SOCZEWKI

Metoda Bessela

Uwaga: Na ławie optycznej znajduje się skala zaczynająca się w punkcie, w którym znajduje się strzałka tworząca
świecący przedmiot. Ze skali tej należy odczytywać odległości soczewki od przedmiotu oraz ekranu od przedmiotu.
Proszę zwracać szczególną uwagę na jednostki – te mierzone i te zapisywane w tabeli.
1. Włączyć żarówkę podświetlającą strzałkę tworzącą świecący przedmiot.
2. Umieścić w uchwycie na ławie optycznej soczewkę skupiającą (to ta mniejsza).
3. Ustawić ekran w odległości e od przedmiotu (podanej przez prowadzącego). Wyznaczyć niepewność odczytu
odległości u(e) z poniższej zależności, przyjmując niepewność wzorcowania miernika Δe = 0,1cm
∆𝑒
𝑢(𝑒) =
√3
4. Przesuwając soczewkę po ławie optycznej znaleźć takie położenie, przy którym na ekranie otrzymujemy ostry
obraz powiększony przedmiotu. Odczytać i zapisać w tabeli odległość soczewki od przedmiotu x2.
5. Przesuwając soczewkę po ławie optycznej znaleźć takie położenie, przy którym na ekranie otrzymujemy
ostry obraz pomniejszony przedmiotu. Odczytać i zapisać w tabeli odległość soczewki od przedmiotu x1.
6. Wyliczyć odległość pomiędzy oboma położeniami soczewki (d = x1 – x2) i wyznaczyć niepewność u(d)
2·𝛥𝑥
korzystając z zależności u(d) = , gdzie Δx = 0,1 cm
√3
7. W oparciu o wzór Bessela obliczyć ogniskową soczewki (lub układu soczewek) f i jej bezwzględną u(f)
niepewność pomiarową zgodnie z poniższymi równaniami:

f 
e  d   e  d 
4e
𝟐
𝒆𝟐 + 𝒅𝟐 𝒅 𝟐 𝟐
𝒖(𝒇) = √( ) ∙ 𝒖𝟐 (𝒆) + ( ) ∙ 𝒖 (𝒅)
𝟒𝒆𝟐 𝟐𝒆
8. Znając ogniskową f soczewki skupiającej obliczyć jej zdolność skupiającą (D = 1 / f). Wynik zapisać w tabeli.
9. Wyznaczyć niepewność pomiarową D korzystając z zależności:
𝑢(𝑓)
𝑢(𝐷) =∙𝐷
𝑓
10. Do znajdującej się w uchwycie soczewki skupiającej dołączyć soczewkę rozpraszającą.
11. Dla otrzymanego układu soczewek wykonać czynności opisane w pkt. 3 – 12.
12. Znając ogniskową f układu soczewek obliczyć jego zdolność skupiającą (Dukł = 1 / f). Wynik zapisać w tabeli.
13. Znając zdolność skupiającą soczewki skupiającej Dsk oraz zdolność skupiającą układu soczewek Dukł,
obliczyć zdolność skupiającą badanej soczewki rozpraszającej (Droz = Dukł – Dsk ) oraz niepewność
maksymalną
𝑢(𝐷𝑟𝑜𝑧 ) = √𝑢(𝐷𝑢𝑘ł )2 + 𝑢(𝐷𝑠𝑘 )2

14. Przeprowadzić analizę porównawczą otrzymanego wyniku z wartościami tablicowymi oraz wyciągnąć
wnioski pod kątem występowania błędów grubych, systematycznych i przypadkowych i ich przyczyn.
Zaproponować działania zmierzające do podniesienia dokładności wykonywanych pomiarów. Wyjaśnić czy
cel ćwiczenia został osiągnięty. Zestawić wyniki i przeanalizować uzyskane rezultaty.

Po zakończeniu ćwiczenia należy pamiętać o wyłączeniu żarówki podświetlającej strzałkę tworzącą

przedmiot oraz o wyjęciu soczewek z uchwytu i oddaniu ich prowadzącemu ćwiczenia.
 SOCZEWKI
Metoda klasyczna

Uwaga: Na ławie optycznej znajduje się skala wyzerowana w punkcie, w którym znajduje się strzałka tworząca
świecący przedmiot. Ze skali tej należy odczytywać odległości soczewki od przedmiotu oraz soczewki od obrazu. W
tym drugim przypadku należy zwrócić uwagę, czy rzeczywiście odczytujemy i zapisujemy odległość pomiędzy
soczewką i obrazem, a nie zupełnie coś innego. Proszę zwracać szczególną uwagę na jednostki – te mierzone i te
zapisywane w tabeli.

1. Włączyć żarówkę podświetlającą strzałkę tworzącą świecący przedmiot.

2. Umieścić w uchwycie na ławie optycznej soczewkę skupiającą (to ta mniejsza).
3. Przesunąć soczewkę po ławie optycznej w dowolne położenie.
4. Dla danego położenia soczewki, przesuwać ekran po ławie optycznej, aż do momentu uzyskania ostrego
obrazu przedmiotu.
5. Zmierzyć i zapisać w tabeli odległości przedmiotu od soczewki x oraz odległość obrazu od soczewki y.
6. Czynności z pkt. 3 – 5 wykonać trzykrotnie dla różnych położeń soczewki.
7. Dla każdego powtórzenia obliczyć długość ogniskowej
x y
f 
x y
Zapisać wynik w tabeli
8. Obliczyć średnią wartość ogniskowej.
9. Wyznaczyć niepewność pomiarową średniej wartości ogniskowej ze wzoru:

∑3 (𝑓𝑖 − 𝑓ś𝑟 )2
𝑢(𝑓ś𝑟 ) = 𝑆𝑓ś𝑟 = 𝑡(𝑛, 𝑝) ∙ √ 𝑖=1
𝑛(𝑛 − 1)
gdzie: t(n,p) = 1,321 jest współczynnikiem Studenta-Fishera stosowanym w przypadku małej liczby
pomiarów, i oznacza kolejny pomiar (od 1 do 3) a n ilość pomiarów (n = 3).

10. Znając ogniskową f soczewki skupiającej obliczyć jej zdolność skupiającą (D=1/f).
Wynik zapisać w tabeli.
11. Wyznaczyć niepewność pomiarową u(D) korzystając z zależności:
𝑢(𝑓ś𝑟 )
𝑢(𝐷) = 𝑢𝑟 (𝐷) ∙ 𝐷 = ∙𝐷
𝑓ś𝑟
12. Do znajdującej się w uchwycie soczewki skupiającej dołączyć soczewkę rozpraszającą.
13. Dla otrzymanego układu soczewek wykonać czynności opisane w pkt. 3 – 11.
14. Znając zdolność skupiającą soczewki skupiającej Dsk oraz zdolność skupiającą układu soczewek Dukł,
obliczyć zdolność skupiającą badanej soczewki rozpraszającej (Dro z= Dukł – Dsk) oraz niepewność
maksymalną
𝑢(𝐷𝑟𝑜𝑧 ) = √𝑢(𝐷𝑢𝑘ł )2 + 𝑢(𝐷𝑠𝑘 )2

15. Przeprowadzić analizę porównawczą otrzymanego wyniku z wartościami tablicowymi oraz

wyciągnąć wnioski pod kątem występowania błędów grubych, systematycznych i przypadkowych i
ich przyczyn. Zaproponować działania zmierzające do podniesienia dokładności wykonywanych
pomiarów. Wyjaśnić czy cel ćwiczenia został osiągnięty. Zestawić wyniki i przeanalizować
uzyskane rezultaty.

Po zakończeniu ćwiczenia należy pamiętać o wyłączeniu żarówki podświetlającej strzałkę tworzącą przedmiot
oraz o wyjęciu soczewek z uchwytu i oddaniu ich prowadzącemu ćwiczenia.