Mục Tiêu
1. Trình bày khái quát tiểu sử và tác
THÂN THẾ - SỰ NGHIỆP
CỦA TUỆ TĨNH &
TÁC PHẨM NAM DƯỢC THẦN HIỆU
I. Tiểu sử
❖Tuệ Tĩnh (hay Huệ Tĩnh) là pháp hiệu của
nhà sư thầy thuốc Nguyễn Bá Tĩnh, sinh ra
ở Hải Dương.
❖Ông sinh vào đời Trần (1225 – 1339)
❖Tuệ Tĩnh đã xây dựng tu sửa 24 ngôi chùa.
Ông kết hợp việc chùa, giảng kinh, với việc
cứu tế, tổ chức trồng trọt, thu hái và bào
chế thuốc, sưu tầm cây thuốc phương
thuốc trong dân gian….
phẩm của danh y Tuệ Tĩnh.
2. Trình bày được sự ảnh hưởng của
Tuệ Tĩnh với YHCT Việt Nam.
❖Ông mồ côi cha mẹ từ năm 6 tuổi, được
các nhà sư nuôi dưỡng từ nhỏ.
❖Ông là người thông minh, học giỏi. Thi đậu
Thái học sĩ năm 22 tuổi, nhưng không làm
quan mà ở lại chùa đi tu lấy pháp hiệu là
Tuệ Tĩnh thiền sư, vừa làm việc từ thiện
vừa làm thuốc giúp dân.
❖Phương châm của ông là “Thuốc Nam Việt
chữa người Nam Việt” và chủ trương xã hội
hóa Y học. Do đó mà hai tác phẩm “Nam
dược chỉ nam” và “Thập tam phương gia
giảm” ra đời lưu truyền trong dân gian

❖Theo truyền thuyết năm 55 tuổi, vì giỏi về
thuốc nên bị bắt triều cống sang Trung
Quốc làm thầy thuốc, được nhà Minh giữ
làm việc ở Viện Thái y, rồi mất ở Trung
Quốc, không rõ năm nào.
1. Nam dược thần hiệu
❖Gồm 499 vị thuốc nam và 10 khoa bệnh
học với 3932 phương thuốc chữa 184
bệnh kể cả thuốc chữa gia súc.
➢ Quyển 1: các bệnh trúng
➢ Quyển 2: các bệnh khí
➢ Quyển 3: các chứng thất huyết
➢ Quyển 4: các bệnh có đau
➢ Quyển 5: các bệnh không đau
➢ Quyển 6: các bệnh chín khiếu
II. Tác phẩm
❖Tuệ Tĩnh để lại cho hậu thế hai tác phẩm
có giá trị lớn lao về thuốc nam là Dược tính
chỉ nam và Thập tam phương gia giảm lưu
truyền trong nhân dân. Người đời sau
chép truyền tay và biên tập lại và bổ sung
thêm thành 2 bộ sách hiện nay đang lưu
hành là Nam dược thần hiệu và Hồng
Nghĩa giác tư y thư.
❖Bản in gồm 11 quyển:
➢ Quyển đầu: giới thiệu tính vị, tác dụng của
các cây cỏ thường dùng nhất, rồi đến các
loại côn trùng, động vật, các loại nước, đất,
ngũ kim, đá, muối khoáng và những thứ
thuộc về người dùng làm thuốc. Tất cả gồm
499 vị, người đời sau bổ sung thêm 87 vị
thuốc khác.
➢ Quyển 7: các bệnh nội nhân
➢ Quyển 8: các bệnh phụ khoa
➢ Quyển 9: các bệnh nhi khoa
➢ Quyển 10: các bệnh ngoại khoa
➢ Phần phụ: thuốc trừ sâu, 5 chứng tuyệt,
chữa bệnh gia súc
 2. Hồng Nghĩa giác tư y thư
❖Triều Hậu Lê đổi tên Thập tam phương gia
giảm thành Hồng Nghĩa giác tư y thư và in
lại năm 1717 – 1723 thành 2 quyển
(thượng, hạ).
❖Trong sách có chép kinh trị và truyền trị:
kinh trị góp nhặt các phương đã kinh
nghiệm, truyền trị là thu nhập các phương
do các nhà truyền miệng.
❖Sách này phương thuốc giản tiện, lý luận
thông thường, nội dung bao quát, giản tiện
và cô đọng.
➢ Tinh thần độc lập tự cường dân tộc
➢ Tinh thần thừa kế và phát huy
➢ Tinh thần “xã hội hóa” y học
➢ Tinh thần phòng bệnh tích cực
➢ Thầy thuốc – nhà tu
❖Sách lấy Nội kinh làm cương chỉ xét bệnh
và tìm nguyên nhân bệnh, lấy Bản thảo
cương mục là chính tông để khảo sát dược
tính và kê cứu các vị thuốc chữa bệnh.
Ngoài ra còn có các phương gia truyền, bí
truyền…
III. Sự ảnh hưởng của Tuệ Tĩnh trong
nền YHCT Việt Nam
❖Ảnh hưởng của Tuệ Tĩnh rất sâu rộng trong
dân gian và y gia Việt Nam đến nỗi được
tôn kính như một vị thánh thuốc Nam. Đó là
nhờ những đặc điểm sau đây của ông:
❖Bộ Hồng Nghĩa giác tư y thư và nhất là bộ
Nam dược thần hiệu có ảnh hưởng rất sâu
rộng trong y gia VN.
➢ Hoàng Đôn Hòa, Lương Dược Hầu dưới
triều Lê Thế Tông, đã chữa bệnh rộng rãi
và cứu cho nhân dân qua khỏi vụ dịch nǎm
1533 với thuốc nam trồng kiếm tại địa
phương.
➢ Chữa cho quân đội triều Lê khỏi dịch sốt rét
và thổ tả ở Thái Nguyên nǎm 1574 với
thuốc Tam hoàng hoàn gồm Hoàng nàn,
Hoàng lực do Tuệ Tĩnh đã phát hiện ở Nam
dược thần hiệu và Hùng hoàng đã được
dùng chống khí độc lam chướng ở Thập
tam phương gia giảm.
➢ Đường lối dưỡng sinh của Tuệ Tĩnh nói ở
Bổ âm đơn về phòng bệnh hư lao, đã
được Hoàng Đôn Hòa cụ thể bằng thuyết
"Thanh tâm tiết dục" với phép "Tịnh công
hô hấp" ở sách Hoạt nhân toát yếu.

➢ Hải Thượng Lãn Ông (TK XVIII) đã thừa kế

496 bài thơ dược tính của Nam dược thần
hiệu chép vào sách Lĩnh nam bản thảo, với
nhiều phương thuốc nam của Tuệ Tĩnh CHÚC CÁC ANH CHỊ HỌC
chép vào các tập Hành giản trân nhu và TỐT!!!
Bách gia trân tàng.
➢ Đường hướng dưỡng sinh của Tuệ Tĩnh về
giữ gìn tinh khí thần để sống lâu cũng được
Lãn Ông phụ họa thêm ở thiên Khởi cư của
tập "Vệ sinh yếu quyết ".