Professional Documents
Culture Documents
Sulama Ebekelerinin Izleme Ve de Erlendirilmesinde Ortalama Ve Y LL K Veri Kullan M (#860247) - 1845881
Sulama Ebekelerinin Izleme Ve de Erlendirilmesinde Ortalama Ve Y LL K Veri Kullan M (#860247) - 1845881
1501/Tarimbil_0000000303
TARIM BILIMLERI DERGISI 1997, 3 (1) 69-73
Özet: Sulama şebekelerinde su yönetimi çal ış malar ı gene! sulama planlamas ı , planl ı su da ğıt ı m ı ve sulama sonuçlar ı n ı n
değerlendirilmesi a şamalar ı n ı içermektedir. Ülkemizde sulama sonuçlar ı de ğ erlendirme çal ış malar ı nda uzun y ı llar ortalamas ı
iklim faktörleri ile Bianey - Criddle yöntemine göre hesaplanan sulama suyu ihtiyac ı değerleri kullan ı lmaktad ı r. Ülkemizde
yağışı n bölgeler itibariyle önemli farkl ı l ı k göstermesinden dolay ı değ erlendirme çal ış malar ı nda ortalama iklim faktörterinin
kullan ı lmas ı gerçek sonuçlar ı vermemektedir. Bu çal ış mada, ortalama ve y ı ll ı k veriyle hesaplanan sulama suyu ihtiyaçlar ı 21
bölgeye ait 118 sulama şebekesinde de ğerlendirilmi ş şebekelerin °k 46' s ı nda fark önemli bulunmu ştur. Ekonomik bir izleme
değerlendirme sistemi için bitki su tüketiminin uzun y ı llar ortalamas ı iklim faktörleri ile, sulama suyu ihtiyac ı n ı n tahmininde ise
yı ll ı k yağış değ erlerinin kullan ı lmas ı n ı n yararl ı olaca ğı belirlenmi ştir.
Use of Average and Annual Data for Monitoring and Evaluation of Irrigation Schemes
Abstract: Water management in irrigatior ı schemes contain stages of general irrigation planning, planned water
distribution and evaluation of irrigation results. Average climatical factors of long years and irrigation water requirement values
caiculated by Bianey - Criddle method have been using in evaluation studies of irrigation results in Turkey. Since precipitation
shows significant differences with respect to regions use of average climatical factors in evaluation studies does not give actual
results. In this study, irrigation water requirement calculated using both average and annual data were determined in 118
irrigation schemes of 21 regions and differences in 46 % of this schemes were significant. Therefore, for an economic
monitoring and evaluation system, estimation of crop water requirement using climatical factors of long years and irrigation
water requirements depending on annual precipitation were determined to be advantageous.
Key words : Irrigation water requirement, monitoring and evaluation of irrigation schemes.
Giri ş
Su ve toprak kaynaklar ı n ı n geli ştirilmesi amac ı yla Sulama ş ebekelerinde su yönetimi de ğ erlendirme
haz ı rlanan sulama projelerinde amaç tar ı msal üretim çal ış malar ı nda ana performans göstergeleri su kullan ı m
değ erini art ı rmak ve çiftçi refah ı n ı en üst düzeye göstergeleridir. Su kullan ı m göstergelerinin
ç ı karmakt ı r. Bu süreç sosyo-ekonomik nedenlerin hesaplanmas ı nda önemli parametreler ise bitki su
belirlenmesinden ba ş layarak gerçekle ştirilen projenin tüm tüketimi ve sulama suyu ihtiyac ı d ı r.
ekonomik ömrü süresince davran ışı n ı n ve etkilerinin
izleme ve de ğ erlendirilmesine kadar pek çok a ş amay ı Bitki su tüketimi sulama projelerinde sulama suyu
içermektedir. Söz konusu a ş amalar; planlama, projeleme, ihtiyac ı n ı n hesaplanmas ı nda, y ı ll ı k depolanacak su
uygulama, izleme ve de ğ erlendirmedir. miktar ı n ı n tahmin edilmesinde ve sulama zaman ı n ı n
planlanmas ı nda kullan ı lan bir parametredir (Doorenbos
Sulama sistemlerinde izleme, proje yönetimi ve Kassam 1979).
taraf ı ndan her kademede girdi da ğı l ı mlar ı , i ş takvimleri,
hedeflenen ç ı kt ı lar ve gerekli di ğ er faaliyetlerin planlanan Su yönetimi çal ış malar ı , genel sulama planlamas ı ,
şekilde yürütülmesini sa ğ lamak için, sürekli olarak veya planl ı su da ğıt ı m ı ve sulama sonuçlar ı n ı n
belirli aral ı klarla gözlem yap ı lmas ı ve bilgi toplanmas ı değ erlendirilmesi a ş amalar ı n ı içermektedir.
ş eklinde tan ı mlanabilir De ğ erlendirme ise sistemli bir
ş ekilde ve objektif olarak sulama faaliyetlerinin Genel sulama planlamas ı çal ış malar ı nda uzun y ı llar
uygunlu ğ unun, etkinli ğ inin ve meydana getirdi ğ i ortalamas ı meteorolojik veriler kullan ı lmas ı suretiyle bitki
sonuçlar ı n, ya da performans ı n ı n proje hedefleri ile su tüketimi ve sulama suyu ihtiyac ı tahmin edilmektedir.
k ı yaslanmas ı i ş lemidir (Beyribey ve ark. 1995).
De ğ erlendirme çal ış malar ı nda ise o y ı la ili ş kin
Bilindi ğ i gibi performans planlamada öngörülen toprak, bitki, ve iklim parametrelerinin kullan ı lmas ı ile
hedeflerin gerçekle ş me oran ı olarak tan ı mlanmaktad ı r. planlamadaki hedeflere hangi düzeyde ula şı ld ığı n ı n test
Toprak ve su kaynaklar ı ndan etkin bir şekilde edilmesi gerekmektedir.
yararlanmak ancak mevcut kullan ı m ı bilmek (izleme) ve
dar bo ğ azlar ı ortaya koyup çözüm üretmekle Ülkemizde sulama i ş letmecili ğ i yapan tek devlet
(de ğ erlendirme) mümkündür (Beyribey ve ark. 1996) kurulu ş u DS İ ' dir. DS İ bitki su tüketimi tahmininde
Ankara Üniv. Ziraat Fak. Tar ı msal Yap ı lar ve Sulama Bölümü - Ankara
70 TAR İ M BILIMLERI DERGISI 1997, Cilt 3, Say ı 1
Çizelge 2. Sulama şebekelerine ili şkin sulanan alanda bitki da ğı l ı m ı (Anonim 1984-1993)
Sulama ş ebekelerinin izleme ve de ğ erlendirilmesi faktörleri ile hesapland ığı nda, y ı ll ı k iklim faktörleri ile
zaman al ı c ı ve çok say ı da veri gerektiren bir i ş lemdir. Bu hesaplanan de ğ erler aras ı nda önemli fark yoktur. Bu
nedenle izleme de ğ erlendirme sisteminin ekonomik nedenle sulama suyu ihtiyaçlar ı aras ı ndaki fark
olmas ı için gereksiz veriden kaç ı nmak yeterli veri ile ya ğış lardan kaynaklanmaktad ı r (Kodal ve ark. 1997).
değ erlendirme yapmak gerekir (Murray-Rust ve Snellen,
1993; Nijman 1993). Sonuç olarak izleme de ğ erlendirme çal ış malar ı nda
uzun y ı llar ortalamas ı iklim faktörleri ile hesaplanan bitki
Bilindi ğ i gibi sulama suyu ihtiyac ı bitki su su tüketimleri de ğ erleri kullan ı larak o y ı la ili ş kin ya ğış
tüketiminden etkili ya ğışı n ç ı kar ı lmas ı ile hesap değ erleri yard ı m ı yla sulama suyu ihtiyac ı n ı n tahmin
edilmektedir. Bitki su tüketimi uzun y ı llar ortalamas ı iklim edilmesinin yararl ı olaca ğı n ı söylemek mümkündür.
72 TARIM BILIMLERI DERGISI 1997, Cilt 3, Say ı 1
Kıştan Artan Rutubet (KAR) Bitki Su Tüketimi (mm) Ulu ı rmak 6049 6360 5 23
Gebere 6943 8185 18 1*"
Çizelge 3. Şebekeleriitibariyle sulama suyu ihtiyaçlar ı (Devam) Çizelge 3. Ş ebekeler itibariyle sulama suyu ihtiyaçlar ı (Devam)
(X) Halilan 11411 13812 21 (XXI) Nazilli 10829 12169 12 O' '
Varsak 9739
Kaynaklar
10410 7 14
Aksu 9645 11233 16 O" Anonim, 1984 - 1993. DS İ 'ce İşletilen Sulama Tesisleri De-
Antalya Köpriiçay 9798 11144 14 ğ erlendirme Raporu. DSI Genel Müdürlüğü I şletme ve
Bak ı m Dairesi Ba ş kanl ığı Yay ı nlar ı , Ankara.
(XIII) Manavgat 8704 10109 16 Beyribey, M., A. Balaban, T. Aküzüm, I. Girgin, B. Çakmak, 1995.
Alara 8644 9669 12 3' Sulama Sistemlerinde Performans De ğerlendirme-de Bir
Yakla şım. 5.Ulusal Kültürteknik Kongresi Bildirileri, Antalya.
Bucak 10463 11462 10 O**
Beyribey, M., B. Çakmak, 1996. Sulama Projelerinin izleme ve
Ş .Urfa Akçakale 10516 11274 7 10 Değ erlendirilmesi. TOPRAKSU Dergisi 96/1,.Ankara.
(XV) Ceylanpjr.
Beyribey, M.1997. Devlet Sulama Şebekelerinde Sulama Sistem
6152 6997 14 24
Performans ı n ı n Değerlendirilmesi. A.Ü.Ziraat Fakültesi
Van 6852 8141 19 O•• Yay ı nlar ı (Bask ı da), Ankara.
Muradiye 5960 7682 29 2'
Clemmens, A.J. ve M.G.Bos. 1990.Statistical Methods for
Irrigation System Water Delivery, Performance
Van Ahlat 9575 10205 7 11 Evaluation. Irrigation and Drainage Systems 4: The
(XVII) Bul anNik 7691 8469 10 10 Netherlands.
Doorenbos, J., W. O. Pruitt. 1977. Crop Water Requirements.
Arçrncy'k 8199 9304 13 15 FAO kr. and Drain. Paper 24, Rome.
Atabey 7241 7708 6 21 Doorenbos, J. Ve Kassam, A.H. 1979. Yield Response to Water.
FAO Irrigation and Drain. Paper 33, Rome.
Senirkent 7587 8582 13
Düzgüne ş , O., T.Kesici, O.Kavuncu, F.Gürbüz, 1987. Ara ştı rma ve
Gelendost 8637 9056 5 43 Deneme Metodlar ı (istatistik Metodlar ı - Il), A.O. Ziraat
Isparta Yalvac 7241 8172
Fakültesi Yay ı nlar ı : 1021, Ders Kitab ı : 295, Ankara.
13
Güngör, Y., O. Y ı ld ı r ı m. 1989. Tarla Sulama Sistemleri. Ank. Üniv.
(XVIII) KarataP 5337 6515 22 Ziraat Fakültesi. 1115, Ankara.
Selevir 6967 8242 18 Kodal S., M.F.Selerıay, F.K.Sönmez, Y.E.Y ı ld ı r ı m, 1997. Sulama
Suyu ihtiyac ı Aç ı sından Su Tüketimi ve Ya ğış Analizi
Ççrlcjn;rm 8761 9790 12
(bask ıda), Tar ı m Bilimleri Dergisi, Ankara.
YN,ildN'rz ,;(r. 6503 6507 0 99 Murray-Rust, D.H. ve W.B. Snellen. 1993. Irrigation System
Performance Assessment and Diagnosis. IMI, Colombo,
Sivas Gemerek 6888 6216 10 3'
Sri Lanka.
(XIX) Yapyialtjrn 6941 8762 26 O•' Nijman, C. 1993. A Management Perspective on the
Performance of the Irrigation Subsector. IIMI, Colombo,
K.MaraP 8753 9684 11 2'
Sri Lanka.
Göksun 5999 6992 17 O* • Özgenç, N., F. C. Erdoğan. 1988. DSİ Sulamalar ında Bitki Su
K. Mara§ Keysun 8140 9799 20 2•
Tüketimleri ve Sulama Suyu ihtiyaçlar ı . DSI I ş letme Bak ı m
Dairesi Ba ş kanl ığı Yay ı nlar ı , Ankara.
(XX) And9r9n 9429 10013 6 6