ROMAN

Batılı tekniğe uygun ilk roman: Aşk-ı Memnu – Halit Ziya Uşaklıgil
Bilinç akışı tekniğini ve iç konuşmanın Araba Sevdası – Recaizâde Mahmut Ekrem
kullanıldığı ilk roman:
Cumhuriyet Dönemi’nde köy romancılığının ilk Yaban – Yakup Kadri Karaosmanoğlu
örneği:
İç monolog tarzı yazılmış ilk roman: Bir Düğün Gecesi
İki yazarın birlikte yazdığı ilk roman: Hayal ve Hakikat – A. Mitat Efendi ve F. Aliye Hanım
İlk çeviri roman: Telemak – Yusuf Kâmil Paşa
İlk çocuk çizgi roman: Kara Maske
İlk çocuk romanı: Bağrı Yanık Ömer – Mahmut Yesari
İlk edebî roman: İntibah – Namık Kemal
İlk kadın polisiye yazarı: Pembe Evin Esrarı – Fahriye Şükrü
İlk kadın romancı: Fatma Aliye – Muhâdarât
İlk korku romanı: Gulyabani – Hüseyin Rahmi Gürpınar
İlk köy romanı: Karabibik – Nabizâde Nazım
İlk macera romanları: Hüseyin Fellah ve Hasan Mellah – A. Mithat Efendi
İlk natüralist roman: Zehra – Nabizâde Nazım
İlk polisiye romanı: Esrar-ı Cinayât – Ahmet Mithat Efendi
İlk psikolojik roman denemesi: Zehra – Nabizâde Nazım
İlk psikolojik roman: Eylül – Mehmet Rauf
İlk realist roman: Araba Sevdası – Recaizâde Mahmut Ekrem
İlk tarihî roman denemesi: Yeniçeriler – Ahmet Mithat Efendi
İlk tarihî roman: Cezmi – Namık Kemal
İlk TDK Roman Ödülü: Suçumuz İnsan Olmak – Oktay Akbal
İlk yeraltı roman örneği: Ağır Roman – Metin Kaçan
İlk yerli çizgi roman karakteri: Köroğlu – Şahap Ayhan
İlk yerli roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat – Şemsettin Sami
Köleliği işleyen ilk roman: Sergüzeşt – Samipaşazâde Sezai
Kurtuluş Savaşı’nı doğrudan işleyen ilk roman: Ateşten Gömlek – Halide Edip Adıvar
Pastiş tekniğini bütüncül bir genişlikte ilk kez Latife Tekin
kullanan:

HİKÂYE
Batılı tekniğe uygun ilk hikâye:
İlk hikâye denemesi:
İlk hikâye kitabı:
Konuşma diliyle hikâye yazan ilk sanatçı:
Kölelik konusunu işleyen ilk hikâye:
Küçük Şeyler – Samipaşazade Sezai
Müsameretnâme – Emin Nihat
Letaif-i Rivayet – Ahmet Mithat Efendi
Ömer Seyfettin
Esaret – Ahmet Mithat Efendi

ŞİİR
Anadolu sahası ilk hamse sahibi: Hamdullah Hamdi
Anadolu sahası ilk tezkire örneği: Heşt Behişt – Sehi Bey
Anjambmanı kullanan ilk sanatçı: Tevfik Fikret
Aruzu Türkçeye uyarlayan ilk sanatçı: Tevfik Fikret
Başlık kullanılan ilk şiir: Arz-ı Muhabbet – İbrahim Şinasi
Bilinen ilk Türk şairi: Aprın Çor Tigin
Cumhuriyet dönemi bildiri yayımlayan ilk Yedi Meşaleciler
topluluk:

www.edebiyatveturkce.com
Divan edebiyatında bilinen ilk kadın sanatçı: Zeynep Hatun
Divan sahibi ilk Osmanlı padişahı: III. Murat
Edebî bildiri yayımlayan ilk topluluk: Fecriati
En çok şiir yazan Osmanlı padişahı: Muhibbî (Kanuni Sultan Süleyman)
İlk çocuk şiir kitabı: Çocuk Şiirleri – İ. Alaaddin Gövsa (1911)
İlk eğitsel çocuk şiirleri kitabı Şermin – Tevfik Fikret (1914)
İlk divan sahibi: Yunus Emre
İlk divan şairi: Hoca Dehhani
İlk hamse sahibi: Ali Şîr Nevâî
İlk kafiyesiz şiir: Validem – Abdülhak Hamit Tarhan
İlk kez mahlas kullanan Osmanlı padişahı: Avnî (Fatih Sultan Mehmet)
İlk kez mahlas kullanan divan şairi: Gülşehri (Bazı makalelerde Şeyhî olarak geçer.)
İlk köy şiiri: Köylü Kızların Şiiri – Muallim Naci
İlk mensur şiir: Mensur Şiirler – Halit Ziya Uşaklıgil
İlk metafizik şiir: Makber –Abdülhak Hamit Tarhan
İlk pastoral şiir: Sahra – Abdülhak Hamit Tarhan
İlk postmodern roman: Tutunamayanlar – Oğuz Atay
İlk şarkı yazarı: Nail-i Kadim
İlk şiir antolojisi: Harabat – Ziya Paşa
İlk şiir çevirisi: Tercüme-i Manzume – İbrahim Şinasi
İlk Türk tasavvuf şairi: Ahmet Yesevî
İlk tezkire örneği: Mecalisü’n Nefais – Ali Şîr Nevâî
Kadın sorunlarının işlendiği ilk roman: Henüz On Yedi Yaşında – Ahmet Mithat Efendi
Şiir yazan ilk Osmanlı padişahı: II. Murat
Şiirde ilk kez Türk adını kullanan şair: Mehmet Emin Yurdakul
Şiirde noktalamaları kullanan ilk sanatçı: Tevfik Fikret

TİYATRO
Aruzla yazılan ilk manzum tiyatro:
Cumhuriyet Döneminde heceyle yazılan ilk
eser:
Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro:
İlk çocuk tiyatrosu:
İlk epik tiyatro:
İlk Müslüman kadın oyuncu:
İlk Türk tiyatrosu:
İlk yerli tiyatro:
Sahnelenen ilk tiyatro:
Trajedi alanında eser veren ilk sanatçı:
Yabancı ülkede geçen ilk tiyatro:
Yazılan ama yayımlanmamış ilk tiyatro:
Eşber –Abdülhak Hamit Tarhan
Binnaz – Yusuf Ziya Ortaç
Nesteren –Abdülhak Hamit Tarhan
Çocuklara İlk Tiyatro Dersi ve Gülmeyen Çocuk – Kemal
Küçük
Keşanlı Ali Destanı – Haldun Taner
Afife Jale
Güllü Agop’un Osmanlı Tiyatrosu
Şair Evlenmesi –İbrahim Şinasi
Vatan yahut Silistre –Namık Kemal
Ali Haydar Bey
Finten – Abdülhak Hamit Tarhan
Hikâye-yi İbrahim Paşa ve İbrahim Gülşenî – Hayrullah
Efendi

GAZETE VE DERGİ
Batılı anlamda ilk eleştiri: Tahrib-i Harabat – Namık Kemal
En uzun ömürlü edebiyat dergisi: Varlık – Yaşar Nabi Nayır
İlk çocuk dergisi: Mümeyyiz – Sıdkı Efendi
İlk deneme yazarı: Nurullah Ataç

www.edebiyatveturkce.com
İlk dergi örneği: Mecmua-ı Fünun – Münif Paşa
İlk edebiyat dergisi: Hazine-i Evrak
İlk edebiyat eleştirisi: Lisan-ı Osmanînin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazatı
Şamildir – Namık Kemal
İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim
İlk makale örneği: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi – İbrahim Şinasi
İlk mizah dergisi: Diyojen – Teodor Kasap
İlk özel gazete: Tercüman-ı Ahval –İbrahim Şinasi ve Agah Efendi
İlk resmî gazete: Takvim-i Vakayi
İlk röportaj örneği: Rüya – Ziya Paşa
İlk yarı resmî gazete: Ceride-i Havadis
Nesnel eleştirinin nasıl yapılmasını söyleyen ilk Recaizâde Mahmut Ekrem
kişi:
Resimli ilk gazete: Ayine-i Vatan – Eğribozlu Mehmet Arif Bey
Yurt dışında çıkarılan ilk gazete: Hürriyet – Namık Kemal ve Ziya Paşa

SÖZLÜK
İlk atasözleri sözlüğü: Durub-ı Emsali Osmaniye – İbrahim Şinasi
İlk özdeyiş örnekleri: Lehçetü’l Hakayık – Ali Bey
İlk Türkçe sözlük: Kamus-i Türkî – Şemsettin Sami
Matbaada basılan ilk kitap: Van Kulu Lügati
Türkçe ilk dil bilgisi kitabı: Sarf-i Türkî – Süleyman Paşa
Yer adları bakımından zengin ilk sözlük: Lehçe-i Osmanî – Ahmet Vefik Paşa

DİĞER
“edebiyat” kelimesini ilk kez kullanan: İbrahim Şinasi
“günlük” terimini kullanan ilk sanatçı: Falih Rıfkı Atay
2014 yılınca UNESCO’nun anma programına Halide Edip Adıvar
dahil ettiği ilk Türk kadın yazar:
Batılımı anlamda ilk edebiyat tarihçisi: Fuat Köprülü
Bilinen ilk Türk destanı: Alper Tunga Destanı
Bilinen ilk Türk yazarı: Yollug Tigin
Çocuklar için yazılan ilk eser: Hayriye – Nâbî
Çocuklardan yola çıkarak yazılan ilk Nuşireven – Ahmed-i Dâî
nasihatname:
En uzun ve yaşayan destan: Manas Destanı
İlk edebî bilgiler kitabı: Talim-i Edebiyat – Recaizâde Mahmut Ekrem
İlk edebî mektup örneği: Şikâyetnâme – Fuzulî
İlk edebî tartışma: Namık Kemal ve Ziya Paşa arasında cereyan etmiştir.
İlk edebî ve felsefi çeviri: Muhaverat-ı Hikemîye – Münif Paşa
İlk edebiyat tarihçisi: Abdulhalim Memduh Efendi
İlk fabl örneği: Harnâme – Şeyhî
İlk günlük örneği: Seyahat Jurnali – Direktör Ali Bey
İlk hatıra kitabı: Babürnâme – Babür Şah
İlk İslamî destan: Satuk Buğra Han Destanı
İlk kez noktalama işaretlerini kullanan sanatçı: İbrahim Şinasi
İlk siyasetname örneği: Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
İlk sosyolog sanatçı: Ziya Gökalp
İlk söylev örneği: Orhun Yazıtları

www.edebiyatveturkce.com
İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi: Kamusu’l Alam – Şemsettin Sami
İlk Türk alfabesi: Göktürk alfabesi
İlk Türkçe mevlit: Vesiletü’n Necat – Süleyman Çelebi
İlk yazılı metinler: Orhun Yazıtları
Materyalizmi ele alan ilk sanatçı: Ahmet Mithat Efendi
Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan ilk ve tek Türk: Orhan Pamuk
Otobiyografisini İngilizce yazan ilk Türk yazar: Halide Edip Adıvar
Süslü nesrin ilk temsilcisi: Tazarrunâme – Sinan Paşa
Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin: Orhun Yazıtları
Türkçe yazılan ilk kitap: Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
Yazıya geçirilen ilk masallar: Billur Köşk Masalları

www.edebiyatveturkce.com