ZWANGERSCHAP EN

SPOEDBEVALLING

Marie Somers
6 juni 2023
 HOOFDSTUK 6:
ZWANGERSCHAP EN
SPOEDBEVALLING
 WIE BEN IK?

• Marie Somers
• Verloskundige, echoscopiste
en physician Assistant
• Docent
• Moeder
 LEERDOELEN

• De menstruatiecyclus.
• Het normale verloop van een zwangerschap.
• De problemen die zich kunnen voordoen tijdens de zwangerschap.
• De beoordelingsmethoden bij problemen in het eerste, tweede en
derde trimester van de zwangerschap.
• Normale verloop van de bevalling.
• De symptomen en beoordelingsmethode bij een spoedbevalling.
• De handelingen die moeten getroffen worden in geval van een
spoedbevalling en bevallingsproblemen.
 Basisbegrippen

Deel 1: De zwangerschap
en meest voorkomende
problemen
• Eerste trimester
• Tweede trimester
INHOUD LES • Derde trimester

Deel 2: De bevalling

• Ongecompliceerde bevalling
• Spoedbevalling
• Complicaties
BASISBEGRIPPEN
 DE MENSTRUELE CYCLUS

• Gemiddelde duur: 28 dagen

• Na 14 dagen: ovulatie (“eisprong”) en mogelijke

bevruchting

• Indien innesteling bevruchte eicel -> zwangerschap

• Indien geen innesteling bevruchte eicel: menstruatie

 DE ZWANGERSCHAP

Zwangerschapsduur: 37 – 42 weken
 280 dagen
 40 weken
 9 maanden
 3 trimesters van 13 weken
WAT IS SHOCK?
 • Symptomen
• Bleke, koude, klamme handen
• Misselijk/ziek gevoel
• Dorst
• Krachteloos
• Snelle hartslag en ademhaling,
SHOCK geeuwen
• Onrustig, angstig
• Suf/verminderd bewustzijn
• Bewusteloosheid
• Pijn op de borst
 • Soorten shock
• Cardiale shock: falen van
pompfunctie
• Distributieve shock: lage bloeddruk
door verwijding bloedvaten
• Anafylactische shock: allergie
• Neurogene shock: hersenen en
ruggenmergletsel
• Septische shock
SHOCK • Toxische shock: vergiftiging
• Hypovolemische shock: tekort aan
volume in bloedvaten
• Hemorragische shock: bloedverlies
• Obstructieve shock: blokkade van
bloedvat naar het hart

• Door hemodynamische veranderingen

pas laat tekenen van shock in
zwangerschap
 SHOCK

• Bloedverlies (zichtbaar of inwendig)

• Ontstaat door tekort aan circulerend
bloed
• Levensbedreigend, eerste hulp kan de
shock niet opheffen, wel vertragen!
• Snelle acties kan levens redden!
• Houding: liggend met benen in hoek van
40°, zwangere halfzittend, linker zijligging!
 WAT DOE JE NIET BIJ SHOCK?

Eten of drinken geven Onnodig verplaatsen, Wachten tot Slachtoffer voorliegen

bewegen symptomen erger over de situatie ->
worden duidelijke, rustige
communicatie
 VERVOER EEN
ZWANGERE
VROUW IN
LINKER
ZIJLIGGING

• Vena cava
compressie
• Hartslagvolume kan
70% afnemen
• In de tweede helft
van de
zwangerschap
VENA CAVA COMPRESSIE
DEEL 1 DE ZWANGERSCHAP
DEEL 1 DE ZWANGERSCHAP
 EERSTE
TRIMESTER

• 1 – 13 weken
• Van embryo tot
foetus op 8 weken
• Ongeboren kind is
erg gevoelig voor
externe factoren
zoals alcohol,
medicatie, drugs,
straling,
sigarettenrook
 SCHADELIJKE STOFFEN IN
DE ZWANGERSCHAP

• Alcohol
• Ernst hangt af van tijdstip in
zwangerschap, hoeveelheid en
frequentie
• Geen veilige ondergrens
• Advies: geen alcohol tijdens de
zwangerschap!
 SCHADELIJKE STOFFEN IN DE
ZWANGERSCHAP

• Roken
• Meer complicaties tijdens en na de
zwangerschap zoals groeivertraging,
buitenbaarmoederlijke zwangerschap,
placentaloslating,…
 SCHADELIJKE STOFFEN IN DE
ZWANGERSCHAP

Drugs
 SCHADELIJKE STOFFEN IN DE
ZWANGERSCHAP

Medicatie straling
 • Miskraam
PROBLEME • Abortus
N EERSTE
• Buitenbaarmoederlijke zwangerschap
TRIMESTER
• Trauma
 MISKRAAM

• Bloedverlies in eerste trimester 20%

• Ongeveer 10% van de gekende zwangerschappen eindigt
in een miskraam

• Bloedverlies  kan shock veroorzaken

• Buikkrampen
 ABORTUS

• Het beeindigen van de zwangerschap.

• In Belgie om psychosociale en niet medische redenen tot
12 weken.
• In Nederland tot 24 weken.

• Abortuscentra Luna
 CLANDESTIENE ABORTUS

• Het illegaal beëindigen van de zwangerschap

• Kan ernstige verwikkelingen geven zoals:

• hevig bloedverlies
• Infectie
• shock
 BUITENBAARMOEDERLIJKE
ZWANGERSCHAP

• Bevruchte eicel nestelt zich buiten de baarmoeder

• 1.5– 2% van de zwangerschappen, meestal in
eierstok 95-98%

• Symptomen
• Hevige buikkrampen
• Inwendige bloeding (shock)
• Vaginaal bloedverlies mogelijk
• Dolkpijn
 TRAUMA

• Beschadiging aan baarmoeder of embryo

• Kan door bijvoorbeeld bij bekkenbreuk

• Baarmoeder is goed beschermd in het bekken
• Kind is goed beschermd door vruchtwater
• Problemen vaak placentair
 TWEEDE
TRIMESTER

• 14 – 26 weken
• Snel groeiende
foetus
• 1e kindsbewegingen
voelbaar tussen 16
en 20 weken
 • Trauma
PROBLEME • Dreigende vroeggeboorte
N TWEEDE
• Bloedverlies
TRIMESTER
 TRAUMA

• Voornamelijk ongevallen, vallen

 ernstige beschadiging aan baarmoeder en/of placenta
door stomptrauma
LEVENSVATBAARHEIDSGRENS

24-25weken
 (DREIGENDE) VROEGGEBOORTE

• Buikpijn, bloedverlies, vochtverlies

• 24-26 weken grijze zone
• Universitair ziekenhuis (NICU) en lang traject
BLOEDVERLIES
 DERDE
TRIMESTER

• Van 27 tot 42 weken

• < 37 weken:
prematuur
• 37-42weken: aterm
• ≥ 42 weken: serotien
±
• Geboortegewicht
±
3,2 kg
• Lengte 50 cm
 • Bloedverlies (voorliggende placenta,
loslating)
PROBLEME • Trauma
N DERDE • Zwangerschapsvergiftiging
TRIMESTER
• Dreigende vroeggeboorte
 VAGINAAL BLOEDVERLIES

• Waar komt het bloedverlies vandaan?

• Vaginale bloeding is vaak afkomstig van de
placenta
• Mogelijke oorzaken:
• Laagliggende placenta (=placenta previa)
• Placenta loslating
• Vaginaal onderzoek
• Intiem contact
• Aandachtspunten
• Veel bloedverlies -> shock
• Loslating gaat vaak gepaard met plankharde buik
PLACENTA LOCALISATIE
 TRAUMA

• Dit kan ernstige inwendige bloedingen geven.

• Bij vermoeden hals- of rugletsel  zelfde handelingen als bij
een niet-zwangere patiënt
• Hoe banaal het ongeval ook lijkt, steeds de vrouw
overtuigen om zich te laten onderzoeken.
• Bij vervoer, de vrouw in veiligheidshouding = linkerzijlig
 ZWANGERSCHAPSVERGIFTIGING:
PRE ECLAMPSIE

• Complicatie: zwangerschapsstuipen (eclampsie)

• Door onder andere te hoge bloeddruk kan zwelling in de
hersenen tot stuipen leiden
• Aandachtspunten/symptomen:
• Algemeen onwel zijn
• Verhoogde bloeddruk, vooral onderdruk!
• Hoofdpijn
• Vlekjes zien
• Oedeem in voeten, handen en aangezicht
• Maagpijn
 (DREIGENDE) VROEGGEBOORTE

• Buikpijn, bloedverlies, vochtverlies

• 24-26 weken
• Prematuur: voor 37 weken
• Universitair ziekenhuis (NICU) of couveuse afdeling.
• Te vroeg geboren: onrijpe baby, hoe jonger, hoe meer
ondersteuning
PASSENDE EN
SNELLE MAAR
BEHEERSTE EN
DOORDACHTE
HULP KAN HET
LEVEN REDDEN
VAN MOEDER EN
KIND!
 • Rustig blijven  dit kalmeert ook de
vrouw en omstaanders
• Vitale parameters controleren
• Gepaste maatregelen nemen in geval
WAT DOE van shock
JE? • MUG verwittigen: beter een keer
teveel MUG versterking vragen dan
een keer te weinig!
 • Navragen zwangerschapsduur
(moederboekje)
• Bevragen van de klachten
• Bloedverlies?
• Vochtverlies?
CHECKLIST • Krampachtige pijn in de onderbuik?
• Kindsbewegingen?
• Medische voorgeschiedenis
• Aandachtspunten zwangerschap
• Doorgeven aan medisch team!
 REANIMATIE VAN EEN
ZWANGERE VROUW

• Zelfde schema’s en ritmes

• Zelfde medicatie
• Zelfde defibrillatie (pas op borsten!)
• MAAR pas nadat je de buik van de
middelijn hebt gehaald
• Druk van vena cava afnemen ->
zijligging
• Als de reanimatie niet lukt, dan
MOET het kind eruit, niet voor het
kind, maar voor de moeder
• Perimortem sectio tussen minuut 4-
DE BEVALLING
BEVALLEN KAN OVERAL...
 DE BEVALLING

• Dit is een natuurlijk, maar ingewikkeld proces.

• Meestal verloopt een bevalling vlot, maar het kan ook mis
gaan.

• Ongeboren kind zit in een ballon van vliezen, gevuld met

vruchtwater.
• Via de navelstreng verbonden met de placenta (zuurstof
en voeding)
 ARB E I D OF
ON TSLUI TI NGSF ASE

• Ontsluiting: de
baarmoederhals gaat
open door het
samentrekken van de
baarmoeder
• Weeën: zijn
regelmatig
terugkomende en
pijnlijke
samentrekkingen van
de baarmoeder
(contracties)
• Tijdens de arbeid
kunnen de vliezen
breken (niet altijd)
 Een wee duurt 30 – 60 seconden en verdwijnt dan
weer

Tijdens een wee wordt de buik hard

Bij begin arbeid komen weeën om de 10 – 15

minuten. Ze nemen in frequentie en sterkte toe tot
WE E Ë N / C O N T R A C T I E S om de 2 – 3 minuten

Gemiddelde duur ontsluitingsfase 1e bevalling

(primipara) = 10 – 12 uur

Bij meerbarenden (multipara) kan deze fase korter

zijn
 Uitdrijvingsfase bij
volledige ontsluiting
(10cm)
DE GEBOORTE Tijdens uitdrijvingsfase
wordt foetus uit de
baarmoeder gedreven
door contracties en
persen door de moeder
 DE
GEBOORTE
 GEBOORTE VAN SCHOUDERS EN
LICHAAM

• Voelen naar mogelijke omstrengeling

• Geboorte van schouders
• Cave perineum
• Haak onder de oksels aan
• Leg de neonaat op buik van de moeder
 PLACENTA OF MOEDERKOEK

• Na het kind volgt de “nageboorte” of placenta

• Kan meteen na de geboorte volgen of na 30 tot 60
minuten
• Placentaretentie: kans op meer bloedverlies
 E N SOMS
O N VE RWAC H T ...
O F AN DE RS DAN
VE R WAC H T ...
 GEBOORTES IN
VLAANDEREN

• Geboortes
vlaanderen +/- 65
000
• SPE cijfers 2018
• 682 bevallingen
met een
zelfstandige
vroedvrouw
DE SPOEDBEVALLING
DE SPOEDBEVALLING
 • De belangrijkste vraag:
Is er nog tijd voor vervoer of gaat de
HOE BEOORDEEL
JE HET? bevalling ter plaatse gebeuren?
• Indien geen tijd meer voor vervoer:
MUG onmiddellijk verwittigen
 • Navragen ZS duur (of vermoedelijke
bevallingsdatum)
• Hoeveelste kind?
• De ligging van het kind navragen
(laatste controle arts)
• Kindsbewegingen?
CHECKLIST • Tijdstip starten van de contracties
• Frequentie contracties?
• Zijn vliezen gebroken en zo ja, sinds
wanneer? Uitzicht kleur vruchtwater.
• Is er bloedverlies?
• Is er onweerstaanbare persdrang?
• Is er reeds een hoofdje te zien tussen de
schaamlippen?
Als de vliezen breken,
gaat het vaak sneller!
 • Vervoer barende vrouw in linker
VERVOER
zijligging
MOGELIJK!
 • Onweerstaanbare persdrang
• Hoofdje reeds zichtbaar tussen de
schaamlippen
VERVOER NIET • Altijd MUG verwittigen
MEER MOGELIJK!
• Laat de vrouw een comfortabele
houding aannemen, warme ruimte en
bereid de komst van de MUG voor. En
de komst van de baby! 
 • 2 steriele klemmen of lintjes
• Kompressen
• Handdoeken (indien mogelijk
MATERIAAL VOOR verwarmd)
EEN BEVALLING
• Opvangrecipiënt voor placenta
• Steriele handschoenen
 MUG HELPT BARENDE VROUW

• Begeleiding van hoofdje

• Na geboorte hoofd: controle navelomstrengeling
• Geboorte van schouders
• Rest van het lichaam volgt meestal vlot
EN DAN IS DE MUG ER NOG
NIET… EN DE BABY KOMT…
 • Houding: halfzittende houding of
linkerzij ligging
• Hoofd zuchtend geboren laten
worden.
WAT DOE • Na geboorte hoofdje: controleer of
JE? navelstreng rond nek zit.
• Laat navelstreng uitkloppen
• Wacht tot MUG gearriveerd is voor
doorknippen navelstreng!
 NAVELSTRENG
UITKLOPPEN

• Navelstreng moet je niet afklemmen (WHO

minimaal 3min).
• Kan ook na de geboorte van de placenta.
• Reddingslijn voor kind.
• Navelstreng = 2 arteriën en 1 vene
• Navelstreng afklemmen op 10cm van de
buik.
• Enkel MUG of vroedvrouw mag navelstreng
doorknippen!
 • Leg de baby op de buik van de
moeder (huid op huid)
• Let op dat de baby niet uit de handen
glipt = glibberig.
• Droog af en bedek de baby met
(warme) doeken om afkoeling te
WAT DOE voorkomen (vooral hoofd!!)
JE? • Kind huilt? Begint rond te kijken en te
ademen? Anders stimuleren!
• Laat placenta spontaan komen.
• Trek nooit aan de navelstreng!
• Vang placenta op in een bak/zak en
neem mee naar het ziekenhuis.
 NAVELOMSTRENGELING

• Na de geborte voel je naar een omstrengeling.

• Losse omstrengeling -> navelstreng over het hoofd
schuiven
• Strakke omstrengeling
• Somersault maneuvre
• In vulva afnavelen (MUG arts)
SOMERSAULT
MANEUVRE
WAT KAN BETER?
HUID OP HUID IS HET WARMSTE EN DE
BESTE PLEK VOOR EEN PASGEBORENE!
 • De MUG niet verwittigen

• Paniek zaaien: geboorte = natuurlijk

WAT DOE proces
JE NIET?
• Tegen het hoofdje duwen om de
geboorte tegen te houden tot de
MUG aanwezig is
DE PASGEBORENE

Apgar score
 BAD
BEVALLING
PROBLEME • Bloedverlies
N BIJ DE • Uitgezakte navelstreng
BEVALLING • Afwijkende ligging
 BLOEDVERLIES

• Fluxus vanaf 1000cc

• 3-6% van de bevallingen, 80% oorzaak atonie

• Ernstig bloedverlies na een bevalling is een urgente situatie

 • HOT ABC
• Hulp -> MUG (snel vervoer in overleg
met MUG)
• O2 geef bij hypovolemiscge shock
WAT DOE extra zuurstof (non-rebreathing
JE? 15liter/min)
• Trendlenburg
• Altijd Blaas Cathetriseren
• Airway Breathing Circulatie
 • Uteruscompressie
• Infuus
• Voorkom warmteverlies
• Placenta geboren laten worden
WAT DOE • Aortacompressie
JE?
• Communiceren!
• Neem placenta en
matten/handdoeken met bloedverlies
mee!
UTERUSCOMPRESSIE
AORTACOMPRESSIE
 UI TG E ZAK TE
N AVE LSTRE N
G

• Vliezen zijn gebroken:

foetus zit nog te hoog
in geboortekanaal

• Levensbedreigend voor
foetus= MUG
verwittigen
 • Duw nooit navelstreng terug naar
binnen, eventueel warme doeken rond
navelstreng
• Leg vrouw op linkerzij met hoofd lager
dan bekken (of knieën borst)
WAT DOE • Vrouw mag niet persen en moet weeën
JE? wegpuffen (navelstreng wordt
afgekneld)
• Plaats 1 of 2 vingers tussen bekkenrand
en lichaamsdeel van de baby dat de
navelstreng afsluit= opduwen
 AFWIJKENDE
LIGGING:
STUITLIGGING
 • Onmiddellijk MUG verwittigen
• Vrouw niet laten persen in afwachting
MUG
WAT DOE • Linkerzijligging
JE? • Snel vervoer in overleg met MUG
• Indien de baby toch komt: vrouw op
handen en knieën en van baby
afblijven! (wel opvangen)
AFWIJKENDE LIGGING:
DWARSLIGGING

• Rug of hand/arm komt eerst

  Onmiddellijk MUG verwittigen
 Bij gebroken vliezen is er gevaar voor
uitzakking van de navelstreng
 Vrouw niet laten persen
WAT DOE  Linkerzijligging
JE?
 Nooit aan ledematen trekken die uit
vagina hangen!!
 Snel vervoer in overleg met MUG
 Merendeel van de bevallingen
verlopen spontaan en
probleemloos.
Moeder en omgeving steeds
gerust stellen door zelf rustig te
blijven.

Checklist!

BESLUIT Vitale parameters en

bewustzijnstoestand
beoordelen.
Aandachtig voor tekenen van
shock (bij bloedingen).

Aandacht voor snelle afkoeling

pasgeborene.
HOMEBIRTH
VRAGEN
?