8

Edukasyon
Sa Pagpapakatao
Quarter 2 - Module 1
(Ang Pakikipagkapwa)
ESP Grade 8 First Edition
Alternative Delivery Mode
Quarter 2 – Module 1: ANG PAKIKIPAGKAPWA

First Edition 2020

Republic Act 8293, section 176 states that: No copyright shall subsist
in any work of the Government of the Philippines. However, prior approval of
the government agency or office wherein the work is created shall be
necessary for exploitation of such work for profit. Such agency or office may,
among other things, impose as a condition the payment of royalty.

Borrowed materials (i.e., songs, stories, poems, pictures, photos, brand

names, trademarks, etc.) included in this book are owned by their respective
copyright holders. Every effort has been exerted to locate and seek
permission to use these materials from their respective copyright owners. The
publisher and authors do not represent nor claim ownership over them.

Published by the Department of Education – Division of Gingoog City

Division Superintendent: Jesnar Dems S. Torres, PhD, CESO VI

Development Team of the Module

Author/s: Darlene D. Villegas
Reviewers: Rodrigande J. Miole,EPS-ESP
Sheri Love M. Aguiman, PhD.

Illustrator and Layout Artists) : Joemar Valdevilla

Management Team
Chairperson: Jesnar Dems S. Torres,Phd,CESO VI
Schools Division Superintendent

Co-Chairpersons: Conniebel C. Nistal, PhD.

Assistant Schools Division Superintendent

Pablito B. Altubar
Chief Curriculum Implementation Division

Members : Rodrigande J. Miole,EPS-ESP

Catalina P. Rubin,PSDS
Himaya B. Sinatao, LRMS Manager
Jay Michael A. Calipusan, PDO II
Mercy M. Caharian, Librarian II
Printed in the Philippines by
Department of Education – Division of Gingoog City
Office Address: Brgy. 23,National Highway,Gingoog City
Telefax: 088 328 0108/ 088328 0118
E-mail Address: gingoog.city@deped.gov.ph
TALAAN NG NILALAMAN

Paunang Salita .............................................................................................................................i

Mga Icon ng Modyul na Ito ..................................................................................................................... ii
Pangkalahatang Panuto ............................................................................................................... iii

ARALIN 1:
Kailangan Kita…Kailangan Mo Ako…Kapwa-Tao Tayo…
 Ang Tao Bilang Panlipunang Nilalang
 Ang Pakikipagkapwa at ang Golden Rule
Alamin ....................................................................................................................... 1
Subukin ...................................................................................................................... 2-3
Tuklasin ..................................................................................................................... 4-5
Suriin ......................................................................................................................... 6-9
Isaisip ......................................................................................................................... 10
Pagtatasa .................................................................................................................... 11-12
Susi ng Kasagutan sa Aralin 1 .................................................................................... 13
ARALIN 2:
 “Mag-Usap Tayo’: Ang Kahalagahan ng Diyalogo/Pagkakaisa,Komunikasyon at
Pagtutulungan/Pagbiuo At Pagsali Sa Samahan
 Pakikipagkapwa-Tao:Kalakasan at Kahinaan ng Pilipino
Alamin ....................................................................................................................... 14
Subukin ...................................................................................................................... 15
Balikan ....................................................................................................................... 15
Suriin ......................................................................................................................... 16-18
Pagyamanin .................................................................................................................19
Isaisip .......................................................................................................................... 20

Pagtatasa ...................................................................................................................... 21
Susi ng Kasagutan sa Aralin 2..................................................................................... 22

ARALIN 3

 Mga katangian ng makabuluhan at mabuting pakikipag-ugnayan sa kapwa

 Mga prinsipyo sa pagpapaunlad ng pakikipag-ugnayan sa kapwa
Alamin ......................................................................................................................... 23
Balikan ......................................................................................................................... 24
Tuklasin ....................................................................................................................... 24
Suriin .......................................................................................................................... 25-27
Isaisip ........................................................................................................................... 28
Pagtatasa ...................................................................................................................... 29
Susi ng Kasaguatn sa Aralin 3........................................................................................ 30

Buod .......................................................................................................................................... 31

Sanggunian ............................................................................................................................... 33
Paunang Salita

Ang modyul na Edukasyon sa Pagpapakatao ay inilimbag upang

matugunan ang hangarin ng mga mag-aaral ayon sa kanilang
pangangailangan tungo sa isang matagumpay na edukasyon. Ito ay lilinang
sa kakayahan upang mahasa ang galing ng bawat kabataan at ang mabuting
kaugalian na kailangang matutunan lalo na sa larangan ng Pakikipagkapwa.
Ang bawat aralin, babasahin, gawain at mga pagsasanay sa bawat
serye ay iniangkop ayon sa kakayahan at interes ng mga kabatan upang
matuto sa isang makabuluhan, magkaroon ng analitikal, kritikal at mapanuring
isip upang magiging handa sa pagharap ng mga hamon sa totoong buhay.
Para mabigyan ka ng pangkalahatang ideya hinggil sa kursong ito,
narito ang mga aralin sa pakikipagkapwa na tatalakayin sa kabuoan ng iyong
pag-aaral.

Narito ang mga aralin sa Modyul 1:

1. Kailangan kita…Kailangan mo ako…Kapwa –tao tayo…

2.Ang tao bilang Panlipunang Nilalang
3. Ang pakikipagkapwa at ang Golden Rule
4. “Mag-usap tayo”: Ang Kahalagahan ng Diyalogo
5. Ang Kahalagahan ng Pagkakaisa, Komunikasyon, at Pagtutulungan
6. Ang Kahalagahan ng Pagbubuo at Pagsali sa mga Samahan
7. Pakikipagkapwa-tao: Kalakasan at Kahinaan ng Pilipino
8. Mga Katangian ng Makabuluhan at Mabuting Pakikipag-ugnayan sa
Kapwa
9. Mga Prinsipyo sa Pagpapaunlad ng Pakikipag-ugnayan sa Kapwa

i
 Mga Icon ng Modyul na ito

Alamin Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga dapat mong

matutuhan sa modyul.

Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung ano na ang

kaalaman mo sa aralin ng modyul. Kung nakuha mo ang
Subukin
lahat ng tamang sagot (100%), maaari mong laktawan
ang bahaging ito ng modyul.

Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral upang matulungan

Balikan kang maiugnay ang kasalukuyang aralin sa naunang
leksyon.

Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay ipakikilala sa iyo sa

Tuklasin maraming paraan tulad ng isang kuwento, awitin, tula,
pambukas na suliranin, gawain o isang sitwasyon.

Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling pagtalakay sa

Suriin aralin. Layunin nitong matulungan kang maunawaan ang
bagong konsepto at mga kasanayan.

Binubuo ito ng mga gawaing para sa mapatnubay at

malayang pagsasanay upang mapagtibay ang iyong pang-
Pagyamanin unawa at mga kasanayan sa paksa. Maaari mong iwasto
ang mga sagot mo sa pagsasanay gamit ang susi sa
pagwawasto sa huling bahagi ng modyul.

Naglalaman ito ng mga katanungan o pupunan ang patlang

Isaisip ng pangungusap o talata upang maproseso kung anong
natutuhan mo mula sa aralin.

Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong sa iyo upang

Isagawa maisalin ang bagong kaalaman o kasanayan sa tunay na
sitwasyon o realidad ng buhay.

Ito ay gawain na naglalayong matasa o masukat ang antas

Pagtatasa
ng pagkatuto sa pagkamit ng natutuhang kompetensi.

Susi sa Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat ng mga

Pagwasto
gawain sa modyul.

ii
 PANGKALAHATANG PANUTO

Ngayong hawak mo na ang Modyul na ito, gawin ang mga sumusunod:

1. Basahin at sundin ang panuto sa bawat paksa.
2. Itala ang mga kaukulang punto na nangangailangan ng masusing
kasagutan.
3. Gawin ang mga Gawain sa Modyul nang may pag-unawa
4. Sagutin ang lahat ng mga katanungan sa bawat gawain.

Para sa Guro
1. Ilahad at ipaunawa sa mag-aaral ang bawat paksa sa Modyul. Ipagawa
sa mga mag-aaral ang mga Gawain nang may tiwala sa sarili.
2. Bigyan ng tuntunin ang mga mag-aaral na sagutin ang mga Gawain sa
alamin upang suriin ang kanilang kaalaman sa paksang tatalakayin.
3. Ipagawa ang gawaing Tuklasin para sa masusing pag-unawa ng mga
mag-aaral sa kahalagahan ng pag-aaral sa paksa.
4. Ipabasa sa mga mag-aaral ang Suriin, hayaan silang tuklasin ng may
pag-unawa ang mag paksang tatalakayin sa modyul.
5. Ipasagot ang Pagyamanin.Suriing mabuti kung lubos na nauunawaan
ng mga mag-aaral ang paksang tinalakay, Palalimin ang kanilang
pagunawa sa pamamagitan ng mga pagsagot sa mga katanungang
nasa Isaisip.
6. Ipagawa ang gawaing Isagawa bilang bahagi ng pagsasakatuparan at
aplikasyon sa pangkalahatang pagkatuto mula sa mga paksang
natutunan sa modyul na magagamit sa pang-araw-araw na Gawain.

iii
ARALIN
Kailangan Kita…Kailangan Mo Ako…Kapwa-

1 Tao Tayo
Ang Tao Bilang Panlipunang Nilalang
Ang Pakikipagkapwa at ang Golden Rule

Alamin

Sa modyul na ito, inaasahang malilinang sa iyo ang sumusunod na

kaalaman, kakayahan, at pag-unawa:
a. Natutukoy ang mga taong itinuturing na kapwa at ang kahalagahan
ng pakikipagkapwa;
b. Nasusuri ang mga impluwensya ng kapwa sa aspektong intelektwal,
panlipunan, pangkabuhayan, at politikal;
c. Naipaliliwanag ang Batayang Konsepto ng aralin; at
d. Naisasagawa ang isang gawaing tutugon sa pangangailangan ng
mga mag-aaral o kabataan sa paaralan o pamayanan sa aspektong
intelektwal, panlipunan, pangkabuhayan, at politikal.
Narito ang mga krayterya ng pagtataya ng awtput mo sa titik d:
1. Malinaw at makatotohanan ang pagkakagawa ng plano (action
plan);
2. Naisagawa ang gawain ayon sa plano;
3. May mga patunay ng pagsasagawa; at
4. May kalakip na pagninilay tungkol sa iyong karanasan at epekto ng
gawain sa iyong pagkatao at pakikipagkap

Subukin
Upang magkaroon ng hamon sa sarili ay subukin mo muna ang iyong
sarili. Ang paunang pagtataya sa modyul na ito ay mayroong dalawang
bahagi: ang unang bahagi ay susukat ng dati mong kaalaman sa
konseptong pag-aaralan at ang ikalawang bahagi ay susukat ng iyong
kasalukuyang kakayahan sa pakikipagkapwa.

1
 Mahalaga ring maunawaan mo na kung anuman ang maging resulta
ng paunang pagtatayang ito, hindi ito magiging bahagi ng pagbibigay sa iyo
ng marka, kundi isang mahalagang pagbabatayan ng iyong pag-unlad.
Unang Bahagi: Paunang Pagtataya ng Kaalaman sa mga Konsepto ng
Pakikipagkapwa

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat tanong. Bilugan ang letra ng
pinakatamang sagot.
1. Alin sa mga pahayag ang isa sa mga indikasyon na ang tao ay likas na
panlipunang nilalang?
a. Ang tao ay may kakayahang tugunan ang kaniyang sariling
pangangailangan
b. Ang tao ay may inklinasyon na maging mapag-isa.
c. Ang tao ay may kakayahang lumikha ng masasaya at makabuluhang
alaala.
d. Ang tao ay may kakayahang maipahayag ang kaniyang
pangangailangan.
2. Ang marapat na pakikitungo sa kapwa ay _ _
a. nakabatay sa estado ng tao sa lipunan.
b. nakasalalay sa kalagayang pang-ekonomiya.
c. pagtrato sa kaniya nang may paggalang at dignidad.
d. pagkakaroon ng inklinasyon na maging mapag-isa.
3. Maipakikita ang makabuluhang pakikipagkapwa sa pamamagitan ng
sumusunod maliban sa _ .
a. kakayahan ng taong umunawa
b. pagmamalasakit sa kapakanan ng may kapansanan
c. espesyal na pagkagiliw sa nakaaangat sa lipunan
d. pagtulong at pakikiramay sa kapwa
4. Ang pagkakaroon ng iba‟t ibang samahan sa lipunan ay inaasahang
magtataguyod ng _ bilang paglilingkod sa kapwa at sa kabutihang
panlahat.
a. hanapbuhay b. libangan c. pagtutulungan d. kultura
5. Aling aspeto ng pagkatao ang higit na napauunlad sa pamamagitan ng
paghahanapbuhay?
a. Panlipunan b. Pangkabuhayan c. Politikal d. Intelektwal
6. Nalilinang ng tao ang kaniyang _ _ sa pamamagitan ng kaniyang
pakikiisa at pakikibahagi sa mga samahan.
a. kusa at pananagutan
b. sipag at tiyaga

2
 c. talino at kakayahan
d. tungkulin at karapatan

7. Nagiging kahinaan ng mga Pilipino ang pakikipagkapwa dahil sa

.
a. kakayahan nilang umunawa sa damdamin ng iba
b. kakayahan nilang makiramdam
c. kanilang pagtanaw ng utang na loob
d. kanilang pagiging emosyonal sa pakikisangkot
8. Ano ang nakahahadlang sa makabuluhang pakikipag-ugnayan sa kapwa?
a. Kakayahan ng taong makibahagi sa mga gawaing panlipunan
b. Kakayahang tugunan ang pangangailangan ng kapwa
c. Pagkilala sa sarili na mas matalino siya kaysa ibang tao
d. Pagkikitungo sa iba sa paraang gusto mo ring pakitunguhan ka
9. Ang sumusunod na pahayag ay totoo tungkol sa diyalogo, maliban sa:
a. Naipakikita ang kakayahang makipag-diyalogo sa pamamagitan ng
wika.
b. Umiiral ang diyalogo sa sariling pagsasaliksik ng kasanayan.
c. Nagkakaroon ng pagkakataon ang taong makipag-ugnayan sa
kapwa.
d. Naipahahayag ng tao sa kaniyang kapwa ang tunay na pagkalinga.
10. Alin sa sumusunod na pahayag ang nagpapakita ng mabuting
pakikipagugnayan sa kapwa?
a. “Bakit ba nahuli ka na naman?”
b. “Pilit kong inuunawa kung bakit ka nahuli, pero sana umalis ka ng
bahay nang mas maaga.”
c. “Sana sa susunod hindi ka na huli sa usapan natin.”
d. “Tatlumpung minuto na akong naghihintay sa iyo

3
 TUKLASIN
GAWAIN 1
Panuto: Hanapin at tukuyin ang sampung tao na maituturing mong kapwa
gamit ang puzzle. Maaaring ang mga titik ng salita ay pahalang, patayo,
pabalik, o padayagonal. Isulat ang sagot sa kuwaderno.

G X R E R S H J K L Q O
F G N A G I B I A K D E
J M R K U C Y U O A P R
L S G R R H A I R A P R
U D H D O K T O R W W Y
O I J D P M A M I A C F
D T P Y N T T U J Y P U
X A K A E S A L K A K I
R P N H J H V D F S R E
M A L I K R X F H R R A
Y K R O L E B D S B L Y

Doktor Kaibigan Kaklase Kapatid Nanay

Kaaway Tatay Guro Pari

Google.com/search?q=images

4
Gawain 2: Ipinakikilala ko sina …

1. Matapos gawin ito, punan ang tsart ayon sa sumusunod:

Pangalan Isulat ang pangalan ng kapwa ayon sa
kaniyang bilang sa Worksheet 1

Siya ay aking Isulat ang kaniyang kaugnayan sa iyo.

Natulungan ko siya sa Itala ang mga bagay na nagawa o

naitulong mo sa kaniya

Tinulungan niya ako sa Itala ang mga bagay na nagawa o

naitulong niya sa iyo.

Narito ang halimbawa

Ipinakikilala ko sina:

Pangalan Siya ay aking Natulungan ko siya sa: Tinulungan niya

ako sa
1. Nanay Lolit Nanay Gawaing bahay Pagiging masinop
at matipid
. 2.Tatay Darwin Tatay Panghahalaman Paggawa ng
proyekto sa TLE
3. Kuya Kim Kuya Pag-aayos n g Pagkokompyuter
Bisekleta ng proyekto
4.Benjie Kaibigan/kaklase Pagsasanay sa pag- Pagkakaroon ng
Await tiwala sa sarili
5.Grace Pinsan/kaklse Science Pangangampanya
sa SSG
6.Mr.Peter Kakilala sa Bangko Kaniyang Hanapbuhay Pagbubukas ng
savings account
7.Ms. liberty Guro Pagbuhat ng gamit Pagkatuto ng Math
Niya
8.Edward Kaibigan/Pinsan Pagpunta sa Mall Paglalaro ng
Chess
9.Dr. Santyos Doktor Kanyang hanapbuhay Pagpapagaling
mula sa sakit
10.Mang Andy Kakilalal/janitor Paglilinis ng paaralan Paghahanap ng
gamit ko

5
2. Dito, ikaw naman ang sasagot!

Ipinakikilala ko sina:

Pangalan Siya ay aking Natulungan ko siya Tinulungan niya

sa ako sa
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Pagkatapos maibahagi sa itaas kung sino ang iyong mga kapwa,

sagutan naman ang mga sumusunod na mga tanong tungkol sa mga
bahaging ginagampanan ng iyong kapwa:
a. Sinu-sino ang itinuturing mong kapwa? Gaano sila kahalaga at ano ang
bahaging ginagampanan nila sa iyong buhay?

SURIIN
Basahin natin:
“Kaya kong mabuhay nang nag-iisa!”, ang pahayag ng isang mag-aaral
na nagsasabing sanay siya na mag-isa dahil katwiran niyang may mga
pagkakataon na nakakaya niyang mabuhay na nag-iisa
at naiiwang mag-isa sa bahay dahil marunong na man
siya sa mga gawaing-bahay. Ipinaliwanag at ipinaunawa
ng kaniyang mga kaklase sa anumang pagkakataon ay
google.com/search?q-images
kailangan pa rin niya ang ibang tao at
naiimpluwensyahan pa rin siya ng iba kahit nag-iisa siya. Katwiran nila,
nagbabasa siya ng aklat, nakikipag chat siya gamit ang cellphone at
computer, nanood siya ng palabas sa telebisyon, bumibili daw siya sa

6
tindahan at palengke at mayroon siyang damit at iba pang gamit na isinusuot
na gawa ng ibang tao. Kaya, tunay na hindi siya nag-iisa.
Para sa iyo, ano kaya ang mararamdaman mo kung sa loob ng 48
oras, ikaw ay mag-isang sa napakatahimik at nakakulong sa silid na madilim.
Sa isang dokumentaryo na ipinalabas ng British Broadcasting
Corporation (BBC) noong Enero, 2008 (http://documentarystorm.com/total-
isolation/) na pinamagatang “Total Isolation”, naglalarawan at nagpapakita ng
naging kinahantungan at kalagayan ng mga taong 48 oran na nag-iisang
nakakulong at wala ni konting sinag ng liwanag.
Sa isang eksperimento, tatlo sa anim na nagboluntaryo ang iniwan sa
madilim na silid na hindi pinapasok ng anumang ingay, samantalang ang tatlo
pang iba ay binigyan ng madilim na „goggles‟ at pantakip sa tainga na ang
kanilang tanging naririnig ay „white noise‟.
Ngunit bago sinimulan ang nasabing eksperimento, sila ay binigyan
muna ng paunang pagsusulit sa sumusunod na aspekto: information
processing visual memory, verbal fluency at suggestibility. Makalipas ng 2
gabi at 2 araw, tatlo sa sa anim na boluntaryo ay nakaranas ng guni-guni o
hallucinations; ang isa naman ay may paniwalang basa ang kanilang higaan
samantala dalawa sa kanila ang maayos na napagtagumpayan ang
sitwasyon.
Upang malaman kung may epekto, sila ay binigyan muli ng pagsusulit
sa mga naunang nabanggit na aspekto. Batay sa resulta, humina at bumaba
ang kakayahan nila sa pagkumpleto ng payak at simpleng mga gawain. Ang
isa sa kanila ay bumaba ang memorya habang ang lahat sa kanila ay
nagkaroon ng problema sa pagtatantya ng oras at pag-iisip ng mga salita, lalo
na ng mga salitang nagsisimula sa titik “F” samantala, tumaas naman ang
suggestibility ng apat na lalaking nagboluntaryo. Sa pahayag ng isang
nagboluntaryo, talagang mahirap gumana ang isip kung walang liwanag at
naramdaman niyang blangko at hindi gumana ang kaniyang isip (Total
Isolation, 2008).
Ano kaya ang ibig ipakita ng eksperimento? Tama ka! Kinakailangan
ng ating utak ang regular na istimulasyon. Ito ay makakamit lamang kung ang
isang tao ay magkakaroon ng ugnayan sa ibang tao at sa kaniyang
kapaligiran. Sa kabilang dako, may negatibo at masamang epekto sa
pagkatao ang pangmatagalang pagkakait ng pagkakataon sa isang tao na
7
makipag-ugnayan. Kaya mahirap sa tao na mabuhay nang normal kung
ipagkakait sa kanya ang kanyang kakayahang niyang makipag-ugnayan. Ang
resulta ng eksperimento ay isa lamang sa maraming pagpapatunay na ang
tao ay isang panlipunang nilalang.

Hindi ba, likas sa tao na bigunag-tugon ang mga

May Mga
pangangailangang makapagbibigay sa kaniya ng Pangangailangan Ka
kasiyahan? Halimbawa, kumakain ka ng karne ng hayop at Na Maaari Lamang Na
iba pang produkto nito; ginagamit mo ang halaman, puno, at Matugunan Sa
Pamamagitan Ng
bunga nito; sumasakay ka sa iba‟t ibang uri ng
Pakikipag-Ugnayan Mo
transportasyon upang marating mo ang iyong destinasyon. Sa Iyong Kapwa.

Ang tao ay may mga pangangailangan na matugunan

sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan sa kanyang kapwa.
Nararapat na may lakip na pagmamahal at paggalang ang ating
pakikipag-ugnayan sa ating kapwa (Agapay, 1991). Ito ay sa pag-asang
matutugunan mo ang iyong sariling pangangailangan sa abot ng iyong
makakaya. Sa pamamagitan nito, maunawaan at makikilala mo na ikaw rin ay
may pananagutang magbahagi ng iyong kaalaman at kakayahan sa iyong
kapwa na gagawin mo nang may pananagutan, kalayaan, at pagmamahal.

ANG TAO BILANG PANLIPUNANG NILALANG

Isa sa likas na katangian na ikinaiba ng tao sa ibang nilalang ay ang
kakayahan ng nito na mamuhay sa lipunan at maging bahagi nito. Ang tao ay
nilikha ang ayon sa larawan at wangis ng Diyos; siya ay binigyan ng
kapamahalaan sa ibang nilalang; at binigyan ng taong makakasama at
makakatulong sa kanya. Ipinagkaloob ng Diyos sa tao ay mamuhay nang
may kasama at maging panlipunang nilalang o social being at hindi
Ang mamuhay nang nag-iisa o solitary being.
Kung kaya ang panlipunang aspekto ng pagkatao at
ang kakayahan ng tao na makipag-ugnayan sa kaniyang kapwa
ay likas sa kaniyang pagkatao o social nature of human beings
(Pontifical Council for Justice and Peace, 2004).
https://www.google.com/se

8
 ar
ch?q=images+pakikipagkapwa

9
 Ang Pakikipagkapwa at ang Golden Rule

Makakamtan ng tao ang kaniyang kaganapan sa

pamamagitan
ng mabuti at makabuluhang pakikipagkapwa. Sa buong Ang makabuluhang
mundo, pakikipagkapwa ay
kinikilala ang “golden rule” o ang kahalagahan ng mabuting pagtugon sa
pangangailangan ng
pakikitungo sa kapwa. Naniniwala ang maraming relihiyon
iba nang
sa buong mundo sa kahalagahan ng mabuting pagtrato at
maypaggalang at
pakikitungo sa kapwa – “Huwag mong gawin sa kapwa mo pagmamahal.
ang ayaw mong gawin sa iyo”; “Mahalin mo ang kapwa mo
gaya ng pagmamahal mo sa iyong sarili”; Makitungo sa
kapwa sa paraang gusto mo ring pakitunguhan ka.” Ipinapakita rin sa Parabula ng
Mabuting Samaritano o Good Samaritan kung sino ang ating kapwa at kung paano
tayo dapat makitungo sa ating kapwa: ang pagtugon sa pangangailangan ng iba
nang may paggalang at pagmamahal ay makabuluhang pakikipagkapwa.

Ang mga birtud ng katarungan (justice) at pagmamahal Ang

(charity) ay kailangan sa pagpapatatag ng pakikipagkapwa. Pakikipagkapwa
Unang dapat kailangang matugunan ay ang pagbigay ng Ay Napatatag Ng
nararapatsa kapwa. Upang maibigay ang nararapat ay kailangan
Mga Birtud Ng
Katarungan At
ang katarungan, na walang iba kundi ang paggalang sa kaniyang
Pagmamahal
dignidad. Ngunit mayroong mga bagay na higit pa sa itinatakda
ng karapatan at katarungan ang maaari nating ibigay, ito ay ang mga bagay na ayon
sa ating pagmamalasakit at pagmamahal sa kapwa (Dy, 2012).
Narito ang ilang mga halimbawa.
May katumbas na halaga ang bawat bagay na materyal,
kaya‟t makatarungan lang na ating babayaran ng katumbas na
halaga kung aariin natin ang isang bagay na ito. Subalit, ang
ibinibigay mong bagaynang walang hinihinging kapalit tulad ng
regalo ay pagpapakita ng pagmamahal o pagmamalasakit.
Kahit may tagalinis ang inyong barangay, hindi ninyo
iniaasa sa kanya ang responsibilidad na ito, ikaw at iyong mga
kaibigan ay nagkusang maglinis dahil nais mong mapanatili ang
kalinisan sa inyong lugar at makaiwas sa dengue - ang iyong paglilingkod ay
nagpapakita ng pagmamahal.

10
 May isa kang kaklase na nahihirapan sa Math kaya
ikinuhasiya ng kaniyang magulang ng tutor. Binabayaran ang
tutor nang ayon sa haba ng oras ng kaniyang pagtuturo
pagakatapos itong magturo at ito ay makatarungan dahil
hanapbuhay niya ito bilang tutor. Subalit kaya mong turuan
ang iyong kaklase sa pag-unawa sa asignatura nag walang Google.com/image of pakikipagkapwa

anumang kapalit na material na bagay, halaga man o pabor, ang ginagawa mo ay

isang paglilingkod sa kapwa, isang pagpapakita ng pagmamalasakit at
pagmamahal.
Sa mga nagdaang bagyo at kalamidad, marami ang naapektuhan nito,
nagpakita ka ba ng pagmamalasakit at pagmamahal? Boluntaryo ka bang
naglingkod o nagbigay ka ba ng donasyon sa mga nangailangan ng tulong? Sa
paglalahat, kung nakahanda kang ibahagi ang sarili sa iba at ang pagkikipag-
ugnayan mo sa iba ay nag-uudyok sa iyo upang ikaw ay maglingkod sa kapwa nang
walang hinihintay na kapalit, ito ay pagpapakita ng pagmamalasakit at pagmamahal.
Ang mga mabubuting ginagawa mo sa iyong kapwa ay may katumbas na mabuti.
Laging tandaan na, dahil tayo ay magkakaugnay, naapektuhan ng mga ginagawa
natin ang mga tao sa ating paligid; gayundin naman, tayo ay naaapektuhan nila.
Kaya bilang paggalang at pagmamahal sa kapwa, bago magsalita o kumilos, at
magpasiya mahalagang itanong mo sa iyong sarili: Ano ang mararamdaman ko kung
ako ang nasa lugar niya?

Kung ang pakikipag-ugnayan mo sa iba ay nag-uudyok sa iyo upang ikaw ay

maglingkod sa kapwa nang walang hinihintay na kapalit at nahahanda kang
ibahagi ang sarili sa iba, ito ay pagpapakita ng pagmamalasakit at
pagmamahal.

ISAISIP

GAWAIN 3. Pag-iisipan ang puntong ito (REFLECTION):

Sagutan ang mga tanong gamit ang VISUAL INTELLIGENCE at bigyan ng

limang minuto sa pag-iisip ng paliwanag.

 Kaya mo bang mabuhay ng walang kapwa? Sang-ayon ka ba sa pahayag na

“NO MAN IS AN ISLAND?” Sa pandemia ngayon na ang taong mahawaan

11
 ng virus na Covid 19 ay ma isolate ng 14 days, paano kaya nila
mapaninindigan ang kasabihang ito? Ipaliwanag.
 Nagpakita ka ba ng pagmamalasakit at pagmamahal? Sa paanong paraan?
 Nagbigay ka ba ng donasyon o nagpakita ng kagustuhan maglingkod sa
mga nangailangan ng tulong lalo na sa Frontliners o sa mismong nagkasakit
dahil sa COVID 19? Anong pakikipagkapwa ang mapapatunayan mo sa
sitwasyong ito?
 Sa anong paraan nakakaimpluwensiya ang kapwa tao sa aspektong
Intelektwal, Panlipunan, Pangkabuhayan at Politikal? Ipaliwanag.

PAGTATASA

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat tanong. Bilugan ang titik ng
pinakatamang sagot.
1. Ang marapat na pakikitungo sa kapwa ay _ _
a. nakabatay sa estado ng tao sa lipunan.
b. nakasalalay sa kalagayang pang-ekonomiya.
c. pagtrato sa kaniya nang may paggalang at dignidad.
d. pagkakaroon ng inklinasyon na maging mapag-isa
2. Alin sa mga pahayag ang isa sa mga indikasyon na ang tao ay likas na
panlipunang nilalang?
a. Ang tao ay may kakayahang tugunan ang kaniyang sariling
pangangailangan
b. Ang tao ay may inklinasyon na maging mapag-isa.
c. Ang tao ay may kakayahang lumikha ng masasaya at makabuluhang
alaala.
d. Ang tao ay may kakayahang maipahayag ang kaniyang
pangangailangan
3. Ang pagkakaroon ng iba‟t ibang samahan sa lipunan ay inaasahang
magtataguyod ng _ bilang paglilingkod sa kapwa at sa kabutihang
panlahat.
a. hanapbuhay b. libangan c. pagtutulungan d. kultura
4. Maipakikita ang makabuluhang pakikipagkapwa sa pamamagitan ng
sumusunod maliban sa _ .
a. kakayahan ng taong umunawa
b. pagmamalasakit sa kapakanan ng may kapansanan
c. espesyal na pagkagiliw sa nakaaangat sa lipunan
d. pagtulong at pakikiramay sa kapwa

12
5. Nalilinang ng tao ang kaniyang _ _ sa pamamagitan ng kaniyang
pakikiisa at pakikibahagi sa mga samahan.
a. kusa at pananagutan
b. sipag at tiyaga
c. talino at kakayahan
d. tungkulin at karapatan
6. Aling aspeto ng pagkatao ang higit na napauunlad sa pamamagitan ng
paghahanapbuhay?
a. Panlipunan b. Pangkabuhayan c. Politikal d. Intelektwal
7. Nagiging kahinaan ng mga Pilipino ang pakikipagkapwa dahil sa
.
a. kakayahan nilang umunawa sa damdamin ng iba
b. kakayahan nilang makiramdam
c. kanilang pagtanaw ng utang na loob
d. kanilang pagiging emosyonal sa pakikisangkot
8. Ano ang nakahahadlang sa makabuluhang pakikipag-ugnayan sa kapwa?
a. Kakayahan ng taong makibahagi sa mga gawaing panlipunan
b. Kakayahang tugunan ang pangangailangan ng kapwa
c. Pagkilala sa sarili na mas matalino siya kaysa ibang tao
d. Pagkikitungo sa iba sa paraang gusto mo ring pakitunguhan ka
9. Ang sumusunod na pahayag ay totoo tungkol sa diyalogo, maliban sa:
a. Naipakikita ang kakayahang makipag-diyalogo sa pamamagitan ng
wika.
b. Umiiral ang diyalogo sa sariling pagsasaliksik ng kasanayan.
c. Nagkakaroon ng pagkakataon ang taong makipag-ugnayan sa
kapwa.
d. Naipahahayag ng tao sa kaniyang kapwa ang tunay na pagkalinga.
10. Alin sa sumusunod na pahayag ang nagpapakita ng mabuting
pakikipagugnayan sa kapwa?
a. “Bakit ba nahuli ka na naman?”
b. “Pilit kong inuunawa kung bakit ka nahuli, pero sana umalis ka ng
bahay nang mas maaga.”
c. “Sana sa susunod hindi ka na huli sa usapan natin.”
d. “Tatlumpung minuto na akong naghihintay sa iyo.”

13
 Susi ng Kasagutan sa mga Gawain (ARALIN 1)
Subukin:
1. A 6. A
2. C 7. A
3. C 8. C
4. C 9. B
5. B 10. C

Gawain 1. Puzzle
G X R E R S H J K L Q O
F G N A G I B I A K D E
J M R K U C Y U O A P R
L S G R R H A I R A P R
U D H D O K T O R W W Y
O I J D P M A M I A C F
D T P Y N T T U J Y P U
X A K A E S A L K A K I
R P N H J H V D F S R E
M A L I K R X F H R R A
Y K R O L E B D S B L Y

Gawain 2. Malayang kasagutan ng mga mag-aaral.

Gawain 3. Malayang kasagutan ng mga mag-aaral.

14
 “Mag-usap tayo”: Ang kahalagahan
ARALIN 2 ng
• Dialogo
• Pagkakaisa, komunikasyon at
• Pagbuo at pagsali sa mga kasamahan
pagtutulungan
• Pakikipagkapwa-TAO: kalakasan at
kahinaan ng Pilipino

ALAMIN

 Naisasagawa ang isang gawain

tutugon sa pangangailangan ng
KASANAYANG mga mag-aaral o kabataan sa
PAMPAGKATUTO paaralan o pamayanan sa
aspektong intelektwal,
panlipunan, pangkabuhayan at
politikal.

Subukin
Panuto: Pag-isipan kung ang pahayag ay tama o mali. Isulat ang titik A kung
ang pahayag ay tama, at titk B naman kung ito ay mali.

1. Ang diyalogo ay umiiral sa isang ugnayang interpersonal sa

pagitan ng dalawa o higit pang tao.

2. Sa pamamagitan ng diyalogo, nagkakaroon ang tao ng

pagkakataon na makapagbahagi sa kaniyang kapwa ng mga bagay na
kaniyang kailangan (hal. materyal na bagay, kaalaman, kasanayan at pati na
ng kaniyang sarili).

3 Ayon kay Licuanan (1992), ang pakikipagkapwa-tao ay isa sa

mga kalakasan ng mga Pilipino.

4. kasapi ng isang pamilya at lipunan na kung saan inaasahan

siyang makikibahagi sa pagtatakda ng mga layunin nito at sa pagkamit ng
kabutihang panlahat;

5. Ang labis na personalismo (extreme personalism) o labis at di

makatwirang pakikisama ay maaaring magdulot ng katiwalian at kabulukan
(graft and corruption) sa lipunan.

15
 Balikan
Sa nakaraang aralin 1, natutunghayan natin ang mga taong itinutiring
nating kapwa. Nararapat na may lakip na paggalang at pagmamahal ang
pakikipagugnayan natin sa ating kapwa (Agapay, 1991). Inaasahan na
matutugunan mo ang iyong sariling pangangailangan sa abot ng iyong
makakaya. Maunawaan mo at kilalanin na ikaw rin ay may pananagutang
magbahagi ng iyong kaalaman at kakayahan sa iyong kapwa na gagawin mo
nang may kalayaan, pananagutan, at pagmamahal.

Suriin

“Mag-usap tayo”: Ang Kahalagahan ng Diyalogo

Ano kaya ang iyong mararamdaman kung hindi mo maipahayag ang

iyong mga ninanais at nararamdaman? Ano kaya ang iyong mararamdaman
kung hindi mo matugunan ang iyong mga pangangailangan dahil sa kawalan
ng pakikipag-ugnayan sa kapwa?
Ang kakayahan ng tao sa komunikasyon at o
diyalogo (dialogue) ay isang mahalagang patunay na
ang tao ay panlipunangnilalang upang maipahayag ang
kaniyang ninanais, nararamdaman at pangangailangan.
Sa nabanggit sa Modyul 3, ang diyalogo ay umiiral sa
isang ugnayang interpersonal sa pagitan ngdalawa o https://www.google.com/search?
q=communication+images
higit pang tao: may makikinig at may magsasalita. Dahil sa kondisyong ito,
naipapakita ng tao sa pamamagitan ng wika, na maaaring pasalita (pasulat
at pasalita) at di-pasalita (kilos, senyas, gawi, atbp.). Ang nagpapatunay at
nagpapakita na ang tao ay isang panlipunang nilalang ay ang pag-iral ng wika
na ginagamit sa diyalogo. Sa pamamagitan ng diyalogo, ang tao ay
nagkakaroon ng pagkakataon na makapagbahagi sa kaniyang kapwa ang
mga bagay na kaniyang kailangan (hal. materyal na bagay, kaalaman,
kasanayan at pati na ng kaniyang sarili). Kaya makakamit ng tao ang
kaniyang kaganapan kung ang kakayahan niya na makipag-diyalogo ay
malilinang niya na may kalakip na pagmamahal, (Bondal, 2002).

16
 Ang Kahalagahan ng Pagkakaisa, Komunikasyon, at Pagtutulungan

Nagkaroon ka na ba ng karanasan na may kasamang hindi mo

makasundo? Maaaring dahil siya ay mayabang o makasarili, na iniisip niya na
siya ay mas magaling, mas matalino o mas mataas siya kaysa sa iyo? Paano
mo siya pakikisamahan? May mga pagkakataon na humahantong ang
ugnayan o samahan sa di pagkakasundo kahit likas sa tao ang makipag-
ugnayan sa iba. Kaya sinisikap at tinutulongan ng lipunan sa pamamagitan ng
iba't ibang samahan o organisasyon nito ay makamtan ang kabutihang
panlahat dahil sa pagtataguyod ng ugnayang may pagkakaisa (solidarity),
diyalogo o komunikasyon, at kooperasyon o pagtutulungan.
Ang nagiging dahilan ng pagkakaisa upang makamit ang kabutihang
panlahat ay ang pagmamalasakit para sa ikabubuti ng
sarili at ng kapwa. Kung magkaroon ng hidwaan at di
pagkakasundo, nilalayon
ng pangkat na matulungan ang mga kasangkot upang
mapanumbalik ang maayos na samahan. Halimbawa sa
klase, kung mayroon kang nakasamaan ng loob na
kasama mo sa pangkat hindi nagkakaroon ng maayos
na output ang inyong pangkat dahil sa sitwasyon. Ang google.com/search?=images
ibang miyembro ng pangkat ay makatutulong upang
kayo ay magkaunawaan at magkaayos, dahil alam nila na maaapektuhan ang
inyong gawain dahil sa hindi ninyo pagkakasundo. Kung isasaalang-alang
ang pagpapahalaga sa kabutihang panlahat para sa pagkakaisa at
kapayapaan, maaaring isakripisyo ang pansariling damdamin o
pangangailangan. Inaasahang makapagtataguyod ng ugnayang may
pagkakaisa (solidarity), komunikasyon o diyalogo, at kooperasyon o
pagtutulungan Ang iba‟t ibang samahan o organisasyon sa lipunan, bilang
paglilingkod sa kapwa at sa pagsasaalang-alang ng kabutihang panlahat.
Ang iba‟t ibang samahan or organisasyon sa lipunan ay inaasahang
makapagpataguyod ng ugnayang may pagkakaisa (solidarity), komunikasyon
o diyalogo at pagtutulungan o kooperasyon, bilang paglilingkod sa kapwa at
sa pagsasaalang-alang ng kabutihang panlahat.

17
 Ang Kahalagahan ng Pagbubuo at Pagsali sa mga Samahan

Ang tao ay may iba‟t ibang paraan upang maipapahayag niya ang
panlipunang aspekto ng kaniyang pagkatao. Sa pagkakaisa at pagkakasundo
ng iba‟t ibang yunit ng lipunan nakasalalay ang kabutihang panlahat, kung
saan ay kayang pamahalaan at pag-ingatan ng bawat yunit ang sariling
pagkakakilanlan at kasarinlan nito. Halimbawa ng mga yunit ay ang pamilya,
samahan ng mga relihiyoso at laiko na dagling tumutugon sa
pangangailangan ng tao, samantalang tumutugon naman ang ibang publikong
at pribadong samahan sa pamamagitan ng bolunterismo katulad ng mga
pribadong organisasyon (NGOs) at Red Cross.
Kinakailangan ang pagtataguyod ng mga boluntaryong institusyon at
samahan sa loob at labas ng bansa upang mas maraming tao ang makiisa at
makibahagi sa mga gawaing panlipunan na tutugon sa pagkamit ng mga
layuning pangkabuhayan at panlipunan, panglibangan at pangkultural,
pampalakasan isports, pangpolitikal at panghanapbuhay (halimbawa,
Partylists at samahan ng mga Overseas Filipino Workers)
Natutugunan ang ibang mahahalagang pangangailangan ng tao sa
pamamagitan ng mga ganitong samahan, na hindi niya makakamit kung siya
ay nagiisa. Dahil sa pakikiisa at pakikibahagi ng tao sa mga ganitong
samahan, nalilinang ang kaniyang pagkatao, lalo na ang pagkakaroon niya ng
kusa at pananagutan. Nakatutulong din ito sa pagtataguyod ng kaniyang mga
karapatan.
Kaya, bilang panlipunang nilalang, ang tao ay –
1. kasapi ng isang pamilya at lipunan na kung saan inaasahan siyang
makikibahagi sa pagtatakda ng mga layunin nito at sa pagkamit ng
kabutihang panlahat;
2. kabilang sa mga gawaing pangkabuhayan, produksyon, at
pagkunsumo, na tumutugon sa aspektong pangkabuhayan; at
3. isang mamamayan na inaasahang makikibahagi sa pagkamit ng
panlipunang pag-unlad (social progress), na tumutugon sa aspektong
politikal.

18
 Pakikipagkapwa-tao: Kalakasan at Kahinaan ng Pilipino

Isa sa mga kalakasan ng mga Pilipino ay ang

Google.com/image
pakikipagkapwa-tao. Ito ay naipakikita at
naipamamalas ng mga Pilipino sa pamamagitan ng
pagmamalasakit sa kapwa, bayanihan, pakikiramay at
pagtulong, kakayahang umunawa sa damdamin ng iba
(empathy), pakikipagkapwa at sa pagiging
mapagpatuloy (hospitable), ayon kay Licuanan (1992). Ang mga Pilipino ay
may kakayahan na magtiwala, makiramdam, at tumanaw ng utang na loob.
Sila ay sensitibo sa uri ng pakikipag-ugnayang kanilang nabuo at dito
nakabatay ang kanilang kapanatagan at kaligayahan. Dahil ang
pakikipagkapwa-tao ang nagdudulot ng pagkakalapit-lapit ng tao, ito ay
nagiging saligan ng katarungang panlipunan at pagkakaisa. Ngunit
nagdudulot ng kawalan ng malinaw na paghihiwalay sa emosyonal na
obhektibong gawain at pakikisangkot ang labis na pagpapahalaga sa
personal na ugnayan. At dahil ang lahat ay nagiging impersonal nahihirapan
at hindi nagiging madali ang pagsunod at pagpapasunod sa mga patakaran.
Hindi maiiwasan ang pagtanggap ng pabor at ang pagtatanggi sa mga
kaibigan at kamag-anak sa paghahatid ng serbisyo, pagbibigay ng trabaho, at
pati na sa pagboto. Ito ay maaring magdulot ng katiwalaan at kabulukan (graft
and corruption) ang labis at di makatwirang pakikisama o labis na
personalismo (extreme personalism).

PAGYAMANIN

GAWAIN 1

Panuto:
 Sa ibaba ay mga larawan ng pakikipagkapwa-tao, magbigay ng
deskripsiyon kung anong birtud ang nagpatatag ng pakikipagkapwa
tao at paano tayo nagiging ganap na tao.

3. 4.
1. 2.

https://www.google.com/search?q=images+pakikipagkapwa

19
 ISAISIP

GAWAIN 2 (PAGNINILAY)

PANUTO: Sagutan ang mga tanong sa ibaba. Isulat ang sagot sa kahon.

1. Hindi mo maipahayag ang iyong mga

ninanais at nararamdaman?

Ano ang iyong

mararamdaman
kung… 2. Hindi mo matugunan ang iyong mga
pangangailangan dahil sa kawalan ng
pakikipag-ugnayan sa kapwa?
Ipaliwanag.

Naranasan mo na bang magkaroon ng kasama na hindi mo makasundo? Maaaring

dahil mayabang siya o makasarili, na iniisip niya na siya‟y mas magaling, mas
matalino o mas mataas kaysa sa iyo? Paano mo siya pakikisamahan?
_
_
.

PAGTATASA

Gawain 3
PANUTO: Basahin at unawain ng mabuti ang mga sumusunod at isulat ang
tamang sagot sa sagutang papel.
1. Ang pagmamalasakit sa ikabubuti ng sarili at ng kapwa ang nagiging
dahilan ng pagkakaisa upang makamit ang _.
A. kabutihang panlahat B. sarili C. kapwa D. Doktor

19
 2. Ang iba‟t ibang samahan o organisasyon sa lipunan ay inaasahang
makapagtataguyod ng ugnayang may _ _ bilang paglilingkod sa
kapwa at sa pagsasaalang-alang ng kabutihang panlahat.
A. pagkakaisa (solidarity)
B. komunikasyon o diyalogo
C. at kooperasyon o pagtutulungan

D. Lahat ng nabanggit
3. Sa pamamagitan ng mga ganitong samahan, natutugunan ang ibang
mahahalagang pangangailangan ng _ , na hindi niya
makakamit kung siya ay nagiisa.
A. tao B.Kaaway C.Kapatid D.Kaibigan
4. Ngunit ang labis na pagpapahalaga sa personal na ugnayan ay nagdudulot
ng sa obhektibong gawain at emosyonal na pakikisangkot
A. kawalan C.kakilala
B. Kaagapay D. kasama ng malinaw na paghihiwalay
5. Isang mahalagang patunay na ang tao ay _ _ ay ang kaniyang
kakayahan sa komunikasyon o diyalogo (dialogue) upang maipahayag ang
kaniyang pangangailangan.
A. panlipunang nilalang B. kasama C. Mangangalakal D. lipunan
6. Ang kabutihang panlahat ay nakasalalay sa _ _ ng iba‟t ibang
yunit ng lipunan, na kung saan kayang pamahalaan at pag-ingatan ng bawat
yunit ang sariling pagkakakilanlan at kasarinlan nito.
A. pagkakaisa C. Pag iibigan
B. B. Pagtutulungan D. Pag-aaway at pagkakasundo
7. Ang tao ay dapat maging mabuti sa iba upang sa ganoon ay
A.Masusuklian ng kabutihan C. Magkarooni ng utang na looob
B. Humihimgi ng kapalit D. Mabayaran ang utang
8. Kapag nasaktan mo ang isang tao dapat ay humingi ng:
A. Pera B. Kapatawaran C. Payo D. Panyo
9. Ang pakikipagkapwa ay isang mabuting pakikitungo sa kapwa para sa
.
A. Kalinisan C.Pagpapasensiya
B. Kapayapaan D.Kabutihang panlahat
10. May kakayahan ang mga Pilipino na makiramdam, magtiwala at tumanaw
ng .
A. utang na loob. B. pagmamahal C. pagtitiwala D. pagsisi
20
 SUSI SA KASAGUTAN (ARALIN 2)

SUBUKIN

1. Tama 2. Tama 3. Tama 4. Tama 5. Tama

GAWAIN 1. PAGYAMANIN
(Ito ay malayang sasagutin ng mga mag-aaral)

GAWAIN 2. PAGNINILAY
(Ito ay malayang sasagutin ng mga mag-aaral)

GAWAIN 3. PAGTATASA

1. A 6. A

2. D 7. A

3. A 8. B

4. A 9. D

5. A 10. A

21
 Mga Katangian Ng Makabuluhan at Mabuting
Pakikipag-Ugnayan sa Kapwa
ARALIN
Mga Prinsipyo sa Pagpapaunlad ng
3 Pakikipag-Ugnayan sa Kapwa

ALAMIN

Naisasagawa ang isang gawain

tutugon sa pangangailangan ng mga
mag-aaral o kabataan sa paaralan o
Kasanayang
pamayanan sa aspektong intelektwal,
Pampagkatuto
panlipunan, pangkabuhayan at
politikal.

BALIKAN

Sa nagdaang aralin ay nalaman natin na ang iba‟t ibang samahan o

organisasyon sa lipunan ay inaasahang makapagtataguyod ng ugnayang may
pagkakaisa (solidarity), komunikasyon o diyalogo, at kooperasyon o
pagtutulungan, bilang paglilingkod sa kapwa at sa pagsasaalang-alang ng
kabutihang panlahat.
Ang pagtataguyod ng mga boluntaryong samahan at institusyon sa
loob at labas ng bansa ay kailangan upang mas maraming tao ang
makibahagi at makiisa sa mga gawaing panlipunan na tutugon sa pagkamit
ng mga layuning pangkabuhayan at panlipunan, pangkultural at
panglibangan, pampalakasan oisports, panghanapbuhay, at pangpolitikal
(halimbawa, samahan ngmga Overseas Filipino,Workers Partylists).

22
 TUKLASIN
GAWAIN 1.
Panuto: Gamit Ang Graphic Organizer sa ibaba. Ipahayag Ang
naiintindihan Sa Batayang Konsepto Sa Pakikipagkapwa.

Ang tao ay likas

na

nilalang

Kaya’t
nakikipagugnayan At sa
kapsw
iya upang malinang pamamagitan Nakakamit
sa mga aspektong ng--------------- ng tao ang
Ako kanyang---
Sa kapwa na --------------
indikasyon
ng

BATAYANG KONSEPTO

Pagkatapos maunawaan ang batayang konsepto ng aralin, mahalaga

na maiuugnay ito sa pag-unlad mo bilang tao.Sagutin ang sumusunod na
tanong.

1. Ano ang kabuluhan ng batayang konsepto sa aking pag-unlad

bilang tao?

2. Ano-ano ang maaari kong gawin upang mailapat ang aking mga
pagkatuto sa modyul na ito?

23
 SURIIN

Mga Katangian ng Makabuluhan at Mabuting Pakikipag- ugnayan sa

Kapwa

Ang nabibigay ng kaligayahan at kapanatagan sa tao ay ang isang

makabuluhan at mabuting pakikipag-ugnayan sa. Ito ay napatunayan sa mga
pag-aaral na ang isang taong may matatag na samahan ng magkakaibigan ay
madaling gumaling, madalang magkasakit, mahaba ang buhay, at may
kaaya-ayang disposisyon sa buhay. Kaya upang ang lahat ng pakikipag-
ugnayan ay mabuo, mapatatag, at mapanatiling makabuluhan, ito ay
nangangailangan ng pagsisikap. Ang tagumpay nito ay nakasalalay sa
kakayahan ng taong ibahagi ang kaniyang sarili sa pamamagitan ng
paglilingkod sa kapwa.

Mga Prinsipyo sa Pagpapaunlad ng Pakikipag-ugnayan sa Kapwa

Paano mo malalaman kung ang pakikipag-ugnayan mo ay mabuti at
makabuluhan? Paano mo ito mapauunlad?

Ang pakikipag-ugnayan sa kapwa ay nanapaunlad batay sa mga

sumusunod na prinsipyo na dapat isaalang-alang (batay sa Gabay sa
Kurikulum ng Edukasyong Sekondari ng 2010 para sa Edukasyon sa
Pagpapahalaga sa Ikalawang Taon ph. 54-55):
1. Paggalang sa pagiging indibidwal ng kapwa. Bawat tao ay bukod-tangi
at may kakayahan.
Nararapat lamang na igalang ang kaniyang pagkatao at maging
sensitibo sa kaniyang mga pangangailangan.
Mahalagang tandaan na hindi lahat ng nais mo at kaya mong gawin aynais
at kaya ring gawin ng iba. Maaari mong mapaunlad ang prinsipyongito sa
pamamagitan ng:

sa sitwasyon ng taong kausap, upang maramdaman

ang kaniyang nararamdaman at maunawaan ang ibig
niyang sabihin

24
 pagmamalasakit at pagiging maalalahanin

kasiyahan; at
pag-iwas sa mga sitwasyong magbubunga nang
di pagkakasundo o pagtatalo.

https://www.google.com/search
?q=images+pakikipagkapwa
2. Pagpapahayag ng mga damdamin. Ang susi at gabay ng maayos na
pakikipag-ugnayan ay ang pagkakaroon ng malaya at mapanagutang
pagpapahayag ng ideya, damdamin at pangangailangan sa isa‟t isa nang
hindi nangangamba na huhusgahan. Dahil sa pagkikimkim at pagtatago
ng tunay na nararamdaman na nagiging sanhi ng pagkakaroon ng agwat
at mitsa sa ugnayan, maraming ugnayan at samahan ang nasira na kapag
tumagal ay kadalasang nauuwi sa paghihiwalay. Maiiwasan ang mga di
magagandang karanasan at di pagkakaintindihan kung (a) gagamit ng
epektibong kasanayan sa pakikipagtalastasan at pakikipag-usap; (b)
mapaghahandaan ang pagkakaroon ng diyalogo, na ang layunin ay ang
pagkakasundo ng bawat panig at walang kinikilingan, at (c) matamang
makinig sa kausap (Attentive Listening) at maging laging handa sa pag-
intindi.
Narito ang mga dapat tandaan:
a. Simulan ang pagkikipag-usap sa isang positibong paraan.
b. Ilahad ang problema sa paraang makahihikayat ng
kooperasyon at solusyon. Halimbawa, sa halip na
sabihing, “Ang aksaya mo naman!” sabihin na,
“Paano kaya tayo makakatipid?”
c. Gumamit ng “I - statements” at iwasan ang mapagparatang
na “YOU-statements.” Halimbawa, sa halip na sabihing,
“Lagi ka na lang late!” sabihin na, “30 minuto na akong naghihintay.”
d. Ang pag-uusap ay gawing may pokus, maikli at malinaw. Iwasan ang
magpaligoy-ligoy.
e. Magtanong kung kailangan ng paglilinaw. Iwasang isipin na nababasa
ng kausap mo ang iyong iniisip.
f. Laging isaalang-alang ang pagkakasundo sa mga bagay-bagay.
Maghanap ng kalutasan sa mga suliraning kinakaharap.
g. Pakitunguhan ang bawat isa nang may paggalang at kabutihan sa
lahat ng pagkakataon.

25
3. Pagtanggap sa kapwa. Ang pagtanggap ng tao sa kaniyang pagkatao ay
bahagi ng paggalang sa dignidad ng tao – sa kaniyang kalakasan kasama
na ang kahinaan. Hindi dapat husgahan ang kapwa batay lamang sa
pansariling pamantayan. Kung maiiwasan ang pagpupumilit na ipasunod
sa iba ang pansarili mong pamantayan at pananaw at ang panghuhusga
ay lalawak ang iyong pag-unawa. Kung ikaw ay nagkaroon na ng
pagtanggap sa iyong sarili, nagsisimula ang iyong mapanagutang
pagtanggap sa kapwa. Mapapaunlad ng tao ang kamalayang pansarili sa
pamamagitan ng pagninilay na nakatutulong upang matanggap niya ang
kanyang kapwa.
4. Pag-iingat sa mga bagay na ibinahagi ng kapwa (confidences). Ang
mapagkatiwalaan ka ng mga personal at sensitibong impormasyon ng
iyong kapwa ay isang napakalaking karangalan. Bilang paggalang,
pananagutan at tungkulin mo na ingatan ang mga ito sa pamamagitan ng
di pagkukuwento o di pagbabahagi sa iba. Dahil sa paglabag sa
prinsipyong ito maraming ugnayan ang nasira at tao ang napahamak.
Kaya dapat iwasan ang tsismis at maging maingat sa pagbabahagi sa iba.
Pagsumikapan at ingatan ang anumang bagay na ipinagkatiwala sa iyo ng
iyong kapwa lalo na ang mga bagay na sensitibo at personal na maaaring
maglagay sa kapwa tao sa kapahamakan at alinlangan.

Ang tao ay may responsibilidad at gampanin na maglingkod sa

kapwa at upang mapanatili ang isang makabuluhan at matatag na
pakikipagkapwa, kailangan ang pagsasabuhay ng katarunga, paggalang,
at pagmamahal sa kapwa. Kaya mo itong maipakita sa pamamagitan ng
paglilingkod. Oo, kaya mo.
Kung nararamdaman mo na parang kulang pa ang kasanayan mo sa
pakikipagkapwa, huwag kang manliit at mawalan ng pag-asa. Sa halip,
tukuyin, maging determinado at pagsumikapang paunlarin pa ang mga
kailangang kasanayan dahil mas magiging makabuluhan at kaaya-aya ang
iyong buhay at pakikipagkapwa habang lumalalim at nalilinang ang mga
kasanayang ito.

26
 ISAISIP
GAWAIN 2
Panuto: Tukuyin ang mga taong nakatulong sa iyo sa paghubog at pagpapalago
ng mga aspektong Intelektwal, Panlipunan, Pangkabuhayan at Politikal. Gawin
ito sa iyong kuwaderno. Ipabasa at palagdaan sa isa sa mga taong tumulong sa
iyo sa bawat aspekto.
Aspektong Intelektwal

(Karagdagang kaalaman, kakayahan, pagpapaunlad ng kakayahang mag-isip nang

mapanuri at malikhain, at mangatwiran)
Nakaranas ako ng pagbabago sa: Tinulungan ako ni:

Halimbawa: Sa EsP, nadagdagan Ms. Liberty (guro) Kuya Grace (kaklase ko

ang aking kaalaman at kakayahan
sa pagpapasiyang moral.

Lagda: Petsa:_

Aspektong Pangkabuhayan

(Kaalaman at kakayahang matugunan ang mga pangangailangan ng sarili at

ng kapwa)
Nakaranas ako ng pagbabago sa: Tinulungan ako ni
Halimbawa: Kakayahan kong magtipid Nanay Mr. Peter (Teller sa bangko)
Benjie (kaibigan ko)

Lagda Petsa

Aspektong Politikal

(Kaalaman at kakayahang makibahagi sa pagbuo at pagtamo ng makatao at

makatarungang lipunan)
Nakaranas ako ng pagbabago sa: Tinulungan ako ni:
Halimbawa: Kakayahan kong pumili ng Nanay at Tatay Mrs. Santos (gurong
lider na tutugon sa mga pangangailangan tagapayo) Traffic enforcer Opisyal ng
ng mga mamamayan at sumunod sa batas barangay
at ordinansa ng lungsod, hal., bawal mag-
jaywalk

Lagda Petsa
27
 Pagtatasa

Sagutin ang tanong sa ibaba.

 Gaano kahalaga ang pagtulong ng kapwa mo sa paghubog at pag-
unlad ng iyong pagkatao? Ipaliwanag.

GAWAIN 3
Panuto: Basahing mabuti at dugtungan ng sagot upang mabuo ang
bawat pangungusap.

1. Ang isang makabuluhan at mabuting pakikipag-ugnayan sa kapwa ay

nagbibigay ng
A. kaligayahan at kapanatagan sa tao C. Katatagan
B. Kasanayan D. Kaligayahan
2. Simulan ang pagkikipag-usap sa isang positibong :
A. Pag-alala B. Panalangin C. Paraan D. Pasasalamat
3. Pakitunguhan ang bawat isa nang may paggalang at kabutihan sa lahat ng
A. pagkakataon B. Pagdadalamhati C. Pakikitungo D. kaarawan
4. Hindi dapat husgahan ang kapwa batay lamang sa
A. pansariling pamantayan. C. Pansariling aliw
B. pansaring kabutuhan D. sama
5. Isang napakalaking karangalan ang _ ka ng mga sensitibo at
personal na impormasyon ng iyong kapwa.
A. Mapagkatiwalaan B.Mapagiwanan C.Maligawan D. Maging
Santo
6. Kung may kaibigan kang humingi ng tulong .Siya ay iyong:
A. Pakinggan B.pagalitan C. Palayasin D. Ipauwi
7. Nagsisimula ang mapanagutang pagtanggap sa kapwa kung ikaw ay
nagkaroon na ng pagtanggap sa iyong sarili.
A. Mali B. Tama C. Pwede D. hindi kailangan
8. Ang pakikipagkapwa ay pakikitungo ng may:
A. Pagsisi B. Paggalang at pagmamahal C.Paglalaban D.
Paglilibang
9. Ang pakikipagkapwa ay para sa lahat ng tao
A. Mayaman B. Mahirap C. Mahirap at Mayaman D.OFW
10. Ang pagtanaw ng utang na loob ay isang paraan ng:
A. pakikipagkapwa B.paghanap ng kakampi C.Paglalambing D.Pagtitiis
28
 SUSI NG PAGWAWASTO
Gawain 1

Intelektwal
Panlipunang 30 Pakikipag- Kaganapan
Panlipunan
Nilalang Ugnayan
Pangkabuhayan
Pakikipagkapwa
Politikal

Gawain 2
Ito ay malayang sasagutin ng mga mag-aaral.

Gawain 3. Pagtatasa

BUOD

https://www.google.com/search?q=summary+clipart+images

May mga pangangailangan ka na maaari lamang na matugunan sa

pamamagitan ng pakikipag-ugnayan mo sa iyong kapwa. Ang makabuluhang
pakikipagkapwa ay pagtugon sa pangangailangan ng iba nang may
paggalang at pagmamahal.
Ang pakikipagkapwa ay napatatatag ng mga birtud ng katarungan at
pagmamahal. Kung ang pakikipag-ugnayan mo sa iba ay naguudyok sa iyo
upang ikaw ay maglingkod sa kapwa nang walang hinihintay na kapalit at
nahahanda kang ibahagi ang sarili sa iba, ito ay pagpapakita ng
pagmamalasakit at pagmamahal.
Ayon kay Licuanan (1992), ang pakikipagkapwa-tao ay isa sa mga
kalakasan ng mga Pilipino. Naipakikita ito ng mga Pilipino sa pamamagitan ng
pagmamalasakit sa kapwa, kakayahang umunawa sa damdamin ng iba
(empathy), pagtulong at pakikiramay, bayanihan, at sa pagiging
mapagpatuloy (hospitable). May kakayahan ang mga Pilipino na
makiramdam, magtiwala at tumanaw ng utang na loob. Sensitibo sila sa uri
ng pakikipag-ugnayang kanilang nabuo at dito nakabatay ang kanilang
kaligayahan at kapanatagan. Dahil nagdudulot ng pagkakalapit-lapit ang

29
 pakikipagkapwa-tao, ito ay nagiging saligan ng pagkakaisa at katarungang
panlipunan.

Mga Prinsipyo sa Pagpapaunlad ng Pakikipag-ugnayan sa Kapwa

1. Paggalang sa pagiging indibidwal ng kapwa
2. Pagpapahayag ng mga damdamin
3. Pagtanggap sa kapwa. Bahagi ng paggalang sa dignidad ng tao ang
pagtanggap sa kaniyang pagkatao –Pag-iingat sa mga bagay na
ibinahagi ng kapwa (confidences)

Ikaw ay may gampaning maglingkod sa iyong kapwa. Upang

mapanatili ang isang makabuluhan at matatag na pakikipagkapwa, kailangan
ang pagsasabuhay ng paggalang, katarungan, at pagmamahal sa kapwa.
Kaya mo itong maipakita sa pamamagitan ng paglilingkod. Oo, kaya mo.
Huwag kang mawalan ng pag-asa kung nararamdaman mo na parang kulang
pa ang kasanayan mo sa pakikipagkapwa. Sa halip, tukuyin at
pagsumikapang paunlarin pa ang mga kailangang kasanayan dahil mas
magiging makabuluhan ang iyong buhay at pakikipagkapwa habang lumalalim
at nalilinang ang mga kasanayang ito.

MAGALING! DAHIL NATAPOS MO ANG MODYUL NA ITO,

BINABATI KITA, NAWA’Y PATNUBAYAN KA SANA NG PANGINOON, SANA
MAGPAPATULOY KA PA SA SUSUNOD NA ARALIN UPANG MATUKLASAN
AT MAPAUNLAD ANG IYONG NALALAMAN AT KAILANGANG MALAMAN
SA BUHAY.
PAGPALAIN KA NG PUONG MAYKAPAL!

SANGGUNIAN/ Internet sites

 google.com/image of Pakikipagkapwa
 google.com/search?q=images
 google.com/search?q=animated+picture of a student
 Slideshare.net/nicogranada31/k-to-12g8ESP-Learner’s module
 Slideshare, net/joensherbie/ESP grade8 teacher’s guide
vecto

30