DZIADY CZ.

II
1) Dziady to pogańska uroczystość, która była odprawiana w dzień zaduszny na
terenach Litwy, Prus i Łotwy. W trakcie obrządku ludzie zgromadzeni
nawiązywali kontakt z duszami osób zmarłych, czyli tytułowymi dziadami. Adam
Mickiewicz wykorzystał uroczystość dziadów do stworzenia dramatu
romantycznego podzielonego na kilka części, które różniły się tematyką.
Kolejno pojawiały się:

a) Dziady cz. II – 1820/1821 r.

b) Dziady cz. I (Widowisko) – 1821 r. – utwór nieukończony, wydane po

śmierci Mickiewicza

c) Dziady cz. IV – 1820/21 r.

d) Dziady cz. III – 1832 r.

2) W okresie lat 1820/21 w życiu Adama Mickiewicza zagościło wiele życiowych

porażek, które przeplatały się z pierwszymi sukcesami literackimi. W tej ponurej
atmosferze pisarz napisał utwór, w którym świat zmarłych współistnieje ze
światem żyjących, gdzie z zaświatów przybywają zmarli, aby podzielić się
z żywymi swą wiedzą i doświadczeniem. Adam Mickiewicz napisał drugą część
Dziadów w Kownie na przełomie roku 1820/1821, a drukiem ogłosił w drugim
tomie poezji z 1823 roku. Od miejsca powstania Dziady cz. II nazywa się
Dziadami wileńsko-kowieńskimi, podobnie jak Dziady cz. IV. Autor
w przedmowie wyjaśnił koncepcję dzieła, które kontynuuje problematykę
zawartą w wydanych rok wcześniej Ballad i romansów.

3) Czas i miejsce akcji:

a) czas akcji – kilka godzin

b) miejsce akcji – kaplica cmentarna

4) Problematyka:

a) romantyczny światopogląd – Dziady cz. II można potraktować jak

manifest romantycznego światopoglądu poety. Z fascynacją folklorem i
przekonaniem o wyższości uczuć nad rozumem wiążą się główne
problemy poruszone w utworze. Poeta podziela wiarę ludu, że istnieje
granica między światem żywych i umarłych. Wyrazem tej idei jest obrzęd
dziadów. Mickiewicz wiernie oddał w dramacie jego charakter (groza,
elementy magiczne, hierarchia duchów). Pojawiające się zjawy wygłaszają
pouczenia moralne, a w zamian otrzymują poczęstunek, oznaczający
symboliczne odpuszczenie win.
 DZIADY CZ. II
b) ludowa moralność - Według ludu każda wina musi pociągać za sobą karę,
przed którą nie obroni człowieka, nawet śmierć. Aby zasłużyć na zbawienie,
trzeba osiągnąć pełnię człowieczeństwa, poznać nie tylko szczęście
i radość, ale smutek i gorycz. Na wieczne potępienie zasługują ci, którzy byli
całe życie okrutni i bezwzględni.

5) Charakterystyka bohaterów:

a) bohaterowie ze świata żywych:

 Guślarz – kapłan i poeta prowadzący obrzęd dziadów

 Chór wieśniaków i wieśniaczek – mieszkańcy wsi, którzy podczas

obrzędu dziadów powtarzają słowa Guślarza i duchów, tworząc
przez to podniosły nastrój. Wygłaszają prawdy moralne oparte na
wiedzy ludu, tzw. prawdy żywe.

 Pasterka – mężatka ubrana w żałobny strój, za którą podąża

Widmo młodzieńca

b) bohaterowie ze świata zmarłych:

 Juzio i Rózia – dzieci rozpieszczane przez matkę, które wiodły

beztroskie życie, przez co nie mogą dostać się do nieba, bo za życia
nie doznali cierpienia

 Widmo złego pana – duch okrutnego właściciela wioski, który budzi

przerażenie swoim wyglądem. Cierpi męki głodu i pragnienia, gdyż
każdy niesiony do ust kęs czy kroplę wody porywają drapieżne ptaki
(duchy jego dawnych poddanych). Widmo nigdy nie dostąpi
zbawienia,

 Chór ptaków nocnych – dusze skrzywdzonych przez dziedzica

poddanych. Prześladują go po śmierci.

 Kruk – dusza nieszczęśnika, który ukradł kilka jabłek z sadu

dziedzica. Za karę został wychłostany na śmierć,
 DZIADY CZ. II

 Sowa – dusza kobiety, która w wieczór wigilijny stała pod drzwiami

dziedzica z dzieckiem w ręku prosząc go o pomoc. Pan wygnał ją, a
ta w drodze zamarzła z dzieckiem na śmierć,

 Zosia – najpiękniejsza dziewczyna we wsi. Zawsze beztroska i

wesoła. Lekceważyła uczucia chłopców starających się o nią.
Liczyły się dla niej marzenia, niż prawdziwe życie. Po śmierci jest
zawieszona między niebem, a ziemią, nie będąc w żadnym z obu
światów,

 Widmo młodzieńca – tajemniczy nieszczęśnik, który milczy i

wpatruje się w Pasterkę. Nie słucha tego co mówi Guślarz, któremu
nie udaje się przepędzić postaci.

6) Prawdy żywe w Dziadach cz. II:

DUCHY SPOSÓB WINA POKUTA PROŚBA PRZESTROGA

PRZYZWANIA DUCHÓW I POUCZENIE
Józio i - zapalenie garści - niezaznanie - uczucie - dwa ziarenka … kto nie
Rózia kądzieli cierpienia w smutku i gorczycy doznał goryczy
życiu trwogi ni razu,/ Ten
nigdy nie może
być w niebie
Widmo - zapalenie wódki w - bycie - męka - miarka wody … kto nie był ni
Złego kotle okrutnym za wiecznego i dwa ziarna razu
Pana życia dla głodu i pszenicy człowiekiem,/
poddanych pragnienia Temu człowiek
nic nie pomoże
Zosia - zapalenie wianka - gardzenie - metafizyczna - pomoc w … kto nie
ze miłością nuda i dotknięciu dotknął ziemi ni
święconego ziela i życie pustka, stopami razu,/ Ten
marzeniami, błąkanie się ziemi nigdy nie może
nie realnym w samotni być w niebie
życiem między
niebem a
ziemią
 DZIADY CZ. II
7) Hierarchia duchów w Dziadach cz. II

duchy lekkie -
Juzio i Rózia

duchy średnie -
Zosia

duchy ciężkie -
Widmo Złego Pana

8) Cechy dramatu romantycznego na przykładzie Dziadów cz. II:

a) otwarta kompozycja (utwór nie ma zakończenia)

b) asceniczność (utwór jest bardzo trudny do wystawienia na scenie

teatralnej)

c) wprowadzenie na scenę duchów (złamanie antycznej zasady ukazywania

tylko rzeczywistości)

d) tajemniczość (elementy grozy, szaleństwa)

e) ludowość (sięganie do wierzeń ludowych, baśni, wierzeń)

f) synkretyzm gatunkowy (połączenie stylów tworzenia dzieł)

g) zerwanie z łańcuchem przyczynowo-skutkowym

h) wprowadzenie na scenę bohatera zbiorowego (m.in. chóru wieśniaków i

wieśniaczek)