Księga pierwsza - Gospodarstwo

Rozpoczyna się ona przemową poety skierowaną do

Litwy. Mówi w niej jak bardzo kocha swoją ojczyznę i
wyraża tęsknotę za nią.

Następnie rozpoczyna się opis rodzinnych stron. Do

dworku powraca młodzieniec- Tadeusz Soplica, który „w
dalekim mieście kończył nauki”. (Warto wiedzieć, iż miał
imię na cześć Kościuszki, ponieważ urodził się w czasie
wojny) Wpada do domu i ogląda każdy kąt. Widzi takie
same portrety jak sprzed 10 lat kiedy był w domu ostatni
raz, a były to m.in.: portret Kościuszki, Rejtana,
Jasińskiego. Dojrzał też stary zegar, który włączony
wygrywał mazurka Dąbrowskiego. W końcu wszedł do
komnaty gdzie mieszkał, gdy był dzieckiem, lecz ze
zdziwieniem odkrył, że mieszka tu teraz jakaś kobieta.
(Dostrzegł damskie przedmioty) Dostrzegł po chwili
młodą panienkę w ogrodzie, która w pewnym momencie
weszła z niego do pokoju w niekompletnym stroju i
wystraszyła się tak gościa, że pobiegła znów do ogrodu.

W tym momencie zaskoczył Tadeusza Wojski (krewny i

przyjaciel Sędziego- stryja Tadeusza). Zaczęli się ściskać
i rozmawiać. Wojski zaczął mówić, że w Soplicowie jest
dużo gości, ponieważ chcą rozstrzygnąć spór o ruiny
zamku Horeszków, który toczy się między Hrabią
(dalekim krewnym Horeszków) a Sędzią (stryjem
Tadeusza). Obydwaj wyszli z domu by przywitać się z
tymi, którzy wracali z pola. Był w śród nich Sędzia, który
mało czule przywitał się z Tadeuszem.

Przyszedł czas na kolację, która odbyła się w ruinach

zamku, o który toczył się spór (Kolację z domu przeniósł
tam Protazy- sądowy woźny), Goście usiedli przy stole
według hierarchii ważności. Tadeusz, choć młody był
gościem, dlatego siadł „wysoko”. Między nim a jego
stryjem było jedno wolne miejsce. Przy stole siedział też
Ksiądz Robak i Rykow (rosyjski kapitan) Rozpoczęły się
rozmowy m.in. o modzie francuskiej.

Wtem weszła nowa osoba- Telimena. Wszyscy zaczęli ją

witać i podziwiać. Trwała ze 4 minuty przerwa w
rozmowach aż znów zaczęły się szmery i kłótnia między
Asesorem i Rejentem o charty- Kusego i Sokoła. Każdy z
nich chciał udowodnić, iż jego jest najlepszy, Asesor
wychwalał Sokoła a Rejent Kusego.

W tym czasie Tadeusz rozmyślał o damie (Telimenie),

która usiadła koło niego na wcześniejszym pustym
miejscu. Omyłkowo myślał, iż jest to ta sama dziewczyna,
którą widział po powrocie do domu w swoim startym
pokoju. (Dowiadujemy się też, że Tadeusz ma blisko 20
lat) Rozwinęła się ich wspólna rozmowa. Rozprawiali o
książkach, ich autorach, sztuce itp. Zapatrzeni w siebie
wnet zostali „obudzeni” i odskoczyli wręcz od siebie,
oddalili zbliżone pod stołem dłonie, co dziwnie
wyglądało. Więc Tadeusz żeby nie zdradzić swojego
roztargnienia zaczął wyrażać swoje zdanie o chartach
(nie słuchając kłótni), które bardzo zdenerwowało
Asesora i Rejenta.

W pewnej chwili Podkomorzy (przyjaciel Sędziego) wpadł

na pomysł rozstrzygnięcia sporu o charty i zapowiedział
na następny dzień polowanie. Dodał, że „Wojski
towarzystwa nam tez nie odmówi”. On jednak
skrytykował ten pomysł i powiedział, że nie ma zamiaru
w tym uczestniczyć

Wieczorem Tadeusz rozmyśla o Telimenie. Zwłaszcza

denerwuje go fakt, że jest ona jego ciocią.

Księga 1 Gospodarstwo rozpoczyna się inwokacją: „Litwo! Ojczyzno moja!…”, która wyraża
tęsknotę poety za krajem lat dzieciństwa. Tylko ten, kto straci ojczyznę, jest w stanie ją doceniać.
Opisuje urodę ziemi litewskiej i zwraca się bezpośrednio do Matki Boskiej Ostrobramskiej,
patronki Nowogródka. Wyraża nadzieję, iż pomoże Ona wszystkim emigrantom wygnanym z kraju
wrócić do swego domu. Zwraca uwagę na Niemen, pola urodzajne i bujne rośliny. Wśród takiej
przyrody, w brzozowym gaju stał piękny drewniany, ale podmurowany dworek szlachecki- Soplicowo.

Zajechał właśnie do niego młodzian – Tadeusz, który ukończył naukę w wielkim mieście. Rozpoznaje
wszelkie sprzęty i zakątki dworku. Tadeusz chodził po komnatach, oglądał różne obrazki wiszące
na ścianach i zmierzał do pokoju, w którym mieszał w dzieciństwie [wiersz 81]. Okazało się, iż jest
on zajęty przez kobietę. Poznał to po rozłożonych sukienkach. Stając w oknie, zobaczył ogród a w nim
przepiękne i kolorowe grządki [94]. Widział młodą dziewczynę o wysmukłej figurze i rozwianych
długich włosach ubraną w białe szaty – to pierwsze spotkanie z Zosią [117]. Pląsała po ogrodzie,
potem po desce opartej o okno wbiegła do pokoju. Zobaczywszy Tadeusza, zawstydziła się
i po chwili uciekła.

W tym czasie Wojski, zarządzający dworem pod nieobecność pana, zauważył przybycie
gościa. Przywitał się z młodzieńcem Tadeuszem (imię na cześć Kościuszki)
bardzo serdecznie. Twierdził, że pojawił się w samą porę, gdyż jest wiele panien w domu,
a stryj sędzia Soplica chce go niedługo ożenić. Zebrali się z powodu sądów granicznych,
które miał rozstrzygnąć Podkomorzy – wybierany przez szlachtę mąż zaufania [182].
Ma też być Hrabia. Idą w stronę lasu i rozmawiają ze sobą. Opis zachodu słońca [195].

Towarzystwo powraca z lasu w dobrych humorach, wg kolejności:

dzieci, Sędzia z Podkomorzyną, Podkomorzy, panny, kawalerowie – dawne obyczaje
(kolejność) były przestrzegane przez sędziego. Sędzia witał Tadeusza ze łzami w oczach.
Opis zwierząt gospodarskich [241].
Woźny Protazy z Wojskim byli nieco rozdrażnieni, ponieważ Protazy kazał przygotować
kolację w zamku. Jego zdaniem we dworze nie ma tak dużej sali, by wszyscy mogli się
pomieścić. Przepraszał za to Sędziego, ale cóż, już było za późno na powrotne przenosiny.
Zamek był okazały, należał do rodu Horeszków.
Hrabia powrócił zza granicy i upodobał sobie ruiny tego zamku, twierdził,
że gotyckie. Sędzia przekonywał, że budowniczy był z Wilna. Jemu też podobał się
zamek i rozpoczął proces w sądzie, aż sprawa dotarła do sądów granicznych.
Opis wnętrza zamku [297].

Tadeusz zajął miejsce za stołem obok Sędziego. Między nimi było jedno miejsce wolne i
na nie spoglądał młodzieniec.
Do sali weszła Telimena. Zrobiła na wszystkich ogromne wrażenie urodą.
Opis ubrania Telimeny [541].
Asesor z Rejentem dyskutowali o chartach, które posiadali: Sokoła i Kusego.
Tadeusz przyglądał się sąsiadce i porównywał z dziewczyną widzianą rankiem.
Największe różnice widział we wzroście i wieku.

Asesor opowiadał o pościgu Sokoła i Kusego – łeb w łeb za zającem. Rozgorzały spory
stronników obu psów. Podkomorzy próbował ich uspokoić i mówił, że łąki i knieje
to teatr dla psów i on powinien rozsądzać. Z kolei Wojski zażywszy tabaki, prawił
(opowiadał) o dawnych czasach, kiedy szlachta polowała na zwierza mającego kły, rogi,
a biedniejsi ludzie “łowili” (zastawiali sidła) mniejszego zwierza. Wojski kończy dumnym
stwierdzeniem, iż nazywa się Hreczecha (był krewnym Sopliców) i nie będzie polował
na szaraki. Sala wybuchła śmiechem. Wkrótce Podkomorzy wstał od stołu i wszyscy
powrócili do dworu.
Sędzia – ostatni na Litwie woźny trybunału (pracownik sądu), rozbierał się do spania.
Opis stroju Sędziego [857].
Takie było życie na spokojnej Litwie, podczas gdy Europa “zalewała się łzami” –
trwały wojny napoleońskie. Wielki Napoleon szedł od Afryki po północ kontynentu
i zbliżał się do Rosji. Wieści o kampanii i postępach wojsk francuskich przychodziła tam
wraz z kwestarzami klasztornymi (kwestarz: zakonnik zbierający datki na utrzymanie
klasztoru). Przynosili oni gazety, a w nich nazwiska synów rodzin litewskich,
o których zapomniano i od dawna oczekiwano wiadomości. Takim kwestarzem był
ksiądz Robak, bernardyn (członek zakonu założonego przez św. Franciszka).
Opis księdza Robaka [961]. Przyszedł on zbudzić Sędziego.
Czym jest inwokacja?
Inwokacja to rozbudowana apostrofa otwierająca utwór literacki, w której autor
zwraca się np. do muzy, bóstwa, czy też duchowego patrona z prośbą o
natchnienie. Może to być też podziękowaniem i oddaniem czci czemuś wyższemu,
bliskiemu sercu autora. Inwokacja może być kierowana do różnych obiektów. W
„Panu Tadeuszu” Mickiewicz decyduje się skierować inwokację do Ojczyzny.
REKLAMA
Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie:
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.

Księga 1 Gospodarstwo rozpoczyna się inwokacją: „Litwo! Ojczyzno moja!…”, która wyraża
tęsknotę poety za krajem lat dzieciństwa. Tylko ten, kto straci ojczyznę, jest w stanie ją doceniać.
Opisuje urodę ziemi litewskiej i zwraca się bezpośrednio do Matki Boskiej Ostrobramskiej,
patronki Nowogródka. Wyraża nadzieję, iż pomoże Ona wszystkim emigrantom wygnanym z kraju
wrócić do swego domu. Zwraca uwagę na Niemen, pola urodzajne i bujne rośliny. Wśród takiej
przyrody, w brzozowym gaju stał piękny drewniany, ale podmurowany dworek szlachecki- Soplicowo.

 Księga I – Gospodarstwo – Tadeusz przyjeżdża do Soplicowa i spotyka Zosię w

swoim dawnym pokoju.
 Zajechał właśnie do niego młodzian – Tadeusz, który ukończył naukę w wielkim mieście.
Rozpoznaje wszelkie sprzęty i zakątki dworku. Tadeusz chodził po komnatach, oglądał różne
obrazki wiszące na ścianach i zmierzał do pokoju, w którym mieszał w dzieciństwie [wiersz
81]. Okazało się, iż jest on zajęty przez kobietę. Poznał to po rozłożonych sukienkach. Stając
w oknie, zobaczył ogród a w nim przepiękne i kolorowe grządki [94]. Widział młodą
dziewczynę o wysmukłej figurze i rozwianych długich włosach ubraną w białe szaty –
to pierwsze spotkanie z Zosią [117]. Pląsała po ogrodzie, potem po desce opartej o okno
wbiegła do pokoju. Zobaczywszy Tadeusza, zawstydziła się i po chwili uciekła.

 Wieczorem Tadeusz i Wojski udają się na spotkanie z Sędzią i jego gośćmi.

 Następuje powitanie Tadeusza przez Sędziego, a potem uczta w starym zamku.
W tym momencie zaskoczył Tadeusza Wojski (krewny i
przyjaciel Sędziego- stryja Tadeusza). Zaczęli się ściskać
i rozmawiać. Wojski zaczął mówić, że w Soplicowie jest
dużo gości, ponieważ chcą rozstrzygnąć spór o ruiny
zamku Horeszków, który toczy się między Hrabią
(dalekim krewnym Horeszków) a Sędzią (stryjem
Tadeusza). Obydwaj wyszli z domu by przywitać się z
tymi, którzy wracali z pola. Był w śród nich Sędzia, który
mało czule przywitał się z Tadeuszem.
Przyszedł czas na kolację, która odbyła się w ruinach
zamku, o który toczył się spór (Kolację z domu przeniósł
tam Protazy- sądowy woźny), Goście usiedli przy stole
według hierarchii ważności. Tadeusz, choć młody był
gościem, dlatego siadł „wysoko”. Między nim a jego
stryjem było jedno wolne miejsce. Przy stole siedział też
Ksiądz Robak i Rykow (rosyjski kapitan) Rozpoczęły się
rozmowy m.in. o modzie francuskiej.

 Sędzia wygłasza wykład na temat zasad dobrego wychowania.

 Głos zabrał Sędzia. Opowiadał o swojej edukacji dworskiej [348]. Jako dziecko był
na dworze Wojewody, ojca Podkomorzego. Tam uczył się etykiety i spraw
publicznych. Nie był jedynym pobierającym nauki, a inni doszli później po tej szkole
do wielkich urzędów. Uczył się kultury i grzeczności wobec ludzi. Była to aluzja
do młodych mężczyzn, którzy powinni służyć paniom przy stole i zabawiać
je rozmową.
 Podkomorzy brząknął w tabakierę i zabrał głos, mówił o uleganiu francuskiej
modzie. Gdy był mały, do jego ojca przyjechał Podczaszyc, który jako pierwszy
w powiecie nosił się po francusku. Wszyscy przybiegali go oglądać a każdy chciał
gościć Podczaszyca. Chłopi widząc modnisia, twierdzili, iż jeździ wenecjanin
niemiecką karetą. Podczaszyc wkrótce także wyglądał jak małpa w wielkiej peruce
[460]. Każdy, kto krytykował tę modę, mógł przez młodzież być nazwany
zacofanym. Podobnie z Paryża przychodziła moda na tytuły baronów i markizów.
 Cokolwiek Francuzi uznali za modne, Polacy małpowali. Na szczęście aktualnie polska
młodzież nie wyjeżdża, zdaniem Podkomorzego, po ubrania, lecz by działać
 z Napoleonem. Podkomorzy zwraca się do księdza Robaka z pytaniem, czy nie dostał
z Księstwa Warszawskiego jakichś listów? Bernardyn (ksiądz Robak) jednak stwierdził,
iż w listach jest mowa o zakonie i to nie dotyczy obecnych. Wskazał wzrokiem Rykowa,
kapitana carskiej armii.

 Telimena uwodzi Tadeusza, a Asesor kłóci się z Rejentem o to, który chart pochwycił
zająca. Ks. Robak przynosi wieści Sędziemu.

Wtem weszła nowa osoba- Telimena. Wszyscy zaczęli ją

witać i podziwiać. Trwała ze 4 minuty przerwa w
rozmowach aż znów zaczęły się szmery i kłótnia między
Asesorem i Rejentem o charty- Kusego i Sokoła. Każdy z
nich chciał udowodnić, iż jego jest najlepszy, Asesor
wychwalał Sokoła a Rejent Kusego.

W tym czasie Tadeusz rozmyślał o damie (Telimenie),

która usiadła koło niego na wcześniejszym pustym
miejscu. Omyłkowo myślał, iż jest to ta sama dziewczyna,
którą widział po powrocie do domu w swoim startym
pokoju. (Dowiadujemy się też, że Tadeusz ma blisko 20
lat) Rozwinęła się ich wspólna rozmowa. Rozprawiali o
książkach, ich autorach, sztuce itp. Zapatrzeni w siebie
wnet zostali „obudzeni” i odskoczyli wręcz od siebie,
oddalili zbliżone pod stołem dłonie, co dziwnie
wyglądało. Więc Tadeusz żeby nie zdradzić swojego
roztargnienia zaczął wyrażać swoje zdanie o chartach
(nie słuchając kłótni), które bardzo zdenerwowało
Asesora i Rejenta.

W pewnej chwili Podkomorzy (przyjaciel Sędziego) wpadł

na pomysł rozstrzygnięcia sporu o charty i zapowiedział
na następny dzień polowanie. Dodał, że „Wojski
towarzystwa nam tez nie odmówi”. On jednak
skrytykował ten pomysł i powiedział, że nie ma zamiaru
w tym uczestniczyć

Wieczorem Tadeusz rozmyśla o Telimenie. Zwłaszcza

denerwuje go fakt, że jest ona jego ciocią.

Powrót panicza - Spotkanie się najpierwsze w pokoiku, drugie

u stołu -
Ważna Sędziego nauka o grzeczności - Podkomorzego uwagi
polityczne nad modami -Początek sporu o Kusego i So-
koła - Żale Wojskiego - Ostatni Woźny Trybunału
- Rzut oka na ówczesny stan polityczny Litwy i
Europy