PSYCHOLOGIA POZNAWCZA STOSOWANA

Spis treści
PSYCHOFIZYKA.............................................................................................................................................. 1
NIEŚWIADOMOŚĆ.......................................................................................................................................... 5
STRES INFORMACYJNY................................................................................................................................... 5
KATEGORYZACJA......................................................................................................................................... 11
WYOBRAŻENIA............................................................................................................................................ 13
JĘZYK........................................................................................................................................................... 18
PROCESY PAMIĘCIOWE................................................................................................................................ 19
SZTUCZNA INTELIGENCJA............................................................................................................................. 28

Psychofizyka

Okno jednoczesności
Doświadczenie dotyczące tego zjawiska polega na nałożeniu OB słuchawek, po czym do każdego ucha nadajemy
krótko trwające dźwięki. Każdy z dobranych bodźców akustycznych powinien trwać tylko 0,001 sekundy. Dźwięk
puszczamy jednocześnie, a OB nie słyszy dwóch dźwięków w obu uszach, ale jeden dźwięk „w głowie”, bo informacja
akustyczna zlewa się w jeden pojedynczy dźwięk i jest to tzw. fuzja brzęku. Obiektywna różnica czasowa nie
wystarcza, aby usłyszeć dwa dźwięki. To, co jest obiektywnie niejednoczesne, pojawia się subiektywnie jako jedno
wydarzenie, czyli w stosunku do obu tych bodźców akustycznych znajdujemy się w obrębie „okna jednoczesności”.
Zwężenie okna jednoczesności przez ćwiczenia jest niemożliwe, bo wiąże się z mechanizmami naszego mózgu o ściśle
określonych granicach. Jednoczesność w naszym przeżywaniu czasowym jest pojęciem względnym i zależy od rodzaju
bodźca. Odstęp czasu, poniżej którego dwa bodźce są odbierane, jako jedno wydarzenie to: dla zmysłu słuchu
0,003 sekundy, dla dotyku 0,01 sekundy, a dla wzroku 0,02-0,03 sekundy. To, że czasowa zdolność rozróżniania w
trakcie słyszenia, dotyku i widzenia jest tak odmienna, zależy od właściwości samych zmysłów. W przypadku wzroku
przemiana energii świetlnej w impulsy rozumiane przez mózg, opiera się na stosunkowo powolnym procesie
chemicznym, natomiast przemiana energii akustycznej w impulsy nerwowe przebiega szybciej.
Możemy też prosić OB o wskazanie, w jakiej kolejności nastąpiły dwa odrębne bodźce. Identyfikację wydarzeń,
związaną z określeniem, co nastąpiło jako pierwsze, a co jako drugie, możemy mierzyć za pomocą progu rozpoznania
następstwa czasowego. Jest to uwarunkowane procesami przebiegającymi w mózgu i trwa 0,03-0,04 sekundy. (taka
sama wartość dla wszystkich zmysłów!)
W skrócie: Okno jednoczesności to czas, poniżej którego dwa obiektywnie oddzielne bodźce są subiektywnie
odbierane, jako jedno wydarzenie. W zależności od zmysłu czas ten jest różny (słuch-0,003 sek, dotyk-0,01 sek, wzrok-
0,03 sek).

Minimalne czasy reakcji prostych i złożonych

Reakcje proste – na jeden określony sygnał następuje jedna przyporządkowana mu reakcja np. rozpoczęcie biegu,
naciśnięcie na pedał gazu.
Czas prostej reakcji na bodziec akustyczny: średnio 0,13 sek, minimalny czas reakcji to 0,1 sekundy
Czas prostej reakcji na bodziec optyczny: średnio 0,17 sek, minimalnie 0,15 sekundy
Na określony sygnał można zareagować dowolnie powoli, ale nie dowolnie szybko. W kierunku czasów krótszych
istnieje granica absolutna, której nie sposób przekroczyć. Ta granica czasowa stanowi barierę biologiczną i jest
wyznaczona przez procesy przebiegające w naszych narządach zmysłów, w mózgu i mięśniach.
Reakcje złożone – związek między bodźcem a reakcją jest zmienny i może przybrać dowolny stopień złożoności np.
naciśnięcie jednego z dwóch różnych klawiszy w zależności od bodźca (musimy wybrać, który klawisz należy nacisnąć,
dlatego reakcje te są nazywane również reakcjami z wyboru)
Czas reakcji złożonej to czas reakcji prostej + czas potrzebny na dokonanie wyboru.
Na decyzję (wybór) potrzebujemy 0,07 sekundy (przy dwóch możliwościach wyboru). Dodatkowa możliwość wyboru
wymaga wydłużenia czasu tylko o 0,035 sek. Procesy decydowania są niezależne od sposobu, w jaki informacja
dociera do mózgu.
W skrócie: Minimalny czas reakcji prostej na bodziec akustyczny to 0,1 sekundy, a na bodziec optyczny 0,15 sekundy.
Reakcje złożone wymagają od nas podjęcia decyzji, na co przy dwóch możliwościach wyboru dodatkowo
potrzebujemy 0,07 sekundy.

Horyzont jednoczesności
Na początku warto wspomnieć, że: (1) prędkość rozchodzenia się dźwięku to 330m/s, natomiast prędkość
rozchodzenia się światła to 300 000 000 m/s. (2) przetwarzanie bodźców słuchowych na mowę mózgu zachodzi
szybciej, niż w wypadku zmysłu wzroku
Horyzont jednoczesności to wartość określająca jaka musi być odległość przedmiotu, aby wychodzący z niego
dźwięk i sygnał świetlny docierały jednocześnie do mózgu. Wartość ta może się różnić u każdego z nas (jest liczona
na podstawie czasu reakcji prostych, które u każdego mogą być inne), uśredniona liczba to ok. 10 metrów. Oznacza
to, że sygnał dźwiękowy i sygnał świetlny dochodzą do naszego mózgu jednocześnie z odległości 10 metrów. Poniżej
10 m najpierw słyszymy dźwięk, a powyżej najpierw widzimy. Horyzont jednoczesności nie jest stały, zależy od
temperatury, im jest cieplej tym dźwięk biegnie prędzej – w lecie horyzont jednoczesności nieco się od nas oddala.
PRZYKŁAD: Podczas gry w squasha wytrawny gracz potrafi przewidzieć tor lotu piłki na podstawie dźwięku odbijającej
się piłki. Reakcja na piłkę przeciwnika związana z powolniejszą reakcją wzrokową nie jest możliwa, bo piłka jest zbyt

prędko odbijana 😊
W skrócie: Horyzont jednoczesności to odległość, z której sygnał dźwiękowy i sygnał świetlny docierają do mózgu
jednocześnie. Wartość ta zależy od temperatury.

Dotyk
Równoczesne drażnienie dwóch punktów skóry, przy określonym ich oddaleniu wywołuje wrażenie działania
pojedynczego bodźca. Gdy zwiększa się odległość między punktami drażnionymi, przy pewnej jej wielkości odczuwa
się dwa oddzielne miejsca ukłucia. Ten najmniejszy odstęp między dwoma równocześnie drażnionymi punktami
skóry, przy którym jest wrażenie dwóch oddzielnych miejsc drażnienia, nosi nazwę przestrzennego progu dotyku.
Zróżnicowanie wrażliwości dotyku ma związek z ruchliwością badanej części ciała i ich reprezentacją korową.
Tereska odnosząc się do przestrzennego progu dotyku ma w zwyczaju mówić o oszczędnym mizianiu osoby, z którą
jesteśmy w związku romantycznym. Skoro dana osoba i tak nie czuje, że dotykamy ją w dwóch miejscach

jednocześnie to nie ma sensu tego robić. 😊

Pojęcie „TERAZ” i tempo mówienia

Pojęcie „teraz” to istniejąca w mózgu granica zdolności do integracji wydarzeń następujących po sobie w odstępach
czasowych i wynosi 3 sekundy. (innymi słowy jest to czasowa granica świadomości). Obecność tego zjawiska możemy
zauważyć chociażby po sposobie mówienia. Niezależnie od języka w jakim się porozumiewamy, nasze wypowiedzi
składają się z 3 sekundowych jednostek wypowiedzi podzielonych pauzami. Trójsekundowe wypowiedzi dają nam
czas na ułożenie sobie w głowie dalszej części wypowiedzi w trakcie trwania pauz, umożliwiają przewidywanie co
dana osoba powie i ogólnie ułatwiają komunikację. Jeżeli ktoś wypowiada się bardzo powoli i jednostki wypowiedzi
się wydłużają, lub mówi zbyt szybko i nie robi nawet krótkich pauz to ciężko nam go zrozumieć, bo jego wypowiedź
nie ma pożądanego przez na trzysekundowego rytmu. Innym przykładem jest nam dobrze znana i lubiana kostka
Neckera. Jeżeli już potrafimy zobaczyć ją z dwóch różnych perspektyw to po próbie skupienia się tylko na jednej
perspektywie po ok 3 sekundach kostka się przewraca. Kolejnym przykładem są wiersze, zazwyczaj czytanie jednej
linijki wynosi ok 3 sekundy.
W skrócie: Następujące po sobie wydarzenia do granicy ok 3 sekund są scalane w jedność. Przykładami są: tempo
mówienia, wiersze i kostka Neckera.

Słuch a ergonomia
Ergonomia to nauka zajmująca się dostosowaniem stanowiska pracy do możliwości psychofizycznych człowieka.
Najczęściej występującym szkodliwym czynnikiem na stanowisku pracy są uciążliwe i niepożądane dźwięki
oddziałujące na narząd słuchu i inne zmysły. Infradźwięki to dźwięki poniżej 16 Hz, mogą je wywoływać środki
transportu i maszyny. Jeżeli jesteśmy na nie narażeni to mogę one powodować uciążliwe objawy, szczególnie jeśli
jesteśmy narażeni na ich oddziaływanie przez dłuższy okres czasu. Są to takie objawy jak nudności, bóle głowy,
osłabienie i ogólna niedyspozycja. Natomiast ultradźwięki, czyli te powyżej 20 000 Hz są wydawane przez spawarki,
zgrzewarki, urządzenia diagnostyczne i wnikają przez całą powierzchnię ciała. Szkodzą narządowi słuchu, równowagi,
krążenia i ośrodkowemu układowi nerwowemu. Funkcją ergonomii jest zwalczanie negatywnych skutków hałasu np.
poprzez stosowanie nauszników przeciwhałasowych.

Czas
Czas, czyli wielkość fizyczna określająca kolejność zdarzeń oraz odstępy między zdarzeniami zachodzącymi w tym
samym miejscu. Kiedy się czynnie coś wykonuje, czas pozornie płynie prędzej niż kiedy się jest biernie zdanym na
jakąś sytuację. Kiedy „nic innego się nie dzieje", dopiero wtedy czas jako taki dociera do naszej świadomości.

Te bodźce oraz bodziec kontrolny wykorzystano potem do doświadczenia nad oceną czasu. Najpierw prezentowano
przez 30 sekund bodziec kontrolny, a uczestniczący w doświadczeniu mieli polecenie obejrzenia go sobie w tym
czasie. Następnie pokazywano jeden z trzech bodźców również przez 30 sekund i pytano, jak długo — w porównaniu
z bodźcem kontrolnym — osoby badane "oglądały każdy wzorzec. Zgodnie z hipotezą, że myślowa treść decyduje o
subiektywnym trwaniu, okazało się, że czas zużyty na bodziec 1 został oceniony jako krótszy niż czas poświęcony
bodźcowi 2 (mniej więcej 80% tego czasu), a ten czas z kolei zdawał się krótszy od czasu oglądania bodźca 3. Zatem
zróżnicowana geometryczna złożoność wzorców powoduje, że podczas oglądania do świadomości „dochodzi” albo
mniej, albo więcej treści, według której oceniamy trwanie oglądania wzorca. Jeśli chcemy ten wynik odnieść do
czasu zwiedzania muzeum, stwierdzimy, że będzie się on nam wydawał krótszy lub dłuższy zależnie od tego, czy
oglądamy na przykład szczególnie interesujące nas obrazy impresjonistów lub ekspresjonistów, czy też stajemy
wobec obcych nam dzieł jakiegoś innego kierunku sztuki.
W skrócie: To co jest nieskomplikowane lub nudne trwa subiektywnie dłużej, niż to, co jest ciekawe lub trudne
Ruchy sakkadowe
Ruchy sakkadowe, inaczej ruchy sakadowe lub ruchy skokowe – mimowolne ruchy oka, które wykonywane są
podczas obserwowania obiektów. Także ruch oka w reakcji na pojawienie się na peryferiach pola widzenia obiektu,
który przyciąga uwagę.
Eksperyment z lusterkami – pokazywał, że nie jesteśmy w stanie w lusterku zauważyć ruchu naszych gałek ocznych.
Sakkady mogą powodować, że coś nas ominie, możemy czegoś nie zauważyć w chwili, kiedy nasze oko robi
„przeskok”.
Może się wydawać, że podczas czytania nasze oczy robią posuwiste, równomierne ruchy od lewej do prawej, ale tak
naprawdę za każdym razem wykonują drobny skok w prawo i przez pewien czas się zatrzymują na danym fragmencie
linijki i potem znowu robią przeskok. Na koniec wiersza następuje duży przeskok w lewo, do nowej linijki. Czas
trwania poszczególnych fiksacji wzroku pomiędzy drobnymi skokami wzrokowymi wynosi 0,2-0,3 sekundy.

Do zmysłu wzroku mieliśmy też doświadczenie, gdzie były dwa zdjęcia tej samej kobiety, ale na jednym miała
powiększone źrenice. W wielu badaniach wychodziło, że z większymi źrenicami kobieta wydaje się atrakcyjniejsza.
Iluzje optyczne – wykorzystywane np. w makijażu (obrysowywanie oczu – zmniejsza/zwiększa oczy), ciuchach
(pionowe paski wyszczuplają), malarstwie (głębia, rysowanie figur niemożliwych, pozornie ruszających się)

Barwy (wątpię by o to pytała, ale w ramach ciekawostki)

https://www.projektowaniegraficzne.pl/znaczenie-kolorow-w-reklamie-teoria-barw-psychologi-kolorow/ - na tym
się opierałyśmy, głównie znaczenie koloru w reklamie

W skrócie:
Czerwony – kolor krwi, pobudza do podjęcia szybkiej decyzji (napis „PROMOCJA”), żądza, miłość, namiętność,
podkreśla też zagrożenie mocno połączony z energią, dlatego też jest eksponowany przy promocji napojów
energetyzujących, gier czy sportowych samochodów.
Pomarańczowy – radość, fascynacja, determinacja, stymuluje apetyt – promuje jedzenie
Żółty – radość, szczęście, intelekt, energia, podkreśla bezpieczeństwo, jest „ciepły”
Zielony – natura, wzrost, harmonia, świeżość oraz płodność, reklamy leków, zdrowej żywności
Niebieski – morze, niebo, stabilizacja, woda, czystość, tłumi apetyt
Czarny – moc, elegancja, tajemniczość, wyszczupla, zło, śmierć, luksus

Próg różnicy i prawo Webera-Fechnera

Próg różnicy odpowiada zdolności spostrzegania różnicy między bodźcami. Zbyt małe różnice nie są spostrzegane,
przez co porównywane obiekty wydają się takie same. Na przykład wszystkie opakowania tego samego produktu
wydają się przecież takie same, zawsze jednak są nieznaczne różnice w ich kształcie i kolorze. Podobnie, występujące
różnice w smaku, zapachu czy konsystencji tego samego produktu są niedostrzegane. Do pomiaru progu różnicy
wykorzystuje się pojęcie ledwo dostrzegalnej różnicy, nazywanej też skrótowo JND (od angielskiego: just noticeable
difference). Odpowiada ono takiej różnicy między bodźcami, która już może zostać dostrzeżona. Wykorzystując to
sformułował pierwsze w psychologii prawo nazwane jego imieniem.

Prawo Webera-Fechnera - prawo wyrażające relację pomiędzy fizyczną miarą bodźca a reakcją zmysłów, np. wzroku,
słuchu, węchu czy poczucia temperatury (siła wrażenia). Jest to prawo fenomenologiczne, będące wynikiem wielu
obserwacji praktycznych i znajdujące wiele zastosowań technicznych.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Prawo_Webera-Fechnera (tam jest wzór jakby ktoś chciał)

Przykłady zastosowania:
 konsument zauważy różnicę między stugramową porcją frytek, a taką, która jest o 2,5 grama lżejsza.
Natomiast półkilogramową porcję jabłek można „odchudzić" aż o 10 g, a konsument tej różnicy nie będzie w
stanie dostrzec.

Prawo Webera zawiera w sobie możliwości zwiększania owego zysku. Możliwości te bywają rzeczywiście
wykorzystywane w praktyce marketingowej. Dokonuje się tego na dwa sposoby:
 Pierwsza strategia - zwiększania wymiaru produktu (upsizing) - polega na takim dodawaniu ilości bodźca,
aby konsument zauważył różnicę. Z uwagi na ekonomię produkcji chodzi jednak o to, żeby owa dodana
wielkość nie przekraczała bardzo progu różnicy.
 Druga strategia marketingowa – zmniejszania wymiaru produktu (downsizing) - odnosi się do obniżania
kosztów produkcji przy jednoczesnym utrzymaniu tej samej ceny produktu. Prawo Webera jest tu
wykorzystywane w ten sposób, że zmniejsza się wielkość bodźca, ale tylko o tyle, żeby konsument nie
zauważył różnicy - nie może w związku z tym przekroczyć ona stałej wielkości k.
 Ciekawym wypadkiem wykorzystania tej strategii była zmiana w rozkładzie foteli dla pasażerów w
samolotach linii lotniczych „United Airlines". Chodziło o to, aby nie zwiększać ceny biletów w związku z
dużym wzrostem ceny paliwa. W tym celu zmniejszono szerokość foteli o 3,3 centymetry oraz odległość
między rzędami miejsc w samolocie - o 5,1 centymetrów. Zmiany te nie były zauważone przez pasażerów -
można więc powiedzieć, że nie zmienił się ich komfort podróżowania - pozwoliły natomiast na zwiększenie
liczby miejsc w samolocie i tym samym liczby przewożonych pasażerów.
Trzeba jednak dodać, że czasami strategia ta jest stosowana ze stratą dla konsumentów. Producent
zmniejsza na przykład masę towaru bez zmiany wielkości opakowania i naturalnie bez zmiany ceny.

Nieświadomość

Stres informacyjny

Obecna sytuacja środowiska informacyjnego człowieka przypomina sytuację jego środowiska naturalnego.
Możemy zaobserwować skrajny brak dbałości o oba środowiska, co skutkuje ich „zanieczyszczeniem”. Ryszard
Tadeusiewicz zaproponował pojęcia smogu informacyjnego oraz mgły informacyjnej. W ten sposób autor
porównuje nadmiar i niską wartość informacji do informacyjnego smogu, przypisując mu tym samym zgubne
cechy, takie jak duszący nadmiar informacji będący „produktem ubocznym upowszechniania i rozproszenia
procesów wytwarzania, gromadzenia, przetwarzania i przesyłanie informacji. Podobna metaforyka towarzyszy
pojęciu mgły informacyjnej. Jak pisze autor: „Mgła to kropelki wody – substancji niezbędnej do życia i w
typowych warunkach przyjaznej ludziom. Źródłem zła w mgle nie jest więc jej skład lub jej zawartość – ale fakt
niesłychanego rozdrobnienia kropelek wody oraz fakt ich wszechobecności. Ta sama ilość wody zebranej razem,
w jednym miejscu, uporządkowanej – nie stanowi żadnego problemu. Rozpylona w postaci mgły – poraża i dusi.
Odnosząc tę charakterystykę do środowiska informacyjnego (zwłaszcza Internetu) mgłę informacyjną tworzy
ogromna ilość rozdrobnionej i rozrzuconej, a co najgorsze, nieustrukturyzowanej informacji. Wielość źródeł
informacji, ich rozproszenie oraz dyskusyjna wartość informacji pochodzących z tych źródeł sprawia, iż
środowisko informacyjne człowieka przestaje być mu przyjazne

Skutkiem natłoku informacyjnego jest zjawisko psychiczne zwane przeciążeniem informacyjnym, które może
powodować zaburzenia w systemie oceny informacji.

Samo zjawisko przeciążenia informacyjnego jest postrzegane jako „symptom wieku wielkich technologii
informacyjnych”, rodzaj stresu informacyjnego

definicję terminu „przeciążenie informacyjne” – stres spowodowany/wywołany poprzez recepcję większej ilości
informacji niż jest konieczna do podjęcia decyzji (lub która może być zrozumiana i przyswojona bądź odebrana) za ich
pomocą w określonym czasie (praktyka zarządzania informacją). Za przyczyny przeciążenia/przeładowania
informacyjnego można uznać:

• gwałtowny wzrost liczby produkowanych nowych informacji;

• ogromną łatwość powielania i przekazywania informacji przez Internet;

• wzrost pojemności istniejących kanałów przekazu informacji;

• wzrost znaczenia informacji historycznych;

• sprzeczność i niedokładność dostępnych informacji;

• niską świadomość informacyjną nadawców i odbiorców informacji;

• brak efektywnych metod porównywania i przetwarzania różnych rodzajów informacji;

• fragmentaryzację informacji.

Domknięcie

Potrzeba domknięcia manifestuje się w dwóch mechanizmach – „chwytaniu” (seize) informacji oraz „zamrażaniu”
(freeze) uchwyconej informacji w posiadanych przez jednostkę strukturach poznawczych.

Mechanizm chwytania jest odpowiedzialny za wybór pierwszej opinii, która wydaje się tłumaczyć niejednoznaczną
sytuację, w jakiej znajduje się jednostka, bez zwracania uwagi na jej jakość. Sądy tego typu są wydawane szybko.
Wybierane są te najłatwiej dostępne, podzielane przez autorytet ważny dla jednostki lub zbieżne z posiadanymi
przez jednostkę opiniami.

Drugi z mechanizmów, „zamrażanie”, jest odpowiedzialny za bardzo szybkie włączanie w ten sposób uzyskanych
danych do istniejących struktur wiedzy. Dzięki temu stają się one odporne na zmianę, nawet gdy okazuje się, że nie
tłumaczą dobrze sytuacji lub gdy pojawiają się nowe informacje, które podważają początkowe sądy (Kruglanski,
Webster, 1996).

Oba mechanizmy wzbudzają tendencję do ograniczania zakresu przetwarzanych informacji, generowania mniejszej
ilości hipotez tłumaczących sytuację, w jakiej znalazła się jednostka (Kossowska, 2005). Należy zauważyć, że samo
pojęcie nie jest związane z brakiem lub deficytem. Czasem szybkie uzyskanie opinii dla jednostki jest korzystne.
Z drugiej strony, niekiedy taka tendencja może nie być dobrą strategią zachowania – szczególnie gdy należy wybrać
rozwiązanie najlepsze z możliwych. Wtedy ograniczenie poznawczych możliwości przez tę motywację może
prowadzić do podejmowania błędnych

W realiach polskiej szkoły badania potrzeby domknięcia przeprowadziła Kossowska (Kossowska, 2005). Brała pod
uwagę, oprócz potrzeby domknięcia, inteligencję uczniów mierzoną Testem Matryc Raven w wersji standardowej,
strategie przetwarzania poznawczego, samokontrolę (jeden z komponentów stylów ucznia się) oraz opinię
nauczyciela o uczniu.

W oczach nauczycieli dobry uczeń to taki, który spełnia wymagania stawiane mu przez szkołę w zakresie wyników
oraz odpowiedniego zachowania. Wysoki poziom potrzeby domknięcia, który charakteryzuje się dążeniem do
pewności, porządku, przewidywalności, powinien prowadzić ucznia do szybkiego zgadzania się z wiedzą
przekazywaną mu przez autorytet (nauczyciela). Należy jednak zauważyć, że nauczyciele różnią się w ocenie, jaki
uczeń jest uczniem dobrym.

W szkołach uznawanych za „dobre” dobry uczeń to osoba inteligentna i głęboko przetwarzająca informacje.
W szkołach słabych ocena ucznia jako dobrego była zwykle pragmatyczna, wiązała się raczej ze zmiennymi
motywacyjnymi, przy równoczesnym niskim poziomie przetwarzania informacji (Kossowska, Bukowski, 2003).

W szkołach „dobrych” możemy spodziewać się negatywnego wpływu potrzeby domknięcia. Prowadzi ona uczniów
do stosowania płytkich strategii przetwarzania informacji, wzbudza tendencję do znalezienia szybkiej odpowiedzi,
nawet niskiej jakości. Zatem można się spodziewać, że osoby o wysokiej potrzebie domknięcia (w porównaniu z tymi
o niskiej), nie będą uzyskiwać stabilnych rezultatów, więc nie będą oceniane lepiej niż inne.
 Badania przeprowadzone przez autorkę na 56 uczniach klas trzecich w krakowskich liceach (średni wiek wynosił
17,3), postrzeganych jako „dobre” szkoły, potwierdziły jej założenia dotyczące wpływu potrzeby domknięcia na
zakwalifikowanie przez nauczyciela ucznia do kategorii „dobry uczeń”.

Według autorki oznacza to, że osoba o niskiej potrzebie domknięcia może rozwiązywać trudniejsze problemy
intelektualne, ponieważ dzięki unikaniu domknięcia ma większe możliwości wyboru najlepszych rozwiązań. Ważne
jest także elastycznie dopasowywanie informacji do kontekstu.

Natomiast osoby o wysokiej potrzebie domknięcia prezentują pragmatyczne podejście do uczenia się przy niskim
zaangażowaniu w czynności intelektualne. Takie zachowanie czyni wiedzę niepodatną na zmiany, powoduje
zatrzymanie się na pierwszym możliwym rozwiązaniu. Tacy uczniowie mogą sprawnie korzystać z wyuczonych treści,
ale zmiana kontekstu sprawia problemy w zastosowaniu wiedzy do sprawnego działania (Kossowska, 2005).

Multitasking

Wielozadaniowość to mit?

Jednoczesne czytanie książki i słuchanie radia, rozmawianie przez telefon i gotowanie, oglądanie filmu
i jedzenie – wykonywanie wielu zadań w tym samym czasie to dziś powszechne zjawisko. Podobnie jak
i widok kierowców rozmawiających przez telefon czy kobiet robiących makijaż w trakcie jazdy. Jak wynika
z badań, takie zachowania mogą przynieść katastrofalne skutki. David L. Strayer i współpracownicy na
łamach „Human Factor” dowodzą, że rozmawianie przez telefon podczas prowadzenia samochodu jest
również niebezpieczne jak prowadzenie pod wpływem alkoholu.
Według innych badań, przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii, rozmawianie przez telefon zwiększa
prawdopodobieństwo wypadku aż czterokrotnie. Zestaw słuchawkowy nie jest żadnym rozwiązaniem –
nie chodzi tylko o trzymanie rąk na kierownicy, a o angażującą rozmowę, która wywołuje zjawisko
nazywane „ślepotą z nieuwagi”.

Generacja wielozadaniowa

Multitasking, czyli wielozadaniowość, to termin, który wręcz przylgnął do współczesności. Po raz pierwszy
użyto go w 1965 roku w IBM do opisu właściwości wyprodukowanego przez firmę komputera. Warto
wiedzieć, że – wbrew powszechnemu przekonaniu – systemy operacyjne w komputerach, nawet tych
współczesnych, nie wykonują w jednym czasie wielu zadań.
W danej chwili korzystają w pełni z poszczególnej części rdzenia procesora. Zamiast uczyć się od
komputerów, jak najlepiej wykorzystywać swoje zasoby, próbujemy za wszelką cenę przezwyciężyć własne
ograniczenia.

Umiejętność równoległego przetwarzania wielu informacji – kolejny mit?

W wielu badaniach dowiedziono, że wielozadaniowość to jedynie złudzenie. Najlepszym przykładem są

badania naukowców z Kansas State University. Lori Bergen, Tom Grimes oraz Deborah Potter dowiedli, że
duże nagromadzenie bodźców we współczesnych przekazach telewizyjnych może utrudnić ich zapamiętanie
i zrozumienie.
Naukowcy przeprowadzili serię eksperymentów, w czasie których badani oglądali wiadomości telewizyjne
przygotowane przez stację CNN, a następnie odpowiadali na pytania dotyczące ich treści. Przy czym
stworzono dwa środowiska eksperymentalne: pierwsza grupa oglądała typowe wiadomości typu headline
news, zawierające dodatkowe paski informacyjne i obrazy, zaś druga grupa – przekaz, w którym
wykadrowany był jedynie prezenter.
W pierwszym przypadku zapamiętano istotnie mniej informacji, średnio o 10 proc. Problemy z odbiorem
przekazu pojawiały się zwłaszcza wtedy, gdy przekazywane treści należały do różnych kategorii
informacyjnych (np. aktualności polityczne na pasku plus informacje graficzne o pogodzie). Eksperyment
Grimesa i współpracowników dowiódł, że umiejętność równoległego przetwarzania wielu informacji jest
mitem.
Permanentny stan rozproszonej uwagi

Pełne skupienie uwagi na informacjach pochodzących z różnych źródeł czy też wykonywanie kilku
czynności jednocześnie jest dla mózgu praktycznie niemożliwe, ponieważ ma on trudności z szybkim
i ciągłym przełączaniem się na inne tryby działania. Podobnie jak komputery nie radzimy sobie z nagłym
przerwaniem danej czynności i szybkim restartem. Mało tego, czas wykonywania kilku zadań jednocześnie
znacznie się wydłuża i towarzyszą mu efekty uboczne – różnego rodzaju błędy poznawcze.
Ciekawy eksperyment przeprowadzili badacze z Harvard University, Daniel J. Simons i Christopher F.
Chabris. Grupie badanych pokazali film, którego bohaterowie przekazywali sobie piłkę. Oglądający mieli za
zadanie zliczyć, ile razy powtarza się ta czynność. W film wmontowano scenę, w której przewija się osoba
przebrana za goryla (scena trwa 9 sekund). Większość badanych zapytana po seansie, czy zauważyła coś
niezwykłego, odpowiedziała, że… nie.
Nasza uwaga jest zatem bardzo selektywna, a wykonywanie dwóch zadań jednocześnie – mało efektywne.
Można zaryzykować stwierdzenie, że naturalny stan umysłu człowieka żyjącego w zachodniej kulturze to
rozproszona uwaga, powierzchowna analiza, uboższe rozumienie treści.

Nowe technologie a efektywność pracy

Dlaczego wymaga się od nas wielozadaniowości, choć wiemy, że jest to mało produktywny sposób
działania? Prof. Stephen Payne z University of Bath twierdzi, że rozpraszamy się, bo gdy wykonujemy
trudną i zarazem ważną czynność, chcemy się natychmiast nagrodzić i uprzyjemnić sobie ten czas.
Potwierdza to wspomniana już Linda Stone, która w artykule opublikowanym na łamach „Harvard Business
Review” (2007) w trafny sposób opisuje kondycję współczesnego człowieka: ma on non stop wytężoną
uwagę, zawsze chce być w centrum wydarzeń, boi się, że cokolwiek może mu umknąć. To dlatego
pracujemy przy dźwiękach płynących z włączonego telewizora czy sprawdzamy aktualności na Facebooku.
Niestety, nie wpływa to pozytywnie na jakość pracy. Jak wynika z badań przeprowadzonych w 2010 r.
Reynol Junco z Lock Heaven University i Shelia R. Cotten z University of Alabama w Birmingham,
studenci korzystający podczas nauki z Facebooka lub piszący SMS-y, mieli gorsze wyniki niż ich
rówieśnicy, których nie rozpraszały technologiczne nowinki.

Czy wielozadaniowości można się jednak nauczyć?

Eksperymenty przeprowadzone z użyciem neuroobrazowania przez australijskiego neuropsychologa Paula

E. Duxa oraz jego współpracowników wyraźnie wskazują, że na nic zda się nawet intensywny treningu
mózgu – nie sposób wykonywać dobrze dwóch zadań jednocześnie (jeśli wymagają one uwagi). Co innego,
gdy jedno z zadań wykonujemy biegle, wręcz automatycznie – wtedy możemy pozwolić sobie na robienie
czegoś równolegle.
Z kolei Monica Luciana, profesor psychologii na University of Minnesota, jeśli daje jakiekolwiek nadzieje,
to tylko młodym ludziom. Badaczka dowiodła, że zdolność mózgu do kategoryzacji konkurencyjnych
informacji rozwija się do 16 – 17 roku życia. Pozostaje jednak pytanie, czy takie kompetencje
rzeczywiście powinny być rozwijane u dzieci?

Jak walczyć z dystraktorami?

Jednocześnie powstają kolejne techniki, które mają pomóc w radzeniu sobie z dystraktorami, odwracającymi
uwagę od tego, co rzeczywiście ważne w danym momencie. Jedną z nich jest technika Pomodoro. Zgodnie
z nią zasoby czasowe dzielimy na 25-minutowe interwały. W tym czasie koncentrujemy się wyłącznie na
jednym zadaniu i eliminujemy wszelkie „rozpraszacze”. Dopiero po upływie 25 minut rozpoczynamy
kolejne zadanie, poprzedzając je krótką przerwą.
Należy też pogodzić się z tym, że człowiek ma ograniczone możliwości zapamiętywania informacji. W tej
sytuacji warto skorzystać z technik zapamiętywania danych proponowanych przez psychologów. Przykład?
Żeby zapamiętać numer telefonu, 9-cyfrowy ciąg najlepiej podzielić na 3 zestawy po 3 cyfry. To odkrycie
zawdzięczamy George’owi Millerowi z Harvard University, który w badaniach z 1956 r. wykazał, że liczba
informacji, które człowiek jest w stanie bezpośrednio wynosi ok. 7 (±2). Wiąże się to z ograniczeniem
naszej pamięci krótkotrwałej.
Lepiej nauczyć się dobrego zarządzania czasem, planowania zadań oraz ćwiczyć silną wolę i samokontrolę
niż walczyć z ograniczeniami umysłu. Bo ta walka, przynajmniej, jeśli chodzi o wielozadaniowość, wydaje
się z góry skazana na niepowodzenie.

Rozgrzanie poznawcze

Przeciążenie poznawcze może skutkować dwoma zjawiskami: zmęczeniem psychicznym i rozgrzaniem poznawczym.
Decydujące przy tym są dwa czynniki: czas trwania przeciążenia poznawczego (w początkowej fazie dociążania
następuje rozgrzanie, a w miarę kontynuowania aktywności poznawczej – zmęczenie) oraz trudność zadania. W
literaturze przedmiotu nie udało nam się znaleźć jednoznacznej definicji rozgrzania poznawczego. Spotkać można
definicje operacyjne, na przykład taką w której uważa, się, że o stanie rozgrzania poznawczego można mówić, gdy w
konsekwencji przeciążenia systemu poznawczego poziom wykonania zadania ulega podniesieniu w grupie kontrolnej,
najprawdopodobniej w następstwie czasowego wzrostu dostępności zasobów. Można przyjąć, że rozgrzanie
poznawcze jest stanem, w którym procesy poznawcze są w stanie podwyższonej gotowości do spełniania swoich
funkcji. Przeprowadzono eksperyment, w którym badano zależność efektu rozgrzania poznawczego a podatności na
dezinformacje. Efekt dezinformacji jest zjawiskiem polegającym na włączaniu przez świadka pewnego zdarzenia do
relacji o nim elementów niezgodnych z jego przebiegiem, pochodzących z innych źródeł niż to zdarzenie. W typowej
klasycznej procedurze eksperymentalnej badającej to zjawisko osoby badane oglądają np. jakiś film, następnie
czytają tekst, który w grupie eksperymentalnej zawiera szczegół y niezgodne z oryginałem, a następnie wykonują test
pamięci materiału oryginalnego. W ogromnej liczbie badań, wielokrotnie wystąpił efekt dezinformacji polegający na
tym, że osoby z grupy eksperymentalnej uzyskują gorsze wyniki od osób z grupy kontrolnej, udzielając odpowiedzi
zgodnych z dezinformacją, a nie z materiałem oryginalnym - filmem. Badania nad efektem dezinformacji są
prowadzone bardzo intensywnie, z uwagi na ich związek z sądową psychologią a dokładniej mówiąc – z jakością
zeznań świadków naocznych. W realnym życiu bowiem jest możliwe, że osoba będąca naocznym świadkiem
przestępstwa, zanim o nim zezna policji czy w sądzie, odbiera różne docierające do niej i niekoniecznie prawdziwe
informacje na temat tego zdarzenia. W takich sytuacjach trzeba się liczyć z obniżoną jakością zeznań. W
eksperymencie Stawialiśmy tezę, że rozgrzanie poznawcze będzie zwiększać podatność na dezinformacje.
Wprowadzenie osoby badanej w stan rozgrzania powinno bowiem spowodować, ogólnie mówiąc, wzrost mobilizacji
systemu poznawczego, wzmożonść, gotowość do odbioru informacji. Manifestować się to powinno między innymi
wzrostem gotowości poznawczej do odbioru i kodowania napływających informacji. w przypadku osób z grupy
niedezinformowanej rozgrzewanej powinno to znaleźć odzwierciedlenie w poprawniejszym, w porównaniu z
uczestnikami z grupy niedezinformowanej nierozgrzewanej, poziomem wykonania testu pamięci. Powinno tak być
wskutek spowodowanego rozgrzaniem wzrostu koncentracji na odbiorze materiału następczego (nie zawierającego
dezinformacji w tej grupie) u osób rozgrzewanych w porównaniu z nierozgrzewanymi. Oczekiwaliśmy też, że
rozgrzanie poznawcze pogorszy wyniki w tekście pamięci osobom dezinformowanym, w porównaniu z osobami
dezinformowanymi nierozgrzewanymi. Innymi słowy, spodziewamy się si#, &e rozgrzanie zwiększa podatność!" Na
dezinformacje#. Powinno dziać" si# tak, dlatego, &e, zgodnie z tym, co napisano powyżej, należ- &y oczekiwać", i&
jednym ze skutków rozgrzania poznawczego będzie większa otwarto!" Systemu poznawczego na odbiór informacji –
w tym przypadku dezinformacji. Ponieważ& badani będący rozgrzani poznawczo w momencie wystawienia ich na
działanie dezinformacji (poniżej opis procedury), zatem powinni ulega" jej bardziej ni& osoby nierozgrzane. Możliwe
by o równie&, i& rozgrzanie poznawcze osób dezinformowanych spowoduje efekt odwrotny – wskutek mobilizacji
systemu poznawczego nastąpi nie tylko wzrost detekcji zawartej w materiale następczym dezinformacji, lecz także
zwiększenie możliwości wychwycenia rozbieżności między materia em oryginalnym a następczym. Skutkowa oby to
spadkiem podatności na dezinformacje#. W eksperymencie można było postawić dwie alternatywne hipotezy: w
myśl pierwszej rozgrzanie poznawcze zwiększa podatność na dezinformację, w myśl drugiej – zmniejsza.

Eksperyment odbywał się w kilkuosobowych grupach. Na początku uczestnikom zaprezentowano materia oryginalny
(w postaci półtoraminutowego nagrania będącego rzekomo fragmentem wypowiedzi na temat reformy w
szkolnictwie), poprzedzony prośbą o jego uważne wysłuchanie. W kolejnym etapie osoby z grup eksperymentalnych
zostały poddane procedurze dociążania systemu poznawczego przez wykonywanie działań na liczbach. W celu
zachowania we wszystkich warunkach takich samych odstępów czasowych między ekspozycją$ materia u
oryginalnego i materiału następczego, osoby z grupy kontrolnej, niedociążane poznawczo, wypełniały serię
kwestionariuszy niezwiązanych z celem badania. Osobom z grup dociążanych poznawczo, oprócz instrukcji
dotyczącej przebiegu zadania dociążającego widniejącej na monitorze komputera, eksperymentator udziela krótkiej
informacji na temat czasu trwania zadania i sposobu wykonywania działań. Podkreśla takie, i& wi#kszo!" Działań jest
trudna do wykonania, w związku, z czym osoby badane mogą$ nie zdążyć ich policzy", co jest normalne i nie powinny
si# z tego powodu denerwować". Eksperymentator zaznacza, że liczy się nie sam wynik, ale przede wszystkim to,
&żeby uczestnicy przez ca y czas trwania zadania starali si# intensywnie liczy", nawet jedliby im si# zdawaj o, &e nie
dadzą$ rady wykona" działania w wyznaczonym czasie. Zabieg taki by podyktowany doświadczeniem z poprzednich
bada' z zastosowaniem wspomnianego narzędzia doci$&aj$cego (por. Szpitalak i Wierzcho', 2008; Eksperyment I),
kiedy na 69 osób badanych a& 8 (co stanowi ponad 11,5% próby) zrezygnowa o z dalszego udzia u w badaniu, nie
mogąc sobie poradzi" z trudnościom zadania. Następnie osoby badane były proszone o przeczytanie opisu nagrania,
którego wysłuchali na początku badania, z tym że opis ten posiadał nie zgodne z nagraniem informacje, , po czym
rozwiązywały test końcowy pamięci, w którym musieli dopowiadać na pytania dotyczące właśnie tego nagrania

Osoby rozgrzane okazały się mniej podatne na dezinformację od osób nierozgrzewanych. Ponieważ jest bardzo mało
prawdopodobne, by rozgrzanie skutkowało gorszym kodowaniem informacji następczej, możliwym wyjaśnieniem
może być założenie, że rozgrzanie polepsza dostęp do informacji oryginalnej lub zwiększa refleksyjność osób
badanych, co skutkuje trafniejszym rozpoznawaniem i rozróżnianiem informacji prawidłowych (czyli tych zawartych
w nagraniu) i błędnych (zamieszczonych jedynie w materiale następczym – opisie nagrania ). Jest zatem możliwe, że
osoby rozgrzane, postawione w obliczu zadania eksperymentalnego, dokonały staranniejszego przeszukania swej
pamięci, odnajdując w niej zapisy związane z informacją oryginalną. Jest też możliwe, że rozgrzanie samo w sobie
polepsza funkcjonowanie pamięci. Duża część osób rozgrzanych, dysponując lepszą pamięcią oryginału, mogła
odpowiedzieć zgodnie z nim, nawet jeśli zauważyły a i zapamiętały dezinformację.

Potwierdzona została hipoteza konkurencyjna, mówiąca, że rozgrzanie poznawcze zmniejsza podatność na

dezinformację.

Zwrot ikoniczny

iconic turn- tendencja uwypuklająca znaczenie obrazu [dodać do prezentacji]

Określenie to jest tworem Gottfieda Boehma jednego z najważniejszych niemieckich myślicieli zajmujących
się problematyką obrazu. Jego najważniejsze teksty to antologie „O obrazach i widzeniu”. Głównymi
punktami w teorii obrazu Boehma są widzenie, patrzenie, przeglądanie się i próba zwerbalizowania tych
aktów ponad sztywnymi dyscyplinarnymi podziałami nauki. Podstawowy problem przez niego
podejmowany jest to w jaki sposób obrazy generują odmienny od językowego, czyli ikoniczny sens. Zwrot
ikoniczny jest reakcją na zwrot lingwistyczny ogłoszony pod koniec lat 60 XXw przez Richarda Rorty’ego,
który zakładał, że wszelkie poznanie możliwe jest w języku i poprzez język. Wg. Boehma „zwrot ikoniczny
argumentuje iż ludzka zdolność obrazowania musi odstawić język, aby móc do niego dotrzeć”.
Współczesny Świat jest zdominowany przez komunikację wizualną, kulturę wizualną inaczej ikonologię,
gdzie obraz należy rozumieć w dwojaki sposób: jako obraz mentalny (ulokowany w ludzkiej pamięci) jak i
obraz medialny (fotograficzny, telewizyjny, internetowy, reklamowy). Traktowanie kultury, społeczeństwa
jako tekstu, zastępowane jest wizualnością. Ma miejsce proces „postmodernizacji” oparty na
rozpowszechnianiu telewizji satelitarnej i Internetu. Obraz staje się istotnym nośnikiem znaczeń, sposobem
ekspresji i środkiem komunikacji międzyludzkiej. Za pomocą obrazu popartego tekstem można skuteczniej
oddziaływać na odbiorcę komunikatu. [prezentacja obrazu z książki ;)]
Obrazy łączą ludzi, tworzą więzi społeczne, dzielą ludzi jako narzędzia sprawowania władzy i kontroli
(rasowe, płciowe podziały społeczne), manipulują świadomością, dostarczają przyjemności.
Forma wizualna to nie tylko fotografia, reklama, czy programy telewizyjne, ale też np. obiekty, budynki.
Obiekty są odbiorem społecznej struktury podobnie jak ubrania i język ciała. Wizualność więc można
dostrzec w każdym aspekcie życia społecznego. W ikoniczności chodzi o to, że wizualna „powierzchnia”
rzeczywistości społecznej nie tylko odzwierciedla jej głębię, ale właściwie ja kreuje wpływając na nasze
zachowania, myśli, światopogląd. Kultura materialna i reprezentacje ikoniczne zmieniają nasz sposób
myślenia i zachowania ( przykładem może być zrobione zdjęcie Ziemi przez Williama Andersa podczas misji
Apollo 8 wokół księżyca zatytułowane „Wschód Ziemi”, które stało się impulsem rozwoju ekologii, [zdj do
prezentacji]albo film Alberta Gorea’a na temat globalnego ocieplenia , gdzie jest scena z uwięzionym na
dryfującej krze niedźwiedziem polarnym. Film ten wszczął światową debatę nad zmianą klimatu.

Kategoryzacja

Kategoria – jest to zbiór egzemplarzy dokonany ze względu na jakąś zasadę klasyfikacyjną. Czyli na przykład możemy
powiedzieć, że my jesteśmy kategorią student, ze względu na zasadę klasyfikacyjną: uczymy się na uczelni, mamy
odpowiedni wiek, posiadamy indeksy, legitymacje itp. Żeby coś sklasyfikować, możemy wyszukać jakąś cechę w
danym przedmiocie, bądź mu ją nadać. Są to zasady arystotelesowskie tzw. Wyszukiwania i nadawania. Na przykład:
Ma 4 koła, silnik i kierownicę, więc pewnie to jest pojazd/auto lub inaczej jest to auto, więc ma 4 koła, silnik i
kierownicę.

Slajd 3 – Pojęcie, a kategoria

Tak jak kategoria jest zbiorem typowo przez nas nakreślonym, tak pojęcie jest czymś nieco bardziej abstrakcyjnym.
Pojęcie obejmuje umysłowe reprezentacje obiektów lub zbiorów obiektów. Czym to się różni? Pojęcia są dużo
bardziej zróżnicowane i łączą się ze sobą, a przede wszystkim występują bardziej w sferze mentalnej, w
przeciwieństwie do kategorii. Ptak jest pojęciem stworzonym w naszym umyśle, ponieważ jednocześnie nic nie jest
ptakiem i wszystkie skrzydlate stworzenia z piórami i dziobem są ptakami. Ciężko byłoby nam zobrazować sobie
cokolwiek, gdybyśmy używali tylko ogólnych pojęć.

Slajd 6
Teraz przejdziemy do tych nieco ciemniejszych aspektów kategoryzacji.
Dla wielu z was jest to pewnie po prostu ZŁO. I może nawet słusznie. Jednak tym razem zamiast skupiać się na
ofiarach, poświęcimy chwilkę oprawcom. W książce Simona Barona-Cohena „Teoria zła” zostało użyte takie bardzo
ładne pojęcie, a mianowicie erozja empatii. Jak wszyscy pewnie wiemy empatia to po prostu zdolność wyczuwania
stanów emocjonalnych innych ludzi oraz odpowiedniej reakcji na te stany. Chciałabym wam teraz przybliżyć myślenie
praktyczne ludzi o zerowym poziome empatii.

Slajd 7 – Schemat koła

Tutaj widzicie podział na trzy kategorie osób o empatii zero – negatywnej. Właśnie o ich procesach poznawczych
chciałabym wam po krótce opowiedzieć.
Slajd 8 - Borderline
Mamy tutaj Borderline. Jest to zaburzenie jak mówi inna nazwa „z pogranicza”, co odnosi się do faktu, że osoby z tym
zaburzeniem miewają bardzo zmienne nastroje. W jednym momencie mówią, że kogoś kochają, żeby dosłownie za
sekundę bez najmniejszego powodu powiedzieć, że go nienawidzą. Takie osoby postrzegają świat zupełnie inaczej, a
ich relacje z innymi osobami zwykle są burzliwe i dość krótkie. Dla nas dość oczywistym jest, że świat nie jest
jednoznaczny. Mamy ogrom kategorii, które pomagają nam w odróżnianiu tych niejasności. Osoba z zaburzeniem
typu B widzi świat jako bezgranicznie dobry, albo bezgranicznie zły. Nic pomiędzy. Ponieważ takiej osobie, ciężko jest
utrzymywać normalne relacje, poszukują one uwagi i zainteresowania wykorzystując odruchy zdrowych ludzi i
manipulując nimi.

Slajd 9 - Narcyz
Kolejna osoba z piramidki to Narcyz. Pewnie większość z was zna mit o Narcyzie i o tym jak zachował się on we
własnym odbiciu. Daleko się z tym nie rozminiemy. Osoba z narcystyczną osobowością, nie tylko będzie wymagała od
nas całej swojej uwagi, aprobaty, komplementów i specjalnego traktowania na najwyższym poziomie, ale co
ważniejsze, będzie sądziła, że ma do tego prawo. Jest do tego stopnia zapatrzona w siebie, że normalne ludzkie
interakcje, nie są u niej na tym samym poziomie, co u człowieka zdrowego. Jedyny „plus” osobowości narcystycznej,
to fakt, że takie osoby dopuszczają się zacznie mniejszej liczby zachowań okrutnych/agresywnych. Choć i o tym nie
można powiedzieć za wiele, ponieważ niektórzy sądzą, że narcyzm jest podstawą do narodzin seryjnego mordercy.

Slajd 10 - <3
No i ostatni już typ, mój ulubiony, bo i uważam – najciekawszy, a mianowicie, PSYCHOPATA.
Tak, teraz uśmiechając się wpędzałabym was w dysonans poznawczy, ponieważ „psychopata” jest kategorią, która
należy do tych złych i mrocznych. W zasadzie będziemy tutaj raczej używać terminu AZO. Osoba z takim zaburzeniem
przejawia dominujący wzorzec lekceważenia lub łamania praw innych, który pojawia się w dzieciństwie lub okresie
dorastania i utrzymuje się w życiu dorosłym. Takie zaburzenie cechuje się konkretnym zestawem cech osobowości,
który jest jednocześnie dość szeroki. Żeby przedstawić wam to bardziej od praktyczniej strony, w końcu stosowana,
przedstawię wam teraz dwie twarze typowego psychopaty.

Slajd 11
Po pierwsze na pewno kiedy słyszycie „psychopata” w waszych umysłach na pewno przewijają się wizerunki takich
osobowości jak Ted Bundy albo Hannibal Lecter. Jest to całkiem normalne, ponieważ to takie wizerunki zostały
przedstawione nam przez media i kulturę. Używając tego terminu spotkamy się najczęściej z bezwzględnością,
nieustraszonością, impulsywnością, pewnością siebie i nerwami ze stali. Czy jednak całkowite skupienie na celu musi
być jednoznacznie złe? Otóż okazuje się, że nie.

Slajd 12
Załóżmy sobie, że żeby być dobry w swojej dziedzinie potrzebujemy TALENTU i OSOBOWOSCI o unikatowych cechach
przydatnych akurat tutaj. I tak żeby być dobrym chirurgiem potrzeba zarówno wielu lat nauki, sprawnych rąk, ale i
umiejętności odcięcia się emocjonalnie od tego, co się dzieje. Dla dobrego psychopaty – chirurga leżąca na stole
osoba, będzie tylko splotem różnych organów i mięśni, które musi „naprawić”. Trzeba by pozbawionym skrupułów i
mieć kosmiczną wiarę w siebie. Na tę okoliczność przeprowadziłam nawet wywiad z moją krewną, która jest
chirurgiem i wszystkie przedstawione przeze mnie teraz hipotezy się potwierdziły. Wyzwania ją nijako kręcą i nie ma
czasu myśleć o tym, że to żywy człowiek, bo co to zmieni tak naprawdę? A tak podjedzie do tego skupiona i bez
nerwów. Zupełnie jakby na ten moment wyłączała swoją empatię.
To samo tyczy się maklerów giełdowych, czy innych wysoko postawionych biznesmenów. Trzeba być biegłym w
strategiach finansowych, myśleć w otwarty sposób, mieć wizje, ale przy tym nerwy ze stali. Zgodnie z wywiadem
przedstawionym w książce, pewien zarządca finansowy powiedział, że najlepsze wyniki otrzymywał w momencie,
kiedy na giełdzie panował zamęt. Wtedy inni panikowali, a on działa spokojnie i nawet w chwili strat na rynku, on
sam wychodzi na plus.
Bardzo dobrym porównaniem samej psychopatii jest porównanie jej do włącznika światła. Kojarzycie pewnie takie
włączniki z regulatorem natężenia światła. Tak to właśnie działa. Dobry psychopata nie jest bezwzględny cały czas, a
potrafi tym manipulować. Nie jest agresywny i impulsywny, a wykorzystuje te cechy, by po prostu osiągnąć swój cel.
Ponieważ mówimy dziś o kategoryzacji, warto wspomnieć, że nie różni się ona zbytnio u złego i dobrego psychopaty,
a te dwie różnią się znacznie od postrzegania świata przez zwyczajnego człowieka. Jedyna różnica pomiędzy dobrym i
złym psychopatą, która jest jednak mocno istotna, to filtr empatii, przez jaki jest w stanie spojrzeć ten dobry. Zły
psychopata patrzy tylko na swoje cele i nie jest w stanie przyjrzeć się swoim emocjom, chodzi tu przede wszystkim o
to, by odczuwał przyjemność. Nawet jeśli, jest tylko chwilowa.

Wyobrażenia

Wyobrażenie- nietrwała struktura poznawcza, nieco przypominająca spostrzeżenie, ale występuje pod
nieobecność wyobrażonego obiektu. Jest jedną z postaci poznawczej reprezentacji obiektu w umyśle

Obecnie toczą się spory związane z tym czy wyobrażenie przyjmuje tylko formy obrazowe. Ogólnie
przyjęto, że wyobrażenie to umysłowe przedstawienie przedmiotu , który przestał działać na nasze zmysły.

Człowiek tworzy wyobrażenia wtedy, gdy wykorzystuje te same procesy przetwarzania informacji, co w
postrzeganiu, ale w sytuacji, gdy bodźce wywołujące dane spostrzeżenie nie są obecne.

Wyobraźnia- zdolność umysłu do generowania wyobrażeniowych reprezentacji świata.

Neisser uważa ze jest to specyficzny stan uwagi, czyli związany jest z odgórną selekcja informacji w
przeciwieństwie do pasywnej oddolnej percepcji obiektów

Przyjmowano niegdyś, że są dwa typy wyobraźni:

• Odtwórcza- Odpowiedzialna za tworzenie wyobrażeń obiektów wcześniej spostrzeganych i dobrze

znanych np. wyobrażenie konia

• Twórcza- umożliwia tworzenie konstrukcji fantazyjnych lub „niemożliwych” np. wyobrażenie pegaza.

Obecnie uważa się, że oba rodzaje konstrukcji umysłowych uznaje się za twory tej samej zdolności do
generowania wyobrażeń a wyobraźnią twórczą nazywa się inną zdolność, umożliwiającą tworzenie nie
tylko nowych wyobrażeń, ale też nowych pojęć i innych reprezentacji poznawczych.

Wyjaśnienie jak jest możliwe tworzenie przez umysł wyobrażeniowych reprezentacji świata odnajdujemy w
konstrukcie teoretycznym zwanym obraz umysłowy.

Obrazy umysłowe- szczególna forma poznawczej reprezentacji świata cechująca się analogowym
(ciągłym) charakterem i ścisłą odpowiedniością reprezentacji w stosunku do obiektu.

Np. obraz umysłowy konia to jak gdyby wewnętrzna fotografia tego obiektu w umyśle. Lecz wielu badaczy
to twierdzenie odrzuca, ponieważ uważa, że mózg generuje wyobrażenie z głębszych struktur wiedzy
zapisanych w postaci pojęć i twierdzeń nie obrazów.

Teoria reprezentacji mentalnych Kosslyna

Wyobrażenia składają się z dwóch komponentów:

 Powierzchniowy- zawiera to, co jest dostępne w doświadczeniu wewnętrznym. Świadome i

nietrwałe doświadczenie wyobrażenia. Powstają w wyniku działania elementów głębokich
  Głębokie- zawiera to, co jest zapisane w pamięci długotrwałej. Ma charakter trwale
przechowywanego, ale niedostępnego świadomemu doświadczeniu obrazu. Koduje informacje
przestrzennie i analogowo

Ponadto wszystkie obiekty składające się na wyobrażenie maja swoja wielkość i znajdują się w pewnym
położeniu oraz w pewnej odległości względem innych. Na wyobrażeniu i jego elementach można
dokonywać takich samych operacji, jakich dokonuje się na prawdziwych obrazach: rotowanie,
powiększanie.

Właściwości wyobrażen: Przeglądanie (inspekcja) wyobrażenia, Generacja wyobrażenia, Przekształcanie

wyobrażenia, Zachowywanie wyobrażenia.

Część badaczy argumentuje ze wyobrażenia wzrokowe są kodowane w postaci reprezentacji

posiadających zarówno własności przestrzenne jak i właściwości specyficzne dla poszczególnych
modalności zmysłowych i jest to tak zwane:

Stanowisko obrazowe – w przeciwieństwie do twierdzeniowego, zakłada ze prawdziwa natura wyobrażeń

sprowadza się do tego, że są one zapisane w postaci analogowych obrazów umysłowych o dużym stopniu
przestrzennej odpowiedniości w stosunku do „oryginału”.

np. wyobrażenie konia zawiera relacje przestrzenne identyczne jak w przypadku prawdziwego konia np.
lokalizacja grzywy. Ponadto wyobrażając sobie konia odtwarzamy cześć doznań sensorycznych, chodzi o
zmysl wzroku i słuchu np.czyli rżenie, tęten kopyt

Paradygmat rotacji mentalnych Shephard i Cooper

Potwierdzenie teorii reprezentacji obrazowych S.Kosslyna. Uczestnikom badania prezentowano zrotowane

pod pewnym kątem obiekty, które dodatkowo mogły zostać zaprezentowane w lustrzanym odbiciu.

Początkowo litery (G,J,R) lub cyfry (2,5,7) Zadaniem badanych było określenie czy symbol wyświelany jest
prawidłowo czy w odbiciu lustrzanym. Im bardziej zrotowane figury, tym więcej czasu wymagają. Są
odwracane w najprostrzy sposób. Jest to potwierdzenie teorii kosslyna ponieważ wskazuje na to że ludzie
wyobrażają sobie kształt I dokonują z nim takich samych operacji jak gdyby fizycznie mieli go przed sobą.

Im większy kat rotacji tym dłuższy czas reakcji. Rotowanie krótszą drogą.

Wykorzystuje się to, jako miarę sprawności przetwarzania informacji.

Hipoteza ekwiwalencji- Jeśli w rozwiązywaniu zdań percepcja( dane zmysłowe) i wyobraźnia (dane
umysłowe) prowadzą do podobnych wyników i podobnych błędów, to procesy te są funkcjonalnie
ekwiwalentne, czyli być może mają podobną formę organizacji i zapisu w umyśle.

Hipoteza powstała na podstawie eksperymentu gdzie uczestnicy mieli formułować sądy o obiekcie,
opierając się na spostrzeganiu (danych zmysłowych) Druga grupa natomiast miała to robić tylko na
podstawie swoich wyobrażeń. Shepard I Chipman eksperymentowali każąc uczestnikom opisać
podobieństwa miedzy kształtem I powierzchnią stanów w USA. Hipoteza ta stoi w zgodzie z teorią
Kosslyna.

teoria reprezentacji propozycjonalnych

 Dane sensoryczne tak jak dane werbalne, podlegają kodowaniu w postaci zbioru twierdzeń (a nie
obrazów)

 Istnieje jeden kod abstrakcyjny, pozwalający przekładać obrazy na słowa i słowa na obrazy

Zwolennicy tej teorii uważają że dane zmysłowe I werbalne są kodowane w postaci abstrakcyjnych zbiorów
twierdzeń I sądów służący ilustrować słowa I wyrażać słowami obrazy.
Oba te procesy za pomocą jednego kodu..

Wizualizacja w psychoterapii

Technika posługująca się formowaniem obrazu wzrokowego, często łączona z hipozą lub relaksacją.

Wizualizacja:
-(terapia poznawcza, humanistyczna, ericsonnowska)
-pomaga uświadomić sobie i wykorzystać treści nieświadome( które tworza doświadczenia i przezycia o
dużym ładunku emocjonalnym, mogące lezec w podstaw konfliktow wewnętrznych i leków )

-umożliwia zmianę dokonaną nie na podstawie przeżywanych faktów ale igerencją w nieświadome treści
polegającą na skorygowaniu sposobu , w jaki fakty te zostały w umyśle opracowane.
-aktywizowanie doświadczeń zmysłowych i emocjonalnych po to, by mogły być wykorzystane posiadane
przez jednostkę zasoby psychiczne w celu realizacji jej przyszłych planów
- Strach, lęk przed porażką, odrzuceniem czy cierpieniem blokuje te zasoby - wizualizacja ujawnia
nieuświadomiony potencjał

1.Kreatywna wizualizacja:

Faza1: wprowadzenie w głęboki relaks - stan medytacji

Faza 2: wyobrażanie sobie jak najbardziej szczegółowo celu, tak jakby się właśnie do niego zbliżało
-wykorzystanie wyobrażeń (posługując się wyobraźnią) by osiągnąć to czego się pragnie.
- czasami ludzie tworzą negatywne wyobrażenia oparte na ich obawach (choroba, niepowodzenia).
Terapeuci twierdzą że może to się przyczynić do ich realizacji.
- uczy używać twórczej wyobraźni w sposób świadomy do osłabienia wewnętrznych barier utrudniających
realizację celów życiowych
-Cel może być formułowany na poziomie emocjonalnym, umysłowym lub fizcznym.
Faza1: wprowadzenie w głęboki relaks - stan medytacji
Faza 2: wyobrażanie sobie jak najbardziej szczegółowo celu, tak jakby się właśnie do niego zbliżało -
niekoniecznie tylko wrażenia wzrokowe. Posługuje się tu także symbolami np. sprzątanie garażu -
metafora oczyszczania wnętrza z pewnych przeżyć.
-cel ma być wyrażony pozytywnie (" chcę.."; a nie "nie chce")

3 elementy składające się na intencję realizacji celu:

1)pragnienie zdobycia celu
2)wiara, że cel jest możliwy
3)akceptacja celu (brak sprzecznych motywów)

Cel ma być:

(1)jednoznacznie dobrze zdefiniowany,

(2)realistyczny, dostępny, oparty na rzetelnie zebranych informacjach,

(3)stale utrzymyany w umyśle,

(4) ma wyznaczać plan działania,

(5) może odwoływać się do celu już osiągniętego i do radości z tego wynikającej, wyobrażeń na temat
skutków realizacji zamierzeń, jednak z pominięciem sposobu jaki doprowazdił do osiągnięcia celu.
- Jeśli w trakcie wizualizacji wystąpią opory,wątpliwości i zakłócenia wyobrażeń, pacjent powinien się im
przyglądać tak długo, aż nie znikną same. Pomoże to poznać ukryte negatywne przekonania, zrozumieć
korzenie problemu utrudniającego osiągnięcie celów.
-Posługiwanie się tą techniką NIE WYMAGA WIARY W KONCEPCJE METAFIZCZYCZNE. Przyjmuje się
że zachodzący pod wpływem wizualizacji proces zmiany angażuje najgłębsze, fundamentalne postawy
człowieka wobec życia. Oddziaływania wizualizacji skierowane jest do prawej półkuli - nieświadomości i
przeżyć emocjonalnych
-wizualizacja pozwala na zmiany treści nieświadomych przez skorygowanie sposobu opracowania
przeżyć.

Wizualizacja w zastosowaniu do pacjentów chorych somatycznie:

Badania nad biofeedbackiem wskazują możliwość uczenia się pacjenta modyfikacji funkcji ciała za pomocą
tworzenia obrazów w umyśle:
Kora → Układ limbiczny → Zjawiska biologiczne
-Naukowych podstaw dostarczają badania nad biofeedbackiem (sprzężenie zwrotne między funkcjami
biologicznymi a świadomością i wyobrażeniami). Wskazują możliwość uczenia się pacjenta modyfikacji
funkcji ciała za pomocą tworzenia obrazów w umyśle (np rytmu serca , ciśnienia, temperatury). Rezygnacja
z mobilizacji sił obronnych organizmu ma wymiar psychiczny i fizyczny.
Wigra i Simontonowie udowodnili że przy terapii nowotworowej wyborażenie sobie zmian funkcji lub
struktury tkanki moze pomóc.
-Działa to dlatego że kora mózgowa (odpowiedzialna za myślenie) ma połączenie z układem limbicznym
(odpowiedzialnym za emocje, pamięć i motywacje) który przekształca zjawiska psychiczne na biologiczne.
-cechy wizualizacji:
+relaksu -powoduje wzrost świadomości funkcji narządów i rozluźnienie mięśni i napięcia emocjonalnego
+antycypacji - wyobrażanie sobie celu lokalizuje energię
+sugestii-wzmacnia oba procesy torując dostęp do tresci nieswiadomych.
-Władimir Bukowski spędził wiele czasu w aresztach KGB i żeby sobie z tym poradzić budował w umyśle
zamek.

Techniki obrazowania wewnętrznego

Arnold Lazarus (terapia poznawcza) uważa że to co powstaje między bodźcem a reakcją to obraz lub ich
zestaw. Można więc rozumieć, kontrolować i wpływać na zachowanie jeśli znane są nie zdarzenia, ale
sposób ich przekształcania w obrazy i myśli. rozpoczyna się od zrelaksowania się (napinanie i
rozluźnianie mięśni)
technika:

 wyobrażenie sobie znajdowania się w lękowej sytuacji (od najłatwiejszych wzwyż) przywoływanie
pozytywnych obrazów w sytuacji lękowej przy leczeniu fobii - wyobrażenie że coś co wzbudza w
nas lęk ratuje nas przed jeszcze gorszym zagrożeniem

 kontrola bicia serca i pracy organizmu (np. przy leczeniu nadciśnienia)

podróżowanie w czasie w "lepszą przyszłość"

 techniki te przydają się w diagnostyce (wykrywanie przyczyn trudności) oraz w pokonywaniu

emocjonalnych i psychicznych problemów.

 mechanizm naśladowania (opisany przez Alberta Bandurę) - pacjent wchodzi w rolę osoby, która
potrafi radzic sobie z sytuacją.
wyobrażenie sobie najgorszych scenariuszy, które i tak da się przeżyć (wtedy sytuacja realna na
pewno nie będzie aż tak zła) X

 technika własnej sprawności

By móc lepiej zobrazować to jak wygląda terapia oparta na wyobraźni przywołam pewne przykłady z
książki Arnolda Lazurus’a, które obrazują pokonywanie leków, depresji i nieprzyjemnych nawyków.
Technika Następnego kroku- polega na wyobrażeniu sobie tego co może wydarzyć się w przyszłości po
zdarzeniu się sytuacji, której pacjent się obawia.
Kobieta, która przeszła pełne traumatycznych zdarzeń małżeństwo i jeszcze gorszy rozwód. Panicznie bała
się jakiegokolwiek związku, co nie pozwalało jej na rozpoczęcie nowego życia. Była samotna
przestraszona i pozbawiona pewności siebie niedowartościowana. Pomimo tego, iż podobała się facetom,
przez byłego męża uważała ze jest nieatrakcyjna i niepociągająca. Początkowe przekonywania terapeuty
nie pomagały, dlatego zastawał on technikę następnego kroku najpierw pytając, co by się stało gdyby
jednak umówiła się z jakimś mężczyznom, podała on lekko dramatyczną wizję spotkania. Więc specjalista
kazał jej wyobrazić sobie sytuacje, gdy po interesującym wieczorze mężczyzna formułuje do niej takie
pożegnanie i tu cytuję „Jest pani najnudniejsza osoba, jaka spotkałem. Jest pani tak interesująca jak
ścierka do naczyń. Kiedy patrzę na panią z bliska, widzę jak jest pani płaska i bezbarwna. Naprawdę jest
pani pozbawiona zalet, a proszę mi wierzyć starałem się jakaś usilnie znaleźć. Wszystko robi pani źle. Nie
mogę patrzeć na panią, jak pani chodzi, mówi a nawet je, jak pani się rusza czy oddycha. Ubiera się pani
kompletnie bez gustu i jest oczywiste ze pani ciało jest tak seksowne jak przedwczorajszy budyń. Pani maź
musi być świętym, ze tak długo z panią wytrzymał” kobieta oczywiście wybuchła śmiechem i nie uwierzyła
ze ktoś mógłby tak powiedzieć. Następnie przedstawił sytuacje, w której kobieta ulega bardzo dużej
krytyce, począwszy od paznokci do wyznawanych poglądów. Po 10 dniach kobieta wróciła uśmiechnięta i
była już na 6 randkach. Technika pomogła zyskała ona pewność siebie i postanowiła zacząć się umawiać,
bo najgorsze było już za nią a nie miała nic do stracenia. Słyszała u terapeuty cos znacznie gorszego niż
mogła się spodziewać.

Technika przesadnego wchodzenia w rolę.

Do terapeuty przyszla kobieta która ciagle wymyślała swojej 7 letniej córce. Ilekroć dziecko zrobilo coś
nieodpowiedniego matka wybuchala złością i wymyślaniem. Dziecko płakało a kobieta miała wyrzuty
sumienia. Wiedziała ze sytuacja sama się nie poprawi bo ma za mało cierpliwości i opanowania. Terapeuta
poradzil jej by zastanowila się jakie zachowanie ceni i jak chciałaby się zachowywać. Nastepnie poprosil by
znalazła w swoim otoczeniu osobe która tak się zachowywala. Wskazala przyjaciolke, która była
elegancka, pelna wdzięku i opanowania. Polecil by następnym razem gdy dziecko nabroi zachowywala by
się ona tak jak jej przyjaciolka moglaby w takiej sytuacji. Zalecenia pomogly kobiecie, nauczyla się ona
panować nad sobą i bycia cierpliwa.

Inna zaś pacjentka oceniana jako sredniej urody dziewczyna szla na randke z atrakcyjnym mezczyzną i
strasznie się stresowala. Polecono jej by na randce wcielila się w role księżniczki która łaskawie zgodzila
się umówić ze zwykłym szarym człowiekiem ilekroć poczuje nadchodzące nerwy. Po randce mowila ze
strach po kliku minutach zniknal całkowicie poczym zrrezygnowala z roli i swietnie się bawila.

Technika obrazu własnej sprawności- wyobrażenie sobie wykonywania [ewnych czynności które potrafi
pacjent i mogą sprawić mu przyjemność.

Kobieta po wylewie krwi do mózgu i obezwładnieniu jej lewej strony ciała a szczególnie nogi popadła w
depresje. Przed wylewem grała w golfa i jeździła na nartach Nie mogła dalej uprawiać tych dyscyplin.
Terapeuta wyszukał podczas rozmowy jakieś inne umiejętności kobiety. Odkrył, że kobieta piecze bardzo
dobre ciasto. Zaproponował jej żeby wyobraziła sobie jak je przyrządza i cala rodzina wychwala ja. Niestety
nie pomogło gdyż kobieta wciąż porównywała to do sportu, mówiąc ze to nic takiego. Zasugerowałby nie
porównywała tych dwóch spraw. Dowiedział się ze zajmowała się ona niegdyś fotografowaniem i grą w
karty. Kazał jej wyobrazić sobie siebie robiąc te wszystkie czynności. Wygrywa w karty cala pule. Miała
dokładnie sobie wyobrazić swoje uczucia podczas tych czynności. Po zastosowaniu tej techniki humor
kobiety uległ polepszeniu i pomogły w osiągnieciu celu. Wróciła do fotografowania. Pokonywała małymi
krokami swoja pogłębiająca się depresje, podczas której skupiała się tylko na tym, co straciła zamiast
szukać swoich mocnych stron. Autor uważa ze technika obrazu własnej sprawności jest to jeden z
najlepszych środków przeciwdepresyjnych.

Treningi wyobrażeniowe
Jego główny cel to zwiększanie szans na sukces poprzez doskonalenie wykonania sportowego oraz
wzmacniania przekonań, że można aktywnie wpływać na przebieg zdarzeń w sytuacji startowej i
treningowej, dokonując świadomej autoregulacji.

Źródła mówią, iż Wyobrażanie sobie poprawnego wykonania określonego zadania sportowego ma

znaczenie dla nauki konkretnych, pojedynczych umiejętności sportowych, jak również taktyki czy strategii
gry. Przede wszystkim w znacznym stopniu przyśpiesza proces przyswajania nowych zdolności
motorycznych. Trening wyobrażeniowy doskonale optymalizuje pobudzenie ludzkiego organizmu. Ma on
pozytywne działanie nie tylko na fizyczną sferę funkcjonowania zawodnika, ale również na sferę
psychospołeczne. Pozwala rozwijać określone kompetencje, w tym te, które pomagają zawodnikowi
rozwiązywać problemy różnego rodzaju np. dzięki niej zawodnik już na etapie TRngów może zapanować
nad swoim lękiem pojawiającym się w sytuacjach stresowych, do których niewątpliwie należą zawody. Jest
pomocna nie tylko dla tych osób, które trenują regularnie, ale również dla tych, którzy na przykład
powracają do zdrowia po doznanych urazach jak i w czasie długich podróży.
Regularny trening wyobrażeniowy, ale również szereg innych metod proponowanych przez psychologów
sportu stanowią dziś stały element szkolenia sportowego. Nie są w stanie zastąpić,ale mogą rozwinąć
wytrenowanych "w pocie czoła" umiejętności fizyczne. Mogą być wsparciem trenera, zawodnika w drodze
do osiągnięcia właściwej rutyny, mistrzostwa. Co więcej Wyobraźnia bardzo się przydaje podczas kryzysu
w czasie maratonu.Wykazano, że kiedy w takich chwilach dyskomfortu zawodnik wizualizował sobie
przyjemne obrazy, np. bieg brzegiem morza, odczuwane zmęczenie okazywało się mniejsze.

Skaning mentalny - Czas decyzji jest zależny od wielkości reprezentowanych obiektów. Im większy wyobrażony
cel tym mniej czasu trzeba było na udzielenie odpowiedzi. Ale też więcej czasu na odpowiedzi dotyczące mniejszych
elementów. (2 obrazki, królik ze słoniem i królik z muchą. – królik ze słoniem jest znacznie mniejszy niż w parze z
muchą, więc jego wyobrażenie jest bardziej schematyczne, brakuje mu wielu szczegółów. Aby odpowiedzieć na
pytanie dotyczące cech budowy, osoba badana musi „powiększyć” go w wyobraźni tak, aby był widoczny bardziej
szczegółowo. I wtedy szczegóły słonia zaczynają się „rozmazywać” tworząc tło. Odpowiadanie na pytania zajmuje
więcej czasu niż w drugim przypadku.
Gdy królik jest z muchą to znajduje się na pierwszym planie, jest większy, więc nie ma potrzeby „powiększania”.)
Efekt ziarnistości obrazu – w przypadku wyobrażeń złożonych czas decyzji jest dłuższy niż w przypadku wyobrażeń
prostych.
Jeśli poruszamy się po mapie w naszym umyśle, to zajmie na to więcej czasu jeśli obiekt do którego zmierzamy jest
dalej

3 elementy składające się na intencję realizacji celu:

1)pragnienie zdobycia celu
2)wiara, że cel jest możliwy
3)akceptacja celu (brak sprzecznych motywów)

Cel ma być: (1)jednoznacznie dobrze zdefiniowany, (2)realistyczny, dostępny, oparty na rzetelnie zebranych
informacjach, (3)stale utrzymyany w umyśle, (4) ma wyznaczać plan działania, (5) może odwoływać się do celu już
osiągniętego i do radości z tego wynikającej, wyobrażeń na temat skutków realizacji zamierzeń, jednak z pominięciem
sposobu jaki doprowadził do osiągnięcia celu.

Język
Procesy pamięciowe

SLAJD 3

Wszystkie procesy poznawcze, od najprostszych, jak odbiór wrażeń, do najbardziej złożonych, jak rozwiązywanie
problemów, zależą od pamięci, ale też na nią wpływają. Prosto można powiedzieć, że pamięć służy do zapisu informacji,
których użyjemy w przyszłości. W szerszym rozumieniu pamięć przechowuje info bez wzgl na zamiar. Jest odpowiedzialna
za przechowywanie info niezależnie od tego, jakie jest ich źródło pochodzenia. Zapisuje wszelkie ślady przeszłych
doświadczeń i to nawet te, z których człowiek nie zdaje sobie sprawy.

przemijająca - przechowuje informacje w sposób nietrwały, czyli w stosunkowo krótkim czasie, co nie jest jej wadą, lecz
wynika z pełnionych przez nią funkcji

trwała - przechowuje informacje bez wyraźnych ograniczeń czasowych

(więcej o nich w dalszej części prezentacji)

SLAJD 4

blokowy:

- oznacza modułowość systemu poznawczego; przetwarzanie info polega na przesyłaniu efektów pracy jednego modułu
do kolejnego w ściśle określonej sekwencji; krok po kroku

- pamięć rozumiana jako magazyn (system wielu magazynów) -> magazyn jako konstrukt teoretyczny

- sensoryczny: percepcja bodźców, krótkotrwały: krótkie przechowywanie w pamięci, długotrwały: utrwalenie

informacji

procesualny:

- trwałość śladów pamięciowych wiąże się z głębokością przetworzenia stymulacji, która jest efektem wielu procesów ->
jest to więc zmienna ciągła, nie należy ograniczać się do skończonej liczby poziomów przetwarzania

- pamięć jako system jednorodny

SLAJD 5

blokowy: KLASYCZNY najczęstszy PODZIAŁ pamięci

sensoryczny: percepcja bodźców,

krótkotrwały: krótkie przechowywanie w pamięci np. ktoś podyktował nam numer telefonu, ale go nie zapisaliśmy a za
chwilę musimy go wybrać,

długotrwały: utrwalenie informacji, np pamiętamy swój numer

SLAJD 13

→ dłuższy niż w pamięci przemijającej czas przechowywania informacji

→ gromadzenie różnorodnej wiedzy, której używanie jest kluczowym narzędziem adaptacji do złożonych wymagań
środowiska

SLAJD 14

- zorganizowana wiedza, jaką jednostka posiada o słowach i innych symbolach werbalnych

- wiedza zawarta w pamięci semantycznej ma postać sieci, w której węzłom odpowiadają pojęcia, a połączeniom między
nimi - ich wzajemne relacje. Sieć jest zorganizowana hierarchicznie, co oznacza, że pojęcia bardziej ogólne znajdują się
wyżej w hierarchii, przy czym odległość pojęć w sieci związana jest ściśle z podobieństwem ich znaczenia

ODPOWIEDŹ:

Pamiętanie słów należy do pamięci semantycznej. Przechowuje je ona w sposób przypominający słownik, jednak czasami
zdarza nam się, że chcemy coś powiedzieć i zabraknie nam słowa. Mechanizm, który wyjaśnia dlaczego tak się dzieje,
opiszemy później.

SLAJD 15

Przechowuje epizody, czyli ślady pamięciowe na temat zdarzeń mających swoją lokalizację przestrzenną i czasową. W tym
systemie pamięci przechowywane są także informacje na temat wzajemnych relacji między zdarzeniami.

Model pamięci epizodycznej zaproponowany został przez Endela Tulvinga w 1972 i jego późniejszych pracach. Zdaniem
badacza pamięć epizodyczna:

- odpowiedzialna jest za poczucie tożsamości i ciągłości psychicznej;

- przechowuje informacje wraz ze stemplem czasu - odpowiadające za orientowanie się, czy dane zdarzenie miało
miejsce dawno, czy niedawno;

- wydobycie informacji z pamięci epizodycznej wymaga wysiłku i czasu;

- dostęp do tych informacji ma charakter świadomy i dowolny, a odtwarzanie opiera się na osobistej refleksji.

ODPOWIEDŹ:

Umiejscowienie epizodów w konkretnym kontekście oznacza, że jeśli nie pojawi się żadna związana z nimi wskazówka
wydobycia, ich odpamiętanie może być niemożliwe. Pamięć sematyczna przeciwnie: ze wzgl na oderwanie od kontekstu jej
nabywania (np. czytanie słow w książce), odtwarzana jest tak samo dobrze lub źle bez wzgl na kontekst

SLAJD 20

1. Zapominanie: szybciej zapominamy materiał, który jest bezsensowny. Dłużej w pamięci zostaje to, co ma sens.
Nonsensowne sylaby Ebbinghausa:

w badaniach E. wykrył, że proces zapominania listy bezsensownych sylab przebiega bardzo szybko. WiększośĆ materiału
zapominamy, tracimy już po kilkudziesięciu minutach, po czym tempo zapominania zdecydowanie spada

być może wpływ ma na to sieciowa budowa pamięci -> tworzymy powiązania, które pomagają nam odpamiętywanie

ODPOWIEDŹ: O HIPOKAMPIE

SLAJD 21

a) Interferencja retroaktywna - jest wywołana nową wiedzą, która wstecznie oddziałuje destrukcyjnie na wiedzę nabyta
wcześniej

b) Zanikanie śladu pamięciowego: podstawowym czynnikiem wpływającym na trwałość śladów pamięciowych jest interwał
czasu między jego utworzeniem a próbą uaktywnienia. Prosto mówiąc dzięki temu że powtarzamy materiał,
zapamiętujemy go, bo wzmacniamy odpowiadający mu ślad pamięciowy. Jeśli jednak nie odświeżymy śladu, to jego
dostępność będzie zanikać wraz z czasem.

c) Utrata wskazówek dostępu do informacji przechowywanej w pamięci. Informacja ta jest dalej potencjalnie dostępna,
jednak w danym momencie nieosiągalna. Inaczej mówiąc, dane do których utraciliśmy dostęp, są wciąż przechowywane w
pamięci, choć nie mogą zostać odpamiętane. Niemożność ta jest skutkiem braku właściwego klucza wydobycia lub
niezgodności kontekstu odpamiętywania z kontekstem kodowania informacji w pamięci.

W ten sposób możemy wytłumaczyć tzw. zjawisko “końca języka”, kiedy mamy poczucie, że coś wiemy, ale jakby nie
możemy tej wiedzy wydobyć (czyjeś imię, nazwa, słówko języka obcego, rzadko używany wyraz).

SLAJD 24

Badania nad pamięcią wskazują na znaczącą rozbieżność między ilością informacji, jaka podlega próbom zapamiętywania, a
efektami odpamiętywania -> zawodność pamięci

SLAJD 25

- stan em: stan w jakim znajdują się świadkowie, emocje powodują wybiórcze zapamiętywanie
zdarzeń; pewne elementy pamiętane są doskonale a inne słabo (efekt lampy błyskowej: badacze
próbowali odpowiedzieć na pytanie, jak to możliwe, że ludzie pamiętają zdarzenia traumatyczne:
np. katastrofy, których ofiarą nie padli. Zdaniem naukowców zdarzenia budzące w człowieku
niezwykle silne i wyraziste emocje uruchamiają szczególny mechanizm pamięciowy, który
porównać można do spustu migawki w aparacie fotograficznym. Co to oznacza? W chwili, kiedy
doświadczamy szczególnie silnych emocji, mimo iż nie uczestniczymy w zdarzeniu, nasz mózg
utrwala owe okoliczności wraz z najdrobniejszymi szczegółami w naszej pamięci.

- pamięć źródła: zawiera kontekst nabywania informacji, pamięć źródła jest dość słaba, co ma
poważne konsekwencje dla psychologii zeznań świadków, bo świadek może pomylić to, co widział, z
tym, co sugerowano mu, że mógł widzieć
 - efekt dezin: zjawisko modyfikacji przywołań pamięciowych wywołanych błędną informacją
wprowadzoną do pamięci (przykład z prędkością samochodu); im wyższa wiarygodność źródła tym
silniejszy ten efekt (eksperymentatora uznano za wiarygodnego, więc nie oddzielili wspomnień
pochodzących z obserwacji filmu od informacji zawartych w pytaniu)

- wywiad przeprowadzony po obejrzeniu filmu o przestępstwie -> trudniejsze rozpoznanie twarzy

przestępcy, bo efekt werbalnego zamazywania zapisów pamięci wzrokowej -> podłoże:
interferencja retroaktywna, materiał werbalny “nadpisywany” na nabytym wcześniej materiale
wzrokowym

SLAJD 26

Pamięć naocznych świadków ma związek z pamięcią epizodyczną. Błędne informacje pojawiają się jednak również w
odniesieniu do pam. semantycznej.

Paradygmat Deese’a. Wśród odpamiętywanych słów pojawiało się słowo “spać”, chociaż nie było go na liście. Wytłumaczyć
to można różnymi teoriami.

- zakłada się, że pojęcie krytyczne, jeśli jest związane znaczeniowo z wyrazami z listy, to jest pobudzane w takim samym
stopniu, jak słowa znajdujące się na owej liście. Dzieje się tak dzięki wielu połączeniom, jakimi pojęcia (“węzły”) z listy
powiązane są ze słowem krytycznym. Aktywacja pochodząca od tych węzłów, powoduje jego silne wzbudzenie

- STR. 413

- wpływ na wprowadzanie fałszywych wspomnień do pamięci ma nastawienie STR. 413

SLAJD 28 (Marcin Małecki, doktorant psychologii ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej)

Nowe miejsce, obcy ludzie i nagle dziwne uczucie podpowiadające nam, że już to widzieliśmy.

Deja vu jest efektem pewnej gry naszego umysłu, polegającej na przenoszeniu poczucia familiarności (znajomości) z
jednego obiektu na drugi. Wtedy powstaje poczucie, że całe zdarzenie jest znajome, mimo że jawi się jako obiektywnie
nowe. W eksperymencie udało się udowodnić, że jeden znany bodziec może zarazić drugi element, do tej pory nieznany.

– Jeśli polecisz na fascynującą wycieczkę na Bora Bora i wejdziesz do hotelu, w którym nigdy nie byłeś, do pokoju, w
którym nigdy nie spałeś i zaczniesz mieć wrażenie deja vu, to poszukaj czy przypadkiem w kącie pokoju nie stoi lampa
podobna do tej, jaka stała u twojej babci, lub czy nie wisi obrazek przypominający ci sceny z dzieciństwa. Poszukaj w
otoczeniu czegoś znanego, bo to ta rzecz, przez nieuwagę wywołała w twoim umyśle deja vu – tłumaczy autor.

Skrypt poznawczy – umysłowa, uogólniona reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów, zawierająca informacje
odnoszące się do typowego ich przebiegu. Skrypt prezentuje klasyczne elementy i sytuacje dla danego zdarzenia, które
powtarzają się w większości jego wykonań (np. "wyjście do kina" – wyjście z domu, przejazd komunikacją miejską, dotarcie
do kina, kupienie biletu, obejrzenie filmu, wyjście z kina, powrót do domu).
Skrypt to inaczej scenariusz, w którym znajdują się typowe zachowania, jakie wykonuje człowiek z zachowaniem
chronologii zdarzeń.

SLAJD 30
Pałac jest techniką zapamiętywania, która daje gigantyczne efekty i pozwala rozbudować swoją pamięć do praktycznie
nieograniczonych rozmiarów. Pałac Pamięci polega na:

- stworzenie i/lub przystosowanie w wyobraźni lokalizacji, w których będziesz umieszczać skojarzenia

- Pałacem może być dowolna przestrzeń

- Pałacem może być nawet droga do pracy, sklep, park czy cokolwiek innego – musimy to po prostu dobrze znać

- sporym błędem jest próba stworzenia Pałacu Pamięci od samego początku (niestety zajmuje mnóstwo czasu. Dużo ludzi
odpada na tym etapie, bo stwierdzają że zrobienie Pałacu to sprawa zbyt czasochłonna)

Jak Zbudować Pałac Pamięci Krok Po Kroku

1. Wybór miejsca na Pałac Pamięci – lokalizacja powinna być odpowiednio duża i możliwie spójna. Jasne, droga do pracy
może być ok – ale lepszą opcją jest zrobienie czegoś bardziej rozbudowanego (tutaj np. droga do pracy, z pracy inną trasą
i system pokoi w biurze i tak dalej)

2. „Główna Ścieżka” to element kluczowy i musi być. Polega to na wydzieleniu odrębnego notatnika, w którym będą
znajdowały się podręczne informacje. Coś jak lista zakupów lub zapisany plan dzisiejszego dnia. Powinieneś mieć nawyk,
żeby z tej ścieżki usuwać zapisane rzeczy wieczorem po każdym dniu. To ułatwi Ci pracę i przygotuje notatnik na nowe
informacje. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, żeby z „brudnopisu” przenieść wartościową rzecz do innego miejsca
w Pałacu. Przecież czasami coś zanotowanego w pośpiechu okazuje się świetne i wcale nie warto tego się pozbywać.
Wybierz na „Główną Ścieżkę” ulubiony fragment całości.

3. „Strefy Tematyczne” są czymś w stylu komnat w standardowym podejściu do Pałacu Pamięci. Mają grupować wszystkie
informacje według kategorii oraz specyficznego zagadnienia. Bez nich chaos jest gwarantowany.

Najlepiej jeżeli wykorzystasz naturalnie oddzielone od siebie elementy w Pałacu. Musisz też odpowiedzieć sobie, do czego
potrzebujesz mnemotechniki i co najczęściej zapamiętujesz. Największą część oczywiście zarezerwuj na najpopularniejszy
temat.

4. „Praca nad szczegółami” to już zaawansowane elementy

→ dodawanie „Charakterystycznych Punktów” do istniejącej już konstrukcji. Te punkty to „haki”, na których wieszasz swoje
skojarzenia. Jest to po to, aby nie rozrzucać informacji po „Strefie Tematycznej”, ale żeby zachować dosyć precyzyjną
strukturę. Wydaje się to na początku pracochłonne, jednak wcale takie nie jest. Potem odnajdowanie skojarzeń będzie
dziecinnie proste. Nie dość, że będziesz znać konkretną Strefę Tematyczną, to jeszcze dokładne miejsce konkretnej
informacji.

→ Zadbaj o optymalizację, czyli umieszczaj jak najwięcej informacji na jak najmniejszej powierzchni. A w drugiej
kolejności… zrób drugi Pałac Pamięci.

→ „Lokaj” Jest to żywa postać i ma ona za zadanie sprawiać, żeby Twój Pałac Pamięci nie był pustym miejscem ze
skojarzeniami ale miał swojego mieszkańca. To nadaje specyficzny klimat. Jeżeli Pałac będzie „żył własnym życiem” –
będziesz z niego korzystać z przyjemnością.

ODP DO SLAJDU 20
Udział hipokampa w kodowaniu świeżych śladów pamięciowych nie jest kwestionowany.
Sporną kwestią pozostaje rola hipokampa w utrzymywaniu się śladów pamięci w ciągu życia.
Pod koniec XX wieku, interpretując zaburzenia pamięci u ludzi wskutek uszkodzeń mózgu, wysunięto dwie hipotezy
próbujące wyjaśnić to zagadnienie.

Podstawą jednej hipotezy jest standardowy model pamięci, podstawą drugiej teoria wielokrotnego śladu pamięciowego.

Standardowy model zakłada, że informacja z otoczenia zostaje wstępnie zakodowana w układach sensorycznych kory
nowej, skąd za pośrednictwem połączeń korowohipokampalnych przechodzi do hipokampa i tam zostaje czasowo
przechowana. Po zakończeniu tego procesu hipokamp za pośrednictwem połączeń hipokampalno-korowych oddziałuje
zwrotnie na korę nową i utrwala istniejące tam ślady. Ostatecznie między śladami pamięciowymi w korze nowej tworzą się
asocjacje, które są podstawą zintegrowanego śladu pamięci całego zdarzenia. Wtedy hipokamp nie jest już potrzebny i
może służyć do konsolidacji nowych śladów.
Argumentem przemawiającym za standardowym modelem jest tzw. gradient czasowy niepamięci wstecznej, opisany przez
Ribota. Badacz ten zauważył, że pacjenci z niepamięcią na ogół gorzej pamiętają zdarzenia z okresu życia bezpośrednio
poprzedzającego chorobę niż zdarzenia odległe w czasie. Zjawisko, w łagodniejszej formie, jest znane też u ludzi w starszym
wieku, często wykazujących zadziwiająco sprawną pamięć zdarzeń z młodości, przy mniej sprawnej pamięci zdarzeń
niedawnych. Wyniki tych obserwacji są podstawą tzw. prawa Ribota, według którego w trwałości pamięci zaznacza się
przewaga starego nad nowym. W przypadku niepamięci spowodowanej uszkodzeniem hipokampa dawne zdarzenia są
pamiętane stosunkowo lepiej, ponieważ ich ślady zostały w pełni skonsolidowane i są zakodowane poza hipokampem w
nieuszkodzonej korze nowej. Pacjenci nie pamiętają zdarzeń, które miały miejsce przed początkiem choroby, ponieważ
proces konsolidacji ich śladów nie został jeszcze zakończony. Standardowy model nie wyjaśnia jednak przyczyny głębokich
zaburzeń pamięci dawnych zdarzeń, jakie często obserwuje się w przypadkach bardzo rozległego uszkodzenia całego albo
dużej części hipokampa. Jeśli ślady tych zdarzeń zostały trwale zakodowane w korze nowej, to zgodnie z założeniami
modelu brak hipokampa nie powinien mieć na nie wpływu.

Zjawiska te można zrozumieć lepiej opierając się na teorii wielokrotnego śladu pamięciowego. Teoria wielokrotnego śladu
pamięciowego Według tej teorii w procesie konsolidacji śladu pamięci epizodycznej powstaje zespół złożony z neuronów
kory nowej i i neuronów hipokampa, przy czym hipokamp pełni rolę scalającą jednostkowe pobudzenia układów
sensorycznych w jeden spójną całość. Potem, podczas odtwarzania przebiegu zdarzenia hipokamp, dysponując
zintegrowanym śladem, jako wskaźnik aktywuje ślady w odpowiednich obszarach nowej kory. Efektem tego jest świadome
wspomnienie przeżytego doświadczenia. Teoria wielokrotnego śladu pamięciowego zakłada, że aby ślad utrzymywał się
trwale zakodowany w hipokampie i nie zanikał, musi być co pewien czas odnawiany. Dochodzi do tego gdy człowiek
przeżywa na nowo doznane doświadczenie. Za każdym razem powstaje kolejna kopia danego śladu, która jest kodowana na
obrzeżu dotychczas zajmowanego obszaru. Wskutek tego pamięć dawnych zdarzeń jest utrwalona na większym terytorium
hipokampa niż pamięć zdarzeń świeżych. Ma to znaczenie dla gradientu niepamięci wstecznej. Niewielkie uszkodzenie
hipokampa niszczy w całości nawet niewielki ślad niedawnego zdarzenia i powoduje jego niepamięć, nie narusza natomiast
pamięci odległego zdarzenia, ponieważ jej ślad rozprzestrzenia się na nieuszkodzoną tkankę hipokampa. Dopiero
uszkodzenie dużej części hipokampa usuwa wszystkie, nawet rozległe ślady i powoduje głęboką niepamięć całego życia.
ODP DO SLAJDU 21

Często jesteśmy w stanie zidentyfikować wiele fonetycznych właściwości słowa docelowego. Odpamiętujemy pierwszą
literę, liczbę sylab, umiejscowienie akcentu, jak również słowa kandydujące, które były podobne brzmieniowo lub
znaczeniowo do słowa poszukiwanego.

Słowa w pamięci zorganizowane są w grupy o podobnym znaczeniu lub podobnym brzmieniu. Możliwość rozpoznania
części informacji o poszukiwanym słowie sugeruje, że nasza pamięć przechowuje słowa i ich definicje w sposób
przypominający słownik. Słowa mogą być wydobywane bądź to na podstawie ich znaczenia, bądź brzmienia.

To wiąże się z utratą wskazówek dostępu

Istnieje hipoteza niepełnej aktywacji: zablokowane słowa są jedynie konsekwencją zjawiska TOT, a samo zjawisko
spowodowane jest niedostateczną lub niekompletną aktywacją słowa docelowego. Może mieć to związek z uaktywnieniem
tylko semantycznej reprezentacji słowa docelowego przy niekompletnej i niepełnej aktywacji reprezentacji fonologicznej.

Badacze Meyer i Bock są zdania, że słowa semantycznie i fonologicznie podobne do słowa docelowego raczej ułatwiają niż
utrudniają jego odpamiętanie, przy czym wskazówka fonologiczna wywiera korzystniejszy wpływ na przypomnienie sobie
słowa niż wskazówka semantyczna.

Wraz z wiekiem wydłuża się również czas, po którym następuje odpamiętanie zablokowanego słowa. Być może dlatego, że
starsi rzadziej podejmują aktywne próby wydobycia informacji z pamięci.

Czy da się temu przeciwdziałać?

- Badania wskazują, że im dłużej osoba stara się przypomnieć sobie brakujące słowo, tym większa jest szansa, że zakończy
się to powodzeniem.

- Co jednak zrobić w pewnych sytuacjach, gdy nie potrafimy sobie przypomnieć na przykład imienia bliskiego znajomego, a
niezręcznie jest się do tego przyznać? Jeśli nie przychodzi nam do głowy żadna informacja cząstkowa, pomocne może
okazać się przeszukanie według alfabetu. Przypomnienie sobie pierwszej litery poszukiwanego imienia jest dzięki temu
skuteczniejsze i pozwala poradzić sobie z TOT szybciej niż na przykład zdobycie informacji semantycznej dotyczącej
zawodu danej osoby.

- Użyteczne może być również przypomnienie wcześniejszych sytuacji, w których spotkaliśmy tę osobę i kontekstu, w
którym używaliśmy jej imienia.

- Można uświadomić sobie słowa podobne fonologicznie, które mogą okazać się wskazówką ułatwiającą odpamiętanie
słowa kluczowego. Pamiętać należy jednak, że uporczywe powtarzanie słowa podobnego fonologicznie tylko dlatego, że
daje poczucie bliskości z poszukiwanym słowem docelowym, może dać efekt zupełnie przeciwny.

SLAJD 7

Systemy pamięci przemijającej

Informacje przechowywane w tych systemach są nietrwałe. Ich zapasy pamięciowe mogą być łatwo
usunięte, ustępując miejsca nowo napływającej informacji.
Procesy elementarne (np. percepcji) korzystają głównie z rejestrów sensorycznych.
SLAJD 8

Pamięć ikoniczna- związana ze zmysłem wzroku → gdy ktoś macha kijem rozżarzonym na końcu, to nie
widzimy przesuwającego się punktu, ale kreskę
Pamięć echoiczna- związana ze słuchem
Pamięć sensoryczna , chociaż mogłoby się wydawać, że jest nietrwała to posiada dużą pojemność
ma krótki czas trwania (do ok. 0,5 s),

• dużą pojemność (niektórzy badacze podają, że magazynuje ona ok. 99% nadchodzących informacji),
• służy do tego, aby procesy percepcji mogły wydobyć maksimum potrzebnej informacji z nadchodzących
bodźców,
• zlokalizowany jest w każdym zmyśle (każdym oku, uchu itd.),
• przechowuje nadchodzące informacje bez zniekształceń i przetworzenia.

SLAJD 9
Przechowuje niewielkie ilości informacji przez krótki okres (bez dokonywania powtórek wewnętrznych czas ten
szacuje się na kilka do kilkunastu sekund).
Może być zdefiniowana jako mechanizm pamięci, który pozwala nam zachować pewną ilość informacji w krótkim
okresie czasu.
Czasowo zachowuje przetworzone informacje, które albo szybko zanikają albo zamieniają się w pamięć
długotrwałą.
Ma dwie główne właściwości: ograniczoną pojemność i kończący się czas trwania.

W celu zrozumienia długich zdań w rozmowie, trzeba pamiętać, pierwszą część zdania w celu zrozumienia
całości.
Pamięć krótkotrwała jest mechanizmem, który pozwala na czasowe pamiętanie początku zdania.

SLAJD 10

Pamięć robocza odnosi się do zdolności, która pozwala nam zachować elementy, których potrzebujemy, w
naszym mózgu, podczas przeprowadzania pewnego zadania. Dzięki pamięci roboczej lub operacyjnej,
jesteśmy w stanie:

• Zintegrować dwie lub więcej rzeczy, które miały miejsce blisko siebie. Na przykład, zapamiętać i

reagować na informacje, przekazane podczas rozmowy.

• Powiązać nową koncepcję z wcześniejszymi pomysłami. Pozwala nam się uczyć

• Zachowuje informacje, gdy zwracamy uwagę na coś innego. Na przykład, jesteśmy w stanie
przygotować składniki, których potrzebujemy dla receptury, jednocześnie rozmawiając przez telefon.

SLAJD 11

Pamięć prospektywna opiera się o dwa mechanizmy- rozpoznawanie i przypominanie. W pierwszej fazie
dochodzi do rozpoznania jakiegoś wydarzenia jako sygnału do podjęcia zaplanowanego działania.
W fazie drugiej jednostka przypomina sobie co miała zrobić i jeśli oceni to jako nadal aktualne- podejmuje
działanie.
Dlaczego pamiętamy, że mieliśmy coś zrobić, ale nie pamiętamy, co to było?
ODPOWIEDŹ: Wyżej wymienione fazy są niezależne, dlatego czasem przypominamy sobie, że mieliśmy
coś zrobić (rozpoznanie), ale nie wiemy co (brak przypominania).
SLAJD 16

Jako studenci psychologii skupimy się na błędach pamięci, bo one ujawniają mechanizm jej
funkcjonowania. Jednak statystycznie rzecz biorąc, pamięć zawodzi nas dość rzadko, a jej wydajność jest
zdumiewająca.

Czynności pamięciowe dzieli się na trzy fazy procesu pamięciowego, ale należy pamiętać, że każda faza
jest swego rodzaju etykietą, pod którą kryje się wiele bardziej elementarnych procesów pamięciowych. Jest
to jedynie zabieg porządkujący.

SLAJD 17

Jest to czynność i pierwsza faza procesu pamięciowego tzw. faza nabywania określonej formy
zachowania
lub przyswojenia tego, co na daną jednostkę oddziałuje. Zapamiętywanie może mieć postać jednego
aktu
spostrzeżeniowego lub być złożoną aktywnością.

Informacje napływające do zmysłów przetwarzane są początkowo przez receptory, a następnie kodowane.

Mózg człowieka posiada zdolność kodowania napływających danych przy pomocy wielu rodzajów reprezentacji
(czyli wielu rodzajów kodów, w jakich jest przechowywana informacja: w postaci wzrokowej, słownej, itp.).
W trakcie kodowania możliwe jest tworzenie nowych kodów, które pozwalają na zapamiętywanie materiału.
Informacje wzrokowe mogą być przetwarzane na kod werbalny. Na przykład jeśli patrzę na kartę do gry
(informacja wzrokowa)
to mogę ją zapamiętać w postaci słów: "Jest to królowa kier". Lub też gdy mam zapamiętać zdanie "królowa kier"
mogę sobie ją wyobrazić i przechować w kodzie wzrokowym.

SLAJD 21

Przypominanie – wydobycie informacji z pamięci długotrwałej, które wymaga sięgnięcia do jej zasobów.
Pozornie proces ten polega na odtworzeniu wcześniej zapisanych treści w formie niezmienionej.
Rozpoznanie - polegającego na identyfikacji wcześniej odebranych informacji.

SLAJD 28
Techniki mnemoniczne- sformalizowane metody wspomagania zapamiętywania.

Metoda obrazów interaktywnych- technika przeznaczona do zapamiętywania luźnej listy słów. Polega na
łączenie niepowiązanych ze sobą elementów za pomocą obrazów,
tak aby powstała jakaś spójna historyjka (może być nawet nierealna). Głównie używana do zapamiętania luźnej
listy słów.
Kategoryzowanie- Technika polegająca na odpowiednim organizowaniu materiału do nauczenia się.
Warunkiem jej użycia jest możliwość zastosowania tradycyjnych bądź nietypowych kategorii.
Świetnie sprawdza się np. do zapamiętywania listy zakupów.
System słów-wieszaków- polega na użyciu jakiegoś dobrze znanego tekstu jako szkieletu do zapamiętywanej
informacji.
Można użyć wierszyka, wyliczanki, dziecięcej rymowankI. Powiązania między starym a nowym materiałem
dokonuje się za pomocą obrazów interaktywnych.
Metoda miejsc (pałac pamięci)- nakładamy nowy materiał na stary, znany, ale tym razem dokonujemy
skojarzenia z konkretnymi miejscami w przestrzeni.
Mapy poznawcze- ta metoda różni się od wyżej opisanych – jest to technika pisemno-graficzna. Polega na
hierarchicznym uporządkowaniu informacji za pomocą rysunkowej wizualizacji.
W centralnej części mapy umieszczona powinna zostać najważniejsze hasło danego zagadnienia w postaci
słowa klucza lub też jako jego rysunkowa wizualizacja.
Od tej części odchodzą gałęzie reprezentujące najbardziej istotne aspekty zagadnienia (które również mogą
zostać wzbogacone rysunkiem).

Sztuczna inteligencja
Heurystyka to skrócona metoda przeszukiwania pola problemowego, polegająca na ominięciu wielu potencjalnych
dróg rozwiązania problemu, jeżeli przypuszcza się lub zakłada, że nie prowadzą one do rozwiązania - jest to
przeciwieństwo algorytmu. Inne znaczenie: uproszczona reguła podejmowania decyzji lub wydawania sądów, zwykle
z pominięciem logicznego rozumowania i skomplikowanych obliczeń statystycznych (Nęcka)

Algorytm to systematyczna metoda przeszukiwania pola problemowego, polegająca na sprawdzeniu wszystkich

potencjalnych dróg rozwiązania problemu. Przeciwieństwo heurystyki. W innym znaczeniu - ścisły, jednoznaczny i
powtarzalny przepis na realizację konkretnego zadania, np. rozwiązanie problemu oraz formalna struktura programu
komputerowego. (Nęcka)

Uczenie maszynowe - Machine learning albo samouczenie się maszyn, systemy uczące się – dziedzina wchodząca w
skład nauk zajmujących się problematyką SI.

Głównym celem jest praktyczne zastosowanie dokonań w dziedzinie sztucznej inteligencji do stworzenia
automatycznego systemu potrafiącego doskonalić się przy pomocy zgromadzonego doświadczenia (czyli
danych) i nabywania na tej podstawie nowej wiedzy. (Wikipedia)
Sieci neuronowe - ogólna nazwa struktur matematycznych i ich programowych lub sprzętowych modeli, realizujących
obliczenia lub przetwarzanie sygnałów poprzez rzędy elementów, zwanych sztucznymi neuronami wykonujących
pewną podstawową operację na swoim wejściu. Oryginalną inspiracją takiej struktury była budowa naturalnych
neuronów, łączących je synaps, oraz układów nerwowych w szczególności mózgu.
Maszyna-dziecko Turinga – Turing uznał, że sztuczna inteligencja powinna opierać się na uczeniu maszynowym:
maszyna jest dzieckiem, które uczy się poprzez zdobywanie doświadczenia i przez to się samodoskonali. (Bostrom -
"Superinteligencja")

Eksplozja inteligencji – hipotetyczna sytuacja, kiedy człowiek wytworzyłby superinteligencję – sztuczną inteligencję
pod każdym kątem przewyższającą człowieka, zaś ta superinteligencja wytworzyłaby jeszcze inteligentniejszą maszynę
i tak dalej... Sformułował Alan Turing. (Bostrom - "Superinteligencja")

Transfer umysłu, kopiowanie umysłu, emulacja mózgu – hipotetyczny proces skopiowania lub przeniesienia
świadomości człowieka do komputera, poprzez precyzyjne zmapowanie wszystkich połączeń neuronalnych w mózgu i
wierne odtworzenie ich działania w symulacji komputerowej. Symulacja taka mogłaby być częścią wirtualnej
rzeczywistości, dostarczającej umysłowi bodźców i reagującej na jego zachowanie, bądź wchodzić w interakcję z
rzeczywistym światem za pomocą zdalnie sterowanego robota lub bologicznego ciała.

Współczesna technologia nie umożliwia transferu umysłów, ale jest on rozważany przez futurystów jako cel,
do którego dąży neuroinformatyka. Jest również analizowany jako jeden ze sposobów stworzenia sztucznej
inteligencji oraz jako możliwość przedłużenia życia. (Wikipedia)

Metafora komputerowa - Komputerowa metafora umysłu - koncepcja podkreślająca funkcjonalne podobieństwo

niektórych struktur i funkcji umysłu do analogicznych struktur i funkcji systemu komputerowego. (Nęcka)