Recensie ‘’Jeruzalem is van ons”

Het artikel ‘’ Jeruzalem is van ons’’ gecomponeerd door W.J. Van Bekkum is in 2004 gepubliceerd in
het historische tijdschrift de Groniek. Het artikel beschrijft de Byzantijnse en Islamitische
overheersing van Jeruzalem in de zevende eeuw. Van Bekkum toont, zo impliceert de inleiding, dat de
religieuze belangen in de heilige regio al vroeg met elkaar botsten. Aan de hand van de bouw van een
afscheidingsmuur dwars door Oost-Jeruzalem voert hij de lezer mee langs belangrijke gebeurtenissen
in de geschiedenis. Geflankeerd door interessante perspectieven, citaten en gebruikte bronnen weet
Van Bekkum een beeld te schetsen van het vroegere Jeruzalem dat destijds al het toneel was van
schurende belangen. Hij levert een boeiend artikel af, al doen diverse punten afbreuk aan haar
authenticiteit.
De schrijver Van Bekkum is als emeritus-hoogleraar Midden-Oostenstudies verbonden aan de
Rijksuniversiteit te Groningen. Vanuit deze hoedanigheid, gespecialiseerd in semitische talen en
culturen, is er gepoogd de geschiedenis te ontleden. In de inleiding valt hij gelijk met de deur in huis
als de te bouwen muur dwars door Jeruzalem vergeleken wordt met de ‘’Berlijnse muur.’’ De
hedendaagse spanningen tussen de diverse religies worden hierdoor gelijk inzichtelijk gemaakt.
Doormiddel van verwijzingen naar de Zesdaagse oorlog en de vrijheid liederen van beide volkeren
roept Van Bekkum bij de lezer de vraag op: ‘’Hoe de botsingen zich hebben ontwikkeld en waar hun
oorsprong ligt.’’ Hij beantwoordt deze direct in de daaropvolgende zin waarin Van Bekkum stelt dat de
botsingen tussen religieuze belangen al stammen uit de tijd van de Byzantijnse en Islamitische
overheersing. Ondersteund door twee betrouwbare bronnen- boeken gelieerd aan het onderwerp- heeft
hij de aandacht van de lezer gewonnen en vervolgd Van Bekkum met de introductie van de zevende
eeuw.
Na een korte beschrijving van het Romeinse grondgebied worden de eerste tekenen van de botsingen
teruggeleid naar de strijd tussen twee grootmachten in het jaar 610: De Perzische koning Chosroes II
en de Romeinse keizer Heraclius. Diverse bevolkingsgroepen zagen hierin het naderen van de eindtijd
en de strijd betekende een christianisering van Jeruzalem. Van Bekkum bepaald dat het vaststellen van
het centrum van de stad de eerste botsing tussen beide culturen inluidde. Niet de Joodse Tempel maar
de Christelijke grafkerk- gebouwd op de vindplaats van het kruis zo wil de overleving- werd als
centrum aangewezen. Van Bekkum ondersteunt zijn optekening met beeldmateriaal van de Grafkerk
en een boek van J.W Drijvers dat waardevolle toevoegingen biedt.
Tegelijkertijd stelt Van Bekkum dat met de instelling van de Grafkerk als centrum de toekomst van het
Jodendom in Jeruzalem was uitgespeeld. Hij onderbouwt zijn bewering met het frustreren van het
herbouwen van de Joodse Tempel herbouw en de gretige wijze waarop christelijke schrijvers deze
gebeurtenis beschreven. Daarnaast legt Van Bekkum de link met de Perzische intreding van Jeruzalem
in 614 dat de Joodse bevolking bevestigde in hun overtuiging dat Gods beloften uit Jeremia werd
ingelost- de herbouw van de Tempel-. Zij voorzagen het aanbreken van Messiaanse tijden waarin de
Tempel herrees en de gloriedagen van Davids koninkrijk werden geëvenaard. Zowel de Bijbeltekst uit
Jeremia als een rabbijnse tekst haalt Van Bekkum aan ter ondersteuning.
Echter pakte de werkelijkheid anders uit dan het Joodse Volk voor ogen had. Heraclius heroverde het
rijk mede doordat binnen de Perzische legertop onvrede en interne spanningen broeiden. Van Bekkum
bouwt zijn betoog chronologisch en gefragmenteerd op waarbij hij telkens gebeurtenissen ontleed en
put uit zowel de betrokken religieuze als academische bronnen waarvan 70% voor het jaar 2000 stamt.
Verderop in het artikel verschijnt de Islam ten tonele. Van Bekkum beschrijft de opkomst van deze
hernieuwde religie en haar expansiedrift dat leidde tot de bezetting van Jeruzalem. Het anonieme
Hebreeuwse gedicht beschrijft op indringende wijze de botsing om de macht over de Heilige stad. De
verandering van de Joodse houding tegenover de Islamieten en de opkomst van wrijving wordt
duidelijk aan de hand van voorbeelden beschreven. Daarnaast toont Van Bekkum treffend hoe de
instelling van Jeruzalem als heilige stad door de islamieten de competitie tussen de drie religieuze
groepen bevorderde. Na het belichtten van het economisch aspect werpt Van Bekkum de lezer twee
claims voor de voeten. Allereerst stelt hij dat het gerucht van ontwijding van Jeruzalem door de
islamieten in Europa haat jegens de Saracenen aanwakkerde. Echter een uitvoerige onderbouwing
ontbreekt. Daarnaast stelt Van Bekkum dat de Zesdaagse-Oorlog nieuwe bouwkundige en
topografische ingrepen heeft geleid. Een opsomming volgt met als belangrijkste voorbeeld de
oprichting van de afscheidingsmuur. Helaas schiet ook in deze claim Bekkum’s onderbouwing tekort.
Op het laatst rond Van Bekkum zijn artikel af en ik volg zijn voorbeeld. Zoals eerder gesteld grijpt de
inleiding gelijk de aandacht van de lezer. Hij zet simplistisch de historische achtergrond uiteen en in
zijn conclusie verwerkt hij de huidige ontwikkelingen in Jeruzalem. De schrijver gebruikt relevante
bronnen, levert een laagdrempelige tekst af en verbind de oudheid met het heden- al is dat enigszins
beperkt gelet op het Palestijns-Israëlische conflict. Ondanks dat het artikel naar mijns inziens
overtuigd doen enkele onderdelen afbreuk aan de authenticiteit. Het aanhalen van Bekkum ’s eigen
werk als bron om zijn eigen stelling te onderbouwen is opvallend. Daarnaast verdienen de door
Bekkum gemaakte claims omtrent de Zesdaagse-Oorlog en anti-islamisering een betere
wetenschappelijke onderbouwing. Een kleine nuance is dus op zijn plek in het voorderest overtuigende
artikel.