TİC208U-İTHALAT VE İHRACAT İŞLEMLERİ
Ünite 8: İhracat ve İthalat Uygulamaları
Giriş
Gerekli bütün belgelerin tamamlandığı durumlarda ihracı
ve ithali yasaklanmış mallar dışında bütün mallar ihraç ve
ithal edilebilir. Yürürlükteki dış ticaret rejimi kararına göre
ihracat ve ithalat; peşin ödeme, mal mukabili ödeme, vesaik
mukabili ödeme, kabul kredili ödeme ve akreditifli ödeme
yöntemlerine göre yapılabilmektedir.
İhracat İşlem Akışları
1. Aşama
Pazar Araştırması
Pazar araştırması, İşletmelerin faaliyet alanları olan pazara
girmeden önce pazarla, müşteri ve rakip kitlesiyle ilgili
bilgi toplamasının yanında müşteri talep ve beklentilerini
belirleme işlemidir. Bir ürün veya hizmet fikrini, piyasa
tarafından kabul edilebilir bir işletmeye dönüştürmenin ilk
adımıdır. Pazar araştırması yaparak veriye dayalı mantıklı
kararlar verebilir, kendinizi tahminler ve varsayımlardan
uzaklaştırabilir ve kaynaklarınızı gerçekten uygulanabilir
projelere dönüştürebilirsiniz. Hedef pazar seçerken sektör
bazında pazar araştırması yapılmalıdır. Uluslararası Pazarla
ilgili bilgi toplamak için;
• Elektronik ortamda internetteki web sayfalarından
faydalanılabilir.
• Hedef ülkenin istatistik kurumu,
• İhracatı geliştirme kuruluşları,
• Ticaret ve sanayi odaları,
• Sivil toplum örgütleri,
• Ticaret müşavirlikleri ve diğer kaynaklardan
sağlanmış bilgilerden yararlanılabilir.
Yurt dışındaki araştırma kurumları ile ulusal ve uluslararası
örgütlerden ücretli veya ücretsiz olarak sağlanabilen rapor,
etüt ve araştırmalar gibi hazır veriler temin edilebilir.
İhraç Edilecek Ürünü Belirlemek
Potansiyel müşterinin bulunması ile birlikte alıcının
talepleri doğrultusunda Proforma fatura düzenleyerek
alıcıya gönderilmesi, ihracat işleminin en önemli safhasını
oluşturur.
Proforma fatura, her ne kadar bir fatura ibaresi taşısa da
ticari faturayla bir ilişkisi yoktur. Sadece bir anlaşma
metnidir. Proforma faturanın özellikleri şu şekilde
sıralanabilir:
• Proforma fatura mutlaka PROFORMA FATURA
ibaresi taşımak zorundadır.
• Hiçbir mali yükümlülük yaratmamaktadır.
• Bu fatura karşılığı mal sevkiyatı yapılmaz ve para
ödenmez.
• Proforma fatura ile ticari amaçlı mal sevkiyatı
yapılmaz.
• Proforma fatura resmî muhasebe evrakı olmadığı
için bilgisayarda düzenlenebilir.
• Proforma fatura teklif niteliği taşıdığı için
üzerinde yer alan miktar, yükleme limanı gibi
bilgiler toleranslı verilebilir.
• Taşıma araçlarından bahsedilirken hangi araçlar
ile nakledileceği henüz belli değilse kamyon(lar)
veya gemi(ler) ile ibareleri kullanılır.
• Pazarlık neticesi fiyatta ve diğer özelliklerde
değişiklik söz konusu ise daha öncekiler iptal
edilmek kaydıyla birden fazla proforma fatura
düzenlenebilir.
• Proforma fatura, ödeme yöntemi olarak akreditifin
kullanılacağı dış ticaret işlemlerinde, çoğu zaman
akreditif açma aracı olarak kullanılır.
Alıcı ile Anlaşmak
Proforma faturada bulunması gereken şartlar/ unsurlar
aşağıda açıklanmıştır:
• Faturanın tarihi,
• Mal/hizmet cinsi,
• Satıcının ve alıcının isim/unvan, adresleri,
• Ödeme şekli,
• Malların menşei,
• Teslim şekli,
• Mal veya hizmetin birim fiyatı/miktarı/tutarı,
• Malların ağırlığı, ebatları, miktarı,
• Sevkiyatın şekli,
• Mallara ilişkin ambalaj özellikleri, numara vb.
detayların açıklamaları,
• Navlun ve sigorta prim tutarları,
Bu “şartlarda” anlaşma sağlandığında ihracat işlemlerinin
diğer aşamalarına geçilmiş olur.
2. Aşama
Gümrük İşlemlerini Kimin Yapacağını Belirlemek
Bütün kişiler, gümrük mevzuatı ile öngörülen tasarrufları
ve işlemleri gerçekleştirmek üzere gümrük idarelerindeki
işleri için bir temsilci tayin edebilir. Gümrüklerde iş takibi
yapılabilmesi için; vergi mükellefi gerçek ve tüzel kişilerin
bir temsilci tayin etmeleri gerekmektedir. Temsil doğrudan
veya dolaylı olabilir. İşletme sahipleri ile bunların adına
hareket edenler tarafından doğrudan temsil yolu ile,
Gümrük Müşavirleri tarafından dolaylı temsil yolu ile
temsilci belirlenir.
3. Aşama
İhracatçılar Birliğine Kayıt İşlemleri
13 İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği ve bunların altında
26 farklı alanda faaliyet gösteren toplam 60 İhracatçı Birliği
bulunmaktadır. İş yerinin çalışma faaliyetine uygun olan
birliğin seçilerek (Çimento, Cam, Seramik ve Toprak
Ürünleri İhracatçılar Birliği gibi) üyelik için başvuru
yapılması gerekmektedir.
1
 TİC208U-İTHALAT VE İHRACAT İŞLEMLERİ
Ünite 8: İhracat ve İthalat Uygulamaları
Mal Mukabili Ödeme Yöntemine Göre İhracat
İşlemleri
Kesin İhracat
Bu ödeme şeklinde ithalatçı malı teslim aldıktan sonra mal
bedelini ihracatçıya öder. İhracatçı malları alıcı adına sevk
ettikten sonra, malı temsil eden belgeleri ithalatçıya ya
doğrudan ya da bedelsiz teslim koşuluyla banka aracılığıyla
gönderir. İhracatçının en çok risk üstlendiği ödeme şeklidir.
Mal mukabili ödeme satıcı açısından risklidir. Bunun için
alıcı firmayı çok iyi analiz etmesi gerekmektedir. Alıcı her
bakımdan güven vermelidir. Finansal olarak güçlü olması,
bulunduğu ülkenin de güvenilir olması, uluslararası hukuk
kurallarının uygulandığı bir ülke olması konularına dikkat
etmek gerekmektedir. Bir de mal mukabili ödemede çok iyi
hazırlanmış bir sözleşme satıcının riskini azaltabilir.
Sözleşmede ödemenin hangi tarihte ve hangi koşulda
yapılacağı, ödemenin gecikmesi durumunda ne olacağı da
belirtilmelidir.
Dahilde İşleme Rejiminde İhracat
Dâhilde işleme rejimi: Yeniden ihraç edilmek koşulu ile,
serbest dolaşıma girmiş veya girmemiş eşyanın her türlü
işleme faaliyetine tabi tutulmasına imkân veren ekonomik
etkili bir gümrük rejimidir. Bu rejim ihracat yapmaya teşvik
eder.
Amacı;
• Dünya piyasa fiyatlarından ham madde temin
etmek,
• İhracatı artırmak,
• İhracat ürünlerine uluslararası piyasalarda rekabet
gücü kazandırmak,
• İhraç pazarlarını geliştirmek,
• İhraç ürünlerini çeşitlendirmek,
• Katma değer yaratmak Üretici firmaların tercih
ettiği rejimdir. Rejimin uygulanması
• Şartlı muafiyet sistemi
• Geri ödeme sistemi
Şartlı Muafiyet Sistemi
İhraç edilecek eşyanın üretiminde kullanılan ham madde,
yardımcı madde, ambalaj ve işletme malzemelerinin
ithalatı sırasında doğan vergilerin teminata bağlanarak ve
ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ithal
edilmesi ve üretim sonucunda elde edilen eşyanın ihraç
edilmesini müteakip alınan teminatın iade edilmesidir.
Geri Ödeme Sistemi
Serbest dolaşımda bulunan eşyanın işlem görmüş ürünlerin
üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük
Bölgesinden ihraç edilmesi hâlinde, bu eşyanın serbest
dolaşıma girişi esnasında tahsil edilmiş olan ithalat
vergilerinin geri verilmesidir.
İthalat İşlem Akışları
1. Aşama: İthalat
Yurt dışında üretilmiş bir malın, ülkedeki alıcılar tarafından
satın alınmasına denir. İthalatın diğer bir adı da dış alımdır
ve ihracatın karşıtı olarak da tanımlanabilir. Dış ticaret
verilerinin en önemli başlıklarından biri olan ithalat,
ihracatla beraber bir ülkenin dış ticaret dengesini oluşturur.
Kamu ahlakı, kamu düzeni veya kamu güvenliği; insan,
hayvan ve bitki sağlığının korunması, sınai ve ticari
mülkiyetin korunması amaçlarıyla ilgili mevzuat hükümleri
çerçevesinde alınan önlemlerin kapsamı dışındaki eşyanın
ithali serbesttir.
Yurt dışında ve serbest bölgelerde faaliyet gösteren
tedarikçiler araştırılarak size uygun olan en iyi ithal
eşyasının belirlenmesi gerekir. Proforma fatura oluşturarak
satıcıya hangi ürünlerin ithalatının yapılmasının
istendiğinin bildirilmesi gerekir
2. Aşama: Gümrük işlemlerini kimin yapacağını
belirlemek
İhracat akışında olduğu gibi ithalat akışında da temsilci
seçimi önemlidir. Genelde ithalat işlemlerinin mevzuatı
çok kapsamlı ve yoğun olduğundan firmalar ithalat
işlemleri için dolaylı temsilci olarak Gümrük Müşavirliği
firmalarını tercih eder. Ülkeler göre değişkenlik gösteren
anlaşmalar ve mevzuatların çok titizlikle takibi
gerekmektedir. Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatı kıymet,
menşe, gümrük tarifesi gibi teknik birçok konuyu ve dijital
uygulamayı içerdiğinden hatalı bir işlem yapılmaması için
bu konularda uzmanlaşmış gümrük müşavirleri sizlere
yardımcı olabilir.
Bütün kişiler, gümrük mevzuatı ile öngörülen tasarrufları
ve işlemleri gerçekleştirmek üzere gümrük idarelerindeki
işleri için bir temsilci tayin edebilirler.
Gümrüklerde iş takibi yapılabilmesi için; vergi mükellefi
gerçek ve tüzel kişilerin bir temsilci tayin etmeleri
gerekmektedir. Temsil doğrudan veya dolaylı olabilir.
İşletme sahipleri ile bunların adına hareket edenler
tarafından doğrudan temsil yolu ile; Gümrük Müşavirleri
tarafından dolaylı temsil yolu ile temsilci belirlenir.
3. Aşama: İthalat edilecek ürünün GTİP’ini (Gümrük
Tarife İstatistik Pozisyonu) tespit etmek
İthalat işleminin en önemli aşamasıdır. Gümrük vergileri,
gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihte yürürlükte olan
gümrük tarifesine göre hesaplanır.
Gümrük Tarife Cetveli, izahnamesi ve eşya fihristi,
Müsteşarlıkça hazırlanır ve Resmî Gazete’de yayımlanır.
Bu şekilde yayımlanan metinler idari ve kazai
uygulamalarda esas tutulur.
Tarife, uluslararası eşya sınıflandırma ve vergilendirme
cetvelidir. Bütün eşyaların Türk Gümrük Tarife Cetveline
göre 12 rakamlı(kodlu) bir Gümrük Tarife İstatistik
Pozisyonu (GTİP) altında beyan edilmesi gerekmektedir.
2
 TİC208U-İTHALAT VE İHRACAT İŞLEMLERİ
Ünite 8: İhracat ve İthalat Uygulamaları

4. Aşama: Taşımanın nasıl yapılacağının belirlenmesi
• Kara yolu
• Demir yolu
• Deniz yolu
• Hava yolu
Eşya için en uygun taşıma aracının belirlenmesi: Taşıyıcı
firma eşyaların araca yüklenmesinden sonra malın
mülkiyetini temsil eden kara yolu taşımacılığı için CMR,
demir yolu taşımacılığı için CIM, deniz ve hava yolu
taşımacılığı için Konşimento düzenler.
5. Aşama
İthalatta risk kriterleri ve gümrük vergi oranları dikkate
alınarak ithalatçı/alıcı firmanın, ihracatçı/gönderici
firmadan ne gibi belgeleri isteyeceği bildirilir. İthalatçı
firma tarafından hazırlanacak belgeler:
• Ticari fatura
• Çeki listesi
• Ülkelere göre farklılık gösteren belgeler
6. Aşama
Taşıyıcı firma ithalat yapılacak gümrük idaresine
vardığında ilk olarak giriş özet beyan ki bu beyan, Türkiye
Gümrük Bölgesine giren eşyanın emniyet ve güvenlik
yönlerinden risk analizine tabi tutulması amacıyla, eşya
“giriş” gümrük idaresine varmadan önce elektronik yolla
verilen ve taşıt aracı ile eşyaya ilişkin genel bilgilerin yer
aldığı beyandır.
Özet beyan, eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesine getiren veya
eşyanın gümrük bölgesine taşıma sorumluluğunu üstlenen
kişi (bu sayılan kişiler taşıyıcı tanımına girmektedir)
tarafından verilebilir. Bu kişilerin yükümlülükleri saklı
kalmak kaydıyla özet beyan bu kişiler adına hareket eden
kişi, eşyayı yetkili gümrük idaresine sunabilen veya
eşyanın sunulmasını sağlayan kişi ya da bu sayılan kişilerin
temsilcisi tarafından verilebilir
7. Aşama
İthalat Gümrük Beyannamesi Düzenlenmesi İthal edilecek
eşyanın gümrük beyannamesi yetkili gümrük idaresine
beyan edilmesi gerekmektedir. Beyanın bilgisayar veri
işleme tekniği ile yapılması esastır.
Mal Mukabili Ödeme Yöntemine Göre İhracat
İşlemleri
Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi (Kesin İthalat)
Türkiye Gümrük Bölgesine gelen eşyanın serbest dolaşıma
girişi; ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın
ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması ve
kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili ile
mümkündür. Rejim kodu “4000”, aha önce bir rejime tabi
tutulmamış eşyanın muafiyete tabi olmadan serbest
dolaşıma girişi ile eş zamanlı yurt içi kullanımı demektir.
Mal mukabili ödeme ithalatçı için ideal bir ödeme
yöntemidir. Alıcı ödemeyi yapmadan önce satın aldığı
ürünleri kontrol etme imkânına sahiptir. Ürünler
sözleşmeye uygun ürünler değil ise defolu veya düşük
kaliteli ise bu, satıcının sözleşmeyi ihlal ettiği anlamına
gelecek ve alıcı ödeme yükümlülüğünü, satıcı uygun ürünü
teslim edene kadar erteleyebilecektir. Mal mukabili
ödemelerde ayrıca ödeme vadesi de konulabilir. Bununla
satıcı/ihracatçı alıcı/ithalatçı firmaya bir nevi kredi açmış
olur.
Dâhilde İşleme Rejimi Kapsamında İthalat
Dâhilde işlemi rejimi uygulanması ile ilgili bilgiler dâhilde
işleme rejimi kapsamında ihracat bölümünde sizlere
sunulmuştur. Dâhilde işleme rejiminin “şartlı muafiyet
sistemi” kapsamında kodu; 5100, Daha önce bir rejime tabi
tutulmamış eşyanın dâhilde işleme rejimi şartlı muafiyet
sistemine tabi tutulması Dâhilde işleme rejiminin “geri
ödeme sistemi” kapsamında kodu; 5141, Dâhilde işleme
rejimi geri ödeme sistemi kapsamında serbest dolaşım ile
eş zamanlı yurt içi kullanıma giren eşyanın dâhilde işleme
rejimi şartlı muafiyet sistemine tabi tutulması Şartlı
muafiyet sisteminde ithalat sırasında doğan vergiler
teminata bağlanırken, geri ödeme sisteminde ithalat
esnasında vergi alınmakta olup işlem görmüş ürünün ihracı
hâlinde alınan vergi geri ödenmektedir.
Geri Gelen Eşya
İhracatını gerçekleştirdiğiniz eşya, alıcısı tarafından çeşitli
sebeplerle kabul edilmeyerek size geri gönderilebilir. Bir
eşya Türkiye’den ihraç edildikten sonra üç yıl içinde geri
gelmesi hâlinde, yükümlüsünün talebi üzerine, belli
koşulların karşılanması şartı ile ithalat vergilerinden muaf
olarak yeniden serbest dolaşıma sokulabilmektedir. Üç
yıllık süre hesaplanırken eşyanın Türkiye’den çıkışındaki
fiili ihracat tarihi esas alınır. Üç yıllık süre beklenmeyen
hâller ve mücbir sebeplerle uzatılabilir. Eşyanın üç yıllık
süreyi veya üç yıllık sürenin üzerinde gümrük idaresince
uzatılan süre varsa bu süreyi aşarak Türkiye’ye geri
getirilmesi hâlinde ise gümrük idaresi tarafından usulsüzlük
cezası uygulanıp, gümrük vergileri tahsil edilerek ithalatı
tamamlanacaktır.