Balkanski narodi u ranom feudalizmu

Slaveni su zivjeli cjeverno of karpata izmedju rjeka visle i dnjepra pa do azovskog i baltickog mora. To
je bila nihova pradomovina koja se nalazila na rubu tadasnjeg kulturnog svjeta, odvojena od centra
anticke civilizacije oko sredozemnog mora. Tako su vijesti o njima 6 stoljeca vrlo oskudne. Prvi
relativno pouzdan spomen slavena potice od rimskih pisaca plivja starijeg i tacita iz 1 i 5 stoljeca, koji
ih nazivaju venetima. Postoje razne teorije o postanku slavenskog imena ali ono jos nije jasno.
Slaveni su se u historijskim zapisima spominju kao veneti.mnogi srednjovjekovni pisci biljezili su
slavene kao sklavene, sklovene i anti. Navodi se da su se slaveni djelili na 3 skupine a to su veneti,
anti i sklaveni. Veneti → zapadni slaveni; sklaveni → juzni slaveni; anti → istocni slaveni. Neki tvrde
da rijec slaven potice od rijeci slovjani- oni koji znaju govoriti, dok teorija panslavenista je da dolazi
od rjeci slava, ugled, poznato ime. Krajem 4 stoljeca dolazi do pokretanja tj seobe slavena pod
pritiskom huna. Jos prije nove ere slaveni su se u pradomovini pored lova i ribolova poceli baviti
stocarstvom i poljoprivredom. Iako nisu dobro poznavali tehnike zemljoradnje ona im je idslje bila
najveca privredna grana. Tada dolazi do pojave robstva i postepenog raspada rodovskog drustva. Na
seobu slavena utjecalo je to sto nisu znali tehnike obrade zelmlje. Vremenom se zemlja iscrpila i to ih
je tjeralo na seobu. Uzrok je takodjer bio i visok prirodni prirestaj. Pocetkom 6 stoljeca
juznoslavenska plemena pocinju prelaziti dunav i napadati bizantijske tertoriej. U prastaro doba
slaveni su nastanjivali ravnice srednje i istocne evrope od rjeke odre do karpata do dnjepra.
Slavenska zemllja je bila vrlo sumovita i zatio je bila ne pristupacna. Oni su u prastaro doba zivjeli u
rodovskim zajednicama. Zemlja nije pripadala pojedincima nego je bila zajednicka tako su takodje
bila i zajednicka stoka, sume, pasnjaci, kuce oruzje,… proizvodilo se toliko koliko je bilo potrebno.
Nisu se stvarale nikakve zalihe. Zivjeli su primitivnim zivotima i skupljali su gotove plodove, lovili
zivotinje i tme se hranili. Vremenom su pripitomili zivotinje i poboljsali oruzje i time povecali
standarde zivota. U 5 st p.n.e iz kojeg vremena imamo prve cjesti o slavenima oni se josuvjek
pretezno bave zemljoradnjom, stocarstvom, lovom, ribolovom,… muskarci su isli u lov a zene gajile
biljke, predjom, tkanjem, pletenjem i pripremanjem hrane. Do pocetka nase ere slaveni su otkrili
metale baar i bronzu i od njih prave oruzje.

Naseljavanje juznih slavena na balkanski poluotok

Kada su se slaveni pokrenuli iz svoje pradomovine uputili su se u tri pravca jedni na istok jedni na jug
jedni na zapad. Pocetkom 6 st ova sto je sola vamo dole dolaze do dunava. Oni su se naselili na ljevoj
obali dunava i odatle prelaze i napadaju bizant. Prvi napadi su bili pljackaski pohodi. Cilj je bio da
dodju do sve veceg ratnog plijena. Prvi napadi zabiljezeni su za vrjeme vladavine justinijana i oni sus
e krajem 6 st poceli naseljavati na sjeveroistocnim djelovima balk polu. Onda su u savezu sa avarima
prodirali juznije. Bizantijski carev nisu mogli to vise spreciti pa dopustaju da se nasele tu. Bizantinci
su htjeli da ih slaveni brane od dr naroda kao vojnici. Slaveni su tako u VII stoljeću naselili prostor
između Dunava i Egejskog mora. Nji-hovi prodori dopiru do srednje i južne Grč-ke i čak do
Peloponeza. Kada su zajedno sa Avarima pokušali osvojiti Carigrad, 626. godine, pretrpjeli su težak
poraz. Avari su tada bili potpuno uništeni i vratili. su se u Panonsku niziju, a Slaveni ostaju na
Balkanu, Istovremeno su tekla zauzimanja istoč- nih Alpa gdje su Slaveni dolazili iz Panon-ske nizije,
sa Balkanskog poluotoka i sa sjeveroistoka Evrope. Slaveni su, dakle, naselili teritorij od Dunava na
sjeveru do Balkanskog primorja na jugu, i od Alpa na zapadu do Crnog mora na istoku. Na tom
teritoriju oni su formira- li niz Sklavinija koje su postojale do sre- dine ІH stoleća. Prvih stoljeća,
nakon što su se doselili, Južni Slaveni su se nalazili između dvije velike sile tog vremena, Franačke
države i Bizantije. Južne Slavene od ostalih slavenskih na- roda odvojilo je širenje Mađara i Rumuna,
kao i germanizacija Austrije. Južni Slaveni tako nastavljaju život na teritoriji Balkanskog poluotoka.
Njihov životni prostor se smanjivao pod utjecajem širenja Franačke vlasti sa zapada i bizant- ske s
istoka.

Pojedine sklavinije nestaju u granicama

ovih država.

Rubna područja i priobalni pojas Balka- na ulaze u tematsku organizaciju Bizantije. Da bi se odbranili
od svojih susjeda, Bizan- tije i Franačke, Južni Slaveni su formi- rali plemenske saveze.

U unutrašnjosti Balkana Slaveni su nesme- tano mogli stvarati svoje države, sklavinije. Najstarija
južnoslavenska državna tvorevina je Karantanija, na području današnje Slovenije i Austrije (na
prostoru istočnih Alpa). Svoju samostalnost Karantanija je zadr- žala do VIII stoljeća kada je morala
prizna- ti vrhovnu vlast Franačkih kraljeva.

Drustveni odnosi, vjera, itd

Bizantski pisci ostavili su dosta svjedo- čanstava o načinu života Južnih Sla- vena. Južni Slaveni su bili
podijeljeni na mnogobrojna plemena i dugo se očuvalo ro- dovsko uređenje. Ova plemena su živjela
u velikim porodicama ili „zadrugama", koje su se sastojale od po nekoliko desetina lju- di. Živjeli su u
zajednici, a imanje im je bilo zajedničko. Međutim, među Slavenima koji dolaze u dodir sa Bizantijom,
prelazeći preko

Dunava dolazi do postepenog raslojavanja ro- dovsko-plemenskog društva. Tako se javlja rodovsko
plemstvo. Na čelu pojedinih plemena stajali su knezovi. Društveno raslojavanje posljedica je, prije
svega, ratova koje su Sla- veni vodili protiv Bizantije i Franačke. Rat i ratni plijen doveli su do pojave
stalnijih oblika ropstva, imovinske nejednakosti i jačanja položaja vojnih starješina.

Slaveni su primili kršćanstvo u VIII i IX stoleću. Na osnovu historijskih spome- nika znamo da je, u
pretkršćansko doba, kao i kod drugih indoevropskih naroda, vjera bila obožavanje prirodnih sila.
Dakle, bio je razvijen politeizam. Najznačajnija bo- žanstva bili su: Perun, bog groma; Svarog ili
Svaročić, bog vatre; Dabog ili Dažbog, bog sunca; Volos, bog stoke; Svetovid ili Bijeli vid, bog rata i
drugi.

Oni su vjerovali u: dobre i zle (bozi i besi). Stari Slaveni nisu imali hramova. Svoje molitve su obavljali
vani, „pod ved- rim nebom". Vjerovali su u besmrtnost ljud- ske duše.

Kršćanstvo su primali od Bizantinaca i Franaka, dakle, iz stranih crkvenih

središta.

Jezik kojim su pisani najstariji slaven- ski historijski spomenici naziva se staro- slavenski. Kada su
stvorili svoje države u Slavena se razvijaju njihovi jezici. Zapadni Slaveni-zapadnoslavenski; Istočni
Slave- ni-istočnoslavenski; Južni Slaveni-južno- slavenski jezik. Pismenost se kod Slavena javlja
uporedo sa širenjem kršćanstva. Najstarija pisma Slavena su glagoljica, ćirilica i bosančica.

Veliku ulogu u širenju kršćanstva i pismenosti među Slavenima imali su braća Ćirilo i Metodije. Oni
su, pored grčkog, poznavali i slavenski jezik. Konstantin je sastavio slavensku azbuku (glagoljicu ili
ćirilicu), koja je bila prilagođena slaven- skom dijalektu južne Makedonije.

On je, osim toga, preveo sa grčkog na sla- venski jedan izbor pouka iz Evanđelja. Kas- nije je, po
dolasku u Moravsku 863. godine zajedno sa Metodijem preveo bizantske li- turgijske knjige. Tako je
nastao jedan novi književni jezik, koji su poznavali svi Sla- veni, čiji su različiti jezici i dijalekti u to
vrijeme bili veoma bliski jedan drugom. Danas je taj književni jezik poznat kao crkveno-slavenski. Taj
je jezik, poslije grč- kog i latinskog, postao treći međunarodni jezik srednjovjekovne Evrope. On je bio
za- jednički književni jezik kojeg su poznavali i koristili Bugari, Srbi, Rusi, Ukrajinci, Rumuni, Bošnjaci, i
u velikoj mjeri Hrvati, posebno u Istri i Dalmaciji. On je kod Slavena stvorio svijest o njihovoj poseb-
nosti i njihovom historijskom identitetu. Taj se identitet kod Južnih Slavena iz- ražavao prije svega
kroz stvaranje vlasti- tih ranofeudalnih država.

Raska, makedonija i zeta

o najranijem životu i državi Srba u

centralnim oblastima Balkanskog po- luotoka veoma malo se zna. Po pisanju cara Konstantina
Porfirogeneta, vladarski sin koji je doveo Srbe umro je prije dolaska Bugara (tj. prije 680. godine).

Poslije njega vladali su njegov sin, unuk, pa redom arhonti (kneževi) od istog roda. Tome rodu ili
familiji pripadali su i naj- raniji poznati srpski kneževi: Višeslav, Radoslav, Prisogoj i Vlastimir.

Prema istom izvoru Bugari i Srbi su ži- vjeli mirno, pokoravajući se carevima Binapao srpskog kneza
Vlastimira. Rat je tra- zantije, sve dok bugarski kan Presijam nije jao tri godine, vjerovatno između
836. i 852. godine i u njemu bugarski kan izgubio "veći- nu vojske".

Granice najstarije Srpske države veoma je teško tačno utvrditi. Međutim, smatra se da se najstarija
Srpska država prostira- la na području oko rijeke Lim, gornje Drine, Ibra i zapadne Morave u Raškoj
oblasti Bizantski car Konstantin VII Porfiro- genet kao srpske zemlje spominje Paganiju između Cetine
i Neretve, Zahumlje između Neretve i Dubrovnika, Travuniju i Konavle između Dubrovnika i Boke
Kotorske. Bi- zantski car spominje i Krštenu Srbiju, u unutrašnjosti, koja je obuhvatala i današnju
Bosnu (oko gornjeg i srednjeg toka istoimene Rijeke). Međutim, granice nisu bile ustalje- ne, one su
se mijenjale pod utjecajem Bizan- tije i Bugarske. Bizantski je utjecaj postao jači i tada (ІH stoljeće)
počinje masovno pokrštavanje Srba.

Bugarska 924. godine zauzima Srpsku dr- žavu, a njihove se vlasti oslobađa knez Čas- lav Klonimirović
i obnavlja Srpsku drža- vu. Poslije njegove smrti nema podataka o Srbiji. Međutim, pošto je Bizantija
počet- kom HІ stoleća obnovila svoju vlast nad najvećim dijelom Balkanskog poluotoka, tako je i
Srbija potpala pod njenu vlast.

Makedonija

Makedonci su se nalazili pod vlašću Bugara sve do propasti Bugarskog carstva 971. godine.

U X stoleću Makedonija je potpala pod obnovljenu bizantsku vlast. U to vrijeme javlja se u

Makedoniji pokret bogumila. To je bio poseban vid otpora prema kršćan- stvu. Bogumilska nauka
odbacivala je crkvu, crkvene obrede, brak, državu, ukazujući da je materijalni svijet stvorio đavo.
Bogumi- li su se bunili i protiv bogaćenja.

Godine 976. Makedonci dižu ustanak, na čelu sa Samuilom koji se proglasio carem i proširio
makedonski teritorij.

Car Samuilo je, osim makedonskih kraje- va, osvojio i Epir i Tesaliju na jugu i Bugar- sku na istoku.
Samuilo je kasnije zauzeo Drač, Rašku, a u Duklji je vratio na vlast kneza Jovana Vladimira.

Bizantija je uništila Samuilovu drža- vu početkom XI stoljeća. Odlučujuća bitka Odigrala se na

Belolasici 1014. godine.

Poslije pada Samuilove države, Bizan- tija je prvi put od doseljavanja Slavena ob- novila svoju vlast
sve do Save i Dunava.
Duklju, kao Sklaviniju, spominje bizant- ski car Konstantin VII Porfirogenet.

Smatra se da je nastala početkom VII stoleća na teritoriji nekadašnje Rimske provincije Prevalis.

Krajem X stoleća Bizantija je Duklji da- la status nezavisne države. Knez Vladimir je postao prvi vladar.

Od sredine XI stoljeća stari naziv Duklja postepeno je zamijenjen nazivom Zeta koji prevladava sve do
XIII stoljeća kada u upotrebu ulazi ime Crna Gora.

Sredinom HІ stoljeća knez Stefan Voji- slav je vodio borbu za oslobođenje od bizantske vlasti. U
odlučujućoj bici kod Bara 1042. godine knez Vojislav pobjeđuje bizant- sku vojsku i oslobađa se
bizantske vlasti.

Dalji uspon Duklja, odnosno Zeta doživ- ljava za vrijeme Mihaila koji je oko 1050. godine naslijedio
kneza Vojislava. Mihailo je vodio bitke za teritorijalno proširenje na Travuniju, Hum i Rašku.

Zeta je doživjela vrhunac moći u vrijeme vladavine kralja Bodina (1081. – 1101.). Po- slije njegove
smrti Zeta kao država naglo slabi usljed unutrašnjih sukoba među čla- novima kraljevske porodice.
Ove unutraš- nje borbe oko prijestolja iskoristila je Bizantija da iznutra oslabi zetsku državu i dovede
je ponovno pod svoju vlast.