘﻲ ﺑﺮاي ﭼﺮب ﻛﺮدن ﺳﻄﺢ ﺳﻨﮓﻫﺎ در ﺗﻨﻮر ﻧﺎن ﺳﻨﮕﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻤﻚﻫﺎي ﻓﺴﻔﺎت‬ ‫ﻛﻠﺮ‬ ‫ﮔﻮﮔﺮد‬ ‫ﻣﺎدهي اﻓﺰودﻧﻲ ﺑﻪ ﺻﺎﺑﻮن‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺪرت ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‬

‫ﺑﺮاي ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﺮدن و‬ ‫از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﺟﻮش ﺻﻮرت و‬
‫ﺻﺎﺑﻮن از ﻃﺮﻳﻖ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮد‬
‫ﻣﻴﻜﺮوبﻛﺸﻲ‬ ‫ﻗﺎرچﻫﺎي ﭘﻮﺳﺘﻲ‬
‫‪Mg2‬‬ ‫‪ Ca2‬ﻳﺎ‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻓﺰودﻧﻲ ﺑﻪ ﺻﺎﺑﻮن ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل اﻳﺠﺎد ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ آن ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (20‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺻﺎﺑﻮن ‪ ....................................................‬در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬رودﺑﺎر و ﻛﺎﺷﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬اﻓﺰودن ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ ......................................................................‬ﺑﻪ ﺻﺎﺑﻮن‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺿﺪ ﻋﻔـﻮﻧﻲ ﻛﻨﻨـﺪﮔﻲ و‬
‫‪ ...................................................................‬ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺻﺎﺑﻮن ‪ ، ....................................................‬اﻓﺰودﻧﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ ‬اﻓﺰودن ﻧﻤﻚﻫﺎي ﻓﺴﻔﺎت ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ Ca 3 (PO4 )2‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺪرت ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺻﺎﺑﻮن ‪.....................................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪31‬‬
 ‫ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺧﻮرﻧﺪه‬

‫ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺧﻮرﻧﺪه‪ :‬از ﻧﻈﺮ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻌﺎل ﺑﻮده و ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺧﻮرﻧﺪﮔﻲ دارﻧﺪ ﭘﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﺗﻤﺎس داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻮﻫﺮ ﻧﻤﻚ )‪ NaOH ، (HCl‬و ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ‪ .‬ﺑﺎ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻛﻨﺶ و ﻫﻢ واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي زدودن رﺳﻮبﻫﺎ‬

‫در ﻛﺘﺮيﻫﺎ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ‪ ،‬آب راهﻫﺎ و دﻳﮓﻫﺎي ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 3‬ـ ﻳﻚ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهي ﺧﻮرﻧﺪهي ﻣﻌﺮوف‪ :‬ﻣﺨﻠﻮط ‪ NaOH‬و ﭘﻮدر آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎز ﻛﺮدن ﻣﺠﺎري ﻣﺴﺪود ﺷﺪه ﺑﻪ ﻛـﺎر‬

‫ﻣﻲرود‪ .‬ﻧﺤﻮهي ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ اﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮط‪ :‬اﻳﺠﺎد دﻣﺎي ﺑﺎﻻ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ ﺟﻮش آﻣﺪن آب و ذوب ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﭼﺮﺑﻲ‬

‫و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ ﺻﺎﺑﻮن‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﻛﻪ ﺣﺒﺎبﻫﺎي آن ﻓﺮاﻳﻨﺪ زدودن ﮔﺮﻓﺘﮕﻲﻫﺎ را ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪NaOH  Al  H2O  H2 ‬‬ ‫اﻳﺠﺎد دﻣﺎي ﺑﺎﻻ‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (21‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺎ رﻳﺨﺘﻦ ﻣﺨﻠﻮط ﺳﺪﻳﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ و ﭘﻮدر ‪ ....................................................‬در ﻣﺠﺎري ﻣﺴﺪود ﺷﺪه‪ ،‬ﺻﺎﺑﻮن ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﮔـﺎز اﻛﺴـﻴﮋن‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﭘﻮدر آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ و ﺳﺪﻳﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎ ﻫﻢ واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬زدودن رﺳﻮبﻫﺎي ﻳﻚ ﻛﺘﺮي ﺗﻮﺳﻂ ‪ ، .......................................................................‬ﻫﻢ از ﻃﺮﻳﻖ واﻛـﻨﺶ و ﻫـﻢ از ﻃﺮﻳـﻖ ﺑـﺮ ﻫـﻢ ﻛـﻨﺶ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣــﻮادي ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﺳــﻮد ﺳــﻮزآور )ﺳــﺪﻳﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴــﻴﺪ‪ ،‬ﺟــﻮﻫﺮ ﻧﻤــﻚ )ﻛﻠﺮﻳــﻚ اﺳــﻴﺪ( و ﺳــﻔﻴﺪ ﻛﻨﻨــﺪهﻫــﺎ ﺟــﺰو ﭘــﺎك ﻛﻨﻨــﺪهﻫــﺎي‬
‫‪ ....................................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪32‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (22‬ـ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ‪ ....................................................‬ﻣﻮل از ﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﭼﺮب ﺳﻴﺮ ﺷﺪه ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪....................................................‬‬
‫ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ STP‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ................................................................................... .‬در رﺳـﻮب ﺣﺎﺻـﻞ از واﻛـﻨﺶ‬
‫ﺻﺎﺑﻮن اﻳﻦ اﺳﻴﺪ ﭼﺮب ﺑﺎ ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آب ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ ) ‪(H  1 ، C  12 ، O  16 ، Ca  40 : g.mol 1‬‬

‫‪69/8 (4‬‬ ‫‪75/6 (3‬‬ ‫‪86/6 (2‬‬ ‫‪82/8 (1‬‬

‫ﺗﺴــﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (23‬ـ ﻣﻘــﺪار ﻛــﺎﻓﻲ از ﻳــﻚ ﺻــﺎﺑﻮن ﺳــﺪﻳﻢ )ﺑــﺎ زﻧﺠﻴــﺮ ﺳﻴﺮﺷــﺪه( در واﻛــﻨﺶ ﺑــﺎ ‪ ..................................‬ﻟﻴﺘــﺮ ﻣﺤﻠــﻮل‬
‫‪ .................................‬ﻣﻮﻻر ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻣﻘﺪار ‪ ....................................................‬ﮔﺮم رﺳﻮب ﺗﺸﻜﻴﻞ داده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن در اﺳﻴﺪ‬
‫) ‪(H  1 ، C  12 ، O  16 ، Mg  24 : g.mol 1‬‬ ‫ﭼﺮب ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﺎﺑﻮن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ ﺑﺎزده درﺻﺪي واﻛﻨﺶ ‪ 80‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪32 (4‬‬ ‫‪34 (3‬‬ ‫‪36 (2‬‬ ‫‪38 (1‬‬

‫‪33‬‬
‫ﺗﺴــﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (24‬ـ ﻣﻘــﺪار ‪ ....................................................‬از ﻳــﻚ ﻧﻤﻮﻧــﻪ ﺻــﺎﺑﻮن ﺳــﺪﻳﻢ ﺑــﺎ زﻧﺠﻴــﺮ ﺳــﻴﺮ ﺷــﺪه و ﺑــﺎ ﺧﻠــﻮص‬
‫‪ ....................................................‬درﺻﺪ و ﭼﮕﺎﻟﻲ ‪ .................................................... g.cm 3‬در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم‬
‫رﺳﻮب ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ؟ ﺑﺎزده واﻛﻨﺶ را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 50‬درﺻﺪ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪) .‬راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‪ :‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺻﺎﺑﻮن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻨـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫دو اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﺘﺼﻠﻨﺪ‪ 8 ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻠﻨﺪ‪(.‬‬

‫) ‪(H  1 ، C  12 ، O  16 ، Na  23 ، Mg  24 : g.mol 1‬‬

‫‪.................................................... (2‬‬ ‫‪5074 (1‬‬

‫‪2537 (4‬‬ ‫‪10148 (3‬‬

‫‪34‬‬
 ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ‬

‫اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﻣﺴﺎﻋﺪ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪:‬‬

‫‪ (1‬ﻛﺎﻫﺶ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ )ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺤﺘﻮاي اﻧﺮژي(‬

‫‪ (2‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻲﻧﻈﻤﻲ‪ :‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي ﮔﺎزي )اﮔﺮ ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي ﮔﺎزي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﻤﺎر ﻛﻞ ﻣﻮلﻫﺎ(‬

‫اﻧﻮاع واﻛﻨﺶﻫﺎ‪:‬‬

‫آ ـ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ :‬واﻛﻨﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دو اﻧﮕﻴﺰهي ﻛــﺎﻫﺶ آﻧﺘــﺎﻟﭙﻲ و اﻓــﺰاﻳﺶ ﺑﻲﻧﻈﻤــﻲ در ﺳــﻤﺖ راﺳــﺖ ﻗــﺮار دارﻧــﺪ و‬
‫‪C2 H 5 OH(l)  3 O2 (g)  2CO2 (g)  3 H2O(l)  Q‬‬ ‫اﻧﮕﻴﺰهاي ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﺸﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻣﻮاد آﻟﻲ‪.‬‬

‫ب ـ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﻳﺮ‪ :‬واﻛﻨﺸﻲ اﺳﺖ در آن دو اﻧﮕﻴﺰهي ﻛﺎﻫﺶ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻲﻧﻈﻤﻲ در دو ﺳﻤﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬

‫)‪N2O4 (g)  Q  2NO2 (g‬‬

‫واﻛﻨﺶ ﺗﻌﺎدﻟﻲ‪ :‬زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي زﻳﺮ را دارد‪.‬‬

‫‪ 1‬ـ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪R(SÎn)  R(Sz¬oM‬‬ ‫‪2‬ـ‬

‫‪ 3‬ـ ﺧﻮاص ﻇﺎﻫﺮي )ﻣﺎﻧﻨﺪ رﻧﮓ‪ ،‬دﻣﺎ و ‪ (...‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 4‬ـ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺟﺮﻳﺎن دارﻧﺪ‪.‬‬

‫)‪A(g)  B(g‬‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﻗﺮاري ﺗﻌﺎدل‬

‫‪35‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
 ‫ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶﻫﺎي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ‪:‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ = ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺼﺮف واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه = ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺮاورده = واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ = ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺼﺮف ﻓﺮاورده = ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه = واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺮاورده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪي ﻣﻬﻢ‪ :‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐﻫﺎي اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻓﻘﻂ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﻣــﻮل ﻣــﻮاد )ﻳﻌﻨــﻲ ﻧﺴــﺒﺖ‬
‫‪ n‬ﻫﺎ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪N2 (g) ‬‬ ‫)‪3 H2 (g)  2NH 3 (g‬‬

‫) ‪(n1‬‬ ‫‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل اوﻟﻴﻪ‬

‫) ‪(n2‬‬ ‫‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ‬

‫)‪( n‬‬ ‫‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل‬

‫ﺗﺴـــﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (25‬ـ ﺑـــﺎ وارد ﻧﻤـــﻮدن ﻣﻘـــﺪاري )‪ CO(g‬و )‪ H2O(g‬در ﻳـــﻚ ﻇـــﺮف ﺳﺮﺑﺴـــﺘﻪ ﺗـــﺎ ﻟﺤﻈـــﻪي ﺑﺮﻗـــﺮاري ﺗﻌـــﺎدل‪:‬‬
‫)‪ ، CO(g)  H2O(g)  CO2 (g)  H2 (g‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ رخ ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ؟‬

‫‪ ‬ﭘﺲ از ﺑﺮﻗﺮاري ﺗﻌﺎدل واﻛﻨﺶﻫﺎي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ……………………‪ ..‬ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﻏﻠﻈﺖ ………………………………‪ ..‬ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﻏﻠﻈﺖ ……………………‪ ..‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫)‪ CO2 (g‬ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ……………………‪..‬‬ ‫‪ ‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ‬

‫)‪ H2 (g‬ﺑﻪ ﻣﺮور ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ ……………………‪..‬‬

‫)‪ CO(g‬ﺑﻪ ﻣﺮورﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ ……………………‪..‬‬

‫‪2 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪4 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪36‬‬
‫ﺗﻌــﺎدل‪..………..………………………………………… :‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (26‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣــﻮرد از ﻧﻤﻮدارﻫــﺎي زﻳــﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ درﺑــﺎرهي ﺑﺮﻗــﺮاري‬
‫درﺳﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴــﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (27‬ـ ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻧﻤــﻮدار روﺑــﻪرو ﻧﺴــﺒﺖ ﻣﺠﻤــﻮع ……………………………………………………‪ ..…….‬ﺑــﻪ ﻣﺠﻤــﻮع‬
‫………………………………………………………………‪ ..‬ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫‪2 (1‬‬

‫‪0/5 (2‬‬

‫‪1/5 (3‬‬

‫‪2 (4‬‬
‫‪3‬‬

‫‪37‬‬
 ‫) ‪(K‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل‬

‫داﻣﻨﻪي ﺗﻐﻴﻴﺮات ‪ : K‬ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ) ‪ (K‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ واﻛﻨﺶ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺷﺪن در ﺟﻬﺖ رﻓﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در راﺑﻄﻪي ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ) ‪ (K‬ﻓﻘﻂ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد ﻣﺤﻠﻮل )‪ (aq‬و ﮔﺎز )‪ (g‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و از ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ )‪ (s‬ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻊ‬
‫ﺧﺎﻟﺺ )‪ (l‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬زﻳﺮا ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ )‪ (s‬ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻊ ﺧﺎﻟﺺ )‪ ، (l‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در ﻳﻚ ﺗﻌﺎدل ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ دﻣﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (28‬ـ در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي زﻳﺮ راﺑﻄﻪي ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ) ‪ (K‬را ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻳﻜﺎي آن را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪) Sn4 (aq)  2Fe2 (aq)  2Fe 3  (aq)  Sn2 (aq‬آ‬

‫)‪) 3 Zn(s)  2Al 3  (aq)  3 Zn2 (aq)  2Al(s‬ب‬

‫)‪) MgO(s)  CO2 (g)  MgCO 3 (s‬پ‬

‫)‪) HF(aq)  H2O(l)  H 3 O  (aq)  F  (aq‬ت‬

‫‪38‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (29‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دادهﻫﺎي زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫)‪ : aA(g)  bB(g‬واﻛﻨﺶ )‪(I‬‬ ‫‪,‬‬ ‫…………………‪K  ..………….‬‬

‫)‪ : xX(g)  yY(g‬واﻛﻨﺶ )‪(II‬‬ ‫‪,‬‬ ‫………………………‪K  ..……..‬‬

‫‪ ‬ﻳﻜﺎي ‪ K‬در واﻛﻨﺶ )‪ (I‬ﺑﺎ ﻳﻜﺎي ‪ K‬در واﻛﻨﺶ )‪ (II‬ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در دﻣﺎي ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬واﻛﻨﺶ )‪ (II‬ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ از واﻛﻨﺶ )‪ (I‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ )‪ (I‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻛﻢﺗﺮي ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺷﺪن در ﺟﻬﺖ رﻓﺖ دارد‪.‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در واﻛﻨﺶ )‪ (II‬در دﻣﺎي آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ )‪ (II‬ﻣﻴﻞ ﻛﻢﺗﺮي ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺷﺪن در ﺟﻬﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪39‬‬
 ‫اﺳﻴﺪ آرﻧﻴﻮس‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬اﻳﺴﺘﮕﺎه درس و ﻧﻜﺘﻪي )‪ 1‬ـ ‪ (14‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺳﻴﺪ آرﻧﻴﻮس‪ :‬در آب ﻏﻠﻈﺖ )‪ H  (aq‬را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪JA nj‬‬
‫)‪HCl(g)  H  (aq)  Cl  (aq‬‬

‫ﺑﺎز آرﻧﻴﻮس‪ :‬در آب ﻏﻠﻈﺖ )‪ OH  (aq‬را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪JA nj‬‬
‫)‪NaOH(s)  Na  (aq)  OH  (aq‬‬

‫ﭘﮋوﻫﺶﻫــﺎي آرﻧﻴــﻮس‪ -1 :‬ﻧﺨﺴــﺘﻴﻦ ﺗﻮﺻــﻴﻒ ﻋﻠﻤــﻲ ﺑــﺮاي اﺳــﻴﺪﻫﺎ و ﺑﺎزﻫــﺎ ‪ -2‬ﻛــﺎر روي رﺳــﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜــﻲ ﻣﺤﻠﻮلﻫــﺎي آﺑــﻲ‬
‫‪ -3‬ﻧﺸﺎن دادن رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ اﺳﻴﺪﻫﺎ و ﺑﺎزﻫﺎ و ﻳﻜﺴﺎن ﻧﺒﻮدن رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ آنﻫﺎ‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻳﻮن ‪ H ‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر زﻳﺎد ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي آﺑﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻮن ﻫﻴــﺪروﻧﻴﻮم‬
‫ﻳﻌﻨﻲ )‪ H 3 O  (aq‬ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺳﻴﺪ ﻗﻮي‪ :‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻛﺎﻣﻞ در آب ﻳﻮﻧﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪HNO 3‬‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺣﻔﻈﻲ ﭘﻨﺞﺗﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪- H2SO4 - HI - HBr - HCl :‬‬

‫)‪HI(aq)  H2O(l)  H 3 O  (aq)  I  (aq‬‬

‫‪ : 2000‬ﺗﻌﺪاد اوﻟﻴﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪ : 0‬ﺗﻌﺪاد ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪2000‬‬

‫اﺳﻴﺪ ﺿﻌﻴﻒ‪ :‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ در آب ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﻳﻮن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻴﺰان ﻳﻮﻧﺶ آن ﻛﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪40‬‬
 ‫)‪HF(aq)  H2O(l)  H 3 O  (aq)  F  (aq‬‬

‫‪ : 2000‬ﺗﻌﺪاد اوﻟﻴﻪ‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪ : 1952‬ﺗﻌﺪاد ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫‪48‬‬ ‫‪48‬‬

‫)‪HX(aq‬‬ ‫)‪HX(g‬‬ ‫ﻓﺮﻣﻮل‬

‫ﻫﻴﺪرو ﻫﺎﻟﻴﻚ اﺳﻴﺪ‬ ‫ﻫﻴﺪروژن ﻫﺎﻟﻴﺪ‬ ‫ﻧﺎم ﻛﻠﻲ‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ‪HCl(aq) :‬‬ ‫ﻫﻴﺪروژن ﻛﻠﺮﻳﺪ‪HCl(g) :‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺳﻴﺪﻫﺎي آرﻧﻴﻮس‪ H -1 :‬ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ 16‬ﻳﺎ ‪ ، 17‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ HNO 3 ، H2S ، HCl‬و ‪...‬‬

‫‪HC N‬‬ ‫‪ H -2‬ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫‪ -3‬اﻛﺴﻴﺪ ﻧﺎﻓﻠﺰ‪ :‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪N2O 5 (s)  H2O(l)  2H  (aq)  2NO ‬‬

‫)‪3 (aq‬‬

‫)‪SO 3 (g)  H2O(l)  2H  (aq)  SO24 (aq‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ NO ، CO :‬و ‪ N2O‬ﺑﺎ آب واﻛﻨﺶ ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ و اﻛﺴﻴﺪ اﺳﻴﺪي ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ H2CO 3 :‬ﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ و ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت )‪ CO2 (aq‬در آب وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫)‪CO2 (aq)  H2O(l)  H2CO 3 (aq‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (30‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻳﻮن ……………………‪ ..‬داراي ‪ 10‬اﻟﻜﺘﺮون و ‪ 11‬ﭘﺮوﺗﻮن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻳﻮن ……………………‪ ..‬ﻛﻠﻴﻪي اﺗﻢﻫﺎ ﺑﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﮔﺎزﻫﺎي ﻧﺠﻴﺐ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﻗﺎﻋﺪهي ﻫﺸﺘﺎﻳﻲ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻪ ﺑﺎ ……………………‪ ..‬اﺳﻴﺪﻫﺎ و ﺑﺎزﻫﺎ ………………………‪. .…………..‬‬ ‫‪ ‬آرﻧﻴﻮس ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﺑﻮد‬

‫‪ ..…………………………………………… ‬ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﻠﻮل اﺳﻴﺪﻫﺎ و ﺑﺎزﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜــﻲ‪ ،‬رﺳــﺎﻧﺎي ﺟﺮﻳــﺎن ﺑــﺮق‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪HF‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪي ………………………………………‪ ، ..‬ﻗﺪرت رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر ‪ HCl‬از ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (31‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ..……….……………………………………… ‬ﻣﺎدهاي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮد ‪ H ‬دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻛﻠﻴﻪي ………………………………‪ ، ..………….‬اﺳﻴﺪ آرﻧﻴﻮس ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫……………………‪..‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف‬ ‫……………………‪..‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪل آرﻧﻴﻮس‬

‫‪ ..…………………… ‬در ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي آﺑﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ آزاد وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در آب ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫……………………‪..‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﺎي ذرهاي ﻣﺤﻠﻮل‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪42‬‬
 ‫درﺳﺖاﻧﺪ؟‬ ‫)‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (32‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ……………………‪..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ‬

‫ﻣﻮل از آن در آب‪ N ،‬ﻳﻮن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد ) ‪ N‬ﻋﺪد آووﮔﺎدرو اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﻞ ﺷﺪن ……………‪..‬‬

‫‪ ‬ﻧﺎم آن ﻧﻴﺘﺮوژن ﭘﻨﺘﺎ اﻛﺴﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ذوب آن از ……………‪..‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل آن در آب ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﺎي ……………‪..…………..‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪43‬‬
 ‫ﺑﺎز آرﻧﻴﻮس‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎزﻫﺎي آرﻧﻴﻮس ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﻓﻠﺰﻫﺎ‪ :‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪JA nj‬‬
‫)‪NaOH(s)  Na  (aq)  OH  (aq‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺑﺎزﻫﺎي ﻗﻮي ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﮔﺮوه اول و ﻧﻴﺰ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﮔﺮوه دوم از ﻛﻠﺴﻴﻢ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ ﻓﻠﺰﻫﺎي ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ 1‬و ‪ :2‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫)‪2Na(s)  2H2O(l)  2Na  (aq)  2OH  (aq)  H2 (g‬‬

‫)‪Ba(s)  2H2O(l)  Ba2 (aq)  2OH  (aq)  H2 (g‬‬

‫‪ 3‬ـ اﻛﺴﻴﺪ ﻓﻠﺰﻫﺎ‪ :‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫)‪K 2O  H2O(l)  2K  (aq)  2OH  (aq‬‬

‫‪ 4‬ـ آﻣﻮﻧﻴﺎك و آﻣﻴﻦﻫﺎ‪:‬‬

‫)‪NH 3 (aq)  H2O(l)  NH 4 (aq)  OH  (aq‬‬

‫‪CH 3 NH2 (aq)  H2O(l)  CH 3 NH ‬‬ ‫‪‬‬

‫)‪3 (aq)  OH (aq‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (33‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫آرﻧﻴــﻮس وﺟــﻮد‬ ‫)‪ Rb2O(s‬ﺗﻨﻬــﺎ ……………‪..…………..‬‬ ‫و‬ ‫)‪..…………..…………… ، Ag(s‬‬ ‫‪ ‬در ﻣﻴــﺎن ﻣــﻮاد )‪، CH 3 OH(l) ، K(s‬‬
‫دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴـﻴﺪ ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ ﻧﺪاﺷــﺘﻦ ﻳــﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴــﻴﺪ‪ ،‬ﺑــﺎز آرﻧﻴــﻮس ﻣﺤﺴــﻮب‬ ‫‪..…………..…….……………………… ‬‬

‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻛﺴﻴﺪ در آب ﻛﺎﻏﺬ ‪ pH‬را آﺑﻲ رﻧﮓ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ……………‪..…………..‬‬

‫در ﻣﻘﺎﻳﺴـــﻪ ﺑـــﺎ ﺣـــﻞ ﺷـــﺪن ﻳـــﻚ ﻣـــﻮل اﻛﺴـــﻴﺪ‬ ‫‪ ‬ﺑـــﺮ اﺛـــﺮ ﺣـــﻞ ﺷــﺪن ﻳـــﻚ ﻣـــﻮل اﻛﺴـــﻴﺪ …………………………‪..…………..‬‬

‫‪ ،1‬ﻳﻮنﻫﺎي ﺑﻴﺶﺗﺮي در آب اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫………………‪..…………..……….‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪44‬‬
 ‫رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ‬

‫اﻧﻮاع ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮهي ﺣﻞ ﺷﺪن در آب‬

‫آ ـ ﻣﻮاد ﻏﻴﺮاﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ‪ :‬ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻮل آنﻫﺎ رﺳﺎﻧﺎي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺷﺎﻣﻞ اﻏﻠﺐ ﻣﻮاد آﻟﻲ )ﺑﻪ ﺟﺰ اﺳــﻴﺪﻫﺎ‬
‫و ﺑﺎزﻫﺎي آﻟﻲ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻜﺮ‪ ،‬اﻟﻜﻞ‪ ،‬اﺳﺘﻮن‪ ،‬اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل و ‪...‬‬

‫ب ـ ﻣﻮاد اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﻢ در آب ﺑﻪ ﻳــﻮن ﺗﻔﻜﻴــﻚ ﻣﻲﺷــﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷــﺎﻣﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫــﺎي ﻳــﻮﻧﻲ‪ ،‬اﺳــﻴﺪﻫﺎ و ﺑﺎزﻫــﺎي‬
‫آرﻧﻴﻮس‪.‬‬

‫‪ 1‬ـ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ ﻗﻮي‪ :‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﺑﻪ ﻳﻮن ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﻠﻈــﺖ ﻛــﺎﻓﻲ‬
‫ﺑﺮﺳﻨﺪ رﺳﺎﻧﺎي ﺧﻮب ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻣﻞ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﻗﻮي‪ ،‬ﺑﺎزﻫﺎي ﻗﻮي و اﻏﻠﺐ ﻧﻤﻚﻫﺎ‬

‫‪ 2‬ـ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ ﺿﻌﻴﻒ‪ :‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ و ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻛﻤﻲ ﻳﻮﻧﻲ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬رﺳﺎﻧﺎي ﺿﻌﻴﻒ ﺟﺮﻳــﺎن‬
‫ﺑﺮق ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻣﻞ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ و ﺑﺎزﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺑﻴﻦ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖﻫﺎي ﻗﻮي ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن‪ ,‬ﻫﺮﭼﻪ ﺷﻤﺎر ﻳﻮنﻫﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪.‬‬

‫‪ : MgCl2  NaCl‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (34‬ـ در ﻣﻴﺎن ﻣﻮاد زﻳﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻏﻴﺮاﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ...............‬و ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖﻫــﺎي‬
‫ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖﻫﺎي ﻗﻮي ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ...............‬اﺳﺖ‪) .‬ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫‪KBr  Sr(OH)2  CH 3 NH2  C 3 H 5 (OH) 3  KOH  CO2  .........................  C12 H22O11  HF  CH 3 OH  ..................... ‬‬

‫‪HI  ...............................  NH 3  CH 3 COOK  HNO2‬‬

‫‪..…………..…………… ، 3 (2‬‬ ‫‪..…………..….…………… (1‬‬

‫‪5 ، 3 (4‬‬ ‫‪5 ،‬‬ ‫‪..…………..…………… (3‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪45‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (35‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫در آب ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻃﻮر ……………‪ ..…………..‬و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ……………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬ﻳﻚ ﻣﺎدهي اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ‬

‫رﺳﺎﻧﺎي ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق اﺳﺖ زﻳﺮا در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬ﻳﻮنﻫﺎ ﺗﺤــﺮك ﻻزم را‬ ‫………………………………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل‬
‫داﺷﺘﻪ و اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﻴﺎن آنﻫﺎ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………………………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻜﺴﺎن‬

‫ﺑﻮدن ﻳﻚ ﻣﺎده ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺰاي ﺳﺎزﻧﺪهي آن ﻓﺎﻗﺪ ﻳﻮن ﺑﻮده و ﻣﻮﻟﻜــﻮل ﻗﻄﺒــﻲ‬ ‫‪..…………..……………..………… ‬‬

‫ﻳﺎ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎﻳﻲ‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬ﻫﻤﻪي اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖﻫﺎي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (36‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫در آب‪ ،‬رﺳﺎﻧﺎي ﺿﻌﻴﻒ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫و ……………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل‬

‫)‪ NaCl(aq‬اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﻜــﺖ‬ ‫)‪..…………..…………… NaCl(s‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ رﺳﺎﻧﺎي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻨــﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫از رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺤﻠﻮل‬

‫از ﻛﻠﺴﻴﻢ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………‪..…………..………………………..‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺤﻠﻮل‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪46‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (37‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي روﺑﻪرو ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫در آب ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫……………‪..…………..…..‬‬ ‫‪ ‬ﻫﻴﭻﻳﻚ از اﻳﻦ دو ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺤﻠﻮل‬

‫‪ A ‬و ‪ B‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي ﻫﻴﺪوﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ و ﻫﻴﺪروﻳﺪﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣــﺎده‬ ‫ﻛﻠﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮو اﺳﻴﺪ‪ ..…………..………………… ،‬و اﺳﺘﻮن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﻘﻂ ……………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﺳﺪﻳﻢ ﻧﻴﺘﺮات‪ ،‬ﻧﻘﺮه‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل …………‪..‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (38‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دو ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫……………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬ﺷﻜﻞ )‪ (II‬ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﻳــﻚ‬

‫ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻠـــــــــﻮل )‪ (I‬ﻣﻲﺗﻮاﻧـــــــــﺪ ﻣﺤﻠـــــــــﻮل‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫……………‪..………………………..…..‬‬

‫‪ ‬ﺷــﻜﻞ )‪ (II‬ﻣﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﻧﻤــﺎي ذرهاي ﻣﺮﺑــﻮط ﺑــﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ ……………‪..…………..‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )‪ (I‬در ﻳﻚ‬

‫ﻣــﺪار اﻟﻜﺘﺮﻳﻜــﻲ‪ ،‬ﻻﻣــﭗ ﻧﺼــﺐ ﺷــﺪه روﺷــﻦ‬
‫‪.‬‬ ‫……………‪..…………..‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪47‬‬
 ‫ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪﻫﺎ و ﺑﺎزﻫﺎ‬

‫ﻳﻮﻧﺶ‪ :‬ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ در آب ﺑﻪ ﻳﻮنﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪ : HCl(aq)  H  (aq)  Cl  (aq‬ﻣﺜﺎل‬

‫اﺳﻴﺪ ﺗﻚ ﭘﺮوﺗﻮندار‪ :‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻫﻴﺪروژن اﺳﻴﺪي دارد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ HNO 3 ، HCl :‬و ‪...‬‬

‫اﺳﻴﺪ ﭼﻨﺪ ﭘﺮوﺗﻮندار‪ :‬ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻫﻴﺪروژن اﺳﻴﺪي دارد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ H2SO4‬و ‪. H 3 PO4‬‬

‫ﺳﺆال‪ CH 3 COOH :‬اﺳﻴﺪ ﭼﻨﺪ ﭘﺮوﺗﻮندار اﺳﺖ؟‬

‫ﭼﻨﺪ ﻣﻄﻠﺐ ﺣﻔﻈﻲ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ اﻏﻠﺐ اﺳﻴﺪﻫﺎ در زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه اﺳﻴﺪﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﻗــﻮي‪ .‬ﺑــﺮاي ﻧﻤﻮﻧــﻪ اﺳــﻴﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟــﻮد در ﭘﺮﺗﻘــﺎل‪ ،‬ﻟﻴﻤــﻮ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺐ‪ ،‬اﻧﮕﻮر و رﻳﻮاس‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ و ﺧﻮراﻛﻲاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ در ﺷﻴﺮ ﺗﺮش ﺷﺪه ﻣﻘﺪاري اﺳﻴﺪﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ 3‬ـ ﺧﻮراﻛﻲﻫﺎ و ﺷﻮﻳﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬داروﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮاد آراﻳﺸﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻧﻴﻮم ) ‪ (H 3 O ‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪48‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (39‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ درﺳﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (40‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫………‪..………….‬‬ ‫‪ ‬درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ ﻧﻴﺘﺮواﺳﻴﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺪود‬

‫دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ …………………………………‪..…………..‬‬ ‫ﭘﺮوﺗﻮندار اﺳﻴﺪﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫‪ ‬اﺳﻴﺪﻫﺎي ……………‪..‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﻴﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫……………‪..…………..………..‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﺎي ذرهاي ﻣﺤﻠﻮل‬

‫و ﺷــﻤﺎر ﻳﻮنﻫــﺎي )‪ X  (aq‬ﺑﺮاﺑ ـﺮ‬ ‫‪ HX‬ﺷــﻤﺎر ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫــﺎي ﻳﻮﻧﻴــﺪه ﻧﺸــﺪه ﺑﺮاﺑــﺮ ………………‪..‬‬ ‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼــﻪ در ﻣﺤﻠــﻮﻟﻲ از اﺳــﻴﺪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ اﻳﻦ اﺳﻴﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫……………‬

‫‪49‬‬
‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪49‬‬
 ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪي ) ‪ (K a‬و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻗﺪرت اﺳﻴﺪﻫﺎ‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪي ) ‪ (K a‬ﻫﻤﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ) ‪ (K‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻳﻮﻧﺶ ﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪HCOOH(aq)  H2O(l)  HCOO  (aq)  H 3 O  (aq‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ‪ K a‬ﺑﺰرگﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي ﺑﻴﺶﺗﺮ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻫﻴﺪروﻫﺎﻟﻴﻚ اﺳﻴﺪﻫﺎ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي زﻳﺎد ﺷﺪه ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪي ) ‪ (K a‬ﻧﻴﺰ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ : HF  HCl  HBr  HI‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي در اﺳﻴﺪﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ را ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻔﻆ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪:‬‬

‫‪HCN  H2CO 3  CH 3 COOH  HCOOH  HNO2  HF‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺎران ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ داراي اﺳﻴﺪ ﺿﻌﻴﻒ ) ‪ (H2CO 3‬اﻣﺎ ﺑﺎران اﺳﻴﺪي داراي اﺳﻴﺪﻫﺎي ﻗﻮي ) ‪ HNO 3‬و ‪ (H2SO4‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ : H2SO4 , HNO 3  H2CO 3‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (41‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫اﺳﻴﺪي ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/02‬ﻣﻮﻻر ﻫﻴــﺪروﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﻚ اﺳــﻴﺪ ﺑــﺎ ﺛﺎﺑــﺖ ﻳــﻮﻧﺶ اﺳــﻴﺪي‬ ‫…………‪..…………..……………….‬‬ ‫‪ ‬در دﻣﺎي ‪، 250 C‬‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ‪ 4‬ﻣﻮﻻر ﻫﻴﺪروﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺪدي ……………‪..…………..‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً‬ ‫اﺳﻴﺪي ) ‪ (K a‬ﺑﺮاي اﺳﻴﺪﻫﺎي ………‪..…………..………………….‬‬ ‫‪ ‬ﻣﻴﺰان ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ‬

‫‪ ،‬ﻣﻮل ﺑﺮ ﻟﻴﺘﺮ ) ‪ (mol.L1‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫……‪..…………..……………..‬‬ ‫اﺳﻴﺪ در آب‪،‬‬ ‫…………‪..…………..………..‬‬ ‫‪ ‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻳﻮﻧﺶ‬

‫ﻳﺎ ﻧﻮع اﺳﻴﺪ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫و رﺑﻄﻲ ﺑﻪ ……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫اﺳﻴﺪي ) ‪ (K a‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ……‪..………….‬‬ ‫‪ ‬ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪50‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (42‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫اﺳﻴﺪ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬ﻏﻠﻈــﺖ ﻳــﻮن اﺳــﺘﺎت از‬ ‫‪ ‬در ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪي ……………‪ ..…………..‬اﺳﻴﺪ و ……………‪..…………..‬‬

‫ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻓﻮرﻣﺎت ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ K a‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬در ……………‪ ..……………..……..‬اﺳﻴﺪﻫﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ……………‪..…………..‬‬

‫ﺑــﻪ ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ ﺑﺮاﺑــﺮ‬ ‫…………‪..…………..……………..‬‬ ‫اﺳــﻴﺪ و‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬در دﻣﺎي ‪ ، 250 C‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ K a‬ﺑﺮاي‬
‫‪ 4 / 5  104‬و ‪ 1 / 8  104‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺳﻴﺪ »ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﻴﺪي ……………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬در دﻣﺎي اﺗﺎق‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴـــﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (43‬ـ ﭼﻨﺎنﭼـــﻪ ﻣﻘـــﺪار ﺛﺎﺑـــﺖ ﻳـــﻮﻧﺶ اﺳـــﻴﺪي ) ‪ (K a‬ﺑـــﺮاي دو اﺳـــﻴﺪ ﻓﺮﺿـــﻲ ‪ HA‬و ‪ HB‬ﺑـــﻪ ﺗﺮﺗﻴـــﺐ ﺑﺮاﺑـــﺮ‬
‫………………‪ ..…………….‬و ………‪ ..…………..…………..‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻫﻤﻮاره درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫اﺳﻴﺪ و ﻫﻴﺪروﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ HB‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ……………‪..…………..‬‬ ‫‪ HA ‬و‬

‫‪ HA ‬و ‪ HB‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎرانﻫﺎي اﺳﻴﺪي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن )‪ A  (aq‬از ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن )‪ B  (aq‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي ﻣﺤﻠﻮل ‪ 2‬ﻣﻮﻻر ‪ HA‬از ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/5‬ﻣﻮﻻر ‪ HB‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﺣﺠﻢﻫﺎ و ‪ pH‬ﻫﺎي ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر ذرهﻫﺎ در ﻣﺤﻠﻮل ‪ HB‬از ﻣﺤﻠﻮل ‪ HA‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪51‬‬
‫اﺳــﺖ‪،‬ﺑﺎ وارد‬ ‫‪ HA‬ﺑﺮاﺑــﺮ……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (44‬ـ اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﻳــﻮﻧﺶ اﺳــﻴﺪي ) ‪ (K a‬ﺑــﺮاي اﺳــﻴﺪ ﻓﺮﺿــﻲ‬
‫ﻧﻤﻮدن …………‪ .‬ﻣﻮل اﺳﻴﺪ ‪ HA‬در ……………‪ ..‬ﻟﻴﺘﺮ آب ﻧﻤﻮدار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺪام ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪52‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (45‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪53‬‬
‫……‪..…………..…………….‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل ﻳﻚ ﻣﻮﻻر ﭘﺘﺎﺳــﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮﻳــﺖ ﺑــﺎ‬ ‫……‪..…………..……………….‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (46‬ـ ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻤﻮدن‬
‫ﻣﻮﻻر ﻫﻴﺪروﺑﺮﻣﻴﻚ اﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫…………‪..‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل‬

‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪54‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (47‬ـ واﻛﻨﺶ ﻣﺤﻠﻮل دو اﺳﻴﺪي ﻓﺮﺿﻲ ‪ HM‬و ‪ HZ‬ﺑﺎ ﻧﻮار ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ )در ﺷﺮاﻳﻂ دﻣﺎ و ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻜﺴﺎن( ﺑﻪ ﺻــﻮرت ﺷــﻜﻞﻫﺎي‬
‫زﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑــﻪ‬ ‫اﺳﻴﺪي………‪..…………..…………….‬‬ ‫‪ ‬ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ‬

‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4 / 6  103‬و ‪ 2 / 9  105‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ M‬و ‪ Z‬ﺑــﻪ ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ‬ ‫‪..…………..……….………… ‬‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ …………‪..…………..……….‬‬

‫در ﻇﺮف )‪ (II‬ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻇﺮف )‪ (I‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ……………………‪..…………..‬‬

‫‪ ..…………..…………… ‬ﺗﻮﻟﻴــﺪ ﮔــﺎز اﻛﺴــﻴﮋن در ﻇــﺮف )‪(I‬‬

‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻇﺮف )‪ (II‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻇﺮف )‪ (I‬از ﻇﺮف )‪ (II‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪..………….………………………………… ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪55‬‬
 ‫‪pH‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم‬

‫)‪ : H2O(l)  H2O(l)  H 3 O  (aq)  OH  (aq‬ﺧﻮد ﻳﻮﻧﺶ آب‬

‫‪p   log‬‬ ‫‪‬‬ ‫] ‪pH   log[H ‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در دﻣﺎي ‪ 250 C‬ﺑﺎزهي ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺘﺪاول ‪ pH‬ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 14‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬آب درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً اﺳﻴﺪي )ﻣﺜﻼً ‪ ( pH  5 / 6‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﺪﻳﻞ آن از ‪ CaO‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺪن‪:‬‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺎزي‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل اﺳﻴﺪي‬ ‫رﻧﮓ اوﻟﻴﻪ )ﺧﻨﺜﻲ(‬ ‫ﻧﻮع ﻛﺎﻏﺬ ‪pH‬‬
‫آﺑﻲ‬ ‫ﺳﺮخ‬ ‫زرد‬ ‫ﻛﺎﻏﺬ ‪ pH‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل‬
‫آﺑﻲ‬ ‫ﺳﺮخ‬ ‫ﺑﻨﻔﺶ‬ ‫ﻛﺎﻏﺬ ‪pH‬‬

‫‪Ka‬‬ ‫ﻣﻼك ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي‪:‬‬

‫‪pH‬‬ ‫ﻣﻼك ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي‪:‬‬

‫‪56‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (48‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ داراي ﻳﻮنﻫﺎي )‪ H  (aq‬و )‪ OH  (aq‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻫﻤﻪي ……………‪..…………..‬‬

‫در دﻣﺎي ‪ ، 250 C‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻏﻠﻈﺖ ﻳــﻮن ﻫﻴـﺪروﻧﻴﻮم ﺑﺮاﺑــﺮ ‪ 104‬ﻣــﻮﻻر و ﻏﻠﻈــﺖ‬ ‫………………………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬در ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ از‬
‫ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1011‬ﻣﻮﻻر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در آب‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻳﻮن )‪ OH  (aq‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬در ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ از ﻳﻚ ………………………………‪..…………..‬‬

‫در ﺑﺰاق دﻫﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮ از رودهي ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ………………………‪..…………..‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (49‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻫﻤﻮاره درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫اﺳﻴﺪ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫…………‪..…………..………….‬‬ ‫اﺳﻴﺪ از ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي‬ ‫‪ ‬ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي ………………………‪..…………..‬‬

‫اﺳﻴﺪ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮل ……………‪..…………..‬‬ ‫اﺳﻴﺪ از‬ ‫‪ pH ‬ﻣﺤﻠﻮل ……………‪..…………..‬‬

‫در ﻣﺤﻠﻮل ﻫﻴﺪروﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ از ﻣﺤﻠــﻮل ﻫﻴﺪروﺳــﻴﺎﻧﻴﻚ اﺳــﻴﺪ‬ ‫………………………………………‪..‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﺣﺠﻢﻫﺎ و ‪ pH‬ﻫﺎي ﺑﺮاﺑﺮ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﻴﺪ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫اﺳﻴﺪ از ‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮل ﻳﻚ ﻣﻮﻻر‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫‪ pH ‬ﻣﺤﻠﻮل ﻳﻚ ﻣﻮﻻر‬

‫‪Ka‬‬ ‫از ‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ از ‪ HA‬ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗــﻮان درﻳﺎﻓــﺖ ﻛــﻪ ‪ K a‬ﻣﺤﻠــﻮل ‪ HX‬از‬ ‫‪..…………..…………… HX‬‬ ‫‪ ‬اﮔﺮ ‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ از‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ‪ HA‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪57‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (50‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ زﻳﺮ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪58‬‬
 ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻗﺪرت ﺑﺎزي‬

‫ﺑﺎزﻫﺎي ﻗﻮي‪ :‬ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﮔﺮوه ‪ 1‬و ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﮔﺮوه ‪ 2‬از ‪ Ca‬ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪.‬‬

‫ﺑﺎزﻫﺎي ﻗﻮي ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﻗﻮي‪ ،‬ﺧﻮرﻧﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬از ‪ NaOH‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻟﻮﻟﻪﺑﺎزﻛﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻌﺮوفﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎزﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ‪ NH 3 :‬و آﻣﻴﻦﻫﺎ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪( CH 3 NH2‬‬

‫از ‪ NH 3‬در ﺗﻬﻴﻪي ﺷﻴﺸﻪ ﭘﺎك ﻛﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (51‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫داراي ‪ pH‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ از ‪ 7‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل …………‪..…………..………………..‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در آب ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫…………………………………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﺎي ذرهاي ﻣﺤﻠﻮل‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ……………‪..‬‬ ‫ﻣﻮﻻر ﭘﺘﺎس‬ ‫…………………‪..‬‬ ‫‪ ‬در دﻣﺎي ‪ pH ، 250 C‬ﻣﺤﻠﻮل‬

‫……………………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻣﻘﺪار ‪ K b‬در دﻣﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺮاي دو ﺑﺎز ﻓﺮﺿﻲ ‪ XOH‬و ‪ ZOH‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2 / 6  104‬و‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ pH ،‬ﻣﺤﻠﻮل ﻳﻚ ﻣﻮﻻر ‪ XOH‬از ‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮل ﻳﻚ ﻣﻮﻻر ‪ ZOH‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪59‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (52‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﺸﺎﻫﺪهﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪل آرﻧﻴﻮس‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﺳﺖ؟‬

‫اﺳﻴﺪ و ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ ﻧﻴﺘﺮو اﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻤﻲ ﺗﻔﺎوت دارد‪.‬‬ ‫‪ pH‬در ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ ……………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬رﻧﮓ ﻛﺎﻏﺬ‬

‫از ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ ‪ NaOH‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻴﺪروﻧﻴﻮم در ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ ……………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن‬

‫و ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ ‪ N2O5‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﺑﻲ ……………‪..…………..‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬ﻗﺪرت رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺤﻠﻮل‬

‫از ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ ‪ SO2‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ در ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ ……………‪..…………..‬‬

‫‪3 (4‬‬ ‫‪2 (3‬‬ ‫‪1 (2‬‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺮ‬

‫‪60‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (53‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻣﺤﻠﻮل آﻣﻮﻧﻴﺎك درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﻞ ﻧﻤﻮدن ﻣﻘﺪاري از آن در آب‪ ،‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫در ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻳﻮﻧﺶ آن ‪ mol2 .L2‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪..…………..………………..…… ‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل آن در آب ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﺎي ……………‪..…………..‬‬

‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻏﻠﻈﺖ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در ﻣﺤﻠﻮل آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ NH 3  OH   NH4  H 3 O  :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺣﻞ ﺷﺪن آن در آب ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ……………‪ ..…………..‬و ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ……………‪..…………..‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (54‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي واﻛﻨﺶ ﺧﻨﺜﻲ ﺷﺪن ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻴﺘﺮﻳــﻚ اﺳــﻴﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻣﻨﺎﺳﺐ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻳﻮنﻫﺎي )‪ K  (aq‬و )‪ NO 3 (aq‬ﻧﻘﺸﻲ در واﻛﻨﺶ ﺧﻨﺜﻲ ﺷﺪن ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻓﻘﻂ در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﻤﻚ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻧﻴﺘﺮات ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر ﻳﻮنﻫﺎ در ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﺼﻒ ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر ﻳﻮنﻫﺎ در دو ﻣﺤﻠﻮل اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺎﻗﺪ ﻳﻮنﻫﺎي )‪ H  (aq‬و )‪ OH  (aq‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪..…………..……………………..………… ‬‬

‫واﻛﻨﺶ‪ H 3 O  (aq)  OH  (aq)  2H2O(l) :‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آن ﺑﺮاﺑﺮ ……………‪..‬‬ ‫‪.…..…………… ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪61‬‬
‫اﺳﻴﺪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑــﺎ ﻳــﻚ‬ ‫………‪..…………..………………………………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (55‬ـ ﭼﻨﺪ وﻳﮋﮔﻲ زﻳﺮ در ﻣﻮرد ﻳﻚ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل‬
‫اﺳﻴﺪ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫……………‪..………………………………………..…..‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل‬

‫‪ ‬ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي‬ ‫‪ ‬ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر آﻧﻴﻮنﻫﺎ‬ ‫)‪H 3 O  (aq‬‬ ‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ‬

‫‪ ‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮلﻫﺎي ‪ NaOH‬ﺑﺮاي ﺧﻨﺜﻲ ﻧﻤﻮدن اﺳﻴﺪ‬ ‫‪pH ‬‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻓﻠﺰ ﻣﻨﺰﻳﻢ در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪي اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ‬ ‫‪ ‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ذرهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﻠﻮل‬

‫‪ ‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪7 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬

‫‪62‬‬
‫در ﻣﻘﺎﻳﺴــﻪ ﺑــﺎ‬ ‫ﺑــﺎ ……………‪..…………..‬‬ ‫اﺳــﻴﺪ‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (56‬ـ ﭼﻨﺪ وﻳﮋﮔﻲ زﻳﺮ در ﻣﻮرد ﻳﻚ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫……………‪ ..…………..…………..‬اﺳﻴﺪ ﺑﺎ ……………‪..…………..‬‬ ‫ﻳﻚ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل‬

‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻧﻴﻮم‬ ‫‪ ‬ﺷﻤﺎر آﻧﻴﻮنﻫﺎ‬

‫‪ ‬ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي‬ ‫‪ ‬ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي‬

‫‪ ‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ اﺳﻴﺪ‬ ‫‪ ‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮلﻫﺎي ‪ NaOH‬ﻻزم ﺑﺮاي ﺧﻨﺜﻲ ﻧﻤﻮدن اﺳﻴﺪ‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪي اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ‬ ‫‪ ‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ذرهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﻠﻮل‬

‫‪ ‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ‬

‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬

‫‪63‬‬
 ‫‪pH‬‬ ‫و‬ ‫‪Ka‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ‪،‬‬

‫) ‪(K a‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪي‬

‫) ‪(‬‬ ‫درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ‬

‫ﻓﺮم ﻛﻠﻲ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪﻫﺎ‪:‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪H A(aq) ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪ H (aq)  A (aq‬‬

‫‪ :‬ﻏﻠﻈﺖ اوﻟﻴﻪ‬ ‫‪M‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪ :‬ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ‬ ‫‪Mx‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ﻣﻬﻢ ‪ :‬در راﺑﻄﻪي درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ ) ‪ ، ( ‬در ﺻﻮرت‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ x‬و در ﻣﺨﺮج ﻣﻘﺪار ‪ M‬را ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬

‫) ‪(K a‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪي‬

‫راﺑﻄﻪي ﻛﻠﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪﻫﺎ ) ‪ (K a‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪H A(aq) ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪ H (aq)  A (aq‬‬

‫‪ :‬ﻏﻠﻈﺖ اوﻟﻴﻪ‬ ‫‪M‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪ :‬ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ‬ ‫‪Mx‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫)ﻏﻠﻈﺖ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ(‬

‫‪64‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در راﺑﻄﻪي ﻓﻮق اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ‪ K a‬ﺣﺪود ‪ 104‬ﻳﺎ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ از آن ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ اﮔﺮ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪ از ﺣﺪود ‪ 0/1‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ‬
‫ﺑﻮد ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻲﺗﻮان ‪ 1  ‬را ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ راﺑﻄﻪي ﻓﻮق ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ در ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ ،‬ﺑــﻪ ازاي ﻫــﺮ‬ ‫……………‪ ..…………..‬ﻣﻮﻻر ﭘﺮوﭘﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎ درﺟﻪي ﻳــﻮﻧﺶ ……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (57‬ـ در ﻣﺤﻠﻮل‬
‫ﻳﻮن‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻳﻮﻧﻴﺪه ﻧﺸﺪهي اﺳﻴﺪ وﺟﻮد دارد؟‬ ‫……………‪..…………..‬‬

‫‪176 (4‬‬ ‫‪..…………..…………… (3‬‬ ‫‪132 (2‬‬ ‫‪124 (1‬‬

‫آب‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼــﻪ‬ ‫……………‪ ..…………..‬ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘــﺮ ﮔــﺎز ﻫﻴــﺪروژن ﺳــﻴﺎﻧﻴﺪ در ……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (58‬ـ ﺑﺎ ﺣﻞ ﻧﻤــﻮدن‬
‫ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ ﻛﻪ در ﻫﺮ ‪ 20mL‬از آن ‪ 8  106‬ﻣﻮل ﻳﻮن وﺟﻮد دارد‪ ،‬درﺟﻪ ﻳــﻮﻧﺶ ﻣﺤﻠــﻮل ﻫﻴﺪروﺳــﻴﺎﻧﻴﻚ اﺳــﻴﺪ در اﻳــﻦ ﺷــﺮاﻳﻂ‬
‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪..…………..…………… (4‬‬ ‫‪0/004 (3‬‬ ‫‪0/008 (2‬‬ ‫‪0/012 (1‬‬

‫‪65‬‬
‫ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻈــﺖ ﻳــﻮن ﻫﻴــﺪروﻧﻴﻮم در‬ ‫) ‪ (HBrO2‬ﺑﺮاﺑــﺮ ……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (59‬ـ اﮔﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻳــﻮﻧﺶ اﺳــﻴﺪي ﺑﺮﻣﻮاﺳــﻴﺪ‬
‫ﻣﻮﻻر آن ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل‬

‫‪..…………..…………… (4‬‬ ‫‪2 / 5  103 (3‬‬ ‫‪5 / 0 103 (2‬‬ ‫‪2 / 5  104 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (60‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪ ﻓﺮﺿﻲ ‪ HA‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪي و درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ آن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫‪ 0/10 (1‬و ‪2 / 2  104‬‬

‫‪ 0/11 (2‬و ‪2 / 0 104‬‬

‫‪ 0/11 (3‬و ‪2 / 2  104‬‬

‫‪ 0/10 (4‬و ‪2 / 0 104‬‬

‫‪66‬‬
‫ﻟﻴﺘﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي ﻳﻮﻧﻴﺪه ﻧﺸﺪهي اﺳﻴﺪ ‪ HA‬و ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي )‪ A  (aq‬ﺑــﻪ‬ ‫………‪..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (61‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ‬
‫و ‪ 7 / 2  107‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪي ‪ HA‬در دﻣﺎي آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ………‪..…………..…………..‬‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‬

‫‪5 / 276  1016 (2‬‬ ‫‪5 / 184  1012 (1‬‬

‫‪..…………..…………………… (4‬‬ ‫‪4 / 523  1010 (3‬‬

‫‪67‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (62‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻇﺮفﻫﺎي )‪ (I‬و )‪ (II‬در دﻣﺎي ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي ﻣﺤﻠﻮل ‪ HY‬از ﻣﺤﻠﻮل ‪ HX‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻫﻴــﺪروﻧﻴﻮم در ﻣﺤﻠــﻮل ‪ HY‬ﺑــﻪ ﻏﻠﻈــﺖ‬

‫ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻧﻴﻮم در ﻣﺤﻠﻮل ‪ HX‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي و ﻧﻴﺰ ‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮل ‪ HX‬از ‪ HY‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن )‪ Y  (aq‬ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن )‪ X  (aq‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ ﻣﺤﻠﻮل ‪ HX‬ﺑﻪ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ ﻣﺤﻠﻮل ‪ HY‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 300‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﺣﺠﻢﻫﺎي ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎر ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در ﻇﺮف )‪ (I‬ﻛﻢﺗﺮ از ﻇﺮف )‪ (II‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪68‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (63‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻮل دو اﺳﻴﺪ ‪ HA‬و ‪ HD‬در دﻣﺎي ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ‬
‫درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه )ﻣﻮل ﺑﺮ ﻟﻴﺘﺮ(‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل‬

‫‪[HA] ‬‬ ‫‪4 / 0 102‬‬ ‫……………‪[A  ]  ..…………..‬‬ ‫‪HA‬‬

‫……………‪[HD]  ..…………..‬‬ ‫‪[H 3 O  ]  1 / 0 104‬‬ ‫‪HD‬‬

‫‪ ‬ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي ﻣﺤﻠﻮل ‪ HA‬از ﻣﺤﻠﻮل ‪ HD‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪي ‪ HA‬ﺑﻪ ‪ HD‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 320‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ HA ‬و ‪ HD‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻴﺘﺮواﺳﻴﺪ و ﻓﺮﻣﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ ‪ HA‬ﺑﻪ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ ‪ HD‬ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﻴﻖ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3/5‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪69‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (64‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳــﻪ ﻣﺤﻠــﻮل از اﺳــﻴﺪ ﻓﺮﺿــﻲ ‪ HA‬را در دﻣــﺎي ﻣﻌــﻴﻦ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه )ﻣﻮل ﺑﺮ ﻟﻴﺘﺮ(‬

‫ﺷﻤﺎر ﻣﺤﻠﻮل‬
‫] ‪[H ‬‬ ‫] ‪[A ‬‬ ‫]‪[HA‬‬

‫‪8 / 0 105‬‬ ‫……………‪..…………..‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪4 / 0 104‬‬ ‫‪b‬‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪d‬‬ ‫‪4 / 0 103‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ ‬ﻗﺪرت اﺳﻴﺪي ﻣﺤﻠﻮل )‪ (1‬از ﻣﺤﻠﻮل )‪ (2‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﻴﺪي ﻣﺤﻠﻮل )‪ (3‬از دو ﻣﺤﻠﻮل دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻘﺪار ‪ a‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4 / 0 104 mol.L1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ‪ b‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪d‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ در ﻣﺤﻠﻮل )‪ (2‬ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻮل )‪ (3‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬درﺻﺪ ﻳﻮﻧﺶ درﻣﺤﻠﻮل )‪ (1‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 16/7‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬

‫‪70‬‬
‫ﻣﻮﻻر دي ﻛﻠﺮواﺗﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ )‪ ، (Cl2CHCOOH‬ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻫﻴــﺪروﻧﻴﻮم )ﺑــﺮ ﺣﺴــﺐ‬ ‫………‪..………….‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (65‬ـ در ﻣﺤﻠﻮل‬
‫‪..…………..…………… mol.L‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﻣﻮل ﺑﺮ ﻟﻴﺘﺮ( و درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟ ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﻳﻦ اﺳﻴﺪ را در دﻣــﺎي آزﻣــﺎﻳﺶ ﺑﺮاﺑــﺮ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪) .‬ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫‪ 1 / 5  102 (2‬و ‪0/25‬‬ ‫‪ 1 / 5  102 (1‬و ‪0/33‬‬

‫‪ 2 / 0 102 (4‬و ‪0/33‬‬ ‫‪ 2 / 0 102 (3‬و ‪0/25‬‬

‫‪71‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (66‬ـ ﻣﻘﺪار ……………‪ ..…………..‬ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﭘﺮوﭘﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳــﻴﺪ )‪ (CH 3 CH2COOH‬را در ﻣﻘــﺪاري آب ﺣــﻞ ﻧﻤــﻮده و‬
‫ﺣﺠــﻢ ﻣﺤﻠــﻮل را ﺑــﺎ آب ﻣﻘﻄــﺮ ﺑــﻪ …………‪ ..‬ﻣﻴﻠــﻲ ﻟﻴﺘــﺮ ﻣﻲرﺳــﺎﻧﻴﻢ‪ .‬اﮔــﺮ ﺑﻌــﺪ از ﺑﺮﻗــﺮاري ﺗﻌــﺎدل‪ ،‬ﻏﻠﻈــﺖ ﻳــﻮن ﭘﺮوﭘــﺎﻧﻮات ﺑﺮاﺑــﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪي و درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ اﻳﻦ اﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺪاﻣﻨــﺪ؟ )ﻋــﺪدﻫﺎ را از راﺳــﺖ ﺑــﻪ ﭼــﭗ‬ ‫‪..…………..…………… mol.L‬‬
‫‪1‬‬

‫) ‪(H  1 , C  12 O  16 : g.mol 1‬‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫‪ 1 / 0 105 (2‬و ‪0/025‬‬ ‫‪ 1 / 0 104 (1‬و ‪2/5‬‬

‫‪ 1 / 0 105 (4‬و ‪2/5‬‬ ‫‪ 1 / 0 104 (3‬و ‪0/025‬‬

‫‪72‬‬
‫ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز آﻣﻮﻧﻴﺎك )در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ ( STP‬را در ﻣﻘﺪاري آب ﺣﻞ ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ اﻓﺰودن آب ﺧﺎﻟﺺ‪،‬‬ ‫…………………‪..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (67‬ـ ﻣﻘﺪار‬
‫ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘــﺮ ﻣﻲرﺳــﺎﻧﻴﻢ‪ .‬اﮔــﺮ در ﺣﺎﻟــﺖ ﺗﻌــﺎدل در دﻣــﺎي ‪ 250 C‬ﻏﻠﻈــﺖ ‪ ،‬ﻳــﻮن ﻫﻴـﺪروﻧﻴﻮم ﺑﺮاﺑــﺮ‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫ﺣﺠﻢ ﻣﺤﻠﻮل را ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ ﺑﺎزي ) ‪ (K b‬و درﺻﺪ ﻳﻮﻧﺶ آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑـﻪ ﭼــﭗ‬ ‫‪..…………..…………… mol.L‬‬
‫‪1‬‬

‫ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫‪ 2 / 0 105 (2‬و ‪0/002‬‬ ‫‪ 1 / 0 106 (1‬و ‪0/2‬‬

‫‪ 1 / 0 106 (4‬و ‪0/002‬‬ ‫‪ 2 / 0 105 (3‬و ‪0/2‬‬

‫‪73‬‬
‫ﻣﻮﻻر اﺳﻴﺪ ﻓﺮﺿﻲ ‪ ، HA‬ﻣﺠﻤﻮع ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي ﺗﻌــﺎدﻟﻲ ﮔﻮﻧــﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟــﻮد در آب‬ ‫……‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (68‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﻣﺤﻠﻮل‬
‫ﻣﻮﻻر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﻳﻦ اﺳﻴﺪ در دﻣﺎي آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ……………‪..…………..‬‬

‫‪2 / 05  104 (4‬‬ ‫‪2 / 66  103 (3‬‬ ‫‪1 / 05  104 (2‬‬ ‫‪1 / 66  103 (1‬‬

‫‪74‬‬
‫ﻣﻮﻻر اﺳﻴﺪ ‪ HA‬در دﻣﺎي ‪ ، 200 C‬ﻣﺠﻤﻮع ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﮔﻮﻧــﻪﻫﺎي‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (69‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﻣﺤﻠﻮل‬
‫ﻣﻮﻻر و در ﻣﺤﻠﻮل دﻳﮕﺮي از ﻫﻤﺎن اﺳﻴﺪ )‪ (HA‬در دﻣﺎي ‪ ، 200 C‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 20mL‬ﻣﺤﻠﻮل‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد در آب ﺑﺮاﺑﺮ ……………‪..…………..‬‬

‫‪ 2 / 16  1018‬ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻳﻮﻧﻴﺪه ﻧﺸﺪهي ‪ HA‬وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ ﻣﺤﻠﻮل اول ﺑﻪ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ ﻣﺤﻠﻮل دوم ﻛﺪام اﺳــﺖ؟‬
‫)ﻋﺪد آووﮔﺎدرو را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 6 / 0 1023‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪2/25 (4‬‬ ‫‪0/75 (3‬‬ ‫‪0/94 (2‬‬ ‫‪1/18 (1‬‬

‫‪75‬‬
 ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ‪pH‬‬

‫ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ‪:‬‬

‫ﻋﺪد‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪10‬‬

‫ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0/3‬‬ ‫‪0 /5‬‬ ‫‪0/7‬‬ ‫‪0/85‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪100/ 3  2 ، 100/ 5  3 ، 100/ 7  5 ، 100/ 85  7‬‬

‫‪pH‬‬ ‫رواﺑﻂ ﻻزم ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬

‫‪[H ][OH ]  1014‬‬

‫‪ :‬در اﺳﻴﺪﻫﺎ‬

‫‪ :‬در ﺑﺎزﻫﺎ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻇﺮﻓﻴﺖ )‪ (n‬ﺑﺮاي ‪ NH 3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪76‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (70‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ از ﻛﺮﺑﻨﻴﻚ اﺳﻴﺪ در دﻣﺎي ‪ ، 250 C‬ﻧﺴﺒﺖ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻧﻴﻮم ﺑــﻪ ﻏﻠﻈــﺖ ﻳــﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴــﻴﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ pH ،‬اﻳﻦ ﻣﺤﻠﻮل ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ……………‪..…………..‬‬

‫‪..…………..…………… (4‬‬ ‫‪2/3 (3‬‬ ‫‪3/3 (2‬‬ ‫‪3/7 (1‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺑﻪ ﻏﻠﻈــﺖ ﻳــﻮن ﻫﻴــﺪروﻧﻴﻮم ﺑــﻪ ﺗﻘﺮﻳــﺐ ﭼﻨــﺪ‬ ‫…………………………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (71‬ـ در‬
‫اﺳﺖ؟ )دﻣﺎي ﺧﻮن را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 250 C‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪( .‬‬

‫‪..…………..…………… (4‬‬ ‫‪6/3 (3‬‬ ‫‪9/2 (2‬‬ ‫‪4/6 (1‬‬

‫‪77‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘــــﺮ آن‬ ‫در ﻫــــﺮ ……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴــــﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (72‬ـ ‪ pH‬ﻣﺤﻠــــﻮﻟﻲ از ﭘﺘﺎﺳــــﻴﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴــــﻴﺪ در دﻣــــﺎي ‪250 C‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ‪ KOH‬وﺟﻮد دارد ﭼﻨﺪ اﺳﺖ و ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ در آن ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻫﻴــﺪروﻧﻴﻮم اﺳــﺖ؟‬ ‫……………‪..…………..‬‬

‫)ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫) ‪(H  1 , O  16 , K  39: g.mol 1‬‬

‫‪ 11/4 (2‬ـ ‪1 / 2  1012‬‬ ‫‪ 12/6 (1‬ـ ‪1 / 6  1011‬‬

‫‪ 11/4 (4‬ـ ‪1 / 6  1011‬‬ ‫‪ 12/6 (3‬ـ ‪1 / 2  1012‬‬

‫در دﻣﺎي ‪ 250 C‬ﭼﻨﺪ اﺳﺖ و در اﻳــﻦ ﻣﺤﻠــﻮل‪،‬‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (73‬ـ ‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ از ﺳﺪﻳﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ‬
‫ﻏﻠﻈــــﺖ ﻳــــﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴــــﻴﺪ ﭼﻨــــﺪ ﺑﺮاﺑــــﺮ ﻏﻠﻈــــﺖ ﻳــــﻮن ﻫﻴــــﺪروﻧﻴﻮم اﺳــــﺖ؟ )ﻋــــﺪدﻫﺎ را از راﺳــــﺖ ﺑــــﻪ ﭼــــﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴــــﺪ(‬
‫) ‪(H  1 , O  16 , Na  23 : g.mol 1‬‬

‫‪ 10/6 (2‬ـ ‪1 / 8  108‬‬ ‫‪ 11/3 (1‬ـ ‪1 / 6  107‬‬

‫‪ 10/6 (4‬ـ ‪1 / 6  107‬‬ ‫‪ 11/3 (3‬ـ ‪1 / 8  108‬‬

‫‪78‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲ ﮔــﺮم‬ ‫ﻫﺮ ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ آن ……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (74‬ـ ﻏﻠﻄﺖ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻧﻴﻮم در ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ از ﺳﺪﻳﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﻛﻪ در‬
‫ﻣﻮﻻر ﭘﺮوﭘﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎ درﺻﺪ ﻳــﻮﻧﺶ ﻣﻌــﺎدل‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫‪ NaOH‬وﺟﻮد دارد ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ در ﻣﺤﻠﻮل‬
‫درﺻﺪ اﺳﺖ؟‬ ‫……………‪..…………..‬‬

‫) ‪(H  1 , O  16 , Na  23 : g.mol 1‬‬

‫‪0/05 (4‬‬ ‫‪0/5 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪0/2 (1‬‬

‫ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘــﺮ آب‬ ‫‪ STP‬در ……………‪..…………..‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز آﻣﻮﻧﻴﺎك در ﺷﺮاﻳﻂ‬ ‫‪ (75‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ‬
‫ﺑﺎﺷــﺪ ‪ pH‬ﻣﺤﻠــﻮل ﺣﺎﺻــﻞ ﺑــﻪ ﺗﻘﺮﻳــﺐ ﭼﻨــﺪ اﺳــﺖ و‬ ‫و درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺑﺮاﺑــﺮ ……………‪..…………..‬‬ ‫ﻣﻘﻄﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺣﻞ ﺷﻮد‬
‫ﻣــﻮﻻر ﻧﻴﺘﺮﻳــﻚ اﺳــﻴﺪ‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ در ﻣﺤﻠﻮل ﺣﺎﺻﻞ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑــﺮ ﻏﻠﻈــﺖ ﻳــﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴــﻴﺪ در ﻣﺤﻠــﻮل‬
‫اﺳﺖ؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫‪ 10/3 (2‬ـ ‪2  108‬‬ ‫‪ 11/7 (1‬ـ ‪5  109‬‬

‫‪ 11/7 (4‬ـ ‪2  108‬‬ ‫‪ 10/3 (3‬ـ ‪5  109‬‬

‫‪79‬‬
‫درﺻــﺪ ﺧــﺎﻟﺺ‪ ،‬ﺑــﺎ ﭼﻨــﺪ ﻟﻴﺘــﺮ ﻣﺤﻠــﻮل اﺳــﻴﺪ ﻗــﻮي ﺑــﺎ‬ ‫ﻛﺮﺑﻨﺎت ………………‪..‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﺳﺪﻳﻢ‬ ‫……………‪..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (76‬ـ ﻣﻘﺪار‬
‫ﺧﻨﺜﻲ ﻣﻲﺷﻮد؟‬ ‫……………‪..…………..‬‬

‫) ‪(C  12 , O  16 , Na  23 : g.mol 1‬‬

‫‪5/0 (4‬‬ ‫‪4/0 (3‬‬ ‫‪2/5 (2‬‬ ‫‪2/0 (1‬‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠــﻮل آﻣﻮﻧﻴــﺎك‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎ‬ ‫………‪..………….‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (77‬ـ‬
‫و درﺻﺪ ﻳﻮﻧﺶ ﻣﻌﺎدل ‪ 2‬درﺻﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻨﺜﻲ ﻣﻲﺷﻮد؟ ﻫﺮ دو ﻣﺮﺣﻠﻪي ﻳــﻮﻧﺶ ﺳــﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﺳــﻴﺪ را ﻛﺎﻣــﻞ‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪100 (4‬‬ ‫‪75 (3‬‬ ‫‪50 (2‬‬ ‫‪25 (1‬‬

‫‪80‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ اﺳــﻴﺪ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ …………………‪..‬‬ ‫‪pH ‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (78‬ـ ………………‪ ..‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺎرﻳﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺑﺎ …………‪.‬‬

‫‪ pH ‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻨﺜﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺎ ……………‪..‬‬ ‫ﺗﻚ ﭘﺮوﺗﻮن‬

‫‪0/04 (4‬‬ ‫‪0/025 (3‬‬ ‫‪0/02 (2‬‬ ‫‪0/01 (1‬‬

‫‪81‬‬
‫ﻣﺤﻠــﻮل ﻧﻴﺘﺮﻳــﻚ اﺳــﻴﺪ ﺑــﺎ‬ ‫‪..……… mL‬‬ ‫‪ pH ‬را ﺑــﺎ‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎ ……………‪..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (79‬ـ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ‪150mL‬‬
‫‪ pH  1‬ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻤﻮده و ‪ 250mL‬آب ﺑﻪ آن ﺑﻴﻔﺰاﻳﻴﻢ‪ pH ،‬ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭼﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪0/9 (4‬‬ ‫‪0/1 (3‬‬ ‫‪1/1 (2‬‬ ‫‪1/9 (1‬‬

‫‪82‬‬
‫ﻣﺤﻠــﻮل ﭘﺘﺎﺳــﻴﻢ ﻫﻴـﺪروﻛﺴـــﻴﺪ ﺑــﺎ‬ ‫……………‪..…………..‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﺑﺮﻣﻴــﺪ را در‬ ‫……………‪..‬‬ ‫ﺗﺴـﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (80‬ـ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫وارد ﻛﻨﻴﻢ ﭘﺲ از ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺪن واﻛﻨﺶ در دﻣﺎي ‪ pH ، 25C‬ﻣﺤﻠﻮل ﺣﺎﺻــﻞ ﻛــﺪام ﺧﻮاﻫــﺪ ﺑــﻮد؟ )از ﺗﻐﻴﻴــﺮ‬ ‫…………‪..…………..………….‬‬

‫ﺣﺠﻢ ﻧﺎﺷﻲ از اﻓﺰودن ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﺑﺮﻣﻴﺪ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪12/3 (4‬‬ ‫‪11/4 (3‬‬ ‫‪2/6 (2‬‬ ‫‪1/7 (1‬‬

‫‪83‬‬
‫‪، pH ‬‬ ‫و ﺑــﺎ……………‪..…………..‬‬ ‫‪ HA‬ﺑﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﺳــﻴﺪي ……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (81‬ـ در ﻣﻮرد ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ از اﺳﻴﺪ‬
‫)‪(H  1 , A  59: g.mol 1‬‬ ‫ﭼﻨﺪ وﻳﮋﮔﻲ زﻳﺮ در دﻣﺎي ‪ 25C‬درﺳﺖ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫آـ ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ اﺳﻴﺪ‪4  103 mol.L1 :‬‬
‫ب ـ درﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ اﺳﻴﺪ‪0/33 :‬‬
‫پ ـ ﺟﺮم اﺳﻴﺪ ﺣﻞ ﺷﺪه در ﻫﺮ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل‪ 0/36 :‬ﮔﺮم‬
‫] ‪[H ‬‬
‫‪2 / 5  109 :‬‬ ‫تـ‬
‫] ‪[OH ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪84‬‬
‫‪ pH ‬ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫــﺎي‬ ‫……………‪...‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (82‬ـ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﺤﻠﻮل دي ﻓﻠﻮﺋﻮرو اﺗﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ )‪ (F2CHCOOH‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮﻻر ﺑﺎﺷﺪ در ﺟﻪي ﻳﻮﻧﺶ و ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻮﻧﺶ اﻳــﻦ اﺳــﻴﺪ ﺑــﻪ ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﻛﺪاﻣﻨــﺪ؟ )ﻋــﺪدﻫﺎ را از‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ……………‪..…………..‬‬ ‫ﻳﻮﻧﻴﺪه ﻧﺸﺪهي اﺳﻴﺪ‬
‫راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪2 / 0 103 ، 0/25 (2‬‬ ‫‪5 / 0 104 ، 0/2 (1‬‬

‫‪5 / 0 104 ، 0/25 (4‬‬ ‫‪2 / 0 103 ، 0/2 (3‬‬

‫‪85‬‬
‫ﻣﻮﻻر ﺑﻮﺗﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ ) ‪ (K a  6  105‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮل ……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (83‬ـ‬

‫‪3/2 (4‬‬ ‫‪2/9 (3‬‬ ‫‪3/1 (2‬‬ ‫‪2/7 (1‬‬

‫‪86‬‬
‫‪ (K a ‬ﺑـــﺎ درﺟـــﻪي ﻳـــﻮﻧﺶ ﻣﺤﻠـــﻮل‬ ‫‪..…………..…………… )HA‬‬ ‫ﺗﺴـــﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (84‬ـ ﭼﻨﺎنﭼـــﻪ درﺟـــﻪي ﻳـــﻮﻧﺶ ﻣﺤﻠـــﻮل‬
‫‪ pH ‬اﺳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫــﺎي ﻳﻮﻧﻴــﺪه ﻧﺸــﺪهي ‪ HA‬ﺑــﺮ ﺣﺴــﺐ‬ ‫……………‪..‬‬ ‫ﻣﻮﻻر ‪ HB‬ﻛﻪ داراي‬ ‫……………‪..…………..‬‬

‫‪ mol.L1‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪6 / 4  102 (4‬‬ ‫‪3 / 3  103 (3‬‬ ‫‪1 / 6  103 (2‬‬ ‫‪8 / 0 102 (1‬‬

‫‪87‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (85‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫»ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺑﻪ ‪ 4‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ﻫﻴﺪرو ﺑﺮﻣﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎ ‪ pH‬ﺑﺮاﺑﺮ ………………‪ ، .‬ﻣﻘﺪار ……………‪ .‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ آب اﺿــﺎﻓﻪ ﻛﻨــﻴﻢ‪،‬‬
‫‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ ………… ﻣﻲرﺳﺪ‪«.‬‬
‫آـ ‪ 2/7‬ـ ‪ 4‬ـ ‪3‬‬
‫ب ـ ‪ 1/4‬ـ ‪ 16‬ـ ‪2/1‬‬
‫پ ـ ‪ 2/7‬ـ ‪ 36‬ـ ‪3/7‬‬
‫ت ـ ‪ 1/8‬ـ ‪ 396‬ـ ‪3/8‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪88‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (86‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫»ﺑﺎ اﻓﺰودن …………………‪ .‬ﻣﻴﻠﻲ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺑﻪ ‪ 5‬ﻣﻴﻠــﻲ ﻟﻴﺘــﺮ ﭘﺘــﺎس ﺑــﺎ ‪ pH‬ﺑﺮاﺑــﺮ …………… ‪ pH‬ﻣﺤﻠــﻮل ﺑــﻪ ……………‪.‬‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ«‬
‫آـ ‪ 5‬ـ ‪ 12/7‬ـ ‪13‬‬
‫ب ـ ‪ 25‬ـ ‪ 11/2‬ـ ‪10/6‬‬
‫پ ـ ‪ 45‬ـ ‪ 11/8‬ـ ‪10/8‬‬
‫ت ـ ‪ 995‬ـ ‪ 12‬ـ ‪9/7‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪89‬‬
‫‪pH ‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺑﻪ ………………‪ ..‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑــﺎ ……………‪..…………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (87‬ـ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ؟‬ ‫‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ ……………‪..…………..‬‬ ‫ﻛﻪ‬

‫‪96 (4‬‬ ‫‪16 (3‬‬ ‫‪8 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬

‫‪90‬‬
 ‫ﺷﻮﻳﻨﺪهﻫﺎي ﺧﻮردﻧﺪه‪ ،‬ﺿﺪ اﺳﻴﺪﻫﺎ‬

‫)‪H  (aq)  OH  (aq)  H2O(l‬‬ ‫ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺎر ﺷﻮﻳﻨﺪهﻫﺎي ﺧﻮرﻧﺪه‪:‬‬

‫ﺷﻴﺮهي ﻣﻌﺪه‪ :‬روزاﻧﻪ ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 3‬ﻟﻴﺘﺮ ﺗﺮﺷﺢ ﻣﻲﺷﻮد‪ pH ، [H  ]  0 / 03 mol.L1 ،‬ﺣﺪود ‪1/5‬‬

‫‪pH  3 / 7 ، [H  ]  2  10 4mol.L1‬‬ ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در زﻣﺎن اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﻌﺪه‪:‬‬

‫ﺿﺪ اﺳﻴﺪﻫﺎ‪ :‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺑﺎزي دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻨﺜﻲ ﻛﺮدن ﺷﻴﺮهي ﻣﻌﺪه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﺿﺪ اﺳﻴﺪ ﻣﻬﻢ‪:‬‬

‫‪NaHCO 3‬‬ ‫‪ 2‬ـ ﺟﻮش ﺷﻴﺮﻳﻦ‪:‬‬ ‫‪Mg(OH)2‬‬ ‫‪ 1‬ـ ﺷﻴﺮ ﻣﻨﻴﺰي‪:‬‬

‫‪Al(OH) 3‬‬ ‫‪ 4‬ـ ﻣﺨﻠﻮط ‪ NaHCO 3‬و‬ ‫‪Al(OH) 3‬‬ ‫‪ 3‬ـ ﻣﺨﻠﻮط ‪ Mg(OH)2‬و‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (88‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻮﻳﻨﺪهي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺤﻠﻮل رﻗﻴــﻖ‬ ‫‪ ‬اﮔﺮ ﻣﻮادي ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ داراي ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ……………‪..…………..‬‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﻤﻚﻫﺎي ﻣﺤﻠﻮل در آب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫…………‪..…………..……………………….‬‬ ‫‪ ‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺷﻮﻳﻨﺪهﻫﺎي ﺧﻮرﻧﺪه‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ‪ « NaOH  RCOOH  » :‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ ﻣﻮادي ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺑﺎزي دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﻨﻔﺲ ﺑﺨﺎرات ﻣﺤﻠﻮل ﻏﻠﻴﻆ ﺳﺪﻳﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ‪ ،‬آﺳﻴﺐ ﺟﺪي ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪91‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (89‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻣﺠﻤــﻮع ﺿــﺮاﻳﺐ اﺳــﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻣــﻮاد ﺑﺮاﺑــﺮ ……………‪..‬‬ ‫ﺑﺎ ﺷﻴﺮهي ﻣﻌﺪه‬ ‫…………‪..…………..………………..‬‬ ‫‪ ‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮﺧﻼف اﺳﻴﺪﻫﺎ و ﻳﺎ ﺑﺎزﻫﺎ‪ pH ،‬ﻣﺤﻠﻮل ﻛﻠﻴﻪي ﻧﻤﻚﻫﺎ در آب ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 7‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺟﻮش ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺿﺪ اﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﻤﻪي ﺿﺪ اﺳﻴﺪﻫﺎ دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻚ ﻳﻮن ‪ OH ‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﻟﻴﺘﺮ ﺷﻴﺮهي ﻣﻌﺪه ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ ﺟﻮش ﺷﻴﺮﻳﻦ ﭼﻨــﺪ ﻣﻴﻠــﻲ‬ ‫)‪ 12‬ـ ‪ 1‬ـ ‪ (90‬ـ در زﻣﺎن اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﻌﺪه از واﻛﻨﺶ ﻛﺎﻣﻞ ………………‪..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ‬
‫ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ )ﭘﺲ از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ‪ ( STP‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪44/8 (4‬‬ ‫‪33/6 (3‬‬ ‫‪22/4 (2‬‬ ‫‪11/2 (1‬‬

‫‪92‬‬
@DVD_Kounkori

1
 ‫ﺷﻴﻤﻲ دوازدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم ـ آﺳﺎﻳﺶ و رﻓﺎه در ﺳﺎﻳﻪي ﺷﻴﻤﻲ‬

‫ﻋﻠﻢ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ‬

‫اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ‪:‬‬

‫ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻨﺪر و آذرﺧﺶ آﻏﺎزﮔﺮ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻠﻤﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧـﺮژي‪ :‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎﺗﺮي‪ ،‬ﺳﻠﻮلﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺳﻠﻮﻫﺎي ﺳﻮﺧﺘﻲ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد در ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠـﺐ‪ ،‬ﺳـﻤﻌﻚ‪ ،‬اﻧـﺪام‬

‫ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه‪ ،‬ﺧﻮدروﻫﺎي ﺑﺮﻗﻲ‪ ،‬راﻳﺎﻧﻪي ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ‬

‫ﭼﺮاغ ﺧﻮرﺷﻴﺪي = ﻻﻣﭗ ‪ + LED‬ﺳﻠﻮل ﺧﻮرﺷﻴﺪي ‪ +‬ﺑﺎﺗﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﺷﺎرژ‬

‫‪2‬ـ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد‪ :‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻫﻦ ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺣﻠﺒﻲ‪ ،‬ﺳﺪﻳﻢ‪ ،‬آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻫﻴﺪروژن و ‪ ....‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻴﻔﻲ‪ :‬ﺳﺎﺧﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﺮاوردهﻫﺎي داروﻳﻲ‪ ،‬ﻏﺬاﻳﻲ و ‪....‬‬

‫ﭼﻨﺪ وﻳﮋﮔﻲ دﻳﮕﺮ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ‪:‬‬

‫در راﺳﺘﺎي اﺻﻮل ﺷﻴﻤﻲ ﺳﺒﺰ ﻗﺮار دارد )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺳﻮﺧﺘﻲ( ـ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳـﻄﺢ رﻓـﺎه و آﺳـﺎﻳﺶ )ﻗﻄﺎرﻫـﺎي‬

‫ﺑﺮﻗﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل اﻳﻤﻦ آب آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻲ‪ ،‬درﻣﺎن و ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻘﺾ ﻋﻀﻮ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ روﺷﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ و ﺳﺮﻣﺎﻳﺶ(‪.‬‬

‫دو رﻛﻦ اﺳﺎﺳﻲ در ﻓﻨﺎوري اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ‪1 :‬ـ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﻨﺎﺳﺐ ‪ 2‬ـ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺮژي )ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪1‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ……………………………… ‬ﻳﻜﻲ از ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﻋﻠﻢ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺪون ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻓﻘـﻂ از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪي اﻟﻜﺘﺮون‪ ،‬ﺑﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ……………………………… ﺑﺨﺸﻲ از اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺻﺮف ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ذرهﻫﺎي ﺑﺎردار ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻮنﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ……………………………..……… ‬در ﺑﻬﺒﻮد ﺧﻮاص ﻣﻮاد و ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺮژي ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ﻣﻔﻬﻮم و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ‬

‫ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ‪ :‬ﺑﺎر ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﺮ اﺗﻢ ﺑﺎ ﻓﺮض ﻳﻮﻧﻲ ﺑﻮدن ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ‪.‬‬

‫‪ SLvº SÃÎoË ÁIÀ·»oT§²H jHk÷U ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ = [½»o¬ Á½nIμ{ ·I§Ä jkø ] -‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ‬ ‫‪ º¼Ä pH uQ ´UH ·A ¾M ½k{ ½jHj ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪IÀkº¼ÃQ ·jo¨ ÆoÎ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻟﻮوﻳﺲ‪:‬‬

‫‪P4 ، Fe‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪O2‬‬ ‫‪1‬ـ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ آزاد ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ آﻫﻦ و ﮔﻮﮔﺮد ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪S2‬‬ ‫و‬ ‫‪Fe 3 ‬‬ ‫‪2‬ـ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻳﻮن ﺗﻚ اﺗﻤﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎر ﻳﻮن اﺳﺖ ﻣﺜﻼً در‬

‫‪ +3‬و ‪ -2‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﻠﺰﻫﺎي‬ ‫ﻓﻠﺰﻫﺎي‬
‫‪O‬‬ ‫‪I ,Br ,Cl‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪Sc‬‬ ‫‪Zn‬‬ ‫‪Ag‬‬ ‫ﻓﻠﺰﻫﺎي واﺳﻄﻪ‬ ‫‪Al‬‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﮔﺮوه ‪2‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪1‬‬
‫‪ 1‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪2‬‬ ‫ﻋﻨﺼﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫ﻧﺎﻓﻠﺰي ﻛﻢﺗﺮي دارﻧﺪ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 1‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻫﻴﺪروژن در ﻫﻴﺪرﻳﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰي )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ CaH2 ، NaH‬و ‪ (...‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ -1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 2‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﻚ ﻣﺎده ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ O  O‬ﻳﺎ ‪ O  F‬وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﻛﺴﻴﮋن دﻳﮕﺮ ‪ -2‬ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 3‬ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎ در ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ و در ﻳﻚ ﻳﻮن ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎر ﻳﻮن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي زﻳﺮ‪ ،‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ زﻳﺮ آن ﺧﻂ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫داﻣﻨﻪي ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ‬

‫داﻣﻨﻪي ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ 1‬و ‪ 2‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﻘﻂ ﻋﺪدﻫﺎي اﻛﺴﺎﻳﺶ ‪ +1‬و ‪ +2‬دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬
 ‫‪2‬ـ اﻏﻠﺐ ﻓﻠﺰﻫﺎي واﺳﻄﻪ ﻋﺪدﻫﺎي اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻠﺰﻫﺎي واﺳﻄﻪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ 30Zn ، 21Sc‬و ‪ ( 47 Ag‬در ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﺧﻮد ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻧﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻠﺰ‬
‫‪21Sc‬‬ ‫‪30Zn‬‬ ‫‪47 Ag‬‬
‫ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ‬ ‫‪+3‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫‪+1‬‬

‫‪3‬ـ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﮔﺮوه ‪ ،13‬ﺑﻮر )‪ ، (5 B‬آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ )‪ (13 Al‬وﮔﺎﻟﻴﻢ )‪ ( 31 Ga‬در ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﺧﻮد ﻓﻘﻂ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ‪ +3‬دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ 14‬ﺗﺎ ‪ 17‬ﻋﺪدﻫﺎي اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزهي ﺗﻐﻴﻴﺮات آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻛﺮﺑﻦ در ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺑﻪ روش اﻣﺘﻴﺎزدﻫﻲ‪:‬‬

‫اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن داراي اﻣﺘﻴﺎز ‪ ، -1‬اﻣﺎ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮﺗﺮ از ﺧﻮد )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ O‬و ‪ ( N‬ﺑـﻪ ازاي ﻫـﺮ‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪ داراي اﻣﺘﻴﺎز ‪ +1‬ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (2‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰي در دو ﮔﻮﻧﻪي داده ﺷﺪه ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ؟‬

‫‪ NF3 O‬و ………………‪……………………..‬‬ ‫بـ‬ ‫‪NaAl(OH)4‬‬ ‫و‬ ‫…………………………………‬ ‫آـ‬

‫‪Br2O2‬‬ ‫و‬ ‫ـ ……………‪………………………….‬‬ ‫ت‬ ‫‪SeOBr2‬‬ ‫و‬ ‫پ ـ ………………‪………………….‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪6‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (3‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ﻓﺮﻣـﻮل ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ …………‪………………………………….‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮوم در ﻳﻜـﻲ از ﻧﻤﻚﻫـﺎي آن ﺑـﻪ‬
‫‪ +21‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫……‪………………………………..‬‬ ‫‪ ‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻛﺮﺑﻦ در ﻫﻴﺪروژن ……………………………… از ﻋﺪد اﻛﺴـﺎﻳﺶ ﻛـﺮﺑﻦ در ﻛـﺮﺑﻦ‬
‫ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﻔﺎوت ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ دو اﺗﻢ ﻧﻴﺘﺮوژن در ﻧﻤﻚ ……………‪ ……………………………………..‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 8‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي در ‪ AgH2 PO2‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي در ………‪………………………………..‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛـﺮﺑﻦ و ﻧﻴﺘـﺮوژن ﺑـﻪ‬ ‫……………‪………………………………………………..‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (4‬ـ در ﺗﺒﺪﻳﻞ‪:‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﻨﺪ درﺟﻪ اﺳﺖ؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬

‫‪ 0 (4‬و ‪2‬‬ ‫‪ 2 (3‬و ‪0‬‬ ‫‪ 0 (2‬و ‪1‬‬ ‫‪ 2 (1‬و ‪1‬‬

‫‪7‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (5‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻋــﺪد اﻛﺴــﺎﻳﺶ اﻛﺴــﻴﮋن در …………‪ ………………………….‬از ﻋــﺪد اﻛﺴــﺎﻳﺶ اﻛﺴــﻴﮋن در ……‪………………………………..‬‬

‫ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﻨﮕﻨﺰ در ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺑﺮم در ………‪……………………………..‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ……………………………… ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 16‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ در ﻣﻮﻟﻜﻮل ……………………………………… اﺳﻴﺪ ﺑـﺎ ﻋـﺪد اﻛﺴـﺎﻳﺶ ﻛـﺮﺑﻦ در ﻣﻮﻟﻜـﻮل‬
‫……………………………… ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﻔــﺎوت ﻋــﺪد اﻛﺴــﺎﻳﺶ دو اﺗــﻢ ﻓﺴــﻔﺮ در ‪ (PH4 ) 3 PO4‬ﺑﺮاﺑــﺮ ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﻋــﺪد اﻛﺴــﺎﻳﺶ ﻛــﺮﺑﻦ در واﻛــﻨﺶ ﺳــﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣــﻞ‬
‫……………………………… اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (6‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ +7‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﮔﺮد در ……………………………………‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ HN 3‬ﺑﺎ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﺎﻟﻴﻢ در ………………………………‬ ‫‪ ‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ‪ N‬در‬

‫‪ ‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ……………………………… در ‪ [Mn(H2O) 3 (NH 3 )4 Cl2 ]3‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ +7‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫…………‪………………………….‬‬ ‫‪ ‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻧﻴﻜﻞ در ‪ NiCl 3 (OH) 3‬ﺑﺎ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﮔﺮد در‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪9‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (7‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﻪ اﺗﺎﻧﻮﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫……………‪………………………..‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺒﺪﻳﻞ‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ در واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ……………………………………… ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 18‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ در واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻧﺎﻗﺺ اﺗﺎﻧﻮل ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 8‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻫﺮ ﻳـﻚ از اﺗﻢﻫـﺎي ﻛـﺮﺑﻦ در واﻛـﻨﺶ ﺳـﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣـﻞ ……………………………… و واﻛـﻨﺶ ﺳـﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫……………………………… ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ……………………………… ﺗﻔﺎوت ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺎ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 10‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪10‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (8‬ـ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐ زﻳﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﭼﻨﺪ اﺳﺖ و در ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣـﻞ اﻳـﻦ ﻣـﺎده‪ ،‬ﻣﺠﻤـﻮع ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ )ﻋﺪﻫﺎي را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪ -18 (1‬و ‪42‬‬

‫‪ -16 (2‬و ‪78‬‬

‫‪ -18 (3‬و ‪78‬‬

‫‪……………………………………………………… (4‬‬

‫‪11‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (9‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﺮﻛﻴﺐ زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﭘﻨﺞ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻛﺮﺑﻦ در ‪ CH2F2‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﻳـﻚ اﺗـﻢ ﻛـﺮﺑﻦ ﺑـﺎ ﻋـﺪد اﻛﺴـﺎﻳﺶ ﻛـﺮﺑﻦ در ﻫﻴـﺪروژن‬
‫ﺳﻴﺎﻧﻴﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ در آن‪ 2/5 ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻛﺮﺑﻦ در ﻣﺘﺎﻧﻮل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن ﺳﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﻗـﺪرﻣﻄﻠﻖ ﻣﺠﻤـﻮع ﻋـﺪد‬

‫اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ اﻳﻦ ﻣﺎده‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 66‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪12‬‬
 ‫واﻛﻨﺶﻫﺎي اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ‪ ،‬ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻮاد اﻛﺴﻨﺪه و ﻛﺎﻫﻨﺪه‬

‫واﻛﻨﺶ اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ‪ :‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺗﻐﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬واﻛﻨﺶﻫﺎي داراي ﻋﻨﺼﺮ آزاد‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً از ﻧﻮع اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ آن ﺑﺰرگﺗﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮون از دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮدش اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻳﺎ اﻛﺴـﻴﺪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ ﻳﺎ ﻣﻲﻛﺎﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻛﺎﻫﻨﺪه ﻳﺎ اﻟﻜﺘﺮون دﻫﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ آن ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮون ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮدش ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ ﻣـﻮاد‬

‫را اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ ﻳﺎ اﻛﺴﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﻛﺴﻨﺪه ﻳﺎ اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻳﺎ اﻟﻜﺘﺮون ﮔﻴﺮﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﺑﻴﻦ ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ و ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ‬

‫ﻓﻘﻂ ﻛﺎﻫﻨﺪه‬ ‫ﻫﻢ اﻛﺴﻨﺪه و ﻫﻢ ﻛﺎﻫﻨﺪه‬ ‫ﻓﻘﻂ اﻛﺴﻨﺪه‬ ‫ﻧﻘﺶ‬

‫‪13‬‬
(‫( ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي زﻳﺮ از ﻧﻮع اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ )ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎ ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‬10 ‫ ـ‬2 ‫ ـ‬12) ‫ﺗﺴﺖ‬

KBr(s)  .................................................  P4 (s)  KBrO 3 (s) 

Fe2O 3 (s)  CO(g)  Fe(s)  CO2 (g) 

........................................................  H2O(l)  NaOH(aq)  Na2Cr2O 7 (aq) 

SO 3 (g)  H2SO4 (aq)  H2S2O 7 (aq) 

...............................................................  H2O2 (aq)  KNO 3 (aq)  H2O(l) 

4 (4 3 (3 2 (2 5 (1

‫( ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهي زﻳﺮ از ﻧﻮع اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬11 ‫ ـ‬2 ‫ ـ‬12) ‫ﺗﺴﺖ‬

...........................................................  H2S(aq)  NiS(s)  HNO 3 (aq)  Ni(s) 

.........................................................................  NH 3 (g)  P(NH2 )3 (aq)  Hl(aq) 

..............................................................  HNO 3 (aq)  H 3 PO4 (aq)  N2O5 (g) 

.............................................................  H2O(l)  HNO 3 (aq)  NO(g) 

4 (4 3 (3 2 (2 1 (1

14
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (12‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از واﻛﻨﺶﻫﺎي زﻳﺮ از ﻧﻮع اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫ﻫﻴﺪروژن ………………………………‬ ‫آ ـ ﺗﺠﺰﻳﻪي‬

‫ـ واﻛﻨﺶ ………………………………‬ ‫ب‬

‫……………………………………………………‬ ‫پ ـ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺎﺗﻴﻮن )‪ Ba2 (aq‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻠﻮل‬

‫ت ـ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺎز ‪ NO‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﻋﺪ و ﺑﺮق‬

‫ث ـ واﻛﻨﺶ ……………………‪……………………………….‬‬

‫ج ـ واﻛﻨﺶ آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﻫﺎﺑﺮ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪15‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (13‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫)‪I :H2SO4 (aq)  .............................................................  K 2Cr2O 7 (aq)  K 2SO4 (aq)  H2O(l‬‬

‫)‪II : NO2 (g)  ...............................................  NO(g)  H2O(g)  (CN)2 (g‬‬

‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ )‪ HCN ، (II‬ﻧﻘﺶ ﻛﺎﻫﻨﺪه را دارد ﭘﺲ ﺧﻮدش اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ )‪ ، (II‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﻧﻪي اﻛﺴﻨﺪه ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﻧﻪي ﻛﺎﻫﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ )‪ ، (I‬ﻳﻮن ‪ CrO24‬ﻧﻘﺶ اﻛﺴﻨﺪه را دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ )‪ ، (II‬ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻃﻲ آن ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻻﻳﻪي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻧﻴﺘﺮوژن اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي )‪ (I‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﭼﻬﺎر ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ +6‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪16‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (14‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫را ﻛﺎﻫﻴﺪه اﺳﺖ و ﻋﺪد اﻛﺴـﺎﻳﺶ ﮔﻮﻧـﻪي ‪ A‬اﻓـﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ ﭘـﺲ ﮔﻮﻧـﻪي ‪ A‬ﻧﻘـﺶ‬ ‫‪ ‬ﮔﻮﻧﻪي…………………ﮔﻮﻧﻪي…………‬

‫ﻛﺎﻫﻨﺪه را دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﮔﻮﻧﻪي………‪ ………..‬ﻧﻘﺶ اﻛﺴﻨﺪه را داﺷﺘﻪ و ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ آن ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪ 2‬واﺣﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………………………………‬ ‫‪ ‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺣﺎﺻﻞ داراي ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻓﻠﺰ واﺳﻄﻪاي از ﮔﺮوه ‪ 12‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﮔﻮﻧﻪي…………‬

‫ﻧﻘﺶ اﻛﺴﻨﺪه را ﺧﻮاﻫﺪداﺷﺖ‪.‬‬ ‫…………………‬ ‫‪ ‬در ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪17‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (15‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرت ﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖ اﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ XO 3‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………………………………‬ ‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮل اﻛﺴﻴﺪ ﻋﻨﺼﺮ‬

‫‪ ‬در ﻣﻴــﺎن ﮔﻮﻧــﻪﻫﺎي ‪ NH 3 ، Zn ، P4O10 ، H2SO4‬و ‪ ، H2‬در ﺳــﻪ ﻣــﻮرد اﺗــﻢ ﻣﺮﻛــﺰي و ﻳــﺎ ﺗﻨﻬــﺎ ﻋﻨﺼــﺮ ﻣﻮﺟــﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﻧﻘــﺶ‬
‫……………………………… را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﻠﺰ آﻫﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺒﺪﻳﻞ‪ ......................................  NH 3 :‬ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ O2  ................................... :‬را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪18‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (16‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻛﻮﭼــﻚﺗﺮﻳﻦ ﻋــﺪد اﻛﺴــﺎﻳﺶ ﻋﻨﺼــﺮي از ﮔﺮوهﻫــﺎي اﺻــﻠﻲ ﻛــﻪ ﻓﺮﻣــﻮل اﻛﺴــﻴﺪ آن ﺑــﺎ ﺑﺰرگﺗــﺮﻳﻦ ﻋــﺪد اﻛﺴــﺎﻳﺶ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ -2‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫………………………………‬

‫‪ ‬در ﺗﺮﻛﻴﺐ …………‪ ، ………………………………………..‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ و ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺴﻔﺮ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻮن ﺳﻮﻟﻔﺎت ﺑﺮﺧﻼف ﻳﻮن ﺳﻮﻟﻔﻴﺖ ) ‪ (SO23‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ ............................................  Cr 3 ‬ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫـﺮ دو ﻳـﻮن‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ .....................................  S‬ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ اﻛﺴﻨﺪه و اﺗﻢ ﻣﺮﻛـﺰي ﻣﻮﻟﻜـﻮل‬ ‫………………………………‬ ‫‪ ‬در واﻛﻨﺶﻫﺎي اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ‪ ،‬اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي ﻳﻮن‬
‫ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﻛﺎﻫﻨﺪه را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫………………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪19‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (17‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي واﻛـﻨﺶ ﻣﺤﻠـﻮل …………‪ ………………………………………….‬ﺑـﺎ ﺗﻴﻐـﻪاي از‬
‫ﺟﻨﺲ ﻓﻠﺰ ……………………………… ﻧﺎدرﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫) ‪(Cu  64 ، Zn  65 :g.mol 1‬‬

‫‪ ‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﮔﺮد دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﻛﺴﻴﮋن دو درﺟﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي اﻛﺴﻨﺪه وﻛﺎﻫﻨﺪه ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪﻛﻪ ﺷﻌﺎع آنﻫﺎﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺰرگﺗﺮ و ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻚ ﻓﻠﺰ ﻧﻘﺶ ﻛﺎﻫﻨﺪه و ﻳﻚ ﻧﺎﻓﻠﺰ ﻧﻘﺶ اﻛﺴﻨﺪه را دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ از واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻓﺮاوردهي ﺟﺎﻣﺪ روي ﺗﻴﻐﻪ رﺳﻮب ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ازاي ﻣﺼﺮف ﻫﺮ ﻣﻮل ﻣﺲ )‪ (II‬ﺳﻮﻟﻔﺎت‪ ،‬ﻳﻚ ﮔﺮم از ﺟﺮم ﺗﻴﻐﻪ ﻛـﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪2 (4‬‬ ‫‪1 (3‬‬ ‫‪3 (2‬‬ ‫‪4 (1‬‬

‫‪20‬‬
‫ﺗﺴـــﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (18‬ـ ﭼﻨـــﺪ ﻣـــﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫـــﺎي زﻳـــﺮ درﺑـــﺎرهي واﻛـــﻨﺶ ﻓﻠـــﺰ ……………………………… ﺑـــﺎ ﻣﺤﻠـــﻮل‬
‫……………………………………………… ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬اﺗﻢﻫﺎي روي ﻧﻘﺶ ﻛﺎﻫﻨﺪه و ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻧﻴﻮم ﻧﻘﺶ اﻛﺴﻨﺪه را دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﻫﺶ آن را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ 2H 3 O  (aq)  2e   H2 (g)  2H2O(l) :‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻮنﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن اﻟﻜﺘﺮون ﺑﻪ دﺳﺖ آورده و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﻴﺪه ﺷﺪن اﺗﻢﻫﺎي روي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬اﺗﻢﻫﺎي روي اﻟﻜﺘﺮون از دﺳﺖ داده و اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺳﺒﺐ اﻛﺴﻴﺪ ﺷﺪن ﻳﻮنﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬از آن ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻳﻮنﻫﺎي ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻫﻴﭻ ﻧﻘﺸﻲ در اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ HCl‬از ‪ HF‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭼﻨﺪاﻧﻲ‬
‫در ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪21‬‬
 ‫ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻓﺮﻣﻮل ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻛﺴﻨﺪه‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺎﻫﻨﺪه ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (19‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮارد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي اﻛﺴﻨﺪه و ﻛﺎﻫﻨﺪه درﺳﺖ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ ………………………………‪4:‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ اﺳﻴﺪ ……………………………… ﺑﺎ ﺳﻮد و ﺗﺸﻜﻴﻞ ………………………………‪1:‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ ………………………………‪6:‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ………………………………‪28 :‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪22‬‬
 ‫ﻣﻮازﻧﻪي ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫﺎ‬

‫ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻳﺎ راﺳﺖ آن اﻟﻜﺘﺮون ) ‪ (e ‬ﺣﻀﻮر دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻮازﻧﻪي ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫﺎ ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬

‫ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﻧﻪي اﻛﺴﻨﺪه ﻳﺎ ﻛﺎﻫﻨﺪه را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺿﺮﻳﺐ اﻟﻜﺘﺮون ) ‪ (e ‬ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺗـﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻣﻮازﻧﻪي ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻋﻨﺼﺮ اﻛﺴﻨﺪه ﻳﺎ ﻛﺎﻫﻨﺪه در ﻫﺮ ﺳﻤﺘﻲ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺴﻲ ﻏﻴﺮ از ﻳﻚ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬

‫ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ را در آن اﻧﺪﻳﺲ ﺿﺮب ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (20‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي زﻳﺮ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ‪ a‬ﺑﻪ ‪ b‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪........................................  aH   e   bNO  H2O‬‬

‫‪……………… (4‬‬ ‫‪5 (3‬‬ ‫‪3 (2‬‬ ‫‪2 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (21‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي زﻳﺮ ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫‪Br2  OH   ..........................................  e   H2O‬‬

‫‪…………… (4‬‬
‫‪7 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪1/2 (1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪23‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (22‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬

‫»در ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ‪ ......................‬ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ................‬ﺑﻮده و در آن ‪«....................‬‬

‫‪ ،6 ، ..................................  H   O2  e  ‬ﮔﻮﻧﻪي اﻛﺴﻨﺪه وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ ،12 ، .................................................  H   e   NH 4  H2O ‬ﻳﻮن ‪ H ‬ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ را دارد‪.‬‬

‫‪ ،19 ، ...............................................  H   e   Mn2  H2O ‬ﻳﻮن ﻣﻨﮕﻨﺎت ﻧﻘﺶ اﻛﺴﻨﺪه را دارد‪.‬‬

‫‪ ، 14 ، Sb(OH)2  H2O  ..............................................  H   e  ‬ﻫﺮ ﻣـﻮل از ﮔﻮﻧـﻪي ﻛﺎﻫﻨـﺪه‪ ،‬دو ﻣـﻮل اﻟﻜﺘـﺮون ﺑـﺎ ﮔﻮﻧـﻪي‬
‫اﻛﺴﻨﺪه ﺗﺒﺎدل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪24‬‬
 ‫ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻪ روش اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪1‬ـ اﺑﺘﺪا ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ را ﺣﺴﺎب ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪2‬ـ اﮔﺮ ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ داراي زﻳﺮوﻧﺪي ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻳﻚ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ‬

‫ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ آن را در زﻳﺮوﻧﺪ آن ﻋﻨﺼﺮ ﺿﺮب ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ را در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﺮﺑﺪري ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪي ﻣﻬـﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻧﻜـﺮدهي آن‬

‫ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ را در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ) ﻧﻪ ﭼﭗ( ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﺮﺑﺪري ﺗﺒﺎدل ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (23‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ زﻳـﺮ ﭘـﺲ از ﻣﻮازﻧـﻪ‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﺠﻤـﻮع ﺿـﺮاﻳﺐ اﺳـﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻓﺮاوردهﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺠﻤـﻮع ﺿـﺮاﻳﺐ‬
‫اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻳﻮنﻫﺎي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫‪Sn  Fe 3   ....................................................................‬‬

‫‪………………… (4‬‬
‫‪3 (3‬‬ ‫‪3 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪25‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (24‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ زﻳﺮ ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﺪدي زوج اﺳﺖ؟‬

‫‪MnO4  ....................................  H   .......................  Mn2  H2O‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (25‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ زﻳﺮ ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي واﻛﻨﺶ دﻫﻨـﺪهﻫﺎ ﺑـﻪ ﻣﺠﻤـﻮع ﺿـﺮاﻳﺐ‬
‫اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫)‪................................................  H  (aq)  C2 H 5 OH(aq)  Cr 3  (aq)  ........................................................  H2O(l‬‬

‫‪………………… (4‬‬
‫‪7 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪26‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (26‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛـﻨﺶ زﻳـﺮ ﭘـﺲ از ﻣﻮازﻧـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﺠﻤـﻮع ﺿـﺮاﻳﺐ اﺳـﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻓﺮاوردهﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺠﻤـﻮع ﺿـﺮاﻳﺐ‬
‫اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫)‪HNO 3 (aq)  Fe(s)  Fe(NO 3 ) 3 (aq)  ......................................  H2O(l‬‬

‫‪…………… (4‬‬ ‫‪1/25(3‬‬ ‫‪1 (2‬‬ ‫‪0/8 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (27‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ زﻳﺮ ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫)‪HNO 3 (aq)  Al  Al(NO 3 ) 3 (aq)  ..........................................  H2O(l‬‬

‫‪……………… (4‬‬ ‫‪5 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪7 (1‬‬

‫‪27‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (28‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ زﻳﺮ ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻫﻴﺪروژندار ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫)‪HNO 3 (aq)  Zn(s)  Zn(NO 3 )2 (aq)  ............................................................  H2O(l‬‬

‫‪………………… (4‬‬ ‫‪14 (3‬‬ ‫‪15 (2‬‬ ‫‪16 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (29‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ زﻳﺮ ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ a‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪b‬‬

‫)‪Cl2 (g)  KOH(aq)  aH2O(l)  ...........................................  bKCl(aq‬‬

‫‪…………………… (4‬‬
‫‪5 (3‬‬ ‫‪0/6(2‬‬ ‫‪1 (1‬‬
‫‪6‬‬

‫‪28‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (30‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ زﻳﺮ‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﭼﻨﺪ ﻣﺎده دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺿﺮﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي آب اﺳﺖ؟‬

‫‪KMnO4  KI  KOH  K 2MnO4  .........................................  H2O‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (31‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ زﻳﺮ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﺠﻤـﻮع ﺿـﺮﻳﺐﻫﺎي اﺳـﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﺗﺮﻛﻴﺐﻫـﺎي ﻳـﻮﻧﻲ ﺑـﻪ ﻣﺠﻤـﻮع‬
‫ﺿﺮﻳﺐﻫﺎي اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫‪AgNO 3  Cl2  ..........................................  O2  AgCl‬‬

‫‪1/5 (4‬‬ ‫‪0/8 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪29‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (32‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهي زﻳﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪H2SO4  ............................................  HNO 3  ..................................  H2O  Mn2 (SO4 ) 3‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﻧﻪي اﻛﺴﻨﺪه ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﻧﻪي ﻛﺎﻫﻨﺪه ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋندار در ﻣﻌﺎدﻟﻪي اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 20‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي اﻛﺴﻨﺪه و ﻛﺎﻫﻨﺪه ‪ 6‬اﻟﻜﺘﺮون ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﺮ ﻣﻮل ﮔﻮﻧﻪي اﻛﺴﻨﺪه ‪ 1‬ﻣﻮل اﻟﻜﺘﺮون ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﺮ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﮔﻮﻧﻪي ﻛﺎﻫﻨﺪه‪ ،‬ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮون از دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪30‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (33‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ روﺑﻪرو درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪....................................  H2O  Cl   .......................................  H ‬‬

‫‪ ‬ﻃﻲ آن ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻧﻘﺶ اﻛﺴﻨﺪه و ﻫﻢ ﻧﻘﺶ ﻛﺎﻫﻨﺪه را دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 6‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬اﻧﺠﺎم اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﻴﻢواﻛﻨﺶ )ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪه( اﻛﺴﺎﻳﺶ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ Cl2  H2O  ClO   e   H  ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ ﻣﺠﻤـﻮع ﺿـﺮاﻳﺐ اﺳـﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي‬
‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در آن ﭘﺲ از ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 7‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪31‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (34‬ـ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ روﺑﻪرو ﺑﻪ ازاي ﺗﻮﻟﻴـﺪ ……………………………… ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘـﺮ ﮔـﺎز ﻛـﺮﺑﻦ دي اﻛﺴـﻴﺪ در ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫‪ ، STP‬ﭼﻨﺪ اﻟﻜﺘﺮون ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫)‪...........................................  MnO4 (aq)  H  (aq)  MnO2 (s)  CO2 (g)  H2O(l‬‬

‫‪1 / 505  1022 (4‬‬ ‫‪……………………………… (3‬‬ ‫‪6 / 02 1022 (2‬‬ ‫‪3 / 01 1022 (1‬‬

‫‪32‬‬
‫اﻟﻜﺘـﺮون ﺗﻮﺳـﻂ ﻧـﻴﻢ‬ ‫……………‪……………………………….‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (35‬ـ در واﻛـﻨﺶ ……………………………… ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼـﻪ‬
‫) ‪(Fe  56 :g.mol 1‬‬ ‫واﻛﻨﺶ اﻛﺴﺎﻳﺶ از دﺳﺖ داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﻓﻠﺰ آﻫﻦ ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ‪ 80‬درﺻﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪……………………………… (4‬‬ ‫‪5/6 (3‬‬ ‫‪70 (2‬‬ ‫‪7 (1‬‬

‫‪33‬‬
‫از ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬واﻛﻨﺶ اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺸﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴـﺮد ﻛـﻪ ﺷـﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫـﺎي‬ ‫‪ (36‬ـ در ………………………………‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ‬
‫ﺟﺬب ﺷﺪه در ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﻫﺶ آن ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت )ﻣﻮازﻧـﻪ ﻧﺸـﺪه(‪ ..............................................  H   e   Cr 3   H2O :‬اﺳـﺖ‬
‫ﺑﺮاﺑــﺮ ﺷــﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫــﺎي از دﺳــﺖ داده ﺷــﺪه ﺗﻮﺳــﻂ ﻧــﻴﻢ واﻛــﻨﺶ اﻛﺴــﺎﻳﺶ در واﻛــﻨﺶ ﺳــﻮﺧﺘﻦ ‪ 10‬ﮔــﺮم ﻧــﻮار ﻣﻨﻴــﺰﻳﻢ ﺑــﺎ ﺧﻠــﻮص‬
‫) ‪(Mg  24:mol 1‬‬ ‫……………………………… درﺻﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮﻻر ﻳﻮن ‪ Cr 3 ‬در ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ mol.L1‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪1 (4‬‬ ‫‪0/25 (3‬‬ ‫‪0/5 (2‬‬ ‫‪2 (1‬‬

‫‪34‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (37‬ـ ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﺗﻴﻐﻪاي از ﻓﻠﺰ ﻣـﺲ ﺑـﻪ ﺟـﺮم ……………………………… ﮔـﺮم در ‪ 0/5‬ﻟﻴﺘـﺮ ﻣﺤﻠـﻮل ‪ 0/9‬ﻣـﻮﻻر ﻧﻘـﺮه‬
‫ﻧﻴﺘﺮات و ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﺟﺮم ﺗﻴﻐﻪ ﺑﻪ ‪ 25/2‬ﮔﺮم اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ﺗﻤﺎم ذرات ﺟﺎﻣـﺪ روي ﺗﻴﻐـﻪ‬
‫) ‪(Cu  64 , Ag  108 : g.mol 1‬‬ ‫رﺳﻮب ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮﻻر ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻘﺮه ﻧﻴﺘﺮات در ﭘﺎﻳﺎن آزﻣﺎﻳﺶ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﻻر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪……………………………… (4‬‬ ‫‪0 / 68 (3‬‬ ‫‪0 / 52 (2‬‬ ‫‪0 / 40 (1‬‬

‫‪35‬‬
 ‫و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻗﺪرت اﻛﺴﻨﺪﮔﻲ و ﻛﺎﻫﻨﺪﮔﻲ‬ ‫‪E‬‬

‫ﻧﻴﻢﺳﻠﻮل‪ :‬ﺷﺎﻣﻞ اﻟﻜﺘﺮودي‪ -‬در ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ﻧﻴﻢﺳﻠﻮلﻫﺎ‪:‬‬

‫‪ -3‬دﻣﺎ‪ :‬ﺛﺎﺑﺖ )ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪( 250 C‬‬ ‫‪ - 2‬ﻓﺸﺎر ﮔﺎز ‪1atm‬‬ ‫‪ -1‬ﻏﻠﻈﺖ‪ :‬ﻳﻚ ﻣﻮﻻر‬

‫ﻧﻴﻢﺳﻠﻮل اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﻴﺪروژن )‪(SHE‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن‪1atm :‬‬

‫ﻏﻠﻈﺖ )‪1mol.L1 : H  (aq‬‬

‫ﻣﺤﻠﻮل‪ :‬ﺻﻔﺮ‬ ‫‪pH‬‬

‫دﻣﺎ‪ :‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪250 C‬‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ‪ :‬ﭘﻼﺗﻴﻦ )‪(Pt‬‬

‫‪2H  (aq)  2e  ‬‬

‫‪Pt‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ‪H2 (g) :‬‬

‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻛﺎﻫﺸﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻳﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﻴﻢﺳﻠﻮل ) ‪ : (E0‬ﻋﺪدي اﺳﺖ ﺑﺮﺣﺴﺐ وﻟﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﺴﺒﻲ ﻳﻚ ﻧﻴﻢﺳـﻠﻮل را‬

‫ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻦ )ﻛﺎﻫﻴﺪه ﺷﺪن ﻳﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻟﻜﺘﺮون( ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪38‬‬
 ‫ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ‪ E0‬ﺑﺰرگﺗﺮ )ﻣﺜﺒﺖﺗﺮ(‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﻴﻢﺳﻠﻮل ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻟﻜﺘﺮون ﺑﻴﺶﺗﺮ‬

‫ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ‪ E0‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ )ﻣﻨﻔﻲﺗﺮ(‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﻴﻢﺳﻠﻮل ﺑﺮاي دادن اﻟﻜﺘﺮون ﺑﻴﺶﺗﺮ‬

‫‪Cu2 (aq)  2e   Cu(s) , E0  0 / 34 V ‬‬

‫‪‬‬ ‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﻴﻢ ﺳﻠﻮل ﻣﺲ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻟﻜﺘﺮون ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻧﻴﻢ ﺳﻠﻮل روي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Zn2 (aq)  2e   Zn(s) , E0  0 / 76 ‬‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻗﺪرت اﻛﺴﻨﺪﮔﻲ و ﻛﺎﻫﻨﺪﮔﻲ‬

‫‪ -1‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ‪ E0‬ﺑﺰرگﺗﺮ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪي ﺳﻤﺖ ﭼﭗ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي ‪ E0‬اﻛﺴﻨﺪهي ﻗﻮيﺗﺮ‬

‫‪ -2‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ‪ E0‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪي ﺳﻤﺖ راﺳﺖ در ﻣﻌﺎدﻟﻪي ‪ ، E0‬ﻛﺎﻫﻨﺪهي ﻗﻮيﺗﺮ‬

‫ﺳﺮي اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )ﺳﺮي ‪:( E0‬‬

‫ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﻫﺶ‬ ‫)‪E (V‬‬

‫)‪F2 (g)  2e   2F  (aq‬‬ ‫‪+2/87‬‬

‫)‪Au 3  (aq)  3 e   Au(s‬‬ ‫‪+1/50‬‬

‫)‪Pt2 (aq)  2e   Pt(s‬‬ ‫‪+1/20‬‬

‫)‪Ag  (aq)  e   Ag(s‬‬ ‫‪+0/80‬‬

‫)‪Cu2 (aq)  2e   Cu(s‬‬ ‫‪+0/34‬‬

‫)‪2H  (aq)  2e   H2 (g‬‬ ‫‪0/00‬‬

‫)‪Sn2 (aq)  2e   Sn(s‬‬ ‫‪-0/14‬‬

‫)‪Fe2 (aq)  2e   Fe(s‬‬ ‫‪-0/44‬‬

‫)‪Zn2 (aq)  2e   Zn(s‬‬ ‫‪-0/76‬‬

‫)‪Mn2 (aq)  2e   Mn(s‬‬ ‫‪-1/18‬‬

‫)‪Al 3  (aq)  3 e   Al(s‬‬ ‫‪-1/66‬‬

‫)‪Mg2 (aq)  2e   Mg(s‬‬ ‫‪-2/37‬‬

‫)‪Li  (aq)  e   Li(s‬‬ ‫‪-3/04‬‬

‫* ﺟﺪول ﺳﺮي اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪39‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (38‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت داده ﺷﺪه ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪E (ClO2 / ClO2 )  1 / 07 V‬‬

‫‪E (Ga 3  / Ga)  0 / 55 V‬‬

‫‪E (NO  / NO)  1 / 46 V‬‬

‫‪E (Cd2 / Cd)  0 / 40V‬‬

‫‪E (I2 / I  )  0 / 53 V‬‬

‫از ﻗﺪرت اﻛﺴﻨﺪﮔﻲ ‪ NO‬ﺑﻴﺶ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻗﺪرت اﻛﺴﻨﺪﮔﻲ ………………………‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻠﺰ ‪ Cd‬ﻛﺎﻫﻨﺪهي ﺿﻌﻴﻒﺗﺮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻳﻮن ………………………‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ClO2‬اﻛﺴﻨﺪهي ﻗﻮيﺗﺮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻳﻮن ………………………‬

‫از ﻗﺪرت ﻛﺎﻫﻨﺪﮔﻲ ‪ ClO2‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻗﺪرت ﻛﺎﻫﻨﺪﮔﻲ ………………………‬

‫و ﻛﺎﻫﻨﺪه ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ Ga 3 ‬و ‪ NO‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي داده ﺷﺪه‪………………………………………………… ،‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪@DVD_Kounkori‬‬

‫‪40‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (39‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﭼﻨﺪ ﻛﺎﺗﻴﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ Mg2  Zn2  Al 3   Sn2  Au 3  :‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺪرت ………………………‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﻠﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪………………………………………..……………… :‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺪرت ﻛﺎﻫﻨﺪﮔﻲ ﭼﻨﺪ‬

‫ﻛﻢﺗﺮ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ H2‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ………………………‬ ‫‪ ‬ﻗﺪرت ﻛﺎﻫﻨﺪﮔﻲ ………………………‬

‫از ﻗﺪرت اﻛﺴﻨﺪﮔﻲ )‪ Br2 (l‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻗﺪرت اﻛﺴﻨﺪﮔﻲ ………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (40‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻛﺎﻫﻨﺪهي ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ اﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻠـﺰ ﻣﻨﮕﻨـﺰ اﻛﺴـﻨﺪهي ﺿـﻌﻴﻒﺗـﺮي‬ ‫ﻓﻠﺰ ………………………‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫………………………‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺰ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﻢﺗﺮ و از ﻳﻮن روي ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻗﺪرت اﻛﺴﻨﺪﮔﻲ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻧﻴﻮم از ﻳﻮن ………………………‬

‫ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻳﻮن ‪ Sn2‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ﻳﻮن ………………………‬ ‫‪ ‬ﻗﺪرت اﻛﺴﻨﺪﮔﻲ ﻳﻮن ………………………‬

‫ﻛﻢﺗﺮ اﻣﺎ از ﻓﻠﺰ ﭘﻼﺗﻴﻦ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻗﺪرت ﻛﺎﻫﻨﺪﮔﻲ ﻓﻠﺰ ……………………… از ﻓﻠﺰ ………………………‬

‫ﻳﻮنﻫﺎي ﻫﺎﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ Cl   Br   I  :‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺪرت ………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ﻧﺤﻮهي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ‬

‫ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔـﺎﻟﻮاﻧﻲ‪ :‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺮژي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﺑﻪ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨـﻲ ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ‬

‫واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺎﺗﺪ‪ :‬ﻣﺤﻞ ﻛﺎﻫﺶ‬ ‫آﻧﺪ‪ :‬ﻣﺤﻞ اﻛﺴﺎﻳﺶ‬

‫ﻗﻄﺐ ﻣﺜﺒﺖ )‪ : (+‬ﺗﺮاﻛﻢ ﻧﺴﺒﻲ اﻟﻜﺘﺮون ﻛﻢﺗﺮ‬ ‫ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﻲ )‪ : (-‬ﺗﺮاﻛﻢ ﻧﺴﺒﻲ اﻟﻜﺘﺮون ﺑﻴﺶﺗﺮ‬

‫ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ‪ :‬از آﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻛﺎﺗﺪ‬

‫‪42‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (41‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ » ‪ « Al  Mn‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪E (Al 3  / Al)  1 / 66 V , E (Mn2 / Mn)  1 / 18 V‬‬

‫آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ Al 3  (aq)  3 e   Al(s) :‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ………………………‬

‫از دﻳﻮارهي ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﻋﺒﻮر ﻛﺮده و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻟﻜﺘﺮود ﻣﻨﮕﻨﺰ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻳﻮنﻫﺎي ………………………‬

‫در ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ از اﻟﻜﺘﺮود آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﻮي اﻟﻜﺘﺮود ﻣﻨﮕﻨﺰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺣﺮﻛﺖ ……‪………………….............‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ 2Al(s)  3 Mn2 (aq)  2Al 3  (aq)  3 Mn(s) :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ………………………‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﺮوي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻮﺗﻮري ) ‪ (emf‬ﺳﻠﻮل‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪43‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (42‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ » ‪ « H2  Cu‬درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪E (Cu2 / Cu)  0 / 34V‬‬

‫) ‪(H  1 ، Cu  64: g.mol 1‬‬

‫‪ ‬ﺷﺪت رﻧﮓ آﺑﻲ در ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻴﻢ ﺳﻠﻮل ﻛﺎﺗﺪي ﺑﻪ ﻣﺮور ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻠﻮل در ﻧﻴﻢ ﺳﻠﻮل آﻧﺪي ﺑﻪ ﻣﺮور اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪……………………… ‬‬

‫در ﻧﻴﻢ ﺳﻠﻮل آﻧﺪي دﻳﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ‪ ،‬آﺛﺎري از رﻧﮓ ………………………‬

‫ﻳﻮنﻫﺎي ﻣﺲ از دﻳﻮارهي ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻳﻮنﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻧﻴﻮم ………………………‬

‫ﮔﺎز )ﭘﺲ از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ‪ 0/8 ،( STP‬ﮔﺮم ﺑﻪ ﺟﺮم ﺗﻴﻐﻪي ﻛﺎﺗﺪ اﻓﺰوده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺑﻪ ازاي ﻣﺼﺮف ………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪44‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (43‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ » ‪ « Al  Zn‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪E0 (Al 3  / Al)  1 / 66 ، E0 (Zn2 / Zn)  0 / 76‬‬

‫‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬در ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ………………………‬

‫ﻳﻮنﻫﺎي )‪ Al 3  (aq‬ﺣﻀﻮر ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫………………………‬ ‫‪ ‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﻣﺪﺗﻲ از ﻛﺎر ﻛﺮدن ﺳﻠﻮل‪ ،‬در ﻧﻴﻢﺳﻠﻮل‬

‫در ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺮﻛﺖ ………………………‬ ‫‪ ‬ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﺟﻬﺖ‬

‫ﺳﻠﻮل )ﺑﺪون ﻧﻮﺷﺘﻦ آﻧﻴﻮنﻫﺎ( ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 10‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ………‪………………..................‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي‬

‫وﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ………………………‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﺮوي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻮﺗﻮري ) ‪ (emf‬ﺳﻠﻮل‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪45‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (44‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ روﺑﻪرو درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪(H  1, Ag  108 : g.mol 1 ) E0 (Ag  / Ag)  0 / 8 V‬‬

‫‪ ،‬ﺧــﻼف ﺟﻬــﺖ ﺣﺮﻛــﺖ‬ ‫‪ ‬ﺟﻬــﺖ ﺣﺮﻛــﺖ ﻳــﻮنﻫــﺎي ………………………‬

‫اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﻞ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﺮور اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫در ﻧــﻴﻢﺳــﻠﻮل آﻧــﺪي ﺑــﻪ ﻣــﺮور ﻛــﺎﻫﺶ‬ ‫‪ ‬ﻏﻠﻈــﺖ ………‪……………….......‬‬

‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑــﺮ اﺛــﺮ ﻋﺒــﻮر ﻳــﻮنﻫــﺎي ﮔﻮﻧــﺎﮔﻮن از دﻳــﻮارهي ﻣﺘﺨﻠﺨــﻞ ﭘــﺲ از ﻣــﺪﺗﻲ‬

‫ﺳﻔﻴﺪرﻧﮓ در ﻳﻜﻲ از ﻧﻴﻢﺳﻠﻮلﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫………………………‬

‫اﻳﻦ ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 90‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪……………………… ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪46‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (45‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ »روي ـ ﻧﻘﺮه« درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪E (Ag  / Ag)  0 / 8 V‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪E (Zn2 / Zn)  0 / 76 V‬‬

‫در ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ از اﻟﻜﺘﺮود روي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻟﻜﺘﺮود ﻧﻘﺮه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ ………………………‬

‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻟﻜﺘﺮود روي ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮاري ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻳﻮنﻫﺎي ………………………‬

‫از ﻏﺸﺎي ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎي ………………………‬ ‫‪ ‬ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎي ………………………‬

‫ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎر ………………………‬ ‫‪ ‬ﺿﻤﻦ ﻛﺎر ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬ ‫ﻏﻠﻈﺖ ………………………‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮات‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪47‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (46‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫« ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ـ ………………………‬ ‫ـ ﻣﻨﮕﻨﺰ« از ‪ emf‬ﺳﻠﻮل »آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‬ ‫‪ emf ‬ﺳﻠﻮل »………………………‬

‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺮودﻫـﺎي ﻣـﺲ‪ ، ……………………… ،‬آﻟـﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ‪……………………… ،‬‬ ‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼـﻪ ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ﮔـﺎﻟﻮاﻧﻲ ﻣﺘﻨـﻮﻋﻲ را ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ‬
‫ﻫﻴﺪروژن و ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻴﻢ اﻟﻜﺘﺮود ﻧﻘﺮه ﻫﻤﻮاره ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺪ و اﻟﻜﺘﺮود ﻣﻨﮕﻨﺰ ﻫﻤﻮاره ﻧﻘﺶ آﻧﺪ را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎي ‪ Zn2‬از دﻳﻮارهي ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫»روي ـ ﻗﻠﻊ « ‪ ،‬ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎي ………………………‬ ‫‪ ‬در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ‬

‫‪ ،‬از دﻳﻮارهي ﻣﺘﺨﻠﺨـﻞ ﻋﺒـﻮر ﻧﻤـﻮده و‬ ‫ـ ﻧﻘﺮه« ‪ ،‬ﻳﻮنﻫﺎي ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻴﻢ ﺳﻠﻮل ………………………‬ ‫‪ ‬در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ »ﻣﺲ‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻜﺘﺮود ………………………‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ »آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ـ ﻫﻴﺪروژن« ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ 2Al 3  (aq)  3 H2 (g)  2Al(s)  6H  (aq) :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪48‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (47‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫« ‪ ،‬ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳـﻂ ﻳـﻚ ﻣـﻮل ﮔﻮﻧـﻪي اﻛﺴـﻨﺪه ﺑـﺎ ﺷـﻤﺎر‬ ‫ـ ………………………‬ ‫‪ ‬در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ »ﻫﻴﺪروژن‬
‫اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي داده ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻣﻮل ﮔﻮﻧﻪي ﻛﺎﻫﻨﺪه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫« ﺑـﻪ ﻣﺠﻤـﻮع ﺿـﺮﻳﺐﻫـﺎي‬ ‫ـ ………………………‬ ‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺿـﺮﻳﺐﻫـﺎي اﺳـﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎ در ﺳـﻠﻮل ﮔـﺎﻟﻮاﻧﻲ »ﻣﻨﮕﻨـﺰ‬

‫اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ »آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ـ ﻫﻴﺪروژن« ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬اﺳﺖ‪) .‬در ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي ﻛﻠﻲ‪ ،‬آﻧﻴﻮنﻫﺎ را ﺣﺬف ﻛﻨﻴﺪ‪(.‬‬
‫‪3‬‬
‫و‬ ‫ﺑﻪ ……………………… ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻨـﺰ‪ ،‬آﻟـﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪……………………… ،‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ ﻣﺘﻨﻮع ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﻢﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﻣﺲ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ‪ emf‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ »ﻣﻨﮕﻨﺰ ـ ﻧﻘﺮه« ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫«‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ در ﻧﻴﻢﺳﻠﻮل ﻛﺎﺗﺪي رﻧﮓ آﺑﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫»ﻣﺲ ـ ………………………‬ ‫‪ ‬در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪49‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (48‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬

‫»در ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ ....................‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ‪ .................‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪«.‬‬

‫«ـ‬ ‫ـ ………………………‬ ‫آـ »آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‬

‫ـ ﻫﻴﺪروژن« ـ‬ ‫ـ »………………………‬ ‫ب‬

‫ـ ﻫﻴﺪروژن« ـ‬ ‫پ ـ »………………………‬

‫ـ ﻧﻘﺮه« ـ‬ ‫ـ »………………………‬ ‫ت‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪50‬‬
‫« ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1/52‬وﻟﺖ و ‪ emf‬ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ »ﻣﻨﮕﻨﺰ ـ‬ ‫ـ ………………………‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (49‬ـ اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ‪ emf‬ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ »آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‬
‫« ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1/04‬وﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺳﻠﻮل »آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ـ ﻣﻨﮕﻨﺰ « ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫………………………‬

‫‪-2/56 (4‬‬ ‫‪-0/48 (3‬‬ ‫‪+2/56 (2‬‬ ‫‪+0/48 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (50‬ـ در ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ » ‪ ،« X  Y‬ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﻴﻢ ﺳـﻠﻮل ‪ X‬و وﻟﺘـﺎژ ﺳـﻠﻮل‬
‫وﻟــﺖ اﺳــﺖ‪ .‬از ﺳــﻮي دﻳﮕــﺮ‪ ،‬در ﺳــﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﺷــﻴﻤﻴﺎﻳﻲ » ‪ ،« C  X‬ﻧﻴــﺮوي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻮﺗــﻮري دﺳــﺘﮕﺎه ﺑﺮاﺑــﺮ‬ ‫ﺑﺮاﺑــﺮ ………………………‬

‫وﻟﺖ ﺑﻮده و در آن ﺟﺮم ﺗﻴﻐﻪي ‪ C‬ﺑﻪ ﻣﺮور زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ دادهﻫـﺎ‪ emf ،‬ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺳـﻠﻮل » ‪ « C  Y‬ﺑـﺮ‬ ‫………………………‬

‫ﺣﺴﺐ وﻟﺖ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪……………………… (4‬‬ ‫‪0/93 (3‬‬ ‫‪1/1 (2‬‬ ‫‪1/82 (1‬‬

‫‪51‬‬
‫وﻟﺖ ﺑـﻮده و ﺟـﺮم ﺗﻴﻐـﻪي ‪ W‬ﺑـﻪ ﻣـﺮور زﻳـﺎد‬ ‫‪ ، « X  W‬وﻟﺘﺎژ ﺳﻠﻮل ﺑﺮاﺑﺮ ………………………‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (51‬ـ در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ »‬
‫وﻟﺖ ﺑﻮده و ﻳﻮنﻫـﺎي ‪ NO 3‬ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ اﻟﻜﺘـﺮود ‪ Z‬ﻣﻬـﺎﺟﺮت‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ………………………‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ » ‪ ، « Z  Y‬وﻟﺘﺎژ ﺳﻠﻮل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ » ‪ « Z  W‬وﻟﺘﺎژ ﺳﻠﻮل ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1 / 84‬وﻟﺖ ﺑﻮده و ﻓﻘﻂ ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎي ‪ Z2‬از دﻳﻮارهي ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﻋﺒﻮر ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻃﺒـﻖ‬
‫اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺮوي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻮﺗﻮري ) ‪ (emf‬ﺳﻠﻮل » ‪ « Y  X‬ﭼﻨﺪ وﻟﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪……………………… (4‬‬ ‫‪1/09 (3‬‬ ‫‪1/31 (2‬‬ ‫‪2/06 (1‬‬

‫ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم از ﺟﺮم‬ ‫ـ ﺑﻪ ازاي ﻋﺒﻮر ‪ a‬ﻣﻮل اﻟﻜﺘﺮون از ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ » ‪……………………… ، « Al  Mg‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪(52‬‬
‫آﻧﺪ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ‪ a‬ﻣﻮل اﻟﻜﺘﺮون از ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ » ‪ « Ag  Mn‬ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲﮔـﺮم ﺑـﻪ ﺟـﺮم ﻛﺎﺗـﺪ اﻓـﺰوده‬
‫) ‪(Mg  24 , Al  27 ,Mn  55 , Ag  108 : g.mol 1‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪……………………… (4‬‬ ‫‪280 (3‬‬ ‫‪720 (2‬‬ ‫‪540 (1‬‬

‫‪52‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (53‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ روﺑﻪرو ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳـﻠﻮل ﮔـﺎﻟﻮاﻧﻲ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد اﺳـﺖ‪ ،‬در ﻟﺤﻈـﻪاي ﻛـﻪ ‪ pH‬ﻣﺤﻠـﻮل در ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ از ﺟﺮم ﺗﻴﻐﻪي آﻧﺪ ﺧﻮرده ﻣﻲﺷﻮد و ﭼﻨﺪ ﻣﻮل اﻟﻜﺘﺮون در ﻣﺪار ﺧـﺎرﺟﻲ ﺑـﻪ‬ ‫………………………‬ ‫ﻛﺎﺗﺪي ﺑﻪ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲاﻓﺘﺪ؟ )ﻋﺪدﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪0/4 ، 9/6 (2‬‬ ‫‪0/8 ، 9/6 (1‬‬

‫‪0/4 ، 19/2 (4‬‬ ‫‪0/8 ، 19/2 (3‬‬

‫‪53‬‬
 ‫ﺑﺎﺗﺮي ﻟﻴﻤﻮﻳﻲ و ﺑﺎﺗﺮي دﮔﻤﻪاي‬

‫ﺑﺎﺗﺮي ﻟﻴﻤﻮﻳﻲ‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮو ﺑﺮدن ﺗﻴﻐﻪﻫﺎي ﻣﺲ و روي در ﻳﻚ ﻟﻴﻤﻮ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ )ﺑﺎﺗﺮي( ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫـﺎي آن‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ : Zn(s)  Zn2 (aq)  2e ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي‬

‫)‪ : 2H  (aq)  2e   H2 (g‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‬

‫)‪ : Zn(s)  2H  (aq)  Zn2 (aq)  H2 (g‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺑﺎﺗﺮي ﻟﻴﻤﻮﻳﻲ‬

‫ﺑﺎﺗﺮي دﮔﻤﻪاي روي ـ ﻧﻘﺮه‪:‬‬

‫‪54‬‬
 ‫در ﺑﺎﺗﺮي دﮔﻤﻪاي‪ Ag2O(s) ،‬ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺪ و )‪ Zn(s‬ﻧﻘﺶ آﻧﺪ را دارد‪ .‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﺑﺎﺗﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪ : Zn(s)  Ag2O(s)  ZnO(s)  2Ag(s‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺑﺎﺗﺮي دﮔﻤﻪاي روي ـ ﻧﻘﺮه‬

‫ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫﺎي آﻧﺪي و ﻛﺎﺗﺪي در اﻳﻦ ﺑﺎﺗﺮي دﮔﻤﻪاي ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ : Zn(s)  Zn2 (s)  2e ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي‬

‫)‪ : 2Ag  (s)  2e   2Ag(s‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‬

‫)‪ : Zn(s)  2Ag  (s)  Zn2 (s)  2Ag(s‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺳﻠﻮل‬

‫‪55‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (54‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺑﺎﺗﺮي ﻟﻴﻤﻮﻳﻲ ﺑﺎ اﻟﻜﺘﺮودﻫﺎﻳﻲ از ﺟﻨﺲ ﻣﺲ و روي درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺪ را داﺷﺘﻪ ﭘﺲ ﻛﺎﺗﻴﻮن آن ﻛﺎﻫﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺰ ………………………‬

‫ﻧﻘﺶ ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﻲ را داﺷﺘﻪ و ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ آن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺰ ………………………‬

‫ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﺳﻴﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﻮنﻫﺎي ………………………‬ ‫‪ ‬ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ‬

‫ﻧﻘﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ را اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻳﻮنﻫﺎي ………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫« ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬ ‫)‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (55‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺑﺎﺗﺮي دﮔﻤﻪاي »روي ـ ………………………‬ ‫ﺗﺴﺖ‬

‫‪ ‬ﻧﻴﻢواﻛﻨﺶ آﻧﺪي آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ Zn(s)  Zn2 (aq)  2e  ،‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺪ را دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬در آن ﻓﻠﺰ ………………………‬

‫‪ ‬ﻫﺮ ﻣﻮل از ﮔﻮﻧﻪي اﻛﺴﻨﺪه‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻮل اﻟﻜﺘﺮون ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ………………………‬ ‫‪ ‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ آن‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪56‬‬
 ‫ﺑﺎﺗﺮي ﻟﻴﺘﻴﻤﻲ‬

‫ﻋﻠﺖ ﻣﻬﻢ ﺑﻮدن ﻟﻴﺘﻴﻢ در ﻓﻨﺎوري ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺎﺗﺮيﻫﺎ‪:‬‬

‫‪E‬‬ ‫‪ 2‬ـ داﺷﺘﻦ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ )ﻣﻨﻔﻲﺗﺮﻳﻦ(‬ ‫‪1‬ـ داﺷﺘﻦ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻛﻢ‬

‫ﺑﺎﺗﺮيﻫﺎي ﻟﻴﺘﻴﻤﻲ ﺑﻪ دو ﺷﻜﻞ ﻋﻤﺪه ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﺑﺎﺗﺮيﻫﺎي ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ و ﻟﭗﺗﺎپ )ﻗﺎﺑﻞ ﺷﺎرژ(‬

‫‪2‬ـ ﺑﺎﺗﺮيﻫﺎي دﮔﻤﻪاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﺗﺮي ﺳﺎﻋﺖ ﻣﭽﻲ )ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﺎرژ(‬

‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻟﻴﺘﻴﻢدار ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﻃﺒﻴﻌﺖ رﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ زﻳﺮا ﺣﺎوي ﻣﻮاد ﺳﻤﻲ ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺑـﻮده و ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ را آﻟـﻮده‬

‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﻣﻮاد و ﻓﻠﺰﻫﺎي ارزﺷﻤﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻫﺮ ﺗﻦ آب درﻳﺎﭼﻪ ﻗﻢ داراي ﺑﻴﺶ از ‪ 200‬ﮔﺮم ﻟﻴﺘﻴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻏﻠﻈﺖ ﻟﻴﺘﻴﻢ در آب درﻳﺎﭼﻪ ﻗﻢ‪ 200ppm ،‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (56‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻟﻴﺘﻴﻢ و ﺑﺎﺗﺮيﻫﺎي ﻟﻴﺘﻴﻤﻲ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻋﻠــﺖ ﺧــﺎص ﺑــﻮدن ﻣﻮﻗﻌﻴــﺖ ﻟﻴﺘــﻴﻢ در ﺑــﺎﺗﺮيﻫــﺎ اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻟﻴﺘــﻴﻢ داراي ﻛﻮﭼــﻚﺗــﺮﻳﻦ )ﻣﻨﻔــﻲﺗــﺮﻳﻦ( ‪ E‬و ﻧﻴــﺰ ﻛــﻢﺗــﺮﻳﻦ‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻫﻤﻪي ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………………………‬

‫‪ ‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺧﺎص ﻟﻴﺘﻴﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوزه در ﻛﻠﻴﻪي ﺑﺎﺗﺮيﻫﺎي دﮔﻤﻪاي از ﻓﻠﺰ ﻟﻴﺘﻴﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺑﺎﺗﺮيﻫﺎي ﻟﻴﺘﻴﻤﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ LiCoO2  CoO2  e   Li  :‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ………………………‬

‫ﻟﻴﺘﻴﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي اﻧﺮژي در ﺑﺎﺗﺮﻫﺎي ﻟﻴﺘﻴﻤﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪57‬‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدن ﻳﺎ ﻧﺒﻮدن واﻛﻨﺶﻫﺎ‬

‫دو ﻗﺎﻋﺪهي ﻣﻬﻢ‪:‬‬

‫‪1‬ـ‬

‫‪2‬ـ‬

‫‪58‬‬
‫ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از واﻛﻨﺶﻫﺎي داده ﺷﺪه در ﺷـﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌـﻲ اﻧﺠـﺎم ﻧﻤـﻲﺷـﻮﻧﺪ؟ )واﻛـﻨﺶﻫـﺎ‬،‫( ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دادهﻫﺎي روﺑﻪرو‬57 ‫ ـ‬2 ‫ ـ‬12) ‫ﺗﺴﺖ‬
(‫ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‬
E0 (ClO2 / ClO2 )  ....................................
Nd  ClO2  Nd 3   ClO2 
E0 (I  
3 / I )  0 / 54V
E0 (Nd 3  / Nd)  ........................................ ClO2  MnO4  MnO24  ClO2 

E0 (In 3  / In)  0 / 34V

In 3   Au   In  Au 3  
E0 (MnO4 / MnO24 )  ...................................
I  
3  ClO2  I  ClO2 
E0 (Au 3  / Au  )  1 / 41V

MnO24  Nd 3   MnO 4  Nd 

4 (4 3 (3 2 (2 5 (1

‫( ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از واﻛﻨﺶﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟‬58 ‫ ـ‬2 ‫ ـ‬12) ‫ﺗﺴﺖ‬

3 MnSO4 (aq)  2Al(s)  Al2 (SO4 ) 3 (aq)  3 Mn(s) 

2HCl(aq)  Cu(s)  CuCl2 (aq)  H2 (g) 
Sn(s)  Fe(NO 3 )2 (aq)  Sn(NO 3 )2 (aq)  Fe(s) 

Br2 (aq)  2KCl(aq)  2KBr(aq)  Cl2 (g) 

4 (4 3 (3 2 (2 1 (1

59
‫ﺗﺴـﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (59‬ـ در ﺷـﺮاﻳﻂ ﻛـﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴـﺎن )از ﻟﺤـﺎظ ﺣﺠـﻢ ﻣﺤﻠـﻮل‪ ،‬ﻏﻠﻈـﺖ ﻣﺤﻠـﻮل‪ ،‬دﻣـﺎي اوﻟﻴـﻪ و ‪ (....‬ﺑـﻪ ازاي ﻣﺒﺎدﻟـﻪي ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از اﻧﺠﺎم ﻛﺪام واﻛﻨﺶ زﻳﺮ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫……………………… ﻳﻜﺴﺎن‪…………….................………… ،‬‬

‫‪HBr(aq)  Zn(s) ‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪Al(s)  Cu(NO 3 )2 (aq) ‬‬ ‫‪(2‬‬

‫‪V(NO 3 )2 (aq)  Mn(s) ‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪Mg(s)  AgNO 3 (aq) ‬‬ ‫‪(4‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (60‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺤﻠﻮل روي ﻧﻴﺘﺮات ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻇﺮف ………………………‬

‫ﻣﻲﺗﻮان ﻓﻠﺰ ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﻓﻠﺰ ………………………‬ ‫‪ ‬از واﻛﻨﺶ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻨﮕﻨﺰ )‪ (II‬ﺳﻮﻟﻔﺎت‬

‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫اﺳﻴﺪ را ﻣﻲﺗﻮان در ﻇﺮف ………………………‬ ‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ‬

‫در ﻣﺤﻠﻮل ﻗﻠﻊ )‪ (II‬ﻧﻴﺘﺮات‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻓﻠﺰ ﻗﻠﻊ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﺗﻴﻐﻪاي از ﻓﻠﺰ ………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪60‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (61‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي روﺑﻪرو ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻇـــﺮف ﺳـــﺎﺧﺘﻪ ﺷـــﺪه از ﻋﻨﺼـــﺮ …………‬

‫)‪J 2 (aq)  Q2 (aq)  J(s)  Q4 (aq‬‬
‫ﺑـــﺮاي ﻧﮕﻬـــﺪاري ﻣﺤﻠـــﻮل‬

‫)‪2L(s)  R2 (aq)  R(s)  2L (aq‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………………………‬

‫)‪A2 (aq)  L (aq)  L(s)  A 3  (aq‬‬

‫‪ ‬واﻛـــﻨﺶ‪ O2 (aq)  2L (aq)  2L(s)  Q4 (aq) :‬ﺑـــﻪ ﻃـــﻮر ﻃﺒﻴﻌـــﻲ‬
‫)‪J(s)  2A 3  (aq)  2A2 (aq)  J 2 (aq‬‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻮن )‪ Q4 (aq‬ﻗﺪرت اﻛﺴﻨﺪﮔﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮي دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻳﻮن ………………………‬

‫را ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫‪ Q(NO 3 )2‬ﻣﻲﺗﻮان ﻋﻨﺼﺮ ………………‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻤﻮدن ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي ‪ R(NO 3 )2‬و‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪61‬‬
 ‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺳﻮﺧﺘﻲ‬

‫ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ‪ :‬ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﻣﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺎت ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ ﻫﻴﺪروژن ـ اﻛﺴﻴﮋن‪:‬‬

‫‪1‬ـ آﻧﺪ و ﻛﺎﺗﺪ ﻫﺮ دو از ﺟﻨﺲ ﭘﻼﺗﻴﻦ )ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ را ﻧﻴﺰ دارد(‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺑﺎزده ﺳﻮزاﻧﺪن ﻫﻴﺪروژن در ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي درون ﺳﻮز‪ ، %20 :‬اﻣﺎ ﺑﺎزده ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺣﺪود ‪%60‬‬

‫‪3‬ـ ﺗﻔﺎوت ﻣﻬﻢ ﺑﺎ ﺑﺎﺗﺮيﻫﺎ‪ :‬ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ اﻧﺮژي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ذﺧﻴﺮه ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺗﻬﻴﻪي ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن )ﻛﻪ از ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ آب ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪(.‬‬

‫‪62‬‬
 ‫ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ »ﻣﺘﺎن ـ اﻛﺴﻴﮋن«‪ :‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫)‪CH 4 (g)  2O2 (g)  CO2 (g)  2H2O(g‬‬

‫اﻳﺮاد‬ ‫ﻣﺰﻳﺖ‬ ‫ﻧﻮع ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ‬

‫‪ H2‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻔﺠﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﺎز ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ) ‪ (CO2‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‬ ‫ﻫﻴﺪروژن ـ اﻛﺴﻴﮋن‬

‫ﮔﺎز ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ) ‪ (CO2‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﺎن ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻛﻢ ﺧﻄﺮﺗﺮ و ارزانﺗﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺘﺎن ـ اﻛﺴﻴﮋن‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (62‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ »ﻫﻴﺪروژن ـ اﻛﺴﻴﮋن« ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬دو ﺟﺰء اﺻﻠﻲ دارد‪.‬‬

‫‪ ‬راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ و ﺗﺎزهﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺗﻢ ﻫﺎ در واﻛﻨﺶ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ………………………‬ ‫‪ ‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ آن از ﻧﻮع اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺷﻤﺎر‬

‫آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ H2O(l)  4H  (aq)  O2 (g)  4e  :‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪63‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (63‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ روﺑﻪرو ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﺳـﻮﺧﺘﻲ »ﻫﻴـﺪروژن ـ اﻛﺴـﻴﮋن« اﺳـﺖ ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد از ﻋﺒـﺎرتﻫـﺎي زﻳـﺮ‬
‫درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻓﺮاوردهﻫﺎي آن از واﻛﻨﺶ دﻫﻨﺪهي آن ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﺮور اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺿﻤﻦ ﻛﺎر ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪ pH ،‬ﻗﺴﻤﺖ ……………‬

‫در ﻣﻴـﺪان‬ ‫………………‬ ‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ A‬و ‪ E‬ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻮﻟﻜـﻮلﻫـﺎي‬

‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ،‬دو ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫……………‬ ‫‪ ‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺼـﺮف )‪ H  (aq‬در ﻗﺴـﻤﺖ‬

‫ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ )‪ H  (aq‬در ﻗﺴﻤﺖ ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧـﻼف‬ ‫……………‬ ‫‪ ‬ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﻳﻮن ﻫﺎي ﻫﻴـﺪروﻧﻴﻮم در ﻗﺴـﻤﺖ‬

‫ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (64‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ »ﻫﻴﺪروژن ـ اﻛﺴﻴﮋن« درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻃﻲ آن ﻫﻤﻪي اﻧﺮژي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ 2H2O(g)  2e   H2 (g)  2OH  (aq) :‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﻢواﻛﻨﺶ ………………………‬

‫‪ ‬ﺳﻪ ﺟﺰء اﺻﻠﻲ آن ﺷﺎﻣﻞ ﻏﺸﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪﻛﻨﻨﺪهي ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻧﻴﻮم‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮودﻫﺎ و دﻳﻮارهي ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ H‬واﻛﻨﺶ …………………………………………‬ ‫‪ H ‬واﻛﻨﺶ آن ﺑﺎ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪64‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (65‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻦ »ﻣﺘﺎن ـ اﻛﺴﻴﮋن« درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬درﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻗﺒﻞ از ورود ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ »ﻫﻴﺪروژن ـ اﻛﺴﻴﮋن« ﺑﻪ ﺑﺎزار‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﺪاول ﺑﻮد‪.‬‬

‫از ﻣﺤﻔﻈﻪي ﺣﺎوي ﮔﺎز ﻣﺘﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺤﻔﻈﻪي ﺣﺎوي ﮔﺎز اﻛﺴﻴﮋن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﻮنﻫﺎي ………………………‬ ‫‪ ‬ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ‬

‫)‪CH 4 (g)  H2O(l)  e   C(s)  H2 (g)  OH  (aq‬‬ ‫در آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‪:‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﻢواﻛﻨﺶ ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهي ……………………‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﻧﻪي ﻛﺎﻫﻨﺪه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬در آن‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﻧﻪي ………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (66‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ »ﻣﺘﺎن ـ اﻛﺴﻴﮋن« درﺳﺖ اﻧﺪ؟‬

‫) ‪(H  1 , C  12 , O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪ ‬از دﻳﺪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ »ﻫﻴﺪروژن ـ اﻛﺴﻴﮋن« ﺑﺮﺗﺮي دارد زﻳﺮا ﮔﺎز ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ‪ CO2‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ H2O(l)  O2 (g)  4H  (aq)  4e  :‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ………………………‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮم ﻛﺎﻫﻨﺪهي ﻣﺼﺮﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺟﺮم اﻛﺴﻨﺪهي ﻣﺼﺮﻓﻲ ………………………‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﻧﻪي ﻛﺎﻫﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻛﺴﻨﺪه ………………………‬ ‫‪ ‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﮔﻮﻧﻪي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪65‬‬
‫ﻣﻴﻠـﻲ ﻟﻴﺘـﺮ ﮔـﺎز )در ﺷـﺮاﻳﻂ ‪ ( STP‬در ﻧـﻴﻢ‬ ‫ـ اﻛﺴﻴﮋن‪ ،‬ﺑﻪ ازاي ﻣﺼﺮف………………………‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (67‬ـ در ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ ﻣﺘﺎن‬
‫واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‪ ،‬ﭼﻨﺪ اﻟﻜﺘﺮون در ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي از دﺳﺖ داده ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪6 / 02  1020 (2‬‬ ‫‪3 / 01 1020 (1‬‬

‫‪………………...............……… (4‬‬ ‫‪1 / 204  1021 (3‬‬

‫ﺗﺴـﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (68‬ـ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ دادهﻫـﺎي زﻳـﺮ ﭼﻨـﺎنﭼـﻪ وﻟـﺖ ﺳـﻨﺞ‪ ،‬وﻟﺘـﺎژ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺳـﻠﻮل ﺳـﻮﺧﺘﻲ »ﻣﺘـﺎن ـ اﻛﺴـﻴﮋن« را ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫وﻟﺖ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎزدﻫﻲ اﻳﻦ ﺳﻠﻮل ﭼﻨﺪ درﺻﺪ اﺳﺖ؟‬ ‫………………………‬

‫‪O2 (g)  4H  (aq)  4e   H2O(l) , E  1 / 20V‬‬

‫‪CO2 (g)  H  (aq)  e   CH 4 (g)  H2O(g) , E  0 / 18 V‬‬

‫‪75 (4‬‬ ‫‪70 (3‬‬ ‫‪65 (2‬‬ ‫‪……………………… (1‬‬

‫‪66‬‬
 ‫ﺧﻮردﮔﻲ ﻓﻠﺰﻫﺎ و زﻧﮓ زدن آﻫﻦ‬

‫ﺧﻮردﮔﻲ‪ :‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺮد ﺷﺪن‪ ،‬ﺧﺮد ﺷﺪن و ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻦ ﻓﻠﺰﻫﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ واﻛﻨﺶ اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬زﻧﮓ زدن آﻫﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺎه و ﻛﺪر ﺷﺪن ﻧﻘﺮه‪ ،‬اﻳﺠﺎد زﻧﮕﺎر ﺳﺒﺰ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﺲ‬

‫‪ : M(s)  M n  (aq)  ne ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺧﻮردﮔﻲ‬

‫اﻧﻮاع ﻓﻠﺰﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﺧﻮردﮔﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻓﻠﺰﻫﺎي ﻧﺠﻴﺐ‪ Au ) :‬و ‪ :( Pt‬اﻳﻦ ﻓﻠﺰﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ‪ E‬ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻛﺎﻫﻨﺪهﻫﺎي ﺑﺴـﻴﺎر ﺿـﻌﻴﻔﻲ ﺑـﻮده و در ﺷـﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬

‫ﺧﻮرده ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﻓﻠﺰﻫﺎي ﺗﻚ ﻗﺎرون‪ :‬اﻛﺴﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ وﻟﻲ ﺧﻮرده ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻻﻳﻪي اﻛﺴﻴﺪ ﻣﺤﺎﻓﻆ‬

‫‪3‬ـ ﻓﻠﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﻮرده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ Ag ، Cu ، Fe :‬و ‪....‬‬

‫‪67‬‬
 ‫زﻧﮓ زدن آﻫﻦ‪:‬‬

‫‪ : Fe(s)  Fe2 (aq)  2e ‬آﻧﺪ‬

‫)‪ : O2 (g)  2H2O(l)  4e   4OH  (aq‬ﻛﺎﺗﺪ‬

‫‪ : Fe2 (aq)  Fe 3  (aq)  e ‬اداﻣﻪي اﻛﺴﺎﻳﺶ آﻫﻦ‬

‫)‪ : Fe 3  (aq)  3 OH  (aq)  Fe(OH) 3 (s‬واﻛﻨﺶ ﺑﻴﻦ آﻧﻴﻮن و ﻛﺎﺗﻴﻮن و ﺗﺸﻜﻴﻞ رﺳﻮب‬

‫‪·I¶p S{m¬ IM‬‬

‫‪4Fe(s)  3 O2 (g)  6 H2O(l)  4Fe(OH) 3 (s) ‬‬ ‫)‪ 2( Fe2O 3 .3 H2O‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ :‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ زﻧﮓ زدن آﻫﻦ‬ ‫‪¸ÀA ªºp‬‬

‫راهﻫﺎي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از زﻧﮓ زدن آﻫﻦ‬

‫ﺳﻪ روش ﻣﺘﺪاول ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از زﻧﮓ زدن آﻫﻦ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺳﻄﺢ آﻫﻦ ﺑﺎ رﻧﮓ ﻳﺎ ﻗﻴﺮ )ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ از ﺧﻮردﮔﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ(‬

‫‪ 2‬ـ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺳﻄﺢ آﻫﻦ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﻓﻠﺰﻫﺎي »ﺗﻚ ﻗﺎرون«‬

‫ﺣﻠﺒﻲ‪ :‬ورﻗﻪي آﻫﻦ ‪ +‬روﻛﺶ ﻗﻠﻊ‬

‫آﻫﻦ ﺳﻔﻴﺪ )آﻫﻦ ﮔﺎﻟﻮاﻧﻴﺰه(‪ :‬ورﻗﻪي آﻫﻦ ‪ +‬روﻛﺶ روي‬

‫‪3‬ـ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﺎﺗﺪي‪ :‬ﻓﻠﺰ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺑﺎﻳﺪ ‪ E‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮي )ﻣﻨﻔﻲﺗﺮي( از آﻫﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ : M(s)  M n  (aq)  ne ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي‬

‫)‪ : O2 (g)  2H2O(l)  4e   4OH  (aq‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‬

‫‪68‬‬
 ‫در ﺟﺮﻳﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﺎﺗﺪي‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي آﻫﻦ‪ ،‬ﻓﻠﺰ ﻣﺤﺎﻓﻆ )ﻛﻪ ﻧﻘﺶ آﻧﺪ را دارد( اﻛﺴﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﻠﺰ اﺻﻠﻲ )ﻳﻌﻨﻲ آﻫﻦ( ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ آﻫﻦ در ﺑﺪﻧﻪي ﻛﺸﺘﻲﻫﺎ و ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‪ ،‬از ﻓﻠﺰ ‪ Mg‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫آﻫﻦ ﺳﻔﻴﺪ و ﺣﻠﺒﻲ‬

‫‪Zn‬‬ ‫آﻫﻦ ﺳﻔﻴﺪ )آﻫﻦ ﮔﺎﻟﻮاﻧﻴﺰه(‪ :‬ورﻗﻪي آﻫﻨﻲ ‪ +‬روﻛﺸﻲ از ﻓﻠﺰ‬

‫ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺧﺮاش در ﺳﻄﺢ آﻫﻦ ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬ﻓﻠﺰ روي در ﻧﻘﺶ آﻧﺪ‪ ،‬اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﻓﻠﺰ آﻫﻦ ﻧﻴﺰ در ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺪ ﻫﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻧﻤﻲﻛﻨـﺪ‬

‫و ﻓﻘﻂ در ﺳﻄﺢ آﻫﻦ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ O2‬و ‪ ، H2O‬اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه از ﺳﻮي روي را ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Sn‬‬ ‫ﺣﻠﺒﻲ‪ :‬ورﻗﻪي آﻫﻨﻲ ‪ +‬روﻛﺸﻲ از ﻓﻠﺰ‬

‫ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺧﺮاش در ﺳﻄﺢ ﺣﻠﺒﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺰ آﻫﻦ در ﻧﻘﺶ آﻧﺪ اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﻮرده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻠﺒـﻲ‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮردﮔﻲ ﻣﻘﺎوم ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪69‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (69‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫)‪O2 (g)  4H  (aq)  4e   2H2O(l‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪E  1 / 23 V‬‬

‫)‪O2 (g)  2H2O(l)  4e   4OH  (aq‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪E  0 / 40V‬‬

‫در ﻣﺠﺎورت اﻛﺴﻴﮋن و رﻃﻮب اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ اﻣﺎ ﺧﻮرده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺰ ………………………‬

‫‪ pH ‬زﻧﮓ ﻧﻤﻲزﻧﺪ‪(E (M 3  / M)  ................................... ) .‬‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺰ ‪ M‬در درﻳﺎﭼﻪاي ﺑﺎ ‪6 / 5‬‬

‫و ﻧﻘﺮه در ﻫﻮاي ﻣﺮﻃﻮب و ﺣﺘﻲ در اﻋﻤﺎق درﻳﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳـﺎﻟﻢ و درﺧﺸـﺎن ﺑـﺎﻗﻲ‬ ‫………………………‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺰﻫﺎي ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﻼ‪،‬‬
‫ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ زﻧﮓ زدن ﻓﻠﺰ آﻫـﻦ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣـﻲﻳﺎﺑـﺪ اﻣـﺎ ﺗﻐﻴﻴـﺮي در ﻣﻌﺎدﻟـﻪي ﻧـﻴﻢ واﻛـﻨﺶﻫـﺎي‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ …………‪…………….............‬‬

‫اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ رخ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (70‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي زﻧﮓ زدن آﻫﻦ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫از ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻄﺮهي آب‪ ،‬از آﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻛﺎﺗﺪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻃﻲ اﻧﺠﺎم آن‪……………………… ،‬‬

‫ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ اﺳـﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﮔﻮﻧـﻪي اﻛﺴـﻨﺪه‬ ‫………………………‬ ‫‪ ‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ آن‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺿﺮﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﮔﻮﻧﻪي‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪3‬‬

‫‪ ‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪي آن ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ‪ Fe(s)  Fe 3  (aq)  3 e  :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ 2H2O(l)  2e   2OH  (aq)  H2 (g) :‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪70‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (71‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي زﻧﮓ زدن آﻫﻦ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﻘﺎط ﻛﺎﺗﺪي ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪……………………… ‬‬

‫ﻧﻘﺶ رﺳﺎﻧﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ و ﻗﻄﺮهي آب ﻧﻘﺶ رﺳﺎﻧﺎي ﻳﻮﻧﻲ را اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪……………………… ‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ………………………‬ ‫‪ ‬در ﻓﺮاوردهي ﻧﻬﺎﻳﻲ زﻧﮓ زدن آﻫﻦ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر آﻧﻴﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ‬

‫ﺑﺰرگﺗﺮ از ‪ pH  7‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ emf ‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ زﻧﮓ زدن آﻫﻦ‪ ،‬در ………………………‬

‫ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ‪ Fe2 (aq)  Fe 3  (aq)  e  :‬ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫‪ ‬درون ……‪…………………...................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (72‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﺪﻧﻪي ﻛﺸﺘﻲﻫﺎ ﻳﺎ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺪ را داﺷﺘﻪ و ﻛﺎﻫﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺰ ………………………‬

‫‪ ‬ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻧﻘﺶ ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﻲ اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺰ ………………………‬

‫‪ ‬ﻣﺰﻳﺖ آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ دورهاي ﻓﻠﺰ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪71‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (73‬ـ ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺧﺮاش در ﺳﻄﺢ آﻫﻦ ﮔﺎﻟﻮاﻧﻴﺰه ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻛﻪ داراي ‪ E‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮي اﺳﺖ در ﻧﻘﺶ ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﻲ اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺰ ………………………‬

‫‪ ‬ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 12‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫واﻛﻨﺶ ………………………‬ ‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮﻳﺐﻫﺎي اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي در ﻧﻴﻢ‬

‫در ﺳﻄﺢ آﻫﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ آﻫﻦ ﻧﻘﺶ ﻗﻄﺐ ﻣﺜﺒﺖ را اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ………………………‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه داراي ‪ 18‬اﻟﻜﺘﺮون در آﺧﺮﻳﻦ ﻻﻳﻪي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﺧﻮد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪……………………… ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬ ‫)‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (74‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ………………………‬ ‫ﺗﺴﺖ‬

‫ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺪ را داﺷﺘﻪ و ﮔﻮﻧﻪي اﻛﺴﻨﺪه ﻳﻮن )‪ Sn2 (aq‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺰ ………………………‬

‫‪ ‬ﺑﺮﺧﻼف آﻫﻦ ﮔﺎﻟﻮاﻧﻴﺰه ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻇﺮوف ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و ………………………‬ ‫‪ ‬ﻧﻮﻋﻲ آﻟﻴﺎژ اﺳﺖ ﻛﻪ از دو ﻓﻠﺰ آﻫﻦ‬

‫‪ ‬در آن روﻛﺶ ﻗﻠﻊ از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﺎﺗﺪي از ورﻗﻪي آﻫﻨﻲ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫درﺳـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻧـﻴﻢ واﻛـﻨﺶ‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي آن در ………………………‬ ‫‪ ‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺮاش ﺑﺮ آن ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ‬
‫ﻛﺎﺗﺪي ﺳﻠﻮل ﺳﻮﺧﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪72‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (75‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دادهﻫﺎي زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪E (M 2 / M)  ........................ , E (X2 / X)  ................................ , E (A2 / A)  ........................... , E (E2 / E)  0 / 76‬‬

‫‪ ‬از ﻓﻠﺰ ‪ X‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻓﻠﺰ ‪ E‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ دو ﻓﻠﺰ ‪ E‬و ‪ M‬در ﻫﻮاي ﻣﺮﻃﻮب در ﻣﺠﺎورت ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﻳﻮنﻫـﺎي )‪ M2 (aq‬وارد ﻗﻄـﺮهي آب‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دو ﻓﻠﺰ ‪ X‬و ‪ M‬در ﻫﻮاي ﻣﺮﻃﻮب ﺑﺎ ﻫﻢ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮده و ﻓﻠﺰ ‪ M‬در اﻳـﻦ‬
‫رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪E2 (aq)  2e   E(s‬‬ ‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻓﻠﺰﻫﺎي ‪ A‬و ‪ E‬در ﻫﻮاي ﻣﺮﻃﻮب در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛـﺎﻫﺶ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‪:‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪ OH‬ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي …………………‬

‫‪‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (76‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﺟﺮاﻳﻦ ﺧﻮردﮔﻲ ﺣﻠﺒﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻨﺜﻲ ﻧﻤﻮدن ﻳﻮنﻫﺎي‬
‫ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻴﺘﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎ ‪ pH  .........................‬ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي ﭼﻨﺪ اﻟﻜﺘﺮون ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪7 / 408  1022 (2‬‬ ‫‪7 / 224  1021 (1‬‬

‫‪4 / 816  1021 (4‬‬ ‫‪9 / 632  1020 (3‬‬

‫‪73‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (77‬ـ اﮔﺮ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه )‪ (a‬در ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮردﮔﻲ ﺣﻠﺒـﻲ و اﻛﺴـﺎﻳﺶ آﻫـﻦ ﮔـﺎﻟﻮاﻧﻴﺰه ﻳﻜﺴـﺎن‬
‫ﮔـﺮم اﺳـﺖ‪ a ،‬ﻛـﺪام اﺳـﺖ؟ ) ‪، Sn  119: g.mol 1‬‬ ‫………………………‬ ‫ﺑﻮده و ﺗﻔﺎوت ﺟﺮم ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻓﻠﺰﻫـﺎ در آﻧـﺪﻫﺎي دو ورﻗـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪(Fe  56 ، Zn  65‬‬

‫‪……………………… (4‬‬ ‫‪1 / 204  1022 (3‬‬ ‫‪4 / 816  1023 (2‬‬ ‫‪1 / 505  1022 (1‬‬

‫‪74‬‬
 ‫اﺻﻮل ﻛﻠﻲ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ‬

‫ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪.‬‬

‫ﺗـﺬﻛﺮ ‪ :1‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ در آن ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد »ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ« ﻳﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر‪» ،‬ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘـﻲ«‬

‫ﻧﺎم دارد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :2‬ﻫﺪف اﺻﻠﻲ از اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎﺻﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ واﻛﻨﺶﻫـﺎي ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬

‫ﻧﺸﺪه و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺼﺮف ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق و ﺑﺮ اﺛﺮ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺬاب‪:‬‬ ‫‪CuCl2‬‬ ‫ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ‬

‫)‪ : Cu2 (l)  2e   Cu(s‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‬

‫‪ : 2Cl  (l)  Cl2 (g)  2e ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي‬

‫ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﻧﻤﻚﻫﺎ در ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي آﺑﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ رﻗﺎﺑﺖ ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ ﺑﺎ ‪ H2O‬در ﻛﺎﺗﺪ‪ :‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ H2O‬در ﻛﺎﺗﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ در رﻗﺎﺑﺖ ﺑـﺎ ﻛـﺎﺗﻴﻮنﻫـﺎي ﮔـﺮوه ‪ 1‬و ‪ 2‬و ‪ Al 3 ‬ﺑﺮﻧـﺪه‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد ﺑﺎزﻧﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﺑﺮﻧﺪه ﺷﺪن آب در ﻛﺎﺗﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫)‪ : 2H2O(l)  2e   H2 (g)  2OH  (aq‬ﺑﺮﻧﺪه ﺷﺪن آب در ﻛﺎﺗﺪ‬

‫‪2‬ـ رﻗﺎﺑﺖ آﻧﻴﻮنﻫﺎ ﺑﺎ ‪ H2O‬در آﻧﺪ‪ :‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ H2O‬در آﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ در رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ‪ Cl  ، F ‬و آﻧﻴـﻮنﻫـﺎي اﻛﺴـﻴﮋندار ﺑﺮﻧـﺪه‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد ﺑﺎزﻧﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﺑﺮﻧﺪه ﺷﺪن آب در آﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ : 2H2O(l)  4H  (aq)  O2 (g)  4e ‬ﺑﺮﻧﺪه ﺷﺪن آن در آﻧﺪ‬

‫‪75‬‬
 :‫رﻗﺎﺑﺖ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ آب‬

‫ﺟﺪول ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮودي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

F2 (g)  2e  2F  (aq) , E  2 / 87

S2O28 (aq)  2e  2SO24 (aq) , E  2 / 01

 
Cl2 (g)  2e  2Cl (aq) , E  1 / 36

O2 (g)  4H  (aq)  4e  2H2O(l) , E  1 / 23

Br2 (l)  2e  2Br  (aq) , E  1 / 08

Ag  (aq)  e  Ag(s) , E  0 / 80
I2 (s)  2e  2I  (aq) , E  0 / 53

Cu2 (aq)  2e  Cu(s) , E  0 / 34

2H  (aq)  2e  H2 (g) , E  ‫ﺻﻔﺮ‬

Fe2 (aq)  2e  Fe(s) , E  0 / 44

Zn2 (aq)  2e  Zn(s) , E  0 / 76

2H2O(l)  2e  H2 (g)  2OH  (aq) , E  0 / 83

Al 3  (aq)  3e  Al(s) , E  1 / 66
Mg2 (aq)  2e  Mg(s) , E  2 / 37
Li  (aq)  e  Li(s) , E  3 / 04

pH ‫( ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ را ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺗﻐﻴﻴﺮات‬II) ‫ ﺷﻜﻞ دﺳﺘﮕﺎه و ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫﺎي آﻧﺪي و ﻛﺎﺗﺪي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺲ‬:1 ‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‬

.‫ﻣﺤﻠﻮل را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﺪ‬

76
‫‪pH‬‬ ‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ‪ :2‬ﺷﻜﻞ دﺳﺘﮕﺎه و ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫﺎي آﻧﺪي و ﻛﺎﺗﺪي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻳﺪﻳـﺪ را ﻧﻮﺷـﺘﻪ و ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬

‫ﻣﺤﻠﻮل را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ و در ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺖ ﻏﻴﺮﻃﺒﻴﻌﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود‪.‬‬

‫‪2‬ـ در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ ﻓﺮاوردهﻫﺎ از واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮﻧﺪ اﻣـﺎ در ﺳـﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘـﻲ ﻓـﺮاوردهﻫـﺎ از واﻛـﻨﺶ دﻫﻨـﺪهﻫـﺎ‬

‫ﻧﺎﭘﺎﻳﺪارﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ واﻛﻨﺶ ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺧﻮدﺑﻪﺧﻮدي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد در ﺣﺎﻟﻲ ﻛـﻪ واﻛـﻨﺶ ﺳـﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ و ﺑﺮ اﺛﺮ ﻣﺼﺮف ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4‬ـ در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮد اﻣﺎ در ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ‪ ،‬ﺟﺮﻳـﺎن ﺑـﺮق ﻣﺼـﺮف‬

‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ Al ، H2 ، Mg ، Na‬و ‪ (....‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪5‬ـ در ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ‪ ،‬آﻧﺪ ﺑﺮ ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﻲ و ﻛﺎﺗﺪ ﺑﺮ ﻗﻄﺐ ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ‪ ،‬آﻧﺪ ﻧﻘـﺶ ﻗﻄـﺐ‬

‫ﻣﺜﺒﺖ و ﻛﺎﺗﺪ ﻧﻘﺶ ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﻲ را دارد‪.‬‬

‫ﺗﺸﺎﺑﻪﻫﺎي ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ و ﺳﻠﻮل ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ در ﻫﺮ دو دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬آﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ اﻛﺴﺎﻳﺶ و ﻛﺎﺗﺪ ﻣﺤﻞ ﻛﺎﻫﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ در ﻫﺮ دودﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ )ﺳﻴﻢ( از آﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻛﺎﺗﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬ـ در ﻫﺮ دو دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬آﻧﻴﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آﻧﺪ و ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻛﺎﺗﺪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪77‬‬
 ‫ﺟﻬﺖ ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫ﻧﻮع‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬ ‫ﻫﺪف‬ ‫اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در‬ ‫ﻗﻄﺐ )‪(+‬‬ ‫ﻗﻄﺐ )‪(-‬‬ ‫ﻛﺎﺗﺪ‬ ‫آﻧﺪ‬
‫اﻧﺮژي‬ ‫ﺳﻠﻮل‬
‫ﺳﻴﻢ‬

‫ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﻛﻢﺗﺮ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق‬ ‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ‬ ‫از آﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف‬ ‫ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻣﺤﻞ‬
‫ﻛﺎﺗﺪ‬ ‫آﻧﺪ‬ ‫ﮔﺎﻟﻮاﻧﻲ‬
‫از واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪﻫﺎ‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫ﻛﺎﺗﺪ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ‬ ‫اﻛﺴﺎﻳﺶ‬

‫ﻓﺮاوردهﻫﺎ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻪ‬ ‫از آﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف‬ ‫ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻣﺤﻞ‬ ‫اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ‬
‫آﻧﺪ‬ ‫ﻛﺎﺗﺪ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از‬ ‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﻛﺎﺗﺪ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ‬ ‫اﻛﺴﺎﻳﺶ‬ ‫)ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ(‬

‫واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (78‬ـ در ﺟﺪول زﻳﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻤﻚ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در آب اﺳﺖ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﭼﻨﺪ ردﻳﻒ دﺳـﺖ‬
‫ﻛﻢ ﻳﻚ ﺧﻄﺎ دارﻧﺪ؟‬

‫ﻓﺮاوردهي آﻧﺪي‬ ‫ﻓﺮاوردهي ﻛﺎﺗﺪي‬ ‫ﻧﻤﻚ‬

‫‪O2‬‬ ‫‪Ag‬‬ ‫ﻧﻘﺮه ﻧﻴﺘﺮات‬

‫‪I2‬‬ ‫‪O2‬‬ ‫ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻳﺪﻳﺪ‬

‫‪O2‬‬ ‫‪H2‬‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ‬

‫‪NaOH‬‬ ‫‪ O2‬و‬ ‫‪H2‬‬ ‫ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪78‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (79‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دادهﻫﺎي زﻳﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫)‪O2 (g)  4H  (aq)  4e   2H2O(l‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪E  1 / 23 V‬‬

‫)‪2H2O(l)  2e   H2 (g)  2OH  (aq‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪E  0 / 83 V‬‬

‫‪ ‬در ﺑﺮﻗﻜﺎﻓــﺖ ﻧﻤــﻚ ﻓﺮﺿــﻲ )‪ ، X2Y(aq‬در آﻧــﺪ ﮔــﺎز اﻛﺴــﻴﮋن و در ﻛﺎﺗــﺪ‪ ،‬ﻓﻠــﺰ ‪ X‬ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﻣــﻲآﻳــﺪ‪، E (Y2 / Y  )  1 / 36 ) .‬‬
‫‪(E (X2 / X) ‬‬ ‫………………………‬

‫‪ ‬در ﺑﺮﻗﻜﺎﻓــﺖ ﻧﻤــﻚ ﻓﺮﺿــﻲ )‪ ، AE2 (aq‬در ﻛﺎﺗــﺪ ﮔــﺎز ﻫﻴــﺪروژن و در آﻧــﺪ‪ E2 ،‬ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﻣــﻲآﻳــﺪ‪، E (E2 / E  )  0 / 53 ) .‬‬
‫‪(E (A2 / A) ‬‬ ‫………………………‬

‫‪ ،‬در ﻛﺎﺗﺪ ﻓﻠﺰ ﻣﺲ و در آﻧﺪ ﻳﺪ ) ‪ (I2‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬در ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ ……………‪…………………………………..‬‬

‫‪ ،‬در ﻛﺎﺗﺪ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن و در آﻧﺪ ﮔﺎز اﻛﺴﻴﮋن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬در ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ ………‪………………....................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪79‬‬
 ‫ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ آب‬

‫]‪¡oM ·IÄo‬‬
‫‪2H2O(l) ‬‬
‫)‪ 2H2 (g)  O2 (g‬‬ ‫ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ آب‪ :‬ﺗﺠﺰﻳﻪ آب ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهاش ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬آب ﺧﺎﻟﺺ رﺳﺎﻧﺎي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آب ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﻜﻲ را در آن‬

‫ﺣﻞ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ آن ﺑﻪ ﺣﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﻜﻲ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻢ ﻛﺎﺗﻴﻮن آن رﻗﺎﺑﺖ ﻛﺎﺗـﺪي‬

‫ﺑﺎ آب ﺑﺎزﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ آﻧﻴﻮن آن در رﻗﺎﺑﺖ آﻧﺪي ﺑﺎ آب ﺑﺎزﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ : (2H2O(l)  2e   H2 (g)  2OH  (aq))  2‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‬

‫‪ : 2H2O(l)  4H  (aq)  O2 (g)  4e ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي‬

‫)‪ : 2H2O(l)  2H2 (g)  O2 (g‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ آب‬

‫‪80‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (80‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ آب اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﻟﻜﺘﺮودﻫﺎي ‪ A‬و ‪ ، B‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺎﻫﺶ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬در ﺟﺮﻳﺎن ﻛﺎر ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪……………………… ،‬‬

‫در ﻣﺤﻠــﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴــﺖ ﺑــﺮﺧﻼف ﺟﻬــﺖ ﺣﺮﻛــﺖ‬ ‫‪ ‬ﺟﻬــﺖ ﺣﺮﻛــﺖ ………………………‬

‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬ ‫اﻟﻜﺘﺮون در ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻮده و از اﻟﻜﺘﺮود ‪ A‬ﺑﻪ ﺳﻮي اﻟﻜﺘﺮود ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺤﻠﻮل ﻳﻚ ﻣﻮﻻر …………‪……………....................‬‬

‫‪ ‬ﺑــﻪ ازاي ﺗﻮﻟﻴــﺪ ‪ 3 / 01 1022‬اﻟﻜﺘــﺮون در اﻟﻜﺘــﺮود ‪ ، B‬ﺣﺠــﻢ ﮔــﺎز ﺗﻮﻟﻴــﺪ ﺷــﺪه در‬
‫ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ( STP‬ﺑﺮاﺑﺮ ………………………‬ ‫اﻟﻜﺘﺮود ‪) A‬در ﺷﺮاﻳﻂ‬

‫ﺑﺎﻻﺗﺮي دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺮاوردهي اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎي آن ………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪81‬‬
‫ﮔﺮم ﻧﻤﻚ ﺳﺪﻳﻢ ﻧﻴﺘﺮات را در ‪ 344‬ﮔﺮم آب ﺣﻞ ﻧﻤـﻮده و ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺤﻠـﻮل اوﻟﻴـﻪي‬ ‫ـ ﻣﻘﺪار ………………………‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪(82‬‬
‫ﺑﺮﻗﻜﺎﻓــﺖ آب از آن اﺳــﺘﻔﺎده ﻣــﻲﻛﻨــﻴﻢ‪ .‬اﮔــﺮ در ﭘﺎﻳــﺎن ﻓﺮاﻳﻨــﺪ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓــﺖ آب‪ ،‬ﺗﻔــﺎوت ﺣﺠــﻢ ﮔﺎزﻫــﺎي ﺗﻮﻟﻴــﺪ ﺷــﺪه در آﻧــﺪ و ﻛﺎﺗــﺪ‬
‫ﻟﻴﺘــﺮ )در ﺷــﺮاﻳﻂ ‪ ( STP‬ﺑﺎﺷــﺪ ﻏﻠﻈــﺖ ﻧﻬــﺎﻳﻲ ﻣﺤﻠــﻮل ﺑــﺮ ﺣﺴــﺐ درﺻــﺪ ﺟﺮﻣــﻲ ﺑــﻪ ﺗﻘﺮﻳــﺐ ﻛــﺪام‬ ‫ﺑﺮاﺑــﺮ………………………‬

‫) ‪(H  1 , O  16 : g.mol 1‬‬ ‫اﺳﺖ؟‬

‫‪……………………… (4‬‬ ‫‪21 (3‬‬ ‫‪14 (2‬‬ ‫‪7 (1‬‬

‫‪82‬‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻳﺪﻳﺪ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻـﻮرت زﻳـﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‬ ‫ـ در ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ………………………‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪(83‬‬
‫اﻟﻜﺘﺮون از ﻣﺪار اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‪ pH ،‬ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ در دﻣﺎي ‪ 250 C‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﺒﻮر ………………………‬ ‫)اﻳﻦ ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫﺎ ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ( ﺑﻪ ازاي‬
‫) ‪(I  127 : g.mol 1‬‬ ‫ﭼﻪ ﻋﺪدي ﻣﻲرﺳﺪ و ﺟﺮم ﻳﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در آﻧﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم اﺳﺖ؟ )ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪ : I  (aq)  I2 (s)  e ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي‬

‫)‪ : H2O(l)  e   H2 (g)  OH  (aq‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‬

‫‪ 10/1 (2‬ـ ‪508‬‬ ‫‪ 11/9 (1‬ـ ‪508‬‬

‫‪ 11/9 (4‬ـ ‪254‬‬ ‫‪ 10/1 (3‬ـ ‪254‬‬

‫‪83‬‬
 ‫ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰ ﺳﺪﻳﻢ‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰ ﺳﺪﻳﻢ از ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻣﺬاب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪ : 2Na  (l)  2e   2Na(l‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‬

‫‪ : 2Cl  (l)  Cl2 (g)  2e ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‬

‫)‪ : 2NaCl(l)  2Na(l)  Cl2 (g‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻣﺬاب‬

‫ﺗـﺬﻛﺮ ‪ :1‬در دﺳﺘﮕﺎه ﻓﻮق ﻣﻘﺪاري ‪ CaCl2‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻤﻚ ذوب ﺑﻪ ‪ ) NaCl‬ﻧﻘﻄﻪي ذوب‪ ( 8010C :‬ﻣﻲاﻓﺰاﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﺣﺎﺻﻞ‬

‫در دﻣﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي )‪ (587 0C‬ذوب ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :2‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰﻫﺎي ﮔﺮوه ‪ 1‬و ‪ 2‬و ﻧﻴﺰ ‪ Al‬ﻧﻤﻲﺗﻮان از ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻤﻚ آنﻫﺎ در آب اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد زﻳﺮا ﻛﺎﺗﻴﻮن‬

‫اﻳﻦ ﻓﻠﺰﻫﺎ در رﻗﺎﺑﺖ ﻛﺎﺗﺪي در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ H2O‬ﺑﺎزﻧﺪه ﺑﻮده و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻟﻜﺘﺮون ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ : 3‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰﻫﺎي ﮔﺮوه ‪ 1‬و ‪ 2‬و ﻧﻴﺰ ‪ Al‬از ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﻧﻤﻚ ﻣﺬاب )ﻧﻪ ﻣﺤﻠﻮل( آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪84‬‬
 ‫درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫ﺗﻬﻴﻪي…………‪…………….................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (84‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺳﻠﻮل‬

‫‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ از اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ ﺑﻪ اﻟﻜﺘﺮود و از آن ﺟﺎ ﺑﻪ ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬در ﺳﻄﺢ ﻗﻄﺐ ………………………‬

‫‪ ‬ﻓﺮاوردهﻫﺎي اﻳﻦ ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻏﻠﻈﺖ ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ در آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ 2Cl  (aq)  Cl2 (g)  2e  :‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ………………………‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻣـﺬاب‪ ،‬ﺑـﺎ ﻋﺒـﻮر ‪ 1 / 204  1023‬اﻟﻜﺘـﺮون از ﻣـﺪار اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ و ﺑـﺎ‬ ‫ـ در ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ………………………‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪(85‬‬
‫ﻓﺮض ﺧﺮوج ﻛﻠﻴﻪي ﻓﺮاوردهﻫﺎي آﻧﺪي و ﻛﺎﺗﺪي از ﻇﺮف‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻣﺬاب ﭼﻨﺪ درﺻﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ؟ )ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ‬
‫) ‪(Na  23 , O  35 / 5 : g.mol 1‬‬ ‫ﻣﺬاب را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .....................g.cm 3‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪(.‬‬

‫‪50 (4‬‬ ‫‪25 (3‬‬ ‫‪12/5 (2‬‬ ‫‪6/25 (1‬‬

‫‪85‬‬
 ‫ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ‬

‫ﺷﻜﻞ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ از آب درﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ از آب درﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪي ‪  I‬ﻫﺪاﻳﺖ آب درﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﻮﺿﭽﻪﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪي ‪  II‬رﺳﻮب دادن ﻳﻮنﻫﺎي ‪ Mg2‬از ﻃﺮﻳﻖ اﻓﺰودن ﻳﻮن )‪ OH  (aq‬ﺑﻪ آب درﻳﺎ‪.‬‬

‫)‪Mg2 (aq)  2OH  (aq)  Mg(OH)2 (s‬‬

‫‪‬‬
‫‪IÄnj JA nj‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪي ‪  III‬ﺟﺪا ﻛﺮدن رﺳﻮب ‪ Mg(OH)2‬ﺑﺎ ﺻﺎﻓﻲ‬

‫‪Mg(OH)2‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪي ‪  IV‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ اﻓﺰودن ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﻪ رﺳﻮب‬

‫)‪Mg(OH)2 (s)  2HCl(aq)  MgCl2 (aq)  2H2O(l‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪي ‪  V‬ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ‪) .‬ﻓﺮاوﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ H2O‬ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻠـﺰ‬

‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ در ﻛﺎﺗﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪(.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪي ‪  VI‬ذوب ﻛﺮدن ‪ MgCl2‬در ﻛﻮرهﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص‬

‫‪86‬‬
 ‫ﻣﺮﺣﻠﻪي ‪  VII‬ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻣﺬاب‬

‫)‪ : Mg2 (l)  2e   Mg(l‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‬

‫‪ : 2Cl  (l)  Cl2 (g)  2e ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي‬

‫‪ : Mg‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺗﻬﻴﻪي ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ‬ ‫)‪2 (l)  2Cl  (l)  Mg(l)  Cl (g‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪MgCl2 (l‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (86‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ از آب درﻳﺎ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻣـﺎدهاي ﻛـﻪ‬ ‫………………………‬ ‫ﻫـﺮ دو از‬ ‫………………………‬ ‫‪ ‬در ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ‪ ،‬دو ﻓـﺮاورده ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﻪ ازاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﺮ ﻣﻮل ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺑﺎ ﻓﺮض ﺑﺎزدﻫﻲ ‪ ، %100‬دﺳﺖ ﻛﻢ دو ﻣﻮل ﻳﻮن )‪ OH  (aq‬ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳـﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎ در‬ ‫واﻛﻨﺶ …………‪……………............................‬‬ ‫‪ ‬در ﻳﻜﻲ از ﻣﺮاﺣﻞ آن‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪي آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 6‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫)ﻗﻄﺐ ﻣﺜﺒﺖ( ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ 2Cl  (aq)  Cl2 (g)  2e  :‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫………………………‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪87‬‬
‫ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ آب درﻳﺎ ﺑﺎ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ‪1/2 g.cm 3‬‬ ‫ـ در ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪي ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ از آب درﻳﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ازاي ……………‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪(87‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﭼﻨـﺪ ﻟﻴﺘـﺮ ﮔـﺎز ﻛﻠـﺮ )در ﺷـﺮاﻳﻂ ‪ ( STP‬در آﻧـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫‪ Mg‬در آن ﺑﺮاﺑﺮ ………‪………………..............‬‬
‫)‪2 (aq‬‬ ‫ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ و ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﺮاورده‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮل اﻟﻜﺘﺮون ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺪار ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ ﺟﺮﻳـﺎن ﻳﺎﺑـﺪ؟ ﺑـﺎزده ﻋﻤﻠﻴـﺎت را ﺗـﺎ ﻗﺒـﻞ از‬
‫) ‪(Mg  24: g.mol 1‬‬ ‫درﺻﺪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ؟ )ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ(‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ………………………‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ‪،‬‬

‫‪60 ، 2688 (2‬‬ ‫‪60 ، 1344 (1‬‬

‫‪120 ، 1344 (4‬‬ ‫‪120 ، 2688 (3‬‬

‫‪88‬‬
 ‫ﺗﻬﻴﻪ ﻓﻠﺰ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ )ﺳﻠﻮل ﻫﺎل(‬

‫ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠﺰ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻮﻛﺴﻴﺖ ) ‪ Al2O 3‬ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ( اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴـﻪي ﻓﻠـﺰ آﻟـﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬اﺑﺘـﺪا‬

‫‪ Al2O 3‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺎﻟﺺ ﺟﺪا ﻧﻤﻮده و در ﻳﻚ ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺳﻠﻮل ﻫﺎل« ‪ ،‬ﻓﻠﺰ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ را ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫)‪ : Al 3  (l)  3 e   Al(l‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‬

‫‪ : 2O2 (l)  O2 (g)  4e ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي‬

‫)‪C(s)  O2 (g)  CO2 (g‬‬

‫‪‬‬
‫ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻮﺟﻮد در آﻧﺪ ﮔﺮاﻓﻴﺘﻲ‬

‫ﭘﺲ از ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻤﻮدن ﺿﺮﻳﺐ اﻟﻜﺘﺮون ) ‪ (e ‬در ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫﺎ و ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮدن آنﻫﺎ‪ ،‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺳﻠﻮل ﻫﺎل ﺑﻪ ﺻـﻮرت زﻳـﺮ ﺑـﻪ‬

‫)‪ : 2Al2O 3 (l)  3 C(s)  4Al(l)  3 CO2 (g‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺳﻠﻮل ﻫﺎل‬ ‫دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪H 2O‬‬ ‫ﺗـﺬﻛﺮ ‪ :1‬در ﺳﻠﻮل ﻫﺎل ﻧﺒﺎﻳﺪ آب ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ زﻳﺮا در ﺻﻮرت ﺣﻀﻮر آب‪ ،‬ﻳﻮنﻫﺎي ‪ Al 3 ‬در رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي‬

‫در ﻛﺎﺗﺪ ﺑﺎزﻧﺪه ﺑﻮده و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻟﻜﺘﺮون ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﻠﺰ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :2‬آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﻨﺼﺮ آزاد ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد و اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن ﺑﻮﻛﺴـﻴﺖ ) ‪ Al2O 3‬ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ(‬

‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ : 3‬از ﻓﻠﺰ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ در ﺳﺎﺧﺖ ﻟﻮازم ﺧﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ وﻛﺸﺘﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :4‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﻮﻃﻲﻫﺎي آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ از ﻗﻮﻃﻲﻫﺎي ﻛﻬﻨﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ‪ 7‬درﺻﺪ اﻧﺮژي ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﻫﻤﺎن ﻗـﻮﻃﻲﻫـﺎ از ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬

‫ﻫﺎل ﻧﻴﺎز دارد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻓﻠﺰ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪89‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (88‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﺎل درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺼﺮف ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﻜﺎﻓﺖ )‪ Al2O 3 (aq‬ﺑﺎ اﻟﻜﺘﺮودﻫﺎي ﮔﺮاﻓﻴﺘﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪي ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ آن‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺠﻤـﻮع ﺿـﺮاﻳﺐ اﺳـﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻓـﺮاوردهﻫـﺎ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫و اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ آن ﺟﺎي دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬واﻛﻨﺶ دﻫﻨﺪهﻫﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﺎل در ………………………‬

‫را دارد ﺑﻪ ﻣﺮور ﺧﻮرده ﺷﺪه و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر دورهاي ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻗﻄﺐ ………………………‬ ‫‪ ‬اﻟﻜﺘﺮودي ﻛﻪ ﻧﻘﺶ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﻣﻮل اﻟﻜﺘﺮون از ﺳﻠﻮل ﻫﺎل و ﻧﻴﺰ ﻋﺒﻮر ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮون از ﺳﻠﻮل ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻠـﺰ‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (89‬ـ ﺑﻪ ازاي ﻋﺒﻮر ………………………‬

‫) ‪(Na  23 , Al  27 : g.mol 1‬‬ ‫ﺳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﺟﺮم ﻓﻠﺰ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺟﺮم ﻓﻠﺰ ﺳﺪﻳﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﭼﻨﺪ ﮔﺮم ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪6/3 (4‬‬ ‫‪4/2 (3‬‬ ‫‪2/1 (2‬‬ ‫‪1/5 (1‬‬

‫‪90‬‬
 ‫آﺑﻜﺎري‬

‫اﺻﻮل آﺑﻜﺎري‪:‬‬

‫‪1‬ـ وﺳﻴﻠﻪي اﺻﻠﻲ ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ آﺑﻜﺎري ﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺪ )ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﻲ( ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﻓﻠﺰ روﻛﺶ دﻫﻨﺪه ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻘﺶ آﻧﺪ )ﻗﻄﺐ ﻣﺜﺒﺖ( ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎوي ﻛﺎﺗﻴﻮن ﻓﻠﺰ روﻛﺶ دﻫﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬آﺑﻜﺎري ﻗﺎﺷﻖ آﻫﻨﻲ ﺗﻮﺳﻂ روﻛﺸﻲ از ﻓﻠﺰ ﻧﻘﺮه‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ Ag(s)  Ag (aq)  e‬‬
‫‪‬‬
‫رﻗﺎﺑﺖ آﻧﺪي‬ ‫‪ H2O(l)  ½kºpIM‬‬
‫‪‬‬
‫‪ NO ‬‬
‫‪3 (aq)  ½kºpIM‬‬

‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬

‫)‪  Ag (aq)  e  Ag(s‬رﻗﺎﺑﺖ ﻛﺎﺗﺪي‬
‫‪ H2O(l)  ½kºpIM‬‬

‫‪91‬‬
‫ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد از‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ روﻛﺸﻲ از ﻓﻠﺰ ………………………‬ ‫ـ در آﺑﻜﺎري وﺳﻴﻠﻪاي از ﺟﻨﺲ ﻓﻠﺰ ………………………‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪(90‬‬
‫ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ از ﻓﻠﺰ ‪ Y‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﻓﻠﺰ ‪ X‬و ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ آﻧﻴﻮنﻫﺎ در اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻋﻜﺲ آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ bXa  (aq)  aY(s)  bX(s)  aYb  (aq) :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻇﺮف ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﻓﻠﺰ ‪ X‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ E‬ﻓﻠﺰ ‪ X‬ﺑﺎﻳﺪ از ‪ E‬ﻓﻠﺰ ‪ Y‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎوي ﻫﺮ دو ﻧﻮع ﻛﺎﺗﻴﻮن )‪ Xa  (aq‬و )‪ Yb  (aq‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي‬ ‫ـ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻇﺮف ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ………… را ﺗﻮﺳﻂ روﻛﺸﻲ از ﻓﻠﺰ …………‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪(91‬‬
‫زﻳﺮ درﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪ ‬ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ در ﻣﺤﻠـﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴـﺖ از اﻟﻜﺘـﺮود ﻓﻠـﺰ ‪ B‬ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﻇـﺮف ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه از ﺟـﻨﺲ ﻓﻠـﺰ ‪ A‬ﺑـﻮده و ﺣﺮﻛـﺖ‬
‫اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ )ﺳﻴﻢ( ﺧﻼف آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ،‬اﺳﺖ‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪ ‬ﻓﻠﺰ ‪ B‬را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺗﺮي ﻣﺘﺼﻞ ﻛﻨﻴﻢ ‪.‬‬

‫‪ E ‬ﻓﻠﺰ ‪ A‬ﺑﺎﻳﺪ از ‪ E‬ﻓﻠﺰ ‪ B‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪92‬‬
‫‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ روﻛﺸﻲ از ﻧﻘـﺮه از ﻣﺤﻠـﻮل ﻳـﻚ ﻣـﻮﻻر ﻧﻘـﺮه‬ ‫ـ ﺑﺮاي آﺑﻜﺎري ﻳﻚ ﻛﻮزهي آﻫﻨﻲ ﺑﻪ ﺟﺮم ………………………‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪(92‬‬
‫ﻧﻴﺘﺮات ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﻴﻐﻪي ﻧﻘﺮهاي ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ 200g‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در آﺑﻜﺎري دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد روﻛﺸـﻲ از ﻧﻴﻜـﻞ ﺑـﺮ روي ﻫﻤـﺎن ﻛـﻮزهي‬
‫ﻣـﻮﻻر ﻧﻴﻜـﻞ )‪ (II‬ﺳـﻮﻟﻔﺎت و ﻳـﻚ ﺗﻴﻐـﻪي ﻧﻴﻜﻠـﻲ ﺑـﻪ ﺟـﺮم ‪ 168g‬اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ ﻋﺒـﻮر‬ ‫………………………‬ ‫آﻫﻨﻲ‪ ،‬از ﻣﺤﻠـﻮل‬
‫‪ 2 / 408  1022‬اﻟﻜﺘﺮون از ﻫﺮ دو ﺳﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﺟﺮم روﻛﺶ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه روي ﻛﻮزهي آﻫﻨﻲ در دو آﺑﻜﺎري ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ ﭼﻨـﺪ ﮔـﺮم‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫) ‪(Fe  56 ، Ni  59 ، Ag  108 : g.mol 1‬‬

‫‪1/57 (4‬‬ ‫‪9/42 (3‬‬ ‫‪6/28 (2‬‬ ‫‪3/14 (1‬‬

‫‪93‬‬
 ‫ﺳﻠﻮل ﻧﻮر اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﺳﻠﻮل ﻧﻮر اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ :‬ﺳﻠﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ اﻛﺴﺎﻳﺶ ـ ﻛﺎﻫﺶ از ﻧﻮر ﺑﻬﺮه ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ : Si(s)  2H2O(l)  SiO2 (s)  4H  (aq)  4e ‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ آﻧﺪي‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮر ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪه و آﻣﺎدهي واﻛﻨﺶ ﺑﺎ آب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪ : 2H2O(l)  2e   H2 (g)  2OH  (aq‬ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶ ﻛﺎﺗﺪي‬

‫ﭘﺲ از ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻤﻮدن ﺿﺮﻳﺐ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫﺎي آﻧﺪي و ﻛﺎﺗﺪي و ﺟﻤـﻊ ﻧﻤـﻮدن آنﻫـﺎ واﻛـﻨﺶ ﻛﻠـﻲ ﺳـﻠﻮل ﻧـﻮر‬

‫اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫)‪ : Si(s)  2H2O(l)  SiO2 (s)  2H2 (g‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ ﺳﻠﻮل ﻧﻮر اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫اﻳﺮادﻫﺎ‬ ‫ﻣﺰﻳﺖ‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮد‬

‫‪1‬ـ ‪ emf‬ﻛﻢ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژيﻫﺎي‬

‫‪2‬ـ ﺑﺎزده ﻛﻢ‬ ‫ﭘﺎك و ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ‬ ‫ﺗﻬﻴﻪي ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن‬ ‫ﺳﻠﻮل ﻧﻮر اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫‪3‬ـ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ‬ ‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﻴﺪ(‬

‫‪94‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 2‬ـ ‪ (93‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﻢ واﻛﻨﺶﻫﺎي زﻳﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻠﻮل ﻧﻮر اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد از ﻋﺒـﺎرتﻫـﺎي داده‬
‫ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪SiO2 (s)  4H  (aq)  4e   Si(s)  2H2O(l) ,‬‬ ‫‪E  0 / 84 V‬‬

‫‪2H2O(l)  2e   H2 (g)  2OH  (aq) , E‬‬ ‫‪ 0 / 83 V‬‬

‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﻠﻮل اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻴﻐﻪي ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﺑﻮده و ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎ‬ ‫ﺣﺮﻛﺖ ………………………‬ ‫‪ ‬ﺟﻬﺖ‬
‫در ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ دﺳﺘﮕﺎه ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺿﺮﻳﺐ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﮔﻮﻧﻪي اﻛﺴﻨﺪه ﺑﻪ ﺿـﺮﻳﺐ اﺳـﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﮔﻮﻧـﻪي ﻛﺎﻫﻨـﺪه ﺑﺮاﺑـﺮ ‪2‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز )در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ ( STP‬در ﻗﻄﺐ ﻣﺜﺒﺖ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬ ‫اﻟﻜﺘﺮون در ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﻲ‪……………………… ،‬‬ ‫‪ ‬ﺑﻪ ازاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪2 / 408  1021‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﺖﺳﻨﺞ ﻋﺪد ‪ 0/006‬وﻟﺖ را ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ………………………‬ ‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺑﺎزده ﺳﻠﻮل‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﻴﺮاﻣﻮن آﻧﺪ و ﻛﺎﺗﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺎﻫﺶ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪……………… ‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪95‬‬
 ‫ﺷﻴﻤﻲ دوازدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ـ ﺷﻴﻤﻲ‪ ،‬ﺟﻠﻮهي از ﻫﻨﺮ‪ ،‬زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري‬

‫آﺷﻨﺎﻳﻲ اوﻟﻴﻪ ﺑﺎ اﻧﻮاع ﻣﻮاد‬

‫‪1‬ـ ﺟﺎﻣﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ )ﻣﺎدهي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ(‪ :‬از واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻣﺠﺰا ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻃﺮز ﺗﺸﺨﻴﺺ‪ :‬ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﻧﺎﻓﻠﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ H2O ، I2 ، NH 3 ، Cl2‬و ‪....‬‬

‫‪1‬‬
‫‪2‬ـ ﺟﺎﻣﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ )ﻣﺎدهي ﻛﻮواﻻﻧﺴـﻲ(‪ :‬واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺠﺰاﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻧﺪارد و داراي ﺷﺒﻜﻪي ﻏﻮل آﺳﺎﻳﻲ از اﺗﻢﻫﺎي ﺑـﻪ‬

‫ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻃﺮز ﺗﺸﺨﻴﺺ‪ :‬ﻟﻴﺴﺖ ﺣﻔﻈﻲ ‪ 6‬ﺗﺎﻳﻲ دارد‪ :‬اﻟﻤﺎس )‪ ، (C‬ﮔﺮاﻓﻴـﺖ )‪ ، (C‬ژرﻣـﺎﻧﻴﻢ )‪ ، (Ge‬ﺳﻴﻠﻴﺴـﻴﻢ )‪ ، (Si‬ﺳـﻴﻠﻴﺲ ) ‪، (SiO2‬‬

‫)‪(SiC‬‬ ‫ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﻛﺮﺑﻴﺪ‬

‫‪3‬ـ ﺟﺎﻣﺪ ﻳﻮﻧﻲ )ﻣﺎدهي ﻳﻮﻧﻲ(‪ :‬داراي ﺷﺒﻜﻪي ﻓﺸﺮدهاي از ﻳﻮنﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ‬

‫ﻃﺮز ﺗﺸﺨﻴﺺ‪ :‬داراي ﻳﻚ ﻓﻠﺰ )ﻳﺎ ‪ ( NH4‬و ﻧﺎﻓﻠﺰ‬

‫‪4‬ـ ﺟﺎﻣﺪ ﻓﻠﺰي )ﻣﺎدهي ﻓﻠﺰي(‪ :‬از درﻳﺎي اﻟﻜﺘﺮون و ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎي ﺷﻨﺎور ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻃﺮز ﺗﺸﺨﻴﺺ‪ :‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻧﻮع ﻓﻠﺰ‬

‫ﺧﺎك رس‪:‬‬
‫‪H2O  Al2O 3  SiO2‬‬ ‫‪1‬ـ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻮاد در ﺧﺎك رس‪:‬‬

‫‪2‬ـ وﺟﻮد ‪ Fe2O 3‬ﺧﺎك رس را ﺳﺮخ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ Fe2O 3 .‬در ﺗﻬﻴﻪي رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ در ﻧﻘﺎﺷﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﺑﺎ ﭘﺨﺘﻦ ﺧﺎك رس‪ ،‬آب ﻣﻮﺟﻮد در آن ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه و ﺟﺮم ‪ H2O‬در ﺧﺎك رس ﺑﻪ ﺷﺪت ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ‪ SiH4 ، C6 H14 ، I2 ، CO2‬و ‪ Rb2O‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﺎده از ﻧﻮع ‪ ...........................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ................................................................. ‬ﻫﻢ ﻣﺎدهي ﻳﻮﻧﻲ و ﻫﻢ ﻣﺎدهي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻗﻄﺒﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي‬

‫‪ ‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ آﺛﺎر ﺧﻮد از ﻣﻮادي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ‪ .............................................................‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي اﺗﻢ ﺑﺎ آراﻳﺶ و ﭼﻴﺪﻣﺎﻧﻲ ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎر ﺑﺴﻴﺎري ﻣﺎده ﺑﺎ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن را ﭘﺪﻳﺪ آوردهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (2‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﻛﻪ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﻣﻮاد ﺳﺎزﻧﺪهي ﻧﻮﻋﻲ ﺧﺎك رس را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫـﺎي داده‬
‫ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬
‫‪ Au‬و دﻳﮕﺮ ﻣﻮاد‬ ‫‪MgO‬‬ ‫‪Fe2O 3‬‬ ‫‪Na2O‬‬ ‫‪H 2O‬‬ ‫‪Al2O 3‬‬ ‫‪SiO2‬‬ ‫ﻣﺎده‬
‫‪0/1‬‬ ‫‪0 / 44‬‬ ‫‪0 / 96‬‬ ‫‪1 / 24‬‬ ‫‪13 / 32‬‬ ‫‪37 / 74‬‬ ‫‪46 / 20‬‬ ‫درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ‬

‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﻣﻮاد ﺳﺎزﻧﺪهي اﻳﻦ ﺧﺎك رس‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ دو ﻣﺎده در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮد داراي ‪ .................................................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ از اﻛﺴﻴﺪﻫﺎ ‪ .........................................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﭘﺨﺘﻦ اﻳﻦ ﺧﺎك رس درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ آب ﺑﻪ ﺷﺪت ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ اﻣﺎ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ‬

‫‪ ‬در ﻳﻚ ﺳﻔﺎﻟﻴﻨﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪهي ‪ 2‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮﻣﻲ از ﺟﻨﺲ اﻳﻦ ﺧﺎك رس‪ ،‬ﺟﺮم ‪ ...........................................‬اﻛﺴﻴﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/7548‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪3‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (3‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﻛﻪ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﻣﻮاد ﺳﺎزﻧﺪهي ﻧﻮﻋﻲ ﺧﺎك رس را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫـﺎي زﻳـﺮ‬
‫درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ Au‬و دﻳﮕﺮ ﻣﻮاد‬ ‫‪MgO‬‬ ‫‪Fe2O 3‬‬ ‫‪Na2O‬‬ ‫‪H 2O‬‬ ‫‪Al2O 3‬‬ ‫‪SiO2‬‬ ‫ﻣﺎده‬

‫‪0/1‬‬ ‫‪0/44‬‬ ‫‪0/96‬‬ ‫‪1/24‬‬ ‫‪13/32‬‬ ‫‪37/74‬‬ ‫‪46/20‬‬ ‫درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ‬

‫‪ ‬اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك رس از اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﺗﺎي آنﻫﺎ ﺟﺰو ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ‪ ...........................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺨﺘﻦ ﺳﻔﺎﻟﻴﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه از اﻳﻦ ﺧﺎك رس‪ ،‬ﺟﺮم ﻣﺎدهي ‪ ...........................................‬ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﺟﺮم ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ........................................... ‬ﺑﻮدن اﻳﻦ ﺧﺎك ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد اﻛﺴﻴﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ‪ ...........................................‬اﺳﻴﺪ ﻫﻤﺎن ﻓﺮاوردهاي را ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ از واﻛﻨﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ ﻓﻠﺰي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺳﻴﻠﻴﺲ ) ‪ (SiO2‬ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣـﺮارت دادن اﻳـﻦ ﺧـﺎك رس‪ ،‬ﺳـﻴﻠﻴﺲ ذوب ﻳـﺎ‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻧﺸﺪه و ‪ .......................................................................‬آن ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ‬

‫درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ‪ :‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮم ﻣﺎدهي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ‪ 100‬ﮔﺮم از ﻛﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫اﺳﺖ ﺑـﻪ ﺗﻘﺮﻳـﺐ داراي ‪ .................‬درﺻـﺪ‬ ‫‪........................................... g.mol‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (4‬ـ ﻳﻜﻲ از اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﻣﻨﮕﻨﺰ ﻛﻪ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ آن ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫) ‪(O  16 ، Mn  55 : g.mol 1‬‬ ‫ﺟﺮﻣﻲ اﻛﺴﻴﮋن اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي ﻣﻨﮕﻨﺰ در ﻫﺮ واﺣﺪ ﻓﺮﻣﻮﻟﻲ از اﻳﻦ ﻣﺎده ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (5‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻮد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ........................................... ،‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم اوره ﺑﺎ ‪ ...........................................‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم آﻣﻮﻧﻴﻮم ﻧﻴﺘـﺮات‬
‫‪(H  1 ، C  12‬‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﻧﻴﺘﺮوژن در اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻮد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ ) ‪، N  14 ، O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪39/2 (4‬‬ ‫‪........................................... (3‬‬ ‫‪28/6 (2‬‬ ‫‪24/2 (1‬‬

‫‪5‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (6‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ آﻟﻲ اﻛﺴﻴﮋندار‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ‪ ، ........................................... g.mol 1‬درﺻـﺪ ﺟﺮﻣـﻲ ﻛـﺮﺑﻦ و‬
‫ﻫﻴﺪروژن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ...........................................‬و ‪ 2/9‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋن در ﻣﻮﻟﻜﻮل اﻳﻦ ﻣﺎده ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫) ‪(H  1 ، C  12 ، O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪6 (4‬‬ ‫‪5 (3‬‬ ‫‪4 (2‬‬ ‫‪3 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (7‬ـ ‪ ...........................................‬ﮔﺮم ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ‪ .....................................................................‬ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳـﺪ ﻣﺨﻠـﻮط ﻛﻨـﻴﻢ ﺗـﺎ درﺻـﺪ‬
‫) ‪(Na  23 ، Cl  35 / 5 ، K  39: g.mol 1‬‬ ‫ﺟﺮﻣﻲ ﻛﻠﺮ در ﻣﺨﻠﻮط ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 50‬درﺻﺪ ﺷﻮد؟‬

‫‪........................................... (4‬‬ ‫‪4 (3‬‬ ‫‪2/5 (2‬‬ ‫‪2 (1‬‬

‫‪6‬‬
‫ﺗﺴــﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (8‬ـ ﺑــﺮ اﺛــﺮ ﺳــﻮﺧﺘﻦ ‪ 0/02‬ﻣــﻮل از ﻳــﻚ ﺗﺮﻛﻴــﺐ آﻟــﻲ اﻛﺴــﻴﮋندار‪ ........................................... ،‬ﮔــﺮم ﻛــﺮﺑﻦ دي اﻛﺴــﻴﺪ و‬
‫اﺳـﺖ‪ ،‬درﺻـﺪ ﺟﺮﻣـﻲ‬ ‫‪........................................... g.mol‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪ ......................................‬ﮔﺮم آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ اﻳﻦ ﻣﺎدهي آﻟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﻛﺴﻴﮋن در اﻳﻦ ﻣﺎدهي آﻟﻲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫) ‪(H  1 ، C  12 ، O  16 : g.mol 1‬‬

‫‪........................................... (4‬‬ ‫‪38/7 (3‬‬ ‫‪21/3 (2‬‬ ‫‪15/ 5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (9‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮﭼﻨﺪ ﮔﺮم از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك رس )‪ (I‬را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ‪ ...........................................‬ﮔﺮم ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك )‪ (II‬ﻣﺨﻠﻮط ﻛﻨﻴﻢ‬
‫ﺗﺎ درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﺳﻴﻠﻴﺲ در ﻣﺨﻠﻮط ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ...........................................‬درﺻﺪ ﺷﻮد؟‬

‫‪Fe2O 3‬‬ ‫‪MgO‬‬ ‫‪Na2O‬‬ ‫‪H 2O‬‬ ‫‪Al2O 3‬‬ ‫‪SiO2‬‬ ‫ﻣﺎده‬

‫‪0/3‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪17/8‬‬ ‫‪38/6‬‬ ‫‪42/1‬‬ ‫درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك رس )‪(I‬‬

‫‪0/4‬‬ ‫‪0/2‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪6/4‬‬ ‫‪32/2‬‬ ‫‪58/9‬‬ ‫درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك رس )‪(II‬‬

‫‪306 (4‬‬ ‫‪282 (3‬‬ ‫‪........................................... (2‬‬ ‫‪256 (1‬‬

‫‪7‬‬
‫ﮔﺮم ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك )‪ (I‬را ﺑﺎ ‪ 2a‬ﮔـﺮم ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺧـﺎك )‪ (II‬ﻣﺨﻠـﻮط ﻧﻤـﻮده و‬ ‫‪.......................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (10‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ‬
‫ﺳﭙﺲ آن را آنﻗﺪر ﺣﺮارت دﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﻫﻤﻪي آب آن ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﻮد‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ‪ ...........................................‬در ﻣﺨﻠﻮط ﺟﺪﻳﺪ ﻛﺪام ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪Fe2O 3‬‬ ‫‪MgO‬‬ ‫‪Na2O‬‬ ‫‪H 2O‬‬ ‫‪Al2O 3‬‬ ‫‪SiO2‬‬ ‫ﻣﺎده‬

‫‪0/3‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪17/8‬‬ ‫‪38/6‬‬ ‫‪42/1‬‬ ‫درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك رس )‪(I‬‬

‫‪0/4‬‬ ‫‪0/2‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪6/4‬‬ ‫‪32/2‬‬ ‫‪58/9‬‬ ‫درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك رس )‪(II‬‬

‫‪62/6 (4‬‬ ‫‪59/3 (3‬‬ ‫‪56/4 (2‬‬ ‫‪........................................... (1‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ‬

‫‪SiC‬‬ ‫ﻃﺮز ﺗﺸﺨﻴﺺ‪ :‬ﻟﻴﺴﺖ ﺣﻔﻈﻲ ‪ 6‬ﺗﺎﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬اﻟﻤﺎس )‪ ، (C‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ )‪، SiO2 ، Ge ، Si ، (C‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ﻛﻮوواﻻﻧﺴﻲ‪ :‬ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻣﺠﺰا ﻧﺪارﻧﺪ ـ ﺷﺒﻜﻪاي ﻏﻮل آﺳﺎﻳﻲ از اﺗﻢﻫﺎي ﺑﻪ ﻫـﻢ ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ دارﻧـﺪ ـ‬

‫ﺳﺨﺘﻲ و اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺑﺎﻻ ـ ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش ﺑﺎﻻ‬

‫ﺳﻴﻠﻴﺲ ) ‪ : (SiO2‬ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ اﻛﺴﻴﺪدر ﭘﻮﺳﺘﻪي ﺟﺎﻣﺪ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ‪ O‬و ‪ Si‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺮاوانﺗـﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎ در ﭘﻮﺳـﺘﻪ‬

‫ﺟﺎﻣﺪ زﻣﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ـ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺧﺎﻟﺺ‪ :‬ﻛﻮارﺗﺰ ـ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‪ :‬ﻣﺎﺳﻪ ـ ﺳﻴﻠﻴﺲ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﺧـﻮاص ﻧـﻮري وﻳـﮋه در‬

‫ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻨﺸﻮرﻫﺎ و ﻋﺪﺳﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود ـ وﺟﻮد آن در ﺳﻨﮓﻫﺎ و ﺻﺨﺮهﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﺳﺘﺤﻜﺎم و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎي ﺳﺎزﻧﺪهﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﻲ و‬

‫‪SiO2‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻜﻨﺪﻫﺎي روي آنﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺸﻜﻨﺪ ﻫﻤﺪان ـ ﭘﺨﺘﻦ ﻧﺎن ﺳﻨﮕﻚ روي داﻧﻪﻫﺎي درﺷـﺖ ﺳـﻨﮓ )ﻛـﻪ داراي‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ( ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻي ﺳﻴﻠﻴﺲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻴﻠﻴﺲ دوازده ﺿﻠﻌﻲﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺶ ﺿﻠﻌﻲﻫﺎﻳﻲ اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻫﻢ ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻫﻢ ﺧﻮاص ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺟﺎﻣـﺪﻫﺎي‬

‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ اﻣﺎ‪ ،‬ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ )ﻧﻴﺮوي وان درواﻟﺴﻲ و ﻳـﺎ ﭘﻴﻮﻧـﺪ ﻫﻴـﺪروژﻧﻲ( و ﺧـﻮاص ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑـﻪ‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي درون ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ )ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ( ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬

‫ﺗـﺬﻛﺮ‪ :‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ و اﻛﺴﻴﮋن )ﻳﻌﻨﻲ ‪ ، SiO2‬ﺳﻴﻠﻴﻜﺎتﻫﺎ و ‪ (....‬ﺑﻴﺶ از ‪ 90‬درﺻﺪ ﭘﻮﺳـﺘﻪي ﺟﺎﻣـﺪ زﻣـﻴﻦ را‬

‫‪ : O  Si‬ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ در ﭘﻮﺳﺘﻪي ﺟﺎﻣﺪ زﻣﻴﻦ‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دادهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ : Fe  O  Si‬ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ در ﺳﻴﺎرهي زﻣﻴﻦ‬

‫‪9‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (11‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ اﻛﺴﻴﺪ در ﺳﻴﺎرهي زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪........................................... ‬‬

‫) ‪ (SiO2‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻟﺺ و ﺗﺮاش ﺧﻮرده‪ ،‬ﻣﺎدهاي ﺷﻔﺎف‪ ،‬زﻳﺒﺎ و ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪........................................... ‬‬

‫‪ ، ........................................... ‬ﻓﺴﻔﺮ و ﮔﻮﮔﺮد ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ‪ .....................................................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﻴﻠﻴﺲ ﻫﻤﺎن ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ دي اﻛﺴﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (12‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ........................................... ‬ﻛﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺟﺎﻣﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮاوانﺗﺮﻳﻦ اﻛﺴﻴﺪ در ﺳﻴﺎرهي زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در ‪ ...........................................‬و ﻳﺎ ‪ ...........................................‬از ﻧﻮع ﺟﺎﻣﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ........................................... ‬ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻤﺎر ﺑﺴﻴﺎر زﻳـﺎدي از اﺗـﻢﻫـﺎي ﺳﻴﻠﻴﺴـﻴﻢ و اﻛﺴـﻴﮋن ﺑـﺎ ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي اﺷـﺘﺮاﻛﻲ ‪ Si  O  Si‬ﺑـﻮده و داراي‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﻏﻮل آﺳﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﺷﺒﻪﻓﻠﺰي از ﺧﺎﻧﻮاده ي ‪ ...........................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ................................................................... ‬ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺷﺒﻴﻪ ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ ) ‪ (CO2‬دارد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪10‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (13‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ ...........................................‬ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ آن از ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ‪ ................................................................‬ﺳﺴﺖﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭘﺨﺘﻦ ﻧﺎن ﺳﻨﮕﮓ روي داﻧﻪﻫﺎي درﺷﺖ ﺳﻨﮓ را ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺸﺎﻧﻪاي از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺑﺎﻻي ﺳﻴﻠﻴﺲ داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري آن درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ‪ ...........................................‬از ﺷﺶ ﺿﻠﻌﻲﻫﺎي ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ‪ ...........................................‬ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺎز دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر آن ﻫﺮ اﺗﻢ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر اﺗﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (14‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻳﻮن ‪ ...........................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺟﺰاي ﺳﺎزﻧﺪهي ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي آن درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي ﻳﻮنﻫﺎي ﺳﻮﻟﻔﺎت و ﻓﺴﻔﺎت‪ ،‬ﺟﺰو ﻋﻨﺎﺻﺮ ‪ .................................................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎ آﻣﻮﻧﻴﻮم ﻧﻤﻜﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآورد ﻛﻪ در آن ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي آﻧﻴﻮن‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤـﻮع‬
‫ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﻛﺎﺗﻴﻮن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬از ﻟﺤﺎظ زاوﻳﻪﻳﭙﻴﻮﻧﺪي‪ ،‬ﻣﺪل ﻓﻀﺎﭘﺮﻛﻦ و ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫـﺎي ﭘﻴﻮﻧـﺪي درﺳـﺖ‬
‫ﺷﺒﻴﻪ ﻳﻮنﻫﺎي ‪ ...........................................‬و ﻓﺴﻔﺎت اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي آن ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي ﻳﻮنﻫﺎي ﻓﺴﻔﺎت و ﺳﻮﻟﻔﺎت‪ ،‬ﻓﺎﻗـﺪ ﺧﺎﺻـﻴﺖ ‪ ...........................................‬ﺑـﻮده و ﻓﻘـﻂ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ در ﻧﻘـﺶ‬
‫اﻛﺴﻨﺪه ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪11‬‬
 ‫اﻟﻤﺎس‪ ،‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ و ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ‬

‫اﻟﻤﺎس )‪ : (C‬ﺟﺎﻣﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻪ ﺑﻌﺪي و ﺷﺒﻜﻪي ﻏـﻮل آﺳـﺎ دارد ـ در‬

‫آن‪ ،‬ﻫﺮ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ ـ آراﻳﺶ ﭘﻴﺮاﻣـﻮن ﻫـﺮ اﺗـﻢ‬

‫ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻬﺎر وﺟﻬﻲ اﺳﺖ ـ ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟـﻮش ﺑـﺎﻻ ـ ﺳـﺨﺘﻲ ﺑـﺎﻻ ـ‬

‫ﺑﻠﻮرﻫﺎي ﺷﻔﺎف آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻳﻨﺖ آﻻت و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻏﻴﺮﺷـﻔﺎف و ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ آن در‬

‫ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺘﻪﻫﺎ و اﺑﺰار ﺑﺮش ﺷﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ )‪: (Si‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر آن درﺳﺖ ﺷﺒﻴﻪ اﻟﻤﺎس اﺳﺖ ـ ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴـﻲ آن از ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي‬

‫ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ اﻟﻤﺎس ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ ﺑﻮده ﭘﺲ ﻧﻘﻄﻪ ذوب و ﺟﻮش آن از اﻟﻤـﺎس ﭘـﺎﻳﻴﻦﺗـﺮ‬

‫اﺳﺖ ـ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت آزاد ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳـﻴﻠﻴﺲ‬

‫) ‪ (SiO2‬در ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬زﻳﺮا )‪ SiO2 (s‬از )‪ Si(s‬ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﻛﺮﺑﻴﺪ )‪: (SiC‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺷﺒﻴﻪ اﻟﻤﺎس دارد ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﺗﻢﻫﺎي ‪ Si‬و ‪ C‬ﻳﻚ در ﻣﻴﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ SiC .‬ﻳﻚ ﺳﺎﻳﻨﺪهي ارزان اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺗﻬﻴـﻪي‬

‫ﺳﻨﺒﺎده ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي اﻟﻤﺎس )‪ Si ، (C‬و ‪: SiC‬‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫وﻳﮋﮔﻲ‬

‫ﻃﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪ‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬

‫ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش و ﺳﺨﺘﻲ‬

‫‪12‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (15‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬اﻟﻤﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎري درﺳﺖ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ ...........................................‬دارد‪.‬‬

‫‪ ........................................... ‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻟﺺ و ﺗﺮاش ﺧﻮرده‪ ،‬ﺑﻠﻮرﻫﺎي ﺷﻔﺎف‪ ،‬زﻳﺒﺎ و ﺳﺨﺖ دارد‪.‬‬

‫‪ ................................................................ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ دﻳﺮﮔﺪازﺗﺮ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻟﻤﺎس زود ﮔﺪازﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻛﺮﺑﻦ و ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻟﻤﺎس ))‪ (C(s‬و )‪ Si(s‬ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻫﻴﭻ ‪ ...........................................‬از دو ﻋﻨﺼﺮ ﻛﺮﺑﻦ و ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (16‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ ...........................................‬درﺳﺖ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ و ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﻛﺮﺑﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ‪ ...........................................‬ﻫﺮ اﺗﻢ ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﺑﻪ آراﻳﺶ ﻫﺸﺖﺗﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪه و اﻳﻦ ﻣﺎده در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻟﺺ و ﺗﺮاش ﺧﻮرده‪ ،‬ﺑﻠﻮرﻫـﺎي ﺷـﻔﺎف‪،‬‬
‫زﻳﺒﺎ و ﺳﺨﺖ دارد‪.‬‬

‫ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫‪ ‬ﺳﺎﺧﺘﺎر )‪ Si(s‬ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬

‫‪ ‬ﻃﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي اﺷﺘﺮاﻛﻲ در ﻣﺎدهاي ﻛﻪ در ﺗﻬﻴﻪي ‪ ...........................................‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود از ﻃﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي اﺷﺘﺮاﻛﻲ در ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﻛﻢﺗﺮ و‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ آن در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ ...........................................‬دﮔﺮﺷﻜﻞ ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻟﻤﺎس ﺑﻪ ﺟﺎي اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬اﺗـﻢﻫـﺎي ‪ ...........................................‬را ﻗـﺮار ﻣـﻲدﻫـﻴﻢ ﻧﻘﻄـﻪي ذوب و ﺟـﻮش و ﺳـﺨﺘﻲ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ‪ ،‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي اﻓﺰاﻳﺶ و ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪13‬‬
 ‫ﮔﺮاﻓﻴﺖ و ﮔﺮاﻓﻦ‬

‫ﮔﺮاﻓﻴﺖ‪ :‬ﺑﺮﺧﻼف اﻟﻤﺎس ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺮم اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻐﺰ ﻣﺪاد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ـ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻻﻳـﻪاي دارد و ﺑـﻴﻦ ﻻﻳـﻪﻫـﺎي آن‬

‫ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪي ﺿﻌﻴﻒ واندرواﻟﺴﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺮﻣﻲ آن ﺷﺪه اﺳﺖ ـ ﺑﺮﺧﻼف اﻟﻤﺎس ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴـﻲ‬

‫ﺳﻪ ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ دو ﺑﻌﺪي اﺳﺖ ـ ﻫﺮ ﺑﻠﻮر ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻏﻮل آﺳﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻫﺮ ﻻﻳﻪي ﮔﺮاﻓﻴﺖ‪ ،‬ﻫﺮ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﺳﻪ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻳﻚ آراﻳﺶ ﺳﻪ ﺿﻠﻌﻲ ﻣﺴﻄﺢ ﺑﺎ زاوﻳـﻪي ‪120‬‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آراﻳﺶ ﻗﺮارﮔﻴﺮي اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ در ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺷﺶ ﺿﻠﻌﻲ ﻣﺴﻄﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ از اﺗﺼﺎل ﺗﻌﺪاد زﻳـﺎدي از‬
‫اﻳﻦ ﺷﺶ ﺿﻠﻌﻲﻫﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻏﻮل آﺳﺎي دوﺑﻌﺪي اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﺑﺮاي ﻫﺮ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮون ﻣﻨﻔﺮد ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ ﺑﺎ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﺧﻮد ﻫﻤﭙﻮﺷـﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻳﻚ اﺑﺮ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ درﻳﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ در ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰي اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ‪:‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺧﻮﺑﻲ دارد ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ آن وﺟﻮد اﺑﺮ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﺷﺒﻴﻪ درﻳﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ در ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻧﻘﻄﻪي ذوب ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد زﻳﺮا دردﻣﺎي ذوب آن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ درون ﺻﻔﺤﻪﻫﺎي ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻏﻠﺒﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﮔﺮاﻓﻴﺖ‪:‬‬

‫ﻫﺮﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻧﻮك دو ﺳﻴﻢ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ ﮔﺮاﻓﻴـﺖ‬

‫ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬ﺷﺪت روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻻﻣﭗ ﻛﻢﺗﺮ‪.‬‬

‫ﮔﺮاﻓﻦ‪ :‬ﺗﻚ ﻻﻳﻪاي از ﮔﺮاﻓﻴﺖ اﺳﺖ ـ ﺿﺨﺎﻣﺖ آن ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻳﻚ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ ـ ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ دوﺑﻌﺪي اﺳﺖ ـ ﺷﻔﺎف‬

‫و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮ ـ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ـ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﺶ ﮔﻮﺷﻪاي ﺑﺎ اﻟﮕﻮﻳﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﻛﻨﺪوي زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ ـ ﻳﻚ ﺟﺎﻣـﺪ‬

‫ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ دو ﺑﻌﺪي اﺳﺖ ـ ﻫﺮ ﮔﺮاﻓﻦ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻏﻮل آﺳﺎي دو ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي اﻟﻤﺎس و ﮔﺮاﻓﻴﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺎده‬
‫ﮔﺮاﻓﻴﺖ‬ ‫اﻟﻤﺎس‬
‫وﻳﮋﮔﻲ‬

‫ﻛﺪر و ﺗﻴﺮه‬ ‫ﺷﻔﺎف‬ ‫ﻇﺎﻫﺮ‬

‫ﺟﺎﻣﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ )دوﺑﻌﺪي(‬ ‫ﺟﺎﻣﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ )ﺳﻪﺑﻌﺪي(‬ ‫ﻧﻮع ﺟﺎﻣﺪ‬

‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻫﺮ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ‬

‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻫﺮ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ‬

‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺷﻤﺎر ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻏﻮلآﺳﺎ در ﻳﻚ ﺑﻠﻮر‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻧﺮمﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﻣﺎدهي ﻣﻮﺟﻮد‬

‫ﺳﺨﺘﻲ‬
‫در ﻃﺒﻴﻌﺖ‬ ‫در ﻃﺒﻴﻌﺖ‬

‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪي ذوب‬

‫ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ‬ ‫ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ‬ ‫ﻃﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪ‬

‫ﺑﺰرگﺗﺮ‬ ‫ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ‬ ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬

‫ﭘﺎﻳﺪاري ﺑﻴﺶﺗﺮ‬ ‫ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﻢﺗﺮ‬ ‫ﭘﺎﻳﺪاري‬

‫ﻛﻢﺗﺮ‬ ‫ﺑﻴﺶﺗﺮ‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﻲ‬

‫رﺳﺎﻧﺎي ﺧﻮب‬ ‫ﻧﺎرﺳﺎﻧﺎ‬ ‫رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫ﻧﺪارد‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ‬ ‫رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬

‫ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮ )ﻣﻨﻔﻲﺗﺮ(‬ ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ‬

‫در ﺟﻮاﻫﺮات‪ ،‬در ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺘﻪ و‬

‫ﻣﻐﺰ ﻣﺪاد و اﻟﻜﺘﺮود‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ‬
‫اﺑﺰار ﺑﺮش ﺷﻴﺸﻪ‬

‫‪16‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (17‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬دﮔﺮﺷﻜﻞ ﻳﺎ آﻟﻮﺗﺮوپ‪ ،‬ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻠﻮري ﻳﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑـﺎ ﻣﻮﻟﻜـﻮل ‪...........................................‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺸﺎﺑﻪ ﺷﺶ ﺿﻠﻌﻲﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﺑﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ...........................................‬ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﺗﺸﺎﺑﻪ آن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ در ﻳﻚ ﮔﺮم اﻟﻤﺎس ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ در ﻳﻚ ﮔﺮم ‪ ...........................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﺮ ﺑﻠﻮر اﻟﻤﺎس را ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻏﻮل آﺳﺎ و ﻫﺮ ﺑﻠﻮر ﮔﺮاﻓﻴﺖ را ﻣﻲﺗﻮان ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻏﻮل آﺳﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻋﻠﺖ ﻧﺮم ﺑﻮدن ﮔﺮاﻓﻴﺖ‪ ،‬دو ﺑﻌﺪي ﺑـﻮدن ﻣﻮﻟﻜـﻮلﻫـﺎي ﻏـﻮل آﺳـﺎي آن و وﺟـﻮد ﻧﻴـﺮوي ﺟﺎذﺑـﻪي ﺿـﻌﻴﻒ واندرواﻟﺴـﻲ ﺑـﻴﻦ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (18‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي زﻳﺮ در ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻛﻢﺗﺮ از اﻟﻤﺎس ﻧﻴﺴﺖ؟‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﺑﻪ ازاي ‪...........................................‬‬ ‫‪ ‬ﺷﻤﺎر ‪ ...........................................‬در ﻳﻚ ﺑﻠﻮر‬

‫‪‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬ ‫‪........................................... H ‬‬

‫‪ ‬ﻃﻮل ﭘﻴﻮﻧﺪ‬ ‫‪ ‬ﭘﺎﻳﺪاري‬

‫‪ ‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬ ‫‪ ‬ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎ در ‪ ...........................................‬از ﻣﺎده‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر اﺗﻢﻫﺎ در ﻫﺮ ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬ ‫‪ ‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي‬

‫‪ ‬ﺗﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ‪) ...........................................‬از ﻟﺤﺎظ آراﻳﺶ ﻗﺮارﮔﻴﺮي ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ در اﻃﺮاف ﻫﺮ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ(‬

‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬

‫‪5 (5‬‬ ‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪17‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (19‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ ...........................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ ...........................................‬آن ﺣﺪود ‪ ...........................................‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﻮﻻد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ ...........................................‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻔﺎف و ﺷﻜﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺿﺨﺎﻣﺖ آن ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻳﻚ ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ C  C‬ﺑﻮده و ﻳﻚ روش ﺳﺎده ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي آن اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺮاﻓﻴﺖ و ﻧﻮار ﭼﺴﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﻚ ﺑﻠﻮري از ‪ ...........................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در آن اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﺷﺶ وﺟﻬﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دادهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﺮارﮔﻴﺮي اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﻪ اﻟﮕﻮﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻨﺪوي زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ دارد اﺳﺘﺤﻜﺎم وﻳﮋهاي ﺑﻪ آن ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﻣﻮاد ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬

‫ﻣﻮاد ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‪ :‬ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﻧﺎﻓﻠﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ SO2 ، CH 4 ، I2‬و ‪( ....‬‬

‫واﺣﺪﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه‪ :‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻣﺠﺰا ـ ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش ﭘﺎﻳﻴﻦ ـ ﺳﺨﺘﻲ ﻛﻢ ـ رﺳﺎﻧﺎي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗـﺬﻛﺮ‪ :‬در ﻣﻮاد ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ رﻓﺘﺎر ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ و رﻓﺘﺎر ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴـﻲ درون ﻣﻮﻟﻜـﻮلﻫـﺎ‬

‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻫﻢ رﻓﺘﺎر ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻫﻢ رﻓﺘﺎر ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪.‬‬

‫دو روش ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﺣﻀﻮر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ در ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل‪:‬‬

‫) ‪ (  ‬و ﺟﺰﺋﻲ ﻣﺜﺒﺖ ) ‪(  ‬‬ ‫‪1‬ـ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎرﻫﺎي ﺟﺰﺋﻲ ﻣﻨﻔﻲ‬

‫‪2‬ـ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‪ :‬رﻧﮓ آﺑﻲ‪ :‬اﺣﺘﻤﺎل ﺣﻀﻮر اﻟﻜﺘﺮون ﻛﻢﺗﺮ ـ رﻧﮓ ﺳﺮخ‪ :‬اﺣﺘﻤﺎل ﺣﻀـﻮر اﻟﻜﺘـﺮون‬

‫ﺑﻴﺶﺗﺮ‬

‫‪18‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (20‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ........................................... ‬ﻇﺎﻫﺮي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﻴﻠﻴﺲ دارد‪.‬‬

‫‪ ‬داﻧﻪي ‪ ...........................................‬ﻳﻚ ﺳﺎزهي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ آن ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﺷﺶ ﮔﻮﺷﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﺮم‪ ،‬اﺗﻦ‪ ، ........................................... ،‬ﮔﻮﮔﺮد ﺗﺘﺮاﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ‪ ، ........................................... ،‬اوزون و ﻳﺦ ﺧﺸﻚ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺟﺎﻣﺪ ﻣﻮﻟﻜـﻮﻟﻲ‬
‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ ‪ ، ...........................................‬ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎر ﻣﻌﻴﻨﻲ از اﺗﻢﻫﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ وﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺷﻜﺴـﺘﻦ اﻳـﻦ ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﻣﺤﺪود ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﻛﺎر ﭼﻨﺪان دﺷﻮاري ﻧﺒﻮده و اﻳﻦ ﻣﻮاد زودﮔﺪاز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (21‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع زﻳﺮوﻧﺪ اﺗﻢﻫﺎ در ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ‪ .............................................................‬و ﺳﻴﻠﻴﺲ ﻳﻜﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ‪ ...........................................‬ﻫﻤﮕﻲ ﺟﺰو ﻣﻮاد ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ........................................... ‬در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر اﺗﺎق ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻮاد ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻮاد ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻟﺺ و ﺗﺮاش ﺧﻮرده‪ ،‬ﺑﻠﻮرﻫﺎي ﺷﻔﺎف و زﻳﺒﺎ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ ...........................................‬اﻃﺮاف ﻫﺮ اﺗﻢ اﻛﺴﻴﮋن و ﻫﻴـﺪروژن ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ‪ 4‬و ‪ 2‬ﭘﻴﻮﻧـﺪ وﺟـﻮد دارﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﻴﻤـﻲ از آنﻫـﺎ‬
‫اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (22‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻣﻮاد ‪ ...........................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در آنﻫﺎ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ‪ ...........................................‬از ﻗﺒﻴﻞ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺗﺒﺨﻴﺮ و ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﺑﻪ ﻧﻮع و ﻗـﺪرت ﻧﻴﺮوﻫـﺎي درون ﻣﻮﻟﻜـﻮﻟﻲ آنﻫـﺎ ﺑﺴـﺘﮕﻲ‬
‫دارد‪.‬‬

‫‪ ‬رﻓﺘﺎر ‪ ...........................................‬آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﺑﻪ ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮده و ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي ﻧﻘﺶ ﭼﻨﺪاﻧﻲ‬
‫در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﻨﻮع و ﺷﻤﺎر آنﻫﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮاز ﻣﻮاد ‪ ...........................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬از واﺣﺪﻫﺎي ‪ ...........................................‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ اﺗﻢ ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﺑﻮده و ﻧﻘﺶ ﻛﻠﻴﺪي در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧـﻮاص‬
‫و رﻓﺘﺎر اﻳﻦ ﻣﻮاد دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (23‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي دو اﺗﻤﻲ ﺟﻮر ﻫﺴﺘﻪ ﺗﻮزﻳﻊ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎ روي ﻫﺴﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻜﺴﺎن و ﻣﺘﻘﺎرن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ..................................................................‬اﺣﺘﻤﺎل ﺣﻀﻮر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي روي ﻫﺴﺘﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻳﻜﺴـﺎن و ﻣﺘﻘـﺎرن ﻧﺒـﻮده و ﺗـﺮاﻛﻢ ﺑـﺎر‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ روي اﺗﻢ ﻛﻠﺮ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي دو اﺗﻤﻲ ‪ ...........................................‬ﻫﻤﮕﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ و ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي دو اﺗﻤﻲ ﻧﺎﺟﻮر ﻫﺴﺘﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻧﻘﺸﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ، ...........................................‬ﺗﺮاﻛﻢ رﻧﮓ ﺳﺮخ در ﻓﻀﺎي ﺑﻴﻦ دو ﻫﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻫﺴﺘﻪﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪20‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (24‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻧﻘﺸﻪي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ‪ ، ...........................................‬ﺗﺮاﻛﻢ رﻧﮓ ﺳﺮخ روي اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻮده و ﺗﺮاﻛﻢ رﻧﮓ آﺑـﻲ روي‬
‫اﺗﻢﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬وﺟﻮد ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮون ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻘﺎرن و ﺗﻮزﻳﻊ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎرﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ اﺗﻤﻲ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺧﻄﻲ ‪ .................................................................‬ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﺎراﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺮ روي اﺗﻢﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋن ﺑﻴﺶﺗﺮ از اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ...........................................‬آب ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ روي ﻫﺴﺘﻪي اﺗﻢ اﻛﺴﻴﮋن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (25‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﭼﻨﺪ ردﻳﻒ دﺳﺖ ﻛﻢ ﻳﻚ اﻳﺮاد دارﻧﺪ؟‬

‫اﺗﻢ داراي رﻧﮓ آﺑﻲ در ﻧﻘﺸﻪي‬

‫ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ‬ ‫ﻣﺎده‬ ‫ﺷﻤﺎرهي ردﻳﻒ‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‬

‫اﺗﻢﻫﺎي ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬ ‫ﺳﻪ ﺿﻠﻌﻲ ﻣﺴﻄﺢ‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫‪1‬‬

‫اﺗﻢﻫﺎي ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬ ‫‪ V‬ﺷﻜﻞ‬ ‫‪.......................................................................‬‬ ‫‪2‬‬

‫اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي‬ ‫ﭼﻬﺎروﺟﻬﻲ‬ ‫‪......................................................................‬‬ ‫‪3‬‬

‫اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي‬ ‫ﺳﻪ ﺿﻠﻌﻲ ﻣﺴﻄﺢ‬ ‫‪...........................................................................‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪21‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (26‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫)‪ (CH 3 Cl‬ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ رﻧﮓﻫﺎي ﺳﺮخ و آﺑـﻲ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ روي اﺗـﻢﻫـﺎي ﻛﻠـﺮ و‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫‪ ‬در ﻧﻘﺸﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‬
‫ﻫﻴﺪروژن ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻧﻘﺸﻪي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﻫﻴﺪروژن ‪ ...........................................‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻴﺪروژن ﻛﻠﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺷﺪت رﻧـﮓ آﺑـﻲ روي اﺗـﻢ ﻫﻴـﺪروژن‬
‫ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬رﻧﮓ اﺗﻢ ﻣﺮﻛﺰي در ﻧﻘﺸﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﻣﻮﻟﻜـﻮل ﻛـﺮﺑﻦ ﺗﺘﺮاﻛﻠﺮﻳـﺪ ﻣﺸـﺎﺑﻪ رﻧـﮓ اﺗـﻢﻫـﺎي ﭘﻴﺮاﻣـﻮن در ﻧﻘﺸـﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺎن و ‪ ...........................................‬دي اﻛﺴﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ‪ ...........................................‬از ﻫﻴﺪروژن ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ........................................................................ ‬در ﺷﺮاﻳﻂ اﺗﺎق‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (27‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮدرﺑﺎرهي ‪ ............................................................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻣﻮﻟﻜﻮل آن ﭼﻬﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﻤﻲ از آنﻫﺎ ﻗﻄﺒﻲاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﺴﺘﻪي ﻫﺮ ﺳﻪ اﺗﻢ ﺳﺎزﻧﺪهي آن روي ﻳﻚ ﺧﻂ راﺳﺖ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر آن اﺗﻢ ﮔﻮﮔﺮد را ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ اﺗﻢ اﻛﺴﻴﮋن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﻨﻴﻢ ﮔﺸﺘﺎور دو ﻗﻄﺒﻲ ) ‪ (‬آن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺮﺑﻦ دي اﻛﺴﻴﺪ راﺣﺖﺗﺮ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ در ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻧﻘﺸﻪي ﭘﺘﺎﻧﺴﻞ اﻟﻜﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ آن ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺗﺮاﻛﻢ رﻧﮓﻫﺎي ﺳﺮخ و آﺑﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﺗﻢﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋن و ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪22‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (28‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ .......................................................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻧﻘﺸﻪي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮوﺳﺘﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻛﻪ در ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺪت رﻧﮓ آﺑﻲ روي اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از آنﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ...........................................‬دﻳﺮ ﺟﻮشﺗﺮ و دﻳﮕﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ...........................................‬زود ﺟﻮشﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﮔﺮوه ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻣﺸﻜﻞﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﺮ دو ﺟﺰو ﻣﻮاد ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﻮده و ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﻢ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ در ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ .................................................................‬ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي ﻧـﺎﻗﻄﺒﻲ در ﻣﻮﻟﻜـﻮل ﭘﺮوﭘـﺎن‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/6‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (29‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮدهي داده ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي داده ﺷﺪه ﻗﻄﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪23‬‬
 ‫ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ‬

‫ﻃﺮز ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ‪:‬‬

‫‪Fe(NO 3 ) 3‬‬ ‫‪1‬ـ اﻏﻠﺐ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻠﺰ و ﻧﺎﻓﻠﺰاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪، Li2S ، KF ، NaBr‬‬

‫‪2‬ـ ‪ Be‬و ‪ B‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﺎﻣﺪ ﻳﻮﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ زﻳﺮا ﻳﻮنﻫﺎي ‪ Be2‬و ‪ B 3 ‬ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺣﺪ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮده و ﻧﺎﭘﺎﻳﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﻓﻘﻂ در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎ ‪ F‬و ‪) O‬و ﻳﺎ ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋندار( ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ و در ﺳﺎﻳﺮ ﻣـﻮارد ﭘﻴﻮﻧـﺪ آن از‬

‫ﻧﻮع ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪CaH2‬‬ ‫‪4‬ـ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﺰﻫﺎ ﻳﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪، NaH‬‬

‫‪NH 4 NO 3‬‬ ‫‪5‬ـ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي داراي ﻳﻮن آﻣﻮﻧﻴﻮم ) ‪ (NH 4‬ﻳﻮﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ NH 4Cl‬و‬

‫‪6‬ـ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﻛﻪ داراي آﻧﻴﻮن ﻳﺎ ﻛﺎﺗﻴﻮن ﭼﻨﺪ اﺗﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ داراي ﭘﻴﻮﻧـﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴـﻲ ﻧﻴـﺰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ KOH ، NH 4Cl ، Na2CO 3‬و ‪.....‬‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪2Na(s) ‬‬ ‫)‪Cl2 (g‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪2NaCl(g‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺎ و ﻧﻮر‬

‫ﻓﻠﺰ ﻧﻘﺮهاي رﻧﮓ‬ ‫ﮔﺎز زرد رﻧﮓ‬ ‫ﺟﺎﻣﺪ ﺳﻔﻴﺪ رﻧﮓ‬

‫ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري‪ :‬آراﻳﺶ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي و ﻣﻨﻈﻢ ﻳﻮنﻫﺎ‪ ،‬اﺗﻢﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ داراي ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ﻣﻌﻜﺒﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫ﻋﺪد ﻛﻮﺋﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن‪ :‬ﺷﻤﺎر ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﻳﻮنﻫﺎي ﻧﺎﻫﻢﻧﺎم ﻣﻮﺟﻮد ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻫﺮ ﻳﻮن در ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻋـﺪد‬

‫ﻛﻮﺋﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن ﻳﻮنﻫﺎي ‪ Na ‬و ﻧﻴﺰ ﻳﻮنﻫﺎي ‪ Cl ‬در ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 6‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫دو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﻮنﻫﺎ در ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ‪: NaCl‬‬

‫‪1‬ـ در رأسﻫﺎ و وﺳﻂ وﺟﻪﻫﺎ‬

‫‪2‬ـ در ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻜﻌﺐ و وﺳﻂ ﺿﻠﻊﻫﺎ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺪد ﻛﻮﺋﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن ﻳﻮنﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺪﻳﺲ آنﻫﺎ راﺑﻄﻪي واروﻧﻪ دارد‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻠﻲ ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ‪ :‬از ﻟﺤﺎظ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺧﻨﺜﻲ ـ ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﻨﻔـﻲ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ ﻟﺰوﻣﺎً ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر آﻧﻴﻮنﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺴﺖ ـ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺠﺰاﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻨﻨﺪه ﺑﻮدن‪ :‬ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﺳﺨﺖ اﻣﺎ ﺷﻜﻨﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‪ :‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ رﺳﺎﻧﺎي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ ﻳﻮنﻫﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ و‬

‫ﺗﺤﺮك ﻻزم را ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ در ﺣﺎت ﻣﺬاب ﻳﺎ ﻣﺤﻠﻮل رﺳﺎﻧﺎي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﻫﺴـﺘﻨﺪ زﻳـﺮا در‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺬاب ﻳﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﻳﻮنﻫﺎ ﺗﺤﺮك ﻻزم ﺑﺮاي ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﻄﺐﻫﺎي ‪ ‬و ‪ ‬را دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪25‬‬
 ‫ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟـﻮش‪ :‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮي از ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش ﻣﻮاد ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ دارﻧﺪ زﻳـﺮا‬

‫ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي واندرواﻟﺴﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دﻣﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮي دارد‪.‬‬

‫ﺗـﺬﻛﺮ‪ :‬ﺗﻔﺎوت ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش در ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﻮاد ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻮاد ﻳﻮﻧﻲ در ﮔﺴﺘﺮهي دﻣﺎﻳﻲ‬

‫وﺳﻴﻊﺗﺮي ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش )‪(0 C‬‬ ‫)‪(0 C‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪي ذوب‬ ‫ﻣﺎده‬

‫‪100‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪H 2O‬‬

‫‪1413‬‬ ‫‪801‬‬ ‫‪NaCl‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻤﺎر اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻮﻧﻲ‪:‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (30‬ـ در ﻣﻴﺎن ﻣﻮاد زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ ...........................................‬وﺟﻮد دارد؟‬

‫‪AlCl 3  .................................  BeCl2  Zn(NO 3 )2  (NH 4 )2 SO4  GaCl 3  IBr  .................................  BaSO4  ................................  NiCl2‬‬

‫‪7 (4‬‬ ‫‪6 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪4 (1‬‬

‫‪26‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (31‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ ..................................................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺷﺒﻜﻪي آن از ﻣﺠﻤﻮع آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺷﺒﻜﻪي ﻳﻚ ﻣﻮل ‪ ...........................................‬و آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻧﻴﻢ ﻣﻮل ﻛﻠﺮ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري آن آراﻳﺶ ﻗﺮارﮔﻴﺮي ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ NaCl‬از ﻳﻚ اﻟﮕﻮي ‪ ...........................................‬ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫و ﻳﺎ ﻣﺪل ﮔﻠﻮﻟﻪ و ﻣﻴﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫از ﻣﺪل ‪......................................................‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ آراﻳﺶ ﻳﻮنﻫﺎ در ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري آن ﻣﻲﺗﻮان‬

‫‪ ‬در ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري آن ﻧﻴﺮوﻫﺎي ‪ ...........................................‬ﻓﻘﻂ ﺑﻴﻦ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﻳﻮنﻫﺎي ﻧﺎﻫﻢﻧﺎم و ﻧﻴﺮوﻫﺎي داﻓﻌﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻴﻦ ﻧﺰدﻳـﻚﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﻳﻮنﻫﺎي ﻫﻢﻧﺎم اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري آن ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﻴﻦ ﻳﻮنﻫﺎي ﻧﺎﻫﻢﻧﺎم ﺑﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي داﻓﻌﻪ ﺑﻴﻦ ﻳﻮنﻫﺎي ﻫﻢ ﻧﺎم ﻏﻠﺒﻪ دارد‪.‬‬

‫‪5 (5‬‬ ‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (32‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﺮﺧﻼف ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻳﺪﻳﺪ ﻳﻚ ﻣﺎدهي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﻮده ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ واژهي »ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري« ﺑﺮاي آن ﻣﻄﺮح ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪........................................... ‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع زﻳﺮوﻧﺪ )اﻧﺪﻳﺲ( ﻳﻮنﻫﺎ در ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ آﻫﻦ )‪ (III‬ﺳﻮﻟﻔﺎت ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﻴﺪروژن ‪ ...........................................‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻴﺪروژن ‪ ...........................................‬در ﮔﺴﺘﺮهي دﻣﺎﻳﻲ ﺑﺰرگﺗﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن اﺟﺰاي ﺳﺎزﻧﺪهي ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك رس ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ MgO ، Na2O ، Al2O 3 ، H2O ، SiO2‬و ‪ Fe2O 3‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫ﻳﻮﻧﻲ ‪ .........................................................................‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻮﻧﻲ ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﺷﻤﺎر آﻧﻴﻮنﻫﺎ و ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ در ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ واﺣﺪ ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪27‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (33‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺪد ﻛﻮﺋﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن آﻧﻴﻮن ﺑﻪ ﻋﺪد ﻛﻮﺋﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﺗﻴﻮن درﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ب ـ ‪ ...........................................‬ﺳﻴﻠﻴﻜﺎت‪0/75 :‬‬ ‫آ ـ ‪ ...........................................‬ﻓﺴﻔﺎت ‪3 :‬‬

‫ت ـ ‪ ...........................................‬ﺑﻨﺰوات‪3 :‬‬ ‫پ ـ ‪ ...........................................‬ﻧﻴﺘﺮﻳﺖ‪0/5 :‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (34‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻫﻤﻮاره درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬اﮔﺮ در ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻮنﻫﺎي ‪ ...........................................‬را ﺣﺬف ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬آراﻳﺶ ﻗﺮارﮔﻴﺮي ﻳـﻮنﻫـﺎي ﺳـﺪﻳﻢ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪ ‬در ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪي ﻳﻮنﻫﺎي ﻧﺎﻫﻢﻧﺎم در ‪ .........................‬ﺟﻬﺖ ﺑﺮ ﻳﻚ ﻳﻮن ﻣﻌﻴﻦ وارد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﻫﻤﻮاره ‪ ...........................................‬ﺑـﻮده ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ در آنﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﺠﻤـﻮع ﺷـﻤﺎر ﻛـﺎﺗﻴﻮنﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻣﺠﻤـﻮع ﺷـﻤﺎر‬
‫آﻧﻴﻮنﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ در ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ ﻋﺪد ﻛﻮﺋﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﺗﻴﻮن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ......................‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺪد ﻛﻮﺋﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن آﻧﻴﻮن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪28‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (35‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ NaNO 3 (s) ‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ ‪ ...........................................‬اﺳﺖ ﺑﺮﺧﻼف )‪ H2O(l‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺎدهي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ اﺳـﺖ رﺳـﺎﻧﺎي ﺧـﻮﺑﻲ ﺑـﺮاي ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﺑﺮق اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬آﻫﻦ )‪ (II‬ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻮر ﺗﺮي ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ در ﮔﺴﺘﺮهي دﻣﺎﻳﻲ ﺑﺰرگﺗﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪........................................... ‬‬

‫ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻣﺬاب ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن ﻣﻮادي ﺑﻪ رﻧﮓﻫﺎي ﺳﺮخ و زرد ﻣﺎﻳﻞ ﺑـﻪ‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫‪ ‬ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق از‬
‫ﺳﺒﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻟﻴﺘــﻴﻢ ﺑﺮﻣﻴــﺪ در ﺣﺎﻟــﺖ ‪ ...........................................‬رﺳــﺎﻧﺎي ﺟﺮﻳــﺎن ﺑــﺮق اﺳــﺖ زﻳــﺮا در ﺣﺎﻟــﺖ ﻣــﺬاب ﻳــﻮنﻫــﺎ ﺗﺤــﺮك ﻻزم را داﺷــﺘﻪ و‬
‫ﻳﻮنﻫﺎي ‪ Li ‬و ‪ Br ‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻛﺎﺗﺪ و آﻧﺪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴـﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (36‬ـ ﭼﻨـﺎنﭼـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺗﺸـﻜﻴﻞ ‪ ...........................................‬اﻛﺴـﻴﺪ از ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎي ﺳـﺎزﻧﺪهاش‪ ........................................................... ،‬ﮔـﺎز‬
‫اﻛﺴﻴﮋن )در ﺷﺮاﻳﻂ ‪ ( STP‬ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻣﺠﻤﻮع ﭼﻨﺪ اﻟﻜﺘﺮون ﺑﻴﻦ اﺗﻢﻫﺎ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪........................................... (4‬‬ ‫‪6 / 02  1022 (3‬‬ ‫‪2 / 408  1022 (2‬‬ ‫‪3 / 01 1023 (1‬‬

‫‪29‬‬
 ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق از ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي‬

‫ﻓﻨﺎوري ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ از ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺳﻪ ﺟﺰ اﺻﻠﻲ دارد‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﺑﺮجﮔﻴﺮﻧﺪهي ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي‬

‫‪2‬ـ ﭼﺮﺧﻪي ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻣﺬاب‬

‫‪3‬ـ ﭼﺮﺧﻪي آب‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺧﺎص ‪ NaCl‬در اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه‪ :‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﻳﻊ در ﻳﻚ ﮔﺴﺘﺮهي دﻣﺎﻳﻲ وﺳـﻴﻊ )‪ ( 850  13500 C‬ـ ﺟـﺬب‬

‫اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي و اﻧﺘﻘﺎل آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎرهي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ )‪ (H2O‬ـ‬

‫‪30‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (37‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ از ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ....................................................................... ‬ﻧﻘﺶ ﺷﺎرهاي را اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ذوب ﺷﺪن ﺳـﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳـﺪ و در ﻧﻬﺎﻳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺣﺮﻛـﺖ در آوردن‬
‫ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻨﺒﻊ ذﺧﻴﺮهي اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺣﺎوي ﻳﻚ ﺷﺎرهي ‪ ...........................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺎﻳﺐ آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در روزﻫﺎي اﺑﺮي و ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬اﻧﺮژي ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ آب ﺑﻪ ﺑﺨﺎر داغ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﺎرهاي ﻛﻪ ﺗﻮرﺑﻴﻦ را ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ در ﻣﻲآورد در ﺣﺎﻟﺖ ‪ ...........................................‬رﺳﺎﻧﺎي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﺒﺪﻳﻞﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻤﮕﻲ از ﻧﻮع ‪ ...........................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (38‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي داده ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬وﻇﻴﻔﻪي ﻗﺴﻤﺖ ‪ ، f‬ذﺧﻴﺮه ﻛﺮدن اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ از ﺷﺎرهي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ‪......................‬‬ ‫‪ ‬در‬

‫ﺷﺎرهي ﻳﻮﻧﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻫــــﻴﭻ ﻳــــﻚ از ﻗﺴــــﻤﺖﻫــــﺎي اﻳــــﻦ دﺳــــﺘﮕﺎه‪،‬‬

‫‪ ............................................................‬رخ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺤﻮهي اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ‬

‫ﺑﻌﺪاز ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ‪ ، ...........................................‬ﺑـﺰرگﺗـﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒـﻊ‬
‫اﻧﺮژي ﺑﺮاي زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ ...........................................‬ﻣﻮاد در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ c  e  b  a :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪31‬‬
 ‫ﺷﻌﺎع ﻳﻮﻧﻲ و ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر ﻳﻮنﻫﺎ‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺷﻌﺎع ﻳﻮﻧﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﺷﻌﺎع ﻳﻮن ﻣﻨﻔﻲ ‪ ‬ﺷﻌﺎع اﺗﻢ ﺧﻮدش‪ :‬زﻳﺮا ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻟﻜﺘﺮون‪ ،‬ﺑﻴﻦ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻻﻳﻪي آﺧﺮداﻓﻌﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ :‬ﻣﺜﺎل‬ ‫‪17 Cl‬‬ ‫‪17 Cl‬‬

‫‪2‬ـ ﺷﻌﺎع ﻳﻮن ﻣﺜﺒﺖ ‪ ‬ﺷﻌﺎع اﺗﻢ ﺧﻮدش‪ :‬زﻳﺮا ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن اﻟﻜﺘﺮون‪ ،‬ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ :‬ﻣﺜﺎل‬ ‫‪12 Mg  12 Mg‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2) 8 ) 2‬‬ ‫‪2) 8‬‬

‫‪3‬ـ در ﻳﻚ ﮔﺮوه از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻌﺎع ﻳﻮﻧﻲ زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ :‬ﻣﺜﺎل‬ ‫‪Li   Na   K   Rb ‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪37‬‬

‫‪4‬ـ در ﻳﻚ دوره از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻌﺎع ﻛﺎﺗﻴﻮن ﻛﺎﻫﺶ و ﺷﻌﺎع آﻧﻴﻮن ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫ﻧﮕﺎه ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﺪدﻫﺎي ﻛﺘﺎب درﺳﻲ‪:‬‬

‫ﮔﺮوه‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪17‬‬
‫دوره‬

‫دوم‬

‫ﺳﻮم‬

‫ﭼﻬﺎرم‬

‫‪K   F‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪي ‪ :1‬ﻫﻤﻮاره‪ :‬ﺷﻌﺎع آﻧﻴﻮن ‪ ‬ﺷﻌﺎع ﻛﺎﺗﻴﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﻮاﻇﺐ ﻳﻚ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﺎﺷﻴﺪ‪:‬‬
‫) ‪(138 ) (133‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪي ‪ :2‬در ﻫﺮدوره ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ﻓﻠﺰ ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬از ﺷﻌﺎع آﻧﻴﻮنﻫﺎ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ : Li‬ﺷﻌﺎع در دورهي ‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪O 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪F‬‬
‫)‪(152‬‬ ‫)‪(140‬‬ ‫) ‪(133‬‬
‫‪ : Na‬ﺷﻌﺎع در دورهي ‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪Cl‬‬
‫) ‪(186‬‬ ‫) ‪(184‬‬ ‫)‪(181‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪي ‪ :3‬ﺷﻌﺎع ﻛﺎﺗﻴﻮن ﮔﺮوه ‪ 2‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺷﻌﺎع ﻛﺎﺗﻴﻮن ﮔﺮوه ‪ 1‬در ﻫﻤﺎن دوره ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از ﺷﻌﺎع ﻛﺎﺗﻴﻮن ﮔـﺮوه ‪ 1‬در‬

‫دورهي ﻗﺒﻞ ﻧﻴﺰ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪي ‪ :4‬ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ﻓﻠﺰ ﮔﺮوه ‪ 2‬از ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ﻓﻠﺰﮔﺮوه ‪ 1‬در ﻫﻤﺎن دوره ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﻣﺎ از ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ﻓﻠﺰ ﮔﺮوه ‪ 1‬در دوره ﻗﺒﻠـﻲ‬

‫ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪي ‪ :5‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺷﻌﺎع آﻧﻴﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻻﻳﻪ از ﺑﺎر ﻳﻮن ﻣﻬﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ : O2  Cl ‬ﺷﻌﺎع‬
‫)‪(140‬‬ ‫)‪(181‬‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر‪ :‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻳﻮن ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻳﻮن‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﺗﺴﺖﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻳﻮنﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان از راﺑﻄﻪي زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر ﻳﻮنﻫﺎ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎر ﻳﻮن ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر ﻳﻮن ﺑﻴﺶﺗﺮ‬

‫‪ : Na   Mg2  Al 3 ‬ﻣﺜﺎل‬

‫‪ : P 3   S2  Cl ‬ﻣﺜﺎل‬

‫‪2‬ـ اﮔﺮ ﺑﺎر ﻳﻮنﻫﺎ ﻣﺴﺎوي ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺷﻌﺎع ﻳﻮن ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر ﻳﻮن ﺑﻴﺶﺗﺮ‬
‫‪ :‬ﻣﺜﺎل‬ ‫‪Li   Na   K   Rb ‬‬

‫‪3‬ـ اﮔﺮ ﻗﺪرﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎر آﻧﻴﻮن و ﻛﺎﺗﻴﻮن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر ﻛﺎﺗﻴﻮن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻧﺪ‪) .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﻪ‬
‫‪ :‬ﻣﺜﺎل‬ ‫‪Ca2  O2‬‬ ‫اﺳﺘﺜﻨﺎء ‪ F ‬و ‪.( K ‬‬

‫‪34‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (39‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺷﻌﺎع ﺑﻪ درﺳﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪Mg2  ...........................................  Cl ‬‬ ‫بـ‬ ‫‪F   ...........................................  S2‬‬ ‫آـ‬

‫‪Na  ...........................................  F‬‬ ‫تـ‬ ‫‪K  ...........................................  Ca2‬‬ ‫پـ‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (40‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺷﻌﺎع ﺑﻪ درﺳﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ب ـ ‪F   ...........................................‬‬ ‫آ ـ ‪Na  ...........................................‬‬

‫ت ـ ‪O2  ...........................................‬‬ ‫پ ـ ‪Li   ...........................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎ در‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (41‬ـ اﮔﺮ ﺷﻌﺎع ﻳﻮن ﭘﺎﻳﺪار اﻛﺴﻴﮋن )‪ ( 8 O‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪...........................................‬‬

‫ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ و روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاص آنﻫﺎ در دورهﻫﺎ و ﮔﺮوهﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻌﺎع ﻳﻮن ﭘﺎﻳﺪار ﺳﺪﻳﻢ )‪ (11 Na‬ﺑﺎ ﻳﻜﺎي ‪ ، pm‬ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪........................................... (4‬‬ ‫‪138 (3‬‬ ‫‪99 (2‬‬ ‫‪58 (1‬‬

‫‪35‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (42‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻳﻮن ‪ Li ‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر روي ﻳﻮن ‪...........................................‬‬

‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻳﻮن ‪ F ‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر روي ﻳﻮن ‪...........................................‬‬

‫از ﺷﻌﺎع ﻳﻮن ‪ 20 M2‬ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺷﻌﺎع ﻳﻮن ‪...........................................‬‬

‫‪ Cl ‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪......................................................................................  Na‬‬ ‫‪ ‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﻌﺎع ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (43‬ـ در ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر ﻳﻮنﻫﺎ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪S2  O2  Ca2  Mg2‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪Ca2  Mg2  S2  O2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪Mg2  O2  Ca2  S2‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪Mg2  Ca2  O2  S2‬‬ ‫‪(3‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (44‬ـ در ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر ﻳﻮنﻫﺎ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪Na   F   K   Cl ‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪Cl   F   K   Na ‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪K   Na   Cl   F ‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪F   Cl   Na   K ‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪36‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (45‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ‪ ...........................................‬ﻳﻚ ﺗﻨﺎوب ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺪداﺗﻤﻲ‪ ،‬ﺷﻌﺎع ﻳﻮﻧﻲ ﺑﺰرگﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﻌﺎع ﻳﻮنﻫﺎي ﻛﻠﺮﻳﺪ‪ ........................................... ،‬و ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 133 ، 181‬و ‪ 184‬ﭘﻴﻜﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ F  ‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻮرت‪........................................... :‬‬ ‫‪ ‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺷﻌﺎع ﻳﻮﻧﻲ‬

‫و ‪ O2‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫‪........................................... ، Mg‬‬ ‫‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ‪ C ، B ، A‬و ‪ D‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫و‬ ‫‪ ‬در ﺷﻜﻞﻫﺎي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (46‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ درﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﻨﺪ؟ )ﻫﻤـﻪي ﻳـﻮنﻫـﺎ را از ﻧـﻮع ﭘﺎﻳـﺪار در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ(‬

‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ‬ ‫ﻓﻠﻮﺋﻮر‬ ‫ﮔﻮﮔﺮد‬ ‫ﻟﻴﺘﻴﻢ‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ‬

‫‪160‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪152‬‬ ‫)‪(pm‬‬ ‫ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ‬

‫‪72‬‬ ‫‪133‬‬ ‫‪184‬‬ ‫‪76‬‬ ‫)‪(pm‬‬ ‫ﺷﻌﺎع ﻳﻮﻧﻲ‬

‫ب ـ ﺷﻌﺎع ﻳﻮﻧﻲ ‪102 pm :...........................................‬‬ ‫آ ـ ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ‪105 pm :...........................................‬‬

‫ت ـ ﺷﻌﺎع ﻳﻮﻧﻲ ‪48 pm :...........................................‬‬ ‫پ ـ ﺷﻌﺎع ﻳﻮﻧﻲ ‪128 pm :...........................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪37‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (47‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺷﻌﺎع ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي‪ ...........................................‬و ‪ Na‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 133 ،181‬و ‪ 186‬ﭘﻴﻜﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺷـﻌﺎع ﻳـﻮن ‪ O2‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 140‬ﭘﻴﻜﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 70‬و ‪73‬‬ ‫‪.....................................................‬‬ ‫‪ ،‬ﺷﻌﺎع ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي‬

‫ﭘﻴﻜﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ ...........................................‬ﻳﻚ ﺗﻨﺎوب و ﻳﺎ آﻧﻴﻮنﻫﺎي ﻳﻚ ﺗﻨﺎوب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ‪:‬‬

‫و ‪ Na ‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪...........................................، F‬‬ ‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ‪ C ، B ، A‬و ‪ D‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫‪ ‬در ﺷﻜﻞﻫﺎي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (48‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻳﻮنﻫﺎ در ﻛﻠﺴﻴﻢ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻗﻮيﺗﺮ از ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ اﻛﺴﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در آﻧﻴﻮنﻫﺎي ‪ ، ...........................................‬ﻫﺮﭼﻪ ﺷﻤﺎر ﭘﺮوﺗﻮنﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪ ﻛﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر آﻧﻴﻮن ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺷﻌﺎع ﻳﻮن ‪ ...........................................‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 72pm‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر ﻳﻮن ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2 / 6  102 pm 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر ﻛﻤﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ‪ ...........................................‬ﻣﻴﺎن ﻳﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪.‬‬

‫‪ ‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎر در ﻳﻮن ‪ ...........................................‬از ﻳﻮن ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻣﺎ از ﻳﻮن ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪38‬‬
 ‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي آن‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪ ﻳـﺎ ‪ : HÂ{IQ»oÎ‬ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺼﺮف ﺷﺪه در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮاي ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻳﻚ ﻣﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﻳﻮﻧﻲ و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑـﻪ‬

‫ﻳﻮنﻫﺎي ﻣﺠﺰاي ﮔﺎزي‪) .‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪( kJ.mol 1‬‬

‫)‪NaCl(s)  787 kJ  Na  (g)  Cl  (g‬‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎر ﻳﻚ ﻛﺎﺗﻴﻮن و ﺑﺎرﻳﻚ آﻧﻴﻮن‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ اﮔﺮ ﻣﻮرد اول ﺑﺮاي دو ﺟﺎﻣﺪ ﻳﻮﻧﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺷﻌﺎع ﻳﻮنﻫﺎ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ‪ ،‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ﺻﻔﺤﻪي ‪ 80‬ﻛﺘﺎب درﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ : LiF  NaF  LiCl  KF  LiBr  NaCl  NaBr  KCl  KBr‬ﺗﺮﺗﻴﺐ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪ‬

‫‪39‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (49‬ـ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد زﻳﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ب ـ ‪CaO  ...........................................‬‬ ‫آ ـ ‪KCl  ...........................................‬‬

‫ت ـ ‪Na2O ...........................................‬‬ ‫پ ـ ‪NaCl ...........................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (50‬ـ ﻛﺪام ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ را ﺑﺮاي ‪ ................................................................‬درﺳﺖﺗﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ؟‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪40‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (51‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺼﺮف ﺷﺪه در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮاي ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻳﻚ ‪ ...........................................‬از ﺷﺒﻜﻪي ﻳﻮﻧﻲ و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ اﺗﻢﻫﺎي‬
‫ﻣﺠﺰاي ﮔﺎزي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺑﺮاي ﺳﺪﻳﻢ ‪ ...........................................‬و ﺳﺪﻳﻢ اﻛﺴﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 926‬و ‪ 2488‬ﻛﻴﻠـﻮژول ﺑـﺮ ﻣـﻮل ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪،‬‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺑﺮاي ‪ ...........................................‬ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2376‬ﻛﻴﻠﻮژول ﺑﺮ ﻣﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ‪ ...........................................‬ﻓﻠﺰﻫﺎي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ ........................................................‬ﻓﻠﺰ‪ ،‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪ ﺑﺮاي ﺳﺪﻳﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ و ‪ ............................................................‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 787‬و ‪ 689‬ﻛﻴﻠﻮژول ﺑـﺮ‬
‫ﻣﻮل اﺳﺖ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪ در ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 717‬ﻛﻴﻠﻮژول ﺑﺮ ﻣﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (52‬ـ ﺗﻔﺎوت اﻧﺮژي ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻠﻮر )آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ( ﻛﺪام دو ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ NaBr (2‬و ‪...........................................‬‬ ‫‪ LiCl‬و ‪...........................................‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ MgF2‬و ‪...........................................‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪ NaCl‬و ‪...........................................‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰي‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻠﺰي‪ :‬ﭘﻴﻮﻧﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﺎذﺑﻪي ﺑﻴﻦ درﻳﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﺑﺎ ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻜﺶ ﺧﻮاري و ﺷﻜﻞ ﭘﺬﻳﺮي ﻓﻠﺰﻫـﺎ‪ :‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪي ﭼﻜﺶ‪ ،‬ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ درﻳﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺴﺒﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ‬

‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻓﻠﺰﻫـﺎ‪ :‬ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮون از ﻳﻚ ﺳﻮ وارد درﻳﺎي اﻟﻜﺘﺮون ﺷﺪه و داﻓﻌﻪي ﻧﺎﺷﻲ از آن ﺑﺎﻋﺚ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻳـﻚ‬

‫اﻟﻜﺘﺮون از ﺳﻤﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺧﺎرج ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش در ﻓﻠﺰﻫﺎ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش‪ :‬ﮔﺮوه ‪  1‬ﮔﺮوه ‪  2‬ﮔﺮوه ‪13‬‬

‫‪42‬‬
 ‫‪2‬ـ در ﮔﺮوهﻫﺎي ‪ 1‬و ‪ 2‬از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ : Li  Na  K  Rb  Cs‬ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش‬

‫‪ : Be  Ca  Sr  Ba‬ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش‬

‫‪3‬ـ ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺟﻮش ﻓﻠﺰﻫﺎي واﺳﻄﻪ از ﻓﻠﺰﻫﺎي ﮔﺮوهﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (53‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ........................................... ‬در ﻫﺮ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪي ‪ d ، p ، s‬و ‪ f‬ﺟﺎي داﺷﺘﻪ و رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬داﺷﺘﻦ ﺟﻼ‪ ،‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‪ ،‬رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﺷﻜﻨﻨﺪه ﺑﻮدن از ﺟﻤﻠﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ‪ ...........................................‬ﻓﻠﺰﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي و ﺗﻨﻮع اﻋﺪاد اﻛﺴﺎﻳﺶ از ﺟﻤﻠﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ‪ ...........................................‬ﻓﻠﺰﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭘﺲ از دورهي ﺳﻨﮕﻲ‪ ،‬در دورهي ‪ ...........................................‬و ﺳﭙﺲ ‪ ، ...........................................‬ﺟﻮاﻣﻊ دﭼﺎر دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ و رﺷﺪ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺴﻴﺎري ﺑﺎور دارﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺪاري ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﻓﻨﺎوري ﻛﺎر آﻣـﺪ ﺑـﻪ ﮔﺴـﺘﺮدﮔﻲ اﺳـﺘﻔﺎده از ‪ ...........................................‬ﮔـﺮوهﻫـﺎي اﺻـﻠﻲ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪43‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (54‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ‪ ، ...........................................‬اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي زﻳﺮﻻﻳﻪي ‪ 2p‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر درﻳﺎي اﻟﻜﺘﺮون ﺷﺮﻛﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﺮ اﻟﻜﺘﺮون ﻣﻮﺟﻮد در درﻳﺎي اﻟﻜﺘﺮون را ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ اﺗﻢ ﻣﻌﻴﻦ داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬درﻳﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻴﺪﻣﺎن ‪ ...........................................‬را در ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺪل ‪ ...........................................‬اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﻠﺰﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺪل ‪ ...........................................‬اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ‪ ،‬ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ در ﻣﻴﺎن ﺳﺴﺖﺗﺮﻳﻦ اﻟﻜﺘﺮونﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد در اﺗـﻢ )ﻳﻌﻨـﻲ درﻳـﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧـﻲ(‬
‫آزاداﻧﻪ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (55‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻣﻴﺎن )‪ HCl(g) ، Hg(l) ، Co(s) ، ........................................... ، C(s) ، CO2 (s‬ﺗﻨﻬﺎ دو ﻣﺎده رﺳﺎﻧﺎي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫و ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﺮﻣﻴﺪ ﻣﺬاب ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق از ‪...........................................‬‬

‫‪ Al ‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪...........................................‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ذوب ﭼﻨﺪ ﻓﻠﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪ ‬ﺷﺒﻜﻪي ﺑﻠﻮري ‪ ...........................................‬از ﻟﺤﺎظ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺧﻨﺜﻲ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻤﻮاره ﺷﻤﺎر ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺷـﻤﺎر اﻟﻜﺘـﺮونﻫـﺎ در درﻳـﺎي‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺷﻜﻞﭘﺬﻳﺮي و ﭼﻜﺶﺧﻮاري ﻓﻠﺰﻫﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ‪ ...........................................‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪي وارده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪44‬‬
 ‫اﻳﺠﺎد رﻧﮓ در ﻣﻮاد‬

‫‪1‬ـ ﭼﺸﻢ اﻧﺴﺎن ﻓﻘﻂ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﻃﻮل ﻣﻮجﻫﺎي ﺑﻴﻦ ‪ 400‬ﺗﺎ ‪ 700‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ رﻧﮓ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ در واﻗﻊ ﻧﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر ﺳﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺟﺴﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﺎ ﻣﻲرﺳـﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﻮر ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻄﺢ ﺟﺴﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺟﺬب ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﺎ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﮔﺮ ﺟﺴﻤﻲ ﻫﻤﻪي ﻧﻮر ﺳﻔﻴﺪ را ﺣﺬف ﻛﻨﺪ ﺳﻴﺎه دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد و اﮔﺮ ﻫﻴﭻ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻧﻮر ﺳﻔﻴﺪ را ﺟﺬب ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻔﻴﺪ رﻧـﮓ‬

‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪Fe2O 3‬‬ ‫دوده )‪(C‬‬ ‫‪TiO2‬‬ ‫رﻧﮓ داﻧﻪ‬

‫ﺳﺮخ‬ ‫ﺳﻴﺎه‬ ‫ﺳﻔﻴﺪ‬ ‫رﻧﮓ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬

‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ رﻧﮓ داﻧﻪﻫﺎ را از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﮔﻴﺎﻫﺎن‪،‬ﺟﺎﻧﻮران و ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺎﻧﻲﻫﺎ( ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ اﻣﺎ اﻣﺮوزه رﻧﮓ داﻧـﻪﻫـﺎي‬

‫ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ زﻳﺎدي در ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ‪ ،‬ﻧﺴﺎﺟﻲ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ‪.‬‬

‫رﻧﮓﻫﺎي ﭘﻮﺷﺸﻲ ﻧﻮﻋﻲ ﻛﻠﻮﺋﻴﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻊ ﺧﻮردﮔﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (56‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ............................................................ ‬ﻫﻤﺎن ﻣﺎدهي رﻧﮕﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬رﻧﮓﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ‪ ،‬ﻧﺴﺎﺟﻲ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ........................................... ‬ﻃﻮل ﻣﻮجﻫﺎي ﺣﺪود ‪ 600‬ﺗﺎ ‪ 700‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ را ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻤﻪي ﻓﻠﺰﻫﺎي واﺳﻄﻪ ‪ ...........................................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬رﻧﮓ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ در واﻗﻊ ﻧﻮري ﺑﻴﻦ ﻃﻮل ﻣﻮجﻫـﺎي ‪ .................................................................‬ﻧـﺎﻧﻮﻣﺘﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﺟﺴـﻢ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ ﺟـﺬب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (57‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ‪ KNO 3 ، ........................................... ، MgO ، H2O ، TiO2 ، Fe2O 3 ، Al2O 3 ، Br2 ، ...........................................‬و ‪ ، SiO2‬ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫دو ﻣﺎده وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻃﻮل ﻣﻮجﻫﺎي ﺑﻴﻦ ‪ 400‬ﺗﺎ ‪ 700‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ را ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ‪ .................................................................‬ﻃﻮل ﻣﻮجﻫﺎي ﺑﻴﻦ ‪ 540‬ﺗﺎ ‪ 700‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ را ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻃﻮل ﻣﻮجﻫﺎي ﺑﻴﻦ ‪ 400‬ﺗﺎ ‪ 610‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ را ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ‪...........................................‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﺮﺧﻮرد دو ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ ...........................................‬دي اﻛﺴﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ‪ ، NO2‬ﻫﻴﭻ ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻲ از‬
‫‪ 400‬ﺗﺎ ‪ 700‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ را ﺟﺬب ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪46‬‬
 ‫ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي رﻧﮕﻲ واﻧﺎدﻳﻢ‬

‫واﻧـﺎدﻳﻢ )‪ : (23 V‬ﻳﻮنﻫﺎي ﺗﻚ اﺗﻤﻲ ﻣﺘﺪاول ‪ V2‬و ‪ V 3 ‬ـ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ‪ 5‬اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪداﻛﺴﺎﻳﺶ آن ‪ +5‬اﺳـﺖ ـ‬

‫رﻧﮓ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي واﻧﺎدﻳﻢ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ واﻧﺎدﻳﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫واﻧﺎدﻳﻢ )‪(+2‬‬ ‫واﻧﺎدﻳﻢ )‪(+3‬‬ ‫واﻧﺎدﻳﻢ )‪(+4‬‬ ‫واﻧﺎدﻳﻢ )‪(+5‬‬

‫رﻧﮓ‬ ‫ﺑﻨﻔﺶ‬ ‫ﺳﺒﺰ‬ ‫آﺑﻲ‬ ‫زرد‬

‫ﺗـﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻳﻚ ﻛﺎﻫﻨﺪهي ﻣﻨﺎﺳﺐ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻠﺰ روي( ﻣﻲﺗﻮان از واﻧﺎدﻳﻢ )‪ ، (V‬ﻋﺪدﻫﺎي اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﺨﺘﻠﻒ واﻧﺎدﻳﻢ و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬

‫رﻧﮓ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (58‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ، V 3  (aq)  Zn(s)  Zn2 (aq) ‬ﮔﻮﻧﻪي اﻛﺴﻨﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳـﺒﺰ اﺳـﺖ ﻓﺎﻗـﺪ‬ ‫‪ ‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪهي‪........................................... :‬‬

‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﺑﺎ ‪ l  2‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ‪ ...........................................‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ ...........................................‬رﻧﮕﻲ از واﻧﺎدﻳﻢ را ﺑﻪ رﻧﮓ آﺑﻲ در آورد‪.‬‬

‫‪ NH4 VO 3 (aq) ‬رﻧﮓ ﻣﺤﻠﻮل از زرد ﺑﻪ ﺳﺒﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪........................................... :‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ‪ ، ...........................................‬ﻃﻮل ﻣﻮجﻫﺎي ‪ 550‬ﺗﺎ ‪ 700‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ را ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪47‬‬
‫‪ Zn(s)  V‬ﺑـﻪ ازاي ﻣﺼـﺮف ‪...........................................‬‬
‫)‪5 (aq)  ...........................................  Zn2 (aq‬‬ ‫ﺗﺴـﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (59‬ـ ﭼﻨـﺎنﭼـﻪ در ﺗﺒـﺪﻳﻞ‪:‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار‪ 5/2‬ﮔﺮم ﻓﻠﺰ روي ﺑـﺎ ﺧﻠـﻮص ‪ 50‬درﺻـﺪ‬ ‫‪...................................................................‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻲﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن )‪ V 5 (aq‬در آن ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﻧﮓ ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﺪام ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ ) ‪) (V  51: g.mol 1‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1g.mL1‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪(.‬‬

‫‪ (4‬زرد‬ ‫‪ (3‬ﺑﻨﻔﺶ‬ ‫‪ (2‬ﺳﺒﺰ‬ ‫‪ (1‬آﺑﻲ‬

‫‪48‬‬
 ‫ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ ﺑﺎ ﻓﻮﻻد‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ذرهﻫﺎي‬ ‫وﻳﮋﮔﻲ‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ) ‪(g.mL1‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪي ذوب )‪(0 C‬‬
‫ﺳﺎﻳﺶ‬ ‫ﺧﻮردﮔﻲ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد در آب درﻳﺎ‬ ‫ﻣﺎده‬

‫ﻋﺎﻟﻲ‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪7/90‬‬ ‫‪1535‬‬ ‫ﻓﻮﻻد‬

‫ﻋﺎﻟﻲ‬ ‫ﻋﺎﻟﻲ‬ ‫ﻧﺎﭼﻴﺰ‬ ‫‪4/51‬‬ ‫‪1667‬‬ ‫ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ‬

‫ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ ‪ ‬ﻓﻮﻻد ‪ :‬ﭼﮕﺎﻟﻲ‪ ،‬واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ذرهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در آب درﻳﺎ‬

‫ﻓﻮﻻد ‪ ‬ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ ‪ :‬ﻧﻘﻄﻪي ذوب‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮردﮔﻲ‬
‫ﻓﻮﻻد ‪ ‬ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ ‪ :‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﻳﺶ‬

‫وﻳﮋﮔﻲ اﺻﻠﻲ ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ در ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ‬

‫‪1‬ـ ﻧﻘﻄﻪي ذوب ﺑﺎﻻ ‪ 2‬ـ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻛﻢ ‪ 3‬ـ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﻳﺶ‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻮﺗﻮر ﺟﺖ‬

‫‪1‬ـ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﺎ آب درﻳﺎ ‪2‬ـ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮردﮔﻲ‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ ﭘﺮواﻧﻪ ﻛﺸﺘﻲ اﻗﻴﺎﻧﻮس ﭘﻴﻤﺎ‬

‫‪1‬ـ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮردﮔﻲ ‪ 2‬ـ ﺟﻼي زﻳﺒﺎ‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻨﺎﻫﺎي زﻳﺒﺎ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮزهي ﮔﻮﮔﻨﻬﺎﻳﻢ‬

‫‪1‬ـ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻛﻢ ‪ 2‬ـ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﻻ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮردﮔﻲ ‪ 3‬ـ اﺳﺘﺤﻜﺎم زﻳﺎد‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺪﻧﻪي دوﭼﺮﺧﻪ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻧﻴﺘﻴﻨﻮل آﻟﻴﺎژي اﺳﺖ از )‪ (Ni‬و ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ )‪ (Ti‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻟﻴﺎژ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده و در ﺳﺎﺧﺖ ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﺻـﻨﻌﺘﻲ و‬
‫ﭘﺰﺷﻜﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﻗﺎب ﻋﻴﻨﻚ‪ ،‬ﺳﺎزهي ﻓﻠﺰي در ارﺗﻮدﻧﺴﻲ و اﺳﺘﻨﺖ ﺑﺮاي رگﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (60‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﺳﺘﻪي‪...........................................‬‬ ‫‪ ‬ﻓﻠﺰﻫﺎي واﺳﻄﻪ در وﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪي ذوب و ﺗﻨﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﻓﻠﺰﻫﺎي‬

‫‪ ........................................... ‬آﻟﻴﺎژي از دو ﻓﻠﺰ واﺳﻄﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ دورهي ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ ﺟﺎي دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ‪ ...........................................‬از ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻛﻢﺗﺮ اﻣﺎ از ﻛﻠﺴﻴﻢ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ........................................... ‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت آﺷﻜﺎري در رﻓﺘﺎر ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ از ‪ ...........................................‬ﻛﻢﺗﺮ ﺑﻮده اﻣﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﺸﺸﻲ آن ﺣﺪود ‪ 100‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﻮﻻد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪49‬‬
 ‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي اﻧﻮاع ﺟﺎﻣﺪﻫﺎ‪:‬‬

‫واﺣﺪﻫﺎي‬ ‫ﻧﻴﺮوي ﺑﻴﻦ‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ‬ ‫ﻃﺮز‬

‫ﻧﺤﻮهي ﻧﻤﺎﻳﺶ‬ ‫ﻧﻮع ﺟﺎﻣﺪ‬
‫ﺳﺎزﻧﺪه‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ‬ ‫اﺗﻢﻫﺎ‬ ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ‬

‫ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻧﺎﻓﻠﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫واندرواﻟﺴﻲ ﻳﺎ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲﻫﺎي‬ ‫ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ‬ ‫‪، I2‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬
‫ﻫﻴﺪروژﻧﻲ‬
‫ﻣﺠﺰا و ﻣﺴﺘﻘﻞ‬ ‫‪، CCl 4‬‬
‫‪ H2O‬و ‪....‬‬

‫ﻟﻴﺴﺖ ‪5‬‬
‫ﺗﺎﻳﻲ‬
‫ﺷﺒﻜﻪي ﻏﻮل‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬ ‫)اﻟﻤﺎس‪،‬‬
‫ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ‬ ‫ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ‬
‫آﺳﺎﻳﻲ از اﺗﻢﻫﺎ‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﮔﺮاﻓﻴﺖ‪،‬‬
‫‪، SiC ، Si‬‬
‫‪(SiO2‬‬

‫ﻳﻮﻧﻲ )در‬
‫ﺑﺮﺧﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﺪﻫﺎي‬
‫ﻓﻠﺰ )ﻳﺎ‬
‫ﻳﻮﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺷﺒﻜﻪاي از‬ ‫‪ ( NH 4‬و‬
‫‪NH 4Cl‬‬
‫ﻳﻮنﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮل‬ ‫ﻧﺎﻓﻠﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫ﻳﻮﻧﻲ‬
‫و ﻣﻨﻔﻲ‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫‪، NaCl‬‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ‪،‬‬
‫‪ K 2O‬و‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫‪....‬‬
‫ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ وﺟﻮد‬
‫دارد(‬

‫ﻓﻘﻂ ﻓﻠﺰ‬
‫درﻳﺎي‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻧﺪارد‬ ‫ﻓﻠﺰي‬ ‫ﻓﻠﺰي‬
‫دارد‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ و‬
‫ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻨﻮع و ﺷﻤﺎر ﺟﺎﻣﺪﻫﺎ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ‪ :‬ﺗﻨﻮع و ﺷﻤﺎر ﻣﻮاد‬ ‫‪‬‬ ‫ﻳﻮﻧﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻓﻠﺰي‬ ‫‪‬‬ ‫ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ‬
‫ﻋﻠﺖ زﻳﺎد ﺑﻮدن ﺗﻨﻮع و ﺷﻤﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ وﺟﻮد ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي آﻟﻲ در اﻳﻦ دﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪50‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 3‬ـ ‪ (61‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻨﻮع و ﺷﻤﺎر ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﺎ ﺧﺘﺎري ﺷﺒﻴﻪ اﻳﻦ ﻣﻮاد دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ D  C  B  A :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪...........................‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺎدهاي ﻛﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ رﺳﺎﻧﺎ ﻧﺒﻮده و در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ ﺳﺨﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺷﺒﻴﻪ ﻣﺎدهي‬

‫‪ ‬ﻣﻮادي ﻛﻪ در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر اﺗﺎق ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﻣﻮاد ‪ C ، B‬و ﻳﺎ ‪ D‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻮاد دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻔﺎف ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺎدهي ‪......................‬‬

‫داﺷﺘﻦ ﻛﺎﺗﻴﻮن و ﻧﻴﺰ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺬاب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬وﺟﻪ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻣﻮاد ‪...........................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪51‬‬
 ‫ﺷﻴﻤﻲ دوازدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ـ راﻫﻲ ﺑﻪ ﺳﻮي آﻳﻨﺪهاي روﺷﻦﺗﺮ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ و آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻫﻮا‬

‫ﺑﺮﺧﻲ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺷﻴﻤﻲ در ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺷﺮح ﺟﺪول زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد‬ ‫ﻓﻨﺎوري‬

‫ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺑﺎ در ﺟﻬﺎن‬ ‫ﻓﻨﺎوري ﺗﺼﻔﻴﻪي آب‬

‫داﺷﺘﻦ ﻧﻘﺸﻲ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ در ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻏﺬاي ﺟﻬﺎن‬ ‫ﻓﻨﺎوري ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮدﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬

‫دﮔﺮﮔﻮن ﻛﺮدن ﺻﻨﻌﺖ ﭘﻮﺷﺎك و ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي )ﻏﺬا‪ ،‬دارو و ‪(...‬‬ ‫ﻓﻨﺎوري ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬ ‫ﻓﻨﺎوري ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻨﺰﻳﻦ‬

‫ﻛﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺼﺮف ﺑﻨﺰﻳﻦ‬ ‫ﻓﻨﺎوري ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺒﺪلﻫﺎي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬

‫ﻫﻤﻮار ﻛﺮدن راه ﺑﺮاي ﺟﺮاﺣﻲﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬ ‫ﻓﻨﺎوري ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد ﺑﻲ ﺣﺲ ﻛﻨﻨﺪه و آﻧﺘﻲﺑﻴﻮﺗﻴﻚ‬

‫ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻨﺎوري ﺻﻔﺤﻪﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ در وﺳﺎﻳﻞ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ‬ ‫داﻧﺶ ﺷﻴﻤﻲ‬

‫ﭼﻨﺪ ﻓﺮاوردهي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﮔﺬر زﻣﺎن‪:‬‬

‫‪2‬‬
 ‫آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ‪:‬‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫ﻧﻮع آﻻﻳﻨﺪه‬
‫ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻓﺮار و ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ‬
‫ﺧﺮوج ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎي ﻧﺴﻮﺧﺘﻪ از اﮔﺰوز ﺧﻮدروﻫﺎ‬
‫)‪(CxHy‬‬
‫ﮔﺎزي ﺑﻲرﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻲﺑﻮ و ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻤﻲ‬ ‫ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻧﺎﻗﺺ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ‬ ‫‪CO‬‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﻣﻮﺗﻮر ﺧﻮدرو‬
‫‪»nj¼i n¼U¼¶ ÁI¶j‬‬ ‫‪NO‬‬
‫‪N2 (g)  O2 (g) ‬‬ ‫)‪ 2NO(g‬‬
‫‪10000 C‬‬
‫ﮔﺎز ﻗﻬﻮهاي رﻧﮓ‪ ،‬در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ آب‬
‫واﻛﻨﺶ ‪ NO‬ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن ﻫﻮا‬
‫ﺑﺎران ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎراي اﺳﻴﺪي ﺣﺎوي‬ ‫‪NO2‬‬
‫)‪2NO(g)  O2 (g)  2NO2 (g‬‬
‫‪ HNO 3‬ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎزي ﺑﻲرﻧﮓ‪ ،‬ﺳﻤﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻮي ﺗﻨﺪ و‬
‫ﻧﺎﻓﺬ )ﺷﺒﻴﻪ ﻛﺒﺮﻳﺖ ﺳﻮﺧﺘﻪ(‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻳﺎ زﻏﺎل‬
‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺗﻨﻔﺴﻲ ازﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﮔﺎزوﺋﻴﻞ‬ ‫‪SO2‬‬
‫ﺑﺮوﻧﺸﻴﺖ‪ ،‬آﺳﻢ‪ ،‬ﺳﺮﻃﺎن و ‪...‬‬
‫)‪S(s)  O2 (g)  SO2 (g‬‬
‫در واﻛﻨﺶ ﺑﺎ آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎران‬
‫اﺳﻴﺪي ﺣﺎوي ‪ H2SO4‬ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻤﻲ اﺳﺖ و ﺣﻀﻮر آن در‬ ‫ﻧﺎﺷﻲ از واﻛﻨﺶ ‪ NO2‬ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن ﻫﻮا‬
‫‪O3‬‬
‫ﺗﺮوﭘﻮﺳﻔﺮ ﻣﻀﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)‪NO2 (g)  O2 (g)  NO(g)  O 3 (g‬‬

‫ﻧﻤﻮدار آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ‪:‬‬

‫‪ : NO  NO2  O 3‬ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﻧﻜﺘﻪي ‪ :1‬ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ اوج رﺳﻴﺪن آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ‪:‬‬

‫)‪(1‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫)‪(3‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪي ‪ :2‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار آﻻﻳﻨﺪه )ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ ( ppm‬در ﻃﻮل ﺷﺒﺎﻧﻪروز‪:‬‬

‫‪ : NO2  O 3  NO‬ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار آﻻﻳﻨﺪه )ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ ( ppm‬در ﻃﻮل ﻳﻚ ﺷﺒﺎﻧﻪروز‬

‫‪NO  Cx H y  CO‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪي ‪ :3‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻘﺪار آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ )ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮔﺮم( ﺑﻪ ازاي ﻃﻲ ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮدرو‪:‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﮔﺎز ‪ .............................................‬آﻻﻳﻨﺪهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺛﺮاﻧﺠﺎم واﻛﻨﺸﻲ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﻣﻮﺗﻮر ﺧﻮدروﻫﺎي ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻫﻮا‪ ،‬ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫﺎي ﻧﺴﻮﺧﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ‪ .............................................‬ﺧﻮدروﻫﺎ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﻨﺎوري ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺒﺪلﻫﺎي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺗﻤﺎم ﻣﺰاﻳﺎﻳﻲ ﻛﻪ دارد ﺑﺎﻋﺚ ‪ ..............................................................‬ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﻨــﺎوري ﻧﺎﺷــﻲ از داﻧــﺶ ﺷــﻴﻤﻲ در ﻃــﻮل زﻣــﺎن ﺑــﻪ ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﻓﺮاوردهﻫــﺎي آﻣﻮﻧﻴــﺎك‪ ، ............................................. ،‬ﻣــﻮاد ﻋــﺎﻳﻖ ﮔﺮﻣــﺎ و‬
‫را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪......................................................‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (2‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻫﻮاي ﻳﻚ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز ﺳﻤﻲ ‪ .............................................‬ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي در ﻫﻮاي ﺷﻬﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻘﺪار آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮔﺮم( ﺑﻪ ازاي ﻃﻲ ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮدروﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ .............................................................. :‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪................................................................................‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ اوج رﺳﻴﺪن آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ در ﻫﻮاي آﻟﻮدهي ﻳﻚ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪...................................................................‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار آﻻﻳﻨﺪه )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ ( ppm‬در ﻫﻮاي ﺷﻬﺮﻫﺎ درﻃﻮل ﻳﻚ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﻪ ﺻـﻮرت‪:‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪4‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (3‬ـ در ﺷﻬﺮي ﻛﻪ روزاﻧﻪ ‪ ....................................‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺧﻮدرو در آن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪ 10‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻃﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﻣـﺪت‬
‫زﻣﺎن ﻳﻚ ﻣﺎه )‪ 30‬روز( ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﮔﺎز ﻗﻬﻮهاي رﻧﮓ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد؟ ﻣﻘـﺪار ﺗﻮﻟﻴـﺪ )‪ NO(g‬ﺑـﻪ ازاي ﻃـﻲ ﻳـﻚ ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮ ﺗﻮﺳـﻂ ﻫـﺮ‬
‫) ‪(N  14 ، O  16 : g.mol 1‬‬ ‫ﺧﻮدرو را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ...............................‬ﮔﺮم و ﺑﺎزدﻫﻲ واﻛﻨﺶ اﻛﺴﺎﻳﺶ اﻳﻦ ﮔﺎز را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 40‬درﺻﺪ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪31/7 (3‬‬ ‫‪24/8 (2‬‬ ‫‪20/6 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (4‬ـ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ ﻛﻪ ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ در ﻳﻚ ﺷﻬﺮ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺎزهي زﻣﺎﻧﻲ ﺳـﺎﻋﺖ ‪ .............................................‬ﺻـﺒﺢ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﮔﺎز ﻗﻬﻮهاي رﻧﮓ وارد ‪ ................................‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ از ﻫﻮاي اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﻲﺷﻮد؟ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻫﻮاي ﺷـﻬﺮ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ‬
‫) ‪(N  14 ، O  16 : g.mol 1‬‬ ‫را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1 / 38 g.L1‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪1/1 (1‬‬

‫‪2/2 (2‬‬

‫‪4/4 (3‬‬

‫‪............................................. (4‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ‬

‫ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ )ﻧﻮري(‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻫﻢﻛﻨﺶ ﻣﻴﺎن ﻣﺎده و ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮاد‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ ﻓﺮوﺳﺮخ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻋﺎﻣﻠﻲ )در ﺷﻴﻤﻲ آﻟﻲ(‬

‫‪ -2‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ NO x ، CO‬در ﻫﻮاﻛﺮه‬

‫‪ -3‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ در ﻓﻀﺎي ﺑﻴﻦ ﺳﺘﺎرهاي‬

‫‪6‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (5‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ ﻓﺮوﺳﺮخ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي آن ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﻓﺮﻣﻮل ﮔﺴﺘﺮدهي ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ‪ .............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮاي ‪ .............................................‬اﻏﻠﺐ ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﻮا از ﻗﺒﻴﻞ ‪ O2 ، NO ، CO‬و ‪ NO2‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫ﻣﻲﺗﻮان از ﻃﻴﻒ ﺳﻨﺠﻲ ﻓﺮوﺳﺮخ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ‪.............................................................‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ دو اﻳﺰوﻣﺮ ﻣﺮﺑﻮط‬

‫‪ ‬ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ....................................................................‬ﻛﻪ داراي ﮔﺮوهﻫﺎي ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻃﻴﻒ ﻓﺮوﺳﺮخ ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (6‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬از ﻃﻴﻒ ﺳﻨﺠﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮر ﻣﺮﺋﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ .......................................................‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬از ﺑﺮﻫﻢﻛﻨﺶ اﻣﻮاج ‪ .............................................‬ﺑﺎ ﻣﺎده ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر دروﻧﻲ ﻣﺎدهي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﭘﻲ ﺑﺮد‪.‬‬

‫داراي دو اﻳﺰوﻣﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻴﻒ ﻓﺮوﺳﺮخ آنﻫﺎ ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻓﺮق دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪.............................................‬‬

‫‪ ‬ام‪ .‬آر‪ .‬آي )‪ (M.R.I‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻛﺎرﺑﺮد ﻃﻴﻒ ﺳﻨﺞ ﺟﺮﻣﻲ در ﻋﻠﻢ ‪ .............................................‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬از ﻃﻴﻒ ﺳﻨﺠﻲ ‪ .............................................‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻋﺎﻣﻠﻲ در ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي آﻟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪7‬‬
 ‫اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي و ﻧﻤﻮدارﻫﺎي »اﻧﺮژي ـ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ واﻛﻨﺶ«‬

‫ﭘﻴﭽﻴﺪهي ﻓﻌﺎل‪ :‬ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﺣﺪ واﺳﻂ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ و ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﻛﻪ در آن ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي اوﻟﻴﻪ در ﺣﺎل ﺷﻜﺴـﺘﻦ و ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي‬
‫ﺟﺪﻳﺪ در ﺣﺎل ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﭘﻴﭽﻴﺪهي ﻓﻌﺎل ﻣﺎدهاي ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﺑﻮده ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاوردهﻫﺎ‪ ،‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮي دارد‪.‬‬
‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺮاي اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ) ‪: (Ea‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اول‪ :‬ﺣﺪاﻗﻞ اﻧﺮژي ﻻزم ﺑﺮاي ﺷﺮوع ﻳﻚ واﻛﻨﺶ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ دوم‪ :‬ﺣﺪاﻗﻞ اﻧﺮژي ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﻠﻪي ﻧﻤﻮدار »اﻧﺮژي ـ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ« واﻛﻨﺶ‪.‬‬

‫) ‪ (Ea‬ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﻫﻤـﻮاره ﻣﻘـﺪاري ﻛﻢﺗـﺮ از ﻣﺠﻤـﻮع آﻧﺘـﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧـﺪ واﻛﻨﺶدﻫﻨـﺪهﻫﺎ ) ‪Hkº¼ÃQ‬‬ ‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :1‬اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي‬

‫واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :2‬ﻫﺮﭼﻪ اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ) ‪ (Ea‬ﻛﻢﺗﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﻴﺶﺗﺮ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :3‬راهﻫﺎي ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي‪ :‬ﮔﺮم ﻛﺮدن واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻗﻪ و ‪...‬‬
‫واﻛﻨﺶﻫﺎي ﮔﺮﻣﺎده‪:‬‬
‫واﻛﻨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در آنﻫﺎ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮاوردهﻫﺎ از آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﺑﻮده و واﻛﻨﺶ ﺑﺎ آزاد ﺷﺪن ﮔﺮﻣﺎ ﻫﻤـﺮاه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫در واﻛﻨﺶﻫﺎي ﮔﺮﻣﺎده‪:‬‬

‫) ‪(H1‬‬ ‫‪ 1‬ـ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮاوردهﻫﺎ ) ‪  (H2‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‬

‫‪ 2‬ـ ﭘﺎﻳﺪاري ﻓﺮاوردهﻫﺎ ‪ ‬ﭘﺎﻳﺪاري واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‬

‫‪ 3‬ـ ﻣﺠﻤﻮع ‪ Hkº¼ÃQ‬ﻓﺮاوردهﻫﺎ ‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ‪ Hkº¼ÃQ‬واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‬

‫‪Ea  Ea‬‬ ‫‪4‬ـ‬

‫‪RSÎn  RSz¬oM‬‬ ‫‪5‬ـ‬

‫‪ 6‬ـ ﻋﻼﻣﺖ ‪ H‬واﻛﻨﺶ‪ :‬ﻣﻨﻔﻲ‬

‫دو راه ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶ ) ‪ H‬واﻛﻨﺶ(‪:‬‬

‫‪9‬‬
 ‫واﻛﻨﺶﻫﺎي ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ‪:‬‬
‫واﻛﻨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در آنﻫﺎ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮاوردهﻫﺎ از آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮده و واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬

‫در واﻛﻨﺶ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ‪:‬‬

‫) ‪(H1‬‬ ‫‪1‬ـ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮاوردهﻫﺎ ) ‪  (H2‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‬

‫‪2‬ـ ﭘﺎﻳﺪاري ﻓﺮاوردهﻫﺎ ‪ ‬ﭘﺎﻳﺪاري واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‬

‫‪ 3‬ـ ﻣﺠﻤﻮع ‪ Hkº¼ÃQ‬ﻓﺮاوردهﻫﺎ ‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ‪ Hkº¼ÃQ‬واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ‬

‫‪Ea  Ea‬‬ ‫‪4‬ـ‬

‫‪RSÎn  RSz¬oM‬‬ ‫‪5‬ـ‬

‫‪ 6‬ـ ﻋﻼﻣﺖ ‪ H‬واﻛﻨﺶ‪ :‬ﻣﺜﺒﺖ‬

‫)‪Sz¬oM y¹¨H» H   (SÎn y¹¨H» H‬‬ ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪:‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻓﺴﻔﺮ ﺳﻔﻴﺪ ) ‪ (P4‬و ﻧﻴﺰ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ) ‪ (H2‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﻓﺴﻔﺮ ﺳـﻔﻴﺪ‬
‫داراي اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﻛﻢﺗﺮي اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺴﻔﺮ ﺳﻔﻴﺪ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺗﺎق ﻣﻲﺳﻮزد اﻣﺎ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن در ﺷﺮاﻳﻂ اﺗﺎق ﻧﻤﻲﺳـﻮزد‬
‫زﻳﺮا اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﻻزم ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺘﻦ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫{‪¡IUH ôÄHo‬‬
‫‪P4 (s)  O2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﺳﻮزد‬

‫{‪¡IUH ôÄHo‬‬
‫‪H2 (g)  O2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﻧﻤﻲﺳﻮزد‬

‫‪10‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (7‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي واﻛﻨﺶﻫﺎي ‪ .............................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻮادي ﺑﺎ اﻧﺮژي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ آنﻫﺎ در ﺟﻬﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ از آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ از ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي رﻓﺖ و ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 60‬و ‪ 80‬ﻛﻴﻠﻮژول ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ‪ Hkº¼ÃQ‬واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ از ﻣﺠﻤﻮع ‪ Hkº¼ÃQ‬ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (8‬ـ ﻛﺪام ﻧﻤﻮدار ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ واﻛﻨﺸﻲ ‪ .............................................‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً ‪ .............................‬اﺳﺖ؟‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪11‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (9‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪ A  B‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 75 kJ.mol 1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ واﻛﻨﺶ‪ ، BC  A  AB  C :‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 63kJ‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ از ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﻪ ازاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ‪ 1‬ﻣﻮل ‪ 21 ، BC‬ﻛﻴﻠﻮژول ﮔﺮﻣﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ ‬ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ داراي آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻛﻢﺗﺮ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺪاري‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬اﻧﺮژي ﻛﻢﺗﺮ و ‪ Hkº¼ÃQ‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (10‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول و ﻧﻤﻮدار داده ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ X‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪ‬ ‫‪HH‬‬ ‫‪FF‬‬ ‫‪HF‬‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ) ‪(kJ.mol 1‬‬ ‫‪436‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪.............................................‬‬

‫‪324 (1‬‬

‫‪543 (2‬‬

‫‪427 (3‬‬

‫‪............................................. (4‬‬

‫‪12‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (11‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي زﻳﺮ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬در ﺟﻬﺖ رﻓﺖ‪ ،‬واﻛﻨﺶ ‪ B‬از ﻫﻤﻪ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ و در ﺟﻬﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬واﻛﻨﺶ ‪ A‬از ﻫﻤﻪ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ در واﻛﻨﺶ ‪ A‬ﻣﺠﻤﻮع آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 358 kJ‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﺮاوردهﻫـﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪208kJ‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ (3‬ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي ‪ Ea‬و ‪ H‬در واﻛﻨﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ‪ C‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 170kJ‬ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ‪ D‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ X  2Y  W :‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ازاي ﻣﺼﺮف ‪ 0/05‬ﻣﻮل ﻣﺎدهي ‪ ، Y‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ‪ 358‬ﻛﺎﻟﺮي ﮔﺮﻣـﺎ‬
‫ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (12‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي داده ﺷﺪه ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ H ‬واﻛﻨﺶ رﻓﺖ در ﻧﻤﻮدار )‪ (I‬ﺑﺎ ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ در ﻧﻤﻮدار )‪ (II‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﻧﻤﻮدار )‪ (I‬در ﺟﻬﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺎ اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﻧﻤﻮدار )‪ (II‬در ﺟﻬﺖ رﻓﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻧﻤﻮدار )‪ ، (I‬ﻣﺠﻤﻮع آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪ 2a‬ﻛﻴﻠﻮژول از ﻣﺠﻤﻮع آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻧﻤﻮدارﻫﺎي )‪ (I‬و )‪ (II‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻓﺴﻔﺮﺳﻔﻴﺪ و ﺳﻮﺧﺘﻦ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار )‪ ، (I‬ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار )‪ (II‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪14‬‬
 ‫اﺛﺮ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ‪ :‬ﻣﺎدهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ اﻣﺎ ﺧﻮد در واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ‪ Ea‬را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ اﻣﺎ ﺑﺮ ‪ H‬واﻛﻨﺶ ﺑﻲاﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد زﻳﺮا ﻛﺎﺗـﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺑـﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻛﻪ در واﻛﻨﺶ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ‪ Ea‬و ‪ Ea‬را ﺑﻪ ﻳﻚ اﻧﺪازه )ﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﺴﺒﺖ( ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد واﻛﻨﺶﻫﺎ در دﻣﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ از ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﻀﺮ ﺑﻪ ﮔﺎزﻫﺎي ﻛﻢﺿﺮرﺗﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬واﻛﻨﺶﻫﺎ در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﺰﻳﻨـﻪي ﻋﻤﻠﻴـﺎت را‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ آورده و آنﻫﺎ را از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻘﺮون ﺑﻪﺻﺮﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ :‬در اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮارد زﻳﺮ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪1‬ـ ﻫﺮ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻤﺎر ﻣﻌﺪودي از واﻛﻨﺶ را ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ و اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ در ﺣﻀﻮر ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪي دﻳﮕﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ در ﺷﺮاﻳﻂ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﻳﺪاري ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫واﻛﻨﺶ ﻫﻴﺪروژن ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ واﻛﻨﺶ )‪(kJ‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ‬ ‫دﻣﺎ )‪(0 C‬‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪-572‬‬ ‫ﻧﺎﭼﻴﺰ‬ ‫‪25‬‬ ‫ﺑﺪون ﺣﻀﻮر ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ‬

‫‪-572‬‬ ‫اﻧﻔﺠﺎري‬ ‫‪25‬‬ ‫اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻗﻪ در ﻣﺨﻠﻮط‬
‫‪-572‬‬ ‫ﺳﺮﻳﻊ‬ ‫‪25‬‬ ‫در ﺣﻀﻮر ﭘﻮدر روي‬
‫‪-572‬‬ ‫اﻧﻔﺠﺎري‬ ‫‪25‬‬ ‫در ﺣﻀﻮر ﺗﻮري ﭘﻼﺗﻴﻨﻲ‬

‫اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻗﻪ= در ﺣﻀﻮر ﺗﻮري ﭘﻼﺗﻴﻨﻲ ‪ ‬در ﺣﻀﻮر ﭘﻮدر روي ‪ ‬ﺑﺪون ﺣﻀﻮر ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ‪ H2‬ﺑﺎ ‪ O2‬در دﻣﺎي ‪25C‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (13‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن آن ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ‪ .............................................‬ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ از آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد زﻳﺮا در ﭘﺎﻳﺎن واﻛﻨﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ و در ‪ .............................................‬ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬اﺳﺘﻔﺎده از آن در ‪ .............................................‬ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪..‬‬

‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮي اﻧﺮژيﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺳﺎزي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ‪ .............................................‬درﺻـﺪ و ‪ .............................................‬درﺻـﺪ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ ،‬واﻛﻨﺶ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ ﺑﻮده و ‪ H‬واﻛﻨﺶ دو ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬اﮔﺮ اﻧﺮژيﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺳﺎزي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ در واﻛـﻨﺶ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ .............................................‬و ‪ 195‬ﻛﻴﻠـﻮژول ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﻀـﻮر‬
‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 53‬و ‪ .............................................‬ﻛﻴﻠﻮژول ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪16‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (14‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار روﺑﻪرو ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻳﻊﺗﺮﻳﻦ و آﻫﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ واﻛﻨﺶﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ واﻛﻨﺶﻫﺎي )‪ (5‬و )‪ (1‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ و ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ‪ .............................................‬واﻛﻨﺶ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ‬

‫ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي )‪ (3‬و )‪ (5‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﻤﻮدارﻫــﺎي )‪ (1‬و )‪ (2‬ﺑــﻪ ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ ﻣﺮﺑــﻮط ﺑــﻪ ﺳــﻮﺧﺘﻦ ﮔــﺎز‬

‫ﻫﻴﺪروژن و ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ..................................................................‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﻤﻮدارﻫــﺎي )‪ (1‬و )‪ (3‬ﺑــﻪ ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ ﻣﺮﺑــﻮط ﺑــﻪ ﺳــﻮﺧﺘﻦ ﮔــﺎز‬

‫‪ .............................................‬در ﻣﺠﺎورت ﭘﻮدر روي و ﺗﻮري ﭘﻼﺗﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (15‬ـ در ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻧـﺮژي ﻓﻌﺎلﺳـﺎزي واﻛـﻨﺶ رﻓـﺖ ﺑـﻪ اﻧـﺪازهي‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ اﻧـﺮژي ﻓﻌﺎلﺳـﺎزي واﻛـﻨﺶ‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪ .............................................‬و اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازهي‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮﻣﺎي واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺖ رﻓﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ H ،‬اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪120 (3‬‬ ‫‪60 (2‬‬ ‫‪40 (1‬‬

‫‪17‬‬
 ‫ﻣﺒﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ در ﺧﻮدروﻫﺎ‬

‫ﻣﺒﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ :‬در ﻣﺴﻴﺮ ﮔﺎزﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ ﺧﻮدروﻫﺎ ﻗﺮار داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ در زﻣﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺗـﺎﻫﻲ ﻣـﻮاد ﻣﻀـﺮ را ﺑـﻪ ﻣـﻮاد‬
‫ﻛﻢﺿﺮرﺗﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﺪ ـ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﻮريﻫﺎﻳﻲ از ﺟﻨﺲ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ آن ﺑﺎ ﺳﻪ ﻓﻠﺰ رودﻳﻢ )‪ ، (Rh‬ﭘﺎﻻدﻳﻢ )‪ (Pd‬و ﭘﻼﺗـﻴﻦ‬
‫)‪ (Pt‬ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ از آنﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس‪ ،‬ﺳﺮاﻣﻴﻚ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣـﺶ )داﻧـﻪﻫﺎي رﻳـﺰ( درآورده و‬
‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻄﺢ آن ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﻨﺪ ـ ﻣﺒﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﻛﺎراﻳﻲ ﺧﻮد را از دﺳﺖ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺤﻮهي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺒﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬ ‫ﻧﻮع آﻻﻳﻨﺪه‬

‫ﺳﻮزاﻧﺪن آنﻫﺎ و ﺗﺒﺪﻳﻞ آنﻫﺎ ﺑﻪ ‪ CO2‬و ‪H2O‬‬ ‫آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ )‪(CxHy‬‬
‫ﺳﻮزاﻧﺪن ‪ CO‬و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ ﮔﺎز ﻛﻢﺿﺮرﺗﺮ ) ‪(CO2‬‬
‫)‪CO(g‬‬
‫)‪2CO(g)  O2 (g)  2CO2 (g‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪي ‪ NO‬ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهاش ) ‪(O2 » N2‬‬
‫)‪NO(g‬‬
‫)‪2NO(g)  N2 (g)  O2 (g‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬واﻛﻨﺶ ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ CO‬و ﻧﻴﺰ ﺗﺠﺰﻳﻪي ‪ ، NO‬واﻛﻨﺶﻫﺎﻳﻲ ﮔﺮﻣﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ در ﻏﻴﺎب ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻨـﺪ ﺑـﻮده و ﻋﻤـﻼً‬

‫اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ زﻳﺮا ﻣﻘﺪار ‪ Ea‬در آنﻫﺎ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﺮم آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ )در ﻏﻴﺎب و ﻳﺎ در ﺣﻀﻮر ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ(‪:‬‬

‫‪ : CO  Cx H y  NO‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﺮم آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺒﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬در ﮔﺎزﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ از ﺧﻮدروﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم روﺷﻦ و ﮔﺮم ﺷﺪن ﺧﻮدرو ﺑﻪ وﻳﮋه در روزﻫـﺎي ﺳـﺮد‬

‫زﻣﺴﺘﺎﻧﻲ ﮔﺎزﻫﺎي ‪ NO ، Cx H y‬و ‪ CO‬ﺑﻴﺶﺗﺮي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺳﺮد اﺳـﺖ‬

‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي رﻓﻊ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ را ﮔﺮم ﻧﮕﻪ داﺷﺖ و ﻳﺎ ﻗﺒﻞ از روﺷﻦ ﻛـﺮدن ﺧـﻮدرو‪ ،‬آن را‬

‫ﮔﺮم ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻮدروﻫﺎي دﻳﺰﻟﻲ‪ :‬در اﻳﻦ ﺧﻮدروﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ‪ NO2 ، NO‬ﻧﻴﺰ ﺟﺰو آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي زدودن آنﻫـﺎ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻣﺒـﺪل‬

‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬از ﺗﺰرﻳﻖ ﻛﺮدن ﻣﻘﺪاري آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺑﻪ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫)‪NO(g)  NO2(g)  2NH 3 (g)  2N2(g)  3 H2O(g‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در واﻛﻨﺶ ﻓﻮق‪ ،‬ﮔﺎزﻫﺎي ‪ NO‬و ‪ NO2‬ﻧﻘﺶ اﻛﺴﻨﺪه و ﮔﺎز ‪ NH 3‬ﻧﻘﺶ ﻛﺎﻫﻨﺪه را دارد‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (16‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻣﺒﺪلﻫﺎي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺗﻨﻬﺎ در ‪ .............................................‬از ﺛﺎﻧﻴﻪ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ NO ‬را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮي ﻧﻤﻮده و ﻃﻲ واﻛﻨﺶ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ NO ،‬ﻫﻢ ﻧﻘﺶ اﻛﺴﻨﺪه و ﻫﻢ ﻧﻘﺶ ﻛﺎﻫﻨﺪه را دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي زدودن ‪ Cx H y‬و ‪ CO‬ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ‪ .............................................‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻛﻠﻴﻪي واﻛﻨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ آن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺠﻤﻮع ‪ ....................................................................‬ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﻫﻤﺮاهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (17‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ ....................................................................................‬ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎرآﻳﻲ آن ﮔﺎﻫﻲ ﻓﻠﺰﻫﺎي ﭘﻼﺗﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺎﻻدﻳﻢ ﻳﺎ رودﻳﻢ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺶ )داﻧﻪﻫﺎي رﻳﺰ( در ﻣﻲآورﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺣﺘﻲ در دﻣﺎﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻛﺎرآﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﻠﺰ ﭘﻼﺗﻴﻦ در ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ ، Cx H y‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ NO‬و ﻧﻴﺰ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪي ‪ NO‬ﺑﻪ ﻋﻨﺼـﺮﻫﺎي ﺳـﺎزﻧﺪهاش‬
‫را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﻠﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آن ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﻮريﻫﺎﻳﻲ در آﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در آن ﻓﻠﺰﻫﺎي رودﻳﻢ )‪ ، (Rd‬ﭘﻼﺗﻴﻦ )‪ (Pt‬و ﭘﺎﻻدﻳﻢ )‪ (Pd‬ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ را دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪20‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (18‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ .....................................................................‬و ﻣﺒﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ آنﻫﺎ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زدودن اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ............................................. ،‬ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ را دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ زدودن اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي اﻛﺴﻨﺪه ﺑﻪ ﺿـﺮاﻳﺐ ﮔﻮﻧـﻪي ﻛﺎﻫﻨـﺪه ﺑﺮاﺑـﺮ ﻳـﻚ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮﺧﻼف ﺧﻮدروﻫﺎي ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ‪ ،‬در آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ از اﮔﺰو آنﻫﺎ ﻧﻴﺘﺮوژن داراي دو ﻧﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺧﻮدروﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺒﺪلﻫﺎي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ‪ NO‬را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﮔـﺎز ﻧﻴﺘـﺮوژن ﻛﻨﻨـﺪ و در ﻋـﻮض آن را ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ‬
‫‪ NO2‬ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﻣﺴـﺎﻓﺖ ﻃـﻲ‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (19‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار و ﺟﺪول داده ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻫﺮ ﺧﻮدرو ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ در روز‬
‫ﻛﻨﺪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺮدد ‪ 1200000‬ﺧﻮدرو در ﺳﻄﺢ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻣـﺪت ﻳـﻚ ﻣـﺎه )‪ 30‬روز( ﭼﻨـﺪ ﻣﮕـﺎژول ﮔﺮﻣـﺎ در ﻣﺒـﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴـﺘﻲ ﺧﻮدروﻫـﺎ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫) ‪(H  1 , C  12 , O  16 :g.mol 1‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد؟ )ﻫﺮ ﻣﮕﺎژول ﻣﻌﺎدل ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن ژول اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺒﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬ ‫ﺑﺪون ﻣﺒﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬

‫ﻣﻘﺪار ‪ C8 H18‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮔﺮم در ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ ﺧﻮدرو‬
‫‪0/61‬‬ ‫‪5/99‬‬

‫‪5 / 2  108 (1‬‬

‫‪7 / 4  108 (2‬‬

‫‪9 / 3 107 (3‬‬

‫‪............................................. (4‬‬

‫‪21‬‬
 ‫ﺗﻌﺎدلﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﺗﻌﺎدﻟﻲ‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺧﻮد ﺗﺒﺎدل ﻣﺎده ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ = ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫‪3‬ـ ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻠﻴﻪي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل‪،‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪4‬ـ ﺧﻮاص ﻇﺎﻫﺮي )ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ( ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻣﺎ‪ ،‬ﻓﺸﺎر‪ ،‬رﻧﮓ و ‪ ....‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪5‬ـ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺣﺘﻲ ﭘﺲ از ﺑﺮﻗﺮاري ﺗﻌﺎدل ﻧﻴﺰ اداﻣﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل )‪ : (K‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﻌﺎدل در دﻣﺎي ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﻋﺪدي ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در راﺑﻄﻪي ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل‪،‬ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ )‪ (s‬و ﻣﺎﻳﻊ ﺧﺎﻟﺺ )‪ (l‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬راﺑﻄﻪي ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل را ﺑﺮاي ﺗﻌﺎدلﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫)‪3 Fe(s)  4H2O(g)  Fe 3 O4 (s)  4H2 (g‬‬

‫)‪3 Sn4 (aq)  2Al(s)  2Al 3  (aq)  3 Sn2 (aq‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل )‪ (K‬را ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺗﻌﺎدل ﻣﻌﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ‪ ،‬دﻣﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﻣﻮﻧﻴﺎك در ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺸﺎورزي‪:‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راه ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻏﺬاي ﻣﺮدم اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻬﺮهوري در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي اﺳﺖ ـ ﻣـﻮاد ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز‬

‫ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺑﺮاي رﺷﺪ‪ H2O ، CO2 :‬و ﻋﻨﺼﺮﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ S ، P ، N‬و ‪ K‬ـ ﮔﺎز ‪ N2‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺟـﺬب ﮔﻴﺎﻫـﺎن ﻧﻤﻲﺷـﻮد ﺑـﻪ‬

‫ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻣﻮﻧﻴﺎك ) ‪ (NH 3‬و اوره ) ‪ (CO(NH2 )2‬را ﺑﻪ ﺧـﺎك ﻣﻲاﻓﺰاﻳﻨـﺪ‪ .‬ﭼـﺎﻟﺶ ﻣﻬـﻢ در ﺗﻬﻴـﻪي ﮔـﺎز‬

‫آﻣﻮﻧﻴﺎك اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ واﻛﻨﺶ ‪ N2‬ﺑﺎ ‪ H2‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪¡IUH ÁI¶j nj‬‬

‫‪N2 (g)  H2 (g) ‬‬ ‫واﻛﻨﺶ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲرود‬
‫¨‪¾¤o] ,o¬qòIUI‬‬

‫‪22‬‬
 ‫ﻓﺮﻳﺘﺲ ﻫﺎﺑﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ در ﺷﺮاﻳﻂ وﻳﮋهاي‪ ،‬ﮔﺎز آﻣﻮﻧﻴﺎك را از واﻛﻨﺶ ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4500 C,200atm‬‬
‫‪‬‬
‫‪N2 (g)  3 H2 (g) ‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪ 2NH 3 (g‬‬
‫)‪Fe(s‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (20‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻫﻤﻮاره درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪mol 1 .L‬‬ ‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ زدودن ﮔﺎز ‪ .....................................................................‬در ﻣﺒﺪل ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺑﺮﻗﺮاري ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﻳﻜﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل‪ ............................................. ،‬واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺮاوردهﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺑﺮﻗــﺮاري ﺗﻌــﺎدل ﮔــﺎزي‪ ، 2NO2  N2O4 :‬روﻧــﺪ ﺗﻐﻴﻴــﺮات ﺳــﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶﻫــﺎي رﻓــﺖ و ﺑﺮﮔﺸــﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت‪:‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎزده ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي‪ ............................................. ،‬ﻣﺎﻳﻊ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻮدﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎك ﺗﺮزﻳﻖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪23‬‬
 ‫اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدلﻫﺎ‬

‫اﺻﻞ ﻟﻮﺷﺎﺗﻠﻴﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧﻮردن ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺎدل در ﺟﻬﺘﻲ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن اﺛﺮ‬

‫آن ﺗﻐﻴﻴﺮ را ﺟﺒﺮان ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدل‪ :‬ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻚ ﻣﺎده‪ ،‬ﺗﻌﺎدل در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ آن ﻣﺎده و ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻳـﻚ ﻣـﺎده‪،‬‬

‫ﺗﻌﺎدل در ﺟﻬﺖ ﻣﺼﺮف آن ﻣﺎده ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻮارد زﻳـﺮ رخ‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (21‬ـ در ﺗﻌﺎدل‪ ، N2 (g)  3 H2 (g)  2NH 3 (g) :‬ﺑﺎ وارد ﻛﺮدن ﻣﻘﺪاري‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ؟‬

‫‪[NH 3 ]2‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺗﻌﺎدل ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ در آن ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪[N2 ][H2 ]3‬‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ )‪ H2 (g‬ﻛﺎﻫﺶ و ﻏﻠﻈﺖ )‪ NH 3 (g‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ )‪ N2 (g‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل اوﻟﻴﻪ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪24‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (22‬ـ در ﺗﻌﺎدل‪ ، 2SO2 (g)  O2 (g)  2SO 3 (g) :‬ﺑﺎ ﺧﺎرج ﻛﺮدن ﻣﻘﺪاري ‪ ، .............................................‬ﭼﻨﺪ ﻣـﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫـﺎي‬
‫زﻳﺮ رخ ﻣﻲدﻫﻨﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪي ﺧﺎرج ﻧﻤﻮدن )‪ ، O2 (g‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ در ﺗﻌﺎدل ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ در ﺗﻌﺎدل اوﻟﻴﻪ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ‪ SO 3‬ﻛﺎﻫﺶ اﻣﺎ ﻏﻠﻈﺖ ‪ O2‬و ‪ SO2‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (23‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﻌﺎدل‪ 3 Fe(s)  4H2O(g)  Fe 3 O4 (s)  4H2 (g) :‬ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻣﻘﺪاري ﺑﺨﺎر آب‪ ،‬واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺖ رﻓﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﺪه و ﻣﻘﺪار ‪ H2‬زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﻣﻘﺪار ‪ Fe‬و ‪ Fe 3 O4‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ زﻳﺎد ﻛﺮدن ﻏﻠﻈﺖ ‪ ، .............................................‬واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﺪه اﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻣﻘﺪاري ﺑﺮادهي آﻫﻦ در ﺟﻬﺖ ‪ .............................................‬ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﺧﺮوج ﻣﻘﺪاري ‪ ، ......................................................................‬ﻣﻘﺪار ‪ Fe 3 O4‬اﻓﺰاﻳﺶ و ﻏﻠﻈﺖ ‪ Fe‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪25‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (24‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﻌﺎدل‪ HF(aq)  H2O(l)  H 3 O  (aq)  F  (aq) :‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻣﻘﺪاري ‪ ، .............................................‬ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﺑﺎ اﻓﺰودن ‪ ، .............................................‬ﺣﺠﻢ ﻣﺤﻠﻮل را دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ در ﺟﻬﺖ رﻓﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻣﻘﺪاري ﻫﻴﺪروژن ﻛﻠﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ آن در ﺟﻬﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻣﻘﺪاري ‪ ، .............................................‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ در ﺟﻬﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺟﺎﺑـﻪﺟﺎ ﺷـﺪه و درﺟـﻪي ﻳـﻮﻧﺶ ﻫﻴـﺪروﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﻚ اﺳـﻴﺪ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (25‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ واﻛﻨﺶ‪ N2 (g)  3 H2 (g)  2NH 3 (g) :‬اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫـﺎي داده‬
‫ﺷﺪه درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺰرﻳﻖ ﮔﺎز ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ در ﺗﻌﺎدل )‪ (2‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ در ﺗﻌﺎدل )‪ (1‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي ﻣﻮاد در ﺗﻌﺎدل )‪ (2‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل )‪ (1‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ راﺑﻄﻪي‪ 0 / 14  a :‬و ﻧﻴﺰ ‪ 0 / 12  b  0 / 07‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪(a)2‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2/24‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺴﺮ‬
‫‪b  (0 / 47 ) 3‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪26‬‬
 ‫اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدلﻫﺎ‬

‫‪1‬ـ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺸﺎر ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدلﻫﺎﻳﻲ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﻳﺐ ﻣﻮاد ﮔـﺎزي در دو ﻃـﺮف ﻣﻌﺎدﻟـﻪي آنﻫـﺎ ﻳﻜﺴـﺎن‬

‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدل ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮلﻫﺎي ﮔﺎزي ﻛﻢﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدل ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮلﻫﺎي ﮔﺎزي ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮلﻫﺎي ﮔﺎزي در دو ﻃﺮف ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ اﺻﻼً ﻣـﺎدهي ﮔـﺎزي ﺷـﻜﻞ وﺟـﻮد‬

‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدل ﺑﻲاﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (26‬ـ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ‪ ...................................................................‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر در ﺟﻬـﺖ ‪ .............................................‬ﺟﺎﺑـﻪﺟﺎ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫‪H2S(aq)  H2O(l)  HS  (aq)  H 3 O  (aq) (1‬‬

‫‪CO2 (g)  H2O(l)  HCO ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪3 (aq)  H (aq) (2‬‬

‫)‪N2 (g)  O2 (g)  2NO(g‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪2SO2 (g)  O2 (g)  2SO 3 (g) (4‬‬

‫‪27‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (27‬ـ ﺑﺮ اﺛﺮ ‪ ..........................................................................‬در ﺗﻌﺎدل ﮔﺎزي‪ ، CO(g)  Cl2 (g)  COCl2 (g) :‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫـﺎي‬
‫زﻳﺮ در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ رخ ﻣﻲدﻫﻨﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪي اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ اﻓﺰاﻳﺶ و ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺗﻌﺎدل ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ‪ COCl2‬اﻓﺰاﻳﺶ ‪ ،‬اﻣﺎ ﻏﻠﻈﺖ ‪ Cl2‬و ‪ CO‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي ‪ COCl2‬اﻓﺰاﻳﺶ و ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي ‪ Cl2‬و ‪ CO‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫] ‪[COCl2‬‬
‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪي آن ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﺗﻌﺎدل ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﻧﺴﺒﺖ‬
‫] ‪[CO][Cl2‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪..........................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (28‬ـ ﺑـﺎ اﻧﺘﻘـﺎل ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪي ﺗﻌـﺎدﻟﻲ‪ ، 2NO2 (g)  2NO(g)  O2 (g) :‬از ﻇـﺮف ‪ ..............................‬ﻟﻴﺘـﺮي ﺑـﻪ ﻇـﺮف‬
‫ﻟﻴﺘﺮي ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ رخ ﻣﻲدﻫﻨﺪ؟‬

‫‪ ‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﺗﻌﺎدل ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ) ‪ (K‬آن ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ) ‪ (K‬اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ﮔﺎز ‪ NO2‬در ﺗﻌﺎدل ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل اوﻟﻴﻪ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶﻫﺎي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ در ﺗﻌﺎدل ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶﻫﺎي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ در ﺗﻌﺎدل اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺖ رﻓﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ در ﺗﻌﺎدل اوﻟﻴﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪28‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (29‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪي ﺗﻌﺎدﻟﻲ‪ ، H2 (g)  Cl2 (g)  2HCl(g) :‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ‪ .............................................‬ﺑﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدل ﺑﻲاﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺗﻌﺎدل‪ ، O2 (g)  NO2 (g)  O 3 (g)  NO(g) :‬ﺑﺎ ‪ .............................................‬ﻓﺸﺎر ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺗﻌﺎدل‪ ، N2 (g)  O2 (g)  2NO(g) :‬ﺑﺎ ‪ .............................................‬ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﮔﺎز ‪ NO‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺗﻌﺎدل‪ ، CaO(s)  CO2 (g)  CaCO 3 (s) :‬ﺑﺎ ‪ .............................................‬ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ CaCO 3‬ﻛﻢ و ﻣﻘﺪار ‪ CaO‬زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (30‬ـ اﮔﺮ در ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﮔﺎزي ﺗﻌﺎدﻟﻲ در ﻳﻚ ﻇﺮف درﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣـﺎي ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﻳـﺎ اﺿـﺎﻓﻪ ﻛـﺮدن ﻳـﻚ ﮔـﺎز‬
‫)ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺳﺮاﺳﺮي ـ ‪(1400‬‬ ‫ﺑﻲاﺛﺮ‪ ،‬درﺻﺪ ﻓﺮاوردهﻫﺎ در ﻣﺨﻠﻮط واﻛﻨﺶ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻛﺪام ﻣﻄﻠﺐ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬واﻛﻨﺶ ﮔﺮﻣﺎده و ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي ﻓﺮاورده)ﻫﺎ(‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮ از ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه)ﻫﺎ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬واﻛﻨﺶ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ اﺳﺖ و ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺗﻌﺎدل را در ﺟﻬﺖ رﻓﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬واﻛﻨﺶ ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﺑﻲﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (4‬واﻛﻨﺶ ﮔﺮﻣﺎده اﺳﺖ و ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر‪ ،‬دﻣﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫اﺛﺮ دﻣﺎ ﺑﺮ ﺗﻌﺎدل‬

‫‪1‬ـ در واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ‪ ،‬ﻧﻤﺎد ‪ Q‬در ﺳﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي ﮔﺎزي ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺎدل در ﺟﻬﺖ ﻣﺼﺮف ‪ Q‬و ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺎدل در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ Q‬ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ در ﻫﺮ دو ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ اﻣﺎ ﻣﻴﺰان اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺘﻲ ﻛـﻪ ﻗـﺮار اﺳـﺖ‬

‫ﺗﻌﺎدل ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ در ﻫﺮ دو ﺟﻬﺖ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﻣﻴﺰان ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺘﻲ ﻛﻪ ﻗـﺮار اﺳـﺖ ﺗﻌـﺎدل‬

‫ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪5‬ـ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ) ‪ (K‬را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدل در ﺟﻬﺖ رﻓـﺖ‬

‫ﺷﻮد ﻣﻘﺪار ‪ K‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و اﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدل در ﺟﻬﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺷﻮد ﻣﻘﺪار ‪ K‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪30‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (31‬ـ در ﺗﻌﺎدل‪ ، N2 (g)  3 H2 (g)  2NH 3 (g) :‬ﺑﺎ ‪ ................................................................‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻮارد زﻳﺮ رخ ﻣﻲدﻫﻨﺪ؟‬

‫‪ ‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي ﻣﻮاد در ﻇﺮف‬

‫‪H2‬‬ ‫‪ ‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ‬

‫‪ ‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻮدن ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶﻫﺎي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ در ﺗﻌﺎدل ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل اوﻟﻴﻪ‬

‫‪ ‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ‬

‫‪ ‬ﻛﺎﻫﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ) ‪(K‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫـﺎي زﻳـﺮ رخ‬ ‫‪.................................................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (32‬ـ در ﺗﻌـﺎدل ‪ ، 2NO2 (g)  2NO(g)  O2 (g) :‬ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ رﻓﺖ ﻛﺎﻫﺶ اﻣﺎ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﺗﻌﺎدل ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ) ‪ (K‬آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ) ‪ (K‬اوﻟﻴﻪ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬رﻧﮓ ﻣﺨﻠﻮط ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺗﻴﺮهﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ﮔﺎزﻫﺎي ‪ NO‬و ‪ O2‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪31‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (33‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﻌﺎدل‪ 2SO2 (g)  O2 (g)  2SO 3 (g) :‬درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫و ‪ 4000 C‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4 / 0 1024‬و ‪ 2 / 5  104‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪ ‬ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل آن در دﻣﺎﻫﺎي‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ درﺻﺪ ﻣﻮﻟﻲ‬

‫‪ ‬ﻣﻴﺰان ‪ .............................................‬اﻳﻦ واﻛﻨﺶ در دﻣﺎي ‪ 250 C‬ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻣﻴﺰان ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ آن دردﻣﺎي ‪ 2000 C‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ‪ .............................................‬دﻣﺎ‪ ،‬واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮﻣﺎ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (34‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﻌﺎدل‪ N2O4 (g)  2NO2 (g) :‬ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ‪ .............................................‬دﻣﺎ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ‪ .............................................‬ﻧﻤﻮدن ﻣﺨﻠﻮط ﺗﻌﺎدﻟﻲ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮي در ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻇﺮف اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ‪ .............................................‬ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺎزي را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻴﻢ‪ ،‬رﻧﮓ آن اﺑﺘﺪا ﺗﻴﺮهﺗﺮ و ﺳﭙﺲ روﺷﻦﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻇﺮف ﺣﺎوي اﻳﻦ ﺗﻌﺎدل را از آب ﺟﻮش ﺑﻪ ﻇﺮﻓﻲ ﺣﺎوي آب و ﻳﺦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬رﻧﮓ ﻣﺨﻠﻮط ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺗﻴﺮهﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ در ﺟﻬﺖ رﻓﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﺪه و ﺗﻌﺎدل ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺛﺎﺑـﺖ ﺗﻌـﺎدل آن ﺑـﺎ ﺛﺎﺑـﺖ ﺗﻌـﺎدل اوﻟﻴـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪32‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (35‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرت ﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﻌﺎدل‪ MgCO 3 (s)  MgO(s)  CO2 (g) :‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ‪ .............................................‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﮔﺎز ‪ CO2‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻘﺪاري ﮔﺎز ‪ ، .............................................‬واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺖ رﻓـﺖ ﺟﺎﺑـﻪﺟﺎ ﺷـﺪه و ﺷـﻤﺎر ﻣﻮلﻫـﺎي ‪ MgO‬و ‪ MgCO 3‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﭼﻨﺪ ﻗﻄﺮه ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ اﺳﻴﺪ‪ ،‬واﻛﻨﺶ در ﺟﻬﺖ رﻓﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ ، .............................................‬ﻓﺸﺎر ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﮔﺎز ‪ CO2‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪33‬‬
 ‫آﻣﻮﻧﻴﺎكﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﻫﺎﺑﺮ‬

‫ﭼﺎﻟﺶ اﺻﻠﻲ در ﺗﻬﻴﻪي آﻣﻮﻧﻴـﺎك‪ :‬در دﻣﺎي ‪ 250 C‬اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ‪ K‬ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺰرﮔﻲ دارد اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫]‪250 C, o¬qòIUI¨ , ¾¤o‬‬
‫‪N2 (g)  3 H2 ‬‬ ‫واﻛﻨﺶ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲرود ‪‬‬ ‫ﻋﻤﻼً اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪250 C‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪N2 (g)  3 H2 (g) ‬‬ ‫‪ 2NH 3 (g) , K  6 / 0 10‬‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ روش ﻫﺎﺑﺮ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي آﻣﻮﻧﻴﺎك‪:‬‬

‫‪1‬ـ ﻓﺸﺎر ﺣﺪود ‪ 200‬اﺗﻤﺴـﻔﺮ‪ :‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدل در ﺟﻬﺖ ﻓﺮاورده ) ‪ (NH 3‬ﺷﺪه و ﺳﺮﻋﺖ واﻛـﻨﺶ را ﻧﻴـﺰ‬
‫زﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ دﻣﺎ ﺣﺪود ‪ : 4500 C‬اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺎدل در ﺟﻬﺖ ﻣﺼﺮف ‪ NH 3‬ﻣﻲﺷﻮد )ﻛﻪ ﻳﻚ اﻳﺮاد ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد( اﻣـﺎ‬
‫ﭼﻮن ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ را زﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻴﻢ دﻣﺎ را ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮﻳﻢ‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ آﻫﻦ )‪ : (Fe‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻌﺎدل ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮ و در ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮاري ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﻴﻨﻪ )ﻳﻌﻨﻲ دﻣﺎ ‪ ، 4500 C‬ﻓﺸﺎر ‪ 200atm‬و ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ‪ ( Fe‬ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ‪ 28‬درﺻـﺪ ﻣـﻮﻟﻲ‬
‫آن را ‪ NH 3‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎي ﻓﻨﺎوري ﺗﻮﻟﻴﺪ آﻣﻮﻧﻴﺎك‪:‬‬

‫‪34‬‬
‫ﻧﻜﺘـﻪ‪ :‬در واﺣﺪ ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪه دﻣﺎ را ﺗﺎ ﺣﺪي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲآورﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ‪ NH 3‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﻳﻊ در آﻳﺪ و ﮔﺎزﻫﺎي ‪ N2‬و ‪ H2‬را ﻣﺠـﺪداً‬

‫وارد ﭼﺮﺧﻪي دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ‪ NH 3‬ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ : NH 3  N2  H2‬ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻊ‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (36‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﻓﺮاﻳﻨﺪ آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﻫﺎﺑﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬اﻓﺰاﻳﺶ ‪ .............................................‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﺎﺑﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ واﻛﻨﺶ را در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﺎﺑﺮ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ درﺻﺪ ﻣﻮﻟﻲ آﻣﻮﻧﻴﺎك‪ ،‬از اﻓﺰاﻳﺶ ‪ .............................................‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪ ‬در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﺑﺎ ‪ .............................................‬ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﺮﭼﻪ ‪ .............................................‬ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺻﺪ ﻣﻮﻟﻲ آﻣﻮﻧﻴﺎك در ﻣﺨﻠﻮط ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬

‫‪35‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (37‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﻫﺎﺑﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ ﺷﺪن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺎزدﻫﻲ ﻓﺮاوردهﻫﺎي ‪ .............................................‬را اﻓﺰاﻳﺶ داد‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار »ﻓﺸﺎر ـ درﺻﺪ ﻣﻮﻟﻲ ‪ « NH 3‬در آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫‪ ‬در ﺷﺮاﻳﻂ ‪) .............................................‬دﻣﺎ ‪ ، 4500 C‬ﻓﺸﺎر ‪ 200 atm‬وﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ )‪ ( Fe(s‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ 28‬درﺻﺪ ﺟﺮﻣﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﺗﻌﺎدﻟﻲ را آﻣﻮﻧﻴﺎك‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي آﻣﻮﻧﻴﺎك از ﻣﺨﻠﻮط واﻛـﻨﺶ‪ ،‬ازﺗﻔـﺎوت ﺟﺰﺋـﻲ در ﻧﻘﻄـﻪي ‪ .............................................‬آﻣﻮﻧﻴـﺎك ﺑـﺎ دو ﮔـﺎز دﻳﮕـﺮ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (38‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﻫﺎﺑﺮ ﻧﺎدرﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺎز ‪ .............................................‬را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻮد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬دﻣﺎي واﺣﺪ ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪه در آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2000 C‬ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻧﻘﻄـﻪي ﺟـﻮش ‪ NH 3 ، N2‬و ‪ H2‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ -33 ، -196‬و‬
‫‪ -253‬درﺟﻪي ﺳﻠﺴﻴﻮس اﺳﺖ‪(.‬‬

‫‪ ‬ﻫﺎﺑﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ‪ .............................................‬را ﻃﻮري اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ درﺻﺪ ﻣﻮﻟﻲ ﻓﺮاورده ) ‪ (NH 3‬ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲرود و ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻜﻲ دارد‪.‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪ ‬واﻛﻨﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن در دﻣﺎي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪36‬‬
 ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل )‪(K‬‬

‫را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪي اﺻﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫) ‪(K‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل‬

‫دﺳﺘﻪي اول ـ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ در آن ﻓﻘﻂ ﺻﺤﺒﺖ از ﻏﻠﻈﺖﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺎﮔﺬاري ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت داده ﺷﺪه را در راﺑﻄﻪي ‪K‬‬

‫دﺳﺘﻪي دوم ـ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ در آن ﺻﺤﺒﺖ از »ﻏﻠﻈﺖ اوﻟﻴﻪي« ﻣﻮاد ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﺪول‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺣﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪aA  bB  cC‬‬

‫ﻏﻠﻈﺖ اوﻟﻴﻪ ) ‪(M1‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ )‪( M‬‬ ‫‪ ax‬‬ ‫‪ bx‬‬ ‫‪ cx‬‬

‫ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ) ‪(M2‬‬ ‫‪m  ax‬‬ ‫‪z  bx‬‬ ‫‪cx‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (39‬ـ در ﻳﻚ ﻇﺮف ﭘﻨﺞ ﻟﻴﺘﺮي در ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري از ﮔﺎزﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن و ﻛﺮﺑﻦ ديﺳﻮﻟﻔﻴﺪ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در ﻟﺤﻈﻪي‬
‫ﺗﻌﺎدل ‪ .................................‬ﻣﻮل از ﻫﺮ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه‪ .............................. ،‬ﻣﻮل ﮔﺎز ﻣﺘﺎن و ‪ 1‬ﻣﻮل ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ در ﻣﺨﻠﻮط ﺗﻌﺎدﻟﻲ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ K‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ ، L2  mol 2‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟ )ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻮازﻧﻪ ﺷﻮد‪( CS2 (g)  H2 (g)  CH 4 (g)  H2S(g) .‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪1 / 25  105 (3‬‬ ‫‪6 / 25  106 (2‬‬ ‫‪6 / 25  105 (1‬‬

‫‪37‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (40‬ـ اﮔﺮ در ﺗﻌﺎدل ‪ ، 2NO2 (g)  2NO(g)  O2 (g) ، K  .............................................‬ﻛﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ وارد ﻧﻤـﻮدن ﻣﻘـﺪاري ‪ NO2‬در‬
‫ﻇﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ V‬ﻟﻴﺘﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي ‪ NO2‬و ‪ NO‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .............................................‬و ‪ 0/06‬ﺑﺎﺷﺪ‪ V ،‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (41‬ـ ﭼﻨﺎنﭼـﻪ در ﺗﻌـﺎدل‪ 2SO 3 (g)  2SO2 (g)  O2 (g) :‬در دﻣـﺎي ﻣﻌـﻴﻦ و در ﻳـﻚ ﻇـﺮف ‪ 2‬ﻟﻴﺘـﺮي‪ ،‬درﺻـﺪ ﻣـﻮﻟﻲ‬
‫)‪ SO 3 (g‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .............................................‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ) ‪ (K‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪5 / 4  102 (3‬‬ ‫‪9 / 0 103 (2‬‬ ‫‪1 / 5  104 (1‬‬

‫‪38‬‬
‫ﺗﺴـــﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (42‬ـ ﻣﻘـــﺪاري )‪ NH4 HS(s‬را در ﻇـــﺮف ﺳﺮﺑﺴـــﺘﻪي ‪ .............................................‬ﻟﻴﺘـــﺮي ﮔﺮﻣـــﺎ ﻣـــﻲدﻫﻴﻢ ﺗـــﺎ ﺗﻌـــﺎدل‬
‫‪ NH4 HS(s)  NH 3 (g)  H2S(g) ، K  .............................................‬ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎر ﻣﻮلﻫﺎي )‪ NH 3 (g‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪2 (3‬‬ ‫‪1 (2‬‬ ‫‪0/5 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (43‬ـ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﺷﺎﻣﻞ ‪ .............................................‬ﻣﻮل ﮔﺎز ‪ CO‬و ‪ .............................................‬ﻣﻮل ﺑﺨﺎر آب را در ﻳـﻚ ﻇـﺮف ﺳﺮﺑﺴـﺘﻪي‬
‫)‪ ، CO(g)  H2O(g)  CO2 (g)  H2 (g‬ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌـﺎدل‪............................................. ،‬‬ ‫‪ 10‬ﻟﻴﺘﺮي ﮔﺮﻣﺎ ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﺗﻌﺎدل ﮔﺎزي‪:‬‬
‫ﻣﻮل ﮔﺎز ‪ CO2‬در ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺎزي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ اﻳﻦ ﺗﻌﺎدل در ﺷﺮاﻳﻂ آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪1/15 (3‬‬ ‫‪2/25 (2‬‬ ‫‪1/6 (1‬‬

‫‪39‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (44‬ـ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ‪ .............................................‬ﻣـﻮل ﮔـﺎز ‪ HCl‬را ﺑـﺎ ‪ .............................................‬ﻣـﻮل ﮔـﺎز اﻛﺴـﻴﮋن در ﻇـﺮف ﺳﺮﺑﺴـﺘﻪ دو‬
‫‪.............................................‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮي ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل‪ ، 4HCl(g)  O2 (g)  2Cl2 (g)  2H2O(g) :‬ﮔـﺮم ﻣـﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﮔـﺮ در ﺣﺎﻟـﺖ ﺗﻌـﺎدل‪،‬‬
‫درﺻﺪ ﮔﺎز ‪ HCl‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ اﻳﻦ ﺗﻌﺎدل در ﺷﺮاﻳﻂ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ mol 1 .L‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪3 / 2  102 (3‬‬ ‫‪4  102 (2‬‬ ‫‪3  102 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (45‬ـ اﮔﺮ ﺑﺎزده درﺻﺪي واﻛﻨﺶ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻓﺮﺿـﻲ‪ ، A(g)  D(g)  2E(g)  G(g) :‬ﻛـﻪ ﺑـﺎ ‪ .............................................‬ﻣـﻮل از ﻫـﺮ‬
‫ﻳﻚ از واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪهﻫﺎ در ﻳﻚ ﻇﺮف ﻳﻚ ﻟﻴﺘﺮي در ﺑﺴﺘﻪ آﻏﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در دﻣﺎي آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .............................................‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ﺗﻌﺎدل اﻳﻦ واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ‪ mol.L1‬اﺳﺖ؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪3/6 (3‬‬ ‫‪2/25 (2‬‬ ‫‪1/35 (1‬‬

‫‪40‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (46‬ـ ﻣﻘﺪار ‪ .............................................‬ﻣﺎدهي )‪ A(s‬و ‪ 4mol‬ﻣﺎدهي )‪ B(g‬وارد ﻇﺮﻓﻲ ﺳﺮﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ ﺣﺠـﻢ ‪ V‬ﻟﻴﺘـﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬
‫ﺑـﻮده و ﭘـﺲ از ﺑﺮﻗـﺮاري‬ ‫‪............................................. mol‬‬
‫)‪ A(s)  2B(g)  C(g‬ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل واﻛﻨﺶ ﻓـﻮق ﺑﺮاﺑـﺮ ‪1 .L‬‬ ‫ﺗﻌﺎدل‪:‬‬
‫ﺗﻌﺎدل ﺗﻌﺪاد ﻣﻮلﻫﺎي ‪ B‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3‬ﻣﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﻟﻴﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪4/5 (3‬‬ ‫‪3 (2‬‬ ‫‪2 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (47‬ـ ﭼﻨﺎنﭼـﻪ ‪ .............................................‬ﻣـﻮل ﮔـﺎز ﻫﻴـﺪروژن و ‪ .............................................‬ﻣـﻮل ﮔـﺎز آﻣﻮﻧﻴـﺎك را وارد ﻳـﻚ ﻇـﺮف‬
‫ﺳﺮﺑﺴﺘﻪي ‪ 0/5‬ﻟﻴﺘﺮي ﻛﻨﻴﻢ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﻴﻨﻪ در روش ﻫﺎﺑﺮ را ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ﺑـﺮ ﺣﺴـﺐ ‪ mol 2 .L2‬ﻛـﺪام ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺑﻮد؟‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪2 / 5  104 (3‬‬ ‫‪2 / 6  101 (2‬‬ ‫‪8 / 0 102 (1‬‬

‫‪41‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (48‬ـ ‪ .............................................‬ﻣﻮل ﮔﺎز ﻧﻴﺘﺮوژن و ‪ .............................................‬ﻣﻮل ﮔﺎز ﻫﻴـﺪروژن در ﺷـﺮاﻳﻂ ﺑﻬﻴﻨـﻪ واﻛـﻨﺶ ﻫـﺎﺑﺮ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫) ‪(N  14 , H  1 : g  mol 1‬‬ ‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ واﻛﻨﺶ داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم آﻣﻮﻧﻴﺎك در ﻇﺮف واﻛﻨﺶ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟‬

‫¨‪o¬qòIUI‬‬
‫‪‬‬
‫‪N2 (g)  3 H2 (g) ‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪ 2 NH 3 (g‬‬
‫‪¾¹Ã¿M nIzÎ » I¶j‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪170 (3‬‬ ‫‪129/2 (2‬‬ ‫‪95/2 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (49‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل واﻛﻨﺶ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ )‪ A‬را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮاورده و ‪ B‬را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان واﻛـﻨﺶ‬
‫دﻫﻨﺪه در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ(‬

‫‪1/6 (1‬‬

‫‪0/2 (2‬‬

‫‪3/2 (3‬‬

‫‪............................................. (4‬‬

‫‪42‬‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (50‬ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌـﺎدل‪ ، BaSO4 (s)  Ba2 (aq)  SO24 (aq) , K  2 / 4  109 :‬در ‪ 25 mL‬از ﻳـﻚ ﻣﺤﻠـﻮل ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫)‪2 (aq‬‬
‫‪ Ba‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﭼﻨﺪ ‪.............................................‬‬ ‫‪ .............................................‬ﮔﺮم ‪ ، Al2 (SO4 ) 3‬ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن‬
‫‪(O  16‬‬ ‫) ‪، Al  27 ، S  32 ، Ba  137 :g.mol 1‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪5 / 48  106 (3‬‬ ‫‪5 / 48  104 (2‬‬ ‫‪2 / 74  104 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (51‬ـ ﭼﻨﺎنﭼﻪ اﻧﺤﻼلﭘﺬﻳﺮي ﻛﻠﺴﻴﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت در دﻣـﺎي ﻣﻌـﻴﻦ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ .............................................‬ﮔـﺮم در ‪ 100‬ﮔـﺮم آب ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1g.mL1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل‪ CaSO4 (s)  Ca2 (aq)  SO24 (aq) :‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫) ‪(O  16 ، S  32 ، Ca  40 :g.mol 1‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪4  106 (3‬‬ ‫‪4  104 (2‬‬ ‫‪2  106 (1‬‬

‫‪43‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﭼﻨـﺪ ﮔـﺮم ﭘﺘﺎﺳـﻴﻢ ﻛﻠﺮﻳـﺪ‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (52‬ـ اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ در ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻘﺮه ﻧﻴﺘﺮات ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ‪ .............................................‬ﻟﻴﺘﺮ از اﻳﻦ ﻣﺤﻠﻮل اﺿـﺎﻓﻪ ﻧﻤـﻮد ﺑـﺪون اﻳـﻦ ﻛـﻪ رﺳـﻮﺑﻲ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺷـﻮد‪) .‬از ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺣﺠـﻢ ﺻـﺮفﻧﻈﺮ ﻛﻨﻴـﺪ‪(.‬‬
‫‪(N  14‬‬ ‫) ‪، O  16 ، Cl  35 / 5 ، K  39 ، Ag  108‬‬ ‫)‪(AgCl(s)  Ag  (aq)  Cl  (aq‬‬ ‫) ‪، K  4  1010‬‬

‫‪............................................. (4‬‬ ‫‪7 / 45  104 (3‬‬ ‫‪2 / 94  104 (2‬‬ ‫‪7 / 45  105 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (53‬ـ در ﻳﻚ ﻇﺮف ﻳـﻚ ﻟﻴﺘـﺮي ﺷـﺎﻣﻞ ‪ 1‬ﻣـﻮل ‪ .................................. ، SO2‬ﻣـﻮل ‪ ................................... ، NO2‬ﻣـﻮل ‪ SO 3‬و ‪ 4‬ﻣـﻮل‬
‫‪ ، NO‬ﺗﻌﺎدل‪ SO2 (g)  NO2 (g)  SO 3 (g)  NO(g) :‬ﺑﺮﻗـﺮار اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﭼـﻪ ‪ .............................................‬ﻣـﻮل ‪ SO2‬ﺑـﻪ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ اﺿـﺎﻓﻪ ﻛﻨـﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ‪ NO‬در ﺗﻌﺎدل ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﭼﻨﺪ ‪ mol.L1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪6 (4‬‬ ‫‪............................................. (3‬‬ ‫‪1/33 (2‬‬ ‫‪5/33 (1‬‬

‫‪44‬‬
 ‫ارزش ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪1‬ـ ﺧﺎم ﻓﺮوﺷﻲ‪ :‬ﻓﺮوش ذﺧﺎﻳﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﺸﻮر ﺑﺪون ﻓﺮاوري و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ از ﻃﺒﻴﻌـﺖ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣﻲآﻳﻨـﺪ ـ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺧﺎم ﻓﺮوﺷﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‪،‬ﻣﻮاد ﺧﺎم از ﻗﺒﻴـﻞ ﻧﻔـﺖ ﺧـﺎم را ﺑـﻪ ﻓﺮاوردهﻫـﺎي‬
‫و ‪ (....‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ ﺳﻮد زﻳﺎد ﻣﻲﻓﺮوﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪H2SO4 ، NH 3‬‬ ‫ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ )ﺑﻨﺰﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺘﺎﻧﻮل‪،‬‬
‫‪2‬ــ ﺧﺎم ﻓﺮوﺷﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻔﺘﻲ )ﻓﺮوش ﻧﻔﺖ ﺧﺎم(‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻌﺪﻧﻲ )ﻓﺮوش ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن آﻫﻦ‪ ،‬ﻣﺲ‪ ،‬روي و ‪(...‬‬
‫و در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺸﺎورزي )ﻓﺮوش ﭘﻨﺒﻪ( رخ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪3‬ـ ﻫﺮﭼﻪ درﺻﺪ ﺧﻠﻮص ﻓﺮاوردهي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻗﻴﻤﺖ آن ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻳـﻚ ﺗـﻦ ﻣـﺲ‬
‫ﺧﺎﻟﺺ )ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ‪ (%99/9‬ﻫﺰاران ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن ﻣﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻠﻮص ﻣﺲ از ‪ %96‬ﺑﻪ ‪،%99/9‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ آن ﺑﻪ ﻃﻮر ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻛﺎري ﻛﻪ در ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻣﺲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻛﺮﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪4‬ـ ﻗﻴﻤﺖ ﭼﻨﺪ ﻓﺮاوردهي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ ازاي ﺟﺮمﻫﺎ ﻳﺎ ﺣﺠﻢﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن‪:‬‬
‫اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﻴﻤﺖ‬ ‫‪‬‬ ‫ﭘﻠﻲ اﺗﻦ ‪ ‬اﺗﺎﻧﻮل‬ ‫‪‬‬ ‫ﺑﻨﺰﻳﻦ ‪ ‬ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬ ‫‪‬‬ ‫ﻣﺘﺎﻧﻮل‬
‫‪5‬ـ ﻓﻨﺎوري‪ :‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن داﻧﺶ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ درﺻﻨﻌﺖ ﻳﺎ زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻲ ﺧﺎص ـ ﻓﻨﺎوري ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﻳﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪6‬ـ اﻫـﺪاف ﻓﻨـﺎوري ﺷﻴـﻤﻴﺎﻳﻲ‪ :‬آـ ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻮاد ﺟﺪﻳﺪ بـ اراﺋﻪي روﺷﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ آﺳﺎنﺗﺮ و ارزانﺗﺮ ﻣﻮاد پـ ﻳﺎﻓﺘﻦ روش و‬
‫ﻧﻴﺰ ﺳﺎﺧﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ دﻗﻴﻖ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮاد‬
‫‪7‬ـ روﻧﺪ ﻛﻠﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻬﺮهوري ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪8‬ـ ﺳﻨﺘﺰ ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻮاد ﺳﺎدهﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ـ ﺳـﻨﺘﺰ‬
‫ﻛﺎﻧﻮن ﺑﺴﻴﺎري ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ رﻧﮓ داﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬داروﻫﺎي ﺿﺪﺳـﺮﻃﺎن‪ ،‬ﺧﻮﺷـﺒﻮﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬اﻟﻴـﺎف‪ ،‬ﺳـﻮﺧﺖﻫﺎي‬
‫دوﺳﺘﺪار ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﻣﻮاد ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ ـ ﺳﻨﺘﺰ ﻳﻚ ﻣﺎدهي آﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﺎ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﮔﺮوه ﻋـﺎﻣﻠﻲ ﻫﻤـﺮاه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (54‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ‪ .............................................‬و ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺎزي ﻣﻮاد ﻳﻜﻲ از ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮد‪ ،‬ارزان و در ﻋﻴﻦ ﺣـﺎل ﻛـﺎرآﻓﺮﻳﻦ و در‬
‫آﻣﺪزا ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻮاد ‪ ، .............................................‬ﻣﻮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﻚ‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬آﻫﻦ و ﻫﻮا ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮاوري ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻮاد ﺧﺎم در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪي ﻣﻬﻢ و ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮد در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ‪ .............................................‬و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻮاد ﺧﺎم ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻓﻨﺎوري ﺷﺪه ﺳﺒﺐ رﺷﺪ و ﺑﻬﺮهوري اﻗﺘﺼﺎد ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫واﻛﻨﺶﻫﺎي اﺗﻦ‬

‫اﺗﻦ‪ :‬از ﮔﺎز اﺗﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻮاد آﻟﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﭘﺮﻣﺼﺮف و اﻏﻠﺐ ارزﺷﻤﻨﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮد ـ ﻳﻜـﻲ از ﻣﻬﻢﺗـﺮﻳﻦ ﺧﻮراكﻫـﺎ در‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪46‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (55‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ ‪ .............................................‬ﺑﺎ ﻫﻴﺪروژن ﺑﺮﻣﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮل اﺗﻦ ﻫﻢ ﻧﻘﺶ اﻛﺴﻨﺪه و ﻫﻢ ﻧﻘﺶ ﻛﺎﻫﻨﺪه را دارد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﺟﻔﺖ اﻟﻜﺘﺮونﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ در ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي اﻓﺸﺎﻧﻪي ﺑﻲﺣﺲ ﻛﻨﻨـﺪهي ﻣﻮﺿـﻌﻲ و‬

‫ﻧﻴﺰ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ﻣﺎدهي ‪ ...........................................................................‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬و ‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3 2‬‬
‫‪B‬‬
‫‪  A ‬اﺗﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪  A  B‬اﺗﺎﻧﻮل ‪ ‬اﺗﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪي‪............................................. :‬‬

‫‪H O‬‬ ‫‪B‬‬

‫‪ ، ............................................. ‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻣﺎدهي ‪ C‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻼل ﭼﺴـﺐ ﺑـﻪ ﻛـﺎر رود‪،‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪A ‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞﻫﺎي‪C :‬‬
‫‪H2SO4‬‬ ‫‪H2SO4‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ در ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ B‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ در ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪ C‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/4‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪47‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (56‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ .............................................‬ﻧﺎم دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﻮﻧﻮﻣﺮ ﺳﺎزﻧﺪهي ﭘﻠﻲﻣﺮي ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل‬

‫‪ ‬ﻓﺮاوردهي ﺗﺒﺪﻳﻞ‪ HBr A :‬‬

‫‪ ، ............................................. ‬ﺑﻪ روش اﻳﻮﭘﺎك ‪ 2‬ـ ﺑﺮﻣﻮ ﺑﻮﺗﺎن ﻧﺎم دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ ‪ .............................................‬ﺑﺎ آب در ﻣﺠﺎورت ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛـﺮﺑﻦ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪2‬‬
‫درﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ H2O‬‬ ‫‪ HCOOH B‬‬

‫‪ ، ............................................. ‬ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣـﺎدهي ‪ B‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ‪C5 H10O2‬‬ ‫‪A ‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞﻫﺎي‪:‬‬
‫‪H2SO4‬‬ ‫‪H2SO4‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪48‬‬
 ‫واﻛﻨﺶﻫﺎي اﻟﻜﻞﻫﺎ‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (57‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪KMnO‬‬
‫‪ ، ............................................. ‬از واﻛﻨﺶ ﻓﺮاورده ﺑﺎ واﻛﻨﺶدﻫﻨﺪه ﻣﻲﺗﻮان ﺣﻼل ﭼﺴﺐ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ‪4  A :‬‬

‫‪ ‬در ﺗﺒﺪﻳﻞ اﺗﺎﻧﻮل ﺑﻪ ‪ .............................................‬ﻫﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻫﺮﭼﻪ ﻧﻮع و ﺷﻤﺎر ﮔﺮوهﻫﺎي ﻋﺎﻣﻠﻲ در ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫﺪف ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺖ آن دﺷـﻮارﺗﺮ و ﺑـﻪ داﻧـﺶ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺘﻪﺗﺮ و ﻓﻨـﺎوري ﻛـﺎر‬
‫آﻣﺪﺗﺮي ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬

‫ﻣﻲﺗﻮان از اﻛﺴﺎﻳﺶ ‪ .............................................‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪49‬‬
 ‫‪PET‬‬

‫واﻛﻨﺶ ﺗﻬﻴﻪي ‪ : PET‬ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﺳﺎزﻧﺪهي ﺑﻄﺮيﻫﺎي آب‬

‫ﺗـﺬﻛﺮ‪ :‬از ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻣﻲﺗﻮان اﺗﻦ‪ ،‬ﺑﻨﺰن و ﭘﺎرازاﻳﻠﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد اﻣﺎ اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل و ﺗﺮﻓﺘﺎﻟﻴﻚ اﺳﻴﺪ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﻪ‬
‫روشﻫﺎي ﺳﻨﺘﺰ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻨﺘﺰ اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل‪:‬‬

‫‪50‬‬
 ‫ﺳﻨﺘﺰ ﺗﺮﻓﺘﺎﻟﻴﻚ اﺳﻴﺪ از ﭘﺎرازاﻳﻠﻦ‪:‬‬

‫آـ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺤﻠﻮل ﻏﻠﻴﻆ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت‪:‬‬

‫ﺣﺘﻲ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻏﻠﻴﻆ ﺑﺎﺷﺪ در دﻣﺎي اﺗﺎق ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎرازاﻳﻠﻦ را ﺑﻪ ﺗﺮﻓﺘﺎﻟﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫‪KMnO4‬‬ ‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻣﺤﻠﻮل‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي اﻳﻦ واﻛﻨﺶ زﻳﺎد ﺑﻮده و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دﻣﺎي ﺑﺎﻻ دارد‪ .‬ﭘﺲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭘﺎرازاﻳﻠﻦ ﺑﻪ ﺗﺮﻓﺘﺎﻟﻴـﻚ اﺳـﻴﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دﻣﺎي ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺎزده اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺧـﻮب اﺳـﺖ اﻣـﺎ‬ ‫دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ در ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ‪KMnO4‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻴﺴﺖ و ﺷﻴﻤﻲدانﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل واﻛﻨﺸﻲ ﺑﺎ ﺑﺎزده ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ب ـ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﮔﺎز اﻛﺴﻴﮋن و ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ‪ :‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روش ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺎزده ﺑﺎﻻﺗﺮي ارد‪.‬‬

‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‪:‬‬

‫‪51‬‬
 ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ‪ :‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻛﻢ‪ ،‬ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﻳﺮي در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻮا و ﺑﺎران‪ ،‬ارزان ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮردﮔﻲ‬

‫‪ : PET‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي ﺳﻨﺘﺰي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري زﻳﺎد دارد ـ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﻛﻨﺪي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮد ـ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ آن ﺗﻬﺪﻳـﺪ‬

‫ﺟﺪي ﺑﺮاي ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪PET‬‬ ‫ﺳﻪ روش ﺑﺮاي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ‬

‫ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ ‪ ‬ذوب ﻛﺮدن ‪ ‬اﺳﺘﻔﺎدهي دوﺑﺎره در ﺗﻮﻟﻴﺪ وﺳﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ‬ ‫روش اول‬

‫ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ ‪ ‬ﺧﺮد ﻛﺮدن و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﻜﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ )ﭘﺮك( ‪ ‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ‬ ‫روش دوم‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ PET‬ﺑﻪ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهاش و ﻳﺎ واﻛﻨﺶ ‪ PET‬ﺑﺎ ﻣﻮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺘﺎﻧﻮل و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد ﻣﻔﻴﺪ‬ ‫روش ﺳﻮم‬

‫روش ﺳﻮم ﺑﻪ دو روش دﻳﮕﺮ ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮارﺗﺮ ﺑﻮده و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻓﻨﺎوري ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ دارد‪ .‬ﺳﻄﺢ ﻓﻨـﺎوري ﻫـﺮ ﻛﺸـﻮر ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬

‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬ ‫‪PET‬‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺪام ﻳﻚ از ﺳﻪ روش ﻓﻮق ﺑﺮاي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ‬

‫درﺳﺖاﻧﺪ؟‬ ‫)‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (58‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪.............................................‬‬ ‫ﺗﺴﺖ‬

‫‪ ‬آن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎﻟﺺ در ﻗﺎﻟﺐﻫﺎي وﻳﮋهاي ﻣﻲرﻳﺰﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺑﻄﺮي آب در آﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﻮﻋﻲ ‪ .............................................‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي آن در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺎم ﻛﺎﻣﻞ آن ﭘﻠﻲاﺗﻴﻠﻦ ﺗﺮﻓﺘﺎﻟﻴﻚ اﺳﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪52‬‬
 ‫) ‪(H  1 ، C  12 ، O  16 : g.mol 1‬‬ ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (59‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ PET‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫ﺷﻮﻧﺪهي آن ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﻋـﺪد اﻛﺴـﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫـﺎي ‪.............................................‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن در ﻫﺮ واﺣﺪ ﺗﻜﺮار‬
‫در ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬اﮔﺮ ﻣﻮﻟﻜﻮل آن داراي ‪ .............................................‬ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺘﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻫﺮ ﻣﻮل از آن ‪ 1400 ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮل آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮﺧﻼف ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي ‪ .............................................‬ﺑﻪ ﻛﻨﺪي در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎر واﺣﺪ ﺗﻜﺮار ﺷﻮﻧﺪه در آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ .............................................‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻲ آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 9 / 6  104 g.mol 1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (60‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ .............................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻣﻮﻟﻜﻮل آن ﺳﻪ ﻧﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺑﺮاي اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪي آنﻫﺎ در ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪3 ،2 ،2‬ـ ﺗـﺮي ﻣﺘﻴـﻞ ﺑﻮﺗـﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ در آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻢﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ در ﻧﻔﺘﺎﻟﻦ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﻬﺎر اﻳﺰوﻣﺮ آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﻧﻮﻣﺮﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهي ‪ PET‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪53‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (61‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ‪ .........................................................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻣﻮﻟﻜﻮل آن‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻗﻄﺒﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻧﺎﻗﻄﺒﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 8‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫‪ 0/25 ‬ﻣﻮل از آن ﺗﻮﺳﻂ ‪ 1250mL‬ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/2‬ﻣﻮﻻر ﺳﻮد ﺧﻨﺜﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش آن از ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ﺑﻨﺰوﺋﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺻﻨﻌﺖ از ﻣﺎدهاي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (62‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺑﺎرهي ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ .............................................‬ﺑﻪ ‪ ................................................................‬درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬ﺑﻪ ازاي ﻣﺼﺮف ﻫﺮ ﻣﻮل ﭘﺎرازاﻳﻠﻦ‪ 12 ،‬ﻣﻮل اﻟﻜﺘﺮون ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎدهي اﻛﺴﻨﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻠﻮل ﻏﻠﻴﻆ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت در دﻣﺎي اﺗﺎق ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻛﺴﻴﮋن ﻫﻮا و ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰﮔﺮ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت در دﻣﺎي ﺑﺎﻻ ﺑﺎزده ﺑﺎﻻﺗﺮي دارد‪.‬‬

‫‪ ‬اﻧﺮژي ﻓﻌﺎلﺳﺎزي آن زﻳﺎد اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻧﺠﺎم آن دﺷﻮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬در ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻮن ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻣﻨﮕﻨﺰ‪ ،‬ﭼﻬﺎر درﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪54‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (63‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ،‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ .............................................‬در ﺟﻬﺎن در ‪ 50‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪:‬‬

‫ﻓﻘﻂ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ اﺳﺖ و ﺑﺮﺧـﻲ دﻳﮕـﺮ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ‪،‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪ ‬ﺑﺮﺧﻲ از راهﻫﺎي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ............................................................... ‬ﺑﺮﺧﻼف اﺗﻦ و ﭘﺎرازاﻳﻠﻦ در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺮاي ﺗﻬﻴـﻪي آن از اﻛﺴـﺎﻳﺶ اﺗـﻦ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﺤﻠـﻮل‬
‫آﺑﻲ و رﻗﻴﻖ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﻪ ازاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ .............................................‬ﻣﻮل اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل از اﻛﺴﺎﻳﺶ اﺗﻦ‪ 3،‬ﻣﻮل ﻳﻮن ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت ﻣﺼـﺮف ﻣﻲﺷـﻮد‪).‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴـﺪ ﭘﺘﺎﺳـﻴﻢ‬
‫ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت ﺑﺮ ﻣﻨﮕﻨﺰ ‪ IV‬اﻛﺴﻴﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪(.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪55‬‬
 ‫ﻣﺘﺎﻧﻮل و روشﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪي آن‬

‫ﻣﺘﺎﻧﻮل )‪ : (CH 3 OH‬ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻲرﻧﮓ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻤﻲ‪ ،‬اﻟﻜﻞ ﭼﻮب‪ ،‬در ﺻﻨﻌﺖ ﻛﺎرﺑﺮد زﻳﺎدي دارد‪.‬‬
‫دو روش ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﻣﺘﺎﻧﻮل از ﮔﺎز ﻣﺘﺎن‪:‬‬
‫آـ روش ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ :‬دو ﻣﺮﺣﻠﻪ دارد‪:‬‬
‫¨‪450 550 C o¬qòIUI‬‬
‫‪0‬‬
‫‪ : CH4 (g)  H2O(g) ‬ﻣﺮﺣﻠﻪي ‪1‬‬ ‫)‪CO(g)  3 H2 (g‬‬

‫¨‪30 50atm/ 350 C o¬qòIUI‬‬

‫‪0‬‬
‫‪ : CO(g)  2H2 (g) ‬ﻣﺮﺣﻠﻪي ‪2‬‬ ‫)‪ CH 3 OH(l‬‬

‫)‪ : CH4 (g)  H2O(g)  CH 3 OH(l)  H2 (g‬واﻛﻨﺶ ﻛﻠﻲ‬

‫ب ـ روش ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪:‬‬

‫¨‪o¬qòIUI‬‬
‫‪2CH 4 (g)  O2 (g) ‬‬
‫)‪ 2CH 3 OH(l‬‬
‫‪½k{ ÏoT¹¨ ôÄHo{ nj‬‬

‫ﻣﺰﻳﺖ روش ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دﻣﺎي ﺑﺎﻻ ﻧﺪارد ﭘﺲ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ و اﻧﺮژي در آن ﻛﻢﺗﺮ ﺑﻮده و ردﭘﺎي ‪ CO2‬ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺘﺎن‪ :‬ﺳﺎزﻧﺪهي اﺻﻠﻲ ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﮔﺎز ﻣﺸﻌﻞ ـ در ﻣﻴﺪانﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﻓﺮاوان اﺳـﺖ ـ در ﻣﻴـﺪانﻫﺎي ﻧﻔﺘـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ اﻳﻤﻨﻲ‪ ،‬ﺑﺨﺶ زﻳﺎدي از ﻣﺘﺎن را ﻣﻲﺳﻮزاﻧﻨﺪ ـ ﻧﻮﻋﻲ زﻳﺴﺖ ﮔﺎز اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي ﻣﺘﺎن از دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش ﺟﺎﻧﻮراﻧﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺎو ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد ـ ﺟﺰو آﻟﻜﺎنﻫﺎ اﺳﺖ ﭘﺲ واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻲ دارد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑـﻪ ﻣﺘـﺎﻧﻮل دﺷـﻮار‬
‫ﺑﻮده و ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ دارد‪.‬‬

‫دﻳﺪﮔﺎه اﺗﻤﻲ ﺷﻴﻤﻲ ﺳﺒﺰ‪ :‬ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷـﻤﺎر ﺑﻴﺶﺗـﺮي از اﺗﻢﻫـﺎي واﻛﻨﺶدﻫﻨـﺪه ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻣﻴﺎن دو ﻣﻌﺎدﻟﻪي زﻳﺮ ﻛﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ آن ﺗﻬﻴﻪي ﻓﻨﻮل اﺳﺖ‪ ،‬روش دوم از دﻳﺪﮔﺎه اﺗﻤـﻲ ﺷـﻴﻤﻲ ﺳـﺒﺰ ﻣﻨﺎﺳـﺐﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ زﻳﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﺮاوردهي اﺻﻠﻲ )ﻓﻨﻮل(‪ ،‬اﺳﺘﻮن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺣﻼل ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻣﻔﻴـﺪ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ در روش اول‬
‫ﻣﻘﺪاري ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ) ‪ H2O‬و ‪ ( Na2SO 3‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪56‬‬
 ‫ﺗﺴﺖ )‪ 12‬ـ ‪ 4‬ـ ‪ (64‬ـ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮدرﺑﺎرهي ﻣﺘﺎﻧﻮل درﺳﺖاﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي واﻛﻨﺶ ﺗﻬﻴﻪي آن از ﮔﺎز ﻣﺘﺎن ﺑﻪ روش ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ازاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ .............................................‬ﻟﻴﺘﺮ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن در ﻣﺮﺣﻠـﻪي‬
‫اول‪ 0/1 ،‬ﻣﻮل ﻣﺘﺎﻧﻮل در ﻣﺮﺣﻠﻪي دوم ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬در واﻛﻨﺶ ﺗﻬﻴﻪي ‪ .............................................‬آن از ﮔﺎز ﻣﺘﺎن‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻫﺮاﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺪد اﻛﺴﺎﻳﺶ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﮔﺎز اﺗﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫‪ ‬در ﺳﻨﺘﺰ ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﻧﺮﻣﺮﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪي ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ‬

‫‪ ‬در ﺗﻬﻴﻪي آن از واﻛﻨﺶ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻮﻧﻮﻛﺴﻴﺪ ﺑﺎ ﮔﺎز ﻫﻴﺪروژن‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روش ﻫﺎﺑﺮ دﻣﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﻣﺎ ﻓﺸﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪57‬‬