Podstawowe pojęcia

1. Prawo przedmiotowe - zbiór norm, wydanych przez państwo, zagwarantowanych przymusem

państwowym

np. prawo cywilne, handlowe, karne, administracyjne, prawo krajowe, prawo wspólnotowe,
międzynarodowe

2. Prawo podmiotowe – możność domagania się określonych zachowań od drugiej strony stosunku
prawnego lub postępowania w określony sposób.
Postaci praw podmiotowych:
2.1.1.1. –Roszczenie – możność domagania się określonego zachowania od indywidualnie
oznaczonej osoby (żeby oznaczona osoba zachowała się w określony sposób).
2.1.1.2. Uprawnienie kształtujące- możność(1str oświadczenia woli) wywołania skutków
prawnych
2.1.1.3. – zarzut- możność przeciwstawienia własnego prawa podmiotowego cudzemu prawu
podmiotowemu czyniąc cudze prawo bezskutecznym w całości lub części
2.1.1.4. – uprawnienie bezpośrednie- możność korzystania z danego dobra zgodnie z treścią
prawa, możność realizacji wolności prawnie chronionej

np. prawo sprzedawcy do żądania zapłaty, prawo wspólnika do prowadzenia spraw spółki

3. Prawo a moralność
Moralność to zespół norm postępowania, wg których ocenia się określone zachowanie jako
dobre lub złe, do przestrzegania zasad moralnych skłania raczej presja wywierana przez
opinię publiczną. Ma charakter jednostronny, czyli jest nałożony obowiązek, ale nikt nie ma
prawa żądać wypełnienia tych obowiązków. Nieprecyzyjna.
Na straży norm prawnych stoi państwo ze środkami przymusu, jest precyzyjnie powiedziane,
co wolno robić, a czego nie. Ma charakter dwustronny

Opracowanie własne na podst. W.Siuda, Elementy prawa dla ekonomistów, P-ń 2007, s.9-12
4. System prawa
4.1.1.1. zespół/zbiór norm prawnych obowiązujących w danym kraju
4.1.1.2. zespół idei przewodnich dotyczących ustroju
4.1.1.3. zespół podstawowych idei prawnych

np. system prawa polskiego

5. Gałąź prawa – (pod)zbiór norm

wyodrębniony ze wzgl. na typ stosunków prawnych:

5.1.1.1. tego samego rodzaju

5.1.1.2. o dużej doniosłości społecznej

np. prawo cywilne

Instytucja prawna – wąski zbiór norm dotyczących konkretnego zagadnienia, np. instytucja
sprzedaży konsumenckiej, instytucja przedawnienia

6. Przepis prawny - jednostka redakcyjna ustawy lub innego aktu prawnego

(normatywnego: Konstytucji, umowy międzynarodowej, rozporządzenia, uchwały rady
miasta/gminy; dyrektywy)

np. (polskie/krajowe akty prawne:) artykuł,§ (paragraf), ustęp, punkt, litera

7. Norma prawna- reguła postępowania, wynika z przepisów prawa, wydana przez państwo,
zagwarantowana przymusem państwowym

Cechy: Generalna,abstrakcyjna
Budowa: hipoteza – dyspozycja – sankcja

Hipoteza- każda norma prawna znajduje zastosowanie tylko w określonej sytuacji. Tę

sytuację określa hipoteza.

Dyspozycja- wskazuje obowiązujący w danej sytuacji sposób zachowania. Mówi co należy z

robić oraz co jest zabronione

Sankcja-mówi jakie skutki niesie niezastosowanie się do dyspozycji

8. Jak ustalić rodzaj normy?

1. Jakich okoliczności (sytuacji) norma dotyczy

2. Jaka jest dyspozycja normy (np. jakie zachowanie nakazuje norma/ jakiego zakazuje; do czego
uprawnia)
3. SPRAWDZAMY KRYTERIUM:

czy można wyłączyć działanie normy wolą stron? Czy strony mogą postąpić inaczej niż nakazuje
norma? Czy mogą umówić się inaczej? (bez groźby sankcji)
NIE TAK

imperatywna dyspozytywna semiimperatywna

(w dowolnym kierunku) (na korzyść słabszej strony)

Wskazówki w tekście przepisów lub ustawie

Nieważne jest… …pod rygorem nieważności …nie może… nie
można/nie mogą…
W braku odmiennej umowy… …chyba, że co innego wynika z
umowy/chyba, że z umowy wynika… …jeżeli z czynności prawnej
nie wynika nic innego…
 Postanowienia umowy mniej korzystne niż postanowienia ustawy
są nieważne. …W miejsce postanowień umowy mniej korzystnych
dla podróżnego obowiązują przepisy ustawy…

9. Hierarchia stosunków społecznych

9.1. Czy dotyczy ich reguła postępowania?
o Nie
 Stosunki faktyczne
o Tak
 Stosunki tetyczne cd 2pkt
9.2. Jaki rodzaj reguły postępowania?
a. Normy prawne= stosunki prawne
 Stosunki prawa cywilnego(normy prawa cywilnego)
 Stosunki karne
b. Zasady towarzyskie=stosunki towarzyskie
c. Reguły sportowe= stosunki sportowe itp

10. Stosunek prawny- stosunek społeczny regulowany przez normy prawne

 Stosunek cywilny jest regulowany przez normy prawa cywilnego,
 stosunek karny – przez normy prawa karnego itd.

W prawie cywilnym wyróżnia się prawo zobowiązań, rzeczowe,spadkowe itd.

 Stosunek zobowiązaniowy to stosunek cywilny regulowany przez prawo zobowiązań.
 W stosunku zobowiązaniowym jedna strona (WIERZYCIEL) może domagać się
określonego ŚWIADCZENIA od drugiej strony (DŁUŻNIKA).
10.1. Elementy stosunku prawnego(5 elementów)

 podmiot prawa – strona stosunku, której przysługuje prawo podmiotowe

 prawo podmiotowe – możliwość domagania się określonego zachowania lub postępowania w
określony sposób (tu: zwrotu pożyczki)
 podmiot obowiązku – strona stosunku, na której ciąży obowiązek
 obowiązek – będący „odpowiednikiem” prawa podmiotowego, ściśle sprzężony z prawem
podmiotowym (tu: obowiązek zwrotu pożyczki)
 przedmiot – to czego stosunek prawny dotyczy (tu: zwrot pożyczki)

Np. Pożyczka- biorący ma obowiązek zwrotu pożyczki, dający pożyczkę ma prawo żądać jej zwrotu
11. Stosunek zobowiązaniowy / zobowiązanie

Zobowiązanie = stosunek zobowiązaniowy- stosunek prawny, w którym jedna strona (wierzyciel)

może domagać się określonego świadczenia od drugiej strony (dłużnika)
prawo podmiotowe = wierzytelność
podmiot prawa = wierzyciel
podmiot obowiązku = dłużnik
obowiązek= dług, zobowiązanie
przedmiot = świadczenie
Świadczenie – obowiązujący dłużnika sposób zachowania, sposób realizacji obowiązku; może polegać
na działaniu (zapłata, wydanie rzeczy) albo zaniechaniu (powstrzymanie się od sprzedaży działki przez
2 miesiące).
12. Czynniki kształtujące treść stosunku prawnego

 wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku

 przedmiot (co może/nie może być przedmiotem stosunku, w szczególności na czym polegają
świadczenia stron)
 kto może/nie może być stroną stosunku

13. Zdarzenia prawne( wywołują skutki prawne)

13.1. Zdarzenia sensu stricto(niezależne od woli człowieka)
13.2. Działania
13.2.1. Czyny
13.2.1.1. Dozwolone
13.2.1.2. niedozwolone
13.2.2. Akty prawne
13.2.2.1. Czynności prawne
13.2.2.1.1. Jednostronne
13.2.2.1.2. dwustronne

Orzeczenia sądowe Akty administracyjne Rodzaje praw podmiotowych Prawa podmiotowe:

I. ze wzgl. na skuteczność prawa podmiotowego:

a. względne
b. bezwzględne

II. ze wzgl. na wartość majątkową:

a. majątkowe
b. niemajątkowe

III. ze względu na zbywalność (możliwość

przeniesienia prawa poprzez czynność prawną)

a. zbywalne
b. niezbywalne

Uprawnienia w ramach prawa podmiotowego

W ramach prawa poszkodowanego do domagania się naprawienia szkody:

 uprawnienie do żądania przywrócenia stanu poprzedniego

 uprawnienie do żądania zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej

W ramach prawa kupującego do domagania się wydania kupionej rzeczy (niewadliwego towaru!):
 uprawnienie do żądania nieodpłatnej naprawy
 uprawnienie do żądania nieodpłatnej wymiany na nowy
 uprawnienie do oświadczenia o obniżeniu ceny
 uprawnienie do odstąpienia od umowy (potocznie: „zwrot pieniędzy”, który jest jednym z
następstw odstąpienia)

 W ramach prawa własności właścicielowi przysługują uprawnienia:

 do korzystania z rzeczy
 do pobierania pożytków (np. cywilnych: czynszu najmu albo naturalnych: jabłek z sadu)
 do rozporządzania rzeczą (np. do jej użyczenia, wynajęcia, sprzedania)