FILE - 20211021 - 101514 - Bai Giang A1 - Ch1. Phep Tinh VI Phan 1 Bien (19-04-2018)

Bài giảng Toán cao cấp A1
TS. Nguyễn Văn Ý
Khoa Khoa học cơ bản

Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm TP. HCM
E-mail: ynv@hufi.edu.vn
Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm TP. HCM
Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 1 / 85

Ch 1. PHÉP TÍNH VI PHÂN HÀM MỘT BIẾN

1.1. Giới hạn của hàm số


1.1.1. Các định nghĩa về hàm số


Định nghĩa 1.1.1.


Định nghĩa 1.1.1. Cho ∅ 6= D R.

Ánh xạ f : D ! R, x 7! f (x ) được gọi là một hàm số.

Tập D đgl miền xác định của h/s f , x 2 D đgl biến số của h/s
f và y = f (x ) đgl giá trị của hàm số f tại x.

Rf = f (D ) = ff (x )jx 2 D g = fy 2 Rj9x 2 D : y = f (x )g =
fy 2 Rj ph/tr y = f (x ) có nghiệm x 2 D g đgl miền giá trị của
h/s f .

h/s f .
Tập hợp f(x, y ) : x 2 D, y = f (x )g đgl đồ thị của hàm số f .
Biễu diễn đồ thị của một hàm số trong mặt phẳng toạ độ là
một đường cong.

h/s f .
Tập hợp f(x, y ) : x 2 D, y = f (x )g đgl đồ thị của hàm số f .
Biễu diễn đồ thị của một hàm số trong mặt phẳng toạ độ là
một đường cong.
Cho hàm số y = f (x ) thì ta hiểu MXĐ của hàm số là
fx 2 R : f (x ) có nghĩag.



Định nghĩa 1.1.2. Cho hàm số f xác định trên tập D.



a/ Hàm số f đgl tăng trên D nếu:
8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) < f (x2 ).


8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) < f (x2 ).


8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) < f (x2 ).
b/ Hàm số f đgl giảm trên D nếu:
8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) > f (x2 ).


8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) < f (x2 ).
b/ Hàm số f đgl giảm trên D nếu:
8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) > f (x2 ).
Người ta gọi chung hàm số tăng hoặc hàm số giảm là hàm số

đơn điệu.




Định nghĩa 1.1.3. Cho hàm số f xác định trên tập D đối xứng qua
gốc tọa độ, tức là x 2 D , x 2 D.


a) Hàm số f được gọi là chẵn trên D nếu f ( x ) = f (x ), 8x 2 D.


b) Hàm số f được gọi là lẻ trên D nếu f ( x ) = f (x ), 8x 2 D.


Nhận xét 1.1.1.

Nhận xét 1.1.1.
Đồ thị của hàm số chẵn nhận trục tung làm trục đối xứng.

Nhận xét 1.1.1.
Đồ thị hàm lẻ nhận gốc tọa độ O làm tâm đối xứng.

Nhận xét 1.1.1.

Nhận xét 1.1.1.

Nhận xét 1.1.1.

Nhận xét 1.1.1.
Định nghĩa 1.1.4. Hàm số f đgl tuần hoàn chu kỳ T trên tập D
nếu
8x 2 D : x T 2 D và f (x + T ) = f (x ). (1)

Nhận xét 1.1.1.
nếu
8x 2 D : x T 2 D và f (x + T ) = f (x ). (1)

Nhận xét 1.1.1.
nếu
8x 2 D : x T 2 D và f (x + T ) = f (x ). (1)
Số dương T nhỏ nhất (nếu có) thoả mãn (1) đgl chu kỳ cơ sở của
hàm số tuần hoàn f .
Nhận xét 1.1.1.
nếu
8x 2 D : x T 2 D và f (x + T ) = f (x ). (1)
Số dương T nhỏ nhất (nếu có) thoả mãn (1) đgl chu kỳ cơ sở của
hàm số tuần hoàn f .



Định nghĩa 1.1.5. Giả sử hàm số f là một song ánh từ miền xác
định D lên miền giá trị Rf (tức là 8y 2 R, 9!x 2 D : y = f (x )).



Khi đó, ta có quy tắc g : Rf ! D, y 7! x = g (y ) và quy tắc đó xác
định một hàm số từ Rf vào D, đgl hàm số ngược của hàm số f và ký
hiệu là g = f 1 .

hiệu là g = f 1 .

hiệu là g = f 1 . Vậy
1
y = f (x ) , x = f (y ).

1
y = f (x ) , x = f (y ).

1
y = f (x ) , x = f (y ).
Nhận xét 1.1.2.

1
y = f (x ) , x = f (y ).
Nhận xét 1.1.2.

1
y = f (x ) , x = f (y ).
Nhận xét 1.1.2. a/ Thông thường người ta hay dùng chữ x để chỉ
đối số và chữ y để chỉ hàm số nên hàm ngược của hàm số y = f (x )
cũng được kí hiệu là y = f 1 (x ).

1
y = f (x ) , x = f (y ).

1
y = f (x ) , x = f (y ).
b/ Nếu điểm có toạ độ (x, y ) thuộc đồ thị hàm số y = f (x ) thì điểm
có toạ độ (y , x ) thuộc đồ thị hàm ngược của nó. Do đó, đồ thị của
hàm số y = f (x ) và hàm ngược của nó đối xứng nhau qua đường
phân giác thứ nhất của hệ tọa độ Đề-các vuông góc Oxy .
1
y = f (x ) , x = f (y ).
b/ Nếu điểm có toạ độ (x, y ) thuộc đồ thị hàm số y = f (x ) thì điểm
có toạ độ (y , x ) thuộc đồ thị hàm ngược của nó. Do đó, đồ thị của
hàm số y = f (x ) và hàm ngược của nó đối xứng nhau qua đường
phân giác thứ nhất của hệ tọa độ Đề-các vuông góc Oxy .

Ví dụ 1.1.2.

Ví dụ 1.1.2.

Ví dụ 1.1.2. a) Hàm số f : R+ ! [1, +∞), f (x p) = x 2 + 1 có
hàm số ngược là f 1 : [1, +∞) ! R+ , f 1 (x ) = x 1.

Ví dụ 1.1.2. a) Hàm số f : R+ ! [1, +∞), f (x p) = x 2 + 1 có

Ví dụ 1.1.2. a) Hàm số f : R+ ! [1, +∞), f (x p ) = x 2 + 1 có
Thật vậy, với y 2 [1, +∞), xét phương trìnhpy = x 2 + 1. Phương
trình này có duy nhất nghiệm x 0 là x = y 1


b) Hai hàm số y = ax và y = loga x (0 < a 6= 1) là hai hàm số
ngược nhau.

ngược nhau.

ngược nhau.

ngược nhau.

ngược nhau.
Định nghĩa 1.1.6. Cho hai hàm số f : D ! E , và g : F ! R, với
E F.

ngược nhau.
E F.

ngược nhau.
E F . Khi đó, ta xác định được một hàm số h (x ) = g [f (x )] có
miền xác định là D được gọi là hàm hợp của hai hàm số f và g và ký
hiệu h = g f .

ngược nhau.
hiệu h = g f .

ngược nhau.
hiệu h = g f .
Vậy
h (x ) = (g f )(x ) = g [f (x )].

ngược nhau.
hiệu h = g f .
Vậy
h (x ) = (g f )(x ) = g [f (x )].

ngược nhau.
hiệu h = g f .
Vậy
h (x ) = (g f )(x ) = g [f (x )].
Ví dụ 1.1.3.

ngược nhau.
hiệu h = g f .
Vậy
h (x ) = (g f )(x ) = g [f (x )].
Ví dụ 1.1.3.

ngược nhau.
hiệu h = g f .
Vậy
h (x ) = (g f )(x ) = g [f (x )].
Ví dụ 1.1.3. Hàm số y = sin(x 2 4x + 5) là hàm hợp của hai
hàm số y = sin u và u = x 2 4x + 5.
ngược nhau.
hiệu h = g f .
Vậy
h (x ) = (g f )(x ) = g [f (x )].
Ví dụ 1.1.3. Hàm số y = sin(x 2 4x + 5) là hàm hợp của hai
hàm số y = sin u và u = x 2 4x + 5.
1.1.2. Các hàm số sơ cấp cơ bản
y = x α , α 2 R.

y = x α , α 2 R.
y = ax (0 < a 6 = 1)

y = x α , α 2 R.
y = ax (0 < a 6 = 1)
y = loga x (0 < a 6= 1)

y = x α , α 2 R.
y = ax (0 < a 6 = 1)
y = loga x (0 < a 6= 1)
y = sin x, y = cos x, y = tan x, y = cot x

y = x α , α 2 R.
y = ax (0 < a 6 = 1)
y = loga x (0 < a 6= 1)
y = sin x, y = cos x, y = tan x, y = cot x
y = arcsin x, y = arccos x, y = arctan x, y = arccot x (đọc kỹ
trong giáo trình)

1 Hàm số y = arcsin x.

π π
Hàm số f (x ) = sin x có hàm ngược trên 2 , 2 là
f 1 : [ 1, 1] ! π π
, , x 7 ! f 1 ( x ) = arcsin x
2 2

π π
f 1 : [ 1, 1] ! π π
, , x 7 ! f 1 ( x ) = arcsin x
2 2

π π
f 1 : [ 1, 1] ! π π
, , x 7 ! f 1 ( x ) = arcsin x
2 2
p
π 3 π
Ví dụ: arcsin 0 = 0, arcsin( 1) = 2, arcsin 2 = 3

2. Hàm số y = arccos x.

Hàm số f (x ) = cos x có hàm ngược trên [0, π ] là
f 1 : [ 1, 1] ! [0, π ] , x 7! f 1 (x ) = arccos x

f 1 : [ 1, 1] ! [0, π ] , x 7! f 1 (x ) = arccos x
p
π 3
Ví dụ: arccos 0 = 2, arccos( 1) = π, arccos 2 = π6 ,
1 2π
arccos 2 = 3

f 1 : [ 1, 1] ! [0, π ] , x 7! f 1 (x ) = arccos x
p
π 3
Ví dụ: arccos 0 = 2, arccos( 1) = π, arccos 2 = π6 ,
1 2π
arccos 2 = 3
π
Chú ý: arcsin x + arccos x = 2, 8x 2 [ 1, 1] .
3. Hàm số y = arctan x.

π π
Hàm số f (x ) = tan x có hàm ngược trên 2 , 2 là
1 :R! π π 1
f 2 , 2 , x 7! f (x ) = arctan x

π π
1 :R! π π 1
f 2 , 2 , x 7! f (x ) = arctan x
p
π 3 π
Ví dụ: arctan 0 = 0, arctan( 1) = 4, arctan 3 = 6

π π
1 :R! π π 1
f 2 , 2 , x 7! f (x ) = arctan x
p
π 3 π
Ví dụ: arctan 0 = 0, arctan( 1) = 4, arctan 3 = 6
Qui ước: arctan(+∞) = π
2, arctan( ∞) = π
2
4. Hàm số y = arccot x.

Hàm số f (x ) = cot x có hàm ngược trên (0, π ) là

f 1 : R ! (0, π ) , x 7! f 1 (x ) = arccot x


f 1 : R ! (0, π ) , x 7! f 1 (x ) = arccot x
π 3π
p π
Ví dụ: arccot 0 = 2, arccot( 1) = 4 , arccot 3= 6


f 1 : R ! (0, π ) , x 7! f 1 (x ) = arccot x
p
Ví dụ: arccot 0 = π2 , arccot( 1) = 3π
4 , arccot 3= π
6
Qui ước: arctan(+∞) = 0, arctan( ∞) = π
1.1.3. Giới hạn của hàm số
Lân cận U của một điểm x0 trên trục số thực được coi là khoảng
tâm x0 , bán kính r , tức là
U = (x0 r , x0 + r ),

U = (x0 r , x0 + r ),

U = (x0 r , x0 + r ),
tổng quát hơn, nó là một khoảng (a, b ) chứa điểm x0 .

U = (x0 r , x0 + r ),

U = (x0 r , x0 + r ),
1.1.3.1. Các định nghĩa

U = (x0 r , x0 + r ),

U = (x0 r , x0 + r ),
Định nghĩa 1.1.8. (Cauchy)

U = (x0 r , x0 + r ),
Định nghĩa 1.1.8. (Cauchy)

U = (x0 r , x0 + r ),
Định nghĩa 1.1.8. (Cauchy) Cho hàm số f xác định trong một lân
cận U nào đó của điểm x0 (có thể trừ điểm x0 ).

U = (x0 r , x0 + r ),

U = (x0 r , x0 + r ),
cận U nào đó của điểm x0 (có thể trừ điểm x0 ). Số L được gọi là
giới hạn của hàm số f khi x dần tới x0 , nếu
8ε > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) jf (x ) Lj < ε.

U = (x0 r , x0 + r ),

U = (x0 r , x0 + r ),
Kí hiệu: lim f (x ) = L hoặc f (x ) ! L khi x ! x0 .

x !x0

U = (x0 r , x0 + r ),
Kí hiệu: lim f (x ) = L hoặc f (x ) ! L khi x ! x0 .

x !x0


Định nghĩa 1.1.9. (Heine)

Định nghĩa 1.1.9. (Heine)

Định nghĩa 1.1.9. (Heine) Cho hàm số f xác định trong một lân


cận U nào đó của điểm x0 (có thể trừ điểm x0 ). Số L đgl giới hạn
của hàm số f khi x ! x0 nếu với 8xn 2 U, xn 6= x0 , xn ! x0 thì
f (xn ) ! L.

f (xn ) ! L.

f (xn ) ! L.

f (xn ) ! L.

f (xn ) ! L.
Định nghĩa 1.1.10. Cho hàm số f xác định trong khoảng (a, +∞).

f (xn ) ! L.

f (xn ) ! L.
Số L đgl giới hạn của hàm số f khi x ! +∞ nếu
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.

f (xn ) ! L.
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.

f (xn ) ! L.
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.
Kí hiệu: lim f (x ) = L hoặc f (x ) ! L khi x ! +∞.
x !+∞

f (xn ) ! L.
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.
x !+∞

f (xn ) ! L.
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.
x !+∞

f (xn ) ! L.
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.
x !+∞

f (xn ) ! L.
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.
x !+∞
Định nghĩa 1.1.11. Cho hàm số f xác định trong khoảng
( ∞, a).

f (xn ) ! L.
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.
x !+∞
( ∞, a).

f (xn ) ! L.
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.
x !+∞
( ∞, a). Số L đgl giới hạn của hàm số f khi x ! ∞ nếu
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 ( ∞, a), x < M ) jf (x ) Lj < ε.

f (xn ) ! L.
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.
x !+∞
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 ( ∞, a), x < M ) jf (x ) Lj < ε.

f (xn ) ! L.
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.
x !+∞
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 ( ∞, a), x < M ) jf (x ) Lj < ε.
Kí hiệu: lim f (x ) = L hoặc f (x ) ! L khi x ! ∞.
x! ∞
f (xn ) ! L.
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 (a, +∞), x > M ) jf (x ) Lj < ε.
x !+∞
8ε > 0, 9M > 0, 8x 2 ( ∞, a), x < M ) jf (x ) Lj < ε.
Kí hiệu: lim f (x ) = L hoặc f (x ) ! L khi x ! ∞.
x! ∞



Định nghĩa 1.1.13. Cho hàm số f xác định trong một lân cận U
nào đó của điểm x0 (có thể trừ điểm x0 ).

Hàm số f được gọi là tiến ra +∞ khi x ! x0 nếu
8A > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) f (x ) > A.

8A > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) f (x ) > A.

8A > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) f (x ) > A.
Kí hiệu: lim f (x ) = +∞ hoặc f (x ) ! +∞ khi x ! x0 .

x !x0

8A > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) f (x ) > A.

x !x0
Hàm số f được gọi là tiến ra ∞ khi x ! x0 nếu
8A > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) f (x ) < A.

8A > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) f (x ) > A.

x !x0
8A > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) f (x ) < A.

8A > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) f (x ) > A.

x !x0
8A > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) f (x ) < A.
Kí hiệu: lim f (x ) = ∞ hoặc f (x ) ! ∞ khi x ! x0 .

x !x0
8A > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) f (x ) > A.

x !x0
8A > 0, 9δ > 0, 8x 2 U, 0 < jx x0 j < δ ) f (x ) < A.
Kí hiệu: lim f (x ) = ∞ hoặc f (x ) ! ∞ khi x ! x0 .

x !x0
1.1.3.2. Một số định lý về giới hạn của hàm số

Định lý 1.1.1.

Định lý 1.1.1.

Định lý 1.1.1. Nếu hàm số f có giới hạn khi x ! x0 (hoặc ∞)

thì giới hạn đó là duy nhất.




Định lý 1.1.2.


Định lý 1.1.2.


Định lý 1.1.2. Nếu hàm số f có giới hạn hữu hạn khi x ! x0 thì
nó bị chặn trong một lân cận nào đó của điểm x0 (trừ điểm x0 ), tức
là tồn tại một lân cận U của điểm x0 và một số dương M sao cho
jf (x )j M, 8x 2 U, x 6= x0 .


Định lý 1.1.2. Nếu hàm số f có giới hạn hữu hạn khi x ! x0 thì
nó bị chặn trong một lân cận nào đó của điểm x0 (trừ điểm x0 ), tức
là tồn tại một lân cận U của điểm x0 và một số dương M sao cho
jf (x )j M, 8x 2 U, x 6= x0 .


Định lý 1.1.3.

Định lý 1.1.3.

Định lý 1.1.3. Nếu lim f (x ) = L1 , lim g (x ) = L2 thì

x !x0 x !x0


x !x0 x !x0
lim [f (x ) g (x )] = L1 L2
x !x0


x !x0 x !x0
lim [f (x ) g (x )] = L1 L2
x !x0
lim [f (x )g (x )] = L1 L2
x !x0


x !x0 x !x0
lim [f (x ) g (x )] = L1 L2
x !x0
lim [f (x )g (x )] = L1 L2
x !x0


x !x0 x !x0
lim [f (x ) g (x )] = L1 L2
x !x0
lim [f (x )g (x )] = L1 L2
x !x0
Hệ quả lim [αf (x )] = αL1

x !x0


x !x0 x !x0
lim [f (x ) g (x )] = L1 L2
x !x0
lim [f (x )g (x )] = L1 L2
x !x0
Hệ quả lim [αf (x )] = αL1

x !x0
f (x ) L1
lim = , (L2 6= 0).
x !x0 g (x ) L2


Định lý 1.1.4.

Định lý 1.1.4.

Định lý 1.1.4. Nếu hàm số f và g có giới hạn khi x ! x0 và
f (x ) g (x ) trong lân cận U (x0 ) của điểm x0 (trừ điểm x0 ) thì


lim f (x ) lim g (x ).
x !x0 x !x0

x !x0 x !x0

x !x0 x !x0
Định lý 1.1.5.

x !x0 x !x0
Định lý 1.1.5.

x !x0 x !x0
Định lý 1.1.5. Nếu h (x ) f (x ) g (x ) 8x 2 U (x0 ) (có thể trừ

điểm x0 ) và lim g (x ) = lim h (x ) = L thì
x !x0 x !x0

x !x0 x !x0

x !x0 x !x0

x !x0 x !x0

x !x0 x !x0
lim f (x ) = L.
x !x0

x !x0 x !x0

x !x0 x !x0
lim f (x ) = L.
x !x0

x !x0 x !x0

x !x0 x !x0
lim f (x ) = L.
x !x0
Định lý 1.1.6.

x !x0 x !x0

x !x0 x !x0
lim f (x ) = L.
x !x0
Định lý 1.1.6.

x !x0 x !x0

x !x0 x !x0
lim f (x ) = L.
x !x0
Định lý 1.1.6. Cho hàm số hợp y = g [f (x )]. Nếu

lim f (x ) = u0 và lim g (u ) = L thì
x !x0 u !u0

x !x0 x !x0

x !x0 x !x0
lim f (x ) = L.
x !x0

x !x0 u !u0

x !x0 x !x0

x !x0 x !x0
lim f (x ) = L.
x !x0

x !x0 u !u0
lim g [f (x )] = L.
x !x0

x !x0 x !x0

x !x0 x !x0
lim f (x ) = L.
x !x0

x !x0 u !u0
lim g [f (x )] = L.
x !x0


Định lý 1.1.7.

Định lý 1.1.7.

Định lý 1.1.7. Nếu lim f (x ) = L và L > 0 (L < 0) thì 9 lân cận

x !x0
U (x0 ) của điểm x0 sao cho


x !x0


x !x0
f (x ) > 0 (f (x ) < 0), 8x 2 U (x0 ).


x !x0
f (x ) > 0 (f (x ) < 0), 8x 2 U (x0 ).


x !x0
f (x ) > 0 (f (x ) < 0), 8x 2 U (x0 ).
Nhận xét 1.1.5.


x !x0
f (x ) > 0 (f (x ) < 0), 8x 2 U (x0 ).
Nhận xét 1.1.5.


x !x0
f (x ) > 0 (f (x ) < 0), 8x 2 U (x0 ).
Nhận xét 1.1.5. Các Định lý 1.1.2, 1.1.3, 1.1.4, 1.1.5, 1.1.6, 1.1.7
vẫn đúng trong các trường hợp x0 là +∞ hoặc ∞ nếu lân cận của
điểm x0 được thay bởi các khoảng ( ∞, a) hoặc (a, +∞) tương ứng.


x !x0
f (x ) > 0 (f (x ) < 0), 8x 2 U (x0 ).
Nhận xét 1.1.5. Các Định lý 1.1.2, 1.1.3, 1.1.4, 1.1.5, 1.1.6, 1.1.7
vẫn đúng trong các trường hợp x0 là +∞ hoặc ∞ nếu lân cận của
điểm x0 được thay bởi các khoảng ( ∞, a) hoặc (a, +∞) tương ứng.

Một số giới hạn cơ bản
sin x
1 lim = 1.
x !0 x

sin x
1 lim = 1.
x !0 x
ex 1
2 lim =1
x !0 x

sin x
1 lim = 1.
x !0 x
ex 1
2 lim =1
x !0 x
ln(1 + x )
3 lim =1
x !0 x

sin x
1 lim = 1.
x !0 x
ex 1
2 lim =1
x !0 x
ln(1 + x )
3 lim =1
x !0
p x
n
1+x 1 1
4 lim =
x !0 x n


Mệnh đề.

Mệnh đề.
1 lim ax = ax0
x !x0

Mệnh đề.
1 lim ax = ax0
x !x0
2 lim ln x = ln x0
x !x0

Mệnh đề.
1 lim ax = ax0
x !x0
2 lim ln x = ln x0
x !x0
3 Cho lim u (x ) = a > 0, lim v (x ) = b. Khi đó ta có
x !x0 x !x0
v (x )
lim [u (x )] = ab .
x !x0

Mệnh đề.
1 lim ax = ax0
x !x0
2 lim ln x = ln x0
x !x0
3 Cho lim u (x ) = a > 0, lim v (x ) = b. Khi đó ta có
x !x0 x !x0
v (x )
lim [u (x )] = ab .
x !x0
x
1
4 lim 1+ = e.
x !+∞ x

1.1.3.3. Giới hạn một phía



Định nghĩa 1.1.14. Cho hàm số f xác định trên một lân cận nào
đó của điểm x0 2 R (có thể trừ điểm x0 ).
Số thực L đgl giới hạn của f khi tiến tới bên phải của x0 (còn gọi
là giới hạn phải của f khi x tiến tới x0 ) nếu


8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x x0 < δ ) jf (x ) Lj < ε.

8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x x0 < δ ) jf (x ) Lj < ε.

8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x x0 < δ ) jf (x ) Lj < ε.
Ký hiệu: lim f (x ) = L.
x !x0+

8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x x0 < δ ) jf (x ) Lj < ε.
x !x0+
Số thực L đgl giới hạn của f khi tiến tới bên trái của x0 (còn gọi
là giới hạn trái của f khi x tiến tới x0 ) nếu

8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x x0 < δ ) jf (x ) Lj < ε.
x !x0+

8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x x0 < δ ) jf (x ) Lj < ε.
x !x0+
8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x0 x < δ ) jf (x ) Lj < ε.

8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x x0 < δ ) jf (x ) Lj < ε.
x !x0+
8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x0 x < δ ) jf (x ) Lj < ε.

8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x x0 < δ ) jf (x ) Lj < ε.
x !x0+
8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x0 x < δ ) jf (x ) Lj < ε.
x !x0

8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x x0 < δ ) jf (x ) Lj < ε.
x !x0+
8ε > 0, 9δ > 0 : 8x 2 U, 0 < x0 x < δ ) jf (x ) Lj < ε.
x !x0


Định lý 1.1.8.

Định lý 1.1.8.

Định lý 1.1.8. Cho hàm số f xác định trên một lân cận nào đó của
điểm x0 (có thể trừ điểm x0 ). Hàm số có giới hạn là số L khi x tiến tới
x0 khi và chỉ khi nó có giới hạn trái và giới hạn phải khi x tiến tới x0
và

và

và
lim f (x ) = lim f (x ) = L.
x !x0 x !x0+

và
lim f (x ) = lim f (x ) = L.
x !x0 x !x0+

1.1.4. Vô cùng bé, vô cùng lớn








Định nghĩa 1.1.15. a) Hàm số α được gọi là vô cùng bé (viết tắt
là VCB) khi x dần tới x0 (hay khi x dần tới ∞) nếu lim α(x ) = 0
x !x0
(hay lim α(x ) = 0).
x !∞


x !x0
x !∞


x !x0
x !∞


x !x0
x !∞
b) Hàm số f được gọi là vô cùng lớn (viết tắt là VCL) khi x dần tới
x0 (hay khi x dần tới ∞) nếu lim jf (x )j = +∞ (hay
x !x0
lim jf (x )j = +∞ hoặc lim jf (x )j = +∞).
x !+∞ x! ∞


x !x0
x !∞
x !x0
x !+∞ x! ∞


x !x0
x !∞
x !x0
x !+∞ x! ∞
Ví dụ 1.1.11.


x !x0
x !∞
x !x0
x !+∞ x! ∞
Ví dụ 1.1.11.


x !x0
x !∞
x !x0
x !+∞ x! ∞
Ví dụ 1.1.11. a/ Khi x ! 0, các hàm số x 2 và sin 2x đều là các
VCB.


x !x0
x !∞
x !x0
x !+∞ x! ∞
VCB.


x !x0
x !∞
x !x0
x !+∞ x! ∞
VCB.
1
b/ Khi x ! 0, các hàm số và cot x đều là các VCL.
x


x !x0
x !∞
x !x0
x !+∞ x! ∞
VCB.
1
b/ Khi x ! 0, các hàm số và cot x đều là các VCL.
x


Nhận xét

Nhận xét

Nhận xét
Từ các tính chất của giới hạn hàm số, ta có

Nhận xét
Nếu α(x ), β(x ) là những VCB khi x ! x0 thì
α(x ) β(x ), α(x ).β(x ) cũng là những VCB khi x ! x0 .

Nhận xét
Nếu α(x ) là VCB khi x ! x0 , β(x ) bị chặn trong lân cận nào
đó của x0 thì α(x ).β(x ) là VCB khi x ! x0 .

Nhận xét
lim f (x ) = a , f (x ) = a + α(x ), α(x ) là VCB khi x ! x0 .
x !x0

Nhận xét
lim f (x ) = a , f (x ) = a + α(x ), α(x ) là VCB khi x ! x0 .
x !x0
1
Nếu 0 6= α(x ) là VCB khi x ! x0 thì f (x ) = là VCL khi
α (x )
x ! x0 .




Định nghĩa 1.1.16. Cho α và β là hai VCB khi x ! x0 . Ta nói α

α (x )
và β là hai VCB so sánh được nếu tồn tại giới hạn lim = k (k
x !x0 β (x )
có thể ∞).


α (x )
x !x0 β (x )
có thể ∞).


α (x )
x !x0 β (x )
có thể ∞). Khi đó


α (x )
x !x0 β (x )
Nếu k = 0 thì ta nói α có cấp cao hơn β và ký hiệu
α(x ) = o ( β(x )).


α (x )
x !x0 β (x )
α(x ) = o ( β(x )).
Nếu k = ∞ thì ta nói α có cấp thấp hơn β(hay β có cấp cao
hơn α) và ký hiệu β(x ) = o (α(x )).


α (x )
x !x0 β (x )
α(x ) = o ( β(x )).
Nếu k = ∞ thì ta nói α có cấp thấp hơn β(hay β có cấp cao
hơn α) và ký hiệu β(x ) = o (α(x )).
Nếu k 6= 0, k 6= ∞ thì ta nói α và β là hai VCB cùng cấp. Đặc
biệt, nếu k = 1 thì ta nói α và β là hai VCB tương đương và ký
hiệu là α β.


Ví dụ 1.1.12.

Ví dụ 1.1.12.

Ví dụ 1.1.12. a/ Khi x ! 0, x 2 và 1 cos x là hai VCB cùng cấp

vì


vì


vì
1 cos x 2 sin2 x2 1 sin2 x2 1
lim 2
= lim 2
= lim 2
= .
x !0 x x !0 x 2 x !0 x 2
2


vì
lim 2
= lim 2
= lim 2
= .
x !0 x x !0 x 2 x !0 x 2
2


vì
lim 2
= lim 2
= lim 2
= .
x !0 x x !0 x 2 x !0 x 2
2
x3
b/ Khi x ! 0, x 3 là VCB cấp cao hơn 2 sin x, vì lim = 0.
x !0 2 sin x


vì
lim 2
= lim 2
= lim 2
= .
x !0 x x !0 x 2 x !0 x 2
2
x3
x !0 2 sin x


vì
lim 2
= lim 2
= lim 2
= .
x !0 x x !0 x 2 x !0 x 2
2
x3
x !0 2 sin x
c/ Khi x ! 1, (x 1)2 và tan2 (x 1) là hai VCB tương đương vì
(x 1)2
lim = 1.
x !1 tan2 (x 1)


vì
lim 2
= lim 2
= lim 2
= .
x !0 x x !0 x 2 x !0 x 2
2
x3
x !0 2 sin x
c/ Khi x ! 1, (x 1)2 và tan2 (x 1) là hai VCB tương đương vì
(x 1)2
lim = 1.
x !1 tan2 (x 1)


Ta có các tính chất sau đây của VCB tương đương khi x ! x0 :

1 α (x ) β (x ) , α (x ) β(x ) = o (α(x )) = o ( β(x )).

1 α (x ) β (x ) , α (x ) β(x ) = o (α(x )) = o ( β(x )).
2 α (x ) α (x )

1 α (x ) β(x ) , α(x ) β(x ) = o (α(x )) = o ( β(x )).
2 α (x ) α (x )
3 α (x ) β (x ), β (x ) γ (x ) ) α (x ) γ (x )

1 α(x ) β(x ) , α(x ) β(x ) = o (α(x )) = o ( β(x )).
2 α (x ) α (x )
3 α (x ) β (x ), β (x ) γ (x ) ) α (x ) γ (x )
4 α1 (x ) β1 (x ), α2 (x ) β2 (x ) ) α1 (x ) α2 (x ) β1 (x ) β2 (x ).

1 α(x ) β(x ) , α(x ) β(x ) = o (α(x )) = o ( β(x )).
2 α (x ) α (x )
3 α (x ) β (x ), β (x ) γ (x ) ) α (x ) γ (x )
5 Nếu α(x ) và β(x ) là những VCB khác cấp thì α(x ) + β(x )
tương đương với VCB cấp thấp hơn.

1 α(x ) β(x ) , α(x ) β(x ) = o (α(x )) = o ( β(x )).
2 α (x ) α (x )
3 α (x ) β (x ), β (x ) γ (x ) ) α (x ) γ (x )
6 Nếu α(x ) β(x ), α1 (x ) β1 (x ) và β(x ) β1 (x ) thì
α (x ) α1 (x ) β (x ) β1 (x ).

1 α(x ) β(x ) , α(x ) β(x ) = o (α(x )) = o ( β(x )).
2 α (x ) α (x )
3 α (x ) β (x ), β (x ) γ (x ) ) α (x ) γ (x )
6 Nếu α(x ) β(x ), α1 (x ) β1 (x ) và β(x ) β1 (x ) thì
α (x ) α1 (x ) β (x ) β1 (x ).
7 Nếu α(x ) β(x ), α1 (x ) β1 (x ) thì
α (x ) β (x )
lim = lim .
x !x0 α1 (x ) x !x0 β (x )
1

Các VCB tương đương cơ bản

Khi x ! 0, ta có các VCB tương đương cơ bản sau:

1 sin x x

1 sin x x
2 tan x x

1 sin x x
2 tan x x
3 arcsin x x

1 sin x x
2 tan x x
3 arcsin x x
4 arctan x x

1 sin x x
2 tan x x
3 arcsin x x
4 arctan x x
x2
5 1 cos x
2

1 sin x x
2 tan x x
3 arcsin x x
4 arctan x x
x2
5 1 cos x
2
6 ln(1 + x ) x

1 sin x x
2 tan x x
3 arcsin x x
4 arctan x x
x2
5 1 cos x
2
6 ln(1 + x ) x
7 ex 1 x

1 sin x x
2 tan x x
3 arcsin x x
4 arctan x x
x2
5 1 cos x
2
6 ln(1 + x ) x
7 ex 1 x
8 (1 + x ) α 1 αx (α 6= 0)

1 sin x x
2 tan x x
3 arcsin x x
4 arctan x x
x2
5 1 cos x
2
6 ln(1 + x ) x
7 ex 1 x
8 (1 + x )α 1 αx (α 6= 0)
9 ax 1 x ln a (0 < a 6= 1)

1 sin x x
2 tan x x
3 arcsin x x
4 arctan x x
x2
5 1 cos x
2
6 ln(1 + x ) x
7 ex 1 x
8 (1 + x )α 1 αx (α 6= 0)
9 ax 1 x ln a (0 < a 6= 1)
x
10 loga (1 + x ) (0 < a 6 = 1)
ln a

1 sin x x
2 tan x x
3 arcsin x x
4 arctan x x
x2
5 1 cos x
2
6 ln(1 + x ) x
7 ex 1 x
8 (1 + x )α 1 αx (α 6= 0)
9 ax 1 x ln a (0 < a 6= 1)
x
10 loga (1 + x ) (0 < a 6 = 1)
ln a
pn x
11 1+x 1 .
n
1.1.4.2 Quy tắc ngắt bỏ VCB cấp cao

Định lý 1.1.10.

Định lý 1.1.10.

Định lý 1.1.10. Giả sử α, β, α1 , β1 là các VCB khi x ! x0 . Nếu
α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1

α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1

α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1
ln(1 + tan2 2x )
Ví dụ 1.1.13. Tính lim .
x !0 x 2 + 2 sin3 3x

α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1
ln(1 + tan2 2x )
x !0 x 2 + 2 sin3 3x

α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1
ln(1 + tan2 2x )
x !0 x 2 + 2 sin3 3x
Giải.

α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1
ln(1 + tan2 2x )
x !0 x 2 + 2 sin3 3x
Giải.

α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1
ln(1 + tan2 2x )
x !0 x 2 + 2 sin3 3x
Giải. Khi x ! 0, ta có
ln(1 + tan2 2x ) tan2 2x (2x )2 = 4x 2 ,

α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1
ln(1 + tan2 2x )
x !0 x 2 + 2 sin3 3x
ln(1 + tan2 2x ) tan2 2x (2x )2 = 4x 2 ,

α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1
ln(1 + tan2 2x )
x !0 x 2 + 2 sin3 3x
ln(1 + tan2 2x ) tan2 2x (2x )2 = 4x 2 ,
2 sin3 3x 2(3x )3 = o (x 2 ), x 2 + 2 sin3 3x = x 2 + o (x 2 ) x 2.

α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1
ln(1 + tan2 2x )
x !0 x 2 + 2 sin3 3x
ln(1 + tan2 2x ) tan2 2x (2x )2 = 4x 2 ,

α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1
ln(1 + tan2 2x )
x !0 x 2 + 2 sin3 3x
ln(1 + tan2 2x ) tan2 2x (2x )2 = 4x 2 ,

Do đó
ln(1 + tan2 2x ) 4x 2
lim = lim = 4.
x !0 x 2 + 2 sin3 3x x !0 x 2

α(x ) = o (α1 (x )), β(x ) = o ( β1 (x )) thì
α (x ) + α1 (x ) α1 (x )
lim = lim .
x !x0 β (x ) + β1 (x ) x !x0 β (x )
1
ln(1 + tan2 2x )
x !0 x 2 + 2 sin3 3x
ln(1 + tan2 2x ) tan2 2x (2x )2 = 4x 2 ,

Do đó
ln(1 + tan2 2x ) 4x 2
lim = lim = 4.
x !0 x 2 + 2 sin3 3x x !0 x 2

1.1.4.3. Quy tắc ngắt bỏ vô cùng lớn cấp thấp



Định nghĩa 1.1.17. Cho f và g là hai VCL khi x ! x0 . Ta nói f

f (x )
và g là hai VCL so sánh được nếu tồn tại giới hạn lim = k (k
x !x0 g (x )
có thể ∞).


f (x )
x !x0 g (x )
có thể ∞).


f (x )
x !x0 g (x )


f (x )
x !x0 g (x )
Nếu k = 0 thì ta nói f có cấp thấp hơn g .


f (x )
x !x0 g (x )
Nếu k = ∞ thì ta nói f có cấp cao hơn g (hay g có cấp thấp
hơn f ).


f (x )
x !x0 g (x )
Nếu k = ∞ thì ta nói f có cấp cao hơn g (hay g có cấp thấp
hơn f ).
Nếu k 6= 0, k 6= ∞ thì ta nói f và g là hai VCL cùng cấp. Đặc
biệt, nếu k = 1 thì ta nói f và g là hai VCL tương đương và ký
hiệu là f g.


Ví dụ 1.1.14.

Ví dụ 1.1.14.

p
Ví dụ 1.1.14. Khi x ! +∞, các hàm số x 2 + 1 và p x là hai VCL
so sánh được. Hơn nữa x 2 + 1 là VCL cấp cao hơn x, vì
x2 + 1 p 1
lim p = lim x x+p = +∞.
x !+∞ x x !+∞ x

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x
Bổ đề 1.1.1.

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x
Bổ đề 1.1.1.

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x
Bổ đề 1.1.1. Cho f và g là hai VCL khi x ! x0 (hoặc x ! ∞).

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x
Khi đó, ta có

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x
Khi đó, ta có

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x
Khi đó, ta có
a) Nếu cấp của f thấp hơn cấp của g thì f (x ) + g (x ) g (x ).

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x
Khi đó, ta có

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x
Khi đó, ta có
b/ Nếu f (x ) f1 (x ), g (x ) g1 (x ) và f1 (x ) g1 (x ) thì
f ( x ) g ( x ) f1 ( x ) g 1 ( x ) .

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x
Khi đó, ta có
f ( x ) g ( x ) f1 ( x ) g 1 ( x ) .

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x
Khi đó, ta có
f ( x ) g ( x ) f1 ( x ) g 1 ( x ) .
f (x ) f1 ( x )
c/ Nếu f (x ) f1 (x ), g (x ) g1 (x ) thì lim = lim .
x !x0 g (x ) x !x0 g1 (x )

p
x2 + 1 p 1
x !+∞ x x !+∞ x
Khi đó, ta có
f ( x ) g ( x ) f1 ( x ) g 1 ( x ) .
f (x ) f1 ( x )
c/ Nếu f (x ) f1 (x ), g (x ) g1 (x ) thì lim = lim .
x !x0 g (x ) x !x0 g1 (x )


Định lý 1.1.11.

Định lý 1.1.11.

Định lý 1.1.11. Giả sử f , g , f1 , g1 là các VCL khi x ! x0 (x0 có
thể là ∞). Nếu cấp của f cao hơn cấp của f1 , cấp của g cao hơn cấp
của g1 thì
f ( x ) + f1 ( x ) f (x )
lim = lim .
x !x0 g (x ) + g1 (x ) x !x0 g (x )

của g1 thì
f ( x ) + f1 ( x ) f (x )
lim = lim .
x !x0 g (x ) + g1 (x ) x !x0 g (x )

của g1 thì
f ( x ) + f1 ( x ) f (x )
lim = lim .
x !x0 g (x ) + g1 (x ) x !x0 g (x )
Chú thích. Áp dụng định lý 1.2.11, với an bm 6= 0, ta có ngay
an x n + an 1 x n 1 + ... + a1 x + a0 an x n
lim = lim
x !∞ bm x m + bm 1 x m 1 + ... + b1 x + b0 x ! ∞ bm x m
8
>
< 0, nếu m > n
an
=
> bn , nếu m = n
: ∞ nếu m < n

của g1 thì
f ( x ) + f1 ( x ) f (x )
lim = lim .
x !x0 g (x ) + g1 (x ) x !x0 g (x )
Chú thích. Áp dụng định lý 1.2.11, với an bm 6= 0, ta có ngay
an x n + an 1 x n 1 + ... + a1 x + a0 an x n
lim = lim
x !∞ bm x m + bm 1 x m 1 + ... + b1 x + b0 x ! ∞ bm x m
8
>
< 0, nếu m > n
an
=
> bn , nếu m = n
: ∞ nếu m < n


p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2
Ví dụ 1.1.15. Tính lim p p .
x !+∞ 3 4
x + x + x3
3

p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2
x !+∞ 3 4
x + x + x3
3

p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2
x !+∞ 3 4
x + x + x3
3
Giải.

p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2
x !+∞ 3 4
x + x + x3
3
Giải.

p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2
x !+∞ 3 4
x + x + x3
3
Giải. Khi x ! +∞, ta có
p p p p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2 3x 2 + 2x + 1 3x 2 = x 3,

p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2
x !+∞ 3 4
x + x + x3
3
p p p p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2 3x 2 + 2x + 1 3x 2 = x 3,

p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2
x !+∞ 3 4
x + x + x3
3
p p p p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2 3x 2 + 2x + 1 3x 2 = x 3,
p
3
p
4
p
3
p
3
x3 + x + x3 x3 + x x 3 = x.

p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2
x !+∞ 3 4
x + x + x3
3
p p p p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2 3x 2 + 2x + 1 3x 2 = x 3,
p
3
p
4
p
3
p
3
x3 + x + x3 x3 + x x 3 = x.

p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2
x !+∞ 3 4
x + x + x3
3
p p p p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2 3x 2 + 2x + 1 3x 2 = x 3,
p
3
p
4
p
3
p
3
x3 + x + x3 x3 + x x 3 = x.
Do đó
p p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2 x 3 p
lim p p = lim = 3.
x !+∞ 3 4
x3 + x + x3 x !+∞ x

p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2
x !+∞ 3 4
x + x + x3
3
p p p p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2 3x 2 + 2x + 1 3x 2 = x 3,
p
3
p
4
p
3
p
3
x3 + x + x3 x3 + x x 3 = x.
Do đó
p p p
3x 2 + 2x + 1 5x + 2 x 3 p
lim p p = lim = 3.
x !+∞ 3 4
x3 + x + x3 x !+∞ x

1.1.5. Khử các dạng vô định

Trong quá trình tìm giới hạn các hàm số dạng
f (x )
, [f (x )]g (x ) , f (x ) g (x ), f (x )g (x )
g (x )
ta gặp các dạng vô định sau

0 ∞ ∞
, , 1 , ∞0 , 0∞ , ∞ ∞, 0 ∞
0 ∞

f (x )
, [f (x )]g (x ) , f (x ) g (x ), f (x )g (x )
g (x )

0 ∞ ∞
, , 1 , ∞0 , 0∞ , ∞ ∞, 0 ∞
0 ∞

f (x )
, [f (x )]g (x ) , f (x ) g (x ), f (x )g (x )
g (x )

0 ∞ ∞
, , 1 , ∞0 , 0∞ , ∞ ∞, 0 ∞
0 ∞
mà việc tính các giới hạn này đòi hỏi ta phải biến đổi làm mất các
dạng này và đưa về các giới hạn thường gặp, trong quá trình biến đổi
ta thường dùng các hằng đẳng thức cơ bản cần nhớ.

f (x )
, [f (x )]g (x ) , f (x ) g (x ), f (x )g (x )
g (x )

0 ∞ ∞
, , 1 , ∞0 , 0∞ , ∞ ∞, 0 ∞
0 ∞
mà việc tính các giới hạn này đòi hỏi ta phải biến đổi làm mất các
dạng này và đưa về các giới hạn thường gặp, trong quá trình biến đổi
ta thường dùng các hằng đẳng thức cơ bản cần nhớ.


0 x2 4
Ví dụ 1.1.16. (Dạng ) Tính lim 2 .
0 x !2 x 3x + 2

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải.

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải.

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
lim = lim = lim = 4.
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1
0 3x 3
Ví dụ 1.1.17. (Dạng ) Tính lim p3
0 x !1 7+x 2

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1
0 3x 3
0 x !1 7+x 2

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1
0 3x 3
0 x !1 7+x 2
Giải.

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1
0 3x 3
0 x !1 7+x 2
Giải.

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1
0 3x 3
Ví dụ 1.1.17. (Dạng ) Tính lim p 3
p 0 x !1 7+x 2
Giải. Đặt t = 3 7 + x, ta có x = t 3 7.

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1
0 3x 3
p 0 x !1 7+x 2
Giải. Đặt t = 3 7 + x, ta có x = t 3 7.

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1
0 3x 3
p 0 x !1 7+x 2
Giải. Đặt t = 3 7 + x, ta có x = t 3 7. Khi x ! 1 thì t ! 2.

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1
0 3x 3
p 0 x !1 7+x 2

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1
0 3x 3
p 0 x !1 7+x 2
Vậy
3x 3 3(t 3 7) 3 3(t 3 8)
lim p
3
= lim = lim
x !1 7+x 2 t !2 t 2 t !2 t 2
2
= lim 3(t + 2t + 4) = 36.
t !2

0 x2 4
0 x !2 x 3x + 2
Giải. Ta có
x2 4 (x 2)(x + 2) x +2
x !2 x 2 3x + 2 x !2 (x 1)(x 2) x !2 x 1
0 3x 3
p 0 x !1 7+x 2
Vậy
3x 3 3(t 3 7) 3 3(t 3 8)
lim p
3
= lim = lim
x !1 7+x 2 t !2 t 2 t !2 t 2
2
= lim 3(t + 2t + 4) = 36.
t !2


p
∞ 3x 3 + 4x 2 2 x
Ví dụ 1.1.18. (Dạng )Tính lim p p .
∞ x !+∞ 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x

p
∞ 3x 3 + 4x 2 2 x
∞ x !+∞ 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x

p
∞ 3x 3 + 4x 2 2 x
∞ x !+∞ 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x
Giải.

p
∞ 3x 3 + 4x 2 2 x
∞ x !+∞ 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x
Giải.

p
∞ 3x 3 + 4x 2 2 x
∞ x !+∞ 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x
p p p
3x 3 + 4x 2 2 x 3x 3 và 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x 9x 3 .

p
∞ 3x 3 + 4x 2 2 x
∞ x !+∞ 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x
p p p
3x 3 + 4x 2 2 x 3x 3 và 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x 9x 3 .

p
∞ 3x 3 + 4x 2 2 x
∞ x !+∞ 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x
p p p
3x 3 + 4x 2 2 x 3x 3 và 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x 9x 3 .
Vậy
p
3x 3 + 4x 2 2 x 3x 3 1
lim p p = lim 3
= .
x !+∞ 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x x !+∞ 9x 3

p
∞ 3x 3 + 4x 2 2 x
∞ x !+∞ 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x
p p p
3x 3 + 4x 2 2 x 3x 3 và 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x 9x 3 .
Vậy
p
3x 3 + 4x 2 2 x 3x 3 1
lim p p = lim 3
= .
x !+∞ 9x 3 x 5 + 6x 2 + 3 x x !+∞ 9x 3


2x 1
1
Ví dụ 1.1.19. (Dạng 1∞ )Tính lim 1+ .
x !∞ x2

2x 1
1
x !∞ x2

2x 1
1
x !∞ x2
Giải.

2x 1
1
x !∞ x2
Giải.

2x 1
1
x !∞ x2
Giải. Ta có
" # 2x 2 1
2x 1 x2 x
1 1
lim 1+ 2 = lim 1+ 2 = e 0 = 1.
x !∞ x x !∞ x

2x 1
1
x !∞ x2
Giải. Ta có
" # 2x 2 1
2x 1 x2 x
1 1
lim 1+ 2 = lim 1+ 2 = e 0 = 1.
x !∞ x x !∞ x

2x 1
1
x !∞ x2
Giải. Ta có
" # 2x 2 1
2x 1 x2 x
1 1
lim 1+ 2 = lim 1+ 2 = e 0 = 1.
x !∞ x x !∞ x
πx
Ví dụ 1.1.20. (Dạng 0 ∞)Tính lim (1 x ) tan .
x !1 2

2x 1
1
x !∞ x2
Giải. Ta có
" # 2x 2 1
2x 1 x2 x
1 1
lim 1+ 2 = lim 1+ 2 = e 0 = 1.
x !∞ x x !∞ x
πx
x !1 2

2x 1
1
x !∞ x2
Giải. Ta có
" # 2x 2 1
2x 1 x2 x
1 1
lim 1+ 2 = lim 1+ 2 = e 0 = 1.
x !∞ x x !∞ x
πx
x !1 2
Giải.

2x 1
1
x !∞ x2
Giải. Ta có
" # 2x 2 1
2x 1 x2 x
1 1
lim 1+ 2 = lim 1+ 2 = e 0 = 1.
x !∞ x x !∞ x
πx
x !1 2
Giải.

2x 1
1
x !∞ x2
Giải. Ta có
" # 2x 2 1
2x 1 x2 x
1 1
lim 1+ 2 = lim 1+ 2 = e 0 = 1.
x !∞ x x !∞ x
πx
x !1 2
Giải. Ta có
πx (1 x ) sin πx
2
lim (1 x ) tan = lim
x !1 2 x !1 cos πx
2

2x 1
1
x !∞ x2
Giải. Ta có
" # 2x 2 1
2x 1 x2 x
1 1
lim 1+ 2 = lim 1+ 2 = e 0 = 1.
x !∞ x x !∞ x
πx
x !1 2
Giải. Ta có
πx (1 x ) sin πx
2
x !1 2 x !1 cos πx
2

2x 1
1
x !∞ x2
Giải. Ta có
" # 2x 2 1
2x 1 x2 x
1 1
lim 1+ 2 = lim 1+ 2 = e 0 = 1.
x !∞ x x !∞ x
πx
x !1 2
Giải. Ta có
πx (1 x ) sin πx
2
x !1 2 x !1 cos πx
2
π
2 πx (1 x ) 2
= lim sin . 2π = .
π x !1 2 sin 2 (1 x ) π
2x 1
1
x !∞ x2
Giải. Ta có
" # 2x 2 1
2x 1 x2 x
1 1
lim 1+ 2 = lim 1+ 2 = e 0 = 1.
x !∞ x x !∞ x
πx
x !1 2
Giải. Ta có
πx (1 x ) sin πx
2
x !1 2 x !1 cos πx
2
π
2 πx (1 x ) 2
= lim sin . 2π = .
π x !1 2 sin 2 (1 x ) π

p
Ví dụ 1.1.21. (Dạng ∞ ∞)Tính lim 3
x3 x2 x .
x! ∞

p
x3 x2 x .
x! ∞

p
x3 x2 x .
x! ∞
Giải.

p
x3 x2 x .
x! ∞
Giải.

p
x3 x2 x .
x! ∞
Giải. Ta có
p
3 (x 3 x 2) x 3
x3 x2 x = p 2 p
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2
x2
= p 2 p .
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2

p
x3 x2 x .
x! ∞
Giải. Ta có
p
3 (x 3 x 2) x 3
x3 x2 x = p 2 p
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2
x2
= p 2 p .
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2

p
x3 x2 x .
x! ∞
Giải. Ta có
p
3 (x 3 x 2) x 3
x3 x2 x = p 2 p
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2
x2
= p 2 p .
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2
Ta cũng có
p
3
2 p
3
p
3 2 p
3
x3 x2 +x x3 x2 + x2 x3 + x x 3 + x 2 = 3x 2

p
x3 x2 x .
x! ∞
Giải. Ta có
p
3 (x 3 x 2) x 3
x3 x2 x = p 2 p
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2
x2
= p 2 p .
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2
Ta cũng có
p
3
2 p
3
p
3 2 p
3
x3 x2 +x x3 x2 + x2 x3 + x x 3 + x 2 = 3x 2

p
x3 x2 x .
x! ∞
Giải. Ta có
p
3 (x 3 x 2) x 3
x3 x2 x = p 2 p
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2
x2
= p 2 p .
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2
Ta cũng có
p
3
2 p
3
p
3 2 p
3
x3 x2 +x x3 x2 + x2 x3 + x x 3 + x 2 = 3x 2
p
3 x2 1
lim x3 x2 x = lim = .
x! ∞ x! ∞ 3x 2 3
p
x3 x2 x .
x! ∞
Giải. Ta có
p
3 (x 3 x 2) x 3
x3 x2 x = p 2 p
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2
x2
= p 2 p .
3
x3 x2 + x 3 x3 x2 + x2
Ta cũng có
p
3
2 p
3
p
3 2 p
3
x3 x2 +x x3 x2 + x2 x3 + x x 3 + x 2 = 3x 2
p
3 x2 1
lim x3 x2 x = lim = .
x! ∞ x! ∞ 3x 2 3
1.2. Hàm số liên tục

1.2.1. Định nghĩa hàm số liên tục







Định nghĩa 1.2.1. Cho hàm số f có miền xác định là D R.


Hàm số f được gọi là liên tục tại x0 nếu


Hàm số f được gọi là liên tục tại x0 nếu


Hàm số f được gọi là liên tục tại x0 nếu lim f (x ) = f (x0 ).
x !x0


x !x0
Nếu hàm số f liên tục tại mọi x 2 D thì ta nói f liên tục trên D.


x !x0


x !x0
Đặc biệt nếu D = (a, b ) thì ta nói f liên tục trên khoảng (a, b ).


x !x0
Đặc biệt nếu D = (a, b ) thì ta nói f liên tục trên khoảng (a, b ).




Định nghĩa 1.2.2. Cho hàm số f xác định trên đoạn [a, b ].


Định nghĩa 1.2.2. Cho hàm số f xác định trên đoạn [a, b ]. Hàm
số f được gọi là liên tục phải tại điểm a (hay liên tục trái tại điểm b)
nếu
lim f (x ) = f (a) (hay lim f (x ) = f (b )).
x !a + x !b

nếu
x !a + x !b

nếu
x !a + x !b

nếu
x !a + x !b
Định lý 1.2.1.

nếu
x !a + x !b
Định lý 1.2.1.

nếu
x !a + x !b
Định lý 1.2.1. Điều kiện cần và đủ để hàm số f liên tục tại điểm
x0 là nó liên tục phải và liên tục trái tại điểm đó,

nếu
x !a + x !b
x0 là nó liên tục phải và liên tục trái tại điểm đó,

nếu
x !a + x !b
x0 là nó liên tục phải và liên tục trái tại điểm đó, tức là
lim f (x ) = lim f (x ) = f (x0 ).

x !x0+ x !x0

nếu
x !a + x !b
x0 là nó liên tục phải và liên tục trái tại điểm đó, tức là
lim f (x ) = lim f (x ) = f (x0 ).

x !x0+ x !x0








số f được gọi là liên tục trên đoạn[a, b ] nếu nó liên tục trên khoảng
(a, b ), liên tục phải tại điểm a và liên tục trái tại điểm b.

Hàm số không liên tục tại điểm x0 ta còn nói nó gián đoạn tại
điểm này.

điểm này.

điểm này. Người ta chia các điểm gián đoạn của một hàm số
thành hai loại như sau:


- Hàm số f được gọi là gián đoạn loại I tại điểm x0 (x0 còn gọi là
điểm gián đoạn loại I) nếu f gián đoạn tại điểm x0 nhưng tồn tại các
giới hạn trái và giới hạn phải tại điểm này là các số hữu hạn.

giới hạn trái và giới hạn phải tại điểm này là các số hữu hạn.

giới hạn trái và giới hạn phải tại điểm này là các số hữu hạn. Đặc
biệt, nếu có
lim f (x ) = lim f (x ) 6= f (x0 )
x !x0+ x !x0
thì f còn được gọi là gián đoạn bỏ được tại điểm x0 .

giới hạn trái và giới hạn phải tại điểm này là các số hữu hạn. Đặc
biệt, nếu có
lim f (x ) = lim f (x ) 6= f (x0 )
x !x0+ x !x0
thì f còn được gọi là gián đoạn bỏ được tại điểm x0 .


- Hàm số gián đoạn tại điểm x0 nhưng không phải là gián đoạn loại I
thì ta nói hàm số gián đoạn loại II tại điểm x0 (x0 còn gọi là điểm
gián đoạn loại II).


Ví dụ 1.2.4.

Ví dụ 1.2.4.

Ví dụ 1.2.4. Cho hàm số
(
sin x
, x 6= 0
f (x ) = x
0, x =0
tại điểm x0 = 0.

(
sin x
, x 6= 0
f (x ) = x
0, x =0

(
sin x
, x 6= 0
f (x ) = x
0, x =0
sin x
Vì lim f (x ) = lim f (x ) = lim = 1 6= f (0) nên điểm x0 là
x ! 0+ x !0 x !0 x
điểm gián đoạn bỏ được của hàm số f .

(
sin x
, x 6= 0
f (x ) = x
0, x =0
sin x
Vì lim f (x ) = lim f (x ) = lim = 1 6= f (0) nên điểm x0 là
x ! 0+ x !0 x !0 x
điểm gián đoạn bỏ được của hàm số f .


Ví dụ 1.2.5.

Ví dụ 1.2.5.

8
< 1, x >0
f (x ) = signx = 0, x =0
:
1, x <0

8
< 1, x >0
f (x ) = signx = 0, x =0
:
1, x <0

8
< 1, x >0
f (x ) = signx = 0, x =0
:
1, x <0
Vì lim f (x ) = 1 6= f (0), lim f (x ) = 1 6= f (0), nên điểm

x ! 0+ x !0
x0 = 0 là điểm gián đoạn loại I của hàm số f .

8
< 1, x >0
f (x ) = signx = 0, x =0
:
1, x <0

x ! 0+ x !0

8
< 1, x >0
f (x ) = signx = 0, x =0
:
1, x <0

x ! 0+ x !0
Ví dụ 1.2.6.

8
< 1, x >0
f (x ) = signx = 0, x =0
:
1, x <0

x ! 0+ x !0
Ví dụ 1.2.6.

8
< 1, x >0
f (x ) = signx = 0, x =0
:
1, x <0

x ! 0+ x !0
(
1
, x 6= 0
f (x ) = x2
0, x =0

8
< 1, x >0
f (x ) = signx = 0, x =0
:
1, x <0

x ! 0+ x !0
(
1
, x 6= 0
f (x ) = x2
0, x =0

8
< 1, x >0
f (x ) = signx = 0, x =0
:
1, x <0

x ! 0+ x !0
(
1
, x 6= 0
f (x ) = x2
0, x =0
gián đoạn loại II tại điểm x0 = 0, vì nó không tồn tại giới hạn trái
và giới hạn phải là số hữu hạn.
8
< 1, x >0
f (x ) = signx = 0, x =0
:
1, x <0

x ! 0+ x !0
(
1
, x 6= 0
f (x ) = x2
0, x =0
gián đoạn loại II tại điểm x0 = 0, vì nó không tồn tại giới hạn trái
và giới hạn phải là số hữu hạn.
1.2.2. Các phép toán và tính chất của hàm số liên
tục

tục
Định lý 1.2.2.

tục
Định lý 1.2.2.

tục
Định lý 1.2.2. Hàm số sơ cấp cơ bản xác định tại điểm nào sẽ liên
tục tại điểm ấy.

tục

tục
1.2.2.1. Các phép toán của hàm số liên tục

tục

tục
Định lý 1.2.3.

tục
Định lý 1.2.3.

tục
Định lý 1.2.3. Cho các hàm số f và g cùng xác định trên tập
D R và α 2 R.

tục
D R và α 2 R.

tục
D R và α 2 R. Khi đó, ta có:

tục

tục
a) Nếu f và g liên tục tại điểm x0 2 D thì các hàm f g , αf , fg
f
cũng liên tục tại điểm x0 . Hơn nữa, nếu g (x0 ) 6= 0 thì hàm cũng
g
liên tục tại điểm x0 .

tục
f
g

tục
f
g
b) Nếu f và g liên tục trên D thì các hàm f g , αf , fg cũng liên
f
tục trên D. Hơn nữa, nếu g (x ) 6= 0, 8x 2 D thì hàm cũng liên
g
tục tại trên D.
tục
f
g
b) Nếu f và g liên tục trên D thì các hàm f g , αf , fg cũng liên
f
tục trên D. Hơn nữa, nếu g (x ) 6= 0, 8x 2 D thì hàm cũng liên
g
tục tại trên D.
1.2.2.2. Tính chất của hàm số liên tục trên một
đoạn

đoạn
Định lý 1.2.4.

đoạn
Định lý 1.2.4.

đoạn
Định lý 1.2.4. Nếu hàm số f liên tục tại điểm x0 và hàm số g liên
tục tại điểm y0 = f (x0 ) thì hàm hợp g f liên tục tại điểm x0 .

đoạn

đoạn
Định lý 1.2.5. (Weierstrass)

đoạn
Định lý 1.2.5. (Weierstrass)

đoạn
Định lý 1.2.5. (Weierstrass) Nếu hàm số f liên tục trên đoạn [a, b ]
thì

đoạn
thì

đoạn
thì

đoạn
thì

đoạn
thì
a) f bị chặn trên đoạn [a, b ], tức là
9M 0 : jf (x )j M, 8x 2 [a, b ].

đoạn
thì
9M 0 : jf (x )j M, 8x 2 [a, b ].

đoạn
thì
9M 0 : jf (x )j M, 8x 2 [a, b ].
b) f có giá trị lớn nhất M và nhỏ nhất m trên đoạn [a, b ], tức là
tồn tại x0 , x1 2 [a, b ] sao cho
f (x0 ) = m, f (x1 ) = M và m f (x ) M, 8x 2 [a, b ].

đoạn
thì
9M 0 : jf (x )j M, 8x 2 [a, b ].
b) f có giá trị lớn nhất M và nhỏ nhất m trên đoạn [a, b ], tức là
tồn tại x0 , x1 2 [a, b ] sao cho
f (x0 ) = m, f (x1 ) = M và m f (x ) M, 8x 2 [a, b ].

đoạn

đoạn
Định lý 1.2.6. (Bolzano – Cauchy)

đoạn
Định lý 1.2.6. (Bolzano – Cauchy)

đoạn
Định lý 1.2.6. (Bolzano – Cauchy) Giả sử hàm số f liên tục trên

đoạn [a, b ].

đoạn

đoạn [a, b ].

đoạn

đoạn [a, b ]. Khi đó, ta có

đoạn


đoạn

a) Nếu f (a)f (b ) < 0 thì tồn tại c 2 (a, b ) sao cho f (c ) = 0.

đoạn


đoạn

b) Hàm số f nhận mọi giá trị trung gian giữa giá trị nhỏ nhất m và
giá trị lớn nhất M của nó, tức là
8µ 2 [m, M ], 9c 2 [a, b ] : f (c ) = µ.

đoạn

b) Hàm số f nhận mọi giá trị trung gian giữa giá trị nhỏ nhất m và
giá trị lớn nhất M của nó, tức là
8µ 2 [m, M ], 9c 2 [a, b ] : f (c ) = µ.

1.3. Đạo hàm của hàm số

1.3.1. Các định nghĩa







Định nghĩa 1.3.1. Cho hàm số y = f (x ) xác định trong một
khoảng (a, b ) chứa điểm x0 .


khoảng (a, b ) chứa điểm x0 .


khoảng (a, b ) chứa điểm x0 . Cho x0 một số gia ∆x sao cho
x0 + ∆x 2 (a, b ),


x0 + ∆x 2 (a, b ),


x0 + ∆x 2 (a, b ), khi đó ta được số gia của hàm số tại x0 là
∆y = f (x0 + ∆x ) f (x0 ).


∆y = f (x0 + ∆x ) f (x0 ).


∆y = f (x0 + ∆x ) f (x0 ). Nếu tồn tại
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
lim =L2R
∆x !0 ∆x


f (x0 + ∆x ) f (x0 )
lim =L2R
∆x !0 ∆x


f (x0 + ∆x ) f (x0 )
lim =L2R
∆x !0 ∆x
thì ta nói hàm số f có đạo hàm tại điểm x0 và kí hiệu là f 0 (x0 ) hay
y 0 (x0 ).


f (x0 + ∆x ) f (x0 )
lim =L2R
∆x !0 ∆x
thì ta nói hàm số f có đạo hàm tại điểm x0 và kí hiệu là f 0 (x0 ) hay
y 0 (x0 ).


Vậy
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
∆x !0 ∆x

Vậy
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
∆x !0 ∆x

Vậy
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
∆x !0 ∆x
Đặt x = x0 + ∆x. Khi đó, nếu ∆x ! 0 thì x ! x0 nên ta cũng có
f (x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
x !x0 x x0

Vậy
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
∆x !0 ∆x
f (x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
x !x0 x x0

Vậy
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
∆x !0 ∆x
f (x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
x !x0 x x0
Nếu hàm số f có đạo hàm tại mọi điểm x 2 (a, b ) thì ta nói nó có
đạo hàm trên khoảng (a, b ).

Vậy
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
∆x !0 ∆x
f (x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
x !x0 x x0
đạo hàm trên khoảng (a, b ).

Vậy
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
∆x !0 ∆x
f (x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
x !x0 x x0
đạo hàm trên khoảng (a, b ). Khi đó, đạo hàm của hàm số f (x )
cũng là một hàm số xác định trên khoảng (a, b ) và kí hiệu là f 0 (x )
dy
hoặc y 0 (x ) hoặc .
dx

Vậy
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
∆x !0 ∆x
f (x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim .
x !x0 x x0
đạo hàm trên khoảng (a, b ). Khi đó, đạo hàm của hàm số f (x )
cũng là một hàm số xác định trên khoảng (a, b ) và kí hiệu là f 0 (x )
dy
hoặc y 0 (x ) hoặc .
dx


Định nghĩa 1.3.2. (Đạo hàm một phía)

Định nghĩa 1.3.2. (Đạo hàm một phía)

Định nghĩa 1.3.2. (Đạo hàm một phía) Giả sử hàm số f xác định
trong nửa khoảng (a, x0 ]. Nếu tồn tại giới hạn
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x
thì ta nói hàm số f có đạo hàm bên trái tại điểm x0 .

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x

Tương tự, giả sử hàm số f xác định trong nửa khoảng [x0 , b ).

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x

Tương tự, giả sử hàm số f xác định trong nửa khoảng [x0 , b ).

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x

Tương tự, giả sử hàm số f xác định trong nửa khoảng [x0 , b ). Nếu
tồn tại giới hạn
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0+ ) = lim 2R
∆x !0+ ∆x

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0+ ) = lim 2R
∆x !0+ ∆x

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0+ ) = lim 2R
∆x !0+ ∆x
thì ta nói hàm số f có đạo hàm bên phải tại điểm x0 .

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0+ ) = lim 2R
∆x !0+ ∆x

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0+ ) = lim 2R
∆x !0+ ∆x

Người ta gọi vắn tắt đạo hàm bên trái (bên phải) tại điểm x0 là đạo
hàm trái (phải) tại điểm x0 .
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim 2R
∆x !0 ∆x

f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0+ ) = lim 2R
∆x !0+ ∆x

Người ta gọi vắn tắt đạo hàm bên trái (bên phải) tại điểm x0 là đạo
hàm trái (phải) tại điểm x0 .

Định lý 1.3.1.

Định lý 1.3.1.

Định lý 1.3.1. a) Hàm số f (x ) có đạo hàm tại x0 khi và chỉ khi nó

có cả đạo hàm trái, đạo hàm phải tại x0 và f 0 (x0+ ) = f 0 (x0 ). Khi
đó, ta có
f 0 (x0+ ) = f 0 (x0 ) = f 0 (x0 ).
b) Nếu hàm số f (x ) có đạo hàm tại x0 thì nó liên tục tại x0 . Điều
ngược lại không đúng.

Định lý 1.3.1. a) Hàm số f (x ) có đạo hàm tại x0 khi và chỉ khi nó

có cả đạo hàm trái, đạo hàm phải tại x0 và f 0 (x0+ ) = f 0 (x0 ). Khi
đó, ta có
f 0 (x0+ ) = f 0 (x0 ) = f 0 (x0 ).
b) Nếu hàm số f (x ) có đạo hàm tại x0 thì nó liên tục tại x0 . Điều

1.3.2. Ý nghĩa hình học của đạo hàm tại một điểm

Giả sử hàm số y = f (x ) có đồ thị là đường cong (C ).


Hình 2.1. Ý nghĩa hình học của đạo hàm

Hình 2.1. Ý nghĩa hình học của đạo hàm


Ta có
lim ϕ = α ) lim tan ϕ = tan α.
M ! M0 M ! M0

Ta có
M ! M0 M ! M0

Ta có
M ! M0 M ! M0
Do đó, ta có
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim = tan α.
∆x !0 ∆x

Ta có
M ! M0 M ! M0
Do đó, ta có
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim = tan α.
∆x !0 ∆x

Ta có
M ! M0 M ! M0
Do đó, ta có
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim = tan α.
∆x !0 ∆x
Vậy hệ số góc của tiếp tuyến của (C ) tại M0 (x0 , y0 ) bằng đạo hàm
của f (x ) tại điểm x0

Ta có
M ! M0 M ! M0
Do đó, ta có
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim = tan α.
∆x !0 ∆x
của f (x ) tại điểm x0

Ta có
M ! M0 M ! M0
Do đó, ta có
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim = tan α.
∆x !0 ∆x
của f (x ) tại điểm x0 và phương trình tiếp tuyến của đường cong
(C ) tại M0 (x0 , y0 ) là
y y0 = f 0 (x0 )(x x0 ) (với y0 = f (x0 )).

Ta có
M ! M0 M ! M0
Do đó, ta có
f (x0 + ∆x ) f (x0 )
f 0 (x0 ) = lim = tan α.
∆x !0 ∆x
của f (x ) tại điểm x0 và phương trình tiếp tuyến của đường cong
(C ) tại M0 (x0 , y0 ) là
y y0 = f 0 (x0 )(x x0 ) (với y0 = f (x0 )).

1.3.3. Bảng đạo hàm của các hàm số sơ cấp cơ bản

Hàm số Đạo hàm Hàm số Đạo hàm

y = c = const y0 = 0 y = cos x y 0 = sin x
1
y = x α, α 2 R y 0 = αx α 1 y = tan x y0 =
cos2 x
1
y = ax , 0 < a 6 = 1 y 0 = ax ln a y = cot x y0 =
sin2 x
1
y = ex y 0 = ex y = arcsin x y0 = p
1 x2
1 1
y = loga x, 0 < a 6= 1 y0 = y = arccos x y0 = p
x ln a 1 x2
1 1
y = ln x y0 = y = arctan x y0 =
x 1 + x2
0 1
y = sin x y = cos x y = arccot x y0 =
1 + x2
Hàm số Đạo hàm Hàm số Đạo hàm

y = c = const y0 = 0 y = cos x y 0 = sin x
1
y = x α, α 2 R y 0 = αx α 1 y = tan x y0 =
cos2 x
1
y = ax , 0 < a 6 = 1 y 0 = ax ln a y = cot x y0 =
sin2 x
1
y = ex y 0 = ex y = arcsin x y0 = p
1 x2
1 1
y = loga x, 0 < a 6= 1 y0 = y = arccos x y0 = p
x ln a 1 x2
1 1
y = ln x y0 = y = arctan x y0 =
x 1 + x2
0 1
y = sin x y = cos x y = arccot x y0 =
1 + x2
1.3.4. Các quy tắc tính đạo hàm

Định lý 1.3.2.

Định lý 1.3.2.

Định lý 1.3.2. Nếu hai hàm u (x ) và v (x ) có đạo hàm tại điểm x
thì tổng, hiệu, tích, thương của chúng cũng có đạo hàm tại điểm x và
(u + v )0 = u 0 + v 0 , (uv )0 = u 0 v + uv 0 ,
u 0 u 0 v uv 0
(ku )0 = ku 0 , = (v 6 = 0)
v v2

(u + v )0 = u 0 + v 0 , (uv )0 = u 0 v + uv 0 ,
u 0 u 0 v uv 0
(ku )0 = ku 0 , = (v 6 = 0)
v v2

(u + v )0 = u 0 + v 0 , (uv )0 = u 0 v + uv 0 ,
u 0 u 0 v uv 0
(ku )0 = ku 0 , = (v 6 = 0)
v v2
Định lý 1.3.3. (Đạo hàm của hàm hợp)

(u + v )0 = u 0 + v 0 , (uv )0 = u 0 v + uv 0 ,
u 0 u 0 v uv 0
(ku )0 = ku 0 , = (v 6 = 0)
v v2
Định lý 1.3.3. (Đạo hàm của hàm hợp)

(u + v )0 = u 0 + v 0 , (uv )0 = u 0 v + uv 0 ,
u 0 u 0 v uv 0
(ku )0 = ku 0 , = (v 6 = 0)
v v2
Định lý 1.3.3. (Đạo hàm của hàm hợp) Cho hàm hợp
y = g [f (x )].

(u + v )0 = u 0 + v 0 , (uv )0 = u 0 v + uv 0 ,
u 0 u 0 v uv 0
(ku )0 = ku 0 , = (v 6 = 0)
v v2
y = g [f (x )].

(u + v )0 = u 0 + v 0 , (uv )0 = u 0 v + uv 0 ,
u 0 u 0 v uv 0
(ku )0 = ku 0 , = (v 6 = 0)
v v2
y = g [f (x )]. Nếu hàm y = g (u ) có đạo hàm đối với u và u = f (x )
có đạo hàm đối với x thì

(u + v )0 = u 0 + v 0 , (uv )0 = u 0 v + uv 0 ,
u 0 u 0 v uv 0
(ku )0 = ku 0 , = (v 6 = 0)
v v2
có đạo hàm đối với x thì

(u + v )0 = u 0 + v 0 , (uv )0 = u 0 v + uv 0 ,
u 0 u 0 v uv 0
(ku )0 = ku 0 , = (v 6 = 0)
v v2
có đạo hàm đối với x thì y = g [f (x )] có đạo hàm đối với x và
y 0 (x ) = g 0 (u ).u 0 (x ).

(u + v )0 = u 0 + v 0 , (uv )0 = u 0 v + uv 0 ,
u 0 u 0 v uv 0
(ku )0 = ku 0 , = (v 6 = 0)
v v2
có đạo hàm đối với x thì y = g [f (x )] có đạo hàm đối với x và
y 0 (x ) = g 0 (u ).u 0 (x ).


Ví dụ 1.3.5.

Ví dụ 1.3.5.

x
1
Ví dụ 1.3.5. Tính đạo hàm của hàm số y = 1+ .
x

x
1
x

x
1
x
Giải.

x
1
x
Giải.

x
1
x
1 x 1
Giải. Ta có y = e ln(1+ x ) = e x ln(1+ x ) .

x
1
x
1 x 1

x
1
x
1 x 1
Suy ra
0
1 1
0
y = x ln 1 + e x ln(1+ x )
x

x
1
x
1 x 1
Suy ra
0
1 1
0
y = x ln 1 + e x ln(1+ x )
x

x
1
x
1 x 1
Suy ra
0
1 1
0
y = x ln 1 + e x ln(1+ x )
x
" #
0 x
1 1 1
= ln 1 + + x. ln 1 + 1+
x x x

x
1
x
1 x 1
Suy ra
0
1 1
0
y = x ln 1 + e x ln(1+ x )
x
" #
0 x
1 1 1
= ln 1 + + x. ln 1 + 1+
x x x

x
1
x
1 x 1
Suy ra
0 1 0 x ln(1+ x1 )
y = x ln 1 + e
x
" #
0 x
1 1 1
= ln 1 + + x. ln 1 + 1+
x x x
" #
1
1 2 1 x
= ln 1 + + x. x 1 1+
x 1+ x x

x
1
x
1 x 1
Suy ra
0 1 0 x ln(1+ x1 )
y = x ln 1 + e
x
" #
0 x
1 1 1
= ln 1 + + x. ln 1 + 1+
x x x
" #
1
1 2 1 x
= ln 1 + + x. x 1 1+
x 1+ x x

x
1
x
1 x 1
Suy ra
0 1 0 x ln(1+ x1 )
y = x ln 1 + e
x
" #
0 x
1 1 1
= ln 1 + + x. ln 1 + 1+
x x x
" #
1
1 2 1 x
= ln 1 + + x. x 1 1+
x 1+ x x
x
1 1 1
= ln 1 + 1+ .
x 1+x x
x
1
x
1 x 1
Suy ra
0 1 0 x ln(1+ x1 )
y = x ln 1 + e
x
" #
0 x
1 1 1
= ln 1 + + x. ln 1 + 1+
x x x
" #
1
1 2 1 x
= ln 1 + + x. x 1 1+
x 1+ x x
x
1 1 1
= ln 1 + 1+ .
x 1+x x

Định lý 1.3.4. (Đạo hàm của hàm ngược)

Định lý 1.3.4. (Đạo hàm của hàm ngược)

Định lý 1.3.4. (Đạo hàm của hàm ngược) Giả sử hàm số y = f (x )

có hàm ngược là x = f 1 (y ).


có hàm ngược là x = f 1 (y ).


có hàm ngược là x = f 1 (y ). Nếu hàm số y = f (x ) có đạo hàm
tại x0 và y 0 (x0 ) 6= 0 thì


tại x0 và y 0 (x0 ) 6= 0 thì


tại x0 và y 0 (x0 ) 6= 0 thì hàm ngược x = f 1 (y ) có đạo hàm tại
y0 = f (x0 ) và
1
x 0 (y0 ) = 0 .
y (x0 )


tại x0 và y 0 (x0 ) 6= 0 thì hàm ngược x = f 1 (y ) có đạo hàm tại
y0 = f (x0 ) và
1
x 0 (y0 ) = 0 .
y (x0 )

1.3.5. Đạo hàm cấp cao



Định nghĩa 1.3.3. Cho hàm số f (x ) có đạo hàm f 0 (x ).

Định nghĩa 1.3.3. Cho hàm số f (x ) có đạo hàm f 0 (x ).

Định nghĩa 1.3.3. Cho hàm số f (x ) có đạo hàm f 0 (x ). Hàm số
f 0 (x ) được gọi là đạo hàm cấp một của f (x ).

f 0 (x ) được gọi là đạo hàm cấp một của f (x ).

f 0 (x ) được gọi là đạo hàm cấp một của f (x ). Nếu hàm số f 0 (x )
cũng có đạo hàm thì đạo hàm của nó được gọi là đạo hàm cấp hai
của f (x ) và ký hiệu là f 00 (x ).


Tổng quát, đạo hàm của đạo hàm cấp (n 1) của f (x ) được gọi là
đạo hàm cấp n của f (x ) và ký hiệu f (n) (x ).


Nếu các hàm số f (x ) và g (x ) có đạo hàm cấp n trong khoảng (a, b )
thì
[f (x ) g (x )](n) = f (n) (x ) g (n ) ( x ) ,
[αf (x )](n) = αf (n) (x ), 8α 2 R,
n
[f (x )g (x )](n) = ∑ Cnk f (k ) (x )g (n k)
(x ),
k =0

Nếu các hàm số f (x ) và g (x ) có đạo hàm cấp n trong khoảng (a, b )
thì
[f (x ) g (x )](n) = f (n) (x ) g (n ) ( x ) ,
[αf (x )](n) = αf (n) (x ), 8α 2 R,
n
[f (x )g (x )](n) = ∑ Cnk f (k ) (x )g (n k)
(x ),
k =0


trong đó ta qui ước f (0) (x ) = f (x ), g (0) (x ) = g (x ) và
n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!
Ví dụ 1.3.8.

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!
Ví dụ 1.3.8.

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!
Ví dụ 1.3.8. Tính đạo hàm cấp n của hàm số y = xe x .

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

Giải.

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

Giải.

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

Giải. Ta có
y 0 = e x + xe x = (1 + x )e x ,
y 00 = (y 0 )0 = e x + (1 + x )e x = (2 + x )e x ,
...

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

Giải. Ta có
y 0 = e x + xe x = (1 + x )e x ,
y 00 = (y 0 )0 = e x + (1 + x )e x = (2 + x )e x ,
...

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

Giải. Ta có
y 0 = e x + xe x = (1 + x )e x ,
y 00 = (y 0 )0 = e x + (1 + x )e x = (2 + x )e x ,
...
Giả sử y (k ) = (k + x )e x .

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

Giải. Ta có
y 0 = e x + xe x = (1 + x )e x ,
y 00 = (y 0 )0 = e x + (1 + x )e x = (2 + x )e x ,
...
Giả sử y (k ) = (k + x )e x .

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

Giải. Ta có
y 0 = e x + xe x = (1 + x )e x ,
y 00 = (y 0 )0 = e x + (1 + x )e x = (2 + x )e x ,
...
Giả sử y (k ) = (k + x )e x . Ta có
h i0
y (k +1) = y (k ) = [(k + x )e x ]0 = e x + (k + x )e x = [(k + 1) + x ]e x .

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

Giải. Ta có
y 0 = e x + xe x = (1 + x )e x ,
y 00 = (y 0 )0 = e x + (1 + x )e x = (2 + x )e x ,
...
h i0

n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

Giải. Ta có
y 0 = e x + xe x = (1 + x )e x ,
y 00 = (y 0 )0 = e x + (1 + x )e x = (2 + x )e x ,
...
h i0
Vậy y (n) = (n + x )e x .
n!
Cnk = , 0! = 1! = 1, k! = 1.2...k.
k!(n k )!

Giải. Ta có
y 0 = e x + xe x = (1 + x )e x ,
y 00 = (y 0 )0 = e x + (1 + x )e x = (2 + x )e x ,
...
h i0
Vậy y (n) = (n + x )e x .

Ví dụ 1.3.9.

Ví dụ 1.3.9.

1
Ví dụ 1.3.9. Tìm đạo hàm cấp của y = .
1+x

1
1+x

1
1+x
Giải:

1
1+x
Giải:

1
1+x
Giải: Ta có y = (1 + x ) 1.

1
1+x
Giải: Ta có y = (1 + x ) 1.

1
1+x
Giải: Ta có y = (1 + x ) 1. Do vậy
y 0 = ( 1).(1 + x ) 2 , y 00 = ( 1)( 2)(1 + x ) 3

,
y 000 = ( 1)( 2)( 3)(1 + x ) 4 , ...

1
1+x
y 0 = ( 1).(1 + x ) 2 , y 00 = ( 1)( 2)(1 + x ) 3

,
y 000 = ( 1)( 2)( 3)(1 + x ) 4 , ...

1
1+x
y 0 = ( 1).(1 + x ) 2 , y 00 = ( 1)( 2)(1 + x ) 3

,
y 000 = ( 1)( 2)( 3)(1 + x ) 4 , ...
Giả sử
( 1)k k!
y (k ) = ( 1)( 2)...( k )(1 + x ) k 1
= .
(1 + x )k +1

1
1+x
y 0 = ( 1).(1 + x ) 2 , y 00 = ( 1)( 2)(1 + x ) 3

,
y 000 = ( 1)( 2)( 3)(1 + x ) 4 , ...
Giả sử
( 1)k k!
y (k ) = ( 1)( 2)...( k )(1 + x ) k 1
= .
(1 + x )k +1


Ta có
h i0
y (k +1) = y (k ) = ( 1)( 2)...( k )( k 1)(1 + x ) k 2
( 1 )k +1 (k + 1 ) !
= .
(1 + x )k +2

Ta có
h i0
y (k +1) = y (k ) = ( 1)( 2)...( k )( k 1)(1 + x ) k 2
( 1 )k +1 (k + 1 ) !
= .
(1 + x )k +2

Ta có
h i0
y (k +1) = y (k ) = ( 1)( 2)...( k )( k 1)(1 + x ) k 2
( 1 )k +1 (k + 1 ) !
= .
(1 + x )k +2
( 1)n n!
Vậy y (n ) = .
(1 + x )n +1

Ta có
h i0
y (k +1) = y (k ) = ( 1)( 2)...( k )( k 1)(1 + x ) k 2
( 1 )k +1 (k + 1 ) !
= .
(1 + x )k +2
( 1)n n!
Vậy y (n ) = .
(1 + x )n +1

Ta có
h i0
y (k +1) = y (k ) = ( 1)( 2)...( k )( k 1)(1 + x ) k 2
( 1 )k +1 (k + 1 ) !
= .
(1 + x )k +2
( 1)n n!
Vậy y (n )
= .
(1 + x )n +1
Chú thích. Chứng minh hoàn toàn tương tự, ta cũng có
(n )
1 ( 1)n an n!
= , (e kx )(n) = k n e kx ,
ax + b (ax + b )n+1
π π
sin(n) x = sin(x + n ), cos(n) x = cos(x + n ).
2 2

Ta có
h i0
y (k +1) = y (k ) = ( 1)( 2)...( k )( k 1)(1 + x ) k 2
( 1 )k +1 (k + 1 ) !
= .
(1 + x )k +2
( 1)n n!
Vậy y (n )
= .
(1 + x )n +1
Chú thích. Chứng minh hoàn toàn tương tự, ta cũng có
(n )
1 ( 1)n an n!
= , (e kx )(n) = k n e kx ,
ax + b (ax + b )n+1
π π
sin(n) x = sin(x + n ), cos(n) x = cos(x + n ).
2 2

1.3.6. Các định lý về giá trị trung bình

Định nghĩa 1.3.4. (Cực trị địa phương)

Định nghĩa 1.3.4. (Cực trị địa phương)

Định nghĩa 1.3.4. (Cực trị địa phương) Cho hàm số y = f (x ) xác
định trên (a, b ).

định trên (a, b ).

định trên (a, b ). Điểm x0 được gọi là điểm cực đại (cực tiểu) địa
phương của hàm số y = f (x ) trên (a, b ) nếu
9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))
Điểm x0 mà tại đó f (x ) đạt cực đại hay cực tiểu địa phương được gọi
là điểm cực trị của hàm số f (x ).

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))
Định lý 1.3.6. (Định lý Fermat)

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))
Định lý 1.3.6. (Định lý Fermat)

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))
Định lý 1.3.6. (Định lý Fermat) Nếu hàm số f (x ) đạt cực trị tại
x0 thì đạo hàm f 0 (x0 ) = 0 hoặc không tồn tại.

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))
Điểm x0 đó được gọi là điểm tới hạn của hàm số f (x ).

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))
Điểm x0 mà f 0 (x0 ) = 0 được gọi là điểm dừng của hàm số f (x ).

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))
Nhận xét 1.3.1.

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))
Nhận xét 1.3.1.

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))
Nhận xét 1.3.1. Định lý Fermat thường gọi là điều kiện cần để
hàm số có cực trị.

9δ > 0 : 8x 2 (x0 δ, x0 + δ) ) f (x ) f (x0 ) (f (x ) f (x0 ))
Nhận xét 1.3.1. Định lý Fermat thường gọi là điều kiện cần để
hàm số có cực trị.


Định lý 1.3.7. (Định lý Rolle)

Định lý 1.3.7. (Định lý Rolle)

Định lý 1.3.7. (Định lý Rolle) Giả sử hàm số y = f (x ) liên tục

trên đoạn [a, b ], có đạo hàm trong khoảng (a, b ) và f (a) = f (b ).




Khi đó, tồn tại c 2 (a, b ) sao cho f 0 (c ) = 0.




Định lý 1.3.8. (Định lý Lagrange).


Định lý 1.3.8. (Định lý Lagrange).


Định lý 1.3.8. (Định lý Lagrange). Giả sử hàm số y = f (x ) liên
tục trên đoạn [a, b ], có đạo hàm trong khoảng (a, b ).


tục trên đoạn [a, b ], có đạo hàm trong khoảng (a, b ).


tục trên đoạn [a, b ], có đạo hàm trong khoảng (a, b ). Khi đó, tồn
tại c 2 (a, b ) sao cho
f (b ) f (a )
f 0 (c ) = hay f (b ) f (a) = f 0 (c )(b a ).
b a


tục trên đoạn [a, b ], có đạo hàm trong khoảng (a, b ). Khi đó, tồn
tại c 2 (a, b ) sao cho
f (b ) f (a )
f 0 (c ) = hay f (b ) f (a) = f 0 (c )(b a ).
b a

Minh họa định lý Rolle Minh họa định lý Lagrange


Định lý 1.3.9. (Định lý Cauchy)

Định lý 1.3.9. (Định lý Cauchy)

Định lý 1.3.9. (Định lý Cauchy) Giả sử hàm số f (x ) và g (x ) liên

tục trên đoạn [a, b ], có đạo hàm trong khoảng (a, b ) và
g 0 (x ) 6= 0, 8x 2 (a, b ).


g 0 (x ) 6= 0, 8x 2 (a, b ).


g 0 (x ) 6= 0, 8x 2 (a, b ). Khi đó, tồn tại c 2 (a, b ) sao cho
f 0 (c ) f (b ) f (a )
0
= .
g (c ) g (b ) g (a )


f 0 (c ) f (b ) f (a )
0
= .
g (c ) g (b ) g (a )


f 0 (c ) f (b ) f (a )
0
= .
g (c ) g (b ) g (a )
Nhận xét 1.3.2.


f 0 (c ) f (b ) f (a )
0
= .
g (c ) g (b ) g (a )
Nhận xét 1.3.2.


f 0 (c ) f (b ) f (a )
0
= .
g (c ) g (b ) g (a )
Nhận xét 1.3.2. Nếu trong định lý Cauchy lấy g (x ) = x thì ta

được định lý Lagrange.


f 0 (c ) f (b ) f (a )
0
= .
g (c ) g (b ) g (a )
Nhận xét 1.3.2. Nếu trong định lý Cauchy lấy g (x ) = x thì ta

được định lý Lagrange.

1.4. Vi phân của hàm số

1.4.1. Định nghĩa

1.4.1. Định nghĩa

1.4.1. Định nghĩa Cho hàm số y = f (x ) xác định trên (a, b ) và
x0 2 (a, b ).

x0 2 (a, b ).
Nếu số gia của hàm số y = f (x ) tại x0 có thể viết được dưới
dạng

x0 2 (a, b ).
dạng

x0 2 (a, b ).
dạng
∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = A∆x + o (∆x )

x0 2 (a, b ).
dạng
∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = A∆x + o (∆x )

x0 2 (a, b ).
dạng
∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = A∆x + o (∆x )
trong đó A = const và o (∆x ) là một VCB cấp cao hơn ∆x khi
∆x ! 0, thì ta nói nó khả vi tại điểm x0 .

x0 2 (a, b ).
dạng
∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = A∆x + o (∆x )

x0 2 (a, b ).
dạng
∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = A∆x + o (∆x )
Khi đó, biểu thức A∆x được gọi là vi phân của f (x ) tại x0 và được
ký hiệu là df (x0 ) hoặc dy (x0 ).

x0 2 (a, b ).
dạng
∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = A∆x + o (∆x )
ký hiệu là df (x0 ) hoặc dy (x0 ).

x0 2 (a, b ).
dạng
∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = A∆x + o (∆x )
ký hiệu là df (x0 ) hoặc dy (x0 ). Tức là
df (x0 ) = A∆x.

x0 2 (a, b ).
dạng
∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = A∆x + o (∆x )
ký hiệu là df (x0 ) hoặc dy (x0 ). Tức là
df (x0 ) = A∆x.
Hàm số y = f (x ) được gọi là khả vi trên khoảng (a, b ) nếu nó

khả vi tại mọi điểm x 2 (a, b ).

Định lý 1.4.1.

Định lý 1.4.1.

Định lý 1.4.1. Hàm số y = f (x ) khả vi tại x0 khi và chỉ khi nó có

đạo hàm tại điểm này.




Nhận xét 1.4.1.


Nhận xét 1.4.1.


Nhận xét 1.4.1.
a/ Hàm số y = f (x ) khả vi tại x0 thì nó liên tục tại x0 , nhưng điều


Nhận xét 1.4.1.


Nhận xét 1.4.1.
b/ Khi f (x ) = x, ta có dx = df (x ) = 1.∆x. Vậy
df (x ) = f 0 (x )∆x = f 0 (x )dx.


Nhận xét 1.4.1.
df (x ) = f 0 (x )∆x = f 0 (x )dx.


Nhận xét 1.4.1.
df (x ) = f 0 (x )∆x = f 0 (x )dx.
Ta cũng có
df dy
f 0 (x ) = = .
dx dx


Nhận xét 1.4.1.
df (x ) = f 0 (x )∆x = f 0 (x )dx.
Ta cũng có
df dy
f 0 (x ) = = .
dx dx


c/ Giả sử y = f (x ), x = ϕ(t ) là các hàm số khả vi.

c/ Giả sử y = f (x ), x = ϕ(t ) là các hàm số khả vi.

c/ Giả sử y = f (x ), x = ϕ(t ) là các hàm số khả vi. Khi đó vi phân

hàm y = f [ ϕ(t )] là
df = (f [ ϕ(t )])0 dt = f 0 (x )x 0 (t )dt = f 0 (x )dx.




Vậy dạng vi phân của hàm y = f (x ) không thay đổi dù x là biến

độc lập hay x là là hàm khả vi theo biến t.



độc lập hay x là là hàm khả vi theo biến t.



độc lập hay x là là hàm khả vi theo biến t. Tính chất này gọi là tính
bất biến của dạng vi phân cấp một.



độc lập hay x là là hàm khả vi theo biến t. Tính chất này gọi là tính
bất biến của dạng vi phân cấp một.

1.4.2. Qui tắc tính vi phân

Định lý 1.4.2.

Định lý 1.4.2.

Định lý 1.4.2. Cho u, v là hai hàm số khả vi trong (a, b ) và C là

một hằng số tùy ý. Khi đó, ta có
dC = 0;


dC = 0;
d (u + v ) = du + dv ;


dC = 0;
d (u + v ) = du + dv ;
d (uv ) = vdu + udv , d (Cu ) = Cdu


dC = 0;
d (u + v ) = du + dv ;
d (uv ) = vdu + udv , d (Cu ) = Cdu
u vdu udv
d = , v (x ) 6= 0.
v v2

1.4.3. Ứng dụng của vi phân để tính gần đúng

Giả sử hàm số y = f (x ) khả vi tại x0 .

Giả sử hàm số y = f (x ) khả vi tại x0 .

Giả sử hàm số y = f (x ) khả vi tại x0 . Khi đó, ta có
∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
Do đó khi ∆x khá nhỏ, ta có
f (x0 + ∆x ) f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
f (x0 + ∆x ) f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
f (x0 + ∆x ) f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.
Ví dụ 1.4.3.

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
f (x0 + ∆x ) f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.
Ví dụ 1.4.3.

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.

f (x0 + ∆x )
r
1
Ví dụ 1.4.3. Tính gần đúng 1 + .
121

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.

f (x0 + ∆x )
r
1
121

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.

f (x0 + ∆x )
r
1
121
Giải:

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.

f (x0 + ∆x )
r
1
121
Giải:

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.

f (x0 + ∆x )
r
1
121
p 1
Giải: Xét hàm f (x ) = x, x0 = 1, ∆x = .
121

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.

f (x0 + ∆x )
r
1
121
p 1
121

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.

f (x0 + ∆x )
r
1
121
p 1
121
Sử dụng công thức tính gần đúng
f (x0 + ∆x ) f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x

∆f (x0 ) = f (x0 + ∆x ) f (x0 ) = f 0 (x0 )∆x + o (∆x ).
f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x.

f (x0 + ∆x )
r
1
121
p 1
121
f (x0 + ∆x ) f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x


ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242
Ví dụ 1.4.4.

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242
Ví dụ 1.4.4.

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242
Ví dụ 1.4.4. Tính gần đúng sin 290 .

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242

Giải:

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242

Giải:

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242

Giải: Ta có
π π
sin 290 = sin(300 10 ) = sin .
6 180

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242

Giải: Ta có
π π
sin 290 = sin(300 10 ) = sin .
6 180

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242

Giải: Ta có
π π
sin 290 = sin(300 10 ) = sin .
6 180
Xét hàm
π π
f (x ) = sin x, x0 = , ∆x = .
6 180

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242

Giải: Ta có
π π
sin 290 = sin(300 10 ) = sin .
6 180
Xét hàm
π π
f (x ) = sin x, x0 = , ∆x = .
6 180

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242

Giải: Ta có
π π
sin 290 = sin(300 10 ) = sin .
6 180
Xét hàm
π π
f (x ) = sin x, x0 = , ∆x = .
6 180
f (x0 + ∆x ) f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x

ta có
r
1 p 1 1 1
1+ 1+ p . = 1+ 1, 004.
121 2 1 121 242

Giải: Ta có
π π
sin 290 = sin(300 10 ) = sin .
6 180
Xét hàm
π π
f (x ) = sin x, x0 = , ∆x = .
6 180
f (x0 + ∆x ) f (x0 ) + f 0 (x0 )∆x


ta có
π π π π π
sin 290 = sin sin + cos .
6
p 180 6 6 180
1 3 π
. 0, 84.
2 2 180

ta có
π π π π π
sin 290 = sin sin + cos .
6
p 180 6 6 180
1 3 π
. 0, 84.
2 2 180

1.4.4. Vi phân cấp cao



Định nghĩa 1.4.2. Cho hàm số y = f (x ) khả vi trên khoảng (a, b ).


Khi đó, df (x ) = f 0 (x )dx được gọi là vi phân cấp một của f (x ).


Vi phân của vi phân cấp một (nếu có) của hàm số y = f (x ) được gọi
là vi phân cấp hai của hàm số y = f (x ) và kí hiệu là d 2 f (x ).


Tổng quát,

Tổng quát,

Tổng quát, vi phân của vi phân cấp n 1 (nếu có) của hàm số
y = f (x ) được gọi là vi phân cấp n của hàm số y = f (x ) và kí hiệu
là d n f (x ).

là d n f (x ).

là d n f (x ).
Vậy
d 2 f (x ) = d (df (x )) = f 00 (x ) (dx )2 f 00 (x )dx 2 ,
d 3 f (x ) = d (d 2 f (x )) = f 000 (x )dx 3 ,

là d n f (x ).
Vậy
d 3 f (x ) = d (d 2 f (x )) = f 000 (x )dx 3 ,

là d n f (x ).
Vậy
d 3 f (x ) = d (d 2 f (x )) = f 000 (x )dx 3 ,
...
d (n ) f ( x ) = d ( d (n 1)
f (x )) = f (n) (x )dx n .
là d n f (x ).
Vậy
d 3 f (x ) = d (d 2 f (x )) = f 000 (x )dx 3 ,
...
d (n ) f ( x ) = d ( d (n 1)
f (x )) = f (n) (x )dx n .
2.3. Một số ứng dụng của đạo hàm


2.3.1. Quy tắc L’Hospital


0
Định lý 2.3.1. (Quy tắc 1. Khử dạng vô định ).
0

0
0

0
Định lý 2.3.1. (Quy tắc 1. Khử dạng vô định ). Cho các hàm số
0
f (x ) và g (x ) 6= 0 xác định và khả vi trong lân cận U của điểm x0
(có thể trừ x0 ).

0
0

0
0
(có thể trừ x0 ). Giả sử lim f (x ) = lim g (x ) = 0 và g (x ) 6= 0 với
x !x0 x !x0
mọi x 2 U.

0
0
x !x0 x !x0
mọi x 2 U.

0
0
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
mọi x 2 U. Khi đó, nếu lim 0 = L thì lim = L.
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )

0
0
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )

0
0
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ax x a 0
Ví dụ 2.3.1. Tính lim (dạng ).
x !a x a 0

0
0
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ax x a 0
x !a x a 0

0
0
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ax x a 0
x !a x a 0
Giải.

0
0
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ax x a 0
x !a x a 0
Giải.

0
0
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ax x a 0
x !a x a 0
Giải. Ta có
(ax x a )0 ax ln a ax a 1
lim = lim = aa ln a aa
x !a (x a)0 x !a 1

0
0
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ax x a 0
x !a x a 0
Giải. Ta có
(ax x a )0 ax ln a ax a 1
x !a (x a)0 x !a 1

0
0
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ax x a 0
x !a x a 0
Giải. Ta có
(ax x a ) 0 ax ln a ax a 1
x !a (x a)0 x !a 1
ax x a
Vậy lim = aa ln a aa .
x !a x a
0
0
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ax x a 0
x !a x a 0
Giải. Ta có
(ax x a ) 0 ax ln a ax a 1
x !a (x a)0 x !a 1
ax x a
Vậy lim = aa ln a aa .
x !a x a

∞
∞

∞
∞

∞
∞

∞
∞

∞
∞
(có thể trừ x0 ). Giả sử lim f (x ) = lim g (x ) = ∞ và g (x ) 6= 0
x !x0 x !x0
với mọi x 2 U.

∞
∞
x !x0 x !x0
với mọi x 2 U.

∞
∞
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
với mọi x 2 U. Khi đó, nếu lim 0 = L thì lim = L.
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )

∞
∞
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ln(x 2 1) ∞
x !1+ ln(x 1) ∞

∞
∞
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ln(x 2 1) ∞
x !1+ ln(x 1) ∞
Giải.

∞
∞
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ln(x 2 1) ∞
x !1+ ln(x 1) ∞
Giải.

∞
∞
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ln(x 2 1) ∞
x !1+ ln(x 1) ∞
Giải. Ta có
0 2x
ln(x 2 1) ln(x 2 1) x2 1
lim = lim = lim
x !1+ ln(x 1) [ln(x 1)]0
x ! 1+ x ! 1+ 1
x 1
2x
= lim = 1.
x ! 1+ x + 1

∞
∞
x !x0 x !x0
f 0 (x ) f (x )
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
ln(x 2 1) ∞
x !1+ ln(x 1) ∞
Giải. Ta có
0 2x
ln(x 2 1) ln(x 2 1) x2 1
lim = lim = lim
x !1+ ln(x 1) [ln(x 1)]0
x ! 1+ x ! 1+ 1
x 1
2x
= lim = 1.
x ! 1+ x + 1

Nhận xét 2.3.1

Nhận xét 2.3.1
1) Nếu áp dụng quy tắc L’Hospital mà giới hạn vẫn còn dạng vô định
0 ∞
hoặc thì có thể áp dụng quy tắc L’Hospital một lần nữa và tiếp
0 ∞
tục cho đến khi hết dạng vô định.

Nhận xét 2.3.1
0 ∞
0 ∞

Nhận xét 2.3.1
0 ∞
0 ∞
2) Quy tắc L’Hospital vẫn áp dụng được cho các trường hợp x ! x0
và x ! ∞.

Nhận xét 2.3.1
0 ∞
0 ∞
và x ! ∞.

Nhận xét 2.3.1
0 ∞
0 ∞
và x ! ∞.
3) Khi sử dụng qui tắc L’Hospital ta cần chú ý các điều kiện quan
trọng sau đây:

Nhận xét 2.3.1
0 ∞
0 ∞
và x ! ∞.
trọng sau đây:

Nhận xét 2.3.1
0 ∞
0 ∞
và x ! ∞.
trọng sau đây:
f 0 (x ) f (x )
Nếu @ lim 0 thì chưa có kết luận gì về lim .
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )

Nhận xét 2.3.1
0 ∞
0 ∞
và x ! ∞.
trọng sau đây:
f 0 (x ) f (x )
Nếu @ lim 0 thì chưa có kết luận gì về lim .
x !x0 g (x ) x !x0 g (x )
f (x )
Trước khi áp dụng qui tắc này cho tỉ số ta nên thay thế
g (x )
f (x ), g (x ) bởi các hàm tương đương (vận dụng qui tắc ngắt bỏ
vô cùng bé cấp cao hoặc vô cùng lớn cấp thấp) để việc tính đạo
hàm đơn giản hơn.
0 ∞
Qui tắc này chỉ áp dụng cho dạng vô định hoặc . Đối với
0 ∞
các dạng vô định ∞ ∞, 0.∞, 00 , ∞0 và 1∞ ta phải đưa về một
0 ∞
trong hai dạng hoặc sau đó ta áp dụng quy tắc L’Hospital.
0 ∞

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
Ví dụ 2.3.3. Tìm lim (dạng ).
x !0 x sin x 0

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
x !0 x sin x 0

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
x !0 x sin x 0
Giải:

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
x !0 x sin x 0
Giải:

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
x !0 x sin x 0
Giải: Áp dụng liên tiếp ba lần quy tắc L’Hospital ta được

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
x !0 x sin x 0

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
x !0 x sin x 0
0
ex e x 2x (e x e x 2x ) ex + e x 2
lim = lim = lim
x !0 x sin x x !0 (x sin x )0 x !0 1 cos x

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
x !0 x sin x 0
0
lim = lim = lim

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
x !0 x sin x 0
0
lim = lim = lim
0
(e x + e x 2) ex e x
= lim = lim
x !0 (1 cos x )0 x !0 sin x

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
x !0 x sin x 0
0
lim = lim = lim
0
= lim = lim
x !0 (1 cos x )0 x !0 sin x

0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
x !0 x sin x 0
0
lim = lim = lim
0
= lim = lim
x !0 (1 cos x )0 x !0 sin x
0
(e x e x ) ex + e x
= lim = lim =2
x !0 (sin x )0 x !0 cos x
0 ∞
0 ∞
0 ∞
0 ∞
e x e x 2x 0
x !0 x sin x 0
0
lim = lim = lim
0
= lim = lim
x !0 (1 cos x )0 x !0 sin x
0
(e x e x ) ex + e x
= lim = lim =2
x !0 (sin x )0 x !0 cos x

π
2 + arctan x 0
Ví dụ 2.3.4. Tìm lim 1
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải:

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải:

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
2 + arctan x 2 + arctan x 1+x 2
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x
1 x2 + 1 x3 x
= lim 2 2
. = lim = ∞
x! ∞ 1+x x 2 x! ∞ 2

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x
1 x2 + 1 x3 x
= lim 2 2
. = lim = ∞
x! ∞ 1+x x 2 x! ∞ 2

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x
1 x2 + 1 x3 x
= lim 2 2
. = lim = ∞
x! ∞ 1+x x 2 x! ∞ 2
ln x ∞
Ví dụ 2.3.5. Tìm lim , α > 0 (dạng ).
x !+∞ x α ∞

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x
1 x2 + 1 x3 x
= lim 2 2
. = lim = ∞
x! ∞ 1+x x 2 x! ∞ 2
ln x ∞
x !+∞ x α ∞

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x
1 x2 + 1 x3 x
= lim 2 2
. = lim = ∞
x! ∞ 1+x x 2 x! ∞ 2
ln x ∞
x !+∞ x α ∞
Giải:

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x
1 x2 + 1 x3 x
= lim 2 2
. = lim = ∞
x! ∞ 1+x x 2 x! ∞ 2
ln x ∞
x !+∞ x α ∞
Giải:

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x
1 x2 + 1 x3 x
= lim 2 2
. = lim = ∞
x! ∞ 1+x x 2 x! ∞ 2
ln x ∞
x !+∞ x α ∞
Giải: Ta có

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x
1 x2 + 1 x3 x
= lim 2 2
. = lim = ∞
x! ∞ 1+x x 2 x! ∞ 2
ln x ∞
x !+∞ x α ∞
Giải: Ta có

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x
1 x2 + 1 x3 x
= lim 2 2
. = lim = ∞
x! ∞ 1+x x 2 x! ∞ 2
ln x ∞
x !+∞ x α ∞
Giải: Ta có
ln x (ln x )0 1
x 1
lim = lim = lim = lim = 0.
x !+∞ x α x !+∞ (x α )0 x !+∞ αx α 1 x !+∞ αx α

π
2 + arctan x 0
(dạng ).
x! ∞ ln 1 + x 2 0
Giải: Ta có
π π 0 1
lim = lim 0 = lim
x! ∞ ln 1 + x12 x! ∞ ln 1 + 1 x! ∞ 1
1+ 12
. 2
x3
x2 x
1 x2 + 1 x3 x
= lim 2 2
. = lim = ∞
x! ∞ 1+x x 2 x! ∞ 2
ln x ∞
x !+∞ x α ∞
Giải: Ta có
ln x (ln x )0 1
x 1
lim = lim = lim = lim = 0.
x !+∞ x α x !+∞ (x α )0 x !+∞ αx α 1 x !+∞ αx α


Ví dụ 2.3.6. Tìm lim x ln x (dạng 0 ∞).

x ! 0+


x ! 0+


x ! 0+
Giải:


x ! 0+
Giải:


x ! 0+
Giải: Ta có


x ! 0+
Giải: Ta có


x ! 0+
Giải: Ta có
ln x ∞ (ln x )0
lim x ln x = lim = lim
x ! 0+ x ! 0+ 1
x
∞ x ! 0+ 1 0
x
1
x
= lim 1
= lim x = 0.
x ! 0+ x ! 0+
x2


x ! 0+
Giải: Ta có
ln x ∞ (ln x )0
x ! 0+ x ! 0+ 1
x
∞ x ! 0+ 1 0
x
1
x
= lim 1
= lim x = 0.
x ! 0+ x ! 0+
x2


x ! 0+
Giải: Ta có
ln x ∞ (ln x )0
x ! 0+ x ! 0+ 1
x
∞ x ! 0+ 1 0
x
1
x
= lim 1
= lim x = 0.
x ! 0+ x ! 0+
x2
Tổng quát
lim x α ln x = 0, 8α > 0.
x ! 0+


x ! 0+
Giải: Ta có
ln x ∞ (ln x )0
x ! 0+ x ! 0+ 1
x
∞ x ! 0+ 1 0
x
1
x
= lim 1
= lim x = 0.
x ! 0+ x ! 0+
x2
Tổng quát
lim x α ln x = 0, 8α > 0.
x ! 0+


1 1
Ví dụ 2.3.7. Tìm lim (dạng ∞ ∞).
x !0 x ex 1

1 1
x !0 x ex 1

1 1
x !0 x ex 1
Giải:

1 1
x !0 x ex 1
Giải:

1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có

1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có

1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có
1 1 ex 1 x 0 (e x 1 x ) 0
lim = lim = lim
x !0 x e x 1 x !0 x (e x 1) 0 x !0 [x (e x 1)]0

1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có
1 1 ex 1 x 0 (e x 1 x ) 0
lim = lim = lim
x !0 x e x 1 x !0 x (e x 1) 0 x !0 [x (e x 1)]0

1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có
1 1 ex 1 x 0 (e x 1 x ) 0
lim = lim = lim
x !0 x e x 1 x !0 x (e x 1) 0 x !0 [x (e x 1)]0
ex 1 ex 1
= lim = lim = .
x !0 ex 1 + xe x x
x !0 2e + xe x 2

1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có
1 1 ex 1 x 0 (e x 1 x ) 0
lim = lim = lim
x !0 x e x 1 x !0 x (e x 1) 0 x !0 [x (e x 1)]0
ex 1 ex 1
= lim = lim = .
x !0 ex 1 + xe x x
x !0 2e + xe x 2

1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có
1 1 ex 1 x 0 (e x 1 x ) 0
lim = lim = lim
x !0 x e x 1 x !0 x (e x 1) 0 x !0 [x (e x 1)]0
ex 1 ex 1
= lim = lim = .
x !0 ex 1 + xe x x
x !0 2e + xe x 2
Chú ý

1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có
1 1 ex 1 x 0 (e x 1 x ) 0
lim = lim = lim
x !0 x e x 1 x !0 x (e x 1) 0 x !0 [x (e x 1)]0
ex 1 ex 1
= lim = lim = .
x !0 ex 1 + xe x x
x !0 2e + xe x 2
Chú ý

1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có
1 1 ex 1 x 0 (e x 1 x ) 0
lim = lim = lim
x !0 x e x 1 x !0 x (e x 1) 0 x !0 [x (e x 1)]0
1 ex ex 1
x
= lim x
= lim x x
= .
x !0 e 1 + xe x !0 2e + xe 2
Chú ý Ta có thể giải bằng cách thay VCB tương đương như sau

1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có
1 1 ex 1 x 0 (e x 1 x ) 0
lim = lim = lim
x !0 x e x 1 x !0 x (e x 1) 0 x !0 [x (e x 1)]0
1 ex ex 1
x
= lim x
= lim x x
= .
x !0 e 1 + xe x !0 2e + xe 2

1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có
1 1 ex 1 x 0 (e x 1 x ) 0
lim = lim = lim
x !0 x e x 1 x !0 x (e x 1) 0 x !0 [x (e x 1)]0
1 ex ex 1
x
= lim x
= lim x x
= .
x !0 e 1 + xe x !0 2e + xe 2
ex 1 x, khi x ! 0
1 1 ex 1 x ex 1 x
) lim = lim = lim
x !0 x ex 1 x !0 x (e x 1) x !0 x2
e x 1 e x 1
= lim = lim = .
x !0 2x x !0 2 2
1 1
x !0 x ex 1
Giải: Ta có
1 1 ex 1 x 0 (e x 1 x ) 0
lim = lim = lim
x !0 x e x 1 x !0 x (e x 1) 0 x !0 [x (e x 1)]0
1 ex ex 1
x
= lim x
= lim x x
= .
x !0 e 1 + xe x !0 2e + xe 2
ex 1 x, khi x ! 0
1 1 ex 1 x ex 1 x
) lim = lim = lim
x !0 x ex 1 x !0 x (e x 1) x !0 x2
e x 1 e x 1
= lim = lim = .
x !0 2x x !0 2 2

Ví dụ 2.3.8. Tìm lim x ln3 x (dạng ∞ ∞).
x !+∞

x !+∞

x !+∞
Giải:

x !+∞
Giải:

x !+∞
Giải: Ta có

x !+∞
Giải: Ta có

x !+∞
Giải: Ta có
!
ln3 x
lim x ln3 x = lim x 1
x !+∞ x !+∞ x

x !+∞
Giải: Ta có
!
ln3 x
x !+∞ x !+∞ x

x !+∞
Giải: Ta có
!
ln3 x
x !+∞ x !+∞ x
Mà
ln3 x 3 x1 ln2 x 3 ln2 x

lim = lim = lim
x !+∞ x x !+∞ 1 x !+∞ x
6 ln x 6
= lim = lim =0
x !+∞ x x !+∞ x

x !+∞
Giải: Ta có
!
ln3 x
x !+∞ x !+∞ x
Mà

lim = lim = lim
x !+∞ x x !+∞ 1 x !+∞ x
6 ln x 6
= lim = lim =0
x !+∞ x x !+∞ x

x !+∞
Giải: Ta có
!
ln3 x
x !+∞ x !+∞ x
Mà

lim = lim = lim
x !+∞ x x !+∞ 1 x !+∞ x
6 ln x 6
= lim = lim =0
x !+∞ x x !+∞ x
Vậy lim x ln3 x = +∞.

x !+∞
x !+∞
Giải: Ta có
!
ln3 x
x !+∞ x !+∞ x
Mà

lim = lim = lim
x !+∞ x x !+∞ 1 x !+∞ x
6 ln x 6
= lim = lim =0
x !+∞ x x !+∞ x
Vậy lim x ln3 x = +∞.

x !+∞

Ví dụ 2.3.9. Tìm lim x sin x (dạng 00 ).
x ! 0+

x ! 0+

x ! 0+
Giải:

x ! 0+
Giải:

x ! 0+
Giải: Ta có

x ! 0+
Giải: Ta có

x ! 0+
Giải: Ta có
sin x
x sin x = e ln x = e sin x ln x
lim sin x ln x lim x ln x
) lim x sin x = e x !0+ = e x !0+ = e 0 = 1.
x ! 0+

x ! 0+
Giải: Ta có
sin x
) lim x sin x = e x !0+ = e x !0+ = e 0 = 1.
x ! 0+

x ! 0+
Giải: Ta có
sin x
) lim x sin x = e x !0+ = e x !0+ = e 0 = 1.
x ! 0+
Ví dụ 2.3.10. Tìm lim (1 + x )ln x (dạng 1∞ ).

x ! 0+

x ! 0+
Giải: Ta có
sin x
) lim x sin x = e x !0+ = e x !0+ = e 0 = 1.
x ! 0+

x ! 0+

x ! 0+
Giải: Ta có
sin x
) lim x sin x = e x !0+ = e x !0+ = e 0 = 1.
x ! 0+

x ! 0+
Giải:

x ! 0+
Giải: Ta có
sin x
) lim x sin x = e x !0+ = e x !0+ = e 0 = 1.
x ! 0+

x ! 0+
Giải:

x ! 0+
Giải: Ta có
sin x
) lim x sin x = e x !0+ = e x !0+ = e 0 = 1.
x ! 0+

x ! 0+
Giải: Ta có

x ! 0+
Giải: Ta có
sin x
) lim x sin x = e x !0+ = e x !0+ = e 0 = 1.
x ! 0+

x ! 0+
Giải: Ta có

x ! 0+
Giải: Ta có
sin x
) lim x sin x = e x !0+ = e x !0+ = e 0 = 1.
x ! 0+

x ! 0+
Giải: Ta có
ln x lim ln x ln(1+x )
lim (1 + x )ln x = lim e ln(1+x ) = e x !0+
x ! 0+ x ! 0+
lim x ln x
= e x !0+ = e0 = 1
(do ln x ln(1 + x ) x ln x (VCB tương đương))

x ! 0+
Giải: Ta có
sin x
) lim x sin x = e x !0+ = e x !0+ = e 0 = 1.
x ! 0+

x ! 0+
Giải: Ta có
ln x lim ln x ln(1+x )
lim (1 + x )ln x = lim e ln(1+x ) = e x !0+
x ! 0+ x ! 0+
lim x ln x
= e x !0+ = e0 = 1
(do ln x ln(1 + x ) x ln x (VCB tương đương))


2
Ví dụ 2.3.11. Tìm lim x x (dạng ∞0 ).
x !+∞

2
x !+∞

2
x !+∞
Giải:

2
x !+∞
Giải:

2
x !+∞
Giải: Ta có

2
x !+∞
Giải: Ta có

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
Ví dụ 2.3.11’. Tìm lim (x + 3x ) x (dạng ∞0 ).
x !+∞

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
x !+∞

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
x !+∞
Giải:

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
x !+∞
Giải:

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
x !+∞
Giải: Ta có

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
x !+∞
Giải: Ta có

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
x !+∞
Giải: Ta có
2 ln(x +3x )
x 2
ln(x +3x ) x 2 lim x
lim (x + 3 ) = lim e x =e x !+∞ ,
x !+∞ x !+∞

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
x !+∞
Giải: Ta có
2 ln(x +3x )
x 2
lim (x + 3 ) = lim e x =e x !+∞ ,
x !+∞ x !+∞

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
x !+∞
Giải: Ta có
2 ln(x +3x )
x 2
lim (x + 3 ) = lim e x =e x !+∞ ,
x !+∞ x !+∞
1 + 3x ln 3 3x ln2 3 3x ln3 3
lim = lim = lim = ln 3
x !+∞ x + 3x x !+∞ 1 + 3x ln 3 x !+∞ 3x ln2 3

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
x !+∞
Giải: Ta có
2 ln(x +3x )
x 2
lim (x + 3 ) = lim e x =e x !+∞ ,
x !+∞ x !+∞
1 + 3x ln 3 3x ln2 3 3x ln3 3
x !+∞ x + 3x x !+∞ 1 + 3x ln 3 x !+∞ 3x ln2 3

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
x !+∞
Giải: Ta có
2 ln(x +3x )
x 2
lim (x + 3 ) = lim e x =e x !+∞ ,
x !+∞ x !+∞
1 + 3x ln 3 3x ln2 3 3x ln3 3
x !+∞ x + 3x x !+∞ 1 + 3x ln 3 x !+∞ 3x ln2 3
2
) lim (x + 3x ) x = e 2 ln 3 = 9.
x !+∞

2
x !+∞
Giải: Ta có
2 2
ln x lim 2 lnxx
lim x = lim e
x x =e x !+∞ = e 0 = 1.
x !+∞ x !+∞
2
x !+∞
Giải: Ta có
2 ln(x +3x )
x 2
lim (x + 3 ) = lim e x =e x !+∞ ,
x !+∞ x !+∞
1 + 3x ln 3 3x ln2 3 3x ln3 3
x !+∞ x + 3x x !+∞ 1 + 3x ln 3 x !+∞ 3x ln2 3
2
) lim (x + 3x ) x = e 2 ln 3 = 9.
x !+∞

2.3.2. Công thức Taylor và Maclaurin

Định lý 2.3.3.

Định lý 2.3.3.

Định lý 2.3.3. Giả sử hàm số f (x ) có đạo hàm đến cấp (n + 1)
trong khoảng (a, b ).

trong khoảng (a, b ).

trong khoảng (a, b ). Khi đó: 8x, x0 2 (a, b ), 9θ 2 (0, 1) sao cho


n
f (k ) (x0 ) f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
f (x ) = ∑ k! (x x0 )k +
(n + 1) !
(x x0 )n+1 .
k =0

n
f (k ) (x0 ) f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
f (x ) = ∑ k! (x x0 )k +
(n + 1) !
(x x0 )n+1 .
k =0

n
f (k ) (x0 ) f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
f (x ) = ∑ k! (x x0 )k +
(n + 1) !
(x x0 )n+1 .
k =0
n
f (k ) (x0 )
Ta gọi Pn (x ) = ∑ k! (x x0 )k là đa thức Taylor bậc n của
k =0
hàm số f (x ) tại lân cận của điểm x0

n
f (k ) (x0 ) f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
f (x ) = ∑ k! (x x0 )k +
(n + 1) !
(x x0 )n+1 .
k =0
n
f (k ) (x0 )
k =0
hàm số f (x ) tại lân cận của điểm x0

n
f (k ) (x0 ) f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
f (x ) = ∑ k! (x x0 )k +
(n + 1) !
(x x0 )n+1 .
k =0
n
f (k ) (x0 )
k =0
hàm số f (x ) tại lân cận của điểm x0 và
f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
Rn ( x ) = (x x0 )n+1 là phần dư dạng
(n + 1) !
Lagrange của công thức Taylor.

n
f (k ) (x0 ) f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
f (x ) = ∑ k! (x x0 )k +
(n + 1) !
(x x0 )n+1 .
k =0
n
f (k ) (x0 )
k =0
f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
(n + 1) !

n
f (k ) (x0 ) f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
f (x ) = ∑ k! (x x0 )k +
(n + 1) !
(x x0 )n+1 .
k =0
n
f (k ) (x0 )
k =0
f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
(n + 1) !
Nhiều lúc công thức Taylor tiện dùng ở dạng sau đây
n
f (k ) (x0 ) f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
f (x ) = ∑ k! (x x0 )k +
(n + 1) !
(x x0 )n+1 .
k =0
n
f (k ) (x0 )
k =0
f (n+1) (x0 + θ (x x0 ))
(n + 1) !
Nhiều lúc công thức Taylor tiện dùng ở dạng sau đây

Định lý 2.3.4.

Định lý 2.3.4.

Định lý 2.3.4. Cho hàm số f (x ) có đạo hàm đến cấp n 1 trong
khoảng (a, b ) và tồn tại f (n) (x0 ), x0 2 (a, b ).

khoảng (a, b ) và tồn tại f (n) (x0 ), x0 2 (a, b ).

khoảng (a, b ) và tồn tại f (n) (x0 ), x0 2 (a, b ). Khi đó, với mọi
x 2 (a, b ) và đủ gần x0 ta có công thức
n
f (k ) (x0 )
f (x ) = ∑ k!
(x x0 )k + o ((x x0 )n ).
k =0

n
f (k ) (x0 )
f (x ) = ∑ k!
(x x0 )k + o ((x x0 )n ).
k =0

n
f (k ) (x0 )
f (x ) = ∑ k!
(x x0 )k + o ((x x0 )n ).
k =0
Biểu thức Rn (x ) = o ((x x0 )n ) là phần dư dạng Peano.

n
f (k ) (x0 )
f (x ) = ∑ k!
(x x0 )k + o ((x x0 )n ).
k =0

n
f (k ) (x0 )
f (x ) = ∑ k!
(x x0 )k + o ((x x0 )n ).
k =0

Khi x0 = 0, công thức Taylor còn gọi là công thức Maclaurin
n
f (k ) ( 0 ) k
f (x ) = ∑ k! x + Rn (x ),
k =0

n
f (k ) (x0 )
f (x ) = ∑ k!
(x x0 )k + o ((x x0 )n ).
k =0

n
f (k ) ( 0 ) k
f (x ) = ∑ k! x + Rn (x ),
k =0

n
f (k ) (x0 )
f (x ) = ∑ k!
(x x0 )k + o ((x x0 )n ).
k =0

n
f (k ) ( 0 ) k
f (x ) = ∑ k! x + Rn (x ),
k =0
f (n+1) (θx ) n+1

với phần dư Rn (x ) = x (0 < θ < 1) hoặc
(n + 1) !
Rn ( x ) = o ( x n ) .
n
f (k ) (x0 )
f (x ) = ∑ k!
(x x0 )k + o ((x x0 )n ).
k =0

n
f (k ) ( 0 ) k
f (x ) = ∑ k! x + Rn (x ),
k =0
f (n+1) (θx ) n+1

với phần dư Rn (x ) = x (0 < θ < 1) hoặc
(n + 1) !
Rn ( x ) = o ( x n ) .
Một số khai triển Maclaurin cơ bản
x2 xn
1 ex = 1 + x + + ... + + o (x n ).
2! n!

x2 xn
1 ex = 1 + x + + ... + + o (x n ).
2! n!
x3 x5 x 2n 1
2 sin x = x + ... + ( 1)n 1 + o (x 2n ).
3! 5! (2n 1)!

x2 xn
1 ex = 1 + x + + ... + + o (x n ).
2! n!
x3 x5 x 2n 1
2 sin x = x + ... + ( 1)n 1 + o (x 2n ).
3! 5! (2n 1)!
x2 x4 x 2n
3 cos x = 1 + ... + ( 1) n + o (x 2n+1 ).
2! 4! (2n )!

x2 xn
1 ex = 1 + x + + ... + + o (x n ).
2! n!
x3 x5 x 2n 1
2 sin x = x + ... + ( 1)n 1 + o (x 2n ).
3! 5! (2n 1)!
x2 x4 x 2n
3 cos x = 1 + ... + ( 1) n + o (x 2n+1 ).
2! 4! (2n )!
4 1 2 2
(1 + x ) = 1 + Cm x + Cm x + ... + Cmn x n + o (x n ).
m

x2 xn
1 ex = 1 + x + + ... + + o (x n ).
2! n!
x3 x5 x 2n 1
2 sin x = x + ... + ( 1)n 1 + o (x 2n ).
3! 5! (2n 1)!
x2 x4 x 2n
3 cos x = 1 + ... + ( 1) n + o (x 2n+1 ).
2! 4! (2n )!
4 1 2 2
m
1
5 = 1 x + x 2 ...( 1)n x n + o (x n ).
1+x

x2 xn
1 ex = 1 + x + + ... + + o (x n ).
2! n!
x3 x5 x 2n 1
2 sin x = x + ... + ( 1)n 1 + o (x 2n ).
3! 5! (2n 1)!
x2 x4 x 2n
3 cos x = 1 + ... + ( 1) n + o (x 2n+1 ).
2! 4! (2n )!
4 1 2 2
m
1
5 = 1 x + x 2 ...( 1)n x n + o (x n ).
1+x
x2 x3 n 1 xn
6 ln(1 + x ) = x + ...( 1) + o (x n ).
2 3 n

FILE - 20211021 - 101514 - Bai Giang A1 - Ch1. Phep Tinh VI Phan 1 Bien (19-04-2018)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

FILE - 20211021 - 101514 - Bai Giang A1 - Ch1. Phep Tinh VI Phan 1 Bien (19-04-2018)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bài giảng Toán cao cấp A1

TS. Nguyễn Văn Ý

Khoa Khoa học cơ bản

Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm TP. HCM

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 1 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 2 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 3 / 85

Định nghĩa 1.1.2.

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 3 / 85

Định nghĩa 1.1.2.

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 3 / 85

Định nghĩa 1.1.2. Cho hàm số f xác định trên tập D.

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 3 / 85

Định nghĩa 1.1.2. Cho hàm số f xác định trên tập D.

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 3 / 85

Định nghĩa 1.1.2. Cho hàm số f xác định trên tập D.

8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) < f (x2 ).

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 3 / 85

Định nghĩa 1.1.2. Cho hàm số f xác định trên tập D.

8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) < f (x2 ).

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 3 / 85

Định nghĩa 1.1.2. Cho hàm số f xác định trên tập D.

8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) < f (x2 ).

b/ Hàm số f đgl giảm trên D nếu:

8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) > f (x2 ).

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 3 / 85

Định nghĩa 1.1.2. Cho hàm số f xác định trên tập D.

8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) < f (x2 ).

b/ Hàm số f đgl giảm trên D nếu:

8x1 , x2 2 D : x1 < x2 ) f (x1 ) > f (x2 ).

Người ta gọi chung hàm số tăng hoặc hàm số giảm là hàm số

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 3 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 4 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 5 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 5 / 85

Nguyễn Văn Ý (KHCB-ĐHCNTP) Chương 1. Phép tính vi phân 5 / 85