Matematyka Z Kluczem Klasa 5 Zeszyt Cwiczen Rozwiazania

5
Marcin Braun, Agnieszka Mańkowska,

Małgorzata Paszyńska
Zeszyt
ćwiczeń
DO MATEMATYKI
DLA KLASY PIĄTEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ
ROZWIĄZANIA
Zeszyt ćwiczeń jest skorelowany z podręcznikiem Matematyka z kluczem dla klasy 5 (cz. I i II)
dopuszczonym do użytku szkolnego i wpisanym do wykazu podręczników przeznaczonych
do kształcenia ogólnego do nauczania matematyki w klasach 4–8 szkoły podstawowej.
Numer ewidencyjny podręcznika w wykazie MEN: 875/2/2018
Nabyta przez Ciebie publikacja jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy o przestrzeganie praw, jakie im przysługują. Zawartość publikacji możesz
udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie umieszczaj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, to nie zmieniaj ich
treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. Możesz skopiować część publikacji jedynie na własny użytek.
Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2018

ISBN 978-83-267-3352-9
Opracowanie redakcyjne i redakcja merytoryczna: Elżbieta Rokicka,

Anna Nasiadka, Paulina Staniszewska-Tudruj.
Redakcja językowa: Agnieszka Grzegółka-Maciejewska, Grażyna Oleszkowicz, Zofia Psota.
Korekta językowa: Anna Gumowska, Aleksandra Hofman, Paulina Szulim.
Konsultacje dydaktyczne: Joanna Bauer, Aleksandra Łukaszewicz, Wanda Matraszek, Magdalena Spalińska.
Nadzór artystyczny: Kaia Juszczak. Opieka graficzna: Ewelina Baran, Ewa Kaletyn.
Projekt okładki: Maciej Galiński. Projekt graficzny: Maciej Galiński, Ewa Kaletyn, Paulina Tomaszewska.
Opracowanie graficzne: Klaudia Jarocka. Realizacja projektu graficznego: Dorota Gajda.
Rysunki: Krzysztof Mrawiński, Agnieszka Cieślikowska – s. 24, 69, 77, 79, 83, 85, 94, 97, 99, 100, 102, 134,
Maciej Trzepałka – s. 127.
Rysunki techniczne: Zuzanna Dudzic, Andrzej Oziębło. Mapy: Redakcja Kartograficzna Nowa Era.
Fotoedycja: Beata Chromik, Katarzyna Iwan-Malawska, Bogdan Wańkowicz.
Zdjęcia: Archiwum Wydawnictwa s. 26; BE&W: BEW NEWS/koziol slawomir s. 13 (Pałac Krasińskich w Warszawie), BEW STOCK/Wojciech Wójcik s. 126 (kościół w Koszalinie), s. 131 (Żuławy), Ireneusz Graff s. 73; Getty
Images: iStock/Getty Images Plus – okładka (dziewczynka); Panthermedia: Pauliene Wessel s. 126 (chleb); Shutterstock: aaaah s. 94 (ser), Ana Blazic Pavlovic s. 7 (młody mężczyzna), argonaut s. 101 (żuk), Bartlomiej
K. Kwieciszewski s. 112 (Wilanów), bergamont s. 127 (winogrona), Best_photo_studio s. 94 (frytki), Cre8tive Images s. 101 (pszczoła), Ed Phillips s. 5 (samica zięby), Eric Isselée s. 5 (kot), ffolas s. 94 (bułka maślana),
Francis Bossé s. 5 (samiec wróbla), graemo s. 101 (mucha owocówka), Jambals s. 145 (szafa), Jan Baranowski s. 14 (inskrypcja 2), Jaroslaw Grudzinski s. 145 (papier toaletowy), john330 s. 14 (inskrypcja 3), Lopatin
Anton s. 127 (gruszki), Lotus Images s. 127 (jabłka), Maciej Rawluk s. 125, manfredxy s. 4, MaraZe s. 94 (dżem), Marcin Perkowski s. 5 (samica wróbla), Meelena s. 94 (sałatka), Mikhail Nekrasov s. 69, Mircea
BEZERGHEANU s. 5 (rak), Moving Moment s. 94 (wędlina), Nigel Paul Monckton s. 93, Oleksandr Rybitskiy s. 94 (kompot), Olga OSA s. 62 (szklanka mleka), PeJo s. 94 (bułka), Petr Student s. 11 (ciężarówka), Picsfive
s. 96 (ołówek), Richard Griffin s. 134, robert8 s. 126 (czekolada), Rowena s. 5 (koń), Sebastian Knight s. 101 (biedronka), SeDmi s. 101 (słomka), Sergey Chayko s. 94 (ryba), Sharon Day s. 14 (inskrypcja 1), Studio
Araminta s. 145 (mleko), T.Allendorf s. 145 (kostka cukru), Tomasz Kowalski s. 75 (Roztocze), Tomo Jesenicnik s. 128, Ustyujanin s. 7 (nastolatek), Viktor1 s. 94 (jajecznica), Vladimir Chernyanskiy s. 5 (samiec i samica
gila), Vladimir Wrangel s. 86, wanrung stock s. 145 (torba), wjarek s. 112 (kościół św. Piotra i Pawła w Krakowie), Yuri Arcurs s. 7 (chłopiec), Yuri Shirokov s. 145 (zapałki); Anna Szaniawska s. 127 (krówki), s. 136;
Thinkstock/Getty Images: iStockphoto - Nigeldowsett s. 5 (samiec zięby), Pavlo_K s. 94 (mleko), Pel_1971 s. 13 (kościół św. Anny w Wilnie), PSZ_photo s. 75 (Podhale), pum_eva s. 23, Tomeyk Marek Maruszak s. 13
(kościół św. Andrzeja w Krakowie), Photodisc/GK Hart/Vikki Hart s. 11 (krowa), PhotoObjects.net/Hemera Technologies s. 94 (herbata), Zhernosek_FFMstudio.com s. 96 (długopis); Maciej Wróbel s. 62 (kiwi, gruszka,
brzoskwinie), s. 96 (koperty, ryza papieru, baton), s. 101 (wafelek, chusteczki), s. 126 (mąka).
Wydawnictwo dołożyło wszelkich starań, aby odnaleźć posiadaczy praw autorskich do wszystkich utworów zamieszczonych w publikacji.
Pozostałe osoby prosimy o kontakt z Wydawnictwem.
Nowa Era Sp. z o.o.

Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawa
www.nowaera.pl, e-mail: nowaera@nowaera.pl, tel. 801 88 10 10
Druk i oprawa: Toruńskie Zakłady Graficzne Zapolex

Spis treści
I Liczby naturalne IV Ułamki dziesiętne
1. Działania pamięciowe 4 1. Ułamek dziesiętny 90
2. Potęgowanie8 2. Dodawanie i odejmowanie
3. Kolejność wykonywania działań 10 ułamków dziesiętnych 93
4. Cyfry rzymskie 13 3. Mnożenie ułamków dziesiętnych 96
5. Obliczenia przybliżone 15 4. Dzielenie ułamków dziesiętnych 99
6. Dodawanie i odejmowanie pisemne 17 5. Zamiana jednostek 101
7. Mnożenie pisemne 20 Powtórzenie103
8. Dzielenie i podzielność 22
9. Liczby pierwsze i liczby złożone 24 V Pola figur
10. Dzielenie pisemne 27 1. Pole figury 105
Powtórzenie31 2. Pole równoległoboku i rombu 109
3. Pole trójkąta 113
II Figury geometryczne 4. Pole trapezu 116
1. Płaszczyzna, proste i półproste 33 5. Różne jednostki pola 119
2. Kąty. Rodzaje kątów 36 Powtórzenie121
3. Mierzenie kątów 39
4. Rodzaje i własności trójkątów 42 VI Matematyka i my
5. Własności niektórych trójkątów 45 1. Kalendarz i zegar 123
6. Wysokość trójkąta 48 2. Miary, wagi i pieniądze 126
7. Równoległoboki50 3. Średnia arytmetyczna 129
8. Wysokość równoległoboku 53 4. Liczby dodatnie i ujemne 132
9. Trapezy55 5. Dodawanie liczb całkowitych 135
10. Klasyfikacja czworokątów 57 6. O ile różnią się liczby 137
Powtórzenie60 Powtórzenie 139
III Ułamki zwykłe VII Figury przestrzenne

1. Ułamek jako część i jako iloraz 62 1. Figury przestrzenne – bryły 141
2. Rozszerzanie i skracanie ułamków 65 2. Objętość i pojemność 144
3. Dodawanie i odejmowanie ułamków 3. Objętość prostopadłościanu 146
o tych samych mianownikach 68 4. Siatki prostopadłościanów 149
4. Dodawanie i odejmowanie ułamków 5. Siatki graniastosłupów 152
o różnych mianownikach 71 Powtórzenie 155
5. Mnożenie ułamka przez
liczbę naturalną. Ułamek liczby 74
6. Mnożenie ułamków 77
7. Odwrotności liczb 80
8. Dzielenie ułamków 82
9. Działania na ułamkach 85
Powtórzenie88
3
I.1 Działania pamięciowe
Rozgrzewka
1 Wpisz do tabeli iloczyny i odpowiadające im litery. Od-

czytaj zapisane w poziomych rzędach hasło – nazwę przy-
rządu używanego przez meteorologów. Podpisz ilustrację.
· 3 5 7 9
4 12 20 28 36
D E S Z
6 18 30 42 54
C Z O M
8 24 40 56 72
I E R Z
C 18 R 56 E 20, 40
D 12 M 54 S 28
I 24 O 42 Z 30, 36, 72 D E S Z C Z OM I E R Z
Trening
2 Wpisz w okienka odpowiednie liczby jednocyfrowe.

28 = 4 ∙ 7 36 = 6 ∙ 6 lub 4 ∙ 9 48 = 6 ∙ 8 63 = 7 ∙ 9
30 = 5 ∙ 6 40 = 5 ∙ 8 49 = 7 ∙ 7 64 = 8 ∙ 8
32 = 4 ∙ 8 42 = 6 ∙ 7 54 = 6 ∙ 9 72 = 8 ∙ 9
35 = 5 ∙ 7 45 = 5 ∙ 9 56 = 7 ∙ 8 81 = 9 ∙ 9
3 Dopisz zera tak, aby powstały równości – za każdym razem inna.

a) 60 ∙ 800 = 48 000 b) 800 ∙ 7 = 5600
6 ∙ 8000 = 48 000 80 ∙ 700 = 56 000
600 ∙ 80 = 48 000 80 ∙ 70 = 5600
60 ∙ 8000 = 480 000 800 ∙ 700 = 560 000
6 ∙ 80000= 480 000 800 ∙ 70 = 56000
4
I.1. Działania pamięciowe
4 Dodaj sprytnie. Liczby, które dodajesz najpierw, podkreśl w jednakowy sposób.

Znajdź obliczone sumy na osi, a odpowiadające im litery wpisz w okienka. Odczytaj
hasło i zaznacz odpowiednią fotografię.
198 + 87 + 12 + 3 = 210 + 90 = 300 K
25 + 128 + 42 + 75 = 100 + 170 = 270 O
96 + 89 + 61 + 84 = 180 + 150 = 330 Ń
R O K Ń A T
240 270 300 330 360 390
5 Wykonaj obliczenia. Przy zdjęciach samca i samicy tego samego gatunku powinny
być jednakowe wyniki. Uzupełnij podpisy pod zdjęciami.
samce samice
15 ∙ 2000 = 30 000 300 · 10 = 3000
wróbel zięba
1000 ∙ 3 = 3000 2000 ∙ 150 = 300 000
zięba gil
600 ∙ 500 = 300 000 60 ∙ 500 = 30 000
gil wróbel
5
6 Skreśl te zera, które można skreślić, i wykonaj obliczenia w pamięci.

3600 : 20 = 180 2000 : 40 = 50
1500 : 50 = 30 20 000 : 4000 = 5
4200 : 700 = 6 4000 : 500 = 8
28 000 : 40 = 700 35 000 : 7000 = 5
36 000 : 90 = 400 60 000 : 400 = 150
7 Przyjrzyj się dwóm sposobom mnożenia „po kawałku”.

Sposób 1: 28 ∙ 3 = 20 ∙ 3 + 8 ∙ 3 = 60 + 24 = 84
Sposób 2: 28 ∙ 3 = 30 ∙ 3 – 2 ∙ 3 = 90 – 6 = 84
Pomnóż w pamięci wybranym sposobem. W każdej kolumnie powinny się pojawić
te same wyniki, ale w innej kolejności.
16 ∙ 9 = 144 18 ∙ 6 = 108 18 ∙ 8 = 144
21 ∙ 6 = 126 56 ∙ 5 = 280 54 ∙ 2 = 108
35 ∙ 8 = 280 42 ∙ 3 = 126 40 ∙ 7 = 280
12 ∙ 9 = 108 24 ∙ 6 = 144 18 ∙ 7 = 126
8 Uzupełnij diagram. Strzałki z wykonanymi działaniami zaznaczaj na niebiesko. Gdy

wpiszesz liczby we wszystkie pola, sprawdź, czy zgadzają się pozostałe działania,
i zaznacz odpowiednie strzałki na zielono.
00
480 000 ∙ 12
000
∙ 80
∙ 140 : 210
60 8400 40
:2 : 20 ∙2
+ 300 – 340
120 420 80
–6 : 60 ∙ 70
∙ 18 : 800
126 7 5600
∙2 ∙ 900 – 4900
: 100 ∙9
63 6300 700
6
9 Uzupełnij diagram.
: 6
· 10 : 60
240 2400 40
+ 129 + 206
111 246
: 3 :3
333 410 82
– 77 · 5
Dla dociekliwych
10 Rozwiąż zadanie. Pomoże ci w tym rysunek. Zaznacz na nim dane i wpisuj kolejne
obliczone wielkości. Wpisz imiona chłopców.
W pokoju stali trzej bracia. Adam był z nich najwyższy. Tylko 60 cm brakowało
mu do sufitu. Był aż o 60 cm wyższy od Konrada. Marek także był wysoki, miał
170 cm, o 40 cm więcej niż Konrad. Oblicz wysokość pokoju.
60 cm
20 cm
60 cm
40 cm
250 cm
170 cm
130 cm
Konrad Marek Tomek
Odp. Pokój miał wysokość 250 cm.
7
I.2 Potęgowanie
Rozgrzewka
1 Uzupełnij.
4
2 ∙ 2 ∙ 2 ∙ 2 ∙ 2 = 25 3 ∙ 3 ∙ 3 ∙ 3 = 3
5 czynników 4 czynniki
6 5
4 ∙ 4 ∙ 4 ∙ 4 ∙ 4 ∙ 4 = 4 8 ∙ 8 ∙ 8 ∙ 8 ∙ 8 = 8
6 czynników 5 czynników
2 Zapisz w postaci iloczynu jednakowych liczb.

43 = 4 ∙ 4 ∙ 4 64 = 6 · 6 · 6 · 6
62 = 6 · 6 67 = 6 · 6 · 6 · 6 · 6 · 6 · 6
Trening
Zobacz zdjęcie
3 Zapisz w postaci iloczynu jednakowych czynników, oblicz
docwiczenia.pl
i wpisz obok wyniku literę z ramki. Odczytaj hasło. Kod: M5G8Q9
24 = 2 ∙ 2 ∙ 2 ∙ 2 = 16 A
34 = 3 · 3 · 3 · 3 = 81 T 16 A 27 A
103 = 10 · 10 · 10 = 1000 E 1000 E
25 = 2 · 2 · 2 · 2 · 2 = 32 N 32 N 81 T
33 = 3 · 3 · 3 = 27 A Hasło: A T E N A
Czyje to imię? W mitologii greckiej bogini mądrości.
4 Oblicz.
101 = 10 105 = 100 000
102 = 100 106 = 1 000 000
103 = 1000 107 = 10 000 000
104 = 10 000 108 = 100 000 000
8
I.2. Potęgowanie
5 Wpisz w okienka odpowiednie liczby.

2
7 = 49 100 2 = 10 000 10 4 = 10 000
10 3 = 1000 2 3
=8 2 4
= 16
5 4 3
1 =1 0 =0 3 = 27
6 Uzupełnij i wykonaj kolejne polecenia.

Otocz linią 21 kropek, czyli 2 kropki.
Otocz linią 22 kropek, czyli 4 kropki.
Otocz następną linią 23 kropek, czyli 8 kropek.
6
Zgadnij, do której potęgi uda ci się dojść w ten sposób. 2
Otocz kolejnymi liniami 24 kropek, 25 kropek itd. Zauważ, że za każdym razem
otaczasz 2 razy więcej kropek niż w poprzednim kroku.
6
Napisz, do której potęgi udało ci się dojść. 2
Dla dociekliwych
7 Zobacz, jak można zapisać niektóre duże liczby.

2 mln = 2 000 000 = 2 ∙ 1 000 000 = 2 ∙ 10 ∙ 10 ∙ 10 ∙ 10 ∙ 10 ∙ 10 = 2 ∙ 106
200 mln = 200 000 000 = 2 ∙ 100 000 000 = 2 ∙ 108
50 mld = 50 000 000 000 = 5 ∙ 10 000 000 000 = 5 ∙ 1010
Uzupełnij.
a) 200 000 = 2 ∙ 100 000 = 2 ∙ 10
5 6
b) 5 mln = 5 ∙ 10
30 000 = 3 ∙ 10 5 mld = 5 ∙ 10
4 10
50 000 000 = 5 ∙ 10 40 mln = 4 ∙ 10

7 7
700 000 = 7 ∙ 10 40 mld = 4 ∙ 10

5 11
9
I.3 Kolejność wykonywania działań
Rozgrzewka
1 Kolejne działania do wykonania są częściowo zakryte karteczkami. Oblicz wyniki

działań i wpisz je na karteczkach.
14 + (8 – 3 . 2) = 21 – 3 . 6 + 4 = 28 + 16 : 4 . 2 =
= 14 + (8 – 6 )= = 21 – 18 + 4 = = 28 + 4 .2=
= 14 + 2 = = 3 +4= = 28 + 8 =
= 16 =
7 = 36
Trening
2 W każdym przykładzie pokoloruj działanie, które należy wykonać w pierwszej ko-

lejności. Wykonaj obliczenia.
2 0–5+2= 7+3 ∙ 2= 3 0 : 2 ∙ 5=
=1 5+2= =7 + 6 = =1 5 · 5 =
=1 7 =1 3 =7 5
3 W dłuższych przykładach można czasem wykonać kilka działań na jednym etapie.
Pokoloruj na zielono wszystkie działania, od których możesz zacząć rachunki.
Wykonaj obliczenia.
a) c)
(3 – 2) ∙ (2 – 1) = 1 4 : 2+5 ∙ 2=
= 1 ∙ 1 = 1 = 7 +1 0=1 7
b) d)
2=
5 ∙ (3 – 2) + 3 2 0 ∙ 2 – 3 ∙ (4 + 1) =
= 5·1+9 = = 40 – 3 · 5 =
= 5 + 9 = 14 = 40 – 15 = 25
10
I.3. Kolejność wykonywania działań
4 Oblicz. Wyniki odszukaj w tabeli i wykreśl je wraz

z odpowiadającymi im literami. Pozostałe litery czyta-
ne kolejno utworzą hasło – zapisz je pod mapą.
60 : 3 ∙ 2 = 20 · 2 = 40
10 – (12 – 4 + 2) = 10 – 10 = 0
4 ∙ (5 – 3 + 2) = 4 · 4 = 16
[2 ∙ (4 + 8 ∙ 2) – 10] : 6 = [2 · (4 + 16) – 10] : 6 =
E U R O P A
= [2 · 20 – 10] : 6 = 30 : 6 = 5
15 : 3 + 2 ∙ (7 – 1) = 5 + 2 · 6 = 5 + 12 = 17
30 – 3 ∙ [8 – 2 ∙ (3 + 1)] = 30 – 3 · [8 – 8] = 30 – 0 = 30
0 1 4 5 6 10 16 17 18 27 30 40
A E U M R O S A P A K I
5 Uzupełnij podpisy za pomocą jednego wyrażenia. Nie musisz wykonywać obliczeń.
2100 kg 650 kg
2100 + 2 . 650 2 · 2100 + 650
2100 + 650 2 · (2100 + 650)
2 · 2100 + 2 · 650
11
I.3. Kolejność wykonywania działań
6 W skład drużyny sportowej wchodzi czterech zawodników oraz dwóch rezerwo-

wych. Klasa Va wystawiła w zawodach trzy drużyny, a klasa Vb – o jedną drużynę
więcej. Ile osób przygotowywało się do zawodów?
Do kolejnych pytań dobierz wyrażenia z ramki.
(4 + 2) . [3 + (3 + 1)]
Ile osób liczy łącznie drużyna? 4+2 4+2
Ile drużyn wystawiła klasa Vb? 3+1 3+1
3 + (3 + 1)
Ile drużyn wystawiły łącznie obie klasy? 3 + (3 + 1)
Ile osób przygotowywało się do zawodów? (4 + 2) · [3 + (3 + 1)]
7 Kasia kupiła trzy jogurty po 2 zł i dwie paczki kaszy. Paczka kaszy kosztuje 7 zł,
ale w promocji obniżono jej cenę o 1 zł. Kasia dała sprzedawczyni cztery monety
pięciozłotowe. Ile reszty dostała?
Do kolejnych pytań dobierz wyrażenia z ramki. Odpowiadające wyrażeniom litery
utworzą hasło.
K 2 . 7 – 1 O 3 . 2 + 2 . 7 – 1 E 2 . (7 – 1) C 3 . 2 + 2 . (7 – 1)

A 4 . 5 – [3 . 2 + 2 . (7 – 1)] R 7 – 1 G 3 . 2 M 3 . 2 + 7 – 1 J 4 . 5
Ile Kasia zapłaciła za jogurty? 3·2 [zł] G
Ile kosztuje w promocji paczka kaszy? 7–1 [zł] R
Ile Kasia zapłaciła za dwie paczki kaszy? 2 · (7 – 1) [zł] E
Ile Kasia zapłaciła za całe zakupy? 3 · 2 + 2 · (7 – 1) [zł] C
Ile pieniędzy Kasia dała sprzedawczyni? 4·5 [zł] J
Ile reszty dostała? 4 · 5 – [3 · 2 + 2 · (7 – 1)] [zł] A
Dla dociekliwych
8 Znaki , i oznaczają trzy liczby naturalne, z których największa jest liczba ,

średnia – , a najmniejsza – . Wstaw w okienka znak >, < lub =. Zauważ, że nie
musisz wiedzieć, jakie to liczby.
2∙ + < 2∙ +2∙ + – = +( – )
2∙ + < 2∙( + ) – – < –( – )
2∙ + > 2∙( – ) –( – ) < –( + )
12
I.4 Cyfry rzymskie Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M58SMJ
Rozgrzewka
1 Zapisz obok każdej liczby odpowiednią liczbę wybraną z ramki.
25 XXV 29 XXIX 34 XXXIV 36 XXXVI

27 XXVII 33 XXXIII 35 XXXV 38 XXXVIII
XXIX XXXV XXXVIII XXV XXXVI XXXIII XXVII XXXIV
Trening
2 Uzupełnij.
1496 M CD XC VI MCDXCVI
1000 + 400 + 90 + 6
1043 M XL III MXLIII
1000 + + 40 + 3
1964 M CM LX IV MCMLXIV
1000 900 60 4
3 Na fotografiach przedstawiono budowle w różnych stylach architektonicznych.
Zapisz cyframi rzymskimi daty powstania poszczególnych budowli zamieszczone
pod zdjęciami.
Styl romański Styl gotycki Barok
Kościół św. Andrzeja w Krakowie Kościół św. Anny w Wilnie Pałac Krasińskich w Warszawie
(1079–1098) (1495–1500) (1677–1695)
MLXXIX–MXCVIII MCDXCV–MD MDCLXXVII-MDCXCV
13
I.4. Cyfry rzymskie
4 W liczbach zapisanych cyframi rzymskimi oddziel pionowymi kreskami tysiące,

setki, dziesiątki i jedności. Zapisz liczby cyframi arabskimi.
MMDCCCXCIV CDXXXIX
2000 + 800 + 90 + 4 = 2894 400 + 30 + 9 = 439
DCCXLVII MCMLXXI
700 + 40 + 7 = 747 1000 + 900 + 70 + 1 = 1971
MMCMXLIX MMMDCXCIV
2000 + 900 + 40 + 9 = 2949 3000 + 600 + 90 + 4 = 3694
5 Zaznacz na fotografiach liczby zapisane cyframi rzymskimi, a następnie zapisz je

cyframi arabskimi.
1911 1982
1888
Dla dociekliwych
6 Uzupełnij liczby w okienkach.
39 50 61 72 83 94 105
XXXIX L LXI LXXII LXXXIII XCIV CV
520 600 680 760 840 920 1000
DXX DC DCLXXX DCCLX DCCCXL CMXX M
14
I.5 Obliczenia przybliżone Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M5DX6Q
Rozgrzewka
1 Połącz liczby z odpowiednimi określeniami w ramkach.

129 458 1183 952 513 93
około 100 około 500 około 1000
2 Uzupełnij. Potrzebne działania znajdziesz w ramce.
200 + 800 = 1000 600 + 1800 = 2400

30 000 – 10 000 = 20 000 2000 – 700 = 1300
217 + 793 to około 1000 , bo 200 + 800 = 1000

629 + 1823 to około 2400 , bo 600 + 1800 = 2400
1983 – 723 to około 1300 , bo 2000 – 700 = 1300
31 651 – 11 718 to około 20 000 , bo 30 000 – 10 000 = 20 000
Trening
3 Oszacuj wyniki działań. Tym razem nie ma ramki – musisz samodzielnie wymyślić
sposób szacowania.
4270 + 87 125 to około 91 000 , bo 4000 + 87 000 = 91 000
5126 + 8912 to około 14 000 , bo 5000 + 9000 = 14 000
16 923 – 9125 to około 8000 , bo 17 000 – 9000 = 8000
4 Na osi zaznaczono punktami wyniki podanych działań. Nie wykonując dokładnych

obliczeń, połącz strzałką każde działanie z odpowiednim punktem.
137 + 298 1423 – 1209 900 – 318 639 + 417 197 + 553
0 200 400 600 800 1000
459 + 183 987 – 915 1280 – 423 328 + 615
15
I.5. Obliczenia przybliżone
5 Dobierz do działań wyniki podane na mapie. Nie wykonuj dokładnych obliczeń.
Wydmy koło Łeby Kanał Elbląski

2543 + 76 145 7532 + 12 836
Krzywa Wieża
w Toruniu
Najwyższy klif 42 ∙ 28
327 ∙ 529
Łazienki
Królewskie
428 ∙ 517
Świątynia Wang
w Karpaczu Rynek w Zamościu
79 253 – 79 198 1586 + 479
6 Połącz odcinkiem każde działanie z jego wynikiem, a następnie połącz działania,

których wyniki są jednakowe.
212
25 · 29 10 736 – 2861 629 – 584 476
597 + 128 7875 45 267 + 209
725 75 · 105 837 – 792 17 · 28

53 · 4
Dla dociekliwych
7 Oblicz w przybliżeniu.
a) 112,716251413 + 87,16524172531 ≈ 113 + 87 = 200
b) 0,91625141926 + 1,0123415242735 ≈ 1 + 1 = 2
c) 8,16251428 ∙ 4,7816245131 ≈ 8 · 5 = 40
d) 2,61241326 ∙ 3,876251487 ≈ 3 · 4 = 12
16
I.6 Dodawanie i odejmowanie pisemne
Rozgrzewka
1 Dodaj pisemnie. Otrzymane wyniki skreślaj kolejno w ramce.

1 1 1 1
355
3 8 2 2 9 6 4 8 8
+ 1 3 + 5 9 +1 1 7 395
3 9 5 3 5 5 6 0 5
605
1 1 1
972
2 2 4 6 5 3 3 8 6
1 3 2 2 0 5 1 5 9 1258
+ 4 3 +1 1 4 +7 1 3
399
3 9 9 9 7 2 1 2 5 8
Trening
2 Odejmij pisemnie. W niektórych działaniach zapisano na niebiesko rozmienianie

dziesiątek i setek. Sprawdź wyniki za pomocą dodawania.
9
1 10 14
4 9 8 2 0 4
–2 1 7 –1 8 6
2 8 1 1 8
9
7 12 3 10 13
3 8 2 4 0 3
– 1 7 –2 1 5
3 6 5 1 8 8
1 14 12 0 9 17
2 5 2 1 0 7
– 8 3 – 2 9
1 6 9 7 8
17
I.6. Dodawanie i odejmowanie pisemne
3 Na rysunku przedstawiono trasę autobusu z Warszawy do Krynicy-Zdroju. Oblicz

długości kolejnych odcinków trasy na podstawie danych z tabeli.
Odległość od Warszawy Miejscowość Godzina Warszawa
Warszawa 21:50 110

110 km Radom 23:30 Radom
185 km Kielce 01:00

75
Kielce
234 km Busko-Zdrój 01:55
111
296 km Tarnów 03:25 Tarnów
362 km Nowy Sącz 04:55 99 Krynica-

-Zdrój
395 km Krynica-Zdrój 05:40
4 Rozwiąż krzyżówkę liczbową.

52 009 – 19 750 2648 + 8173
36 088 + 2053 3 8 1 4 1
2 0
2807 – 124 2 6 8 3
5 2
6007 – 26 5 9 8 1
18
I.6. Dodawanie i odejmowanie pisemne
5 Jacek odrobił pracę domową z matematyki. Niestety młodsza siostra starła część
jego obliczeń. Uzupełnij pracę domową Jacka.
0 9 9 10 7 16 12 6 17
1000 872 7 7 7 594
– 1 2 8 – 95 – 1 8 3 –383
872 7 7 7 594 2 1 1
6 Wpisz w okienko odpowiednią liczbę.

2016 – 1469 = 547
2563 – 2016 = 547
1469 + 547 = 2016
Dla dociekliwych
7 Rozwiąż zadanie. Pomoże ci w tym rysunek. Zapisz pod nim wszystkie wykonywane
obliczenia.
Dorota ma dwie tasiemki: niebieską i pomarańczową. Niebieska tasiemka jest o 37 cm
dłuższa od pomarańczowej. Gdyby ułożyć dwie takie same niebieskie tasiemki,
a poniżej trzy takie same pomarańczowe tasiemki, to pomarańczowe byłyby w sumie
o 140 cm dłuższe od niebieskich. Ile centymetrów długości ma tasiemka niebieska, a ile
pomarańczowa?
37cm 37cm
140cm
Odp. Niebieska tasiemka ma 251 cm długości, a pomarańczowa 214 cm.
19
I.7 Mnożenie pisemne
Rozgrzewka
1 Oblicz pisemnie.
2 3 8 1 5 4 1 9 5 2 7 6
∙ 7 ∙ 5 ∙ 8 ∙ 9
1 6 6 6 7 7 0 1 5 6 0 2 4 8 4
2 Oto trzy mnożenia pisemne.
1 2 8 1 2 8 1 2 8
∙ 4 ∙ 7 ∙ 9
5 1 2 8 9 6 1 1 5 2
Korzystając z wyników powyższych działań, oblicz w pamięci podane iloczyny.

Następnie uzupełnij obliczenia pisemne.
128 ∙ 40 = 5120 128 ∙ 70 = 8960 128 ∙ 90 = 11 520
128 ∙ 400 = 51 200 128 ∙ 700 = 89 600 128 ∙ 900 = 115 200
1 2 8 1 2 8 1 2 8
∙ 4 7 ∙ 4 9 ∙ 7 4
8 9 6 1 1 5 2 5 1 2
+5 1 2 0 + 5 1 2 0 + 8 9 6 0
6 0 1 6 6 2 7 2 9 4 7 2
1 2 8 1 2 8 1 2 8
∙ 9 7 4 ∙ 4 9 7 ∙ 7 7 9
5 1 2 8 9 6 1 1 5 2
8 9 6 0 1 1 5 2 0 8 9 6 0
+ 1 1 5 2 0 0 + 5 1 2 0 0 + 8 9 6 0 0
1 2 4 6 7 2 6 3 6 1 6 9 9 7 1 2
20
I.7. Mnożenie pisemne
Trening
3 Uzupełnij krzyżówkę liczbową.

309 · 59 374 · 99 6162 · 14
524 · 312 1 6 3 4 8 8
8 7 6
628 · 524 3 2 9 0 7 2
3 2 6
279 · 453 1 2 6 3 8 7
4 Oblicz. Z pierwszych dwóch wyników korzystaj w następnych przykładach.
6 2 8 6 2 8 6 2 8 0 6 2 8 0
∙ 3 ∙ 7 ∙ 3 0 0 ∙ 3 7 0
1 8 8 4 4 3 9 6 1 8 8 4 0 0 0 4 3 9 6
+ 1 8 8 4
2 3 2 3 6 0 0
6 2 8 6 2 8 6 2 8 0
∙ 3 0 7 ∙ 7 0 3 0 ∙ 7 0 0 3 0
4 3 9 6 1 8 8 4 1 8 8 4
+ 1 8 8 4 + 4 3 9 6 + 4 3 9 6
1 9 2 7 9 6 4 4 1 4 8 4 0 4 3 9 7 8 8 4 0 0
Sprawdź rachunki, licząc, ile razy we wszystkich wynikach występuje:
cyfra 8: 7 (7 razy?), cyfra 4: 9 (9 razy?), cyfra 0: 8 (8 razy?).
Dla dociekliwych
5 Oblicz pisemnie: 992, 9992, 99992.

Odgadnij bez liczenia:
999992 = 9 999 800 001
9999999992 = 999 999 998 000 000 001
21
I.8 Dzielenie i podzielność
Rozgrzewka
1 Podziel ołówki, otaczając je obwódką, na zestawy po cztery sztuki. Zapisz dzielenie

i odczytaj, ile zestawów udało się utworzyć i ile ołówków pozostało.
a) b) c)
14 : 4 = 3 r 2 9:4= 2 r 1 15 : 4 = 3 r 3
Spr. 3 . 4 + 2 = 14 Spr. 2 · 4 + 1 = 9 Spr. 3 · 4 + 3 = 15
2 Wypisz cztery kolejne wielokrotności:

liczby 5, 0, 5, 10, 15 , 20 , 25 , 30
liczby 6, 0, 6, 12 , 18 , 24 , 30
liczby 8. 0 , 8 , 16 , 24
Trening
3 a) Liczba 36 jest wielokrotnością liczby 9, ponieważ 36 = 4 ∙ 9. Wpisz w okienka kolejne

wielokrotności liczby 9 i odpowiednie iloczyny. Następnie uzupełnij działania.
36 45 54 63 72 81
4·9 5·9 6·9 7·9 8·9 9·9
41 : 9 = 4 r 5 45 : 9 = 5 r 0 70 : 9 = 7 r 7
b) Liczba 888 jest wielokrotnością liczby 111, ponieważ 888 = 8 ∙ 111. Wpisz
w okienka kolejne wielokrotności liczby 111 i odpowiednie iloczyny. Następnie
uzupełnij działania.
888 999 1110 1221 1332 1443
8 · 111 9 · 111 10 · 111 11 · 111 12 · 111 13 · 111
1111 : 111 = 10 r 1 1234 : 111 = 11 r 13 1442 : 111 = 12 r110
22
I.8. Dzielenie i podzielność
4 Pokoloruj na mapie obszary, na których są zapisane liczby podzielne przez 9.

Dowiesz się, gdzie w Polsce zakładają gniazda ptaki zwane batalionami.
5 Znajdź w ramce liczby podzielne przez 3 i skreśl je wraz 186 T

z odpowiadającymi im literami. Pozostałe litery czytane 186 + 1 W
kolejno utworzą hasło. 186 + 2 E
186 + 3 G
297 O
Hasło: W E N U S 297 + 1 N
Podaj dwa znaczenia tego słowa. 297 + 2 U
297 + 3 R
1. jedna z planet Układu Słonecznego 297 + 186 A
2. w mitologii rzymskiej bogini miłości 297 + 186 + 1 S
Dla dociekliwych
6 Symbole i oznaczają dwie wielokrotności liczby 7, przy czym liczba jest więk-
sza. Które z liczb są podzielne przez 7? Wpisz tak lub nie.
tak 2∙ tak + tak ∙ tak
+ 1 nie 7∙ tak – tak ∙ ( + 1) tak
+ 7 tak + 70 tak + +3 nie ∙ +1 nie
23
I.9 Liczby pierwsze i liczby złożone Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M5T97Y
Rozgrzewka
1 Sześć kropek można ustawić w równych rzędach na przykład tak:

w 1 rzędzie 6 kropek, w 2 rzędach po 3 kropki.
•••••• •••
•••
Narysuj, jak można rozmieścić w równych rzędach:
a) 10 kropek, Np. •• •• •• •• ••
b) 7 kropek, Np. • • • • • • •
••••
c) 12 kropek, Np. • • • •
••••
d) 11 kropek. Np. • • • • • • • • • • •
Ile kropek można rozmieścić tylko w jeden sposób? 1
Trening
2 Wypisz wszystkie dzielniki podanej liczby. Jest ich tyle, ile miejsc na ich wpisanie.
a) dzielniki liczby 8: 1 , 2 , 4 , 8
b) dzielniki liczby 12: 1 , 2 , 3 , 4 , 6 , 12
c) dzielniki liczby 25: 1 , 5 , 25
3 Pokoloruj:
1 1 0 1
pola z liczbami złożonymi 1 1
7 37
– na zielono, 0 31 0
1 1
pola z liczbami pierwszymi 0 11 41 9
– na brązowo, 17 61
pozostałe pola 12 70 0
– na niebiesko. 33 4 1
0
21 49
0 1 1
1
24
I.9. Liczby pierwsze i liczby złożone
4 Rozłóż podane liczby na czynniki pierwsze. Zauważ, że jeśli liczba jest zapisana
w postaci iloczynu lub potęgi, nie warto jej obliczać.
24 = 2 · 12 = 2 · 4 · 3 =2 · 2 · 2 · 3 = 23 · 3
2
28 = 2 · 14 = 2 · 2 · 7 = 2 · 7
5
24 ∙ 28 = 2 · 12 · 2 · 14 = 2 · 2 · 2 · 3 · 2 · 2 · 7 = 2 · 3 · 7
6 2
242 = 24 · 24 = 2 · 2 · 2 · 3 · 2 · 2 · 2 · 3 = 2 · 3
6 3
283 = 28 · 28 · 28 = 2 · 2 · 7 · 2 · 2 · 7 · 2 · 2 · 7 = 2 · 7
5 Każde z dzieci w inny sposób zaczęło rozkładać liczbę 5600 na czynniki pierwsze.
Dokończ ich obliczenia. Sprawdź, czy wszyscy otrzymali jednakowy wynik.
5 2
Grześ: 5600 = 56 ∙ 100 = 2 · 28 · 2 · 50 = 2 · 2 · 2 · 7 · 2 · 2 · 5 · 5 = 2 · 5 · 7

Justyna: 5600 = 7 ∙ 800 = 7 · 2 · 400 = 7 · 2 · 2 · 200 = 7 · 2 · 2 · 2 · 2 · 2 · 25 =
5 2
=7·2·2·2·2·2·5·5=2 ·5 ·7
5 2
Monika: 5600 = 8 ∙ 700 = 2 · 2 · 2 · 2 · 350 = 2 · 2 · 2 · 2 · 5 · 7 · 2 · 5 = 2 · 5 · 7

Adam: 5600 = 2 ∙ 2800 = 2 · 2 · 1400 = 2 · 2 · 2 · 700 = 2 · 2 · 2 · 7 · 2 · 5 · 2 · 5 =
5 2
=2 ·5 ·7
6 Gdy rozkładamy na czynniki pierwsze większą liczbę, możemy zastosować zapis

przedstawiony poniżej. Stosując ten zapis, dokończ rozkładanie na czynniki pierwsze
liczb 660 i 882.
Liczby pierwsze
420 2 660 2 882 2
420 : 2 210 2 330 3 441 3
210 : 2 105 5 110 11 147 3
105 : 5 21 3 10 2 49 7
21 : 3 7 7 5 5 7 7
7:7 1 1 1
420 = 660 = 882 =
=2∙2∙5∙3∙7= = 2 · 3 · 11 · 2 · 5 = =2·3·3·7·7=
= 22 ∙ 3 ∙ 5 ∙ 7 = 22 · 3 · 5 · 11 = 2 · 32 · 72
25
I.9. Liczby pierwsze i liczby złożone
7 Stosując sposób przedstawiony w zadaniu 6, rozłóż liczbę na czynniki pierwsze.

a) 220 = 22 · 5 · 11 b) 750 = 2 · 3 · 53 c) 368 = 24 · 23
Dla dociekliwych
8 Pewien uczony w starożytnej Grecji wymyślił metodę znajdowania liczb pierwszych.

Jest ona zwana „sitem”, bo polega na „przesiewaniu” liczb i odrzucaniu liczb złożonych.
1. Zakreślamy kółkiem liczbę 2 i skreślamy jej kolejne wielokrotności, czyli skreślamy
co drugą liczbę.
2. Zakreślamy kółkiem pierwszą nieskreśloną liczbę i wykreślamy jej wielokrotności.
3. Wracamy do kroku 2. Postępujemy tak dotąd, aż wszystkie liczby zostaną skreślone
lub zakreślone.
2 3 4 5 6 7 8 9 10
E R K A N T A L K
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
O W S I C H T A E M
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
O T N I H O B A E K
31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
S A L I K S Z T A Ł
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
C Ę Y N K A R A M I
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
O R E M A K N A N P
61 62 63
E R A T O S T E N E S
Y A O
Z C Y R E N Y
Liczby w kółkach to liczby pierwsze. Wypisz obok ilustracji litery znajdujące się pod
tymi liczbami. Odczytaj, jak nazywał się ten mędrzec i skąd pochodził.
26
I.10 Dzielenie pisemne
Rozgrzewka
1 Dokończ dzielenia pisemne. W tym celu wykonaj kolejne kroki.

Krok 1. 2 3 2 4
Podziel. 9 4 4 : 4 7 3 8 : 3
–8 –6
14 : 4 = 3 r 2 1 4 1 3 : 3 = 4 r 1 1 3
Krok 2. 2 3 2 4
Pomnóż. 9 4 4 : 4 7 3 8 : 3
–8 –6
1 4 1 3
3·4= 1 2 1 2 3 · 4 = 1 2 1 2
Krok 3. 2 3 2 4
Odejmij. 9 4 4 : 4 7 3 8 : 3
–8 –6
1 4 1 3
–1 2 –1 2
2 1
Krok 4. 2 3 2 4
Spisz kolejną cyfrę. 9 4 4 : 4 7 3 8 : 3
–8 –6
1 4 1 3
–1 2 –1 2
2 4 1 8
Powtarzaj kroki 1–4 i dokończ dzielenie.
2 3 6 2 4 6
9 4 4 : 4 7 3 8 : 3
–8 –6
1 4 1 3
–1 2 –1 2
2 4 1 8
– 2 4 – 1 8
0 0
27
I.10. Dzielenie pisemne
2 Uzupełnij tabliczkę · 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
mnożenia przez 9.
9 9 18 27 36 45 54 63 72 81 90
3 Uzupełnij według wzoru.

Liczba 7 mieści się · 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
6 razy w 44.
7 7 14 21 28 35 42 49 56 63 70
44
a) Liczba 7 mieści się · 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3 razy w 24.
7 7 14 21 28 35 42 49 56 63 70
24
b) Liczba 7 mieści się

· 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
7 razy w 53.
7 7 14 21 28 35 42 49 56 63 70
53
c) Liczba 8 mieści się
5 razy w 42. · 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
8 8 16 24 32 40 48 56 64 72 80
42
d) Liczba 8 mieści się · 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
5 razy w 46.
8 8 16 24 32 40 48 56 64 72 80
46
Trening
4 Podziel pisemnie.
2 3 7 8 3 1 3
7 1 1 : 3 7 4 7 : 9 1 0 4 : 8
– 6 – 7 2 – 8
1 1 = 2 7 2 4
– 9 – 2 7 – 2 4
2 1 0 0
– 2 1
0
1 2 2 2
Spr. 2 3 7 Spr. 8 3 Spr. 1 3
∙ 3 ∙ 9 ∙ 8
7 1 1 7 4 7 1 0 4
28
5 Wykonaj dzielenia pisemne. Nad cyframi wyników wpisz litery zgodnie z kluczem
do szyfru, a otrzymasz hasła.
R A K P T A K P AW
2 0 7 8 1 0 7 8 0 3
1 2 4 2 : 6 4 0 5 3 5 : 5 5 6 2 1 : 7
– 1 2 – 4 0 – 5 6
4 2 5 2 1
– 4 2 – 5 – 2 1
0 3 5 0
– 3 5
0
Klucz do szyfru: 0 – A 1–T 2–R 3–W 7–K 8–P
6 Uzupełnij tabliczkę mnożenia przez 12. Korzystaj z niej przy dzieleniu.
· 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
12 12 24 36 48 60 72 84 96 108 120
+ 12
2 4 6 6 3 9 4 0 8
2 9 5 2 : 1 2 7 6 6 8 : 1 2 4 9 0 0 : 1 2
– 2 4 – 7 2 – 4 8
5 5 4 6 1 0 0
– 4 8 – 3 6 – 9 6
7 2 1 0 8 4
– 7 2 – 1 0 8
0 0
1
Spr. 2 4 6 Spr. 6 3 9 Spr. 4 0 8
∙ 1 2 ∙ 1 2 ∙ 1 2
4 9 2 1 2 7 8 8 1 6
+ 2 4 6 + 6 3 9 + 4 0 8
2 9 5 2 7 6 6 8 4 8 9 6
4896+4=4900
7 Podaj ilorazy. Skorzystaj z wyników otrzymanych w zadaniu 6.
295 200 : 12 = 24 600 766 800 : 12 = 63 900
2 952 000 : 120 = 24 600 766 800 : 120 = 6390
2 952 000 : 12 = 246 000 7 668 000 : 120 = 63 900
295 200 : 120 = 2460 7 668 000 : 1200 = 6390
29
8 Połącz działania, które mają taki sam wynik.
2952 : 12 29 520 000 : 120
295 200 : 120 29 520 000 : 1200
295 200 : 12 29 520 : 120
2 952 000 : 12 2 952 000 : 1200
9 Oblicz pisemnie. Sprawdź w pamięci, czy suma wyników jest równa 555.
2 5 5 1 1 9 1 8 1
1 7 8 5 : 7 1 0 7 1 : 9 1 4 4 8 : 8
– 1 4 – 9 – 8
3 8 1 7 6 4
– 3 5 – 9 – 6 4
3 5 8 1 8
– 3 5 – 8 1 – 8
0 0 0
Dla dociekliwych
10 W poniższych dzieleniach pisemnych zostały zapisane wszystkie jedynki i siódemki.

Wpisz pozostałe cyfry.
1 2 8 1 0
3 1 1 2
8 9 7 : 7 2 7 9 7 : 9 2 3 7 1 : 2 1
– 7 – 2 7 – 2 1
1 9 0 9 2 7
– 1 4 – 9 – 2 1
5 7 0 7 6 1
– 5 6 – 0 – 4 2
1 7 1 9
30
Powtórzenie
1 Wiadomo, że 28 ∙ 35 = 980. Ile jest równy wynik mnożenia 2800 ∙ 350?
A. 9800 B. 98 000 C. 980 000 D. 9 800 000
2 Ile zer jest na końcu wyniku mnożenia 50 ∙ 14 672 200?

A. dwa B. trzy C. cztery D. pięć
3 Aby obliczyć wartość wyrażenia 5 ∙ (7 − 2 + 1), najpierw trzeba wykonać

A. dodawanie. B. odejmowanie. C. mnożenie. D. dzielenie.
4 Do każdej liczby zapisanej w tabeli cyframi rzymskimi dobierz równą jej liczbę zapi-
saną cyframi arabskimi. Przy każdej liczbie zaznacz właściwą literę.
A. 1446 B. 1466 C. 1646 D. 1666
4.1 MCDLXVI A B C D
4.2 MDCXLVI A B C D
5 Wskaż wynik działania 35 625 + 71 625. Nie wykonuj dokładnych obliczeń.

A. 17 250 B. 40 750 C. 107 250 D. 400 750
6 Bilet do kina kosztuje 12,80 zł. Ile najwięcej biletów można kupić za 100 zł?
A. 5 B. 7 C. 9 D. 11
7 Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F –
jeśli jest fałszywe.
Liczba 143 jest podzielna przez 3. P F

8 Wartość wyrażenia 53 – 3 · (42 – 2 · 3) jest równa:

A. 500 B. 100 C. 47 D. 23
31
Powtórzenie
9 Poniżej podano cztery wyrażenia.

A. 10 − 3 ∙ 1 + 2 C. 10 − (3 ∙ 1 + 2)
B. 10 − 3 ∙ (1 + 2) D. (10 − 3) ∙ (1 + 2)
Do każdego zadania tekstowego w tabeli dobierz wyrażenie, za pomocą którego
można to zadanie rozwiązać. Przy każdym z nich zaznacz właściwą literę.
Jogurt kosztuje 2 zł, a rogalik 1 zł. Mama kupiła po jednym
9.1 rogaliku i po jednym jogurcie dla 3 osób. Ile reszty otrzymała A B C D
z 10 zł?
Na wycieczce było 10 osób, w tym 3 osoby dorosłe.
9.2 Dla każdego dziecka kupiono jogurt za 2 zł i rogalik za 1 zł. A B C D
Ile złotych zapłacono?
Jola kupiła 3 rogaliki po 1 zł oraz jeden jogurt za 2 zł.
9.3 A B C D
Ile reszty otrzymała z 10 zł?
10 Pan Karol kupił siedem jednakowych kalkulatorów na nagrody w konkursie mate-

matycznym. Dał sprzedawcy banknot 200 zł i otrzymał 67 zł reszty. Ile kosztował
jeden kalkulator?
Zapisz wszystkie obliczenia.
2 0 0 1 9
– 6 7 1 3 3 : 7
1 3 3 – 7
6 3
– 6 3
0
Odp. Jeden kalkulator kosztował 19 zł.
11 Kurierzy firmy przewozowej mają dziś dostarczyć łącznie 120 paczek i 5 razy więcej
listów. Dostarczyli już 536 listów i 8 razy mniej paczek. Ile paczek i listów pozostało
do rozwiezienia?
Do dostarczenia: 120 paczek i 120 · 5= 600 listów
Dostarczono: 536 listów i 536 : 8 = 67 paczek
Pozostało: 120 – 67 = 53 paczki i 600 – 536 = 64 listy
Odp. Do rozwiezienia zostały 53 paczki i 64 listy.

32
II.1 Płaszczyzna, proste i półproste
Rozgrzewka
1 Posługując się linijką i ekierką, znajdź na rysunku i zaznacz:

dwie proste równoległe – kolorem zielonym,
dwie proste prostopadłe – kolorem niebieskim,
dwie proste przecinające się, ale nie prostopadłe – kolorem żółtym.
Uwaga. Tę samą prostą możesz zaznaczyć różnymi kolorami.
Np.
Trening
2 Narysuj odcinki BC i BF oraz prostą przechodzącą przez punkty A i B. Sprawdź

ekierką, czy narysowane odcinki są prostopadłe.
A F
Uzupełnij zdania. D
Odcinek BC jest prostopadły

do odcinka BF.
Punkt A leży na prostej AB.
B
Punkt D nie leży na prostej AB. C
3 Wymień wszystkie zaznaczone punkty, które:

a) leżą na prostej AK, A, B, C, K
b) nie leżą na prostej BC, E, L, M, D, P
P
c) leżą na półprostej MD. M, D, P
D
M K
C
B
A
E L
33
II.1. Płaszczyzna, proste i półproste
4 Proste m i p są prostopadłe. Za pomocą ekierki i linijki narysuj prostą a prostopadłą

do prostej m i prostą b równoległą do prostej p. Następnie uzupełnij zapisy znakami
êê lub ^.
b
p
a m ^ p a || p
a || b b ^m
m
a ^ m b || p
5 Używając ekierki i linijki, poprowadź przez punkt A: c

a) prostą c równoległą do prostej k, A
b) prostą d prostopadłą do prostej k. k
6 Znajdź na rysunku dwie pary odcinków równoległych. Każdą ze znalezionych par

zaznacz innym kolorem.
Uzupełnij zdanie.
Równoległe są odcinki: BC i EF oraz DE i GH .
A C
E
D
H
B G
F
7 Znajdź na rysunku trzy pary odcinków prostopadłych. Każdą ze znalezionych par

zaznacz innym kolorem.
Uzupełnij zdanie.
Prostopadłe są odcinki: CD i EF , BC i CD oraz AB i FG .
A C
E
D
H
B G
F
34
II.1. Płaszczyzna, proste i półproste
8 Narysuj:
prostą równoległą do prostej m,
przechodzącą przez punkt A,
prostą prostopadłą do prostej m, A B C
przechodzącą przez punkt B,
prostą prostopadłą do prostej m, m
przechodzącą przez punkt C.
9 Za pomocą ekierki i linijki dokończ rysunek zgodnie ze wzorem.
Dla dociekliwych
10 Zaznacz: E
na zielono – prostą AD,

D
na niebiesko – półproste KA i BE,
na czerwono – odcinki DB i EC.
Na otrzymanym rysunku znajdź trzy
pięciokąty. Pięciokąt o najmniejszym
polu zamaluj na żółto. K
A
C
B
35
II.2 Kąty. Rodzaje kątów
Rozgrzewka
1 Pokoloruj:
ramiona kąta – na zielono,
wnętrze kąta – na niebiesko,
wierzchołek kąta – na czerwono.
2 Zamaluj:
kąty ostre – na niebiesko,
kąty rozwarte – na zielono,
kąty proste – na pomarańczowo.
Trening
3 Każdy kąt podpisz odpowiednią nazwą wybraną z ramki.
kąt prosty kąt rozwarty kąt półpełny kąt ostry
kąt rozwarty kąt prosty kąt ostry kąt półpełny
4 Zaznacz na rysunku:
trzy kąty proste –
zielonym łukiem z kropką,
trzy kąty ostre –
niebieskim łukiem,
trzy kąty rozwarte – czerwonym łukiem.
36
II.2. Kąty. Rodzaje kątów
5 Narysuj ramiona kątów: O

™RAK, ™ROK, ™MAK.
M
Zaznacz:
kąt wklęsły ™RAK – zielonym łukiem, R
K
kąt ostry ™ROK – niebieskim łukiem,
kąt wklęsły ™MAK – czerwonym łukiem. A
6 Pokoloruj na zielono mniejszy z dwóch kątów.

a) b) c)
7 Uporządkuj kąty od najmniejszego do największego. Litery, którymi oznaczono ich

wierzchołki, wypisz w odpowiedniej kolejności i odczytaj hasło.
O
M
F N
S
I
Y
A
Hasło: S Y M F O N I A
Dowiedz się, co znaczy to słowo.
8 Na tym rysunku są trzy kąty ostre. Zaznacz je łukami w różnych kolorach i wypisz.
B Kąty ostre:
W BPW
™
P ™ BPJ
™ WPJ
37
II.2. Kąty. Rodzaje kątów
9 Znajdź na rysunku cztery pary kątów wierzchołkowych. Kąty z każdej pary zaznacz
łukami w takim samym kolorze. Następnie wypisz pary kątów i dokończ zdanie.
E D C
Kąty wierzchołkowe:
™ AMB i ™ EMD
™ EMF i ™ BMC
™ AMF i ™ CMD
M
™ BMF i ™ CME
F B Kąty wierzchołkowe
A są równej miary .
10 Znajdź na rysunku cztery pary kątów przyległych. Kąty z każdej pary zaznacz łukami
w takim samym kolorze. Następnie wypisz pary kątów i dokończ zdanie.
E D C
Kąty przyległe:
™ AKB i ™ BKD
™ EKD i ™ DKB
™ CKE i ™ BKC
K
™ DKE i ™ AKE
F B Kąty przyległe tworzą
A kąt półpełny .
Dla dociekliwych
11 Narysuj kąt, jaki minutowa wskazówka zegara zakreśla w ciągu podanego czasu. Ten
sam kąt narysuj na drugim zegarze i napisz, ile czasu musi minąć, aby wskazówka
godzinowa zakreśliła taki kąt.
a) b)
10 minut 2 godziny 45 minut 9 godzin
38
II.3 Mierzenie kątów Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M51HPF
Rozgrzewka
1 Wybierz właściwą miarę.
40°, 140° 30°, 150° 80°, 100° 270°, 90°
2 Każdy z podanych kątów „wrzuć” do odpowiedniego pojemnika.
23° 90° 170° 128°

23° 170°
53° 9° 65° 180°
53° 128°
9°
65°
kąty ostre kąty rozwarte
Czy wszystkie kąty udało się umieścić w pojemnikach? nie
Trening
3 Wybierz właściwą odpowiedź i dokończ zdanie.

a) 35° czy 145°? b) 80° czy 100°? c) 30° czy 150°?
Kąt ma 35° . Kąt ma 80° . Kąt ma 150° .
39
II.3. Mierzenie kątów
4 Zamaluj:
kąty ostre – na niebiesko,
kąty proste – na czerwono,
kąty rozwarte – na zielono.
Zmierz i zapisz, ile stopni mają zamalowane kąty.
α
γ
β
α = 20° β = 110° γ = 40°
δ
θ η
θ = 160° η = 180° δ = 90°
5 Oblicz i wpisz miary kątów zaznaczonych niebieskimi łukami.
121°
55°
60°
120° 239° 35°
50°
34° 30°
70°
40°
146° 70° 50°

80° 130°
40
II.3. Mierzenie kątów
6 Dorysuj wskazówki (zwróć uwagę na położenie wskazówki godzinowej). Oblicz, ile

stopni ma kąt, który tworzą.
3.00 1.00 2.00 8.00

90° 30° 60° 240°
Dla dociekliwych
7 Trzech przyjaciół codziennie umawia się na tajne popołudniowe spotkanie. Za każ-

dym razem ustalają oni inne miejsce i inną godzinę spotkania. Czas szyfrują, po-
dając kąt, jaki wskazówka godzinowa zegara zakreśla od godziny 12.00 do godziny
spotkania. Miejsce ustalają, podając azymut oraz odległość od szkoły do punktu
zbiórki. Oto plan miasteczka oraz trzy zaszyfrowane wiadomości. Podaj czas i miej-
sce kolejnych spotkań.
Uwaga. Jeśli nie wiesz, jak wyznacza się azymut, zajrzyj do podręcznika na s. 142.
I spotkanie
00
Czas: ™60° (godz. 14 )
Miejsce: 60° – 400 m
kino „Bajka”
II spotkanie
30
Czas: ™45° (godz. 13 )
Miejsce: 315° – 1200 m
pl. M. Kopernika
III spotkanie
30
Czas: ™135° (godz. 16 )
Miejsce: 135° – 300 m
teatr „Komedia”
41
II.4 Rodzaje i własności trójkątów
Rozgrzewka
1 Wpisz miary pozostałych kątów w trójkątach. Pamiętaj, że suma kątów trójkąta wy-
nosi 180°.
32° 30° 45° 85°
40°
60°
118°
110° 50° 70°
70°
30° 35° 35°
2 W trójkątach zamaluj:
kąty rozwarte – kolorem niebieskim,
kąty ostre – kolorem zielonym,
kąty proste – kolorem czerwonym.
Połącz każdy trójkąt z jego opisem.
Ma jeden kąt prosty.
Ma wszystkie kąty ostre.
Ma jeden kąt rozwarty.
Trening
3 W narysowanym trójkącie zaznacz:

kąt prosty – łukiem z kropką,
boki przy kącie prostym – na zielono,
bok naprzeciwko kąta prostego –
na pomarańczowo.
42
II.4. Rodzaje i własności trójkątów
4 Trójkąty przedstawione na rysunkach to trójkąty prostokątne. Zaznacz w każdym

z nich kąt prosty. Wpisz, ile stopni mają zaznaczone kąty ostre.
15°
75°
70° 50° 40°
20°
5 Oblicz w pamięci i wpisz brakujące miary kątów.
12°
123° 20°
148°
20° 37°
30° 95°
85°
55°
75° 65°
120°
60° 115°
75°
65° 45°
135°
60° 30°
45°
15°
6 Na pomarańczowo zamaluj trójkąty ostrokątne, na zielono – trójkąty prostokątne,

a na niebiesko – trójkąty rozwartokątne.
43
II.4. Rodzaje i własności trójkątów
7 Oblicz w pamięci kąt α.

a) α b) α c)
α
α α α 2·α
α= 45° α = 60° α = 30°
8 W narysowanym trójkącie zaznacz czerwonym łukiem kąty ostre, a zielonym łu-

kiem z kropką kąt prosty. Wpisz w odpowiednie miejsca nazwy boków trójkąta pro-
stokątnego: przeciwprostokątna, przyprostokątna.
przeciwprostokątna
przyprostokątna
przyprostokątna
9 Czy z odcinków a, b i c można zbudować trójkąt? Jeśli tak, oblicz jego obwód. Jeśli
nie – skreśl daną kolumnę.
Odcinek a 12 m 4 dm 5m 93 mm 19 cm 7,3 m 4,5 cm 1m

Odcinek b 15 m 9 dm 8m 28 mm 20 cm 4,1 dm 6,3 cm 1m
Odcinek c 25 m 7 dm 2m 72 mm 21 cm 11 cm 2,7 cm 1,7 m
Obwód trójkąta 52 m 20 dm 193 mm 60 cm 13,5 cm 3,7 m
S P L O M B K A
Zapisz obwody trójkątów w kolejności od najmniejszego do największego oraz od-

powiadające im litery. Odczytaj hasło. Czy wiesz, co ono oznacza?
Obwód 13,5 cm 193 mm 60 cm 20 dm 3,7 m 52 m

Litera K O M P A S
Dla dociekliwych
52°
10 Oblicz miary kątów α, β, γ, δ, η, θ.
α = 68° δ = 60° 67°
α η
β = 45° η = 68° 112°
γ = 38° θ = 30° δ
θ γ
β
44
II.5 Własności niektórych trójkątów
Rozgrzewka
1 Zaznacz w trójkątach:
jednakowe boki – niebieskim kolorem,
jednakowe kąty – zielonym kolorem,
kąty proste – łukiem z kropką.
Trening
2 W danym trójkącie zaznacz na zielono boki jednakowej długości, a bok różniący się
długością od pozostałych – na niebiesko. Kąty przy podstawie trójkąta zaznacz
pomarańczowymi łukami. Wpisz w odpowiednie miejsca nazwy boków trójkąta
równoramiennego: ramię, podstawa.
ramię β ramię
α α
podstawa
3 Zapisz długości boków trójkątów równobocznych. Wpisz, ile stopni mają kąty trój-
kątów.
4 cm 2,4 m
60° 60° 60° 60°
4 cm 2,4 m 2,4 m
4 cm 6 cm 60° 6 cm
60° 60°
60° 60°
Obwód = 7,2 m
6 cm
Obwód = 18 cm
45
II.5. Własności niektórych trójkątów
4 Uzupełnij tabelę odpowiednimi rysunkami. Jeśli jakiś trójkąt nie istnieje, wstaw
znak .
Trójkąt Trójkąt Trójkąt

różnoboczny równoramienny równoboczny
Trójkąt
ostrokątny
Trójkąt
prostokątny
Trójkąt
rozwartokątny
5 a) W figurze zbudowanej z trójkątów równobocznych zamaluj te trójkąty różnymi

kolorami.
b) W figurach zbudowanych z trójkątów równoramiennych prostokątnych zaznacz
ramiona i kąt prosty każdego trójkąta.
c) W figurze zbudowanej z trójkątów równoramiennych nierównobocznych i nie-
prostokątnych zamaluj jednakowe trójkąty tym samym kolorem.
6 Oblicz w pamięci i wpisz brakujące miary kątów.
20°
45° 60°
7 cm 7 cm 80° 6 cm
4 cm 4 cm 4 cm
45° 80° 80° 50° 50° 60° 60°

4 cm 6 cm
46
II.5. Własności niektórych trójkątów
7 Uzupełnij brakujące długości boków trójkątów równoramiennych.
α
3 cm 3 cm
2 cm 2 cm
7 cm 7 cm
α α α α
2 cm 3 cm 2 mm 2 cm
Obwód = 16 cm Obwód = 9 cm 2 mm Obwód = 6 cm
Dla dociekliwych
8 Trójkąt równoboczny został podzielony na dwa trójkąty

prostokątne tak, jak na rysunku.Wpisz miary zaznaczo-
nych kątów trójkąta prostokątnego oraz długości prze- 30°
4 cm 4 cm
ciwprostokątnej i krótszej przyprostokątnej, wiedząc, że
bok trójkąta równobocznego ma 4 cm.
90° 60°
Uzupełnij zdania.
2 cm
W trójkącie prostokątnym o kątach ostrych 60° i 30°
przeciwprostokątna jest 2 razy dłuższa od krótszej przyprostokątnej.
Najkrótszy bok ekierki o kątach 30°, 60° i 90° jest 2 razy krótszy
od najdłuższego boku ekierki.
9 Figurę przedstawioną na rysunku poniżej zbudowano z trzech ekierek o kątach

30°, 60° i 90°. Wpisz w okienko długość boku powstałego wielokąta.
60°
24 cm
3 cm
47
II.6 Wysokość trójkąta
Rozgrzewka
1 Każdą wysokość trójkąta zaznacz tym samym kolorem co bok, na który została
opuszczona. Zaznacz kąty proste.
Trening
2 Sprawdź ekierką, który z narysowanych odcinków jest wysokością trójkąta. Zaznacz

na zielono tę wysokość i bok, na który została opuszczona.
M
K T
R
I
O
O M
A
3 W każdym trójkącie zaznacz kolorem czerwonym jeden z wierzchołków. Następnie

poprowadź wysokość z tego wierzchołka.
48
II.6. Wysokość trójkąta
4 W każdym trójkącie narysuj trzy wysokości.
E
5 Narysuj wysokości w trójkącie ABC. A C
Oznacz odpowiednie punkty, a następnie
uzupełnij zdania.
D
F
B
Odcinek CF to wysokość opuszczona z wierzchołka C na bok AB.
Odcinek BE to wysokość opuszczona z wierzchołka B na bok AC.
Odcinek AD to wysokość opuszczona z wierzchołka A na bok BC.
6 Dokończ rysowanie trójkąta ABC, którego wysokość opuszczona na bok AB ma

mieć 2 cm, tak aby kąt ABC był:
a) ostry, b) prosty, c) rozwarty.
A B A B A B
Dla dociekliwych
7 Dokończ rysowanie trójkąta równobocznego ABC, wiedząc, że narysowane odcinki

należą do wysokości trójkąta, punkty D, E, F leżą na bokach trójkąta, a punkt S jest
punktem przecięcia wysokości.
a) C b) c)
C C
D E
D E
S
S S
A B
F
A B A B
49
II.7 Równoległoboki
Rozgrzewka
1 Sprawdź w każdym czworokącie, czy ma on równoległe boki. Jeśli tak, zaznacz je

jednakowym kolorem. Figury, które mają dwie pary boków równoległych, pokoloruj
na zielono – są to równoległoboki.
2 Narysuj przekątne równoległoboków. Sprawdź za pomocą ekierki, które przekątne

przecinają się pod kątem prostym. Każdy kąt prosty zaznacz łukiem z kropką.
Zamaluj na zielono romby.
3 Pokoloruj wszystkie równoległoboki.
50
II.7. Równoległoboki
Trening
4 Dokończ rysunek równoległoboku ABCD.

a) b)
D C
D C
A B B
A
5 Sprawdź za pomocą cyrkla, które figury są rombami. Narysuj ich przekątne. Dokończ
zdania opisujące własności rombu.
Wszystkie boki rombu są równe .

Przekątne rombu przecinają się pod kątem prostym .
Przekątne rombu dzielą się na połowy .
6 Rysowanie rombu warto zacząć od przekątnych. Dokończ rysunki rombów.
D
H K
A C E G L J
F I
B
51
II.7. Równoległoboki
7 Oblicz i wpisz miary zaznaczonych kątów równoległoboków.

128° 52° 68°
128° 112°
52° 112°
67°
68° 125°
113°
55° 55°
113° 67° 125°
67° 125°
8 Za pomocą odpowiednich przyrządów dokończ rysunki równoległoboków.

D C H G
A B E F
równoległobok ABCD równoległobok EFGH
S
M L
T R
J K
równoległobok JKLM P
równoległobok PRST
Dla dociekliwych
C
9 W trójkącie równobocznym ABC znajdź
środki boków. Oznacz je literami D, E, F
i połącz odcinkami.
F E
Na rysunku są teraz trzy równoległoboki:

ADEF , BEFD , CFDE . A B
D
Ile razy suma obwodów tych równoległoboków jest większa od obwodu trójkąta?
Suma obwodów równoległoboków jest 2 razy większa od obwodu trójkąta.
52
II.8 Wysokość równoległoboku Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M5TSV3
Rozgrzewka
1 Każdą wysokość równoległoboku zaznacz tym samym kolorem co bok, na który

została opuszczona.
2 Sprawdź ekierką, które odcinki są wysokościami narysowanych równoległoboków.

Zaznacz je na zielono.
3 Narysuj dwie wysokości równoległoboku ABCD D C

opuszczone z wierzchołka D.
A B
Trening
4 Narysuj wysokości równoległoboków opuszczone na niebieskie podstawy.
Jaką wspólną cechę mają te równoległoboki?

Wysokości są tej samej długości.
53
II.8. Wysokość równoległoboku
5 W każdym równoległoboku narysuj jedną wysokość, która biegnie wzdłuż kratek.
6 W każdym równoległoboku zaznacz dwa sąsiednie wierzchołki, a następnie popro-

wadź z tych wierzchołków po dwie wysokości.
Dla dociekliwych
7 Poniżej narysowano dwie wysokości wychodzące z jednego wierzchołka pewnego

równoległoboku. Narysuj ten równoległobok.
a) b)
c)
54
II.9 Trapezy
Rozgrzewka
1 Znajdź czworokąty, które mają przynajmniej jedną parę boków równoległych.

Pokoloruj je na zielono – są to trapezy. W każdym trapezie boki równoległe zaznacz
jednym kolorem.
2 Dokończ rysowanie czworokątów tak, aby otrzymać trapezy.
3 W każdym trapezie zaznacz podstawy na niebiesko, a ramiona na zielono.
55
II.9. Trapezy
Trening
4 Sprawdź w każdym trapezie, czy ma on ramiona równej długości. Jeśli tak – zaznacz
je na zielono. Każdy kąt prosty zaznacz łukiem z kropką.
A B C D E
Dokończ zdania.
Trapezami równoramiennymi są trapezy A, B i E .
Trapezami prostokątnymi są trapezy C i D .
5 Narysuj wysokość każdego trapezu.
Jaką wspólną cechę mają te trapezy? Wysokości są tej samej długości.
6 Narysuj wysokość trapezu, zmierz ją i zapisz jej długość.

a) b) c)
h = 2 cm h = 1 cm 8 mm h = 2 cm 3 mm
7 Oblicz i wpisz miary zaznaczonych kątów trapezów.

64° 64° 90° 135°
a a 116° 152°
116° 116° 64° 28° 45°
Dla dociekliwych
8 Ile tu jest trapezów? 13
56
II.10 Klasyfikacja czworokątów Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M5DSK1
Rozgrzewka
1 Kwadraty pokoloruj na czerwono, boki prostokątów zaznacz kolorem niebieskim,

a każdy równoległobok otocz zieloną linią.
2 Połącz każdy czworokąt z odpowiednią nazwą.

romb
trapez prostokątny
równoległobok niebędący rombem
Trening
3 Dokończ rysowanie czworokątów tak, aby rysunki odpowiadały podpisom.
trapez równoramienny równoległobok trapez prostokątny
57
II.10. Klasyfikacja czworokątów
4 Wytnij figury geometryczne, wklej je w odpowiednie miejsca i uzupełnij podpisy.
kwadraty romby
prostokąty
II.10. Klasyfikacja czworokątów
5 W każdej figurze zamaluj w ten sam sposób równe kąty.
6 W każdej figurze zaznacz równe boki jednakowym kolorem. Nazwij figury.
równoległobok trapez romb prostokąt
7 Pokoloruj według legendy:

prostokąty, które nie są kwadratami
kwadraty
romby, które nie są kwadratami
Dla dociekliwych
8 Uzupełnij tabelę, wstawiając znak + lub – w zależności od tego, czy rozpatrywany

czworokąt zawsze ma daną własność.
Kwadrat Prostokąt Romb Równoległobok Trapez
Ma przynajmniej jedną parę

boków równoległych
+ + + + +
Ma dwie pary boków
równoległych
+ + + + –
Ma wszystkie kąty proste + + – – –
Ma wszystkie boki równe + – + – –
Przekątne są tej samej długości + + – – –
Przekątne są prostopadłe + – + – –
59
Powtórzenie
1 Na rysunku przedstawiono sześciokąt ABCDEF. E D
Ile par boków równoległych i ile par boków pro-
stopadłych ma ta figura? F C
Liczba par boków równoległych: 3 . A B

Liczba par boków prostopadłych: 0 .
2 Na którym rysunku przedstawiono kąt 115°?

A. B. C. D.
3 Poniżej przedstawiono cztery trójkąty.

A. B. C. D.
Do każdego określenia w tabeli dobierz rysunek trójkąta. Przy każdym z określeń

zaznacz właściwą literę.
3.1 Trójkąt rozwartokątny różnoboczny A B C D

3.2 Trójkąt ostrokątny różnoboczny A B C D
3.3 Trójkąt prostokątny równoramienny A B C D
A P
4 Na rysunku przedstawiono trójkąt ACB i jego
trzy wysokości. Oceń prawdziwość podanych B
zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub

C
F – jeśli jest fałszywe. T
Odcinek AT jest prostopadły do odcinka AB. P F

Wysokością trójkąta ACB prostopadłą do boku AC jest odcinek BR. P F
60
Powtórzenie
5 Na rysunku przedstawiono pięciokąt ABCDE. Który od D

S
cinek jest przekątną tego pięciokąta? E C
O
A. AB B. BS C. DE D. EB
A B
6 Na rysunkach przedstawiono cztery wielokąty.
I II III IV
Dokończ zdanie – wybierz odpowiedź spośród podanych.

Rombem nie jest figura przedstawiona
A. na rysunku I. C. na rysunku III.
B. na rysunku II. D. na rysunku IV.
7 Trójkąt może mieć kąty:

A. 65°, 65°, 65° B. 95°, 110°, 25° C. 160°, 10°, 10° D. 40°, 70°, 50°
α
8 Na rysunku przedstawiono trójkąt i podano miarę jednego
z jego kątów. Ile stopni ma kąt β?
40° α β
180° – 40° = 140°
α = 140° : 2 = 70°
β = 180° – 70° = 110°
Odp. α = 70°, β = 110°
9 Obwód trapezu równoramiennego SOWA wynosi 30 cm. Podstawa SO ma długość

12 cm, a podstawa AW jest dwa razy krótsza. Oblicz długości ramion tego trapezu.
30 – 12 – 6 = 12 [cm]
ramiona: 12 : 2 = 6 [cm]
Odp. Ramiona trapezu mają długość 6 cm.
61
III.1 Ułamek jako część i jako iloraz
Rozgrzewka
1 Uzupełnij podpisy.
1 kiwi 1
4 2 gruszki
1 12 brzoskwini 2 45 szklanki mleka
2 Uzupełnij podpisy pod rysunkiem.

a)
29
4 56 = , bo 4 · 6 = 24 24 + 5 = 29 części
6
b)
11
2 34 = 4 , bo 2 · 4 = 8 8 + 3 = 11 części
3 Zakreśl części tworzące całe koło i uzupełnij podpisy pod rysunkiem.

a)
7 połówek to 3 całe koła i 1 połówka. 7 = 3 1 , bo 7 : 2 = 3 r 1

2 2
b)
11 ćwiartek to 2 całe koła i 3 ćwiartki. 11 = 2 3 , bo 11 : 4 = 2 r 3

4 4
62
III.1. Ułamek jako część i jako iloraz
Trening
4 Podziel każdą figurę na pięć równych części i zamaluj 15 każdej figury.
5 Napisz, jaką część figury zamalowano.
1 4 1
4 12 8
6 Pokoloruj odpowiednią część rysunku.

a) b) c) d)
1 1 3 3
2 3 5 4
7 Uzupełnij równości według wzoru.

a) 73 = 7 : 3 4= 4:9
9
28 = 28 : 5
5
30 = 30 : 11
11
b) 15 : 4 = 15
4
7 : 9 = 79 29 : 8 = 29
8
33 : 7 = 33
7
8 Dokończ podpisywanie punktów zaznaczonych na osi liczbowej. Uzupełnij równości.

a) 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
1 1 51 1 25 1 35 1 45 2 2 15 2 25 2 35 2 45 3 3 15 3 25
3 25 = 17 2 15 = 11 3 = 15 12 = 2
5 25
16 = 1
5 35
5 5 5
b) 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7
1 1 71 1 27 1 37 1 47 1 57 1 67 2 2 17 2 27 2 37 2 47 2 57
2 17 = 15 1 57 = 12 1= 7 10 = 3
7 17
16 = 2
7 27
7 7 7
63
III.1. Ułamek jako część i jako iloraz
9 Zamień liczby mieszane na ułamki.

17
32 = , bo 3 · 5 + 2 = 17 10 4 = 94 , bo 10 · 9 + 4 = 94
5 5 9 9
5 1 = 16 , bo 5 · 3 + 1 = 16 7 1 = 29 , bo 7 · 4 + 1 = 29
3 3 4 4
10 Zamień ułamki na liczby mieszane.

17 = 5 2 , bo 17 : 3 = 5 r 2 37 = 2 11, bo 37 : 13 = 2 r 11
3 3 13 13
12 = 1 5 , bo 12 : 7 = 1 r 5 18 = 2 , bo 18 : 9 = 2 r 0
7 7 9
31 = 7 3 , bo 31 : 4 = 7 r 3 83 = 7 6 , bo 83 : 11 = 7 r 6
4 4 11 11
1 1
11 a) Pokoloruj 8 wszystkich kółek na czerwono, a 2 wszystkich kółek – na zielono.
Ile kółek pozostało
białych? 6
1 1
b) Pokoloruj 8 wszystkich kółek na czerwono, a 2 pozostałych kółek – na zielono.
Ile kółek pozostało
białych? 7
Pomyśl, dlaczego w zadaniach a) i b) zostaje inna liczba białych kółek.
Dla dociekliwych
12 Na stole leżały żetony w sześciu kolorach. Pięciu chłopców po kolei brało je ze stołu.
Każdy wziął żetony w jednym kolorze – innym niż koledzy. Jaś zabrał niebieskie że-
1 1
tony, które stanowiły 6 wszystkich żetonów. Tomek wziął żetony zielone, czyli 5 po-
1
zostałych, a Kamil – czerwone, które stanowiły teraz 4 żetonów leżących na stole.
1
Następnie Adam wziął żetony różowe – była to 3 żetonów, które jeszcze były na sto-
le, a Krzyś wziął połowę z pozostałych, czyli wszystkie żetony w kolorze żółtym.
Na stole pozostały tylko trzy białe żetony. Używając kredek, dorysuj brakujące żeto-
ny, które na początku leżały na stole. Ile żetonów każdego koloru było na stole?
Wskazówka. Najpierw dorysuj żetony Krzysia.
64
III.2 Rozszerzanie i skracanie ułamków
Rozgrzewka
1 Uzupełnij.
.2 . 3 . 3 :4 : 6
4= 8 3= 9 5 = 15 28 = 7 36
5 10 7 21 8 24 36 9 42
= 6
7
.2 .3 :4 :6
. 3
2 Korzystając z cech podzielności podanych w podręczniku na s. 49, znajdź i podkreśl

ułamki, które można skrócić:
3 6 4 8 16 15 40 9
a) przez 2, 5 7 10 11 30 100 332 502
3 5 4 20 15 150 40 78
b) przez 5 lub 10, 5 10 10 110 305 106 332 415
3 15 27 6 12 111 6 3
c) przez 3. 43 24 33 43 45 201 102 208
3 Rozszerz ułamki i zapisz, przez jaką liczbę rozszerzasz.

3 = 12 Rozszerzam przez 4 . 5 = 15 Rozszerzam przez 3 .
7 28 7 21
3= 6 Rozszerzam przez 2 . 5 = 35 Rozszerzam przez 7 .

8 16 11 77
4 = 12 Rozszerzam przez 3 . 4 = 20 Rozszerzam przez 5 .

15 45 9 45
Trening
4 Pokoloruj odpowiednie części kół. Wpisz w okienko znak > lub <.
a) b)
3 < 6 9 7
7 7 1 10 > 1 10
65
III.2. Rozszerzanie i skracanie ułamków
5 Zaznacz na tabliczce ułamków wszystkie ułamki o liczniku 1. Zapisz obok te ułamki.

Wpisz w okienka odpowiednie liczby.
1
2
1
3
1
4
1
5
1
6
1
7
1
8
1
9
1
10
1 < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 < 1
10 9 8 7 6 5 4 3 2
6 Skróć ułamki:
a) przez 2, 4= 2 6 = 3 8 = 4 86 = 43
6 3 12 6 30 15 108 54
b) przez 5, 15 = 3 5 = 1 25 = 5 15 = 3
25 5 15 3 30 6 200 40
c) przez 3. 6= 2 15 = 5 12 = 4 15 = 5
9 3 18 6 27 9 39 13
7 Pokoloruj odpowiednią część prostokąta i uzupełnij podpisy.

a) 2 4
3 10 < 12 5
2 = 10 15 15 4 = 12
3 15 2 < 4 5 15
3 5
b) 2 3
3 10 > 9 5
15 15
2 = 10 3= 9
3 15 2 > 3 5 15
3 5
c) 4 28 > 25 5
5 35 35 7
4 > 5
4 = 28 7 5 = 25
5 35 5 7 35
66
III.2. Rozszerzanie i skracanie ułamków
8 Skróć ułamki i zapisz, przez jaką liczbę skracasz.

4= 2 przez 2 14 = 7 przez 2 35 = 5 przez 7
6 3 20 10 63 9
14 = 2 przez 7 21 = 7 przez 3 28 = 4 przez 7
21 3 24 8 56 8
3= 1 przez 3 16 = 4 przez 4 9 3
303 = 101 przez
3
9 3 64 16
9 Skróć lub rozszerz jeden z ułamków, tak by oba miały ten sam mianownik. Następnie
wstaw w okienko znak >, < lub =. Zapisz wyjaśnienia.
3 5 5 = 10 2 3
a) 16 < 8 , bo 8 16 c) 5 > 15 , bo 2 = 6
5 15
4 1 5 15
b) 9 > 3 , bo 13 = 39 d) 7 = 21 , bo 57 = 15
21
10 Doprowadź ułamki do postaci nieskracalnej. Połącz kropki przy równych ułamkach.

8
10 = 45 27
36 = 34
4 = 28 12 = 4 3 = 6 15 = 3
5 35 15 5 4 8 20 4
1 = 17 6 1
2 34 12 = 2
2= 4 14 =2 8 26 2
5 10 35 5 12 = 3 9 = 3
1= 3 3 =1
5 15 9 3
5 = 15 20 = 5
6 18 24 6
1= 4 4 = 15
3 12 20
15
30 = 12
Dla dociekliwych
11 W dzieleniu dużych liczb może pomóc skracanie ułamków.

72 24 6 30
144 : 24 = 144 72 24
24 12= 12 4= 4 1 = 6 210 : 14 = 210 30
14 2= 2 = 15
Podziel liczby metodą skracania ułamków.
40 8 78 39 3
120 40 156 78 39
120 : 15 = 15 5 = 51 = 8 156 : 52 = 5226= 2613 = 131 = 3
84 12 91 7
336 84 455 91
336 : 28 = 28 7= 71 = 12 455 : 65 = 6513= 131 = 7
67
III.3 Dodawanie i odejmowanie Obejrzyj film
docwiczenia.pl
ułamków o tych samych Kod: M5ECSS
mianownikach
Rozgrzewka
1 Zamaluj dwoma kolorami odpowiednie części figur, tak by zilustrować działania,

i zapisz wynik.
7+1= 8 13 + 2 = 21
9 9 9 4 4 4
25 + 12 = 41 23 + 24 = 52
6 6 6 5 5 5
2 Pokoloruj odejmowane części. Jaka część nie została pokolorowana? Zapisz wynik
odejmowania.
a) b) c)
1 1 – 2 = 23 2 4 – 1 5 = 56 1 2 – 3 = 45
3 3 6 6 5 5
Trening
3 Oblicz.
3 – 2 = 2 35 7 – 4 2 = 2 23 5 3 – 2 = 336
5 25 25 6
8 – 23 = 7 2 25 – 17 3 = 7 2 107 13 – 13 = 9413
25 25 5 5 20 20
68
III.3. Dodawanie i odejmowanie ułamków o tych samych mianownikach
4 Oblicz. Pamiętaj o doprowadzeniu wyniku do najprostszej postaci. Odczytaj hasło,

którego kolejne litery są zaszyfrowane w licznikach wyników według klucza poda-
nego w ramce.
1 2 + 3 2 = ___________
443 = 513 A 1A 2F
3 3
4 3 + 2 1 =__6__________
4 M 3E 4M 5I
5 5 5
4 4 + 2 5 =__6__________
9= 2 F 7R 9T
7 7 7 77
3 7 + 4 10 =__________
717 = 5
12 8 12
I
12 12
12 + 3 14 = 326 = 4 9 T
17 17 ___________
17 17
3 13 – 1 7 =__________
6 = 3
216 28 E
16 16
5 7 – 2 5 =____________
328 = 314 A
8 8
19 15 – 15 6 =________
9
417 T
17 17
16 12 – 11 5 =________7
5 13 R
Hasło: A M F I T E A T R
13 13
5 a) Odszukaj na rysunku najmniejszą b) Odszukaj na rysunku największą

3 3
liczbę. Dodaj do niej 8, liczbę. Odejmij od niej 5, od
do otrzymanej sumy znowu dodaj otrzymanej różnicy znowu odejmij
3 3
8 itd. Połącz kropki przy kolejno 5 itd. Połącz kropki przy kolejno
otrzymywanych liczbach. otrzymywanych liczbach.
3 3 45 6
8 0 1 25
2 48 2 28
5 25
2 48 4 45
6 115 4 35
8 1 78 2 35 3 35 4 15
8
8 1 45 3
5
2 58
1 98 3
3 0
1 18 2 18 4
1 48 2 25 5
69
III.3. Dodawanie i odejmowanie ułamków o tych samych mianownikach
6 Przyjrzyj się, jak kolejne działania zostały zilustrowane na osiach, i uzupełnij zapisy.
+ 27 – 5 – 4
6 5
2 3 4 5 5 1 1 16 1 26 1 36 1 46 3 52 3 35 3 45 4 4 15
7 7 7 7 6
3+2= 5 14 – 5 = 5 4 1 – 4 = 325
7 7 7 6 6 6 5 5
7 Oblicz. Sprawdź wynik za pomocą dodawania.

a) 7 15 – 4 35 = 665 – 435 = 235 b) 5 27 – 3 57 = 4 97 – 3 57 = 147
Spr. 4 35 + 23 = 66 = 71 Spr. 3 57 + 1 4 = 4 9 = 52
5 5 5 7 7 7
8 Uzupełnij działania.
6 + 4 = 13 17 35 + 145 = 19 25 3 +4 9 =6 1
7 7 7 111 11 11
1 34 + 24 = 2 14 468 + 2 38 = 7 18 356 + 15 46 = 19 36
Dla dociekliwych
9 Przyjrzyj się, w jaki sposób każde z trojga dzieci wykonuje odejmowanie, a następnie
oblicz tym sposobem.
Janek: 5 4 – 2 6 = 4 11 – 2 6 = 2 5
7 7 7 7 7
2 3 7 3 4
4 – 1 = 3 5 – 15 = 2 5
5 5
12 5 – 3 11 = 1117 – 311 = 8 6
12 12 12 12 12
4 2
Zosia: 5 4 – 2 6 = 3 4 – 6 = 3 – 2 = 2 5 odjęłam już 7 , muszę jeszcze odjąć 7
7 7 7 7 7 7
4 2 – 1 3 = 325 – 35 = 3 – 15 = 245
5 5
12 5 – 3 11 = 5 – 11 =
912 6 = 6
12 9 – 12 812
12 12
Jurek: 5 4 – 2 6 = 1 + 2 + 4 = 2 5
7 7 7 7 7 2 67 3 5 5 47
1 2 4
7 7
4 2 – 1 3 = 25 + 2 + 25 = 245
5 5
12 5 – 3 11 = 12
1 +8+ 5 = 6
12 812
12 12
70
III.4 Dodawanie i odejmowanie ułamków
o różnych mianownikach
Rozgrzewka
1 Zamaluj odpowiednie części figury zgodnie z działaniem. Korzystając z rysunku,

zapisz, jaka część figury została zamalowana.
a) b) c)
1+1= 5 1+1= 3 1+1+1= 7

2 3 6 2 4 4 2 4 8 8
2 Przyjrzyj się rysunkowi i uzupełnij działanie.

a) b) c)
1+5=2+5= 7 1+2= 1 + 4 = 5 2+ 3 = 4 + 3 = 7
4 8 8 8 8 6 3 6 6 6 5 10 10 10 10
Trening
3 Uzupełnij.
a) 1 + 2 b) 5 + 1 c) 1 + 3
3 5 7 4 6 5
mianowniki: 3, 5 mianowniki: 7, 4 mianowniki: 6, 5
wspólny mianownik: wspólny mianownik: wspólny mianownik:
3 · 5 = 15 7 · 4 = 28 6 · 5 = 30
1= 5 2 = 6 5 = 20 1 = 7 1 = 5 3 = 18
3 15 5 15 7 28 4 28 6 30 5 30
1 + 2 = 5 + 6 = 11 5 + 1 = 20 + 7 = 27 1 + 3 = 5 + 18 = 23
3 5 15 15 15 7 4 28 28 28 6 5 30 30 30
71
III.4. Dodawanie i odejmowanie ułamków o różnych mianownikach
4 Uzupełnij.
a) 1 + 5 c) 2 + 5
6 8 9 12
mianowniki: 6, 8 mianowniki: 9 , 12
wielokrotności liczby 8: wielokrotności liczby 12
8, 16, 24, 32, 40, 48, … 12, 24, 36, 48,…
najmniejszy wspólny mianownik najmniejszy wspólny mianownik
1= 4 5 = 15 2= 8 5 15
6 24 8 24 9 36 12 = 36
1 + 5 = 4 + 15 = 19 2 + 5 = 8 + 15 = 23
6 8 24 24 24 9 12 36 36 36
b) 5 + 4 d) 3 + 8
6 9 14 21
mianowniki: 6, 9 mianowniki: 14 , 21
wielokrotności liczby 9: wielokrotności liczby 21
9, 18, 27, 36, 45, 54, … 21, 42, 63, 84,…
najmniejszy wspólny mianownik najmniejszy wspólny mianownik
5 = 15 4= 8 3 = 9 8 = 16
6 18 9 18 14 42 21 42
5 + 4 = 15 + 8 = 23 3 + 8 = 9 + 16 = 25
6 9 18 18 18 14 21 42 42 42
5 Sprowadź ułamki do podanego z boku wspólnego mianownika i oblicz.

a) 56 + 2 19 = 15 + 218
2 = 17
218 18
18
b) 1 25 + 2 34 = 120
8 + 15 = 23 = 3
220 320 420 20
2 + 3 1 = 4 +3 5 = 3 9
c) 15 30
6 30 30 30
5 + 1 4 = 515 + 116 = 631

d) 5 12 36
9 36 36 36
e) 4 78 + 7 56 = 421 + 20 = 41 = 17
24 724 11 24 1224 24
1 +6 2 =
f) 13 15 5 + 6 = 11 75
25 1375 675 1975
72
III.4. Dodawanie i odejmowanie ułamków o różnych mianownikach
6 Uzupełnij ułamki w piramidkach tak, aby nad dwoma ułamkami była zapisana ich
suma. Zapisz wykonane działania.
a) b)
23 111
28
24
5 13 19 10
12 24 28 14
1 1 3 1 3 2
4 6 8 4 7 7
5 –1= 5 – 3 = 2 =1 10 – 3 = 10 – 6 = 4 = 2
12 4 12 12 12 6
__________________________ 14 7 14 14 14 7
__________________________
1 + 3 = 4 + 9 = 13 1 + 3 = 7 + 12 = 19
6 8 24 24 24
__________________________ 4 7 28 28 28
__________________________
5 + 13 = 10 + 13 = 23 19 + 10 = 19 + 20 = 39 = 11
12 24 24 24 24
__________________________ 28 14 28 28 28 28
__________________________
1
7 Oblicz. Doprowadź wynik do najprostszej postaci, odszukaj go w tabeli i wpisz pod

nim odpowiednią literę. Odczytaj hasło.
3 – 1 = 12 – 3 = 9 = 1
9 12 36 36 36 4 N
2 – 2 = 6 – 4 = 2 =1
6 9 18 18 18 9 O
6 – 2 = 18 – 14 = 4
7 3 21 21 21 W
6 – 4 = 18 – 16 = 2 = 1
8 6 24 24 24 12 L
4 – 4 3 = 20 – 6 = 14 = 7
5 10 25 550 450 150 125 I
4 1 1 7
1 25 1
21 9 12 4
W O L I N
Dla dociekliwych
8 Uzupełnij kwadraty magiczne.

a) 1 b) 1
1 116 3 2
7
12
1
6
1 5 112 1 5 3
6 6 12 12 4
1 2 1 1
113 2 3
2
3 4 3
73
III.5 Mnożenie ułamka Obejrzyj film
docwiczenia.pl
przez liczbę naturalną. Kod: M5PSH9
Ułamek liczby
Rozgrzewka
1 Uzupełnij.
a) 3 3
+3 +3 + 5 + 5
5 5
4 . 3 = 4 . 3 = 12
5 55
0 3 6 9 12
5 5 5 5
4 4 4
b) + 47 +4
7
+ 7 + 7 + 7
5 . 4 = 5 7· 4 = 20
7 7
0 4 8 12 16 20
7 7 7 7 7
2 Na rysunku są 24 figury geometryczne.

a) Sprawdź, czy:
4
1 1 . 24 = 1 . 24 =
6 figur to trójkąty, 6 61
4 TAK
3
3 3 . 24 = 3 . 24 =
8 figur to czworokąty, 8 81 9 TAK
5 5 . 24 = 5 . 24 =
12 figur to koła, 12 10 TAK
12
1
1 1 1 · 24
24 figur to sześciokąty. 24 . 24 = 241 = 1 TAK
b) Pomaluj na kolor:
5 . 24 = 5 . 24 =
2
zielony – 5 figur, 12 10
12 12 1
6
niebieski – 1 figur, 1 . 24 = 1 · 24
4 4 41 6
=
8
czerwony – 1 figur. 1 . 24 = 1 · 24 =
3 3 31 8
14 7
c) Jaką część figur stanowią wielokąty? 24 = 12
74
III.5. Mnożenie ułamka przez liczbę naturalną. Ułamek liczby
Trening
3 Oblicz. Pamiętaj o zamianie ułamka niewłaściwego na liczbę mieszaną.

5 . 49 = 5 9. 4 = 20 2
9 = 29 L
7 . 34 = 7 4· 3 = 21 = 1
4 54 H
8 = 12 · 8 = 96 = 8
12 . 11 11 11 811 P
2 = 15 · 2 = 30 = 13
15 . 17 17 17 117 E
12 . 47 = 127· 4 = 48 = 6
7 67 D
21 . 13 = 213· 1 = 7 O
4 = 25 · 4 = 100 = 7
25 . 31 31 31 331 A
8 6 1 7 2 13
Uporządkuj wyniki malejąco. 811 > 7 > 67 >54 >331 > 29 >117
Zapisz pod wynikami litery
i odczytaj hasło. P O D H A L E
4 Oblicz.
1
7 = 5 . 7 = 7 = 2 1
5 · 15 Z
15 3 3 3
1
11 · 8 = 11 · 8 = 11 = 2 O
24 24 3 3 33
2
3 3 · 16 6 1
40 · 16 = 40 5 = 5 = 1 5 R
1
6 · 13
36 =
6 · 13 = 13 = 1
36 6 6 26
O
2
17 · 12 = 17 · 12 = 34 = 6 E
42 42 7 7 47
1
9 · 13
27 =
9 · 13 = 13 = 1
27 3 3 43
Z
1
9 9·4 =9=
12 · 4 = 12 3 3 3
T 115 216 213 3 323 334 413 467
< < < < < < <
3
5 = 18 · 5 = 15 = 3
18 · 24 C
24 4
4 34 R O Z T O C Z E
Uporządkuj wyniki rosnąco.

Zapisz pod wynikami litery i odczytaj hasło.
75
III.5. Mnożenie ułamka przez liczbę naturalną. Ułamek liczby
5 Przeczytaj, w jaki sposób każde z dwojga dzieci wykonuje mnożenie, a następnie

oblicz tym sposobem.
Agnieszka: 5 . 2 37 = 10 15 1
7 = 12 7
4 . 6 35 = 2412 = 2
5 265
2 . 8 14 28 = 11
17 = 1617 1717
5 = 6 =
6 . 3 12 1830 = 6 = 1
12 2012 202
9 . 4 25 3654 = 4
5 3825
Tomek: 5 . 2 37 = 5 . 17 5 . 17 85 1
7 = 7 = 7 = 12 7
4 . 6 35 = 4 · 33
5
= 4 ·533 = 132
5
= 2625 2 . 8 14 150 = 2 · 150 = 300 =
17 = 2 · 17 17
11
17 1717
5 = 6 =
6 . 3 12 6 · 41
12
= 6 12
· 41 = 246 = 1
12 202
9 . 4 25 9 · 106
25
= 9 ·25
106 = 954 = 4
25 3825
6 Ania pokonuje na rolkach dystans 6 34 km w czasie 1 godziny. Jej starszy brat Adam
w tym samym czasie pokonuje na rowerze 3 razy dłuższą trasę. Jej wujek, jadąc na
motorze, w ciągu godziny przebywa trasę 5 razy dłuższą, a tata, jadąc samochodem –
trasę 10 razy dłuższą niż Ania. Jaką trasę pokonuje każdy z nich w ciągu 1 godziny?
3
Ania: 4 km
6
3 · 634 = 1894 = 2014 km

Adam:
5 · 634 = 3015 3
4 = 334 km
Wujek Ani:
10 · 634 = 6030 1
4 = 672 km
Tata Ani:
Dla dociekliwych
Jeśli mamy 8 jabłek, w tym 2 czerwone,

2
to czerwone jabłka stanowią 8 ,
1
czyli 4 wszystkich jabłek.
Podobnie: Liczba 2 stanowi 1 liczby 8.
4
7 Oblicz w pamięci, jaką część liczby b stanowi liczba a.

1 1
a) a = 3 b=6 2 d) a = 7 b = 35 5
2 1
b) a = 8 b = 12 3 e) a = 17 b = 51 3
3 2
c) a = 18 b = 24 4 f) a = 68 b = 102 3
76
III.6 Mnożenie ułamków
Rozgrzewka
1 a) Podziel figurę na dwie równe części

1 1.1= 1
i pokoloruj 2 jednej połowy. 2 2 4
b) Podziel figurę na cztery równe części

1 1.1= 1
i pokoloruj 2 jednej ćwiartki. 4 2 8
2 Krzyś wykonuje mnożenie. Dokończ jego obliczenia.

4
4 · 6 = 4 . 6 2= 8 = 1 3
a) 15 c) 19 · 12 = 1 .912 = 43 = 113
15 5 5 3
5
2 3
4 · 22 = 4 . 22 = 8 =
b) 11 3 · 6 = 3 . 6 = 9= 4
d) 10
11 1 8 10 5 15
1 5
Trening
3 Oblicz. 10 73
17 25 47
4 7 4.7 28 50
5 . 9 = 5 . 9 = 45
64 88 15 20
3 5 3 · 5 15
4 . 8 = 4 · 8 = 32 69
45 63 35
5 4 5·4 20 28
7 . 11 = 7 · 11 = 77 32
8 5 8 · 5 40 81 77
9 . 7 = 9 · 7 = 63
36
55 40
9 4 9·4 36
11 · 5 = 11 · 5 = 55
5 7 5 · 7 35 53 12 38 97 26
9 . 9 = 9 · 9 = 81
Pomaluj pola z liczbami otrzymanymi:

w mianownikach ułamków – na żółto,
w licznikach ułamków – na czerwono.
77
III.6. Mnożenie ułamków
4 a) Podziel figurę na osiem równych części b) Podziel figurę na pięć równych części
i pokoloruj połowę jednej ósmej. i pokoloruj jedną trzecią jednej piątej.
1.1= 1 1.1= 1
8 2 16 5 3 15
5 Oblicz, jaka część figury zostanie zamalowana dwoma kolorami, jeśli pokolorujesz:
1
a) 4 figury – na żółto, 3 · 1 =3.1= 3
3 5 4 5 . 4 20
5 żółtej części – na niebiesko,
2
b) 3 figury – na żółto, 4 · 2 = 4·2 = 8
4 7 3 7 · 3 21
7 żółtej części – na niebiesko,
7
c) 9 figury – na żółto,
2 · 7 = 2 · 7 = 14
2 5 9 5 · 9 45
5 żółtej części – na niebiesko.
6 Oblicz. Wyniki pozostaw w postaci ułamków niewłaściwych.

4 . 2 2 = 4 · 20 = 4 . 20 = 80 1 47 · 1 18 = 11 9 = 11 · 9 = 99
7 9 7 9 7.9 63 7 ·8 7 · 8 56
2 14 · 58 = 94 · 58 = 49 ·· 58 = 45
32
1 58 · 1 23 = 13 5 = 13 · 5 = 65
8 ·3 8 · 3 24
Wykreśl z tabeli liczby otrzymane w licznikach i mianownikach ułamków. Litery pod

pozostałymi liczbami czytane po kolei utworzą hasło. Zapisz je i wyjaśnij jego znaczenie.
16 24 25 32 38 45 56 63 65 69 80 90 99 Zobacz zdjęcie
docwiczenia.pl
O L P M E Z J A S R Z A K Kod: M5VLGG
Hasło: O P E R A Dzieło muzyczne
7 Dokończ obliczenia.
1
a) 38 · 25 = 38 .. 25 = 34 .. 15 = 20
3 4 · 5 = 14 . 5 1 = 1 . 1 = 1
b) 15 8 15 . 8 3 . 2 6
4 3 2
1
7 · 5 = 7 . 5 = 1·5 = 5 3 · 7 = 3 . 7 1= 1
28
1
9 14 9 . 14 9 · 2 18 12 28 . 12 16
2 4 4
78
III.6. Mnożenie ułamków
8 Oblicz. Pamiętaj o skracaniu ułamków.

6
3 1 5
2 5 27 5 4 23
1 25 · 9 = 25 · 9 = 35 ·· 11 = 35 4 13
12
2 13
5 1
13 2
7 8 4
2 18 · 2 7 = 4918 · 16
7
= 79 ·· 81 = 56
9
= 629 3
5
6 29
9 1
4 7 1 9 255 1 · 5 5
15 · 29 = 5 · 9 = 1 · 1 = 1 = 5
1
5 57 6 27
4 14
1 1
5 3
3 3 2 2 4
2 11 · 3 10 = 11 · 10 = 51 ·· 32 = 15
25 33 = 1
2 72
2
1
3
2 5 56
1 4
3 3 · 1 5 = 3 · 5 = 1 ·· 31 = 61 = 6
10 9 2
1 1 105
1 6 7 49 205 7 · 5 35 712
10
2 24 · 2 7 = 24 · 7 = 6 · 1 = 6 = 556
6 1
Przekreśl na rysunku otrzymane liczby. Połącz kropki przy pozostałych liczbach,

zaczynając od liczby najmniejszej, a kończąc na największej.
Dla dociekliwych
9 Uzupełnij.
a) 1 1 1 1
6 5 4 2
tej liczby tej liczby tej liczby tej liczby
240 40 8 2 1
1
240
tej liczby
Pomnóż ułamki z zielonych prostokątów. 16 · 15 · 14 · 12 = 240

1
Porównaj otrzymany ułamek z ułamkiem z żółtego prostokąta.
b) 1 1 1 1
2 3 4 5
tej liczby tej liczby tej liczby tej liczby
120 60 20 5 1
1
120
tej liczby
Pomnóż ułamki z zielonych prostokątów. 12 · 13 · 14 · 15 = 120

1
Porównaj otrzymany ułamek z ułamkiem z żółtego prostokąta.
Co zauważasz? Ułamki są równe.
79
III.7 Odwrotności liczb Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M5BA6D
Rozgrzewka
1 Oblicz.
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
3·4= 7 · 10 = 16 · 21 = 11 · 6 = 2 · 33 =
1
4 31 1 1
10 71 1 1
21 161 1 1
6 111 1 1
33 21 1
2 Uzupełnij.
2. 5 =1 9 . 10 = 1 3. 7 =1 13 7
. =1
19 18
. =1
5 2 10 9 7 3 7 13 18 19
Trening
3 Uzupełnij.
2· 3 =1 1· 7 =1 4 ·1=1 1 ·9=1 1 =1
18 · 18
3 2 7 1 1 4 9
4 Uzupełnij.
1 49 · 13
9 = 1, bo 13 · 9 = 1
9 13 2 89 · 26
9 = 1, bo 26 · 9 = 1
9 26
8 · 1 7 = 1, bo 8 · 15 = 1 8 · 4 3 = 1, bo 8 35 =
15 8 15 8 35 8 35 · 8 1
5 Wpisz liczby z ramki w odpowiednie miejsca w tabeli.
Liczba
1 225 2 13 113 4 35 1 5 7 1 3 2 2 25
2 3 16 10 3 7
Odwrotność 2 5 3 3 5 3 315 1 37 1 13 7
10
3 15 5
23
12 7 4 23
6 Zapisz podane ułamki w kolejności od najmniejszego do największego. Pod ułam-

kami zapisz ich odwrotności i także uporządkuj je rosnąco.
2 2 2 2 < 2 < 2 2 3 1 1 < 3 < 2
a) 3, 7, 9 9 7 3
c) 5, 8, 20 20 8 5
3 , 7 , 9 3 < 7 < 9 5 , 8 , 20 5 < 8 < 20
2 2 2 2 2 2 2 3 1 2 3 1
2 4 6 2 < 4 < 6 1 2 3 1 < 2 < 3

b) 7, 7, 7 7 7 7
d) 12 , 3, 4 12 3 4
7 , 7 , 7 7 < 7 < 7 12 , 3 , 4 4 < 3 < 12
2 4 6 6 4 2 1 2 3 3 2 1
80
III.7. Odwrotności liczb
Dla dociekliwych
7 Uzupełnij tabelę.
Odwrotność
Iloczyn Iloczyn
iloczynu Odwrotność Odwrotność
Liczba I Liczba II liczby I odwrotności
liczby I liczby I liczby II
i liczby II liczby I i liczby II
i liczby II
1 1 1 1= 1
3 6 3 . 6 18 18 3 6 3 . 6 = 18
3 2 3 2 = 6 20 4 5 4 5 = 20
4 5 4 · 5 20 6 3 2 3 ·2 6
1 1 1 1 1 = 1
4 5 4 · 5 = 20 20 4 5 4 · 5 20
1 1 1 1 1 =1
2 3 2·3=6 6 2 3 2 ·3 6
11 = 33 5 1 = 5
2 15 3 5 ·3 5
5 5 1
11 · 3 33
33 11 3
7 8 = 4 7 =1
134 117 4 ·7 2
1 4 7
7 ·8 2
2 7 8
Porównaj wyniki w wyróżnionych kolumnach. Uzupełnij zdanie.

Odwrotność iloczynu dwóch liczb jest równa iloczynowi odwrotności
tych dwóch liczb.
Sprawdź, czy dla sumy liczb i ich odwrotności zachodzi taka sama zależność.
Suma Odwrotność Suma

Odwrotność Odwrotność
Liczba I Liczba II liczby I sumy liczby I odwrotności
liczby I liczby II
i liczby II i liczby II liczby I i liczby II
1 1 1 1= 9 20
4 5 4 + 5 20 9 4 5 4+5=9
2 1 2 1 =7 9 3 3 = 1
3 9 3 +9 9 7 2 9 2 + 9 102
1 1 1 1 1 =1
3 6 3+6=9 9 3 6 3 +6 2
1 1 1 1 1 =3
2 4 2+4=6 6 2 4 2 +4 4
5 113 5 + 43 = 19
3
3 1 3 1 3 = 19
5 + 4 20
19 5 4
2 134 2 + 234 = 15
4
4 1 4 1 4 = 1
2 + 7 114
15 2 7
Porównaj wyniki w wyróżnionych kolumnach. Uzupełnij zdanie.

Odwrotność sumy dwóch liczb nie jest równa sumie odwrotności
tych dwóch liczb.
81
III.8 Dzielenie ułamków
Rozgrzewka
1 Podziel 6 jabłek na porcje:

1
po 2 jabłka, po 2 jabłka.
Są 3 porcje, więc 6 : 2 = 3 . Jest 12 porcji, więc 6 : 1 = 12 .

2
Trening
1 1 1
2 Zamaluj na żółto: 3 figury 4 figury 5 figury
Zakreskuj
1
2 zamalowanej
na żółto części.
Jaka część figury 1 1 1
jest zakreskowana? 6 8 10
Zapisz obliczenia:1 : 2 = 1 . 1 = 1 1 1 1 =1 1 1 1 = 1
3 3 2 6 4 :2=4 ·2 8 5 : 2 = 5 · 2 10
3 Uzupełnij.
1 1
a) 5 figury podzielono W 5 całej figury
na 3 równe części. zakreskowano 13 .
1: 3 1
= 15 1· 1 = 1
5 5 3 15
1:3=1 1
5 5.3
2
b) 3 figury podzielono W 23 całej figury
na 4 równe części. zakreskowano 14 .
2: = 16 2 1 = 2 =1
3 4 3 · 4 12 6
2 2 1
3 :4=3 ·4
82
III.8. Dzielenie ułamków
4 Wykorzystując różne kolory kredek, dokończ rysunek tak, aby był widoczny wynik
dzielenia.
1
a) Ile razy 2 mieści się w 3?
3 : 12 = 3 . 2 = 6
1
b) Ile razy 2 mieści się w 5?
5 : 12 = 5 · 2 = 10
3
c) Ile razy 4 mieści się w 6?
6 : 34 = 6 · 43 = 24 =
3 8
d) Ile razy 35 mieści się w 3?

3 : 3 = 3 · 53 = 15 =
3 5
5
5 Oblicz i uzupełnij.
1 1
a) 5 : 3 = 53 = 123 , 5 : 3 = 5 . 3 = 15 , 5 : 3 < 5, 5:3 > 5
2 1 1
b) 2 : 7 = 7
, 2 : 7 = 2 · 7 = 14 , 2 : 7 < 2, 2:7 > 2
1 1
c) 6 : 5 = 65 = 115 , 6 : 5 = 6 · 5 = 30 , 6 : 5 < 6, 6:5 > 6
4 1 1
d) 4 : 9 = 9
, 4 : 9 = 4 · 9 = 36 , 4 : 9 < 4, 4:9 > 4
6 Oblicz. Pamiętaj o upraszczaniu wyników. Pola z wynikami pomaluj na niebiesko.

2 12 : 1 14 = 52 : 54 = 52 . 45 = 20 =
10 2 1 3
2 3 81 6 14
5 13 : 1 17 = 16 8 16 7 14
3 :7 = 3 ·8=
2
3 = 43 4 12 1
1
6 9
3 2
4 45 : 1 79 = 24 16 24 9 27 7
5 : 9 = 5 · 16 2= 10 = 210
7
2 10 2
9
3 2
6 34 : 1 18 = 27 9 27 8 6
4 : 8 = 1 4 · 9 1= 1 = 6 4 23
1 5
1 2 2 2 11
2 56 : 12 34 = 17 51 17 4 2
6 : 4 = 3 6 · 513= 9
9 3 1 3
3 10 7 35
5
5 17 : 2 21
2 = 36 44 36 21 27 5
7 : 21 = 1 7 · 4411= 11 = 2 11
9
4 1 1
3 15 : 1 13 : 4 45 = 16 4 24 16 3 24 12 5 1
5 : 3 : 5 = 5 · 4 :1 5 = 1 5 · 242= 2
83
III.8. Dzielenie ułamków
7 Oblicz. Odszukaj wyniki w tabeli. Zaznacz odpowiadające im litery – czytane po

kolei utworzą hasło.
3 : 5 = 34 . 75 = 21
20
=1 1
20
5 :4= 5 ·1 = 5
4 7 7 7 4 28
3 : 2 = 35 · 92 = 27 7
= 210 7 : 3 = 7 · 43 = 28 = 913
5 9 10 4 3
4 : 5 = 4 · 35 = 12 = 225 7 : 5 = 7 · 8 = 56 = 111
3 5 9 8 9 5 45 45
5 : 3 = 5 · 11 = 55 = 2 1 5 :3= 5 ·1= 5
9 11 9 3 27 27 13 13 3 39
5 5 13 1
120 1 11 1 13 1
2 27 2 25 7
2 10 3 15 5 45 8 14 9 13
39 28 56 45
O P A E R Z E T K R Y T A
Hasło: O P E R E T K A
Dla dociekliwych
1 1 12 m
8 a) Wstążkę o długości 1 2 m podzielono na dwie
równe części. Jaką długość ma jedna część?
Uzupełnij rachunki. 3 m 3 m
4 4
Sposób 1: (1 + 12 ) : 2 = 1 : 2 + 12 : 2 = 12 + 14 = 3
4
Sposób 2: 1 12 : 2 = 32 . 12 = 34
Sposób 3: 1 12 : 2 = 32 : 2 = 64 : 2 = 64 · 12 = 68 = 34
3
Odp. Jedna część wstążki ma długość 4 metra.
3
b) Wstążkę o długości 6 7 m podzielono na trzy równe części. Jaką długość ma jedna
część?
Sposób 1: (6 + 37 ) : 3 = 6 : 3 + 37 : 3 = 2 + 17 = 217
15
Sposób 2: 637 : 3 = 45 1 15 = 2 1
7 · 3 1= 7 7
637 : 3 = 45 45 = 21
7 : 3 = 21
Sposób 3: 7
1
Odp. Jedna część wstążki ma długość 2 7 metra.
84
III.9 Działania na ułamkach
Rozgrzewka
1 Podkreśl działanie, które wykonasz jako pierwsze, i oblicz.

a) 12 + 12 · 12 = 12 + 14 = 34 d) 1 : 1 – 1 = 1 – 15 = 45
5 5 5
b) 13 – 13 + 13 = 13 e) 16 – 16 · 16 = 16 – 36
1 = 5
36
1
(
4 4 4 )
c) 1 + 1 : 1 = 24 : 14 = 24 · 41 =
1
2 f) 1 · 1 + 1 = 17 · 27 = 49
7 7 7
2
( )
2 Pokoloruj:
na zielono – pola z tymi działaniami, w których musisz zamienić liczbę mieszaną
na ułamek niewłaściwy,
na niebiesko – pola z tymi działaniami, w których musisz sprowadzić ułamki do
wspólnego mianownika.
1 21 : 3 54 5 41 · 73
121 +3 54 14 + 4 1
3 19 5
11 41 – 7 17
1
321 + 6 83
321 · 253
6 1 9 95 – 9 71
6 1 11 – 7
13 · 4 2
4 2
9 : 111
Trening
3 Oblicz.
() ( ) ( )2
2 2
a) 15 = 15 . 15 = 1 1 25 = 75 = 75 · 75 = 49
25
25
b) ( 25 ) = 25 · 25 · 25 = 125 (2 12 ) = (52)3 = 52 · 52 · 52 = 125

3 3
8
8
4 Przedstaw każdą liczbę w postaci iloczynu jednakowych ułamków.

1= 1 · 1 9 = 3 · 3 16 = 4 · 4 49 = 7 · 7
4 2 2 25 5 5 81 9 9 36 6 6
85
III.9. Działania na ułamkach
5 Podkreśl w jednakowy sposób liczby, które łatwo dodać, i oblicz sprytnie.

a) 2 35 + 1 14 + 3 25 = 6 + 114 = 714
b) 5 13 + 3 15 + 1 23 = 7 + 315 = 1015
7 + 3 13 + 3 2 + 2 3 =
c) 8 12
15 12 12 14 + 313
15
= 1713
15
d) 3 27 + 4 59 + 2 67 + 1 29 + 2 29 = 617 + 8 = 1417

6 Oblicz.
3 13 : 1 · 10
3 =
1 4 79 : 5 37 · 0 = 0 1 : 58 · 58 = 1
7 Oblicz.
2
( )
7 – 5 2 · 1 = 135 · 14 = 85 · 14 = 25
5 4 1
1
(79 – 47
72 ) 4
: 1 1 = 729
: 114 = 72
9 4=1 4= 1
· 5 8 · 5 10
2
2
6 · (1 1) = 6 · (43 )2 = 6 · 16 = 1023
3 9
2 5 1
(57) : 57 = 25
7
7=5
49 · 5 7
1
2
(13 – 14) = (121 )2 = 144 1
3 4
2 2 + 4 1 · 2 2 = 4 + 9 · 8 = 4 + 12 = 12 4
(5) 2 3 25 2 3 25 1 1
25
2 2
5 · (1) + 15 · (1) = 5 · 14 + 15 · 19 = 54 + 53 = 15
5
20 = 35 = 211
2 3 3
12 + 12 12 12
1– 5–2 2= 1– 1 2=1– 1 = 4 – 1 = 3 = 1
9 (6 3) 9 (6 ) 9 36 36 36 36 12
Odszukaj otrzymane wyniki w tabeli. Zaznacz odpowiadające im litery – czytane

po kolei utworzą hasło.
1 2 1 1 1 2 5 5 1 35 2 17 2 11 8
5 11 10 23 12 25
4
144 85 12 10 9 5 7 6 12
D A R O T M A C U Y D K E R
Hasło: D R O M A D E R
86
III.9. Działania na ułamkach
8 Oblicz. Wszystkie otrzymane wyniki powinny być takie same.

1 1
a) 59 · 12
3 · 3 = 3 = 1
102 72 24
3
1 1
b) 165 : 12 · 8 = 5 5 8 = 5 = 1
5 25 · ·
16 12 25 5 120 24
2
5 1
c) 10 1 16 10 1 7 5 1
21 · 5 : 7 = 3 21 · 5 · 16 8= 120 = 24
1 1
7 · 15 · 6 = 15 = 1
d) 18
3
24 35 5 360 24
9 Podkreśl działanie, które musisz wykonać jako pierwsze. Jeśli w przykładzie można
wykonać kilka działań jednocześnie, podkreśl wszystkie.
3 . 2 1 + 4 . 4 2
a) 10 – 2 11 5 7 3 (
c) 5 13 : 2 23 + 12 – 1 57 . 5 56 )
(3 . 5 + 23 . 2
b) 10 6 4 3 ) d) (5 – 2 14 . 59 ) . (2 – 2 23 : 1 35 )
Dla dociekliwych
10 Przeanalizuj rozwiązany przykład, a następnie oblicz. Pamiętaj, że kreska ułamkowa

zastępuje znak dzielenia.
1+ 1 =1+ 1 = 1 + 1 1 = 1 + 11 = 1 + 13 =
1+ 11 1+ 1 1+2 12 2
1+1 1+1
= 1 + 1 : 3 = 1 + 1 . 2 = 1 + 2 = 12
2 3 3 3
4
3
1 1 = 1 + 1 = 1 + 13 = 113
a) 1 + = 1+ 30 30
2+ 11 4
2 + 13 30
3+4 13
b) 2 + 1 = 2+ 1 = 2 + 1 = 2 + 21 = 221
3+ 1 5 68 68 68
4 + 15 3 + 21 21
87
Powtórzenie
5
1 Któremu ułamkowi jest równa liczba 2 6 ?
17 16 12 10
A. 6 B. 6 C. 6 D. 12
27
2 Ułamek 6 jest równy liczbie
5 2 1 1
A. 4 6 B. 4 3 C. 4 2 D. 4 3
3 Ułamkiem nieskracalnym jest ułamek

119 13 4 24
A. 595 B. 39 C. 6 D. 19
4 Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F –
Ułamek 18
46
można skrócić przez 3. P F
Ułamek 3 jest równy ułamkowi 6 . P F

12 24
5 W miejsce w wyrażeniu 3 = 54 należy wpisać:

72
A. 4 B. 6 C. 8 D. 9
Ułamki 12 , 12 , 14 są zapisane w kolejności rosnącej. P F
Ułamki 45 , 35 , 25 są zapisane w kolejności malejącej. P F

1 , 1 , 10 są zapisane w kolejności rosnącej.
Ułamki 10 2 11 P F
7 Uzupełnij poniższe działania. Wybierz właściwe odpowiedzi spośród A i B oraz C i D.

5 47 + = 94
3 5
A. 4 28 B. 4 13
9 17 – = 44
3 C. 4 11
28 D. 5 17
28
88
Powtórzenie
8 Czy przed wykonaniem mnożenia 2 67 · 58 można skrócić ułamki?

Wybierz odpowiedź T (tak) lub N (nie) i jej uzasadnienie spośród A–C.
A. licznik 6 i mianownik 8 są podzielne przez 2.

T
ponieważ B. liczba 2 67 to liczba mieszana.
N
C. mianownik 8 nie jest podzielny przez 6.
9 Poniżej podano cztery ułamki.

1 1 1 5
A. 6 B. 3 C. 2 D. 6
Do każdego zapisu w tabeli dobierz ułamek, który należy wstawić w miejsce gwiazd-
ki, aby zapis był prawdziwy. Obok każdego przykładu zaznacz właściwą literę.
5 3
9.1 6 ∙ 5 = A B C D
9.2 ∙ 1 15 = 1 A B C D
9.3 5 ∙ = 1 23 A B C D
3 4
10 Janek ma w szufladzie 3 5 batonika. Ile mu zostanie, gdy zje 1 5 batonika?
335 – 145 = 285 – 145 = 1 45
4
Odp. Jankowi zostanie 1 5 batonika.
3 5
11 3 4 litra soku rozlano do słoików o pojemności 8 litra. Ile słoików napełniono?
3 2
334 : 58 = 15 8=6
4 ·5
1 1
Odp. Napełniono 6 słoików.
89
IV.1 Ułamek dziesiętny
Rozgrzewka
1 Zamaluj odpowiednią część każdego kwadratu.
0,01 0,07 0,56 0,1 0,7
2 W miejsca oznaczone kreseczkami wpisz odpowiednie cyfry.

0,3 = 0, 3 0 = 0, 3 0 0 0,07 = 0, 0 7 0 = 0, 0 7 0 0
0,21 = 0, 2 1 0 = 0 , 2 1 0 0 62,74 = 6 2, 7 4 0 = 6 2, 7 4 0 0
0,704 = 0 , 7 0 4 0 = 0, 7 0 4 0 0 80,03 = 8 0, 0 3 0 = 8 0, 0 3 0 0
3 Wpisz odpowiednie cyfry.

502 = ,
9 1000 5 =
9 5 0 2 28 1000 2 8, 0 0 5
4 = 13, 0 4
13 100 13
2 1000 = 2, 0 1 3
Trening
4 Wpisz odpowiednie cyfry.

8 = 1, _
1 10 8 4,67_0 = 4,67000 2 15 = 2, 2_000
_ 3 1 = 3,250
4
7 8 =7 7
5 100 = 5,07 7 100 _, 0
_8_ 37 34 = _3 _7, _7500
_ 16 20 = 16,35
5 Zapisz w postaci ułamka zwykłego nieskracalnego. 3 5 1 9 4 3

Skreślaj w ramce otrzymane wyniki. 5 8 4 20 5 50
25 = 1 625 = 5 6000 = 3
0,25 = 100 4 0,625 = 1000 8 0,6000 = 10000 5
8 =4 45 = 9 60 = 3
0,8 = 10 5 0,45 = 100 20 0,060 = 1000 50
90
IV.1. Ułamek dziesiętny
6 Zaznacz podane liczby na osi liczbowej. Zapisz nad nimi odpowiednie litery i od-
czytaj hasło – nazwę szaty noszonej w starożytności.
a) 1,9 – I 2,5 – O 1,2 – C
1,7 – H 2,2 – T 2,8 – N
C H I T O N
1 1,2 1,7 1,9 2 2,2 2,5 2,8 3
b) 1,28 – N 1,34 – K 1,26 – U

1,37 – A 1,30 – I 1,23 – T
T U N I K A
1,2 1,23 1,26 1,28 1,3 1,34 1,37 1,4
c) 3,503 – G 3,498 – O
3,492 – T 3,507 – A
T O G A
3,49 3,492 3,498 3,5 3,503 3,507 3,51
7 Rozszerz ułamki do mianownika 10, 100 lub 1000 i zapisz je w postaci dziesiętnej.
1 = 5 = 0,5 1 = 25 = 0,25 7 = 875 = 0,875
2 10 4 100 8 1000
1 = 2 = 0,2 3 = 75 = 0,75 1 = 5 = 0,05
5 10 4 100 20 100
4 = 8 = 0,8 1 = 125 = 0,125 12 = 48 = 0,048
5 10 8 1000 250 1000
8 Zapisz liczby w kolejności rosnącej.

a) 2,07; 1,98789; 12,07 1,98789 < 2,07 < 12,07
b) 3,1; 3,001; 3,01 3,001 < 3,01 < 3,1
c) 1,230; 0,12300; 0,0123 0,0123 < 0,12300 < 1,230
9 Wpisz w okienko taką cyfrę, aby nierówność była prawdziwa. Obok wypisz wszyst-
kie inne cyfry, które można wpisać w okienko.
a) 53,36 > 53, 2 5 0, 1, 3 c) 0,47 > 0, 3 77 0, 1, 2
b) 2, 4 24 > 2,400 5, 6, 7, 8, 9 d) 18, 9 00 > 18,86 –
91
IV.1. Ułamek dziesiętny
10 Porównaj liczby i wstaw w okienko znak <, > lub =.

Pod znakiem < wpisz kropkę (∙), a pod znakiem > wpisz kreskę (–).
Znak = będzie oznaczać odstęp (zostaw puste miejsce).
1,11 > 0,2 2,34 > 0,234 0,03 > 0,009 0,700 = 0,7
0,99 > 0,900 0,009 < 0,1 1,113 > 0,999
Przepisz kolejno kropki i kreski, zaznaczając odstęp. Pod nimi zapisz litery odszukane
w tabeli. Odczytaj hasło zapisane alfabetem Morse’a.
––– –·–
O K
Litera Kod Litera Kod Litera Kod Litera Kod

A .- G --. M -- S ...
B -... H .... N -. T -
C -.-. I .. O --- U ..-
D -.. J .--- P .--. W .--
E . K -.- Q --.- Y -.--
F ..-. L .-.. R .-. Z --..
Alfabet Morse’a – stworzony w 1838 r. przez wynalazcę telegrafu Samuela Morse’a.
Dla dociekliwych
11 Wpisz w okienka cyfry z ramki. Po wykorzystaniu cyfry skreśl ją w ramce.

a) 2 2 3 5
3, 2 3, 2 5 3, 3
b) 1 4 5 5 9
1, 4 1 1, 5 1, 5 9
c) 1 1 1 5 6 6 7
1 ,6 1 ,6 5 1 ,7
d) 2 5 5 5 6
6 6 ,2 5 6 ,5 6 ,7 5 7
6 6 6 7 7
92
IV.2 Dodawanie i odejmowanie
ułamków dziesiętnych
Rozgrzewka
1 Oblicz, ile kosztują:

a) linijka i kątomierz,
5,97 zł
b) ekierka i kątomierz,
3,68 zł 3,15 zł
6,83 zł
c) linijka i ekierka.
6,50 zł
2,82 zł
2 Połącz strzałkami te same działania zapisane różnymi sposobami.

3 + 2 = 5 0,03 + 0,02 = 0,05
10 10 10
3 + 2 = 30 + 2 = 32 0,03 + 0,2 = 0,23
10 100 100 100 100
3 + 2 = 5 0,3 + 0,2 = 0,5
100 100 100
3 + 2 = 3 + 20 = 23 0,3 + 0,02 = 0,32
100 10 100 100 100
Trening
3 Oblicz. Suma wyników powinna być równa 30.

1 1 16 6 10 2 2 1 1
7, 3 5 1 2, 6 4 7 1 9, 7 0 7 ,8 4 3
+ 0, 4 9 3 – 8, 9 2 – 1, 2 7 3 ,7 2 7
7 , 8 4 3 3 , 7 2 7 1 8,4 3 + 1 8 ,4 3
3 0 ,0 0 0
4 Wpisz liczby z ramki tak, aby równości były prawdziwe.

0,6 0,25
0,2 + 0,8 =1 0,29 + 0,71 = 1
0,6 0,24 + 0,76 = 1 0,47 0,71
+ 0,4 = 1
0,8 0,995
0,7 + 0,3 =1 0,53 + 0,47 = 1
0,3 0,24
0,75 + 0,25 =1 0,005 + 0,995 = 1
93
IV.2. Dodawanie i odejmowanie ułamków dziesiętnych
5 Ile kosztuje:
a) śniadanie, b) obiad, c) kolacja?
mleko
0,45 zł herbata
ryba
2,20 zł
12,70 zł
pieczywo pieczywo
0,80 zł 0,80 zł
dżem surówka
1,30 zł 1,85 zł ser
kompot
1,15 zł 1,76 zł
jajecznica frytki wędlina

3,65 zł 2,90 zł 2,05 zł
0,45 + 0,80 + 1,30 + 3,65 = 12,70 + 1,85 + 1,15 + 2,90 = 2,20 + 0,80 + 1,76 + 2,05 =
= 6,20 zł = 18,60 zł = 6,81 zł
6 a) Odszukaj liczbę 0,795. Dodaj do niej b) Odszukaj liczbę 13. Odejmij od niej 1,3.
1,105. Do sumy tych liczb ponownie Od różnicy tych liczb znowu odejmij
dodaj 1,105 itd. Połącz kropki przy 1,3 itd. Połącz kropki przy kolejno
kolejno otrzymywanych sumach. otrzymywanych różnicach.
5,116 6,32 7,425
6,22 6,5 7,8
8,8
2,6
4,11 5,215 8,53 3,9 5,2 9,1 10,4
0,685
0,795
13 11,7
3,005
14,3
1,9
9,635
0,9 12,7 10,67
94
IV.2. Dodawanie i odejmowanie ułamków dziesiętnych
7 Oblicz sprytnie. Podkreśl liczby, które warto dodać najpierw.

a) 0,9 + 2,83 + 1,1 = 2 + 2,83 = 4,83
b) 0,8 + 2,73 + 0,2 = 1 + 2,73 = 3,73
c) 0,01 + 7,99 + 12,2 = 8 + 12,2 = 20,2
d) 1,62 + 14,94 + 3,38 = 5 + 14,94 = 19,94
Dla dociekliwych
8 Alpinista wspinający się na ściankę zdobywa punkty, gdy element, na którym się
podciąga, jest czerwony, a traci je, gdy element jest niebieski. Liczba zdobywanych
lub traconych punktów zależy od kształtu elementu.
Przykładowa trasa wspinaczkowa:
0,125 META
0,125
0,25
0,375 – 0,625
+0,25
0,5
+0,375
0,625
– 0,625
0,75 +0,75
Pomaluj elementy każdej trasy tak, aby liczba punktów zdobytych za jej pokonanie
była równa wartości żółtego elementu.
trasa A trasa B trasa C
0,125 0,125 0,125
– 0,375 – 0,375
– 0,75
+ 0,25
– 0,375
+ 0,5 – 0,625
– 0,5
+ 0,5
– 0,25 + 0,75
+ 0,625 + 0,625 + 0,375
95
IV.3 Mnożenie ułamków Obejrzyj film
docwiczenia.pl
dziesiętnych Kod: M5J6L2
Rozgrzewka
1 Oblicz, ile kosztuje:
100 długopisów, 100 · 2,84 = 284 zł 4 zł/10 szt.
10 batonów, 10 · 1,75 = 17,50 zł
10 ołówków, 10 · 1,80 = 18 zł
30 zł/1000 ark.
1,80 zł
1 arkusz papieru, 30 : 1000 = 0,03 zł = 3 gr
2,84 zł
1,75 zł
1 koperta. 4 : 10 = 0,4 zł = 40 gr
2 Oblicz. Wyniki skreślaj w ramce. 4,3921 127,508 147,136 2,3548
0, 4 0 6 0, 5 2 6 1, 2 7 7, 0 4
∙ 5, 8 ∙ 8, 3 5 ∙ 1 0 0, 4 ∙ 2 0, 9
3 2 4 8 2 6 3 0 5 0 8 6 3 3 6
+ 2 0 3 0 1 5 7 8 + 1 2 7 + 1 4 0 8
2 ,3 5 4 8 + 4 2 0 8 1 2 7 ,5 0 8 1 4 7 ,1 3 6
4 ,3 9 2 1 0
Trening
· 10 · 100 · 1000 · 10 000
8 80 800 8000 80 000

0,3 3 30 300 3000
1,02 10,2 102 1020 10 200
52,0067 520,067 5200,67 52 006,7 520 067
96
IV.3. Mnożenie ułamków dziesiętnych
: 10 : 100 : 1000 : 10 000
8 0,8 0,08 0,008 0,0008

0,3 0,03 0,003 0,0003 0,00003
1,02 0,102 0,0102 0,00102 0,000102
52,0067 5,20067 0,520067 0,0520067 0,00520067
5 Przepisz działanie, zamieniając ułamki zwykłe na dziesiętne.

1 = 6
a) 6 : 10 = 6 · 10 6 : 10 = 6 · 0,1 = 0,6
10
1 =1 4
b) 14 : 10 = 14 · 10 14 : 10 = 14 · 0,1 = 1,4
10
1 = 17 2
c) 172 : 10 = 172 · 10 172 : 10 = 172 · 0,1 = 17,2
10
1 = 3
d) 3 : 100 = 3 · 100 3 : 100 = 3 · 0,01 = 0,03
100
1 = 17
e) 17 : 100 = 17 · 100 17 : 100 = 17 · 0,01 = 0,17
100
1 = 3 72
f) 372 : 100 = 372 · 100 372 : 100 = 372 · 0,01 = 3,72
100
1 = 45
g) 45 : 1000 = 45 · 1000 45 : 1000 = 45 · 0,001 = 0,045
1000
1 = 528
h) 528 : 1000 = 528 · 1000 528 : 1000 = 528 · 0,001 = 0,528
1000
1 = 2 439
i) 2439 : 1000 = 2439 · 1000 2439 : 1000 = 2439 · 0,001 = 2,439
1000
6 Pomaluj pola, w których

iloczyn jest równy: 0,04 ∙ 1 0,002 ∙ 20
4 – na zielono,
0,004 ∙ 10 0,04 ∙ 10
0,4 – na brązowo, 0,02 ∙ 2
0,04 – na niebiesko. 0,004 ∙ 100
0,04 ∙ 100 0,02 ∙ 200

0,02 ∙ 20
0,4 ∙ 10 0,002 ∙ 200 0,2 ∙ 20
97
IV.3. Mnożenie ułamków dziesiętnych
7 Wiedząc, że 87 · 23 = 2001, wstaw przecinek w wyniku. Wpisz znak =.

a) 8,7 · 2,3 = 2 0,0 1 d) 8,7 · 23 = 2 0 0,1
b) 0,87 · 2,3 = 2,0 0 1 e) 0,87 · 230 = 2 0 0,1
c) 87 · 0,23 = 2 0,0 1 f) 0,087 · 23 000 = 2 0 0 1
8 Oblicz w pamięci.
a) 0,004 · 0,2 = 0,0008 d) 0,032 · 0,2 = 0,0064
b) 0,004 · 0,4 = 0,0016 e) 1,28 · 0,01 = 0,0128
c) 3,2 · 0,001 = 0,0032 f) 0,258 · 0,1 = 0,0258
9 Oblicz sprytnie.
a) 0,25 · 3,12 · 4 = 1 · 3,12 = 3,12
b) 2,8 · 0,2 · 5 = 2,8 · 1 = 2,8
c) 0,5 · 8,97 · 0,2 = 0,1 · 8,97 = 0,897
d) 0,006 · 20 · 5 = 0,006 · 100 = 0,6
e) 0,4 · 3,1 · 5 = 2 · 3,1 = 6,2
f) 0,6 · 0,03 · 50 = 30 · 0,03 = 0,9
g) 0,2 · 0,08 · 5000 = 1000 · 0,08 = 80
Dla dociekliwych
10 Przyjrzyj się rozwiązanym przykładom, a następnie oblicz.

96 ∙ 0,25 = 96 ∙ 14 = 96 : 4 = 24 64 ∙ 0,125 = 64 ∙ 18 = 64 : 8 = 8
1
a) 68 ∙ 0,5 = 68 · 2 = 68 : 2 = 34
1
b) 125 ∙ 0,2 = 125 · 5 = 125 : 5 = 25
1
c) 2100 ∙ 0,02 = 2100 · 50 = 2100 : 50 = 42
1
d) 2480 ∙ 0,05 = 2480 · 20 = 2480 : 20 = 124
1
e) 1050 ∙ 0,04 = 1050 · 25 = 1050 : 25 = 42
8 1
f) 125 ∙ 0,008 = 125 · 1000 = 125 · 125 = 125 : 125 = 1
98
IV.4 Dzielenie ułamków dziesiętnych
Rozgrzewka
1 Oblicz.
a) 150 : 3 = 50 c) 15 : 3 = 5
1500 : 30 = 50 1,5 : 0,3 = 5
15 000 : 300 = 50 0,15 : 0,03 = 5
150 000 : 3000 = 50 0,015 : 0,003 = 5
b) 15 : 3 = 5 d) 15 : 3 = 5
1,5 : 3 = 0,5 15 : 0,3 = 150 : 3 = 50
0,15 : 3 = 0,05 15 : 0,03 = 1500 : 3 = 500
0,015 : 3 = 0,005 15 : 0,003 = 15 000 : 3 = 5000
2 Połącz w pary działania o jednakowym wyniku. Nie musisz wykonywać obliczeń.

35,2 : 0,7 3,52 : 0,7 352 : 0,07 0,352 : 0,7
3,52 : 7 352 : 7 35 200 : 7 35,2 : 7
Trening
3 Pomaluj pola, w których iloraz jest równy:

2 – na brązowo,
0,08 : 0,004 0,20 : 0,01
20 – na niebiesko,
0,6 : 0,03 0,008 : 0,04
0,2 – na żółto,
0,02 – na zielono. 0,06 : 0,03
4 : 0,2 0,02 : 0,1
4 : 20 0,02 : 0,01
0,4 : 0,2
0,06 : 0,3 0,02 : 1
0,2 : 0,1 0,8 : 40
0,06 : 3 0,004 : 0,2
99
IV.4. Dzielenie ułamków dziesiętnych
4 Wykonaj dzielenia, a następnie połącz kropki przy wynikach w kolejności od naj-

mniejszego do największego.
0,15 : 0,3 = 1,5 : 3 = 0,5 0,9
3,2 : 0,04 = 320 : 4 = 80 800

0,27 : 0,03 = 27 : 3 = 9
0,5 0,09
0,07 : 0,1 = 0,7 : 1 = 0,7 0,7
0,8 600
0,45 : 0,009 = 450 : 9 = 50 0,05
2,4 : 0,08 = 240 : 8 = 30 9 80
0,072 : 0,8 = 0,72 : 8 = 0,09
0,08 30 50
1,6 : 0,002 = 1600 : 2 = 800
5
0,0048 : 0,006 = 4,8 : 6 = 0,8 8
42 : 0,07 = 4200 : 7 = 600
5 Zamień na dzielenie przez liczbę naturalną i zapisz wynik, wiedząc, że 784 : 14 = 56.
a) 784 : 0,14 = 78 400 : 14 = 5600 c) 7,84 : 1,4 = 784 : 140 = 5,6
b) 7,84 : 0,14 = 784 : 14 = 56 d) 78,4 : 0,14 = 7840 : 14 = 560
6 Zamień na dzielenie przez liczbę naturalną i oblicz pisemnie.

0,75 : 0,6 = 7,5 : 6 1,036 : 0,04 = 103,6 : 4 0,168 : 0,003 = 168 : 4
1 , 2 5 2 5 ,9 5 6
7 , 5 : 6 1 0 3 ,6 : 4 1 6 8 : 3
– 6 – 8 – 1 5
1 5 2 3 1 8
– 1 2 – 2 0 – 1 8
3 0 3 6 0
– 3 0 – 3 6
0 0
Dla dociekliwych
7 Przyjrzyj się rozwiązanym przykładom, a następnie oblicz.

7 : 0,25 = 7 : 14 = 7 · 4 = 28 4 : 0,125 = 4 : 18 = 4 · 8 = 32
1 1
a) 17 : 0,5 = 17 : 2 = 17 · 2 = 34 c) 13 : 0,02 = 13 : 50 = 13 · 50 = 650
1 1
b) 25 : 0,2 = 25 : 5 = 25 · 5 = 125 d) 14 : 0,05 = 14 : 20 = 14 · 20 = 280
100
IV.5 Zamiana jednostek Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M51H8V
Rozgrzewka
1 Zapisz ceny w złotych.
76 gr 8 gr 45 gr
0,76 zł 0,08 zł 0,45 zł
2 Podaj wymiary owadów w centymetrach.

48 mm 16 mm 7 mm 2,5 mm
4,8 cm 1,6 cm 0,7 cm 0,25 cm
Trening
3 Odczytaj wskazania wag.
1,2 kg 0,039 kg 0,84 kg
4 Uzupełnij.
14 mm = 1,4 cm 423 cm = 4,23 m 1875 m = 1,875 km
127 mm = 12,7 cm 56 cm = 0,56 m 629 m = 0,629 km
6 mm = 0,6 cm 9 cm = 0,09 m 7 m = 0,007 km
30 cm 2 mm = 30,2 cm 1 m 5 cm = 1,05 m 83 m = 0,083 km
101
IV.5. Zamiana jednostek
5 Połącz kolejno kropki odpowiadające długościom:

25 m,
0,7 km, 1,9 m 2,8 m
28 m
0,007 km, 1,9 cm 0,14 km
1400 m, 0,025 km
190 mm
140 m, 1,4 km
7m 0,014 km
2800 cm, 0,25 km
280 cm,
1900 mm, 70 m 700 m
19 cm.
6 Uzupełnij.
274 g = 27,4 dag 342 dag = 3,42 kg 1634 kg = 1,634 t
83 g = 8,3 dag 70 dag = 0,7 kg 824 kg = 0,824 t
4 g = 0,4 dag 6 g = 0,006 kg 2 kg = 0,002 t
5 dag 7 g = 5,7 dag 57 dag 8 g = 0,578 kg 43 kg = 0,043 t
Kilogramy Dekagramy Gramy
1 kg
4 0,25 kg 25 dag 250 g
1 kg 0,5 kg 50 dag 500 g
2
1 10 g
100 kg 0,01 kg 1 dag
1 kg
8 0,125 kg 12,5 dag 125 g
9
100 kg 0,09 kg 9 dag 90 g
Dla dociekliwych
8 Uzupełnij. Pamiętaj, że cyfry po przecinku nie oznaczają minut.

3 1
0,1 godz. = 0,1 ∙ 60 min = 6 min 3 min = 60 godz. = 20 godz. = 0,05 godz.
18 3
0,2 godz. = 0,2 · 60 min = 12 min 18 min = 60 godz. = 10 godz. = 0,3 godz.
15 45 godz. = 3 godz. = 0,75 godz.
0,15 godz. = 100 · 60 min = 9 min 45 min = 60 4
96 godz. = 16 godz. = 1,6 godz.
1,5 godz. = 1,5 · 60 min = 90 min 96 min = 60 10
102
Powtórzenie
1 Pięć i sześć tysięcznych to
A. 0,056 B. 5,006 C. 5,06 D. 56 000
3
2 Któremu ułamkowi dziesiętnemu jest równy ułamek 100?
A. 0,3 B. 0,03 C. 0,003 D. 0,0003
3 Poniżej podano cztery ułamki dziesiętne.

A. 0,14 B. 0,25 C. 1,25 D. 1,4
Do każdej liczby zapisanej w tabeli dobierz równy jej ułamek dziesiętny. Przy każdej
z nich zaznacz właściwą literę.
1
3.1 4 A B C D
3.2 1 25 A B C D
5
3.3 4 A B C D
4 3 kg 4 dag to inaczej
A. 3,4 kg B. 3,04 kg C. 3,004 kg D. 3,0004 kg
5 Poniżej przedstawiono oś liczbową.
3,50 3,55 P
Jaką liczbę zaznaczono na osi literą P?

A. 3,555 B. 3,56 C. 3,6 D. 4,5
6 Odległość 0,04 km – ile to metrów?

A. 400 m B. 40 m C. 4 m D. 0,4 m
7 Dobierz wyniki do poniższych działań. Wybierz odpowiedzi spośród A i B oraz

spośród C i D.
0,8 + 0,6 = A. 0,14 B. 1,4
1,12 – 0,9 = C. 0,22 D. 1,03
103
Powtórzenie
8 Która z podanych liczb jest o 0,057 większa od liczby 0,43?

A. 4,357 B. 1 C. 0,487 D. 0,1
9 Wiadomo, że 7 · 16 = 112. Ile jest równy wynik mnożenia 0,07 · 0,16?

A. 11,2 B. 1,12 C. 0,112 D. 0,0112
10 Która z podanych liczb jest 8 razy większa od 0,015?

A. 8,015 B. 1,2 C. 0,12 D. 0,012
11 Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli
jest fałszywe.
Wynikiem mnożenia 12,08 przez 100 jest 1200,08. P F

Liczbą 1000 razy mniejszą od 14,5 jest liczba 0,0145. P F
Jeśli podzielimy 45 przez 0,01, otrzymamy 4500. P F
12 Wynik dzielenia 0,056 : 0,08 jest równy ilorazowi:

A. 5,6 : 8 B. 0,56 : 8 C. 56 : 8 D. 56 : 0,8
13 Ile jest równy wynik dzielenia 0,0126 : 0,02?

A. 0,00063 B. 0,0063 C. 0,063 D. 0,63
14 Czworo wnucząt złożyło się po 20 zł na tort dla dziadka, za który zapłacili 66,80 zł.
Resztę pieniędzy podzielili równo między siebie. Ile pieniędzy dostało każde z nich?
3 , 3
4 · 20 = 80 [zł] 8 0,0 0 1 3,2 0 : 4
– 6 6 ,8 0 – 1 2
80 – 66,80 = 13,20 [zł] 1 3,2 0 1 2
– 1 2
13,20 : 4 = 3,30 [zł] 0
Odp. Każde dziecko dostało 3,30 zł.
104
V.1 Pole figury
Rozgrzewka
1 W każdej parze pokoloruj figurę o większym polu.
2 Podziel figury na kwadraty o boku 1 cm. Policz kwadraty i zapisz pole każdej figury.
1 cm 1 cm 1 cm
Pole 6 cm2 Pole 5 cm2 Pole 8 cm2
3 Podziel prostokąty na kwadraty o boku 1 cm, policz kwadraty i podaj pole każdego
prostokąta. Zapisz mnożenie, które pozwala obliczyć to pole.
Pole 6 cm2 Pole 9 cm2 Pole 12 cm2

2·3 3·3 3·4
105
V.1. Pole figury
Trening
4 Podaj pola figur.
2 2 2
P = 3 cm2 P = 3 cm P = 4 cm P = 3 cm
5 Narysuj pięć różnych figur, każdą o polu 3 cm2.
6 Oblicz pola prostokątów. Wpisz je do tabeli w kolejności rosnącej Zobacz zdjęcie
wraz z odpowiadającymi im literami. Następnie odczytaj hasło docwiczenia.pl

Kod: M5A4GD
i wyjaśnij jego znaczenie.
2 cm2 cm
2 cm
5 cm5 cm
5 cm 25 mm
25 25
mm mm
3 dm
3 dm
3 dm
10 cm
10 10
cmcm
2 cm2 cm
2 cm
W P = 10 cm2 E P = 60 cm2 A P = 25 cm2
kwadrat o boku 7 cm prostokąt o wymiarach 2 dm × 30 cm

W P = 49 cm2 L P = 600 cm2
Pole 10 25 49 60 600
Litera W A W E L
Wzgórze, na którym stoi Zamek Królewski w Krakowie.
106
V.1. Pole figury
7 Zmierz boki prostokąta, zapisz długości na rysunku i oblicz pole.

a) 1 cm b) c)
D C N T 3 cm
K S
2,5 cm
3 cm
4 cm
P
M
R
3 cm
A B L
2 2
P= 4 cm2 P = 9 cm P = 7,5 cm
8 Zmierz boki prostokątów, zapisz wymiary na rysunkach i uzupełnij zapisy.

4,5 cm 45 mm
D D C C T T S S
2 cm 20 mm
A A B B P P R R
AB = 4,5 cm BC = 2 cm PR = 45 mm RS = 20 mm
Obwód: 4,5 + 2 + 4,5 + 2 = 13 cm Obwód: 45 + 20 + 45 + 20 = 130 mm
Pole: 2 · 4,5 Pole: 20 · 45
P= 9 cm2 P = 900 mm2
9 Podziel figurę na prostokąty. Odczytaj potrzebne wymiary, oblicz pola prostokątów

i zapisz je na rysunku. Oblicz pole całej figury.
a) b) c)
0,5 cm2
1 cm2
2 cm2
3,75 cm2
1,5 cm2
3,75 cm2
8 cm2 3,75 cm2

1 cm2
2,25 cm2
1 cm
3 cm2
2 2
P = 10 cm2 P = 8,5 cm P = 12 cm
107
V.1. Pole figury
10 Oblicz pola i obwody figur. Wymiary są podane w centymetrach.

10 3 3 8
5 2
3 3
3 1
8 7 1
1
4
3 5
2
P = 10 · 3 + 2 · 4 = P=3·7+1·3+3·7= P=3·7+5·2+5·1++
= 30 + 8 = 38 [cm2] = 21 + 3 + 21 = 45 [cm2] 5 · 2 = 21 + 10 + 5 +
+ 10 = 46 [cm2]
Obw. = 4 + 3 + 10 + 3 + Obw. = 2 · 7 + 10 · 3 =
+ 8 + 4 + 2 = 34 [cm] = 44 [cm] Obw. = 8 + 2 + 5 + 1 + 5 +
+ 1 + 5 + 1 + 5 + 2 + 8 + 7=
= 50 [cm]
Dla dociekliwych
11 Narysuj kwadrat o boku 3 cm. Następnie narysuj prostokąt, którego bok a będzie
taki jak bok kwadratu, a bok b będzie dwa razy dłuższy.
3 cm
3 cm 6 cm
Uzupełnij.
Bok kwadratu: 3 cm Boki prostokąta: a = 3 cm b = 6 cm
Obwód kwadratu: 12 cm Obwód prostokąta: 18 cm

2 2
Pole kwadratu: 9 cm Pole prostokąta: 18 cm
Pole prostokąta jest większe od pola kwadratu o 9 cm2.
Obwód prostokąta jest większy od obwodu kwadratu o 6 cm.
Podaj obwód i pole prostokąta, którego bok a jest taki jak bok kwadratu, a bok b jest
trzy razy dłuższy. Obw. = 24 cm, P = 27 cm2
Jakie powinny być boki prostokąta, aby jego pole było 4 razy większe od pola kwa-
dratu, a obwód był 2 razy większy od obwodu kwadratu? 2a cm × 2a cm
108
V.2 Pole równoległoboku Obejrzyj film
docwiczenia.pl
i rombu Kod: M5TZ5M
Rozgrzewka
1 Rysunek przedstawia równoległobok oraz jego wysokość. Zaznacz na zielono bok

równoległoboku, do którego ta wysokość jest prostopadła.
a) b) c)
N N N M M M
T T T Z Z Z
D D D C C C
A A A B B B
K K L L U U U W W W
K L
2 Narysuj wysokość równoległoboku prostopadłą do zaznaczonego boku. Zmierz

i zapisz długość boku i wysokości.
a) b) c)
podstawa a = 2 cm a = 2 cm a = 2 cm
wysokość h = 2 cm h = 4 cm h = 3 cm
3 Na rysunku podano długość podstawy równoległoboku i odpowiednią wysokość.

Oblicz pole równoległoboku.
a) b) c)
4 cm4 cm4 cm 6 cm6 cm6 cm

3 cm3 cm3 cm
5 cm5 cm5 cm 2,5 cm
2,5 cm
2,5 cm
5 cm5 cm5 cm
podstawa a = 5 cm a = 4 cm a = 6 cm
wysokość h = 3 cm h = 5 cm h = 2,5 cm
pole P = 15 cm2 P = 20 cm2 P = 15 cm2
109
V.2. Pole równoległoboku i rombu
Trening
4 Na rysunku podano długości boków i wysokości równoległoboku. Do każdego boku

dobierz odpowiednią wysokość i oblicz pole dwoma sposobami.
a) Sposób 1
a = 7,5 cm h = 4 cm
2,5 a
4 cm
m
5c
4c
m
m
30 cm2 cm
6c
P=
2 cm
7,5 cm Sposób 2 5 cm
b = 6 cm hb = 5 cm
P= 30 cm2
b) Sposób 1
a = 5 cm ha = 2 cm
P= 10 cm2
m
2,5
4c
m
cm
6c
Sposób 2
2 cm
b = 4 cm hb = 2,5 cm
5 cm
P= 10 cm2
5 Na rysunku podano długości boków, przekątnych i wysokości rombu. Oblicz pole

rombu dwoma sposobami.
a) b)
10 10
cm m m
cm 8c 8c
6c
6c
cm
cm
5 cm
m
5 cm
m
9,6
16 cm 16 cm
9,6
12 cm
12 cm
4,8 c
m 4,8 cm
Sposób 1 Sposób 1
a = 10 cm ha = 9,6 cm a = 5 cm ha = 4,8 cm
2
P = 96 cm P= 24 cm2
Sposób 2 Sposób 2
d1 = 12 cm d2 = 16 cm d1 = 6 cm d2 = 8 cm
P = 96 cm2 P= 24 cm2
110
6 Oblicz pole figury. Potrzebne długości zapisz na rysunku.

a) b) c)
2 cm
3 cm 2,5 cm
2 cm 3 cm
2,5 cm 1 cm
2 2 1 2
P = 2,5 · 3 = 7,5 cm P = 2 · 2,5 = 5 cm P = 2 · 2 · 3 = 3 cm
7 Podziel figurę na równoległoboki (prostokąt to też równoległobok). Odczytaj z kratki

wymiary, oblicz i zapisz na rysunku pola tych równoległoboków. Oblicz pole całej figury.
a) b) c)
1 cm
3 cm2
3 cm 2 0,5 cm2
cm 2
1,5
3 cm2
6 cm2 2 cm2
P = 3 + 3 = 6 cm2 P = 3 + 6 = 9 cm2 P = 0,5 + 2 + 1,5 = 4 cm2
8 Narysuj trzy inne równoległoboki, każdy o polu takim samym jak pole równoległo-
boku ABCD. Nie obliczaj pola równoległoboku.
D C
A B
111
9 Który równoległobok ma najmniejsze pole, a który największe? Zmierz i porównaj

odpowiednie odcinki. Ponumeruj równoległoboki w kolejności od najmniejszego
do największego pola. Wypisz kolejno odpowiadające im litery i odczytaj hasło.
K O R B A
2,5 cm2 1,6 cm2 1,4 cm2 0,4 cm2 0,6 cm2
5 4 3 1 2
Hasło:
B A R O K
10 Oblicz pola figur zbudowanych z równoległoboków. Na rysunkach wymiary podano

w centymetrach.
7
2,5
2,5
6
15
5
40 16 16
7,5
8 8
20 4
5 2 2
P = 75 cm2 P = 39,5 cm2
Dla dociekliwych
11 Oblicz pola figur.

1 cm
P= 7,5 cm2 P= 5,5 cm2 P= 7 cm2
112
V.3 Pole trójkąta
Rozgrzewka
1 Zaznacz tym samym kolorem jedną podstawę i odpowiadającą jej wysokość. Na każ-
dym rysunku wybierz inną podstawę.
2 W każdym trójkącie narysuj wysokość prostopadłą do zaznaczonego boku. Zmierz

i zapisz długość tego boku i narysowanej wysokości.
podstawa a = 4 cm podstawa a = 3 cm podstawa a = 4 cm

wysokość h = 2 cm wysokość h = 2 cm wysokość h = 1 cm
Trening
3 Na rysunku zaznaczono jedną wysokość trójkąta. Jej długość oraz długość odpo-
wiedniej podstawy podano pod rysunkiem. Zapisz na rysunku długości podstawy
i wysokości. Oblicz pole trójkąta.
a) b) c)

podstawa a = 4 cm podstawa a = 6 cm podstawa a = 7 cm
wysokość h = 3 cm wysokość h = 3 cm wysokość h = 4 cm
1 1 1
P= 2·4·3 P= 2·6·3 P= 2·7·4
P= 6 cm2 P= 9 cm2 P = 14 cm2
113
V.3. Pole trójkąta
4 Narysuj wysokość prostopadłą do zaznaczonego boku trójkąta. Zmierz i zapisz dłu-

gość tego boku i narysowanej wysokości. Oblicz pole trójkąta.
a) b) c)
2 cm
1,5 cm 3,5 cm 1 cm
2,5 cm 3 cm
1 1 1
P = 2 · 2,5 · 2 P = 2 · 3 · 1,5 P = 2 · 1 · 3,5
P = 2,5 cm2 P = 2,25 cm2 P = 1,75 cm2
5 Oblicz pola trójkątów. Zaznacz lub dorysuj potrzebne odcinki i zapisz na rysunku
ich długości.
1 cm
1,5 cm
3 cm
2 cm
3,5 cm 4 cm
1 1 1
P= 2·3·3 P = 2 · 3,5 · 2 P = 2 · 1,5 · 4
P = 4,5 cm2 P = 3,5 cm2 P = 3 cm2
6 Na rysunku podano długości wszystkich

boków i wszystkich wysokości trójkąta.
Do każdego boku dobierz odpowiednią 20
cm
12 cm
wysokość i oblicz pole trójkąta trzema
15
cm
sposobami.
cm
4,2
7 cm
cm
5,6
Sposób 1 Sposób 2 Sposób 3
a = 7 cm b = 20 cm c = 15 cm
ha = 12 cm hb = 4,2 cm hc = 5,6 cm
1 2 1 2 1 2
P = 2 · 7 · 12 = 42 [cm ] P = 2 · 20 · 4,2 = 42 [cm ] P = 2 · 15 · 5,6 = 42 [cm ]
114
V.3. Pole trójkąta
7 Oblicz pola figur. W tym celu podziel je na wielokąty, których pola łatwo jest obliczyć.
1 cm
P = 5 + 2,5 P = 1,125 + 3 + 1,125 P = 2,5 + 1
P = 7,5 cm2 P = 5,25 cm2 P = 3,5 cm2
8 Narysuj dwa trójkąty, jeden prostokątny i jeden rozwartokątny, każdy o takim sa-
mym polu jak pole narysowanego trójkąta.
Dla dociekliwych
D
9 Narysuj wysokości trójkątów ABD, BCD i ACD,
wychodzące z wierzchołka D.
h
A B C
a) Jaką długość ma odcinek BC, jeśli AB = 2 cm,
a pole trójkąta ABD jest 3 razy mniejsze od pola trójkąta BCD?
BC = 6 cm
b) Jaką długość ma odcinek BC, jeśli AB = 4 cm, a pole trójkąta ABD jest 5 razy
mniejsze od pola trójkąta ACD?
BC = 20 cm
115
V.4 Pole trapezu Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M5LWU1
Rozgrzewka
1 W każdym trapezie zaznacz na zielono obie podstawy. Narysuj wysokość trapezu

i zaznacz ją na niebiesko.
2 W każdym trapezie narysuj wysokość. Zmierz i zapisz długości podstaw i wysokości.
podstawa a = 2 cm podstawa a = 1,5 cm podstawa a = 2 cm

podstawa b = 4 cm podstawa b = 2,5 cm podstawa b = 1 cm
wysokość h = 1,5 cm wysokość h = 2 cm wysokość h = 3 cm
Trening
3 Pod każdym trapezem podane są długości jego podstaw i wysokość. Zapisz znane
długości na rysunkach. Oblicz pola trapezów.
4 cm
1 cm
8 cm
3 cm 3 cm 3 cm 4 cm
7 cm
5 cm
a = 4 cm a = 3 cm a = 3 cm
b = 5 cm b = 1 cm b = 4 cm
h = 3 cm h = 8 cm h = 7 cm
1 1 1
P = 2 · (5 + 4) · 3 P = 2 · (1 + 3) · 8 P = 2 · (4 + 3) · 7
P = 13,5 cm2 P = 16 cm2 P = 24,5 cm2
116
V.4. Pole trapezu
4 Na rysunku podano długości wszystkich boków i wysokość trapezu. Oblicz pole

i obwód trapezu.
a) 7 cm 7 cm b)
10 cm 10 cm
13 cm 13 cm 15 cm 15 cm
12 cm 12 cm 12 cm 12 cm
6 cm 6 cm
21 cm 21 cm 8 cm 8 cm
a = 21 cm b = 7 cm a = 12 cm b = 6 cm
h = 12 cm h = 8 cm
1 2 1 2
P = 2 · (21 + 7) · 12 = 168 cm P = 2 · (12 + 6) · 8 = 72 cm
Obw. = 7 + 15 + 21 + 13 = 56 cm Obw. = 6 + 10 + 12 + 8 = 36 cm
5 Oblicz pole trapezu. Potrzebne wymiary zapisz na rysunku.

a) b) c)
4 cm 2 cm 1 cm
3 cm 3 cm 3 cm
1 cm
1 cm 3 cm 1 cm 3 cm
1 1 1
P = 2 · (4 + 1) · 3 P = 2 · (3 + 2) · 3 P = 2 · (3 + 1) · 3
P = 7,5 cm2 P = 7,5 cm2 P = 6 cm2
6 Narysuj dwa inne trapezy o polu takim samym jak pole trapezu ABCD.
C
117
V.4. Pole trapezu
7 Która figura ma najmniejsze pole, a która największe? Zmierz odpowiednie odcinki.

Ponumeruj figury w kolejności od najmniejszego do największego pola. Wypisz
kolejno odpowiadające im litery i odczytaj hasło. Dowiedz się, co ono znaczy.
2O 1S 3Ł 4A
h = 1,5 cm 2,625 3,75

1,875
0,975
2,5 cm 1,3 cm 1 cm 2,5 cm
Hasło: S O Ł A
8 Oblicz pola figur. Wymiary odczytaj z rysunku.

1 cm
1 cm2
2,5 cm 2 2,5 cm2
4,5 cm2
5 cm2
6 cm2
P = 4,5 + 2,5 P=1+5 P = 2,5 + 6
P = 7 cm2 P = 6 cm2 P = 8,5 cm2
Dla dociekliwych
9 Oblicz pola zacieniowanych figur.
2 2 2
P = 4,5 cm P = 2,375 cm P = 3,75 cm
118
V.5 Różne jednostki pola
Rozgrzewka
1 Długości boków dwóch jednakowych prostokątów podano w różnych jednostkach.

Oblicz pola tych prostokątów i uzupełnij podpisy.
2 cm P = 1 cm · 2 cm 20 mm P = 10 mm · 20 mm
P = 2 cm2 P = 200 mm2

1 cm 10 mm
więc 2 cm2 = 200 mm2
2 Uzupełnij.
1 cm = 10 mm 1 dm = 10 cm 1 m = 100 cm
1 cm2 = 100 mm2 1 dm2 = 100 cm2 1 m2 = 10 000 cm2
Trening
3 Długości boków dwóch jednakowych prostokątów podano w różnych jednostkach.

Oblicz pola tych prostokątów i uzupełnij podpisy.
a)
P = 1 dm · 1 dm P = 10 cm · 10 cm
1 dm 10 cm
P= 1 dm2 P = 100 cm2
1 dm 10 cm
więc 1 dm2 = 100 cm2
b)
P = 2 m · 3,4 m P = 200 cm · 340 cm
3,4 m 340 cm
2
P = 6,8 m P = 68 000 cm2
2m
200 cm
więc 6,8 m2 = 68 000 cm2
119
V.5. Różne jednostki pola
4 Liczby określające pola powierzchni różnych przedmiotów podano bez jednostek

miary. Dopisz odpowiednie jednostki.
2 2
mały kafelek w łazience – pole 1 dm prześcieradło – pole 4 m
2 2
dywan – pole 12 m blat biurka – pole 5000 cm
2 2
kartka z bloku A4 – pole 6,2 dm chusteczka do nosa – pole 4 dm
5 Na obu rysunkach przedstawiono taki sam prostokąt. Zapisz długości jego boków
w centymetrach i metrach. Następnie oblicz pole i uzupełnij równość.
30 cm a = 30 cm b = 20 cm
20 cm 2
P = 30 · 20 = 600 cm
0,3 m 600 cm2 = 0,06 m2
a = 0,3 m b = 0,2 m
0,2 m 2
P = 0,3 · 0,2 = 0,06 m
6 Narysuj prostokąt o polu 5 cm2. Podaj długości jego boków w innych jednostkach
i oblicz pole.
1 cm
a= 5 cm a = 50 mm a = 0,5 dm
b = 1 cm b = 10 mm b = 0,1 dm
P= 5 · 1 = 5 cm2 P = 50 · 10 = 500 mm
2
P = 0,5 · 0,1 = 0,05 dm
2
Dla dociekliwych
7 Przedstaw podane pola w wygodniejszych jednostkach i odpowiedz na pytanie.

Czy to możliwe?
powierzchnia dywanu 32 000 000 000 mm2 32 000 m2 nie
powierzchnia pokoju 0,3 a 30 m2 tak
powierzchnia kartki 40 000 mm2 4 dm2 tak
powierzchnia jeziora 20 000 cm2 2 m2 nie
120
Powtórzenie
1 Pole prostokąta o bokach 7 cm i 2 dm jest równe:
A. 14 cm2 B. 18 cm2 C. 54 cm2 D. 140 cm2
2 Kwadrat ma pole 36 cm2. Ile jest równa długość boku tego kwadratu?
A. 6 cm B. 9 cm C. 12 cm D. 18 cm
3 Na rysunku przedstawiono równoległobok PRST i podano długości niektórych

odcinków. T S
Ile są równe obwód i pole tej figury? Wybierz odpowiedź
5 cm 4 cm
spośród oznaczonych literami A i B oraz odpowiedź
spośród oznaczonych literami C i D. P 8 cm R
Obwód równoległoboku jest równy B . A. 17 cm B. 26 cm
Pole równoległoboku wynosi C . C. 32 cm2 D. 40 cm2
4 Na rysunku przedstawiono cztery wielokąty.

1 cm M G J I
Y W
N U
Z T
L S
P R
K E F O
Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F –
Pole czworokąta KLMN jest równe 5 cm2. P F

Figura PRSTUWYZ ma pole równe 4 cm2. P F
Pole trójkąta EFG jest 1,5 raza większe od pola trójkąta OIJ. P F
5 Pole prostokąta ABCD wynosi 60 cm2. Bok AB ma długość 5 cm. Obwód tego pro-
stokąta jest równy:
A. 17 cm B. 34 cm C. 60 cm D. 65 cm
121
Powtórzenie
6 Na rysunku przedstawiono prostokąt KLMN. N M

Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie
3 dm
jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
K 4,5 dm L
Pole prostokąta KLMN jest równe 1350 cm2. P F

Prostokąt KLMN ma pole 13,5 dm2. P F
D 2,4 dm C
7 Na rysunku przedstawiono czworokąt ABCD
5 cm
i podano długości niektórych odcinków. 8 cm
15 cm B
Oblicz pole i obwód tego czworokąta.
2,6 dm
Zapisz wszystkie obliczenia. A
12
P = 152+ 5 · 24 = 20 · 12 = 240 [cm2]
1
Obw. = 15 + 24 + 5 + 26 = 70 cm
2
Odp. Pole czworokąta ABCD wynosi 240 cm , a obwód 70 cm.
40 m
8 Działka pana Nowaka ma kształt czworokąta o wymiarach
podanych na rysunku. Właściciel postanowił ogrodzić ją
50 m
siatką, zostawiając 350 cm na bramę.
80 m
a) Ile metrów bieżących siatki pan Nowak zużył na ogro-
dzenie?
50 m
b) Ile arów ma powierzchnia działki?
a) 2 · 50 + 80 + 40 – 3,5 = 216,5 [m]
b) P = 80 +2 50 · 40 = 2600 [m2]
2600 m2 = 26 a
Odp. Pan Nowak zużył 216,5 m siatki. Powierzchnia działki ma 26 a.

122
VI.1 Kalendarz i zegar
Rozgrzewka
1 Uzupełnij podpisy według wzoru.
4.35 lub 16.35 7.43 lub 19.43
za dwadzieścia pięć piąta za siedemnaście ósma
3.50 lub 15.50 10.57 lub 22.57

za dziesięć czwarta za trzy jedenasta
2 Dorysuj minutową wskazówkę zegara.
4.18 21.39 za jedenaście druga dwanaście po ósmej
Trening
3 Ile czasu mija? Uzupełnij diagram i oblicz.

a) Od 9.07 do 12.43 mijają
3 godz. 36 min
9.07 12.07 12.43 3 godz. 36 min
b) Od 12.23 do 14.25 mijają

2 godz. 2 min
12.23 14.23 14.25 2 godz. 2 min
c) Od 9.45 do 17.00 mija

15 min 7 godz.
9.45 10.00 17.00 7 godz. 15 min
d) Od 9.45 do 17.12 mija

15 min 7 godz. 12 min
9.45 10.00 17.00 17.12 7 godz. 27 min
123
VI.1. Kalendarz i zegar
4 Uzupełnij rozkład dzwonków.

Lekcje Dzwonki
1 8.00 – 8.45
5 minut przerwy
2 8.50 – 9.35
5 minut przerwy
3 9.40 – 10.25
15 minut przerwy
4 10.40 – 11.25
5 minut przerwy
5 11.30 – 12.15
25 minut przerwy
6 12.40 – 13.25
5 minut przerwy
7 13.30 – 14.15
5 Dorysuj wskazówki i uzupełnij podpisy.

a) O 17.50 Sebastian zaczął oglądać film przygodowy trwający 2 godz. 15 min.
Oblicz, o której godzinie film się skończył.
2 godz. 10 min 5 min
17.50 19.50 20.00 20.05
b) Uczniowie zwiedzali ogród zoologiczny przez 3 godz. 40 min. Przyszli do zoo

o godzinie 10.50. Oblicz, o której skończyli zwiedzanie.
10.50 13.50 14.00 14.30
c) Koncert w filharmonii zaczyna się o 18.45 i trwa 3 godz. 25 min. Oblicz, o której
godzinie się kończy.
18.45 21.45 22.00 22.10

124
VI.1. Kalendarz i zegar
6 Uzupełnij rozkład jazdy. Przejazd między dwiema stacjami każdym pociągiem trwa
tyle samo.
Stacje Godziny odjazdu pociągu
Przemyśl Główny 4:10 6:12 7:58

Łańcut 5:10 7:12 8:58
Rzeszów 5:27 7:29 9:15
Tarnów 6:37 8:39 10:25
Kraków Główny 7:45 9:47 11:33 Zamek w Łańcucie
7 Dwunastego kwietnia Agnieszka zakreśliła w kalendarzu aktualną datę na zielono.

Następnie niebieskim kółkiem zakreśliła najbliższą środę, niebieskim kwadratem
oznaczyła dzień przypadający za dwa tygodnie, a niebieskim trójkątem zaznaczyła
dzień, który był tydzień temu.
KWIECIEŃ
a) Wszystkie te daty zaznacz na kartce pn wt śr cz pt s n
z kalendarza tak, jak to zrobiła Agnieszka. 1 2 3 4
b) Czy Agnieszka mogłaby zaznaczyć na tej 5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
kartce dzień sprzed trzech tygodni? nie
19 20 21 22 23 24 25
Jaka była wtedy data? 22 marca 26 27 28 29 30
8 a) Podkreśl rok przestępny.

2014 2015 2016 2017 2018
b) Rok szkolny, wraz ze wszystkimi feriami i wakacjami, trwa od 1 września do
31 sierpnia. Wśród podanych niżej lat znajdź rok szkolny, który trwał 366 dni,
i go podkreśl.
2014/2015 2015/2016 2016/2017 2017/2018
Dla dociekliwych
9 Uzupełnij rozkład jazdy. Przejazd Poznań 12:56 14:07 19:10

między dwiema stacjami każdym
pociągiem trwa tyle samo. Krzyż 13:55 15:06 20:09
Choszczno 14:30 15:41 20:44
Szczecin 15:30 16:41 21:44
125
VI.2 Miary, wagi i pieniądze Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M53KAL
Rozgrzewka
1 Uzupełnij.
1 kg = 100 dag 0,5 kg = 50 dag 0,1 kg = 10 dag

0,23 kg = 23 dag 0,7 kg = 70 dag 0,01 kg = 1 dag
0,75 kg = 75 dag 0,3 kg = 30 dag 0,02 kg = 2 dag
2 Uzupełnij równości.
1m= 100 cm 1 cm = 0,01 m
2 cm = 0, _0 _2 m 10 cm = 0,10 m = 0,1 m
18 cm = 0,18 m 70 cm = 0,70 m = 0,7 m
3 m 47 cm = 3,47 m 8 m 90 cm = 8,9 m
5 m 2 cm = 5,02 m 6 m 5 cm = 6,05 m
Trening
3 Do każdej wielkości w tabeli dobierz równą jej wielkość z ramki. Wpisz ją do tabeli
wraz z odpowiadającą jej literą i odczytaj hasło – nazwę miasta w Polsce. Zaznacz to
miasto na mapce.
2,3 kg 2 kg 30 dag K
Z 203 g 2,03 kg 2 kg 3 dag O
O 2 kg 3 dag 0,23 kg 23 dag S
L 7,03 m 0,203 kg 203 g Z
I 0,73 m
7 m 30 cm 7,3 m A
S 23 dag
K 2 kg 30 dag 7 m 3 cm 7,03 m L
A 7,3 m 73 cm 0,73 m I
N 0,073 m 73 mm 0,073 m N
126
VI.2. Miary, wagi i pieniądze
4 Poniżej zapisano różnymi sposobami cztery długości. Prostokąty z tą samą długo-

ścią pomaluj jednym kolorem.
24 mm 240 mm 204 mm 240 cm
24 cm 2,4 cm 2,4 m 20,4 cm
0,24 m 2 m 40 cm 2 cm 4 mm 20 cm 4 mm
5 Wpisz brakujące ceny cukierków. Oblicz, ile trzeba zapłacić za podaną ilość każdego
rodzaju cukierków.
16 zł za 1 kg 19 zł za 1 kg 24 zł za 1 kg
1,60 zł za 10 dag 1,90 zł za 10 dag 2,40 zł za 10 dag

Za 20 dag zapłacimy: Za 20 dag zapłacimy: Za 30 dag zapłacimy:
2 ∙ 1,60 zł = 3,20 zł 2 · 1,90 zł = 3,80 zł 3 · 2,40 zł = 7,20 zł
Za 50 dag zapłacimy: Za 30 dag zapłacimy: Za 5 dag zapłacimy:

5 · 1,60 zł = 8 zł 3 · 1,90 zł = 5,70 zł 1,20 zł
6 Oblicz, ile trzeba zapłacić za podaną ilość owoców.

a) b) c)
2,20 zł za 1 kg 5,40 zł za 1 kg 7,80 zł za 1 kg
2,20 zł za 1 kg 5,40 zł za 1 kg 7,80 zł za 1 kg
127
VI.2. Miary, wagi i pieniądze
7 Zapisz działanie, które umożliwi obliczenie kosztu:

2 kg jabłek, 2 · 3,25 zł
3 kg jabłek, 3 · 3,25 zł
0,37 kg jabłek, 0,37· 3,25 zł jabłka

1,29 · 3,25 zł 3,25 zł za 1 kg
1,29 kg jabłek.
8 Oszacuj koszt zakupu podanej ilości towaru. Wynik szacowania wpisz do tabeli.
Obok zapisz działanie, za pomocą którego można obliczyć ten koszt, oraz wynik
działania obliczony na kalkulatorze.
Koszt Wynik działania
Waga Cena za 1 kg Działanie
szacowany (z kalkulatora)
1,52 kg 16,70 zł 25 zł 1,52 · 16,70 25,38 zł

0,49 kg 32 zł 16 zł 0,49 · 32 15,68 zł
0,21 kg 10,20 zł 2 zł 0,21 · 10,20 2,14 zł
74 dag 8,15 zł 6 zł 0,74 · 8,15 6,03 zł
9 dag 20,60 zł 2 zł 0,09 · 20,60 1,85 zł
107 dag 12,30 zł 13 zł 1,07 · 12,30 13,16 zł
Dla dociekliwych
9 Przeczytaj zadanie i jego rozwiązania.

Za 20 dag wędliny zapłacono 3,70 zł. Ile kosztuje kilogram tej wędliny?
Sposób 1 – liczysz w pamięci. Sposób 2 – liczysz na kalkulatorze.
20 dag kosztuje 3,70 zł, 3,7 : 0,2 = 18,50,
10 dag kosztuje połowę tej kwoty, czyli 1,85 zł. bo 0,2 · cena za 1 kg = 3,7.
1 kg kosztuje 10 razy tyle, czyli 18,50 zł.
Rozwiąż zadanie dwoma sposobami.

Za 35 cm ozdobnej tasiemki zapłacono 2 zł 10 gr. Ile kosztuje metr?
Sposób 1: 35 cm 2,10 zł Sposób 2: 2,1 : 0,35 = 6
5 cm 0,30 zł
1 m (100 cm) 6 zł Odp. Metr tasiemki kosztuje 6 zł.
128
VI.3 Średnia arytmetyczna
Rozgrzewka
1 Ala, Ola i Ela zbierały kasztany. Oto ile zebrała każda z nich.
Ala Ola Ela
Dziewczynki wrzuciły wszystkie kasztany do jednego pojemnika. Narysuj te kasztany.
Zapisz działanie, za pomocą którego można obliczyć, ile kasztanów było w sumie.
2+2+5
Podziel kasztany na trzy równe porcje. Narysuj je w osobnych pojemnikach.
Zapisz działanie, za pomocą którego można obliczyć, ile kasztanów zebrała średnio
jedna dziewczynka. 9:3
Trening
2 Na osi są zaznaczone dwie liczby. Oblicz w pamięci ich średnią i zaznacz ją na osi
niebieską kropką.
a)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
b)
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
c)
30 33 36 39 42 45 48 51 54 57 60 63 66 69
129
VI.3. Średnia arytmetyczna
3 Mariola chciała się dowiedzieć, ile wynosi średnia liczb 2, 5, 3 i 10. Zamalowała
2 kratki na czerwono, 5 – na żółto, 3 – na zielono i 10 – na niebiesko.
Potem podzieliła zamalowaną część paska na 4 równe części.
Każda część składa się z 5 kratek. A więc średnią liczb 2, 5, 3 i 10 jest 5.
Uzupełnij rysunek i podpis.

a)
Średnią liczb 5, 3 i 7 jest 5 .
b)
Średnią liczb 2, 6 i 7 jest 5 .
c)
Średnią liczb 1, 2, 3 i 6 jest 3 .
4 a) Adam, Kuba i Igor mają średnio po 2 kasztany. Adam i Kuba mają tylko po 1 kasz-
tanie. Narysuj wszystkie kasztany, a następnie zaznacz, ile ma ich Adam, ile Kuba,
a ile Igor.
Adam Kuba Igor
b) Olbrzym wyrywał drzewa na rozpałkę. Wyrwał dwa świerki, dwa dęby i kilka
sosen, średnio po 4 drzewa każdego gatunku. Ile sosen wyrwał? Rozwiąż zadanie
za pomocą rysunku.
świerki dęby sosny
130
VI.3. Średnia arytmetyczna
5 Uzupełnij tabelę. W ostatniej kolumnie wpisz literę odpowiadającą otrzymanej średniej.

Odczytaj hasło.
4 Ż 5 U 3 Ł 7,5 W 10 A 15 S 8 Y
Liczby Ile liczb Suma liczb Średnia Litera
2, 6 2 8 4 Ż
1, 1, 13 3 15 5 U
2, 2, 5 3 9 3 Ł
8, 10, 10, 12 4 40 10 A
2, 8, 9, 11 4 30 7,5 W
1, 2, 7, 10, 20 5 40 8 Y
Liczby Ile liczb Suma liczb Średnia
3, 5, 16 3 24 8
2, 8, 3, 5, 2 5 20 4
5, 95, 100, 200, 150 , 50 , 100 7 700 100
80, 20, 5, 15, 10, 40, 5 7 175 25
1, 2, 13, 1, 2, 9, 2, 7, 8 9 45 5
Dla dociekliwych
7 Czerwonymi kropkami zaznaczono na osi trzy liczby, a niebieską kropką – ich średnią.
8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
3
7
4
Oblicz średnią liczb 4, 8 i 9 i wykonaj rysunek.
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
1
2
3
131
VI.4 Liczby dodatnie i ujemne Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M58BS9
Rozgrzewka
1 Zapisz temperaturę wskazaną przez każdy z termometrów.
C C C C C C
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
-5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5
0 °C –5 °C 2 °C –3 °C –4 °C –7 °C
2 Dopisz na osi liczbowej brakujące liczby.
–4 –3 –2 –1 0 1 2 3
3 Zaznacz na osi liczbowej pięć liczb:

a) mniejszych od 3,
–7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7
b) mniejszych od –1,
–7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7
c) większych od –9, ale mniejszych od –2.
–12 –11 –10 –9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2
Trening
4 Zaznacz na osi liczby: –4, 5, –2, 3, 0, –1, –5. Następnie zapisz je w kolejności od
najmniejszej do największej.
–5 –4 –2 –1 0 1 2 3 5
–5 < –4 < –2 < –1 < 0 < 3 < 5
132
VI.4. Liczby dodatnie i ujemne
5 Na każdym termometrze zaznacz temperaturę zgodnie z podpisem. Wstaw w okienka

znak < lub >.
C C C C C C
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
-5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5
–3°C < 2°C 0°C > –1°C –5°C < –2°C

–3 < 2 0 > –1 –5 < –2
6 Uporządkuj rosnąco liczby: –3, 3, 0, –7, –1, 2, –4.

–7 < –4 < –3 < –1 < 0 < 2 < 3
Zaznacz i podpisz te liczby na osi. Sprawdź, czy zostały poprawnie uporządkowane.
–7 –4 –3 –1 0 2 3
7 Uporządkuj malejąco liczby: –2, 5, 2, –3, 6, 0, –9.
6 > 5 > 2 > 0 > –2 > –3 > –9
Zaznacz i podpisz te liczby na osi. Sprawdź, czy zostały poprawnie uporządkowane.
–9 –3 –2 0 2 5 6
Liczba 1 5 –3 –6 0 –81 –4 2 –7 –5
Liczba do niej przeciwna –1 –5 3 6 0 81 4 –2 7 5
9 Zaznacz na osi podaną liczbę oraz liczbę do niej przeciwną.
a) 5 c) –1
–5 0 1 5 –1 0 1
b) –2 d) 0
–2 0 1 2 0 1
133
VI.4. Liczby dodatnie i ujemne
10 Zapisz opisane liczby, a następnie połącz odpowiadające im kropki.

Największa całkowita liczba
ujemna. –1
–5 3 4
Liczba przeciwna do 7. –7
8
Liczba, która nie jest ani –2 0
–4
ujemna, ani dodatnia. 0
Liczba o 1 większa od –5. –4 –3
Liczba o 2 mniejsza od –3. –5 –1 –7

Liczba przeciwna do –3. 3
2
Liczba o 2 mniejsza od 0. –2
11 Wpisz w okienka odpowiednie liczby. Zaznacz je na osi liczbowej.

o 1 mniej o 3 więcej
–2 –3 0
liczba
o 3 więcej przeciwna
o 5 więcej o 10 mniej
–5 –10 0
–10 –5 –3 –2 0 1
Dla dociekliwych
12 Ustal, jaka to liczba. Znajdź na osi odpowiadającą jej literę i wpisz ją w okienko.
Odczytaj hasło.
Liczba o 5 mniejsza od najmniejszej liczby naturalnej. J
Liczba o 10 większa od liczby do niej przeciwnej. A
Liczba równa liczbie do niej przeciwnej. W
Liczba o 7 mniejsza od liczby do niej przeciwnej. O
Liczba przeciwna do liczby przeciwnej do liczby R
przeciwnej do liczby 3.
J B K O R B Z E S I W A U Z C J D A F B A B
–5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5
134
VI.5 Dodawanie liczb całkowitych
Rozgrzewka
1 Przedstaw liczby za pomocą plusów lub minusów. Każdy znak zapisz w oddzielnej
kratce.
–3 – – – –2 – – –1 –
2 + + –4 – – – – –5 – – – – –
7 + + + + + + + 3 + + + 8 + + + + + + + +
2 Wpisz liczby przedstawione za pomocą plusów i minusów.

4 + + + + –5 – – – – – 3 + + +
–2 – – –3 – – – –10 – – – – – – – – – –
3 Plus i minus się kasują. Wykreśl pary + i –. Odczytaj liczbę.

+ + + + + + + + + – – – – – – – –
– – – – – – + + + – – – –
liczba 2 liczba 1 liczba –3 liczba –6
Trening
4 Zilustruj działania i zapisz wyniki. Pamiętaj, że + i – się kasują.

3 + (–5) = –2 (–2) + (–4) = –6 5 + (–3) = 2
+ + + – – + + + + +
– – – – – – – – – – – –
7 + (–2) = 5 (–5) + (–5) = –10 (–3) + 2 = –1
+ + + + + + + – – – – – – – –
– – – – – – – + +
5 Ustal bez obliczania znak wyniku i wpisz go w okienko.

a) 54 + (–5) + c) (–212) + (–541) – e) (–376) + (–56) –
b) (–17) + 145 + d) (–14) + 11 – f) 332 + (–157) +
135
VI.5. Dodawanie liczb całkowitych
6 Zilustruj działania i zapisz wyniki. +4
(–2) + 4 = 2
–5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5
+ (–4)
(–2) + (–4) = –6
–9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1
+ (–2)
(–3) + (–2) = –5
–9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1
+ (–6)
3 + (–6) = –3
–5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5
7 Wstaw w kwadraty liczby dodatnie, a w kółka liczby ujemne, tak aby działania były
poprawne.
2 + 7 = 9 9 + –2 = 7 –2 + –5 = –7
3 + –5 = –2 –1 + 4 = 3 –6 + 4 = –2
8 Oblicz.
–9 + (–3) + 5 = –7 A –7 + 9 + (–7) = –5 W
–5 + 3 + (–1) = –3 E (–5) + 3 + (–3) + 5 = 0 R
–7 + (–2) + 11 = 2 K (–2) + (–6) + 2 = –6 S
–6 + (–6) + (–1) = –13 M
Uporządkuj wyniki rosnąco. –13 < –7 < –6 < –5 < –3 < 0 < 2
Zapisz pod wynikami litery
i odczytaj hasło – nazwę
elementu architektury gotyckiej. M A S W E R K
Dla dociekliwych
9 Odgadnij, jakie liczby należy wstawić zamiast i , aby otrzymać podane równości.
a) + =0 i +3· = –8 = 4 = –4
b) + =2 i +2· =1 = 3 = –1
c) + = i 3· +2· = –12 = –4 = 0
136
VI.6 O ile różnią się liczby
Rozgrzewka
1 Na każdym termometrze zaznacz temperaturę zgodnie z podpisem. Uzupełnij zdanie.

a) c)
C C C C
0 0 0 0 0 0 0 0
-5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5
–3°C 2°C –1°C –8°C
Na pierwszym termometrze Na pierwszym termometrze

temperatura jest temperatura jest
o 5 stopni niższa. o 7 stopni wyższa .
b) d)
C C C C
0 0 0 0 0 0 0 0
-5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5
–7°C 1°C –5°C 0°C
Na pierwszym termometrze Na pierwszym termometrze

temperatura jest temperatura jest
o 8 stopni niższa . o 5 stopni niższa .
2 Zaznacz podane liczby na osi liczbowej, a następnie uzupełnij zdanie.

a) –3 i –5 b) 2 i –1
–6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2
Liczba –3 jest o 2 większa od –5. Liczba 2 jest o 3 większa od –1.
137
VI.6. O ile różnią się liczby
Trening
3 W Łodzi 12 stycznia zanotowano temperaturę –2°C. Przez kolejne 4 dni temperatura

spadała: pierwszego dnia o 1°C, drugiego o 3°C, a w następnych dniach o 2°C i o 1°C.
Zaznacz na termometrach odpowiednie temperatury i zapisz je poniżej.
12.01 13.01 14.01 15.01 16.01
C C C C C
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
-5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5 -5
–2 °C –3 °C –6 °C –8 °C –9 °C
4 Która z podanych liczb jest większa? O ile?

a) –5 czy 4? Liczba 4 jest o 9 większa od –5 .
b) –3 czy 0? Liczba 0 jest o 3 większa od –3 .
c) –3 czy –7? Liczba –3 jest o 4 większa od –7 .
d) –5 czy –4? Liczba –4 jest o 1 większa od –5 .
5 Przejdź labirynt. Kieruj się zakodowaną instrukcją. Co cię czeka przy wyjściu?
Liczba o 3 mniejsza od 2. –1
Liczba o 5 większa od –5. 0
O tyle liczba 5 jest
większa od –3. 8
Liczba równa liczbie
przeciwnej do niej. 0
Dla dociekliwych
6 Podaj liczby, które:

a) różnią się od 0 o 7, –7, 7 d) różnią się od –22 o 7, –29, –15
b) różnią się od 0 o 6, –6, 6 e) różnią się od 5 o 7, –2, 12
c) różnią się od 17 o 7, 10, 24 f) różnią się od –3 o 7. –10, 4
138
Powtórzenie
1 Ile czasu minęło od godziny siedemnaście po ósmej rano do wpół do pierwszej po
południu?
A. 4 godz. 13 min C. 5 godz. 13 min
B. 4 godz. 47 min D. 5 godz. 47 min
2 Pierwszy dzień 2001 roku wypadł w poniedziałek. Jakim dniem tygodnia był ostatni
dzień lutego 2001 roku?
A. poniedziałkiem C. środą
B. wtorkiem D. czwartkiem
3 Kilogram sera kosztuje 17,20 zł. Jakie działanie należy wykonać na kalkulatorze, aby
obliczyć, ile złotych kosztuje 72 dag tego sera?
A. 72 · 17,2 B. 72 : 17,2 C. 0,72 · 17,2 D. 0,72 : 17,2
4 Ile wynosi średnia liczb 7, 9, 12, 6, 8?

A. 8,4 B. 10,5 C. 14 D. 42
5 Poniżej przedstawiono oś liczbową.
–4 0
Jaką liczbę zaznaczono na osi niebieską kropką?

A. 5 B. 3 C. –3 D. –5
6 Spośród liczb 2, –5, –2, 0 najmniejszą liczbą jest

A. 2 B. –5 C. –2 D. 0
7 Wśród liczb –21 567, –5312, –273, –2565 największą liczbą jest
A. –21 567 B. –5312 C. –273 D. –2565
8 Liczba przeciwna do liczby –5 to

1
A. –4 B. 5– C. 5 D. 5
139
Powtórzenie
9 Jaką liczbą jest suma 1650 + (–789)?

A. dodatnią B. 0 C. ujemną D. parzystą
10 Do każdego działania zapisanego w tabeli dobierz wynik tego działania. Przy każ-
dym z nich zaznacz właściwą literę.
A. –10 B. –4 C. 4 D. 10
10.1 3 + (–7) A B C D
10.2 (–3) + (–7) A B C D
10.3 (–3) + 7 A B C D
Liczba ‒5 jest o 2 większa od liczby ‒3. P F

Liczba ‒3 jest o 5 mniejsza od liczby 2. P F
12 Kilogram wiśni kosztuje 3,20 zł. Ile trzeba zapłacić za 2 kg 15 dag wiśni?
1 kg – 3,20 zł 5 dag – 0,16 zł

2 kg – 6,40 zł 15 dag – 0,48 zł
10 dag – 0,32 zł 2 kg 15 dag – 6,88 zł
Odp. Za 2 kg 15 dag wiśni trzeba zapłacić 6,88 zł.
13 W zawodach sportowych czteroosobowa drużyna w kolejnych konkurencjach zdo-

była: 5 punktów, –2 punkty, 0 punktów, 6 punktów, –5 punktów, 8 punktów. Ile punk-
tów średnio zdobyła ta drużyna za jedną konkurencję?
5 + (–2) + 0 + 6 (–5) + 8 = 12
12 : 6 = 2
Odp. Za jedną konkurencję drużyna zdobyła średnio 2 punkty.
140
VII.1 Figury przestrzenne – bryły Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M5ZCNE
Rozgrzewka
1 Uzupełnij podpisy brył słowami: ostrosłup lub graniastosłup. Pokoloruj podstawy

na niebiesko (w graniastosłupie dwie, w ostrosłupie – jedną).
graniastosłup graniastosłup graniastosłup

o podstawie o podstawie o podstawie
trójkątnej czworokątnej sześciokątnej
ostrosłup ostrosłup ostrosłup

pięciokątnej czworokątnej trójkątnej
Trening
2 Pokoloruj walce, stożki i kule na zielono, ostrosłupy na niebiesko, a graniastosłupy

na żółto. Narysuj strzałki łączące bryły z ich nazwami.
walec stożek kula graniastosłup ostrosłup
141
VII.1. Figury przestrzenne – bryły
3 Pokoloruj podstawy w narysowanych bryłach. W graniastosłupach zaznacz na zielo-

no jedną z krawędzi, które są wysokościami bryły. Uzupełnij podpisy.
graniastosłup graniastosłup ostrosłup

trójkątnej sześciokątnej czworokątnej
4 Zaznacz wierzchołki brył na czerwono, a krawędzie na zielono. Podstawy zamaluj

na żółto. Uzupełnij opisy.
Ostrosłup o podstawie pięciokątnej ma:

6 wierzchołków, 10 krawędzi,
6 ścian ( 1 podstawa, 5 ścian bocznych).
Graniastosłup o podstawie czworokątnej ma:

6 ścian ( 2 podstawy, 4 ściany boczne).
Ostrosłup o podstawie sześciokątnej ma:

7 ścian ( 1 podstawa, 6 ścian bocznych).
5 Dokończ rysunki graniastosłupów.
142
VII.1. Figury przestrzenne – bryły
6 Uzupełnij tabelę. Posłuż się odpowiednimi modelami lub rysunkami, np. z zadań 1 i 2.
Graniastosłup, który ma w podstawie
trójkąt czworokąt pięciokąt sześciokąt piętnastokąt

w dolnej
3 4 5 6 15
wierzchołków
podstawie
Liczba
w górnej
podstawie
3 4 5 6 15
razem 6 8 10 12 30
w dolnej
podstawie
3 4 5 6 15
w górnej
3 4 5 6 15
krawędzi
Liczba
podstawie
krawędzie
boczne
3 4 5 6 15
razem 9 12 15 18 45
podstawy 2 2 2 2 2
Liczba
ścian
ściany boczne 3 4 5 6 15
razem 5 6 7 8 17
7 Dokończ rysunki ostrosłupów.
Dla dociekliwych
8 Ten sam sześcian przedstawiono w kilku różnych położeniach. Na każdym rysunku

pokoloruj odpowiednio pozostałe wierzchołki.
143
VII.2 Objętość i pojemność
Rozgrzewka
1 Wszystkie narysowane bryły zostały zbudowane z jednakowych klocków. W każdej

parze brył pokoloruj tę, której objętość jest większa.
Trening
2 Wszystkie przedstawione na rysunku budowle są zbudowane z jednakowych kloc-

ków o objętości 1 cm3. Podaj objętość każdej budowli.
11 cm3 15 cm3 28 cm3
3 Wodę z pełnych butelek trzeba przelać do pojemników w kształcie sześcianu o kra-

wędzi 1 dm. Zaznacz pojemniki, które woda wypełni w całości, a na pojemnikach
wypełnionych częściowo zaznacz poziom wody.
1 dm3 1 dm3
1 dm3 1 dm3
WODA WODA
WODA WODA
2,5 l 2,5 l
1 dm3 1 dm3
2l 2l
144
VII.2. Objętość i pojemność
4 Do przedstawionych przedmiotów dobierz odpowiednie objętości z tabeli. Wpisz pod

liczbami odpowiednie litery i odczytaj hasło – imię córki króla fenickiego Agenora,
w której zakochał się Zeus.
P
A
U O
3 cm3 20 cm3 0,9 dm3 1 dm3 20 dm3 1,8 m3
E U R O P A
5 Do oznaczonych literami naczyń i sztućców

dobierz ich pojemności z tabeli. Wpisz litery
pod odpowiednimi wielkościami. Odczytaj
S
hasło – imię jednego z legendarnych założy-
cieli Rzymu. M
R
Pamiętaj, że 1 l = 1 dm3, 1 ml = 1 cm3.
5 ml 10 ml 150 ml 300 ml 1,5 l U

E
R E M U S
Dla dociekliwych
6 Na rysunku przedstawiono trzy konstrukcje z serii budowli utworzonych z sześcien-

nych klocków o krawędzi 1 cm.
Budowla nr 1 Budowla nr 2 Budowla nr 3

Podaj objętość budowli:
3 3 3 3
nr 1 1 cm nr 2 4 cm nr 3 7 cm nr 4 10 cm
3 3 3 3
nr 5 13 cm nr 10 28 cm nr 21 61 cm nr 100 298 cm
145
VII.3 Objętość prostopadłościanu
Rozgrzewka
1 Poniższe prostopadłościany są zbudowane z jednakowych klocków. Uzupełnij opisy.
4 rzędy klocków po 2 Liczba warstw: 3 . Liczba warstw: 4 .

klocki w rzędzie. Liczba klocków w warstwie: Liczba klocków w warstwie:
Liczba klocków: 12. 8.
4· 2 = 8 . 3 · 12 = 36 4 · 8 = 32
Prostopadłościan Prostopadłościan Prostopadłościan
jest zbudowany z 8 jest zbudowany z 36 jest zbudowany z 32
klocków. klocków. klocków.
Trening
2 Prostopadłościany przedstawione na rysunkach zbudowano z jednakowych klocków

o objętości 1 cm3. Podaj wymiary i objętość prostopadłościanów.
długość 3 cm, długość 5 cm,

szerokość 3 cm, szerokość 3 cm,
wysokość 4 cm wysokość 4 cm
Wymiary: 3 cm × 3 cm × 4 cm Wymiary: 5 cm × 3 cm × 4 cm
Objętość: 3 · 3 · 4 = 36 [cm3] Objętość: 5 · 3 · 4 = 60 [cm3]
146
VII.3. Objętość prostopadłościanu
3 Oblicz objętość prostopadłościanów. Zwróć uwagę na jednostki.
4 cm 2 dm
2 cm 9 dm
10 cm
5 dm
Wymiary: Wymiary:
10 cm × 2 cm × 4 cm 5 dm · 9 dm · 2 dm
V = 10 · 2 · 4 V= 5·9·2
3
V = 80 cm3 V = 90 dm
44 Oblicz objętość każdego prostopadłościanu. Zapisz wyniki w tabeli w kolejności

malejącej i wpisz pod nimi litery. Utworzą one hasło – imię muzy astronomii i geo-
metrii, przedstawianej z cyrklem i kulą ziemską.
A I A
1 cm
7 cm
4 cm
47 cm
2 cm 3 cm
10 cm 3 cm 1 cm
4 · 10 · 2 = 80 3 · 3 · 7 = 63 1 · 47 · 1 = 47
3 3
V = 80 cm3 V = 63 cm V = 47 cm
R prostopadłościan U prostopadłościan N sześcian

o wymiarach o wymiarach o krawędzi 4 cm
5 cm × 8 cm × 10 cm 7 cm × 8 cm × 10 cm
5 · 8 · 10 = 400 7 · 8 · 10 = 560 4 · 4 · 4 = 64
3 3 3
V = 400 cm V = 560 cm V = 64 cm
Objętość 560 cm3 400 cm3 80 cm3 64 cm3 63 cm3 47 cm3
Litera U R A N I A
147
VII.3. Objętość prostopadłościanu
5 Jakie wymiary może mieć prostopadłościan o objętości 48 cm3? Podaj kilka możli-
wości. Pokoloruj takie prostopadłościany na „sześciennej kratce”.
Wymiary: 12 cm × 2 cm × 2 cm
Wymiary: 3 cm · 8 cm · 2 cm
Wymiary: 12 cm x 4 cm x 1 cm
Jakie jeszcze może mieć wymiary prostopadłościan o objętości 48 cm3? Podaj kilka
przykładów. 6 cm · 8 cm · 1 cm, 2 cm · 4 cm · 6 cm, 3 cm · 4 cm · 4 cm
6 Kreski na ściankach prostopadłościennych naczyń są zaznaczone co 5 cm. Zaznacz

linią poziom, do jakiego sięgnie woda, jeśli do każdego naczynia wlejemy 12 l wody.
2 dm 20 cm 40 cm
2 dm 30 cm 60 cm
Dla dociekliwych
7 Przedstawiona bryła jest zbudowana z prostopadłościennych

klocków. Oblicz jej objętość. 2 dm
1 dm
V1 = 1 dm · 1 dm · 7 dm = 7 dm3
2 dm
V2 = 1 dm · 1 dm · 2 dm = 2 dm3
7 dm
2 · 7 + 2 · 2 = 14 + 4 = 18 [dm3]
1 dm
m
1d
1 dm
148
VII.4 Siatki prostopadłościanów Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M5BY41
Rozgrzewka
1 Narysuj strzałki łączące każdą bryłę z jej siatką.
Trening
2 Na rysunku przedstawiono prostopadłościan. Narysuj każdą z jego sześciu ścian

w naturalnej wielkości. Pokoloruj je odpowiednio. Ściany, których na rysunku nie
widać, pozostaw białe.
a) b)
2 cm 1,5 cm
1,5 cm
1 cm 2,5 cm
3 cm
149
VII.4. Siatki prostopadłościanów
3 Na rysunku przedstawiono prostopadłościan i jego niedokończoną siatkę. Dorysuj

brakującą ścianę.
a)
1 cm
1 cm
2,5 cm
b)
1,51,5
cmcm
3 cm
3 cm
1 cm
1 cm
4 Na rysunku przedstawiono prostopadłościan oraz trzy odpowiadające mu siatki.

Równoległe ściany prostopadłościanu mają taki sam kolor. W każdej siatce pomaluj
odpowiednimi kolorami wszystkie ściany.
a)
b)
c)
150
VII.4. Siatki prostopadłościanów
5 Uzupełnij rysunki tak, aby otrzymać różne siatki tego samego prostopadłościanu.
6 Rysunek przedstawia siatkę prostopadłościanu w naturalnej wielkości. Zmierz na siatce

odpowiednie odcinki, zapisz wymiary prostopadłościanu i oblicz jego objętość.
2 cm
1 cm
1 cm
Prostopadłościan o wymiarach
1 cm × 1 cm × 2 cm
3
Objętość V = 1 · 1 · 2 = 2 cm
Dla dociekliwych
7 Pokoloruj wszystkie siatki sześcianu tak, aby można było skleić z nich identycznie
pokolorowane sześciany. Aby sprawdzić swoje rozwiązanie, wykonaj model sześcianu
z sześciu kolorowych kwadratów.
151
VII.5 Siatki graniastosłupów
Rozgrzewka
1 Każdą bryłę połącz linią z odpowiadającą jej siatką. Napisz, jaka to bryła.
graniastosłup
sześcian
graniastosłup prostopadłościan
Trening
2 Rysunek przedstawia graniastosłup oraz jego podstawy. Narysuj wszystkie ściany

boczne tego graniastosłupa w naturalnej wielkości. Pomaluj je odpowiednimi kolo-
rami. Niewidocznych na rysunku ścian nie koloruj.
a) b)
1 cm
1,5 cm
1 cm
2 cm
152
VII.5. Siatki graniastosłupów
3 Rysunek przedstawia graniastosłup i jego siatkę, w której brakuje jednej ściany.

Dorysuj ją.
2 cm
1,5 cm
4 Rysunek przedstawia graniastosłup i jego dwie siatki. W każdej siatce pokoloruj obie
podstawy na zielono, a na czerwono zaznacz jedną wysokość.
5 Rysunek przedstawia siatkę graniastosłupa. Zmierz na niej odpowiednie odcinki

i wpisz pod szkicem bryły jej nazwę i wymiary.
graniastosłup o podstawie trójkątnej

Wysokość 2,4 cm
Krawędzie podstawy: 1,3 cm, 1,5 cm , 1,7 cm
6 Rysunek przedstawia graniastosłup. Uzupełnij jego niekompletne siatki.
153
VII.5. Siatki graniastosłupów
7 Na kratce narysowano podstawę graniastosłupa o wysokości 2 cm. Narysuj siatkę

tego graniastosłupa.
Dla dociekliwych
8 Rysunek przedstawia graniastosłup i jego niekompletne siatki. Dokończ rysunki

tak, aby otrzymać różne siatki.
154
Powtórzenie
1 Na którym rysunku przedstawiono ostrosłup?
A. B. C. D.
2 Na rysunkach przedstawiono cztery bryły.

I II III IV
Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F –
Na rysunkach przedstawiono tylko dwa graniastosłupy. P F

Podstawą bryły I jest czworokąt. P F
3 Rysunek przedstawia graniastosłup. Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P,

jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Jedną z podstaw tego graniastosłupa jest ściana pomalowana na zielono. P F

Narysowany graniastosłup ma 13 krawędzi. P F
4 Objętość sześcianu o krawędzi równej 5 m wynosi:

A. 15 m3 B. 25 m3 C. 75 m3 D. 125 m3
155
Powtórzenie
5 Trzy spośród poniższych rysunków przedstawiają siatki sześcianów. Które to ry-

sunki?
I IV
II V
III VI
6 Akwarium w zoo ma wymiary: 5 m × 4 m × 2 m. Ile maksymalnie litrów wody zmie-

ści się w tym akwarium?
50 dm · 40 dm · 20 dm = 40 000 dm3
Odp. W akwarium zmieści się maksymalnie 40 000 litrów wody.
7 Objętość prostopadłościanu wynosi 210 dm3. Krawędzie jego podstawy mają długo-
ści 6 dm i 7 dm. Ile wynosi jego wysokość?
6 · 7 = 42
210 : 42 = 5 dm
Odp. Wysokość prostopadłościanu wynosi 5 dm.
156

Matematyka Z Kluczem Klasa 5 Zeszyt Cwiczen Rozwiazania

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Matematyka Z Kluczem Klasa 5 Zeszyt Cwiczen Rozwiazania

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

5

Marcin Braun, Agnieszka Mańkowska,

Numer ewidencyjny podręcznika w wykazie MEN: 875/2/2018

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2018

Opracowanie redakcyjne i redakcja merytoryczna: Elżbieta Rokicka,

Nowa Era Sp. z o.o.

Druk i oprawa: Toruńskie Zakłady Graficzne Zapolex

III Ułamki zwykłe VII Figury przestrzenne

1 Wpisz do tabeli iloczyny i odpowiadające im litery. Od-

2 Wpisz w okienka odpowiednie liczby jednocyfrowe.

3 Dopisz zera tak, aby powstały równości – za każdym razem inna.

4 Dodaj sprytnie. Liczby, które dodajesz najpierw, podkreśl w jednakowy sposób.

15 ∙ 2000 = 30 000 300 · 10 = 3000

1000 ∙ 3 = 3000 2000 ∙ 150 = 300 000

600 ∙ 500 = 300 000 60 ∙ 500 = 30 000

6 Skreśl te zera, które można skreślić, i wykonaj obliczenia w pamięci.

7 Przyjrzyj się dwóm sposobom mnożenia „po kawałku”.

8 Uzupełnij diagram. Strzałki z wykonanymi działaniami zaznaczaj na niebiesko. Gdy

Konrad Marek Tomek

Odp. Pokój miał wysokość 250 cm.

2 Zapisz w postaci iloczynu jednakowych liczb.

Czyje to imię? W mitologii greckiej bogini mądrości.

5 Wpisz w okienka odpowiednie liczby.

6 Uzupełnij i wykonaj kolejne polecenia.

7 Zobacz, jak można zapisać niektóre duże liczby.

50 000 000 = 5 ∙ 10 40 mln = 4 ∙ 10

700 000 = 7 ∙ 10 40 mld = 4 ∙ 10

1 Kolejne działania do wykonania są częściowo zakryte karteczkami. Oblicz wyniki

2 W każdym przykładzie pokoloruj działanie, które należy wykonać w pierwszej ko-

4 Oblicz. Wyniki odszukaj w tabeli i wykreśl je wraz

5 Uzupełnij podpisy za pomocą jednego wyrażenia. Nie musisz wykonywać obliczeń.

2100 + 2 . 650 2 · 2100 + 650

2100 + 650 2 · (2100 + 650)

6 W skład drużyny sportowej wchodzi czterech zawodników oraz dwóch rezerwo-

Ile osób przygotowywało się do zawodów? (4 + 2) · [3 + (3 + 1)]

K 2 . 7 – 1 O 3 . 2 + 2 . 7 – 1 E 2 . (7 – 1) C 3 . 2 + 2 . (7 – 1)

Ile Kasia zapłaciła za jogurty? 3·2 [zł] G

Ile kosztuje w promocji paczka kaszy? 7–1 [zł] R

Ile Kasia zapłaciła za dwie paczki kaszy? 2 · (7 – 1) [zł] E

Ile Kasia zapłaciła za całe zakupy? 3 · 2 + 2 · (7 – 1) [zł] C

Ile pieniędzy Kasia dała sprzedawczyni? 4·5 [zł] J

Ile reszty dostała? 4 · 5 – [3 · 2 + 2 · (7 – 1)] [zł] A

8 Znaki , i oznaczają trzy liczby naturalne, z których największa jest liczba ,

1 Zapisz obok każdej liczby odpowiednią liczbę wybraną z ramki.

25 XXV 29 XXIX 34 XXXIV 36 XXXVI

XXIX XXXV XXXVIII XXV XXXVI XXXIII XXVII XXXIV

4 W liczbach zapisanych cyframi rzymskimi oddziel pionowymi kreskami tysiące,

5 Zaznacz na fotografiach liczby zapisane cyframi rzymskimi, a następnie zapisz je

6 Uzupełnij liczby w okienkach.

XXXIX L LXI LXXII LXXXIII XCIV CV

520 600 680 760 840 920 1000

DXX DC DCLXXX DCCLX DCCCXL CMXX M

1 Połącz liczby z odpowiednimi określeniami w ramkach.

około 100 około 500 około 1000

2 Uzupełnij. Potrzebne działania znajdziesz w ramce.

200 + 800 = 1000 600 + 1800 = 2400

217 + 793 to około 1000 , bo 200 + 800 = 1000

1983 – 723 to około 1300 , bo 2000 – 700 = 1300

31 651 – 11 718 to około 20 000 , bo 30 000 – 10 000 = 20 000

16 923 – 9125 to około 8000 , bo 17 000 – 9000 = 8000

4 Na osi zaznaczono punktami wyniki podanych działań. Nie wykonując dokładnych

0 200 400 600 800 1000

459 + 183 987 – 915 1280 – 423 328 + 615

Odp. Jeden kalkulator kosztował 19 zł.

Odp. Do rozwiezienia zostały 53 paczki i 64 listy.