Professional Documents
Culture Documents
Dalumat Notes - Mod 1-3
Dalumat Notes - Mod 1-3
Para naman sa UPDF (2010), binigyang Ibig sabihin sa aspetong ito, ang pag-alam sa
katumbas ang dula sa ganitong paraan: pinagmulan ng konseptong dula ay makatutulong
sa pagdalumat ng bagong salitang mabubuo na
Hiligaynon - puksa may kaugnayan sa pag-aaral ng dula.
Bikol - kumain, makihalubilo sa kainan Diskursibong pagtatalakay sa salitang Dula:
Ayon kay Bernales (2016), ang paglalapi ay ➢ Bago dumating ang mga kolonyalistang
tumutukoy sa proseso ng paggamit ng panlapi Espanyol, ang dula ay ang kabuoang ritwal
upang makabuo ng bagong salita. na idinaraos ng ating mga ninuno sa
Sa Filipino, maaaring maglapi sa limang paraan pamamagitan ng mga awit at tula bilang
tulad ng: pangunahing anyo ng panitikan at pagkatuto.
❖ Ayon kay Randy David, Canvassing ang ❖ Lumilikha ng sariling kodigo ang mga
tawag sa proseso ng maingat na pagsiyasat jejemon, at ang mga kodigong ito ay isang
sa dokumento upang matiyak na ito nga ay anyo ng paglilihim upang ikubli ang mga
tunay. pakahulugan at paghihiwatigan nang hindi
madaling maunawaan ng
❖ Canvassing din ang tawag sa talakayang
nakatataas o awtoridad, gaya ng magulang
nagaganap bilang bahagi ng pagtatasa sa
at guro.
katunayan ng mga dokumento.
“WANGWANG” – David Michael San Juan
“HUWETENG” (2005) – Roberto T. Anonuevo
❖ Ang salitang “wangwang” ay may
❖ Ayon sa manunulat na si Roberto T.
potensyal na magpakilos. Sa pamamagitan
Añonuevo, iligal ngunit napakalaki ng
ng pagbibigay-diin sa bagong kahulugan
pulitikal at kultural na implikasyon, napaka-
nito, ang wangwang bilang pag-iingay,
popular at masasabing "timeless" ang
pagrereklamo, pangangampanya, at
Jueteng bilang isang uri ng panunugal.
panawagan.
“LOBAT” (2006) – Prof. Jelson E. Capilos
❖ “Sa pangkalahatan, iniligtas tayo ng
❖ Ang salita na ito ay nanggaling sa dalawang salitang wangwang sa luma nating sakit na
Ingles na salita na “low” at “battery.” pagsasawalang bahala sa mga usaping
❖ Sa konteksto ng Pilipinas, ipinaikli natin ang bayan.” – San Juan
dalawang salita sa isang salita lamang:
“lobat.” ❖ Nauso ito nang gamitin ni Pnoy sa kanyang
inaugural speech para patamaan ang
Pero saan pa ba ito nagsimula? mga abusadong opisyal. Naging simbolo
❖ Sa huli ng 20th century, nagbago ang buong ang “wangwang” ng “Tuwid na Daan”
mundo dahil sa introduksyon ng mobile na kampanya ng kanyang
telephone. Dahil sa imbensyon na ito, administrasyon.
napabilis ang progreso ng komunikasyon. “SELFIE” – Jose Javier Reyes at Noel Ferrer
❖ Ngayon, tayo ay gumagamit ng salitang ❖ Nangangahulugan ang “selfie” ng pagkuha
“lobat” para ilarawan ang Filipino na ng sariling larawan gamit ang smart phone o
nanghihina dahil sa “personal, social, and webcam at agarang pagpapaskil sa
global pressures.” social media.
Pero ano naman ang epekto ng pagkalobat sa
kasalukuyang panahon? ❖ Unang kinilala ito sa wikang Ingles at sa
katunayan ay itinanghal ding Word of the
❖ Kadalasang nararamdaman ng kabataan, Year noong 2013 ng Oxford English
lalo na ng mga mag-aaral, ang tinatawag na Dictionary.
“lobat”. Kadalasang nagmumula ito sa labis
na pagtatrabaho para makakuha ng mataas ❖ Nakikita sa pagkahilig ng mga
na marka na nagdudulot ng matinding pisikal Pilipino sa “selfie” at pagkahumaling
at mental na pagkapagod. sa social media ang kultura ng
pagkamakasarili at konsumerismo. maraming bagay sa buhay ng tao hindi lang
Pero nagagamit rin daw ang pagse-selfie dito sa Pilipinas.
upang maipakita ang pagkakawanggawa.
❖ Pinili ng mga eksperto na salita ng taon ang A. Pagsipat sa mga awitin bilang
“fotobam”, pandiwa na ang ibig panimulang pagdadalumat
sabihin ay sirain ang eksena sa
MUSIKA
pamamagitan ng pagsingit sa kuwadro ng
kamera habang may kinukuhanan ng ❖ Ang musika ay isang uri ng sining na mas
retrato. kilala bilang tugtugin o tunog.
❖ Naging madalas ang paggamit ng “tokhang” Mga naratibo sa mga himno ng musikang pop at
mula nang ilunsad ng Philippine National awit protesta
Police ang “Oplan Tokhang” noong 2016.
Repasuhin natin ang mga liriks ng awit
Ito ang pagbisita ng mga pulis sa mga bahay
upang makita kung paano pinagagana ang mga
ng mga pinaghihinalaang gumagamit o
persona ng mga ideolohiyang pinambuhay sa
nagtutulak ng ilegal na droga upang
naratibo ng mga pyesa mula sa mga panulat, talento
kumbinsihin sila na itigil na ang gawaing ito
at pananaw ng mga umakda.
at makipagtulungan sa pamahalaan.
❖ Handog ng Pilipino sa mundo (Jim
“PANDEMYA” (2020) – Prof. Zarina Joy Santos
Paredes)
❖ Ayon kay Prof.Zarina Joy Santos, napakalaki
Maoobserbahan ang salitang “’ko”unang
ng epekto ng pandemya sa buong mundo at
panauhang isahan na persona sa unang saknong ng
lahat ng tao ay naapektuhan nito.
Handog ng Pilipino sa Mundo. Natransporma sa
❖ Hindi bago ang salitang pandemya pero “tayo”, maramihan, pagdating sa refrain.
marami umano ang hindi naging handa sa
Ngunit ang dalawang persona pa ang
pagdating nito. Socially at medically relevant
nagmamando sa bayan, na gumanap sa
din daw ang salita dahil sa pandemya umikot
pagbabagong panlipunan, na magkaisa para sa
ang mundo ngayon at nagpahinto ng
“Mapayapang paraang pagbabago” sapagkat “Isa FEMINISMO
lang ang ugat na ating pinagmulan”.
Pinagtutunan ng teoryang ito ang kalagayan
❖ Tatsulok - Buklod o representasyon ng kababaihan sa isang akda.
Sa Tatsulok, pinaiiwas naman ng persona si ✓ Layunin nito na baguhin ang mga de-kahong
Totoy sa pook na tagpuan ng armadong tunggalian. imahen o paglalarawan sa kababaihan sa
Paniguradong hindi ito Metro Manila na anumang uri ng panitikan.
pinangyayarihan ng kudeta sa pagitan ng mga
Kapansin-pansin sa mga akdang mulat sa
adbenturista, paksyonalistang militar at tropang
Feminismo, na ang tauhang babae ay aktibong
tapat sa institusyon ng AFP. Kundi sa kanayunan,
nakikilahok sa mahahalagang pangyayari sa
kadalasang larangan ng armadong tunggalian sa
kuwento, may sariling pananaw, at higit sa lahat,
pagitan ng mga NPA at AFP, o MILF at AFP.
may paninindigan bilang tao.
Sinalarawan pa ng persona kay Totoy na kapag
Hindi tagasunod lamang, kundi tagapanguna ng
lantad siya sa karahasan ng digmaan, buhay ang
isang pagbabago.
magiging kapalit. Sinita rin ng persona, kung alam
ng bata ang mga sanhi ng tunggalian. Saka Maria Milagros Geremia-Lachica
pinangaralan sa koro. Mayorya ang nilulugmok sa
kahirapan sapagkat pang-elitista, o pang-oligarkiya Ang kaniyang mga tula ay palagiang
lamang ang katarungan sa kaayusang nakahulma sa kalagayan ng mga kababaihan. Ang
sinatalinghaga sa Tatsulok. pagsalungat sa ideya na mahihina, marupok,
pantahanan, masama, emosyonal, at tanga ang
❖ Naiiba ang persona ng Tatsulok sa persona mga babae.
ng Handog ng Pilipino sa Mundo dahil
nakalahad ang kapangyarihan nitong pag- Ang pagkakaakda ni Lachica sa kanyang
ingatin, sitahin at mandohan si Totoy ng mga tula ay palagiang tema ang pagiging isang
gawaing higit pa sa pagkakaisa sa katuturan babae, nanay, asawa, at taong may puso’t utak.
ng mapayapang pagbabago, sa gitna ng ➢ Sa isang panayam ni Noel Galon de Leon,
labanan. Posibleng armado ang sumita. Sa binigyang kahulugan ni Lachica ang salitang
pamagat pa lamang, minumungkahi ng may- feminista bilang isang babaeng aakyat sa
akda ang pangangailangan ng tagapakinig silya para sa pagpapalit ng pundidong
na gamitin ang lente ng marxistang bombilya sa kaniyang kusina, hindi dahil sa
sosyolohiya na pagsuri sa balangkas ng kaya niya itong gawin ngunit dahil
social pyramid, o lipunan, na tinalinghaga sa kailangang palitan upang hindi siya magluto
tatsulok na kaayusan. sa dilim. Kung sakaling may lalaking mag-
alok ng tulong sa pagpapalit ng sinabing
bombilya, ang feminista ay hindi tatanggi.
MGA TEORYA PARA SA EPEKTIBONG Magpapasalamat siya sabay ang isang
PAGDALUMAT matamis na ngiti.
PANITIKAN Sa pamamagitan ng panitikan naihayag na ng
mga kababaihan ang kalipunan ng kanilang
Ang panitikan ay sumasalamin sa mga
paniniwala, lakas sa mundo ng kalalakihan.
pangyayari sa buhay ng tao na inilalapat sa mga
akdang lathalaing makabuluhan. Simone De Beauvoir
TEORYA “Walang esensyal na kalikasan na tutukoy sa
kababaihan.”
May iba’t ibang teorya na bumubuo sa
panitikan. Mga teorya na maaaring makita sa mga Unknown
akda, ito ay tumutukoy sa layuning iparating ng
awtor, kanyang saloobin, at maging kanyang mga ”Ang babae ay hindi ipinanganak na babae, siya ay
imahinasyon. nagiging babae.”
Isang malawak na hawak ngunit naayos at Ipakita ang karanasan ng isang lipi ng tao
pinasimpleng imahe o ideya ng isang partikular na na siyang masasalamin sa kasaysayan at bahagi ng
uri ng tao o bagay. kaniyang pagkahubog.
Halimbawa: HALIMBAWA:
Isang uri ng kritisismong pampanitikan na Binibigyang pansin ng pananaw na ito ang mga
sumisiyasat sa pinagmulan ng isang sinaunang umiiral sa tunggalian ng:
panitikan o teksto.
➢ tao laban sa sarili
✓ Maunawaan ang “daigdig sa likod” ng ➢ tao laban sa ibang tao
tekstong ito. ➢ tao laban sa lipunan
➢ tao laban sa kalikasan
Ang historikal na pananaw ay ginagamit upang
siyasatin ang mga pinagmulang historikal ng teksto. Reyes (1992)
Ang teoryang tinatalakay ang kultura bilang ✓ Dahil sa kalayaang ito, ang tao ay
salamin ng lipunan at mabilis itong sumasabay sa responsible sa anumang maaaring
pagbabago dahil sa globalisasyon. kahinatnan o maging resulta ang kaniyang
ginawang pagpili.
✓ Nagsulputan ang mga gawaing may
makabagong dulog at napalitan ang dating Ang eksistens ay laging partikular sa isang
nakasanayan. Nakapaloob sa kulturang ito indibidwal. Ang eksistens ay nakatuon lamang sa
ang musika, panoorin, kasuotan, inumin, at problema ng eksistens mismo o ng isang pagiging
gadgets. nilalang.
HALIMBAWA:
FORMALISMO
POST-ISTRUKTURALISMO
Jacques Derrida