Jak zapisać wzory i nazwy cukrów prostych

w projekcji Fischera oraz Hawortha

Wprowadzenie
Przeczytaj
Grafika interaktywna
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Jak zapisać wzory i nazwy cukrów prostych w projekcji
Fischera oraz Hawortha

Cukry proste to węglowodany, które nie ulegają hydrolizie do mniej złożonych form. Zawierają w swojej
cząsteczce dwa rodzaje grup funkcyjnych: hydroksylowe (-OH) oraz karbonylowe: ketonowe (C=O) lub
aldehydowe (-CHO). Produkty zawierające cukry proste to przede wszystkim słodycze, owoce, soki
owocowe i miód.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Znanych jest szesnaście cząsteczek monosacharydów, które posiadają sześć atomów węgla,
w tym jedną grupę aldehydową i pięć grup hydroksylowych o wzorze sumarycznym
C6 H12 O6 . Tak ogromna ilość cząsteczek, będących węglowodanami o tym samym wzorze
sumarycznym, sprawiła, że niemiecki chemik i noblista, Hermann Emil Fischer,
zaproponował sposób ich rysowania, który uwidacznia różnice w budowie, zwany projekcją
Fischera. Z kolei brytyjski chemik i noblista, Walter Norman Haworth, zaproponował
sposób rysowania węglowodanów, nazwany projekcją Hawortha.
Twoje cele

Zapiszesz wzory łańcuchowe glukozy i fruktozy w projekcji Fischera.

Wykażesz, że podany cukier należy do polihydroksyaldehydów lub
polihydroksyketonów.
Rozpoznasz cukry będące anomerami.
Zapiszesz wzory Hawortha (taflowe) anomerów α i β glukozy oraz fruktozy.
Narysujesz wzór Hawortha (taflowy) na podstawie wzoru Fischera (łańcuchowego).
Narysujesz wzór Fischera (łańcuchowy) na podstawie wzoru Hawortha (taflowego).
Rozpoznasz reszty glukozy i fruktozy w disacharydach i polisacharydach.
Przeczytaj

Polihydroksyaldehydy i polihydroksyketony

Monosacharydy (cukry proste) dzielą się na:

polihydroksyaldehydy (aldozy), które w cząsteczce zawierają więcej niż jedną grupę

hydroksylową (-OH) i grupę aldehydową (-CHO); przykładem jest glukoza;
polihydroksyketony (ketozy), które w cząsteczce zawierają więcej niż jedną grupę
hydroksylową (-OH) i grupę ketonową (-CO-); przykładem jest fruktoza.

Klasyfikacja monosacharydów
Podział monosacharydów, uwzględniający liczbę atomów węgla w cząsteczce, pozwala
wyróżnić:

triozy – zawierają trzy atomy węgla;

tetrozy – zawierają cztery atomy węgla;
pentozy – zawierają pięć atomów węgla;
heksozy – zawierają sześć atomów węgla.

Monosacharyd, zawierający sześć atomów węgla, będący aldozą, to aldoheksoza, a taki,

który zawiera pięć atomów węgla i jest ketozą, to ketopentoza.

Wzory Fischera (łańcuchowe)

Wszystkie węglowodany zawierają chiralne atomy węgla, dlatego konieczna jest

standardowa metoda opisu tych związków chemicznych, umożliwiająca przedstawienie
stereochemii. Najczęściej używana metoda to projekcja Fischera, która umożliwia
przedstawienie struktury centrów stereogenicznych na płaszczyźnie. We wzorze Fischera
chiralny atom węgla przedstawiony jest przez dwie skrzyżowane linie. Linia pozioma
odpowiada wiązaniom wychodzącym przed płaszczyznę, a pionowa – wchodzącym za
płaszczyznę.
Zapisując konfiguracje łańcuchowe monosacharydów za pomocą wzorów Fischera,
należy:

pierwszy atom węgla narysować na górze (zgodnie z numeracją obowiązującą podczas

nazywania związków chemicznych, tzn. aldozy: atom węgla, tworzący grupę
aldehydową, jest pierwszym atomem węgla; ketozy: atom węgla, tworzący grupę
ketonową, ma posiadać jak najwyższy lokant);
kolejne atomy węgla zapisywać pionowo;
ponumerować atomy węgla od góry do dołu;
podstawniki rozmieścić po obu stronach łańcucha węglowego.

Poniżej przedstawiono wzór Fischera D‐glukozy (grupa –OH znajduje się po prawej stronie
przy ostatnim asymetrycznym atomie węgla) oraz jej enancjomeru, czyli L‐glukozy (grupa –
OH znajduje się po lewej stronie przy ostatnim asymetrycznym atomie węgla).
D-glukoza i L-glukoza w projekcji Fischera
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W podobny sposób, za pomocą wzorów Fischera, można przedstawić enancjomery fruktozy,

czyli D‐fruktozę i L‐fruktozę.
D-fruktoza i L-fruktoza w projekcji Fischera
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wzory Hawortha (taflowe)

Aldehydy i ketony mogą ulegać szybkiej i odwracalnej reakcji addycji nukleofilowej

z alkoholami, w wyniku czego tworzą się hemiacetale, zgodnie ze schematem:

Odwracalna reakcja addycji nukleofilowej

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W sytuacji, gdy grupa karbonylowa i hydroksylowa znajdują się w jednej cząsteczce, może
dojść do wewnątrzcząsteczkowej addycji nukleofilowej, co doprowadzi do utworzenia
cyklicznego hemiacetalu. Hemiacetale cykliczne pięcio- i sześcioczłonowe są szczególnie
trwałe ze względu na fakt, że przyjmują konformacje wolne od naprężeń kątowych.
Wzór Hawortha D-glukozy
Gdy przechodzi się od projekcji Fischera do projekcji Hawortha, należy cząsteczkę cukru
obrócić na bok (etap 1 i 2 na schemacie), a następnie ułożyć tak, aby pierwszy atom węgla
był w prawym górnym rogu (etap 3 na schemacie). Pozostałe atomy węgla numeruje się od
C1, zgodnie z ruchem wskazówek zegara, natomiast należące do nich podstawniki
umieszcza się pod płaszczyzną pierścienia – jeśli we wzorze Fischera były po prawej
stronie – lub nad płaszczyzną pierścienia – jeśli we wzorze Fischera były po lewej stronie.
W kolejnym etapie należy dokonać obrotu wiązań wokół przedostatniego atomu węgla tak,
aby umożliwić utworzenie wiązania pomiędzy grupą hydroksylową przedostatniego atomu
węgla a karbonylowym atomem węgla (etap 4 na schemacie). Końcowa grupa -CH2OH jest
zawsze skierowana do góry w projekcji Hawortha dla D‐cukrów, natomiast w dół dla
L‐cukrów. Następnie dochodzi do nukleofilowego ataku pary elektronowej atomu tlenu
grupy hydroksylowej na karbonylowy atom węgla, w wyniku czego powstaje pierścień (etap
5 na schemacie).

Przejście D-glukozy z projekcji Fischera do projekcji Hawortha

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Gdy monosacharyd o otwartym łańcuchu zamyka się w formę cykliczną, powstaje nowe
centrum chiralności – atom węgla, przy którym znajdował się atom tlenu, posiada teraz
dołączoną grupę hydroksylową i nazywa się anomerycznym atomem węgla. Grupa
hydroksylowa, dołączona do anomerycznego atomu węgla, może być skierowana w dół
(anomer α) lub w górę (anomer β). W przypadku zamiany formy Fischera D‐glukozy na
formę Hawortha, otrzymujemy pierścień sześcioczłonowy, nazywany piranozą. Po
zamknięciu pierścienia otrzymuje się dwa anomery: α‐D-glukopiranozę i β‐D-
glukopiranozę.
Anomery D-glukozy

Anomery glukozy, czyli α-D-glukoza i β-D-glukoza

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wzór Hawortha D-fruktozy

Przekształcając wzór Fischera D‐fruktozy na wzór Hawortha, otrzymujemy pięcioczłonowy

pierścień zwany furanozą. W zależności od położenia grupy –OH przy anomerycznym
atomie węgla, możemy wyróżnić dwie formy monosacharydu: α‐D-fruktofuranozę (gdy
grupa –OH znajduje się pod płaszczyzną pierścienia) oraz β‐D-fruktofuranozę (gdy grupa –
OH znajduje się nad płaszczyzną pierścienia).

Przekształcenie projekcji Fischera D-fruktozy w projekcję Hawortha

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik
polihydroksyaldehyd (aldoza)
 cukier prosty, w cząsteczce którego występuje grupa aldehydowa
polihydroksyketon (ketoza)

cukier prosty, w cząsteczce którego występuje grupa ketonowa

chiralny atom węgla

atom węgla połączony z czterema różnymi podstawnikami

centrum stereogeniczne

centrum chiralności, czyli atom węgla związany z czterema różnymi podstawnikami

stereochemia

dział chemii, którego zadaniem jest badanie trójwymiarowej struktury cząsteczek

enancjomer

stereoizomer, lustrzane odbicie cząsteczki posiadającej przynajmniej jedno centrum

stereogeniczne
addycja nukleofilowa

reakcja chemiczna typu addycji, która polega na przyłączeniu reagenta nukleofilowego

(anion lub cząsteczka posiadająca nadmiar elektronów) do czynnika elektrofilowego
(kation lub cząsteczka posiadająca niedomiar elektronów)

Bibliografia
Jelińska‐Kazimierczuk M., Megiel E., Teraz matura. Vademecum, Warszawa 2015.

Litwin M., Styka‐Wlazło S., Szymońska J., To jest chemia 2, Warszawa 2016.

Morrison R. T., Boyd R. N., Chemia organiczna, t. 1, tłum. Wiesław Antkowiak i in., Warszawa
1985.

McMurry J., Chemia organiczna, t. 4, tłum. Henryk Koroniak i in., Warszawa 2018.
Grafika interaktywna

Polecenie 1

Przeanalizuj cyklizacje glukozy z projekcji chemicznej Fischera we wzór w projekcji

chemicznej Hawortha. Następnie wykonaj ćwiczenie 1.

Cyklizacja glukozy
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Glukoza

Glukoza charakteryzuje się strukturą cykliczną. Sześcioczłonowy pierścień glukozy

formuje się w wyniku interakcji grupy aldehydowej, która znajduje się przy atomie
węgla C1, z grupą hydroksylową położoną przy atomie węgla C5 w łańcuchu.

Anomery glukozy

Glukoza posiada dwa anomery: α i β, w których pierścienie mogą ulegać otwarciu,

a następnie zamknięciu w roztworze wodnym, z utworzeniem analogicznego lub
przeciwnego anomeru. Zjawisko to nazwano mutarotacją (czyli stopniowym
przechodzeniem anomeru α w β, co jest wynikiem tautomerycznych równowag,
 ustalających się w roztworach cukrów). Forma z otwartym łańcuchem występuje tylko
w roztworze wodnym.

α-D-glukopiranoza (projekcja Hawortha)

β-D-glukopiranoza (projekcja Hawortha)

Źródło: GroMar Sp. z o.o., J. McMurry, „Chemia organiczna”, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2003., licencja: CC BY-SA
3.0.
 Ćwiczenie 1 輸

Wyjaśnij, jak powstaje sześcioczłonowy pierścień glukozy.

Odpowiedź:

Polecenie 2

Ile form anomerycznych ma D‐fruktoza i w jakich formach występuje w roztworach

wodnych? Zapoznaj się z grafiką, a następnie wykonaj ćwiczenia znajdujące się pod grafiką.

1
3 4

5 6

Fruktoza jest 6-węglowym polihydroksyketonem, który należy do grupy heksoz, ze względu

na sześć atomów węgla, i do ketoz (ketoheksoz) ze względu na grupę ketonową.

Fruktoza w postaci krystalicznej ma postać sześcioczłonowego pierścienia (fruktopiranozy),

a częściowo także postać pięcioczłonowego pierścienia (fruktofuranozy).

Anomery α i β odpowiednich form pierścieniowych można przekształcić w siebie

 w roztworze wodnym. Pozostają w równowadze ze sobą.

W temperaturze 20 °C 76% D-fruktozy rozpuszczonej w wodzie występuje w postaci β-

piranozy, 4% w postaci α-furanozy i 20% w postaci β-furanozy.

α-D-fruktofuranoza

β-D-fruktofuranoza

α-D- fruktopiranoza

β-D- fruktopiranoza

Formy anomeryczne fruktozy

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Mutarotacja D-fruktozy

Forma pierścieniowa cukrów prowadzi do wygenerowania się nowego centrum

chiralnego, czego konsekwencją są dwa diastereoizomery (niebędące odbiciami
lustrzanymi) odmian formy pierścieniowej: anomery α i β. W roztworze cukru
wytwarza się równowaga pomiędzy formami α, β, a formą łańcuchową, która jest
stanem pośrednim w procesie przemiany jednego anomeru w drugi.
Mutarotacja fruktozy.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., Materiał opracowany na podstawie informacji znajdujących się pod adresem: h p://www.e-
biotechnologia.pl/Artykuly/cukry, licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 2

Przyporządkuj nazwy do cząsteczek. 輸

β-D- β-D- α-D- α-D-

fruktofuranoza fruktopiranoza fruktopiranoza fruktofuranoza
Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.
Ćwiczenie 3 輸

Zaznacz prawidłową odpowiedź. Co to jest mutarotacja?

 W przypadku sacharydów związana jest z cyklizacją ich cząsteczki.

 W przypadku sacharydów związana jest z otwarciem pierścienia cukru.

 Wszystkie odpowiedzi są poprawne.

W przypadku sacharydów spowodowana jest stopniowym przechodzeniem

 anomeru α w β, co jest wynikiem tautomerycznych równowag, ustalających się
w roztworach cukrów.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Zaznacz prawidłową odpowiedź.

Monosacharydy zawierające w cząsteczce trzy atomy węgla nazywamy:

 pentozami

 triozami

 tetrozami

Ćwiczenie 2 輸
Poniżej przedstawiono wzory Fischera wybranych monosacharydów. Przyporządkuj podane
poniżej nazwy do wzorów.

D-glukoza L-glukoza L-fruktoza D-fruktoza

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 3 輸

D-galaktoza to aldoheksoza, której wzór Fischera jest podobny do wzoru D-glukozy, z tą

różnicą, że grupa -OH przy czwartym atomie węgla znajduje się po przeciwnej stronie niż
w cząsteczce D-glukozy. Na podstawie informacji wstępnej uzupełnij poniższy tekst, wpisując
odpowiednio wyrażenia po „lewej” lub po „prawej” stronie tak, aby opisywały wzór Fischera
D-galaktozy.

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W D-galaktozie przy drugim atomie węgla wodór znajduje się po stronie, a grupa
OH po stronie. Przy trzecim atomie węgla wodór znajduje się po stronie,

a grupa OH po stronie. Przy czwartym atomie węgla wodór znajduje się po

stronie, a grupa OH po stronie. Przy piątym atomie węgla wodór znajduje
się po stronie, a grupa OH po stronie.

prawej lewej lewej prawej lewej lewej prawej lewej prawej

prawej lewej prawej

Ćwiczenie 4 輸

D-sorboza to ketoheksoza, której wzór Fischera jest podobny do wzoru D-fruktozy, z tą

różnicą, że grupa -OH przy trzecim i czwartym atomie węgla znajduje się po przeciwnej stronie
niż w cząsteczce D-fruktozy. Na podstawie informacji wstępnej uzupełnij poniższy tekst,
wpisując odpowiednio wyrażenia po „lewej” lub po „prawej” stronie tak, aby opisywały wzór
Fischera D-sorbozy.

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W D-sorbozie przy trzecim atomie węgla wodór znajduje się po stronie, a grupa OH
po stronie. Przy czwartym atomie węgla wodór znajduje się po stronie,
a grupa OH po stronie. Przy piątym atomie węgla wodór znajduje się po
stronie, a grupa OH po stronie.

prawej prawej lewej lewej prawej prawej lewej lewej prawej

lewej
Ćwiczenie 5 醙

Poniżej przedstawiono wzór D-fruktozy:

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wybierz poprawne określenia, charakteryzujące podany węglowodan.

D-fruktoza to . Cukier ten zaklasyfikować można do oraz do . D-

fruktoza to .

aldoheksoza oligosacharyd ketopentoza heksoz pentoz

polihydroksyketonów ketoheksoza polihydroksyketonów polisacharyd

monosacharyd aldopentoza
Ćwiczenie 6 醙

Poniżej przedstawiono wzór D-mannozy:

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wybierz poprawne określenia, charakteryzujące podany węglowodan.

D-mannoza to . Cukier ten zaklasyfikować można do oraz do . D-

mannoza to .

aldoheksoza polisacharyd ketoheksoza aldopentoza polihydroksyketonów

ketopentoza pentoz heksoz polihydroksyaldehydów oligosacharyd

monosacharyd
Ćwiczenie 7 醙

Nazwij poniższe cząsteczki.

Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.

1) - -
2) - -
3) - -
4) - -

D fruktofuranoza D D β fruktofuranoza L fruktopiranoza L

fruktopiranoza α α β D
Ćwiczenie 8 醙

Podaj numery atomów węgla, odpowiadające anomerycznym atomom węgla w cząsteczkach

α-D-fruktofuranozy i β-D-fruktofuranozy.

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

α-D-fruktofuranoza:
β-D-fruktofuranoza:

1 1 4 2 6 2 3 5 6 4 5 3
Ćwiczenie 9 難

Wzory monosacharydów można przedstawić za pomocą projekcji Fischera (wzory liniowe) lub
projekcji Hawortha (wzory taflowe). Poniżej przedstawiono wzór D-altrozy w projekcji
Fischera. Wpisując w puste pola OH lub H, uzupełnij schemat tak, aby przedstawiał wzór α-D-
altropiranozy w projekcji Hawortha.

Wzór D-altrozy w projekcji Fischera

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.




 



 

OH H OH H H OH H H H OH OH OH
Ćwiczenie 10 難

Poniżej przedstawiono wzór D-mannozy w projekcji Fischera. Wpisując w puste pola OH lub
H, uzupełnij schemat tak, aby przedstawiał wzór β-D-mannopiranozy w projekcji Hawortha.

Wzór D-mannozy w projekcji Fischera

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.




 



 

OH H OH H OH H OH H OH H H OH
Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak zapisać wzory i nazwy cukrów prostych w projekcji Fischera oraz Hawortha?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony;
uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa poprogramowa:

Zakres podstawowy

XX. Cukry. Uczeń:

3) zapisuje wzory łańcuchowe w projekcji Fischera glukozy i fruktozy; wykazuje, że cukry

proste należą do polihydroksyaldehydów lub polihydroksyketonów.

Zakres rozszerzony

XX. Cukry. Uczeń:

3) zapisuje wzory łańcuchowe w projekcji Fischera glukozy i fruktozy; wykazuje, że cukry

proste należą do polihydroksyaldehydów lub polihydroksyketonów; rysuje wzory taflowe
(Hawortha) anomerów α i β glukozy i fruktozy; na podstawie wzoru łańcuchowego
monosacharydu rysuje jego wzory taflowe; na podstawie wzoru taflowego rysuje wzór
w projekcji Fischera; rozpoznaje reszty glukozy i fruktozy w disacharydach
i polisacharydach o podanych wzorach.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:
 pisze wzory łańcuchowe glukozy i fruktozy w projekcji Fischera;
wykazuje, że podany cukier należy do polihydroksyaldehydów lub
polihydroksyketonów;
pisze wzory Hawortha (taflowe) anomerów α i β glukozy oraz fruktozy;
rysuje wzór Hawortha (taflowy) na podstawie wzoru Fischera (łańcuchowego);
rysuje wzór Fischera (łańcuchowy) na podstawie wzoru Hawortha (taflowego);
rozpoznaje reszty glukozy i fruktozy w disacharydach i polisacharydach.

Strategie nauczania:

asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
ćwiczenia uczniowskie;
analiza materiału źródłowego;
technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica i kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informację zawartą we

wprowadzeniu do e‐materiału na temat projekcji Fischera i Hawortha.
2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia
enancjomery.
3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele
lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:
 1. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy i rozdaje im zestaw karteczek ze wzorami Fischera
D‐glukozy, L‐glukozy, D‐fruktozy, L‐fruktozy oraz odpowiednimi nazwami. Uczniowie
na podstawie informacji zawartych w e‐materiale przyporządkowują nazwy
węglowodanów do odpowiednich wzorów Fischera. Uczniowie mogą korzystać
z grafiki interaktywnej. Chętni lub wybrani uczniowie odczytują wyniki. W razie
potrzeby nauczyciel uzupełnia podane informacje, jednocześnie oceniając pracę
uczniów na lekcji.
2. Uczniowie wykonują notatkę w zeszycie, zapisując wzory D‐glukozy, L‐glukozy,
D‐fruktozy i L‐fruktozy.
3. Nauczyciel przypomina uczniom podział monosacharydów na polihydroksyaldehydy
(aldozy) oraz polihydroksyketony (ketozy), a także na triozy, tetrozy, pentozy, heksozy.
4. Uczniowie ponownie pracują w grupach. Nauczyciel rozdaje karteczki ze wzorami
D‐glukozy, L‐glukozy, D‐fruktozy, L‐fruktozy, D‐sorbozy, L‐sorbozy, D‐galaktozy,
L‐galaktozy, D‐rybozy, L‐rybozy. Uczniowie grupują podane wzory Fischera
węglowodanów do polihydroksyaldehydów i polihydroksyketonów.
5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując zadania zawarte
w e‐materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów: rozdaje każdemu uczniowi po karteczce

z jednym wzorem Fischera monosacharydu. Uczniowie zapisują na karteczce nazwę
cukru i określają jego przynależność do polihydroksyaldehydów lub
polihydroksyketonów. Nauczyciel zbiera wyniki do sprawdzenia.
2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które
uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

Przypomniałem/łam sobie, że...

Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów, aby obejrzeli multimedium zawarte w e‐materiale oraz

rozwiązali zadania.

Wskazówki metodyczne:

1. Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas

przygotowywania się do zajęć lub sprawdzian. Medium może też być wykorzystane
przez uczniów nieobecnych na lekcji celem nadrobienia materiału.

Materiały pomocnicze:
1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich
kartkach):

wzór Fischera D‐glukozy

wzór Fischera L‐glukozy
wzór Fischera D‐fruktozy
wzór Fischera L‐fruktozy.

2. Karteczki ze wzorami Fischera D‐glukozy, L‐glukozy, D‐fruktozy, L‐fruktozy,

D‐sorbozy, L‐sorbozy, D‐galaktozy, L‐galaktozy, D‐rybozy, L‐rybozy.