V

Sİ AĞUSTOS 1960

' X URA.
 v
• 4

APARTMAN
OAİRESİ
ve

5.200.000 " f • i
Hra tutarında,
' eşitli ve zengin para ikramiyeleri i

V
i
TÜRKİYE BANKASI Ji
1

'«£ -i

j » r 9fitn n ^ kftkh&UnttÜl t m niyeti *

DOĞUBANK
HER TÜRLÜ BANKA MUAMELELERİNİZ İÇİN
t
EMRİNİZDEDİR. DÜNYANIN BÜTÜN ŞEHİRLERİNDE
MUHABİRLERİ MEVCUTTUR.
Ş U B E L E R İ M İ Z

ANKARA İZMİR
AKSARAY KADIKÖY
ATÎKALÎ KASIMPAŞA
t, A3MAALTI KARŞIYAKA - İZMİR
BEYOĞLU KONAK - İZMİR
ESKİŞEHİR KURTULUŞ
FATİH PANGALTT
GALATA NİŞANTAŞI
MERKEZ
BAKIRKÖY SİRKECİ
BALAT SAMANPAZARJ - ANKARA
BEŞİKTAŞ TARLABAŞI
BEYAZIT TOPHANE
 A K I S
her hafta
kapışılıyor

1960 Yılında

bir mecmua»
5 kişi okursa

AKİS'İ
1.800.000
her hafta yanm
milyondan fazla
insan böyle

merakla okuyor
bunlar sizin müstakbel
müfterilerimizdir,
reklamlarınızı A K İS’e
vermekte acele ediniz
 ---------------------------------------------------------------------------------------------------- >
Fazla güneşte kalmaktan
ileri gelen baş ağrılarını...

TESKİN EDER
OPON, baş, diş, adale, sinir, Iumbago
romatizma ağrılarına karşı faydalıdır
OPON, bayanların muayyen zamanlardaki
sancılarında başarı ile kullanılır

giindc 6 tablete kudur alınab ilir

 Kendi Aramızda
AK İ S Sevgili AKİS Okuyucuları,

Haftalık Aktiialite Mecmuası Q.eçen h afta içinde Devlet B a lk a n ı < cin.il Gürselin yaptığı hanın top-
Y ıl: 6. C ilt: X V III, Savı: 815 laııl ısı, A K İS adıııııı bahis m evzuu edilmesine yol açtı. Devlet Baş­
Y azı taleri kanı A K tS ’ljı .suallerini cevaplandırdıktan sonra toplantıda m ecmua
R ü z g â rlı S okak Ovehan K at S D aire 7 adına k im in bııluııduğıuıu surdu. A K lS 'i yazı işleri m üd ürüm üz K urtul
Tel : 18992 P . K . 582 - A nkara A ltu ğ temsil ediyordu. Cemal Gürsel kendisiyle alâk a lı olarak mec­
m uada neşredilmiş bir hallerin doğru bulunm adığım kaşları çatık şe­
★
tdare : kilde beUrtti. Sonra, daha munis bir edayla, işe fazla ehemmiyet ver­
D enizciler Caddesi 2S/B m ediğini şaka yoluna saparak gösterdi. F a k a t erte»! günk ü Havadis
R ü z g â rlı M atbaa Tel : îy iZ ı gazetesinde şu başlık vardı: " ( cinai Gürsel Akis dergisini ve Son H a­
★ vadisi yalanladı” . Yeni Sabah ise beş sütunluk m anşetini şöyle b itiri­
yordu: “ Gürsel, A kis ve Son Havadisin asılsız haberler yazdığım
İstanbul Bürosu *
söyledi". Sanki Devlet Başkam basın toplantısını bu m aksatla tertip­
C ağaloğlu , T ürkocağı C. Hursoy Ha;.
lemişti. Üstelik, hâdise de m ahut Havadisle muteber Yeni Sabahın
Tel : «7 12 07
başlıklarında bildirdiklerinden bam başka şekilde cereyan etm işti ve
* A K tS ’e Devlet B a lk an ın ın serzenişine yol açan yanlışlık pek ha*lt bir
Başyazar maddi hataydı. Buna rağm en mecmuanın mesulleri basın toplantısın­
dan sonra meselenin üzerinde dik katle durdular ve ui k da olsa bu
Metin Toker gibi aksaklıkların tekerrür etmemesi İçin gerekenlere gerekil ikazda
it bulundular.
A K tS N eşriyat L td. Ş irk e ti adw a A K İS ’in Cemal Gürselle alâk a lı bahis mevzuu haberi, m ecm uanın
m tiy a z sahibi ve yazı işlerim fiile n 17 Ağustos 1960 tarihli «ayısında yayınlanm ıştır. P ara g raf aynen
idare eden m es’u l m üd ür şudur:
Kurtul ALTUG
Yyevlet ve H ük üm e t B aşkam , her ne k ad ar lsta n b u ld a başkentin yor­
*
gu n lu ğu n u çık arm ay ı birkaç giine sığd ırm ağ a çalıştıy sa da baz» h â ­
K a rik a tü r :
diseler iy i k a lp li G enerali üzm ekten geri kalm adı. Hele h a fta n ın başın­
TURHAN da Erenhöyde y a p tığ ı b ir dost ziyaretinden, D evlet ve H üküm et B aş­
★ kan* ziyadesiyle üzgii-n döndü.
F otoğraf ;
Z iyaret özel bir ziy are tti. Evde Gürselden başka m isafirle r de bu­
Hüseyin EZER lunuyordu. Bu ziy aret sırasında em ekliye ay rılan bir subayın h a fif de
Finiz MAK ELU olsa serzenişte bulunm ası iy i k a lp li G enerali h a y li üzd ü. K a ş la n se­
Associated Prtss v im li şekilde ç a tıld ı ve m is a firliğ i sırasında oldukça az konuştu. Z iy a ­
retten vaktinden evvel döndü. A ncak sin irle ri bir hay li bozulm uş ve
ITırk Haberler Ajansı ziyadesiyle üzü lm ü ştü . B u yüzden saat 6.39 a k ad ar gözünü kırpm adı.
★ F lo ryadaki dinlenm e evinde, m ütevazi y a ta ğ ın ın içinde döndü durdu.
KUşe >
Havadis gazetesi Cem al Gürselin “y ajan lam a ”sını şöyle naklet­
Doğan Klişe mektedir: "A k is dergisi yazıyor. Ben Lstanbula g ittiğim d e bir emc.kU
* dostum u ziyaret etm işim , oıııınla m ünakaşa etm işini, üzülm üşüm ,
Müessese M üdürü f h a ttâ İmi sebepten o gece uyuyam am ışım . Arkadaşlar, evet, Istanbul-
Mübin TOKI K da bir arkadaşınım evine gittim . O turduk, k o ı^ ş tu k , hasbıhal ettik.
★ F ak at m ünakaşa etmedik. Ve Üzülmedik. Gece de uykusuz kalm adım .
Abone ş a r tla n : Bunlar tam am en uydurm a ve yalandır. Y alan haberler yaznıayiniz.
3 aylık (12 nüsha) : 10.00 lira Sonra şunu da ilâve edeyim: Ben üzüld üğüm geceler dahi uyurum .”
6 aylık (25 nüsha) : 20.00 lira Hâdiseyi tetkik ettik. Haber, tstaıılm l m uhabirim iz Firuz M akulu
1 senelik (52 nüsha) : 40.00 Hra tarafından verilm iştir. F iruz M akulu Devlet Başkam nı lstanb u lda bir
İlâ n ş a r tla n i gölge gibi ta k ip etm iştir. O kadar id bahis mevzuu gün Gürsel e tin ­
S antim i : 20 Ura den çık tığın da Başkanın yorgun ve keyifsiz görün düğünü farketmiş-
S renkli a rk a kapak : 2.500 TL. tir. Başkan saat 11 de In g iliz gazetecisi Edwiıı K oth ile gözleri şiş ve
(İlân m ünderecatm dan mes’uiiyet kırm ızı olarak görüşm üş, yorgunluğunu belirterek m utadı h ilâfına
k ab ul edilmez) denize girm em iştir. M akulu ilaha sonra Devlet Baş kanının çevresin­
tlâ n işleri ; den bir akşam evvelki ziyarete ait o yazdığı haberi duym uş ve ik i h â ­
Telefon : 15221 diseyi birbirine bağlam ıştır. Zaten A K tS ’te çıkan yazıda lıer hangi bir
* m ünakaşadan bahsedilmemek te, sadece "h a fif de oLsa serzeniş” sözii
D iz ild iğ i yer : geçmekti'dlr. Gürsel, orduda girişilen gençleştirme hareketinin kararı
H iizgârlı M atbaa verilirken şahsen ne derece üziUdüğünü, fak at bunun bir zaruret teşkil
° a ld ığ ı yet : ettiğini evvek-e belirtmiş olduğundan M akulu kendisine nakledilen hâ­
Güneş M atbaacılık T.A.Ş. diseyi anorm al bulm am ış ve m ecm uaya bildirm iştir.
Basıldığı tarih : 30.8.1 !W»0 Mesele, işte bundan ibarettir. A ncak I lr u z M akuluya, teferruat
FİYATI I LİRA sayılabilecek basit noktalarda dalıi d ik k a tli davranm ası, her haberi
m u tlak a teyit ettirdikten sonra yazması, höylece mecmuanın ananesi­
Kapak resmimiz ne halel getirmemesi liizum u bu vesileyle hatırlatılm ıştır.

Gericiler faaliyette Saygılarımızla AKİS

H m feler

O
Cilt; XV III, Sayı: 315
YURTTA OLUP BİTENL ER
Millet
Sis kalktı
^ J z ıın zam andan beri lüzum lu hâle
gelmiş bir açıklam a, geçen hafta
içinde yapıldı. Devlet Başkanı Ce­
m al Gürsel, M illi B irlik İdaresinin
sona ereceği tarihi en kesin tarzda
T iirk milletine bildirdi. İkinci Cum ­
huriyet, Birinci Cum huriyetin 38.
yıldönüm ünde kurulm uş olacaktır.
İh tilâ lin lideri ih tilâlin daha ilk gün­
lerinde T ürk m illetinden üç aylık bir
vâde istemişti. B u Uç ayın hitam ında
yeni açıklam ayı yapm ış olması, Ce­
m al Gilrselin, zaruretlerin icabı de­
ğil. M ülı B irlik Komitesinin iyi niye­
tin in işareti olan o ilk beyanatını u-
n utm a d ığ ın ı göstermektedir. İtira f
etm ek ge.ekir ki işlerin içine girilm e­
den istenm iş vâdenin kısalığı rejime
zarar vermiştir. Z ira bu, bir takım
h a ta lı tefsirlere yol açm ıştır. B ir çok
ağızda “H ani üç ayda norm al rejime
döneceklerdi? Ne oldu? Zaten gelen,
kolay kolay gitm ez'’ lâ fı dolaşmaya
başlamışt-r. Gerçi, şim di MUli B irlik
Komitesine yaranm a yarışm a çıkm ış
eski D.r. şakşakçıları bu, askeri ida­
relerin tab iatı icabı ak la gelmesi ta ­
bii endişeyi hemen C.H.P. İllerin sa­
bırsızlığına vererek bfr kötü niyet
deülı gibi göstermeye çalışmışlar,
h a ttâ bazı kimseleri inandırm ışlar­
dır da.. A m a işin esası, konulan her
m ühletin m ütem adiyen uzatılm ası
m emleketin umur.ıl hayatında derin
tesirler bırakm ıştır. B ir ayda hazır­
lanacağı bildirilen Anayasanın, son­
radan H aziranda biteceğinin ilânı,
arkadan Tem muzdan bahsedilmesi,
nihayet E ylül sonunun ortaya a tıl­
m ası aynı neviden talihsizlikler ol­
m uştur. D üşüklerin duruşm alarının
başlangıç tarih i üzerinde de resmî a-
ğıziarm çeşitli spekülâsyonlar yap­
mış bulunm aları gelişen bir huzur­
suzluğun sebebini teşkil etm iştir.
Aslında, seçim tarihinin kesin o-
larak bilinmesindeki faydayı belir­
tenler bu m ahzurları görenler ve böy­
le m ahzurları m illi m enfaatlere ayk ı­
rı bulan-ardır. Bunlar, aynı eski D-
P. şakşakçıları tarafından “Vay, siz
M illi Birlik İdaresini beğenmiyor
m usunuz? Yâni, o n la n n gidiş tarih ­
lerinin bilinmesinden daha m ühim is
Türkiyede kalm adı m ı? " tarzında
C
A Kİ S
HAFTALIK AKTÜAUTE MECMUASI
T-SSSm
4
EKÎM
ORMAN TA*VİMI »
29
• *D«rt i
i
1 C «TT*l: H
I
I! imar: 1 ı
C U M A - ,-
« a ı-4 İ,w !i i w W m
s.tv e.D. )•.*. t 3 İ.'. İS w >
J«<|) 4 !*■ i *■' II t*
it : jr>û ■
* i1-*:-
v.-;H v» tük»tk
lalar
«.eırl jLKıp t*kuh?t « 01%m,», *W«<
*tjp kuruıimu*. Bu « ıM ı »»
vüt< MM K*l*ı* i
İl rind«r *y w« «wka N/ »««t,
*>ı*u* Wr <*»,
b ' nrmtn »« Mr yurt.
»r tn «o b t r t J (M
/ ıkcruı» 'îvvekm'f.,^
-rımı-n
*». O ıw u < tltr Otrntftl'. .«r tftn fl»»
Takvimde 29 Ekim 1961
M u tlu bir yıldönüm ü
dem agojik hücum lara m aruz bırakıl­
m ışlardır. F a k at Gürselin basın top­
lantısındaki açıklam ası iyi niyet sa­
hiplerinin gayretlerinin neticesiz k al­
m adığını göstermiş, hakikatlerin k a­
bul olunduğunu ispat etm iştir. Bu,
M illi B irlik idaresi için iftih ar vesi­
lesi bir’ olgunluktur ve bizdeki “As­
kerî Ih tilâ T in başka askeri ih tilâ l­
lerden de&işik tarzda biteceğinin y e n i,
delilidir. Zaten, doğrusu istenilirse,
yirm inci asrın ikinci yarısında -bazı
O rta Doğu memleketleri hariç- aske­
ri ihtilâller de tab iatlarını değiştir­
mişlerdi. B urm adaki İhtilâlin lideri
m âk u l ve kısa bir tem izlik devresinin
vınunda iktidarı m illetin seçtiği si­
vil idareye devretmiştir. Arjantin-
de Peı n u yıkan askeri ayaklan­
m anın şefi ay m yolu daha önce tu t­
m uştur. Lâosta son günlerde h ü k ü ­
met darbesi yapan askerler İse he­
men kışlalarına dönmüşlerdir.
Bu h a fta m em nunluk uyandu-an
başka bir husus İkinci Cum huriyetin
kurulm a tarih i olarak konan 29 E-
kim 1961’in hemen herkes tarafından
norm al karşılanm ış olmasıdır. D uruş­
31 AĞUSTOS 1960
m aların .»onunun alınması, Anayasa­
S nın referandum sonunda katiyet kes-
betmeni, seçim kanununun hazırlan­
ması ve siyasi partilere verilecek
p o p a g a n d a müddeti elbette ki daha
kısa bir mühlete sığdm lam azdı. Sığ-
(m lsaydı iyi olurdu, zira dem okratik
K*.<a H» î ejime ne kadar erken kavuşursak o
kadar yol alm ış sayılabiliriz. Ancak
nii’-emmelle m üm k ün aracında ter­
cih yapılırken, politikada m üm k ün ün
-.eçilmesinden tabiî şekil bulunamaz.
Cemal Gürsel “bunu k a t’i beya-
ıım olarak kabul ediniz" demiştir.
Bu söz, ' terir ıcirn girilmeden de­
lil, işlere tanı vâkıfken söylenmiştir,
îir yeni uzatm anın asla bahis mev­
zuu olm ayacağını bundan mükemmel
ekilde ifade m üm k ün sayılamaz.
Bir yeni uzatm a 27 Mayıs hareketi­
nin hüviyetinin değiştiğini ispat ede-
1 çektir ki ne buna ait en ufak bir en­
dişe vesilesi vardır, ne de o takdirde
/ K- Sim» Cemal Gürsel hareketin tem silciliği­
ni m uhafaza edecektir.
Böyle bir ışık m emleketin 1 n u­
m aralı meselesinin üzerine döküldü­
ğüne göre başta iş ve ticaret sektö­
rü, cemiyet hayatım ızın bütün fasıl­
larında sükûnet içinde normal devre­
lere has faaliyet yeniden başlam alı­
dır. Bu, hudutları kesin tarzda çizil­
miş in tik al devresinin kolay geçme­
sinin başlıca ve en m ühim şartıdır.
M illet bakım ından haftanın en m ü ­
him hâdisesi budur.
Hükümet
Attan düşenler
Q.eçen haftam r oı-tasmda bir akşam,
saatler 21.30’u gösterirken sm oki­
ninin papyonunu bağlam ağa çalışan,
saçîan ön tarafından azıcık dökül­
müş, bitişik g ü r ’taşlı, orta boylu, ha­
fif göbek salmış bir adam ın telefonu
çalsaydı ihtim al papyonunu bağla­
m ağı bir tarafa bırakır ve telefona
'öyle cevap verirdi:
“— Buyrun efendim, ben Bayın-
lır lık I akanı Daniş Koper...”
H albuki o saatlerde D aniş Koper
Bayındırlık B akanı değildi. A ynı sa­
atlerde Koperden başka daha dokuz
kişi aynı hatayı işliyebilirdl. B unlar
O rhan K ubat. C ihat İren, A p tu llah
Gözubüyük, Şefik İnan, Feridun Üa-
A K İS , 31 A Ğ U ST O S İSÇİ
 Haftanın İçinden
İ h t i l â l i n Lideri K o n u ş lu
| ıık ılâp hareketim izi şahsında temsil eden Kayın G ür­
sel, iktidarının tutu m u nu TUrk m illetine açıklam ış
bulunuyor. 27 M ayıstan hu yana geçen üç ay içinde
M illi Birlik İdaresinin bin ta ra fa çekilmekte olduğunu,
hin telkin altınd a tutulduğunu, bin ayrı m aksada hedef
yapıldığını görüyorduk. Pek çok kimse k âh kendisini
M illi Kirlik Komitesinden, kâh M illi B irlik Komitesini
kendisinden göstererek fikirler ileri sürüyor, tavsiye­
lerde bulunuyordu. Aslında İn k ılâp hareketi daha 27
M ayıs şahabı kendisine bir istikam et çizm işti. Am a,
doğrusu istenilirse, hu kadar jfiiriiltii patırdı arasında
istikam etin ne dereceye kadar m uhafaza oiıınahildiği-
niıı sayın Cürsel kadar yetkili bir ağı/, tarafından belir­
tilmesine ciddi lüzum vardı. Bu bakım dan açıklam a ta­
limimle yerinde ve im a n ı n d a yapılm ıştır. A çık lam a­
nın, m uhtevası itibariyle d f bizi bahtiyar ettiğin i söy­
lemek isteri*.
Evvelâ, bir noM ay ı hemen belirtm ek lâzım dır. Sa­
yın Gürsel ama»»*' ^ıı senelerin ve derin tecrübelerin
yetiştirip ™ ı f ı büyük devlet adam larının ko­
nuşm a tar/.nuiT.!?<Minıcmiştir Devlet Başkanı, dalıa zi­
yade siyaset hayatına bundan üç gy evvel yırıııiş bir
askerin t i k sözlülüğünü lile getirm iştir. Bıı bakım dan
deıııeei, ziyadesiyle ince elenip sık dokunduğunda bazı
kimseleri kırmış, üzmiiş veya hayal sukutuna u ğrat­
mış bulunabilir. Belki, içinde bulunduğum uz şartların
icabı göz. önümle tutu larak nüanslara ehemmiyet ver­
mekte fayda vardı. Hele sayın Devlet Başkaııına soru­
lalı bazı suallerin kimlerden geldiğine ve nasıl tertip-
lemltğine dikkat edilseydi bir başka zaviyeden ihtiyat­
lı davranm ak lüzum u ortaya açık şekilde çıkardı. Sa­
yın tiiirsel kelimelerini ve cümlelerini seçmekte daha
hüyiik itin a gösterseydi, bunların herbirini alabilecek­
leri bütün m ânaları gözöniinde tu tarak kütlansaydı,
sözlerini bir kuyum cu ihtim am ıyla işleseydi demeci
ihtim al tokluk cihetinden ka> hederdi am a siyasi ba­
kımdan kazanırdı. Bu yüzden ihtilâlim izin liderinin ko­
nuşmasını ana batlarıyla alm ak, teferruatı oraya bu­
raya çekerek asıl m ânayı kaybetnıekslcin değerlendir­
mek en doğru, aynı zamandı en basiretli yoldur. Y ok­
sa. (renklerin dediği gibi ağaçların yüzünden ormanı
görememek, i 7 Mayıs hareketinin i num aralı tem sil­
cisinin esas fikirlerine niifaz. edememek tehlikesi mev­
cuttur.
Ba.\ar - Menderes rejim inin devrilmesinden sonra
Tiirkiyede cereyan »•deıı en m ühim hâdise memleketi*
ııılzln saadetinin ve refahının hangi siyası sistem için­
de gerçekleşebileceği m evzuunda beliren fik ir ay rılık ­
larıdır. D .P. ye karşı m illi pota İçinde savaşmış bulu­
nan bir aydınlar tak ım ı, daha ziyade yurdum uzu ıı me­
selelerini pek sathi tarzda bildiklerinden ve kendilerini
vaktiyle düştükleri bazı komplekslerden kurtarm aya
ııuıvaffak olam adıklarından totaliter bir idarenin şam ­
piyonluğunu yapm aya koyulm uşlardır. “Ç irkin Poli­
tik acı’ laıa karşı duyulm ası tab ii çekingenlik demok­
ratik rejim düşm anlığına kolaylıkla dönm üş ve aklı
başında bilinen bu insanlar ihtilâl idaresinin yıllar yılı
devamının taraftarları kesilmişlerdir. Bunlara Çakılır­
sa cemiyetimiz, dâvalarını dem okratik bir sistem için­
de halledebilecek olgunluğu kazanm am ıştır, bu hakıııı-
A JitS, Sİ AĞUSTOS IHO l
Metin TOKER
dan dâvaların ancak oy kaygısı taşım ayan bir idare
tarafından halledilmesi gerekmektedir. B u fik ri savun­
m aya başlayanlar. M illi B irlik İdaresine kendi ölçüle­
riyle süre dahi tây in etmeye kalkışm ışlardır. Temsil
e ttiğ i M illî Birlik İdaresi adına konuşan sayın Giirsel
bu mevzuda vaziyetlerin en kesinini alm ıştır. Sayın
Gürselin nazarında “böyle düşünenler T iirk m illetine
bühtanda bu lunm aktadırlar'’. M illi Birlik Kom itesinin
sayın Başkanı sözüne şu şekilde devam etm iştir: “ Size
hakikatin ifadesi olarak M illi B irlik Komitesi üyeleri­
nin içtikleri andı, verdikleri nam us sözünü h a tırlatı­
rını”. Bu, dem okratik sistemi T ürk cemiyetine lâyık
gören ve bunu gerçekleştirmekten başka gaye taşım a­
yan bir zihniyetin ifadesidir.
E ğe r başka bir sualin cevabı aynı basuı toplantı­
sında sayın Gürsel taraıın daıı verilmemiş bulunsaydı
belki bu sözler dahi oraya buraya çekilebilir, herkesin
m aksudunun bir olduğu yolundaki k alkanın arkasına
sığınabilirdi. A ncak M illî B irlik Kom itesinin sayın Baş­
kam , dem okratik sistemin tekrar işlemeye başlayaca­
ğı tarihi “en kısa zam an” gibi afak i bir formülden çe­
kip alm ış ve hudutların en kesinini koyıı.uştur. MU1Î
Birlik İdaresi "29 E k im 1861 de B üyük M illet Meclisi­
ni kurm uş olarak m illet huzuruna çık acak tır” . Sayın
Giirsel bu taahhüdü askerce perçinlemiştlr: “Bunu,
k a t’i beyanım olarak kabul edebilirsiniz.”. Böyleee, 27
.Mayıs hareketinin, bütün itmelere rağm en hedefinden
şaşmamış bulunduğu ancak güneşe has bir parlaklıkla
ortaya çıkm ış ve D.P. ye karşı şu veya bu sebepten do­
layı değil, 1945 de seçip ald ığım ız dem okratik sistemi
yoketmeye k alk ıştığ ı için mücadele bayrağı açm ış her
insanın kalbini gene ancak güneşe has bir sıcaklıkla
ısıtm ış tır. Bu insanların, önüm üzdeki çetin devrede
MUlî B irlik İdaresiyle bir çok noktada fik ir ayrılığı
bulunacaktır ve bu insanlar inananların dürüstlüğüyle
ikaz vazifelerini gerekirse en k a tı şekilde yapacaklar­
dır. A m a bu ayrılıklar, sayın Gürselin demeci bâkl kal­
dıkça birer teferruat olm aktan İleri gitmeyecek ve MU­
lî Birlik İdaresi, an a gayede hararetle desteklenecek­
tir. 29 E k im 19#1 sabahına kadar sürecek bir M illi Bir­
lik İdaresi kendisini yaratan zümrelerin topyekûn y ar­
dım ına rnazhar olarak T ürk tarihinin en ehemmiyetli
sayfalarından birini yazacaktır.
29 E ld in 1961 tarihinin m âk u l bir tarih olduğunu
söylemek lâzım dır. Bu, işlerin aceleye getirUmekslzin
süratle tam am lanm asını m üm k ün kılacaktır. Doğrusu
istenilirse, bugünkü rejim için daha kısa bir öm ür d ü ­
şünenler hayale kapılanlardır. N asıl daha uzun bir
ö m ü r peşinde koşm ak ancak hususi m aksatlara delâlet
edecekse bir buçuk y ıllık bir in tik a l devresini fazla
uzun bulm ak da sabırsızlık işareti sayılacaktır. Şimdi,
bu berraklığa kavuştuktan sonra yapılacak iş memle­
ket dâvalarının ciddiyetle ele alınm ası için k o lla n sı­
vam ak. hayalleri bir ta ra fa bırakarak eihirUğiyle ha­
reket etmek, evvelâ om uzlarım ızda ağ ırlığın ı her gün bi­
raz daha şiddetle hissetmeye başladığım ız “ Vassıada
Cenazesi”nj kaldırm ak, onu takiben de İçinde uzun .yıl­
lar ve inşallah m esut yaşayacağım ız İk in ci Cum huriye­
tim izi dem okratik temelleri üzerinde yükseltmekten
İbarettir.
Y l’RTTA Ol.11' BİTF.MJIS
tüıı. M uhtar Uluer, Ziilıtü Tarhan,
C ahit Talaş ve Nusıet K arasuy dulaı.
Nitekiııı, aynı aksam İsviçre elçi­
liğinde Divikleri B akanlığının Bern
BUyllk E lçiliğim ize tây in olunan Ge­
nel Sekreter Zeki Kuneralp şerefine
elçilik binasında verilen veda kok­
teylinde buna benzer eğlenceli hâdi­
seler cereyan etti ve hâdiselere şahit
olanları ertesi g ü n bol bol güldürdü.
Kokteylde, o sıralarda Adalet B a ka­
n ı olduğunu zanneden A p tullah P u ­
lat Gözü büyük bir hanım tarafından
bayağı sıkıştırıldı. H an ım bir gazete­
ciydi ve ecnebi ajanslardan birini
TUrkiyede temsil »diyordu. İlan ım
gazeteci. GözUbüyüke son hâdiseler­
den sonra istifa edip etnıiyeceğinl,
böyle bir şey düşünüp düşünm ediğini
sordu, Gözübüyük. olindeki kokteyl
kadehini hanım a doğru kaldırarak
bir yudum aldı ve:
“— Neden istifa edeyim? Memle­
ket hizmetindeyim. Devam edece­
ğ im ” dedi.
H an ım gazeteciyle aralarında bu
m inval üzere cereyan eden tartış­
m a sırasında Göz<\büyük diğer dokuz
arkadaşıyla bercber M illî B irlik K o­
mitesi tarafınc'ar vazifesinden affe­
dilm iş bulunuyordu.
H er şey ATllt B irlik Komitesinde
HUküme': program ının müzakeresi
sırasında başladı. Komite, program ın
bir çok nok tasım tasvip etm iyor ve
degi Iklik yapılm asını İstiyordu.
Program ın tasdiki bu yüzden gün
geçtikçe uzuyordu. K om ite H üküm et
program ını evirir) çevirmiş ve iste­
d iğ i şekle sokm ağa çalışm ıştı. Ancak,
8
M illi Birlik Komitesinin bu tadili so­
nunda ortaya çıkan âdeta yeni bi:
program dı. Kom ite tâd il edilen pıog-
ranıı bu günlerde H üküm ete verecek
ve bir deklârasyon yayınlayarak ye­
ni H ük üm e t program ının bu olduğu­
nu ilân edecekti.
Ancak tasavvur fazla itibar gör­
medi. H ük üm e t program ını bir teş­
rii, Meclis tasdik veya reddedebilirdi.
A m a bunun üzerinde oynam ak, h a t­
tâ onu yeniden kaleme alm ak görül­
memiş bir iş olacaktı. Aslında K om i­
te - H ük üm e t münasebetleri tem elin­
den iyi düzenlenmiş değildi ve sistem
bir sunilik taşıyordu. Hata. İhtilâl
Meclisine norm al bir tesrii Meclis
-statüsü verme gayretinden başlam ış­
tı ve İlim adam larının fazla kitabî
düşüncelerinden doğmuştu. Şimdi,
88. i/iin iin sürprizi
teşrii Meclis toplantıları mesul H ü ­
küm et âzaların ın gıyabında cereyan
ediyordu. B u yüzden mesul H ük üm e t
â z a la n Meclisin temayüllerinden ha­
bersiz bulunuyorlardı. O yunun k ai­
desi yanlış konulm uştu.
Üstelik, H ük üm e t içinde dahi bir be
raberlik yoktu. İh tilâ lin ilk g ü n ü hiz­
mete, kellelerini k oltuklarına alarak
koşan bu idealist insanlar bir fikir
etrafında toplanm ış değillerdi. H a ttâ
pek çoğu birbirini kabine toplantısın­
da ü k olarak görm üştü. N itekim
Kabine üyeleri arasında bazı anlaş­
m azlıklar olduğu biliniyordu. B ir bu­
çuk ay evvel, bir sabah B akanlar K u ­
rulu toplantısında C ihat İren ile A-
m il Artus arasında geçen m ünakaşa
kulak gazetesi vasıtasıyla duyulmug-
tu. F ırtın a oldukça kolay atlatılm ış
ve iki Bakanın aıası bulunıııuşiu A-
ma .«onralan başka iki Bakan a t a ­
sında ortaya çıkan anlaşm azlık Ba­
kanlar Kurulunun ağzının tadını ka­
çırm ıştı. Bu defa çekişenler Maliye
Bakanı E k ıe m A licanla Devlet B a­
kanı Şefik İnandı. A nlaşm azlık H ü r­
riyet Tahvilleri dolayısiyle ortaya
çıkm ıştı, in an tahvillerin satışını dü­
zenleme işini üzerine alm ış ve bu işi
yürütm eye çalışm ıştı. A ncak tahvil­
lerin satılm adığı bir hakikatti. M ali­
ye B akanı bu yüzden İn an a kızıyor,
İnan ise kabahat i.ı kendisinde olm a­
dığını anlatm aya çalışıyordu. Bunlar
hâdiseye tekaddüm eden günlerde
birer söylentiden ileri gidemedi. A m a
on B akanın vazifeden affedüdiği a-
çıklandıktan sonra affedilenlerden
Nusret K arasu kendisiyle konuşan
A K İS m uhabirine bunu teyid edici
sözler söyledi. Karasu şöyle dçdi.
— O gece saat on sıralarında
telefonum çaldı. Başbakanlıktan ba­
na vaziyeti söylediler. Öğrendim . Hiç
blrşey düşünmedim . H iç bir yorumda
bulunm adım . M evkiler değil, İşler
m ühim dir. Zaten m uayyen şahıslar
arasında da anlaşm a tem in edilme­
m işti. B u normaldi. A rtık Fakülteye
döneceğim, h a ttâ döndüm bile. Teni
geleceklere başarılar..”
“M uayyen şahıslar arasında te­
m in edilemiyen anlaşm a” m adalyo­
nun öbür yüzünü teşkil ediyordu.
T atb bir toplantı
g u n a rağm en çarşam ba günü, Gür-
selsiz toplanan B akanlar K u ru ­
lunda herhangi bir şey olmadı, “ara*
A K İS , 31 A Ğ U S T O S 1960

lalın d a anlanma temin edilemiyen
muayyen şahıslar'’ tatlı tatlı konuk­
tular. Toplantıya Başbakanlık Müs-
teşan Alpaslan Türkeş de katılm ıştı.
K urulda antidem okratik kanunları
ayıklam akla görevli komisyon ta ra ­
fından hazırlanm ış altı tasan Üzerin­
de müzakereler cereyan etti. Kurul
tu n d an sonra İnkılâp mahkemeleri
üzerinde durdu. B akanlar K urulunda
o günkü hava hakikaten enteresandı.
Bazı B akanlar müzakerelere hemen
hemen hiç katılm adılar. F ik ir serdet-
mekten ziyade dinlediler ve bir tevi-
ye sigara içtiler.
Toplantı bittiğinde Başbakanlığın
kapısında ilk görülen E krem Alican
oldu. Saat 12.58 idi. Alican göbeğini
hafifçe çıkararak yürüyordu. Kahve­
rengi bir elbise giym işti. Elinde ay­
nı renk, fernıuarl bir çanta bulunu­
yordu. Alicanı M uhtar Uluer ve Fethi
Aşkın takip ettiler. Bu sırada Fehm i
Y avuz merdivenin başına gelmiş ve
birden vazgeçerek tekrar y u k a n çık ­
m ıştı İhtim al y u k an d a bir şey u n u t­
muştu. C ahit Talaş ile Şefik İnan k a ­
pıda Fehmi Yavuzu bekledüer. İnanın
ağzında yarıya kadar içümig bir si­
gara vardı ve sağ elini pantalonunun
cebin a sokmuştu. Başı hafifçe yere
eğikti. Düşünceli görünüyordu.
Fahri özdilekle, Daniş Koper Baş­
bakanlıktan beraberce çıktılar. O nla­
rı g ri bir elbise giym iş olan ÂmU Ar-
tusla A b tu llah G özübüyük tak ip et­
ti. B ir şey konuşm uyorlardı. Başba­
kanlığın kapısında Türkeş ve Kızıl-
»ğlu göründüğünde saat 13.İ5 ol­
m uştu. K ızıloğlu ve Türkeş oto­
mobillerinin önünde durdular. B ir­
birlerine hararetli hararetli bir
şeyler anlatıyorlardı. E tra fı saran
gazeteciler konuşulanları duym ak
için gayret sarfettller. A ncak Baş­
bakanlık Müsteşarı ve İçişleri B a ­
kanı gazeteciler yak laştığın da ko­
nuşm ayı kesmişlerdi. Türkeş her za­
m anki m uzip haliyle yaklaşanlara
takıldı. Kendisinin bir müddet evvel
K ütahyaya g ittiğ in i yazan bir İstan­
bul gazetesinin muhabirine gülerek:
B u sefer A n talyay a gönder
beni bakalım ” dedi. Sonra gülerek o-
tomobiline bindi ve süratle uzaklaş­
tı.
Ü çlü toplantı..
g i r gün sonra saat 10.34 de H ava
Kuvvetlerine a it bir Ç K B uçağı
Başkan Gürseli An karaya getirdi.
K arşılam adan hoşlanm ıyan babacan
General: bu defa hava alanında ik i
M illî B irlik Kom itesi üyesi bekliyor­
du. Bunlardan biri General Cemal
M adanoğlu, İkincisi ise Alpaslan Tür-
keşti. İkisi de Generalin gelişi ve gi­
dişinde alanda um um iyetle bulunm u­
A K İS , 31 AĞUSTOS 19Ç0
yorlardı. Demek ki hususi bir vazi­
yet vardı. Üç asker Devlet ve H ü k ü ­
met B a lk an ı uçaktan indikten sonra
bir m üddet ayak ta konuştular. K o­
nuşulan mevzuun m ühim olduğu an ­
laşılıyordu. Türkeş B aşkana bir sü­
re izaha’’ verdi. General Gürselin elle­
rini arkas<na bağlıyarak k atıldığı
konuşmp beş on dakika devam etti.
Başkan bu arada ayaklarının ucuna
baBarak hafif hafif yaylanıyor ve ik i
asker arkadaşının söylediklerini te­
bessümümü yüzünden eksiltmeden
dinliyordu. Başkanın bagajları otomo
biline yerleştirildi ve siyah Cadillac
süratle şehre doğr.ı hareket etti. An-
karaya varıldığında Türkeş Başba­
kanlığa. General Gürsel İse üç oda­
sında ikam et ettiği Hariciye köşkü­
ne Fittiler.
öğleden sonra B aşbakanlığa ge­
len Gürsel, odasında uzun m üddet
çalıştı. B u sırada Başbakanlık kori­
Sarper -Alican -Art ü n
E le ğ in üstündekiler
dorlarında' dolaşanlar, günün bir ta ­
k ım hâd.selere gebe olduğunu farket-
m ekte gecikmediler. N itekim akşam *
doğru M illi B irlik Kom itesi toplantı­
y a çağırılm ış ve Meclis binasının
ış ık la n yakılm ıştı.
Başkan Gürselin A nkaray a ayak
bastığı sıralarda B aşbakanlıkta B a­
k an la r K urulunun her zam anki top­
la n tı salonunda, K urul m utaddan ay-
n veçhe taşıyan bir toplantı yap­
m aktaydı. B akanlar K urulu gene A-
m il A rtüsün Başkanlığında toplan­
m ıştı. M illî B irlik Kom itesinin H ü ­
küm et Program ını tasvip etmediği
ve h a ttâ baştan aşağı revizyona tâbi
tutacağı, bunun yakın bir zam anda
yayınlanarak halk oyuna sunulacağı
a rtık B a ka nlar tarafından biliniyor­
du. Hâdisenin önüne geçmek için bir
tek çâre vardı: Toptan istifa etmek.
Böylece, H ük üm e t iW işi birden hal­
-
YURTTA Of.I P BÎTENEER
letm iş olacaktı. H em tasvip edilmi-
yen program ın rafa konularak aynı
heyetin yeni bir program la efkârı u-
m um iyenln önüne çıkm ası önlenecek,
h'-m de birbiriyle daha İyi anlaşabile­
cek şahıslardan kurulu bir H ü k üm e ­
tin teşkili ^ağlanacaktı.
B akanlar K urulunun bu tasavvu­
runu A m il Arttis aynı g ü n öğle ilzerl.
Başkan Gürsele bildirdi. Gürsel Dev­
let B akanına henüz böyle bir şeye
lüzum olm adığını söyledi, biraz bek­
lemelerini tavsiye etti. Gürsel M illt
iir lik Komitesiyle konuşacaktı. M«>-
sele orada m üzakere edilecek ve el­
bette k i bir k arara v an la cak tı. H a ­
reket tarzı bundan sonra tâyin edile­
bilirdi.
K omite karar veriyor
g a ş k a n Gürselin başkanlığında top­
lanan M illî B irlik Kom itesi işi eni­
ne boyuna m üzakere etti. D uru m u in­
celedi ve k arara vardı. Kom ite, H ü ­
k üm eti bir çok bakım dan tenkld edi­
yor ve böyle bir değişikliğe lüzum
. görüyordu. T enkitlerin başında elbet­
te kİ program ın yetersizliği gelmek­
teydi. Saniyen, bazı B akanların ge­
çen devrede bir ta k ım icraata k a tıl­
dığı belli olm uştu. Koper, Kubat, Ü s­
tün, Uluer gibi. A y n ca , üzerinde du­
rulan bir nokta daha vardı. B a k a n ­
lardan bir kısm ı pek pasif kalm ışlar,
getirildikleri m evkii yadırgam ışlardı.
B u n la n n başında S ağlık B akanı Nus*
ret K arasu ile Basm-Yayın B akanı
Z ü h tü T arhan -arkadaşlan kendisine
“Melek Z ü h tü ” derler- geliyordu. N i­
hayet ortada ‘'G özübüyük Meselesi”
varcjı.
A ncak Kom ite Kabinenin toptan
istifasını m ahzurlu buldu. B azı B a ­
k an lar ve bilhassa a ra la n n d a anlaş­
m a tem in edilemiyenler vazifelerin­
den atfedilebilirler, yerlerine yenileri
9
İTKTTA OLUP BİTENLER
seçilebilirdi. B u değişiklik bir hafta,
f>n geç on gün içinde yapılabilir ve
norm al düzen tekrar avdet edebilir­
d i K om itenin toplantıya çağırıldığın ­
dan H üküm et üyelerinin dahi haberi
olm am ıştı. K ısa süren ve fazla ta r­
tışm alı geçmiyen Kom ite toplantısı
aona erdiğinde saatler 20.t>5’i göste­
riyordu. Bundan tam doksan dakika
sonra on Bakanın vazifesinden affı
resmen açıklanacaktı.
H aber radyoda okunduğunda ev­
velâ büyük akisler yaptı. B irkaç sa-
sat geçince alışıldı. Meclis bir İh t il Al
Meclisiydi ve böyle bir hareket nor­
m al sayılırdı. Haber yayınlanınca en
fazla hayrete düşenler gene affedi­
len B akanlar oldu. Gerçi buna ben­
zer bir şeyler bekliyorlardı. A m a k a­
rarın bu derece kesin ve çabuk ola­
cağını, doğrusu kendileri de tahm in
etmemekteydiler.
Haberi gazetecilerden duyan B a­
yındırlık B akam D aniş Koper pek
hayret etti ve ilk söz olarak başka
kim lerin affedildiğini sordu. İkinci
sorusu ise işin M illî B irlik Kom itesin­
den mi, yoksa B aşbakanlıktan m ı
duyulduğuydu. Devlet B akanı Şefik
İn an işin üzerinde fazla durm adı. So­
ran lara şöyle diyordu:
“— Kabinede değişiklik y apıla­
cağı biliniyordu. A m a isim olarak
belli değildi. B ana affedildiğim i tele­ le ki, K ubat hâdiseye m u tta li oldu­ dı. K apıda bekleyen otom atik silâhlı
fonla bildirdiler. Herhalde diğer ar­ ğun da bil’ gün evvel oturduğu B akan ­ m u h a fızla n selâm ladı ve ayaklarım
kadaşlarım ıza da öyle bildirm işler­ lık k oltuğuna Pehm i Y av u z asaleten paspasta adam akıllı temizledikten
dir.” tây in biie edüm iş ve vazifesine baş­ sonra içeri girdi. A rkasından aynı
E konom i ve Ticaret B akanı C ihat lam ıştı. K u b a t erken yattığından yoldan yeşil bir taksi Köşkün bahçe­
İrene gelince, o sorulanlara her za­ radyodan a f haberini duym am ıştı. sine girdi. Taksiden inen gözlüklü,
m an k i soğukkanlılığıyla cevap verdi, Sabahleyin kahvaltı m asasına o tu ­ son derece itinay la dik ild iği belli gri
tren şöyle diyordu: rurken eline aldığı gazetede haberi bir elbise giym iş adam elini cebine
" — B u günlerde bu gibi k on ulan okudu. O k ad ar şaşırdı k i bir kaç sa­ götürdü. B ir an tereddüd etti. Son­
kurcalam ak m em leket m enfaatleri niye düşünemedi. Sonra, iştihayla ra taksi şoförüne dönerek:
bakım ından doğru değildir. İşte, ol­ kahvaltısını etti. Değiştirm eyi nor­ “— Bey, portföyüm ü aceleden u-
d u !.” m al bulm uş ve geldiği yere dönmeğe nutm uşum . Benim adım Selim Sarper.
A y nı akşam ufak tefek, sevimli kendisini evv-lden hazırladığından, Taksi ücretini yârrn tak dim edeyim”
bir profesör ise Orduevine B akan >■ kısa bir şaşkınlıkla işi savuşturm uş- dedi. Çevik adım larla K öşkün giriş
larak girm iş, evin bir Ü niversite ö ğ ­ tu. ' kapısında kayboldu.
retim üyesi olarak dönm üştü. U fak Ü çüncü gelen A m il A rtüstü. İn k ı­
(iecefci toplantı.. lâp H üküm e tinin Kabinede kalan üç
tefek adam Çalışm a Bakanı C ahit
Talaştı. Orduevinde Ç in Genel K u r­ Q gece haberin yayınlanm asının ü- Bakanı, ış ık la n pırıl p m l yanan K öş­
m ay B aşkanı .şerefine verilen kok­ zerinden bir saate yakın zaman k ün a lt k atın d a bir m üddet bekledi­
teyle gitm işti. Otomobilden in diğin­ geçm işti ve saatler 11.05’i gösteri­ ler. Neden ç a ğ ın ld ık la n n ı m erak edi­
de bayağı, bildiğim iz bir Bakandı. yordu ki gen* bir yüzbaşı önündeki yorlardı. Devlet B aşkanı kendileriyle
A m a saat 22 yi geçtiğinde Talaşı bir telefonu aceleyle eline aldı. Ü ç abo­ ne konuşacaktı? B u kadar alelacele
düşünce aldı. D üşündüğü, vazifeden nenin ezbere bildiği num arasını aynı buraya ç a g ın lm a la n n d a k i sebep ney­
a ffı değildi. B unu norm al karşılam ış­ çabuklukla çevirdi. H er üç n um ara­ d i? Bekledikleri sırada hemen hemen
tı. Sâdece evine dönerken m akam a- nın sahipleri de evdeydiler ve fazla hiç konuşm adılar.
rabasım k u llanıp k u llanm am ayı dü­ bekletmeden cevap vermişlerdi. Çev­ B ir m üddet sonra kendilerine yu­
şünüyor, biraz da tereddüd ediyordu. rilen n um aralar Kabinede k a la n üç n a n ç ık m a la n söylendi. Ü ç B akan
H âdise hak k ınd a gülerek, her zam an ­ B akana aitti. B un lar Selim Sarper, merdivenleri aceleci «adımlarla tır ­
k i sevimli haliyle: Â m il A rtiis ve E krem Alicandı. Genç m andılar. -Alican için aynı şeyleri
“— H aberi radyodan duydum . Yüzbaşı her üç B a ka na da aynı keli­ söylemek doğru olmaz, zira. M aliye
Böyle bir şeyi bekliyorduk. E k ip de­ meleri tekrarladı: "D evlet Başkam Bakanının en aceleci a d ım la n nor­
ğiştirilm esi bu gibi idarelerde elbet­ sizleri Hariciye Köşkünde bekliyor. m al yürüyüşün bile oldukça a ltın d a­
te çok norm aldir, üniversiteye döne­ I-iûtfen teşrif eder m isin iz?” dır- Kendilerini Devlet ve H ük üm e t
ceğim ” dedi. On dak ik a sonra Ç an k aya K öşk ü­ Başkanı Cem al Gürsel bekliyordu.
İşi en son öğrenen Bakan, İm a r ve ne çıkan yokuşu kısa fasılalarla üç B akanlar m eraklı bakışlarla Genera­
İs k â n B akam O rh an K u ba t oldu, ö y ­ otom ohil tırm andı. İlk gelen AJican- lin ne diyeceğini, ç a ğ ın lış sebebi o-

A K İS , S İ AĞU& TOS i m

larak ne aöyliyecegini bekledileı. B a­
bacan General a ğ ır ağır çağınlm â-
la n n ın sebebini açıkladı. Kabineye
alınacak yeni B akanlar hakkında fi­
k ir soracaktı. Üç Bakan kendisinin
akıl yoldaşı olm akla vazifelendirili­
yordu.
Dört idi^eci tam 75 dakika bu
meseleyi enine boyuna konuştular.
Bu arada Kabinede kalan B akanlar
arasında ufak bir değişiklik de ya­
pılm ış, Artlia GozUbüyükten boşalan
Adalet B akanlığına asaleten tâyin
edilmişti. M illi E ğ itim Bakanı Feh­
mi Yavuz ise İm ar ve isk ân B akan­
lığına .Tetiriİm iş ve M illi Egritim Ba­
k a n lığ ın 1 yeni Dir tâyin yapılıncaya
kadar vekâleten idaıe etmesi uygun
görülm üştü. Alican, Maliye B akanlı­
ğından başka. Çalışm ayı vekâleten
idare edecekti. Sarperin uhdesine ve­
kâleten idare edilmek üzere Basın-
Y ay m B akanlığı veriliyordu. S ıtk ı U-
lay B ayındırlığa, M uharrem Kızıloğ-
İU Deviec B akanlıklarından birine ve­
kâlet edeceklerdi. Ticaret B akanlığı
na vekâlet edecek olan Bakan, Fethi
Aşkındı. Üç Bakanlık ta M üsteşarla­
rı tarafından idare edilecekti.
Devlet Başkam ve üç B akanı ev­
velâ prensipler üzerinde anlaştılar.
Bakanların tâyininde aceleye lüzum
yoktu. Yeni teşkil edilecek Kabine bi­
raz ince elenip sık dokunacaktı. Bu
işin tam am lanm ası için on g ünlük
bir m ühlet tanınıyordu. On gün için­
de düşünülüp taşınılacak ve B a ka n ­
lık la ra tâyinler öyle yapüacaktı.
Şim dilik üzerinde k arara varılan bir
kişi vardı. Z iraat F akültesi profesör­
lerinden Osm an Tosunun T arım B a­
k an lığ ın a tâyin i m ukarrerdi. Tosu­
nun vazifeyi kabul edip etmiyeceği
ertesi gün sorulacak, “ evet" dediği
takdirde derhal işe başlayacaktı.
Devlet B aşkanı ve üç B akanının ü-
zerinde durdukları bir mesele daha
vardı. Siyasî parti mensuplarından
kabineye adam alm aları doğru ola­
cak m ıydı ? B u Geçici Anayasaya ay­
k ırı bir hareketti. Ancak, faydalı biı
çâre olarak kabul edüdiğinde Geçici
Anayasada M illi B irlik Kom itesi ta ­
rafından değişiklik yapm ak m ü m ­
kündü. Meselenin tartışılm ası kısa
sürdü. Başkan bu işe pek taraftaı
değildi. B u bakım dan vaz geçildi
P artile r dışında Kabineye girebile
cek adam bulm ak m üm k ün d ü ve bı
yönden hareket etmek daha uygu
olacaktı.
Üç B akan Hariciye K öşkünü teı
kettikleri zam an saatler 12.30’u pe!
az geçmekteydi. Ertesi gün temasla
r a derhal başlanacak ve en geç on
gün sonra İş tam am lanm ış olacaktı.
B akanların, Hariciye K öşkünü
terkettikleri sırada Başbakanlık bi­
A K İS , 31 A Ğ U ST O S 19Ç0
nasının a ık a t&lufuıa dlişeıı vr bah­
çeye bakan kısnunda bir pencereden
sızan ışıklar odanın sahibinin hâlâ
çalıştığını gösteriyordu. O da B aşba­
kanlık Müsteşarı Alpaslan Türkeşe
aitU. .Masanın üzerindeki kalın dos-
yalarm içine £'t>mUlU adam ın odasın­
daki ışıklar uzun m üddet sönmedi.
Aloay "urkeş B aşbakanlığı terketti-
ğinde, Başkan G ülselin yanından a y ­
rılan üq B akan dahil, herkes derin
bir uykudaydı.
Ertesi gün. Gürselin Başbakanlık­
taki çalışm a odasında barper, Tür-
keş, A rtüs ve Alican Gürselin baş­
k anlığında toplandılar. Konu, gene
Kabineydi. Yeni isimler gözden geçl-
riliyordu.
Başkan Gürsel o gün öğle yeme­
ğini, lstanbuldan hususi uçakla dâ-
vet ettiği A lbay Dr. Necm i Ayanoğ-
luyla birlikte. Hariciye Köşkündeki
mütevazi dairesinde yedi. Devlet B aş­
kanı Albay A yanoğlunun emekliye
sevkedüdiğine dair bir gazete haberi
görm üş ve kendisini S a£lık B akan­
lığı için düşünm üştü. F a k a t sonra­
dan. A lbayın emekliye sevkedilmedi-
ğini öğrenm iş ve m emnun olmuştu.
Böylece Dr. A yanoğlu öğle yemeğini
Devlet B aşkanıyla birUkte yedi ve
mesut, Istan bula döndü.
İlk kararname..
^ y n ı gün öğleden sonra A dalet B a­
kan lığın ın kapısından içeri giren
adam ı görenler, a ttığ ı ad ım lara ba­
k arak bu koridorlara pek alışkan bir
zat olduğunu ve tırm and ığı m erdi­
venleri pek iyi tan ıdığım an lam ak ta
Şefik İnan
Uyuyauhudı
.YURTTA O U P HtTKNLKK
ÜÜçliUı çekmediler. Kıı saçlı adamın
adım larında belki biraz çekingenlik,
belki biraz ürkeklik vardı. A m a a-
dınıların bu merdivenlere hiç değilse
8 8 g ünlük bir alışk an lığı mevcuttu.
K ır saçlı adam eski A dalet B akanı
A ptulla Pulr.t G özübüyüktü. Ba­
k a n lığ a Kabine arkadaşı ve yeni A-
dalet B akanı Â m il A rtü sü ziyaret
için gelm işti. A rtüs m akam ındaydı
ve günlük işlerle m eşgv'Ju. İm zala­
ması gereken kararnam eler vardı.
Kararnam elerden birinde A p tu llah
P ulat Gözü büyük ün Temyiz üyeliği­
ne tâyin edüdiği belirtiliyordu. Yeni
Adalet Bakanı, eski Adalet B akanı­
nın yeni vazifesiyle alâk alı kararna­
meyi im zaladı. Bu, A rtüsün im zala­
dığı ilk kararnam eydi.
in k ılâ p
Generalin dedikleri
TCabacan tavırlı, uzun boylu adam
uzun bir m asanın etrafına toplan­
m ış o ian la n ik i eliyle selâm ladı ve
•■Hepinize hürm etler ederim, a rk a­
daşlar" dedi. Salon, hacm i istiabı k a ­
dar doluydu. O k ad ar k i kapıların
kenarlarında boş bir sandalya bul­
m ak im kânsızdı. D ışarda boğucu bir
sıcak h ü k ü m sürmekteydi. U zun m a­
sanın etrafına âdeta yığılm ış, iy i g i­
y im li adam lar babacan tavırlı Gene­
ralin iltifa tın a ayakta, gülümseyerek
m ukabele ettiler.
Hâdise geçtiğim iz haftan ın son
g ünü B aşbakanlık binasında. B akan­
lar K u ru lu nun üst k a tın sağ ta ra fın ­
daki toplantı salonunda cereyan -edi­
yordu. Günlerden cumartesiydi. S aat
ona on vardı. Babacan tavırlı, güçlü
adam Devlet ve H ük üm e t B aşkam
Cemal Gürseldi. Cemal Gürsel bun­
dan böyle m untazam ara lık larla -hiç
olm azsa onbeş günde bir- basın top­
lantısı yapm ak, “kudretleri m üsel­
lem ” basın m ensuplarına memleket
meselelerini açık lam ak ta fayda m ü ­
lâhaza etm işti. Toplantı, bunların il­
kiydi.
Gazeteciler önce bir bekleme sa­
lonuna alındılar. Sonra toplantının
yapılacağı Balkanlar K urulu odasm a
dâvet edildiler. A ncak bazı kimseler,
A nkara basınının bu güzide sim aları­
nın -hikmet hüdaya- bu defa bir hay­
li çoğaldığım farkettiler. Z ira her
gazete bir kaç m uhabirini seferber
etmekle kalm am ış, teypli ekipleri de
bu toplantı için evvelden hazırlam ış­
tı.
Koyu izdiham, koridor başlarını
tutan nöbetçileri de uyartm ış olm alı
k i bir basın k a rtı kontrolü lüzum unu
doğurttu. Ne v ar k i bu kontrol ora­
da bulunanların gazeteci olduklarını
tesbitten başka bir işe yaram adı. Si-
11
YITRTTA OLFP BİTMVLFB
rerle kolda yürüyen gazeteci kafilesi
B akanlar K urulu Toplantı salonunun
ik i kapısından içeri daldı. Gazeteci­
ler, on tanesi a ifa m azhar olan k 8 bi­
ne üyelerinin bo$ k oltuklarına yerleş­
tiler.
bekleyiş uzun sürmedi. B ir kaç
dak ik a geçm işti ki Orgeneral Cemal
Gürsel, yanında B aşbakanlık M üste­
şarı Alpaslan Türkeş olduğu hâlde
içeriye girdi. Her zam an k i gibi mü-
tebessimdi. Gazeteciler Orgeneralin
babacanlığından hiç bir şey kaybet­
m ediğini bir kere daha müşahade et­
tiler. Babacan General yerine otunır-
Ijrn. salonu lebaleb dolduran gaze­
tecileri şöyle bir süzdü ve:
“ — B u kadar gazeteci var m ı biz­
de" dedi.
A rk adan ilâve etti:
“— B u kadar çetin im tihan olur
m u?”
Suallere geçilmeden evvel foto
m uhabirleri m akinelerini çalıştırdı­
lar. Bol bol resim çeküdi. Tabiî her
yerde hazır ve nazır, eski devrin de
borazancıbaşılığını yapanlar, V.C.
telgrafları düzenler gene babacan
Generalin etrafını alıvermişlerdi. N i­
tekim ertesi gün intişar eden gazete­
lerdeki fotoğraflarda bu fırsatçı ze­
vat ön plânda arzı endam ediyordu.
Sualler, sualler
g e n e r a l Gürsele sorulan sual adedi
75 idi. Sualler ik i gün evvelden
Başbakanlık Basın Bürosuna yazılı
olarak verilm işti. Devlet Başkanı
b u n lan cevaplandıracaktı. D aha doğ­
rusu cevaplandırm ıştı. Sual ve cevap­
la n havi 16 sayfalık broşür gazeteci­
lere d ağıtıld ığı sırada babacan Gene­
ral cevapları o k u m ağa başladı.
İlk sual Sakarya gazetesine aitti
ve şuydu: “H azırlan m a kta olan A n a ­
yasa hangi tarihte ilân edilecek?”
Gürsel sualden sonra cevabı da oku­
du: “H a zırlık lar bitip form aliteler
tam am landıktan, M illi B irlik K om i­
tesince kabul edildikten sonra.. Bu­
g ü n k ü tahm iıueıv göre l&Sl ilkbaha­
rında referanduma arzedilecektir”.
Devlet B a lk a n ı bir süre hem su­
alleri, hem cevaplan bizzat okudu.
B u sırada, yanınd, o tu rm ak ta olan
Başbakanlık Müsteşarı Albay T ür­
keş eğüerek alçak sesle sualleri ken­
disinin okum ası için Paşanın m üsaa­
desini istedi ve sualleri okum aya baş­
ladı. Gürsel, sâdece cevaplan okuyor­
du. F a k a t bir çok defa okum akla ye­
tinm edi, yazılı m etni bırakarak ayn-
ca geniş izahlarda bulundu. Albay
Türkeş zam an zam an Generalin dik ­
k a tin i çekiyor, bazı n o k talan h atır­
latıyor, ikazda bulunuyordu.
Dervişin fikri
O u alle rin de, cevapların da içinde
a lâk a uyandırıcı olan]an vardı.
13
Bilhassa D.P. borazanları bir şe>
öğrenm ekten ziyade İstismar edebile­
cekleri bir -vey söyletmek m aksadıy­
la sualler tertiplemişlerdi. İnkılâp
adm ı taşıyan bir gazete bu işle vazi­
felendirilmiş olm alıydı ki içinde su­
alden ziyade telkin taşıyan üç soruy­
la ortaya çıkm ıştı. Bunların üçü de
buram buram kasıt taşıyordu. B irin­
ci sual şuydu: "İn k ılâb ın daha ilk
günlerinde bazı gazete ve mecmua­
lar, H a lk Partisini iktidarın m üstak ­
bel ve m utlak sahibi olarak göster­
mişler /e Parlâm enter sistemin biran
önce tesisi gerektiğini ileri sürerek
bu yoldaki neşriyata gittikçe hız ver­
mişlerdir.
İdare ve halk efkârı üzerinde biı
tazyik m ahiyeti alan bu kabil neş­
riyatı, H üküm et: Temelini atm ak is­
tediği d .nokratik prensipler ve mem-
Devlet Başkanı Gürsel basın toplantısında
H avadisçiler k arşılarınd a Menderes var sandılar
leket hayrına yapacağı ıslâhatın ih­
tiyaç gösterdiği zam anı rahatça az­
m ak hakkına bir tecavüz telâkki et­
m iyor mıı ? ”
İkinci sual daha da beterdi: " İn ­
kılâp tan evvel, memleketi kardeş
kavgasına götürecek derecede şiddet­
lenen siyasî parti çekişmelerinin M il­
lî H üküm etçe alm an bir kararla ya­
sak id ilm iş olması memlekete huzuı
sretirmiştir.
A nca« bu huzur ve sükûnu, sık
sık gazete'pme beyanat vermek veya
kendinden bahsettirmek suretiylı
ihlâl eden parti liderlerinin bu hare­
ketleri, zaruret olm adıkça Hükümet
tarafından her z. m an tasvip oluna-
•ak m ıd ır ? ”
Ü çüncü sualde İse bakla tam am i
te ağızdan çıkarılıyor ve İkinci sual­
de im a edilen İnönü bu sefeı alenen
oalıis mevzuu ediliyordu:
"Bundan bir müddet önce Lnönü
gazetecilere Dem okrat Partinin k a­
patılm am ası temennisini izhar eyle­
miştir. Halbuki bu Partinin. Cem i­
yetle. K anununa göre kongrelerini
yapm adığından dolayı hemen kapa­
tılm ası icap etmektedir.
Bu vaziyet karşısında bu Parti
kapatılm ayacak m ıd ır? "
D oğııısu istenilirse cevapları ha­
zırlayanlar, eğer bu oyuna gelmeyi
hususi surette arzulam am ızla ı-sa pek
ihtiyatsız davranmışlar, bazı talih­
siz ibareler kullanm ışlardı. Meselâ
ilk suale verilen cevabın bir ye­
rinde “M illî Birlik Komitesince ik ­
tidar, C.H.P. ye değil, seçimi k aza­
nan partiye devredilecektir. Bu parti
l-;kâlâ Hail; Partisinden başkası da
olabilir” deniliyordu. Aslında fikirde
bir şey yoktu. A m a bunu ifade tarzı
hiç de talihli değildi. Zira pek basit
bir basiret ikinci cümlenin şöyle ol­
masını gerektirirdi: “B u parti pekâlâ
H alk P artisi de olabilir. H alk Parti-
inden ba.şkası da olabilir." N itekim
pazar g ü n k ü Havadiste, gazetenin
birinci sayfasını bir baştan ötekine
kaplayan, hem ikinci s a tın da bulu­
nan m anşet şuydu: “Gürsel ik tid ar
C.H.P. ye değu, seçimi kazanan par­
tiye devredilecek dedi” . Aynı gazete­
deki bir başka manşet de şuydu:
“Memleketin huzur ve sükûnu için
>arti liderlerinden hassasiyet bekle­
nir.” Bu, İn k ılâp gazetesine verilen
içüncü cevaptan alm an bir pasajdı.
Cevabın tam m etni şuydu: “N âzik
*ıir konu.. Bu hususta her şeyden ev­
vel parti lideri olan politikaoılanm ız-
dan hassasiyet beklenir.”
A K İS , Sİ A Ğ U ST O S 19S0

Suallei'de arka plânda kalm ayı
tercih eden Havadis ise, gene de biı
m analı sual sorm aktan geri kalma
m isti: "'Partilerin siyasi faaliyett
bulunm aları şim dilik menedilmiş ol
m asına ‘ rağmen bazı partilerin i'
bünyelerlndç yaptıkları toplarftılarr
ve heyet kabulleryıe şahit olunmak
tadır. B unlar siyasî faaliyetten sayıl
m am ak ta m ıd ır ? ” Havadis tabiî C
H.P. nin iç bünyesinde yaptığı top
lantılardan ve tnönüyü ziyaret eden
lerdeıı bahsediyordu. H albuki kend
partilerinin meşhur T ahkikat Kom is­
yonu siyasî faaliyeti m enettiği sırada
da C.H.P. nin iç bünyesinde toplantı
yapılmış, h a ttâ P a rti Meclisi tnönü-
nün başkanlığında üç gitn süren bir
içtim a aktetm işti. tnönüyü ise o ta ­
rihte de, isteyenle» pekâlâ ziyaret et­
mişlerdi. Anlaşılan Havadis, kendi
partisine yap tırtam adığını şim di M il­
lî Birlik İdaresini, yap tırtm ak heve-
sindeydi. Suale verilen m atbu cevap
suydu: “Partilerin durum ları d ik k a t­
le tak ip olun m ak tadır”. Gürsel buna
partilerin yasaklara riayet etmele­
rinin şart bulunduğunu ilâve etti.
Havadisin bir derdi de gençlikti.
N itekim suallerden birinde talebe te­
şekkülleri bahis m evzuu ediliyordu.
Sual şuydu: "Talebe teşekküllerinin
birleştirilmesi için hazırlanan kanun
tasarısında talebenin siyasetle meş­
gul oimas’ u me*. eden ve ileride her
b’ ngî bir partinin bu teşekkülleri
kendi politikaları yönünden istism ar
etmesini önleyen tedbirler bulunacak
m ıd ır ? ” F a k a t cevap. H avadisin de­
ğirm enine su taşım adı. Bu hususta
hazırlanan proje M illî Birlik K om ite­
si ilgililerine tevdi edilmiş olup henüz
inceleme jafhasındaydı ve zam anı
gelince ayıklanacaktı. Elbette k i M il­
lî B irlik Komitesi siyasî H lştünü bu
derece parlak şekilde ispat etmiş
Türk Gençliğini H avadisin anladığı
m ânada siyasetle meşgul olm aktan
men etmeyecekti. Zaten buna kim in
kudreti yetebilirdi k î? .
D aha tatlı bahisler
t e f e r r u a t a m üteallik bu gibi nokta­
larda üslûba fazla İJikkat edilme­
m iş olm asının doğurduğu bir küçük
hayal kırık lığını ve endişeyi -sonra
da yılanın kuyruklarının nereden cü­
ret aldıklarını kendi kendimize sorup
duruyor, ancak suyun altındaki oyıın
suyun yüzüne yıktığında ak lım ız ba­
şım ıza geliyor- Gürselin en kesir
tarzda yaptığı bazı açıklam alar ko»
laylık la dağıttı. İkinci C um huriyetir
kuruluş tarihi bu toplantıda resmer
açıklandı. M illî B irlik Komitesinin.
Türk cemiyetini dem okratik rejim i
henüz lâyık görmeyen salon aydın­
larıyla m utabık bulunm adığı bu top­
lantıda resmen ifade edildi. Gürsel
A K İS. SI AĞUSTOS 1960
_______ ______
Hikmet Yazıcı oğlu
E ski cam lardan bir bardak
yazılı 'sevabı okuduktan sonra başı­
nı kaldırdı ve hakikaten inanan a-
dam larm sam iiniyetiyle ilâve etti:
“ —Ben, Türk m illetinin okum a
yazm a ' ilmese de fik ri selimine ina­
nan adam ım . Bu düşünceleri varit
görm üyorum ”.
Gerçi bu açıklam adan sonra da
hâlâ, seçimleri bir çıkm az ayın son
çarşambasına, daha doğrusu göle a t­
m aya niyetlendikleri yoğurt m aya­
sının tu tacağı m uhayyel tarihe bı­
rak tırm ak İçin bin dereden su geti­
renler çıkm adı değil. B ir parti kura­
caklardı, bu p a r a büyüyecekti, bu
p arti gelişecekti, bu parti rey topla­
yabilecek hâle gelecekti, T ürk m il­
leti ancak ondan sonra sandık başı­
na gitm ek hak k ını kazanacaktı!
Biraz da eğlence
'g ü y ü k bir ciddiyet içinde cereyan
eden basın toplantısı, nihayet eğ-
lenoeli bir safhaya. H akim iyet gaze­
tesinin sorduğu suallerin okunm asıy­
la girdi.
H akim iyet, hani şu devr-i sâbıkta
F atih Menderes, Y avuz Menderes g i­
bi tâbirleri siyasî edebiyatım ıza k a ­
pandıran gazete! H akim iyet, hani şu
\ntidemokratik kanunların m üdafii
H ikm et Y azıcıoğlıinun H akim iyeti
İşte bu ceride şim di Devlet Başka­
lı ndan soruyordu: “A nk ara Radyo­
sunda gazetelerdeki makalelerden
özetler okunurken gazeteler arasında
tandans tefriki vapılıvor. Meselâ H a ­
kim iyet Gazetesi M illî in k ılâp ta n bu
—
.YURTTA OLUP BtTENXER
yana en az 75 tane ehemmiyetli
memleket meseleleri ile ilg ili m akale
ııeşretmlştir. B una rağm en H a k im i­
yetten tek kelime ile H akim iyet şöy­
le diyor diye bahsedilmemiştir. Dev­
let radyosunun tarafsız tutum unu ih­
lâl eden bu durum hakkında Devlet
lleisi olarak ne düşünm ektesiniz?
iim uıı tah k ik i için ne y ap ıla c a k tır?”
Sual enteresandı. O kadar k i ba-
ın mensupları gülmekten kendileri­
ni alam adılar. Tabiî bu arada en faz­
la keyiflenen saçları dökülm üş, uzun­
ca boylu H akim iyet sahibiydi. Ne var
ki Yazıcıoğlunun sevinci kursağında
kaldı. Z ira o sırada gazetecilere da­
mıtılan sual - cevap broşüründe bu
-ualin cevabım görm üştü.
Cevap şuydu: "Radyoda okunan
yazılar, mütehassıs bir heyet tarafın ­
dan seçilmektedir. Y azılarınızın ka­
litesini radyoda verilecek bir seviye­
ye u laştırdığınız ve ele aldığınız ko­
nularda hakikaten sam im î olduğunuz
k an aatini yara ttığ ın ız takdirde elbet­
te k l bu arzunuz yerine getirilecek­
tir.”
H ak im iyetin saçları azalm ış pat­
ronunun neşesini solduran bu cevap­
tı.
A K İS ve Gürsel
g u a lle r bitm işti k i salonda bir kay­
naşm a oldu. Basın m ensuplan ye­
ni sualler sorm ak için hazırlanıyor­
lardı. H albuki sual sorma sırası Dev­
let B a k a n ın d a y d ı. N itek im Gürsel.
“S lzi .1 sualleriniz bitti, şim di benim
de A K tS ’e bir sualim var” dedi ve
ilâve etti: ‘‘K im d ir buradaki A K lS ’-
ç i? ”
Gözler, uzunca m asanın ortala­
rında bir yere ilişm iş " A K lS ’çi”n üı
üzerine yöneldi. M ecm uanın Yazı İş­
leri M üd ürü bu toplantıda A K İS ’İ
tem sü ediyordu. " A K İS ’çi” hafifçe
doğruldu v “Benim efendim ” dedi.
Bundan sonra A K İS Yazı İşleri M ü­
dürü ile Orgeneral Cemal Gürsel a-
rasm da şu muhavere cereyan etti:
“— Geçenlerde bir sayınızda oku­
dum. Ben Istanbulda bir yak ın ım ın
evine gitm işim , orada bir emekli su­
bayla m ünakaşa etm iş ve o gece u-
yuyam am ışım . Nereden duydunuz
b u n la n ? .”
Efendim , İstanbul m uhabiri­
m iz verdi. Y azıy ı onun notlarından
istifade ederek yazdık.”
*•—• M uhabiriniz b u n lan rüyada
örm üş olacak.”
K u rtu l A l tuğ, doğrusunu söyle-
nek lâzım gelirse, cidden üzülm üştü.
Gerçi İstanbul m uhabirinin rüyala-
n n d a gördüklerini A K İS ’e not olarak
vermek gibi bir itiyadı olduğunu
zannetmiyordu. A m a, m adem k i Dev-
le*- Başkanı böyle söylüyordu A K İS ’-
in İstanbul m uhabiri pe kâlâ yanılm ış
13
YURTTA OLUP BİTENLER
olabilirdi. Orgeneral Cemal Gürsel
" A K lS 'ç i”nln üzüld üğünü farketm iş
olm alı ki işi tatlıya banlam ak istedi
ve devam etti:
Şimdiye kadar m ünakaşalar­
dan sonra uyuyam adığım ı hiç hatır­
lam ıyorum .”
Mesele böyleoe tatlıy a bağlanm ış,
bir "razeteciyi Devlet ve H üküm et
Ba-ka.ni muhtemel yanlışlıklara k ar­
şı ikaz etm işti. 'A K ÎS ’çl” ikazı iyi
niyetle kabul etti ve m ecmuaya döner
dönm ez hâdisey tahkike koyuldu
(B!c. K E N D İ A B A M IZ D A - S. S)
Gürsele A KIT'le hasbıhalinden
sonra sualler soruldu, cevaplar alın ­
dı. Ancak bir sual cevapsızdı. "K a b i­
ne nasıl olacak, kimlerden meydana
gslecekti?” Gürsel bu suali müte-
bessim karşıladı ve ayağa kalkarken
şöyle dedi:
•'— Acele etmeyin. B ir kaç gün
daha sabredin”.
Komite
Tepeden tırnağa
(ie ç e n haftanın başında bir gece,
A n k ara Palasın pavyonundan çı­
k an la r M illi B irlik Komitesi üyelerin­
den bazılarıyla karşılaştılar. E llerin­
de ferm uarlı çantalarla k edisin k a­
pısında görülen K om ite üyelerinin
yorgun, h a ttâ bitkir oldukları her
hâllerinden beüiydi. Saatlerin gece
yarısından sonra ikiyi gösterdiği sı­
ralarda Komite üyelerinin Meclisi
yeni terketmesi kendilerini görenleri
şaşırtmış, biraz da m eraklandırm ıştı.
Konuşulan ve m üzakeresi bu saate
kadar süren mesele neydi? T artışı­
lan mevzu böylesine önemli bir şey
m iydi k i müzakere bu kadar uzun
sürm üştü ?
H akikatte, Komite üyelerinin ev­
lerine bu ilk seç kalışı değildi. Ge­
çen haftan ın içinde gecelerinin büyük
bir kıam uu, kahve ve demli çaylarla
uykusuzluğa karşı koyarak geçiren
otuzsekiz subay son derece önemli
bir konu üzerinde duruyordu. Müzake
re mevzuu, emekliye sevkedllecek su­
baylardı. 20 Ağustos tarihine kadar
toplanan m üracaatlar ü m it edilen ve
emekliye şevki düşünülen m iktarın
çok üzerindeydi. Ordu, gençleşme ka­
rarım um um iyetle iy i karşılam ıştı.
B u yüzdendir k i M illî B irlik Komitesi
k a t'l neticeyi ilân etmek v m üm kün
oldugru kadar az h ata yapm ak için
geceli gü ndüzlü çalıştrfal zorunda
kaldı. K om itenin kararına göre, A l­
bay ve i a: bayların üzerinde teker
teker durulacaktı. H akikaten öyle
oldu. Binleri aşkın Albay ve Yarbay
isim isim ele alındı. Her biri üzerinde
inceden inceye duruldu. Kendilerinin
içinden yetiştikleri bir müesseseyi,
14
K om ite üyeleri kadar kimse iyi tan ı­
yam azdı. Em ekliye sevkedilenlerin
bir çoğu beraber çalıştıkları, aynı
k ıla d a hizm et gördükleri kum andan­
ları, arkadaşlarıydı. Her biri h ak k ın ­
da fikirleri vardı. Buna rağmen. İki
Albaym emekliye şevki için kalkan
parm aklar arasındaki zam an en azın­
dan 20 - 25 dakikaydı. Her bir şahıs
için ortalam a olarak ayrılan bu za-
nanm yanında, bazen müzakere uzu­
yor. bir saati geçiyordu.
M illî Birlik Komitesi üyelerini ge­
çen hafta içinde görenler renklerini
biraz soluk, kendilerini biraz yorgun,
lıattâ biraz ilzgün buldular. Operas­
yon tam üç gün, üç gece sürmüş, ne­
ticeye ancak bundan sorfra vanlabU-
m işti. Em ekliye sevk listesi belli ol­
duğunda M illî B irlik Komitesi üye­
leri kısmen rahatladılar. R ahatlığın
bir sebebi de m üm k ün ııisbetinde az
h ata yaptıklarından emin olm alarıy­
dı. Em ekliye sevkedilenlerin adedi
talim in edilenden fazla olmuştu. Hep­
si 4171 kişiydi.
S Tası gelenler..
■jyf illi B irlik Kom ita sinin Ordu içih-
1 de yaptığı gençleştirme ameliye-
siyle her şey bitm iş olmuyordu. İk in ­
ci bir ameliye çok yakında başlıya-
cak ve İh tilâ l Meclisinin çalışmaya
koyulduğundan bu yana zihinleri
kurcalayan bir meseleye el atılacak­
tı. Bu, Devlet m em urları arasında
yapılacak operasyondu. M illî Birlik
Komitesi O rdudaki gençleştirmeyi
bütün devlet m ekanizm asında ger­
çekleştirmeyi prensip olarak kabul
etmişti. Bu ameUye pek yakında baş-
lıyacaktı. 27 M ayıstan bu yana, Dev­
let idaresinde yılların eskittiği ve
yaşlan yüzünden çalışm alarında en
azından yüzde kırk fire veren kalem
efendilerine yol görünüyordu. Bu n
MilJi Kirlik Komitesi faaliyet halinde
Geceleri de bir uyu tabiisek
yırm a da O rdudaki gibi hakkaniyet
esasları göz önü.ıde bulundurularak
yapılacaktı. Em ekliye sevkedilen
m emurlar hakkında da em eklilik k a ­
nununda bazı değişiklikler yap ılm a­
sı düşünülüyordu. Ancak A mesele,
şim düik tanı m ânasıyla ele alınm ış
değildi. Ü-ıdeki günlerde işin üzeri­
ne eğilinip yaraya neşter vurulacak­
tı. Kom itenin bu husustaki k aran
k a t’iydi. Y apılacak gençleştirme a-
meUyesinde esas olarak alınacak u n ­
surlar, ordudakinin hemen hemen
aynıydı. Böylece devlet dairelerinde
de dinam izm elde edilmiş olacaktı.
B u arada 27 M ayıstan sonra yerlerini
m uhafaza edebilen ve suyun yüzüne
bir tü rlü çıkam ıyan bazı belirli k im ­
seler de saf dışı bırakılm ış olacaktı.
Am eliyenin en az hata lı şekilde yapı­
labilmesi için mesele ince teferrüatı-
na kadar İnceleniyordu.
Yeni bir vergi sistemi
ATillt B irlik Komitesi üyelerinin
üzerine eğildikleri bir konu
daha vardı. Bu, memlekette bir
sosyal adalet sisteminin düzenlen­
mesinde en büyük rolü oynıyacak
.'aktörlerden biriydi. K om ite grelir
vergisinde değişiklik yapm ayı tasar­
lıyordu. B üyük gelir sahiplerini bir
hayli düşündürecek olan bu sistem,
mem lekette bir vergi adaleti sağla­
m ak için yapılacaktı. B üyük gelir
sahiplerinin ödedikleri vergi, yüzde
olarak hesaplanırsa m em ur sınıfının
dahi bu tabakadan fazla vergi ödedi­
ğini m eydana çıkanyordu. Yeni bir
sistem getirm ek isteyen M illî B irlik
Komitesi, muayyen bir kazançtan
sonra vergiyi arttırm ayı düşünüyor­
du. B u husustaki incelemeler ve ça­
lışm alar ilerlemekteydi.
Komitf» çeceli gündüzlü yaptığı
A K İS , S A.ĞUSTOS 1960

toplantılardan sonra geçeıı haftanın
sonunda yeniden bu konıılar üzerine
eğildi. Başkentte serinliyen havalar,
bir yaz boyunca, buram buram terle­
yen K om ite üyelerinin işlerini âdeti'
kolaylaştırm ıştı. Eski C .H .P Mecli?
G rubuna ait odada toplanan 38 ki.;
şimdi daha rahat çalış? biliyorlardı
Gerçi ilk günlere nazaran İşleri ço­
ğalm ış, artm ış, buna karşılık za ­
m a n la n azalm ıştı. A m a askerler, ne­
de olsa işe biraz daha alışmış, biraz
daha ilnsiyet peydalı etmişlerdi. G ün ­
lü k işler pek çabuk hâllediliyordu.
İlk tün lere nazaran araba daha sü­
ratle yürüyordu.
Kom itenin devlet dairelerinde
yapm ağı düşündüğü tasfiye ve genç­
leştirme ameliyesine bir Bakanlık
geçen haftan ın başında fiilen başla­
dı. Dışişleri bakanlığında bir kom is­
yon teşkilât kanununu hazırlam akla
meşguldu. Zorlu Dışişleri B akanının
küçük bir k rallık gibi idare ettiği ba­
k anlığa yepyeni bir şekil vermek için
çalışm alara ririşilmlşti. B u arada,
sâk ıt Dışişleri Bakanının m irası da
temizlenmeğe çalışılıyordu. Dışişleri
bakanlığının İçinden çıkam adığı me­
selelerin en önemlisi. Yugoslavyadan
yurda gelen göçmenlerin m allarının
transfer meselesiydi. B ununla ilgili
olarak yurda girmesi lftzım gelen 33
milyon liradan şimdiye k ad ar tek bir
haber çıkm am ıştı. Yugoslav göç­
menleri Türkiyeye transfer edilen
m allarının k arşılığını alm ak üzere
bütün m üracaatları yapmışlar, bütün
form aliteleri tam am lam ışlardı. An­
cak. aradan ayla- geçtiği hâlde ses
seda çıkm am ıştı. B akanlık bu mese­
lenin üzerinde ehemmiyetle duruyor­
du.
Soruşturma
Ada sefası
Q.eçen haftan ın ortalarında bir gtiıC
T ürkiyenin a rtık en meşhur adası
hâline gelmiş bulunan bir k ara parça­
sının üzerinde ikam ete m em ur edil­
m iş üç adam yazın A nk aran m mı.
yoksa Yassıadanın m ı daha serin ol­
duğunu acı acı kestirmeye çalışıyor
lardı. Bu üç adam ın isimleri Faz;
(jütsen, Vecihi T önük ve Süleymaı
Taşardı. H ayır, hiç bir su çlan yoktr
Ne m ilyonlar vurm uşlar, ne padişa
yataklarında yatm ışlar, ne de şarkı
cı han ım larla cümbüşler yapm ışlaı
dı. A m a, işte gene de Yassıadada ye
tıp kalkıyorlar, orada ikam et ediyo’
lardı. F azlı özta n , Vecihi T önük v
Süleym an Taşar 4 n um aralı Som:
turm a K urulunun üyeleriydi ve 4 nu
m aralı Soruşturm a K urulu Anayasa
yı ihlâl suçuyla alâk alı tahk ikatı y ü ­
rütüyordu.
A K İS , 31 AĞ U STO S 1960
- -
11..M.M. deıı bir güniııüş
N öbet değiçtirm em n arifesinde
Gerçi üyeler ılık M arm ara melte­
m in i vücutlarında bol bol hissediyor­
lardı. A m a duy duklan, şahit olduk-
la n ak la hayale gelmiyen hâdiseler
vücutlarını kızgın Ağustos güneşin­
den daha çok yakıyordu. Yassı ad ay a
giden heyet geçen haftan ın ortaları­
na doğru hayli sâk ıt ik tid ar mensu­
bunun o mevzudaki ifadelerini alm ış­
tı. Sâbıklardaıı bir kısmı fazla bir
şey söylememişti. B azılarına gelince,
o kadar çok atıp tu tm u şla r ve eski
ideal ark ad aşlan aleyhinde öylesine
hararetle konuşm uşlardı k i sorgu he­
yetine mensup üyelerin a ğ ız la n bir
k a n ş açık kalm ıştı.
M uam elenin oldukça süratli cere­
yan ettiği görülünce geçen h a fta An-
karadaki Merkez Soruşturm a K u m ­
lu ifadelerin alınm ası işinin 10 Eylüle
kadar bitirilm esini istedi. Ancak, bu-
'îun im kânsız olduğu ilk anlardaki
sürate rağm en açıkça belli idi. Yapı-
'an basit bir hesap lüzum lu zam anı
•itaya çıkanyordu. Bu bakımdan
nerkezden takviye istendi. İstenilen
akviye deriıal gönderildi. Cumartesi
rttnü A nkaradan k alkan bir askeri
ıçak O rhan Erdoğan, H ilm i Aygrün
■o M ehm et Ü noğlundan müteşekkil
>ir başka heyeti Yassıadadakilere
ardım cı olarak Istan bu la bıraktı.
Vynı uçal-ta Soruşturm a K urulunur
'•aşkanı H ayre ttin Perk de vardı
îaşkan çalışm alan n ne safhada bu
onduğunu bizzat görecekti. İş b u ­
tunla bitmedi, A dadakiler soruştur
inanın bir an evvel tamamlanmas-
için merkezden tekrat ' » 'c ı iste­
mişlerdi. Ü çüncü grup da bu hafta­
TTTtTTA OT.FP BİTENLER
n ın başında pazartesi günü hareket
etti. B ü tü n bunlara rağmen Yassıa-
da sâkinlerinin ifadelerinin E ylülün
onunda bitirilm esi im kânsız gibiydi.
İlk İcara.
Y a s s ıa d a d a h a n i harıl çalışan heye­
tin işleri oldukça eğlenceliydi. Sâ-
k ıt ik tid ar m ensuplanndaa dinledik­
leri hikâyeler zam an kaybına sebep
oluyorsa da bir hayli hoş v akit ge­
çirm elerini de sağlam ıyor değildi.
Kuru,, çalışm alarına cum artesi ve
pazar günleri de devam etti, A naya­
sayı ih lâl suçundan ifadeleri alm an
sâbıklar hakkında tevkif k a r a n ver­
di.
Şim di Yassıada skitinleri ik i g ru ­
ba ayrılm ıştı. B unlardan bir kısm ı
nezaret altınd a bulunduruluyordu.
D iğer kısm ı ise bir sorgu hâk im i
yetkilerini haiz Soruşturm a K u m lu ­
nun tevkif ettiği m evkuflar sınıfuıı
teşkil edenlerdi. M evkuflann başında
Bayar ve Menderes vardı. Bayar h âlâ
kendisinin C um hurbaşkanı oldııfrjmu
söylüyor, m illî iradeden bahsediyor.
K urulu tanım ıyordu. O nların hemen
ardından gelenler İse H üküm et men­
sup lan ve bir zam anlar karşılarına
aldıklarını pek büyük eakavla sorgru-
ya çeken T ahkikat Komisyonunun
nıalûm üyeleriydi. Tevkifine karar
verilenlerin -şimdilik- sayısı tkiyilz
elli kadardı. Geriye kalan D.P. M il­
letvekillerinden başka 89 kişilik bir
Trup daha vardı ki, bunlar Yassıa-
rlanın ikinci sınıf sâkinleriydi. 89 1ar
devri iktidarda düşüklere sâdık;)ne
hiTf ptmiş olan gruptu. İçlerinde
bir zamarun ünlü G^nel Sekreterleri
15
YURTTA OLUP BİTENLER
U m u m M üdürleri, M üsteşarlan, Va­
lileri, yüksek dereceli m em u rlan bu­
lunuyordu. B u n lan n arasına talihsiz­
liklerinden dolayı bir kaç gazeteci ve
spiker de k an şm ıştı. Haklaınnda,
ta h k ik a t neticesine göre Soruşturm a
K urulu m uhakeme veya ademi m u ­
hakeme k ararı verecekti. 89 1ar ara­
sında ademi m uhakeme kararı alan­
la r derhal tahliye edileceklerdi. M il­
letvekillerine gelince onların hepsi
tevkif olunacak ve Yüksek Adalet
D ivanının huzuruna çık anlacak tı.
Istanbulda bir başka grup sanık
ise D avutpaşadan nakledildikleri Bal-
m um ucuda âkibetlerini bekliyorlardı.
O n la n n da soruşturması tam am lan ­
m ıştı. B ü y ü k kısmı siyasî değil, ida­
ri suçlarla itham olunuyorlardı. D ü ­
şüklerin bazı iş ortakları da oraday­
dı. Bunlardan bir tanesinin, meşhur
O ğu z A k a lın günlerden bir gün ta h ­
liye edilivermesl, doğrusu istenilirse
büyük hayret uyandırdı. O ğuz A kal
K rom it adındaki şirketi vasıtasıyla
Z iraa t B ankasını m ilyonlarca lira
kafese koyan adam dı ve Dr. Sarolun
ortağıydı. N ite k im O ğu z A k a la k a p ­
tırd ığ ı m ilyonlardan dolayı Z iraat
Bankası U m u m M üd ürü M ith at Dill-
ge hak k ınd a düşük ik tid ar tarafın ­
dan dahi Meclis T ahk ik atı açılm ıştı.
Şim di serbest bırakılan işte bu “zeki
iş ad am ı" idi.
Başkentteki faaliyet
V a ^ s u u ia d a çalınm alar devam eder­
ken A n k aradaki Soruşturm a K u ­
rulları da boş durm uyorlardı. H a k i­
katen geçen haftan ın ortalarında bir
g ü n yeni B ü y ük M illet Meclisinin
geniş pencerelerinden bakan bazı a-
damlar, E tlik sırtlarında toplanan
y ağ m u r b u lu tla n n ı zevkle seyredi­
yorlar ve terden sırsıklam olm uş a-
lın la n n ı silerken h a fif h a fif g ü lü m ­
süyorlardı. G ülüm siy enler, Yüksek
Soruşturm a K urulunun A nk arada
k a la n ve başkentin boğucu sıcakla­
rın a göğ 11s germek mecburiyetinde
olan üyeleriydi. H a fta la r vardı k i
başkent bir tek dam la yağ m u r gör­
memiş. h a fta la r vardı k i A n k ara k ız­
gın Ağustos güneşinin tesirinden
kurtulm am ıştı. Soruşturm a K u m lu ­
nun cefakâr üyeleri y ağ m u r ve se­
rin lik getiren b u lu tla n m em nuniyet­
le seyrediyorlardı. S âk ıt ik tid ar m en­
suplarının soruşturm alarını yapan
ve h a k la n n d a m uhakeme k a r a n ve­
rip vermemeğe yetkili olan heyetin
başkentte kalan üyeleri hakikaten
pek sıkıntılı, daha doğrusu sıcak
günler geçirmişlerdi. A llahtan k i işin
sonuna v a n lm a k üzereydi. Y a ğ m u r
b u lu tla n y la beraber netice de yakla­
şıyordu.
B ü y ü k M illet Meclisinin kapısında
nöbet tu tan y akışıklı paraşütçü teğ-
Hayrettin Perk
Tekelin yeni m üşterisi
m enin defteri yeni yeni isimlerle bir
hayli kabarm ış ve evvelki h afta 47.
sayfada olan defter geçen h a fta 63.
sayfaya gelmişti. Geçen h aftak i m i­
safirler öyle meşhur kimseler değil­
di. Gerçi hiç değilse a d la n bir kaç
defa Devlet Radyosunda okunm uştu.
A m a V.C. y a y ın la n sırasında... B un­
lar V.C. başk anlan olan talihsiz k işi­
lerdi. Başkentte bulunan Soruşturm a
K u rulu V.C. ta h k ik a tım bu h a fta so­
na erdirmek üzereydi. B ü tü n araştır­
m a la r yapılmış, geriye sâdece V.C.
k u m cu ların ın ifadeleri kalm ıştı. Y e­
ni B üyük M illet Meclisinin yeçil ze­
m in li salon lan bu bakım dan geçen
h a fta içinde pek çeri? korkak ve zayıf
ad ım larla çiğnendi. Keseleri pek k a ­
barık olan bu zevatın yürekleri, ay­
nı derecede büzülm üştü. V.C. B aş­
kanı a n y la birlikte ifadelerine m ü ra ­
caat edilen bazı Belediye B a şka nlan
da mevcuttu. P a rtiza n lık la n y la ta ­
nınm ış Belediye B a şk a n lan birer bi­
rer ça ğ ın la ra k sorguya çekiliyordu.
Zoraki tfryaki..
g o m ş tu r m a K uru lu nun işi bir an ev­
vel tam am lam ağ a çalışması, bu­
nun İçin azam i gayreti sarfetmesi ve
hergün yeni bir ihbarla yeni bir me­
selenin ortaya çıkm ası K u m lu n B aş­
kanı H ayrettin Perki zoraki tiryaki
yapm ıştı. Perk işe başladığında si­
gara İçmediği hâlde a rtık günde bir-
buçuk paket içiyordu. “27 M ayıs” si­
garasının bı'rbuçuk paketi, saçların­
daki ak lar gün geçtikçe çoğalan B aş­
k ana vız gelmekteydi. Şimdiye k a ­
dar tam am lanan veya tam aınlaııdığ
zannedilen dosyr. adedi beşyiiz idi
Bunların tam am lanm ası İçin sarfedt
len gayret hayli olm uştu. Ancak ra
fa kaldırılan /e K urul üyeleri tara
fından ara sıra zevkle seyredilen dos
y a la n n tekı-ar raftan inmesi işteı
bile değildi. N itekim Topkapı hâdise­
leriyle ilg ili tah k ik a t sona erdi diye
bilinirken geçen hafta içinde bir k i­
şinin, hem de İn k ılâp H üküm etinin
pek önemli şahsiyetinden bir kişinin
ifadesinin alınm ası gerektiği anlaşıl­
dı. Bu, İçişleri Bakanı M uharrem İh ­
san K ızıloğlu idi. K ızıloğlu Topkapı
hâdiseleri sırasında İstanbul Tümen
K um andanı olarak bulunuyordu. H â ­
diselerin cereyan ettiği m m tak an ın
m uhafazası onun tüm enine verilm iş­
ti. İçişleri Bakam Soruşturm a K u m lu
nun ç a g m üzerine yeni Büyük M il­
let Meclisine gitti. İfadesi Topkapı
hâdiselerini biraz daha aydınlatm ış
ve böylece C.H.P. Genel Başk artına
hazırlanan suikast adam akıllı ortaya
çıkm ıştı.
b itirile n ta h k ik a t dosyalan ara­
sında 6-7 E y lü l hâdiseleriyle ilgili
dosya da vardı. Üniversite olaylany-
la, T opkapı hâdisesinin dosyalan da
ra fa konanlar arasındaydı.
B ir d u n ışm anın hikâyesi
J^a-jkentte çalışan sâdece Soruştur­
m a K urulu değildi. B akanlıklarda
k u m la n T ahk ik at Kom isyonları da
işlerini bitirm eğe ve devlet dairele­
rinde husule gelen huzursuzluğu bir
an evvel gidermeğe çalışıyorlardı.
B u arada bir çok suiistim alin tahki-
n a gönderilm işti. B u n la n n en fazla
ilg i çekeni eski Devlet D e m iryollan
U m u m M üd ürü Sefa Y alçuk la ilgili
olanıydı. Y alçu ğu n duruşm asına baş­
landı.
O g ü n duruşm ayı takibe gelen
pek çok m eraklı vardı. A n k ara A d li­
ye S aray ın d a İk in ci Asliye Ceza sa­
lonunda yapılan duruşm ada Y alçu k
son derece sâk in görünüyordu. G ri
bir elbise giym işti. B iraz şişm anladı­
ğı göze çarpıyordu. Y am n da oturan
iri y a n adam D .D.Y. nin Malzeme
Dairesi Başkanıydı. O nun yanında
yer alan İse U m um M üd ür M uavini
Enver Mersinlioğluydu. H er llç sanık
da düşünceliydi. İddianame, doğrusu
İstenirse yenilir y u tu lu r dnstefi de­
ğildi. Y alçu k la ilg ili olarak bir tra­
vers meselesi ortaya atılıyordu. G ö­
rünüşte bunun önem li bir şey olm a­
dığ ı zannedilebilirdl. Z ira eski tra ­
verslerden çubuk dem iri ve saç yap ıl­
m ası işi o firm aya değil, bu firm aya
verilmişti. Bunda elle tu tu lu r bir k u ­
sur yoktu. Ancak, bir rapor İşi altüst
etmekteydi. Teknik elemanlardan
k u m lu bir heyet bu işin en ucuz na­
sıl yapıl? cağını belirtm işti. B una
A K İS , 31 AĞUSTOS 1960

rağmen İş, E yüp A ğaoğlu adında bi­
rine verilmiş ve bu yüzden devler
müessesesi k a b a n k bir ziyana sokul­
m uştu. D iğer bir iddia, Tacettin Kor-
rııan adında birinin ihbar m ektubuyla
İlgiliydi. Bu zat Avusturyanın Rila
şirketine sipariş edilen vagonların
çürük ve işe y a la m a z olduğunu U-
m um M üdürlüğe bildirm işti. M ektup
sahibi sonunda haklı çıkmıştı. Şaşı­
lacak şey, m ektubu “Teftiş Heyeti­
ne” havale eden parafın kim e ait ol­
duğunun bilinmemesiydi. M ektup a-
lınm ış, heyete sevkedilmiş, buna ra ğ ­
men hasır altı edilmişti. Z arar 60 bin
dolâr civarındaydı. Sanıklardan hiç
biri m ektubun altınd aki parafı ta n ı­
m ıyordu!
Ü ç sanığın duruşm a esnasında en
yüksek sesle söyledikleri söz "Ben
suçsuzum ” cümlesi oldu. Tahliyeleri­
ni İstiyorlardı. Yalçuk, m evkuf oldu­
ğundan avukat tutam adığını, h a ttâ
neden mahkemeye sevkedildiğini bile
doğru dürüst öğrenemediğini belirt­
ti. D osyalan incelemesine im kân
yoktu. M üdafaasını yapam ıyacakt.
B u yüzden serbest bırakılm asını şid­
detle arzuluyordu. Ne çâre k i Yal-
çuğun arzusu yerine getirilemedi.
Savcı m evkufiyet sebeplerinin k a lk ­
m ad ığın ı beyan etmiş, mahkem e he­
yeti savcıyı hak lı görm üştü.
D ibi delik ambar..
’J'a h k ik a tı sona eren meselelerin m u ­
hakemeleri görülürken, B akanlık ­
larda da incelemelere devam edili
yordu. Geride bırak tığım ız hafta için­
de U laştırm a B akanlığı tahkik heye­
ti âdeta bir rekor kırdı. H em B akan ­
lık ta k i ta h k ik a tın büyük bir kısm ını
tam am lam ış, hem de el koyduğu sui­
istim aller yönünden ak ıl alm az bit
sayı elde etm işti. B akanlık la İlgili
suiistim allerin adedi yüzün üzerin­
deydi. T ahk ik at heyeti Başkanı dos
y a la n bir kere daha gözden geçirip
sonuncusunu kapadığında bayağı ter­
lemiş ve işin bu derece vahim oldu­
ğu n u şimdiye k ad ar anlıyam adığını
sezmişti. Suiistim aller dibi delik bir
am bara benziyordu.
N itekim , geçen haftanın başuıda
şahane Bakan masasının basında sö-
ğüşlü sandviçini iştahla ısıran lâci­
vert elbiseli, u fa k tefek adam da bu
dosyalan tetkik ederken başım iki
tarafa sallam aktan kendini alam ı­
yordu. U fa k tefek adam İn k ılâp H ü ­
küm etinin U laştırm a B akam Sıtkı
Ulaydı. Y üzündeki k m ş ık lık la r 27
Mayıstan bu yana biraz daha artmış,
am a U lay geçen üç ay içinde daha
dinçleşmişti, ö ğ le yemeğini ekseri
günler ik i adet söğüşlü sandviçle ge­
çiştiren Bakan, hiç değilse 14 saat
çalışmak zorunda kalıyoı
la fı çok erken kalkan -hoı
A K İS. Sİ AĞ U STO S 196(1
bi- U lay sâdece bakanlığın işleriyle
u ğraşm akla kalsa gene de İyiydi. Ge­
neral sık sık '"1111 B irlik Komitesinin
toplantılarına da katılıyordu. Dognı-
su istenirse bütün öm rü düzen içe­
risinde gedmiş olan bir askerin bu işe
alışması kolay olm am ıştı. Hele U laş­
tırm a B akanlığı gibi m irası pek kan-
şık. çetrefil bir bakanlığın işlerini doğ
ru dürüst yürütm ek ilk günlerde ken­
disine im kânsız gibi gelmişti. Sonra
sonra işe ve yorgunluğa alışan se­
vim li general y a k ın la n n a “ih tilâ l
yapmak, yürütm ekten çok daha ko­
laym ış” demeğe başlamıştı.
böğilşlü sandviçini iştahla ısırıp,
bir yudum so£ıık avran içtikten son-
Muharrem 1. Kızıloğlu
C anlı şahit
ı-a U lay derin bi- nefes aldı. Nefes
hem boğazına takılan lokm anın ay­
ranın zoruyla mideye inmesinden,
hem de günlerdir beklediği bir habe­
rin gelmesinden ötürüydü. U laştırm a
bakanlığında «âk it ik tid ar mensupla­
rıyla ilgili suiistim allerin hemen
hepsi -hepsi demeğe kimsenin dili
varmıyordu. Ç ü n k ü hiç um ulm adık
'•erden bir şey çıkıveriyordu- m eyda­
na ç ık a n lm ış ve dosyalar hazırlana­
rak ilgililere tevdi edilmişti. A rtık
bakanlıkta, hay at normale avdet
-decek. günlük işler iaha süratle yü-
t ütülebiİPcekM U laştırm a B akanı en
çök buna seviniyordu. Zira, tâbir
caizse, 27 M ayıstan bu yana anasın­
-YT lîTTA OLUP BİTENİ,ER
dan -nıdiği süt burnundan gelmişti.
B akanlık ta işler öylesine k an şık , öy­
lesine kt...nekes İçindeydi ve öyle o-
y uıılar oynanm ıştı ki, açılan her do­
laptan kesif bir toz yığuııyla birlik­
te bir sürü de çirkef akıyordu. Her
dosya ’J İrkaç kişinin cebine inen mil-
yonlann dalavereli hesaplanyla do­
luydu. U lay İşe başladığında bir as­
ker gibi hareket etti. B akanlık oda­
sının arkasına düşen toplantı salonu­
nun kapısı yanım işlerin gidişiyle il­
gili birer tablo koydurttu. U laştırm a
B akanı ta h k ik a tla ilgili safhayı bu
tablolardan kolaylıkla tak ip edebi­
liyordu. K ırm ızı, yeşil ve siyah m ü ­
rekkeple çizili ikişer metrelik tablo­
larda. her giln yeni bir değişiklik lıu-
«ul» gelmekteydi. K ırm ızı çizgiler
yüksek Soruşturm a K uruluna, yeşil­
ler Savcılığa, iiy a h la r ise T ahkik
Komisyonla n n a havale edilen yolsuz­
lukları gösteriyordu
l>em iryollannın hikâyesi..
k a b lo d a D .D.Y. ile ilgili kısmı Tav­
şancılda yapılan satınalm adaki
yolsuzlukla başlıyordu. Bunun m ail
portesi 100 bin lira kadardı. R a k a m ­
lar yavaş yavaş yükseliyor, sâk ıt ik ­
tidar m ensuplan tarihler ilerledikçe
cebe atm a hususunda ihtisas sahibi
oluyorlardı. Tavşancıl hikâyesini,
Mehmet K avalsam da adının kanş-
tığı, " 0 m ilyon liralık bir "k a n ta r
ıııes.-lesi” tak ip etmekteydi. Bu dos­
ya tam am lanm ış ve Yüksek Soruştur
ma K uruluna verilm işti. Daha sonra
15 adet konkasör satın alınm ıştı. Bu
satın alm a da bir âlemdi. B irkaç m il­
yon lira, alış verişte cı-tadan yok ol­
muştu. K im in cebine girdiği belli de­
şildi. D .D.Y. ilo ilgili yolsuzlukların
adedi 34 idi. Bunların kim isi küçük,
kimisi büyüktü. Bu yolsuzlukların
para olarak portesi bir m ily a n n üze­
rinde bulunuyordu. Hele bir vagon
alım satımı, daha sâkıt ik tid ar zam a­
nında dillere destan olm uştu. İdare­
nin im za koyduğı- 931027120 sayılı
anlaşm ayla 40 tane sarnıç vagonu a-
lınm ası k ararlaştın lm ıg tı. Bu vagon­
lara hiç ihtiyaç olm adığı hâlde bövle
bir alış verişe idareciler nedense lü­
zum görmüşlerdi tşin para olarak
değeri 5 milyen 600 bin liraydı O sı­
ralarda para k u rlann da vapılaıı bir
değişiklik İşin m ali portesini 15 mil-
von liraya yükseltm işti. Bugün aynı
vagonlar rstmtea 9 m ilyon liraya sa­
tın alınabilirdi. B ir de ortada aracı­
lara verilen 3 m ilyon liralık m eblâğ
vardı. Xe aracılar, ne de bu paranın
liç in verildiği biliniyordu Sarnıç va­
gon hikâyesini parası peşinen ödenen,
ancak Türkiyeden içeri elrip rirnıe-
dlği hâ'ft Nlinemiyen 9 buldozer ile
3 skere^nerin hikâyesi tak ip ediyor­
du. Bu dosyalan okudukça Ulaştır-
YURTTA OLUP BİTENLER
m a B akanın ın y üzü biraz daha k ırı­
şıyor, baş sallam aları biraz daha a r ­
tıyordu.
B uharlı m akineler festivali..
O o n ra Devlet Dem iryolları idarecile­
ri büyük Lir ham le sevdasına k a­
pılm ışlar ve medenî memleketlerin
seviyesine ulaşm ak için evvelâ de­
m iryollarını buharlı makinelerden
k u rtarm ak lâzım geldiğini ileri sür­
müşlerdi. Elbette k i k alk m an ve n u r­
lu istikb âl yolunda Uerliyen bir Tür-
kiyede n u rlu istikb âli lokomotiflerin
k öm ür dum anıyla k arartm ay ı iste­
mezlerdi. Hemen faaliyete geçilmiş
ve bir A m erikan firm asıyla anlaşm a­
ya varılm ıştı. A n laşm a o kadar zor
olm uştu k i alın teri dökenlere bu işi
başardıkları için tam 90 bin lira ö-
denm işti! İşin garibi, daha ayı dol­
m adan A m erika H ük üm e ti bahis ko­
rusu firm anın böyle bir anlaşm ayı
yerine getirecek kudrette olmadığını.
Dizel lokom otif im âlinde bu kadar
ağ-ır bir y ük altın a giremlyeeegini
belirtm iş ve nurlu istikb âl yolcularım
ik az etm işti. İstenilen 90 dizei loko­
m otifti. Ancak, anlaşm a yapılan şir­
ketin bunun ondr birini im âl etmeğe
gücü yoktu. H a k ik a t anlaşılm ış ve
vaziyete el konm uştu. Bilinen, arabu­
lucuların alın terleri m u kabili öden­
m iş 900 bin liranın ortadan kaybol­
duğuydu.
Dizel lokomotiflerinden hızını ala-
m ıyan idare, talihini bu kere başka
yerde denemişti. 130 vagon alm ak
için harekete geçmiş ve D em iryolla­
rının gücünü kalk m an Türkiyedeki di
ger müesseselerle eşit hâle getirmek
m aksadıyla kesenin ağzını açm ıştı.
130 vagon alınm ağa alınm ış ve karşı­
lığında tam 25 m ilyon lira ödenmişti.
A ncak aradan pek az zam an geçince
vagonların foyası m eydana çıkm ıştı.
V agonlar dünya piyasasında alıcı
bulam ıyan ve sahiplerini k ara düşün­
celere saplatan m allardı. Şöyle bir
revizyondan geçirildikten sonra k a l­
k m an Türkiyeye gönderilm işti. A lan
ve satanın bu alış verişten m emnun
olduğu âşikârdı. M em nun olmayan.
D em iryollarına kucak dolusu navlun
ödeyen vatandaştı.
K urulacak radyolar..
rp a h k ik a t devam ederken, araştır­
m ayı yapanlar oldukça iy i ta n ı­
dık ları isimlerle de karşüaşıyorlar-
dı. Bu fasılda ilk arzı endam eden
cakalı Başbakanlık m üsteşarı A hm et
S alih K orur oldu. K orur yüz görüm ­
lü ğ ü olarak ik i m ilyon lira alm ıştı.
Mesele, A dana ve Mersinde k u ru la ­
cak radyodifiizyon postalan mesele-
siydi. Bir A m erikan şirketinin Tür-
kiyede radyo istasyonları kuracağını
evvelden haber alan K orur derhal
faaliyete geçm iş ve özel adam larını
J8
S. Yalçuk adliyede
B ir sıçrarsın çekirge
şirket mümessilleriyle tem asa başlat­
m ıştı. İstenilen, m üh im bir meblâğ:
değildi. İk i milyon Ura mukabilinde
şirketin arzuladığı mukaveleler avuç­
larına bırakılacaktı. R ah a tla rın a düş­
k ü n A n ıerik a hlann bu parayı ver­
memeleri im kânsızdı. Ayrıca sâkıt
ik tid a r m ensuplarını pek iyi tanıyor­
lardı. K orur bundan başka radyo is­
tasyonları için gerekli ik i binayı da
inşa ettirecekti. Böyle bir pazarlığa
can dayanm azdı.
Korur, İki m ilyon liray ı aldıktan
sonra bir dakika durm adı. P.T.T. Ge­
nel M üd ürün ü ça ğ ırttı ve Adanayla
Mersine birer Radyo istasyonu k uru l­
m ası için gerekli hazırlıklara başlan­
m asını söyledi. K ararın B akanlar
K urulundan çıkm ası kolaydı. B aş­
bakanlık M üsteşarı üstelik istasyon­
ların inşası için 500 bin lira veriyor­
du. İnşaata başlandı. A ncak para ye­
terli olm adığı için bina temeller üze­
rin Ge İki m etre bile yükselmeden K o­
rur ikinci bir emirle P.T.T. bütçesin­
den ik i milyon lira ayrılm asını temin
etti. Bu arada Am erikan şirketi is-
asyonlann kurulm asıyla alâk alı
malzemeyi İskenderun lim an ına in­
dirm işti. B inaların bitm esini bekli­
yorlardı. P.T.T. Genel M üd ürlüğ ü an ­
cak bir milyon lira bulabildiğinden
inşaat tam am lanam am ıştı. Şirket
bir taraftan sıkıştırm aktaydı. Korur
işin kolayını buldu ve Genel M üdür­
lükle Am erikan şirketini karşı kar
şıya bırakarak ortadan çekildi
Genel M üd ürlüğün başı sâdece
b a ş b a k a n lık m üsteşarıyla belâda de­
ğildi. Menderes de P.T.T. yi m üşkül
d u ıu m da bırakm ıştı. B u bir im ar
işiydi. İm arcı Başbakan, Istaııbulun
İm a n için lüzum lu parayı bulm akta
sıkıntı çekiyordu. Colomb’un yum u rt­
lam ası lâzım dı. Bu defa Colomb P.T.
T. Genel M üdürlüğü oldu. Geııel Mü-
iürltiğre verilen bir emirle, İstanbul
Belediyesinden hayâlî bir tak ını arsa­
lar satm alındı ve karşılığında 6 m il­
yon 994 bin lira ödendi.
A k ra b a sevgisi..
p .T .T . Genel M üd ürlüğünün sâk ıt
ik tid a r m ensuplarıyla olan alışve­
rişi bunlardan da ibaret değildi. D.P.
idarecilerinin gözde adam ları bu Ge­
nel M üdürlükle son derece iyi anlaşı­
yorlardı. Meselâ A dana Valisi T ur­
han K apanlının Balıçelievlerdeki dört
k atlı apartm anı postahane olarak k i­
ralanm ış ve y ıllığ ı 160 bin liradan ol­
m ak üzere ik i y ıllık k ira da peşin ve­
rilm işti.
Hele Bay arın akrabalarından biri
olan Feyyaz Söker adındaki zat P.T.
T. idaresiyle pek iyi anlaşm ış ve gö­
rülm edik kalkınm ad a tu zu bulunm a­
sı için sâdece ve sâdece birkaç m il­
yon liray ı cebine indirm işti. Bahis
konusu iş Ericson firm asının Türki-
yenin m uhtelif vilâyetlerinde k u ra­
cağı 52 otom atik santral işiydi. 1955
yılında Ericson’la im zalanan bir an ­
laşm aya göre bu İş 15 milyon dolâra
yapılacaktı. Ne var ki bütün tesisler
gibi b u lla r da biraz beklemişler ve
kurulm ağa başlanacakları sırada u-
fak bir değişikliğe uğram ışlardı. F i­
a t 15 değil, artık 24 m ilyon dolârdı.
İlk yıl idenmesi gereken 800 bin do-
lâr güçlükle tem in edilebildi. B u ara­
da malzem enin 1 mUyon dolâr kıym e­
tinde olan kısm ı Türkiyeye getiril­
m işti. İşleri organize eden B a y an n
yeğeni Sökerdi. Sökerin komisyonu­
nun ne k ad ar olduğu henüz anlaşıla­
m am ıştı. Derken. Ericson firm asıyla
ikinci bir anlaşm aya daha girildi. Bu
defa Türkiyede j i r de telefon fabri­
kası kurulacaktı. Şirkete bu im tiy az
da Söker tarafın dan alınm ıştı. Ancak
işlerin tık ın n d a g ittiğ i bu sıralarda
bay Sökerin karşısına bir rakip çık­
tı. R ak ip bir başka ek ipti ve yüzde
onculuğuyla meşhurdu. F a tin R üştü
Zorlu ve Polatkan, Ericson firm ası­
nın karşısına bir Fransız firm ası çı­
karm ışlardı. İk i tarafın da niyeti doğ-
ııısu aynıydı. A lınacak ondalara ba­
kılıyordu. Y alnız bu defa Polatkan -
Zorlu düosu biraz geç davranm ış ve
bilmeden b a şlan n ı kayaya çarpm ış­
lardı. B ayaı k alk m an Türkiyeye bü-
\11k fay d a la n dokunacak bu fabrika­
nın Ericson tarafından kurulm asını
iriy o rd u . İş Bayarın isteği üzerine
böylece hâlledildi.
A K İS . St A Ğ U S IO Z m o

Ulaştırma Bakanlığı binası
K iril çam aşır deposu
B u n la n okurken sandviçini b iti­
ren sevimli Bakan, neticelenmiş bir
başka tah k ik a t dosyasına el a ttı ve
gülmekten kendisini alam adı. Dosya
Hava Yollarına aitti. Sabık B aşbaka­
nın H ava Y ollarına olan borçlarının
listesini İhtiva ediyordu. Devlet hesa­
bına yapılan yolculuğun dışında Men­
deres ve ailesinin T ürk H av a Y olları­
na tam am ı tam am ın a 25 bin 364 lira
bagaj borcu vardı. A y n c a Beyfendi-
nin em ri şahaneleriyle bazı aileler
hava Y ollarında bedava seyahat et­
me im tiy azına sahip kılınm ışlardı.
Bunların başında Yardım cı ailesi gel­
mekteydi.
S â k ıt İk tid a r m ensuplarından Ko-
raltan ve ailesinin başına üşüştüğü
U laştırm a B a ka nlığının bir Genel
M üd ürlüğ ü daha vardı. Denizcilik
Bankası Genel M üdürlüğünde K o m i­
tan ailesi sefa sürm ekteydi. Bunların
al attık la rı da, oldukça y ü k lü ve sağ­
lam kazançlardı. Meselâ K rupp fab­
4 % rikalarına ısm arlanan şilepler k arşı­
m/ lığında 22.5 m ily>n lira ödenecekti.
9 P aranın büyilk bir kısm ı ödenmişti.
A m a aradan ta m a ltı y ü KeçtiSi h â l­
de şileplerden h â lâ haber yoktu. D o ğ­
rusu işin b u tarafın a T ah k ik at K o ­
misyonu üyelerinin de a k lı erm iyor­
du. İşte bir bityeniği vardı a m a o k a ­
dar güeel k am ufle edilm işti ki bu ye­
n iğ i bir tü rlü yakalıyam ıyorlardı.
Herhalde “Yasamda D uruşm aları
m n suiistimallerle Ügili kısm ı pek\ğ-
lenceli geçecekti.
Demokrasi
İyi saklanan sır
Q e çe n haftanın ortasında bir gün
öğle v akti İstanbul radyosu A n a ­
dolu Ajansından naklen C.H.P. Ge­
nel B aşkam nın Devlet Başkanı Ce­
m al Gürseli Floryada ziyaret ettiğini
ve ik i devlet adam ının bir süre baj-
A K tH . 31 AÖVUTOB 1960
başa görüştüklerini bildirdiğinde bü­
tün gazetelerin Devlet Başkanını ta ­
kiple vazifeli m uhabirleri ,yürekleri­
nin ağızlarına geldiğini hissettüer.
H a ftan ın en m ühim hâdisesini bir
defa daha atlam ışlar, ziyaretten ha­
berdar alam amışlardı. A ym hâl baş­
larına '»undan üç h a fta kadar önce.
Devlet başkanı C.H.P. Genel Baş-
kanını HeybeUadadaki evinde ziya­
ret ettiğinde gelmiş, o zam an da
görüşmeyi evvelden öğrenememişler­
di. Hem bu sefer foto ğraf çektirmek
de kaabil olm am ıştı. H iç olmazsa
Heybeliadada bir şipşakçı hâdiseyi
tesbit edebümişti. Floryada şipşak­
çı da çıkm adı ve ik i devlet adam ı
ta m bir sükûnet içinde görüştüler.
S ır iyi saklanm ıştı. D oğrusu isteni­
lirse iki rhbahın hirhirlerini ziyare­
Org< noral Gürsel yazın yar^, urluğunu çıkarıyor
Sezuı ı» hak k ı 8 t u n a
YURTTA OLUP BİTENLER
ti m ânasını taşıyan bu tem aslara a-
ş ın reklâm havası vermek ik i tara­
fın da hoşuna gitm iyordu. Tabii or­
tada gizli kapaklı bir husus yoktu.
Bu bakım dan ziyaretler, vukuundan
sonra um um î efkâra duyuruluyordu.
D ikk at edilen, hâdisenin vukuundan
once güri lttt kopm asını önlem ekti,
tnönü ile Gürsel arasındaki her te­
mas, ister istemez geniş akisler do*
■Hıruyordu.
O sabah İnönüyü, adadan sekizde
kalkan ekspres vapurda görenler bi­
raz şaşırdılar. Bu, m utad olm ayan
bir m anzaraydı. C.H.P. Genel B aşka­
n ı bu yıl tam tatil fırsatı buduğundan
şehre pek, am a pek nâdirön iniyordu.
İn d iğ i zam an da, doğrusu sekiz va­
purunu seçmiyordu. İnönü vapurda,
kendisine refakat eden A li Sohtorikle
konuştu, gazeteleri karıştırdı, denizi
seyretti. Zihninin meşgul olduğu se­
ziliyordu. Köprüye ç ık tık ta n sonra
A li Sohtoriğtn yazıhanesine g itti ve
bir sade kahve içti. Devlet Başkanıy-
la randevusu saat onda olduğundan
önünde biraz zam an vardı. Yazıhane­
de oyalandıktan sonra, tam onda
Floryada olacak şekilde yola çıktı.
H akikaten, bindiği k ırm ızılı sarılı o- '
tom obil Floryaya geldiğinde ona bir
kaç dakika vardı. Y ollarda polisler
bulunuyordu. Şotör, Devlet Başkanı-
nın nerede oturduğunu onlardan sor­
du. Gürsel, vaktiyle Kem al A y günün
ikam et ettiği köşkü seçmişti. B ina
güzel bir parkın içindeydi ve h a k i­
katen m anzara insana huzur veriyor­
du. İn ön ü daha sonra, evi pek beğen­
diğini. hâlâ kendi bildiği halindeyse
19
 K«r G ö r ü ş
Meclis llaniNiııa Kurulu
J^JBH B irlik K o m lt« J memleket
idaresini ele ald ığı tarihten iti­
baren birçok müesseseyi yeniden
organize etm e yoluna girdi.
B ütün temennim, yeniden orga­
nize edilen bu müesseseler iyi gele­
neklerle takviye edilsin ve bu gele­
nekler devamlı olsun.
Son zam anlarda M illi Birlik Ko­
m itesinin bir Danışına Kurulu kur­
m a kararı aldığı söylentileri dolaş­
m aktadır. Kanaatimce, böyle bir
kurulun T.B.M.M. bünyesinde dai­
m i surette yer alm ası ve yeni ha­
zırlanan Meclis iç T üzüğünde de
benliğini kazanm ası son derece
faydalı olacaktır.
Demokrasi, halkın kendi seçtiği
temsilcileriyle idare edilmesi demek
olduğuna göre halk, âlim den ziya­
de sağduyu sahibi, kendisini temsil
edebilecek İnsanları seçecektir. Bu
şekilde tevekkül eden meclislerin
ilm i seviyeleri arzu edildiği kadar
yüksek olamaz. Esas olan, seçile­
nin sağduyusu, hüsnüniyeti ve top­
lum u ta n ın a s ı gibi v asıfla nın böyle
bir heyetin bilgisi ve mesaisi ile
takviye etm ektir.
Eskiden bu m ahzuru gidermek
İçin partiler aday listelerini h a tır­
larlarken lıer meslek erbabından
Mecliste tem slld bulundurm aya
gayret ederlerdi. B u hâl. vilâyet ça­
pım la da böyle olurdu.
Yeni seçim usûlü büyük ih ti­
m âlle nisbi olacağından bazı mes­
lek erbabının Mecliste hiç temsil
edilmeme ih tim âli de m evcuttur.
Bu noksan ancak Meclis D anışm a
K urulunun mevcudiyeti ile karşıla­
nabilir.
Am erikan Parlâm entosunda "Le-
glslative Reference Bureau” adın­
da bir da uşnıa kurulu m evcuttur
ve İmi kurul, .Meclis Kütüphanesine
bağlıdır.
LefcLslative Relerence Bureau 80
kişilik bir mütehassıs heyetinden
m üteşekkildir. Bunlardan SO'u h u ­
kukçu, geri kalanı da İktisatçı, m ü ­
hendis, istatistikçi gibi m uhtelif
meslek erbabıdırlar. K urulun vazi­
feleri şunlardır:
1 — Siyasete karışm adan m il­
W
letvekillerine ve Ayan Meclisi üyele
rine atadıkları m alum atı temin et­
mek. K urulun bu faaliyetine talep
vukuunda İlgili devlet daireleri de
yardım ederler. Temin edilen m alû­
m at şahsi değilse tabettirilerek
meclis üyelerine dağıtılır. Talıedi-
leıı İm broşürlerden birkaç tane dc
ben alm ıştım . Senatör sonııuş: “ A-
ıııerika Birleşik Devletleri ve Kııs-
yanııı senede ihraç ettikleri petro­
lün m iktarı ne kadardır? Memle­
ket, ton ve dolâr olarak oıı senelik
mukayesenin hazırlanm ası..” Başka
bir soru: “K rutçefln Anıerikaya
yaptığı seyahatin dünya memleket­
lerindeki etkileri Biı som da­
ha: “ Devlet teşekküllerince üreti­
len enerji m aliyeti İle hususî nıiics-
seselerde üretilen enerji m aliyetle­
rinin m ukayesesi?.” Vtıkardaki m i­
sallerden de göriieceği gibi, İki k u ­
m la sorulan som lar um um iyetle
tekniktir. K tır 'I karar organı de­
ğildir. N ihai karar milletvekilleri-
nüıdtr.
‘î — Meclis Komisyon çalışm a­
larında m illetvekillerinin temas e-
11E 1.K E S
OKVYOR
Turgut YEÖENAGA
deceklerl ilgili insanları seçmek.
Eski T.B.M.M. komisyon çalışm ala­
rına yalnız devlet m em urları Lştl-
râk ederdi. A m erika Parlâm ento­
sunda ise ilgili halk da iştirâk ede­
bilir. VVashlng-ton gazetelerinde gö­
rürsünüz: Mecliste X komisyonu,
Y kanununun aşağıdaki yazılı m ad­
delerini görüşm ek özece şu ta rih in ­
de saat 1 0 da toplanacaktır. Fikir
beyan etmek is ti,ven ilgililerin m ü­
racaattan. Bu ilân üzerine 100 kişi
m üracaat eder, fakat komisyon 2 0
kişiyi dlnliyecektir. Müracaat eden
1 0 0 kişi arasından dinlenmesi gere­
ken ‘*0 kişiyi D anışm a K urulu se­
çer. Komisyon toplanır, m em urlar
ve İlgili halk dinlenir. Konuşm alar
zapta geçer. Böylece o günk ü ko­
misyon çalışm ası bitm iştir. Komis­
yon tekrar toplandığım la zabıtlar
tetk ik edilerek tartışm alar yapılır
ve kanun tasarısı en uy’gun şeklini
alarak parlâm entoya sevkedillr.
S — A m erikan vatandaştan ta ­
raf ından gerek milletvekillerine,
gerekse D anışm a K uru lu na sorulan
sualleri cevaplandırmak. Danışm a
K u m lun u n hu faaliyetinin gayesi
hem halk a hizmet, hem de ‘•Tarlâr
ınento H er Şeyi B ilir” fik rin i yaya­
rak meclisin halk indindeki İtibarı­
nı arttırm ak tır.
H a lk tarafından som lan sualler
saçm a dahi olsa m uhakkak cevap­
landırılır.
İşte, bugün M illi Birlik K om ite­
sinin, y a n n da seçimle gelecek mec­
lisin ihtiyacı olan yeni bir kurul.
tik D anışm a K urulunun tesbi-
tinde titiz davranıl m alıdır. K urul
üyeleri “otorite” tâb ir edilen fik ­
ren, zihnen m iadını doldurmuş, e-
nerjlsl tükenm iş zevattan m üteşek­
kil olm am alıdır. K ural üyelerinin
ytilfpek tahsilli, vasat meslekî bilgi
sahibi ve Hıııl araştırm a yapabile­
cek statüde ol m a la n kâfidir. A ksi
hâlde m illetvekilleri o n lan değil,
unlar m illetvekillerini çalıştırm aya
kalkışırlar. Böyle bir heyete “Y ü k
sek Ş ûra”, “ D ivan” vesaire glM
İsimler vermek hatalı olur. M alûm ­
dur kİ bizde yüksek isim li kurullar
çalışm ak şöyle dursun kım ıld am a­
m ak geleneği ile m alûldürler.
A K İS . 31 A Ğ U S T O S 1960
Deniz K öşkünün bunun yanında y a­
van k ald ığım belirtti ve hayretini
ifade etti:
Demek, Belediye Başkanlan-
n ı böyle kâşanelerde oturtuyorlar-
mıg.."
Bu, b ü tün öm rü m ütevazi geçmiş
bir adam ın sam im i şaşkınlığıydı.
în ö n ü y ü bir yaver kapıda karşı­
ladı. Gürsel m isafirini bahçede bekli­
yordu. Devlet Başkanı açık ta bir
köşe hazırlatm ıştı. Acaba İn ön ü ora­
da m ı oturm ak isterdi, yoksa İçeriye
m i girm ek ? C.H .P. Genel Başkam
içeriyi tercih ettiğin i ifade etti. îk i
devlet adam ı orada, başbaşa, kırk-
beş dakika müddetle görüştüler. D a ­
h a sonra, gazeteciler kendisini sıkış­
tırdıklarında İn ön ü her hangi bir bil­
gi vermedi. D t / le t Başkanıyla görüş­
m ekten m em nundu. B una m ukabil
Gürsel m ühim bir meselenin görüşül­
m ediğini, bunun bir ahbap ziyareti
olduğunu belirtti. H akikaten, kırkbeş
dakika içinde m üh im meseleleri ta r­
tışm ak kaabil değildi. A m a ik i siya­
set adam ının havadan sudan konuş­
m adıkları da m uhak k ak tı.
A y nı gün ik i buçuk saat sonra
în ö ııü oğlunun Maltepedeki evinin
iskelesinden çivileme atlayışını ya­
pıyordu,
i karşısında takriben 500 bin liray a m alettiği bir iş hanı vardır ve bu
Politikacılar
llayal ve hakikat
( K ap a k ta k i rü y a )
Q e ç e n haftan ın başlarında bir gün,
vazifeyle Yassıadaya gidip ora
sâkinleriyle tem as fırsatım bulanlar
k arşılarına çık arılan bir adam ı gör­
düklerinde yüreklerinde eziklik his­
setmekten kendilerini alam adılar. A-
dam ın dış görünüşü alışılm ış dış gö­
rünüşünden hay li değişikti. Beyaz­
laşm ış saçları, yuvarlak yüzünün or­
tasından ileri fırlayan iri ve biçimsiz
burnu, hantallaşm ış vücudu altm ış
yaşın bir çok belirtisini taşıyordu.
F a k a t asıl fa rk m ânevi cihettendi.
V azifeliler Yassıadanın en perişan
insanının o olduğunda zerrece tered-
HERKFJ5
OKUYOR
A K İS j 31 A Ğ U S T O S 1960ı
Başgilden
Koral tana
Mektup
g ı l haftanın başında Yeni G ün ve
Tercüm an gazeteleri pek eğ­
lenceli bir m ektup neşrettiler. Ba­
his mevzuu m ektup, Yeni Sabah
İfa/.*-te*inde bugünlerde Mânevi-
y atçılık m evzuunda seri makaleler
neşreden Ord. Prof. A li F u a t Baş-
gile a ittir ve sâbık ik tid arın en dü­
şük başlarından R efik K o m ita n a lıitap etmektedir. Eğlenceli m ektubun
bir de eğlenceli muhtevası vardır İd m aneviyat mütehassısı Ord. Prof.
A li F u at Başgilln, m aneviyat kadar -belki daha da fazla- m addiyat üze­
rine İmal-i fik ir ettiğini ortaya koym aktadır.
H ikâye şudur: Jlâne vly âtçı Ord. Prof, ün G alata yolcu salonu
"m ütevazi guy nm enkul'’ Ord. Prof, a senede 100 bin lira gibi ufacık
bir gelir sağlam aktadır. -Beş senede am orti olan lılr gayrim enkul !-
Ancak Ord. Prof, ün k u la ğ ın a bu m ütevazi gelir k ay n ağın ın istim lâk
edileceği fısıldanm ıştır. M aneviyatçı hoca, hemen kafasını çalıştırm ış,
büyük ve ham iyetli Meclis Başkanına hitaben bir m ektup kalem e a l­
m ıştır.
Hocanın fik r i zikrini teyld edecek m ahiyettedir. Madem kİ bina
istim lâk edilecektir, o hâlde en uygun şartlarla istim lâk edilmelidir.
Ord. Prof. A li F u a t B aşgll m ânevlyatın değil de m addiyatın e»*as ol­
duğu nu savunduğu sıralarda binasına bir fia t da biçm iştir: 1 milyon
500 bin Ura... Ne m ütevazi rakkam !..
Bu isteğinin hemen arkasından tehdidi de ihm al etmeyen Ord.
Prof, ün şu satırları şahsiyetini ortaya koym ası bakım ından m anidar­
dır. Bakınız. Yeni Sabahın meşhur maneviyatçısı D.P. nln m u v affa­
kiyetine elinden geldiği kadar hizm et e ttiğin i bildirdikten sonra ne
diyor:
“E ğe r b u hanı, kİ benim son öm rüm de güvendiğim yegâne v arlık ­
tır, düşük bir bedelle istim lâk ederlerse. D em okrat iktidar, am ansız
rakiplerini hana acı acı güldürm üş olacaktır. H erhalde benim gibj bir
dostu feda etmeyeceğinize k aniim .”
İşte m ektup bu... A m a gel gelelim, işin daim da eğlenceli tarafı
bundan sonradır. M ektup ortaya çılanca, a k la k ara belli olııııoa Ord.
Prof, bir de beyanat verm iştir: Efendim , kendisi haklıdır, haksızlığa
uğram ıştır. Son çâre olarak "suy a düşen y ılana sarılır” deyip o da ko­
ca B aşkanın paçalarına sarılm ıştır.
B ir hoca ki, demek yarın talebelerine a h lâk dersi olarak suya
düştükleri takdirde yılana sarılm alarını tavsiye edecek! A, Hoca, de­
nize düşen y ılana değil kendine güvenir ve yüzüp sahile çıkar. Yüzm e
bilmezse m İ?
Y üzm e bilmezse, deniz kenarında dolaşmaz.
YURTTA OLUP BİTENLER
diit hissetmediler. Ü rkek, korkak ve
çekingen bir hâli vardı. A s ın dere­
cede esilip büzülüyor, şirin görün­
m ek İçin elinden geleni yap tığını bel­
li ediyordu. K ibar davranm ak m ak ­
sadıyla gayret sarf ettiği de gözden
kaçm ıyordu. Sanki, kullanm asını bil­
m e d i# hâlde bir otom obilin direksi­
yonuna geçmi* ve kaza yapm ıştı.
Şim di sük lüm püklümdU. Direksiyon­
dayken caddelerde tak ınd ığı çalım lı
tav ır tam am en kaybolm uştu. Peri­
şanlığı, öyle anlaşılıyordu kİ, verim ­
li olduğunu s a n d ı# -ve bir zam anlar
hakikaten verim sağlayan- bir takım
usûllerinin iflâs etm iş bulunm asın­
dan doğuyordu. B ü tü n sunî hareket­
leri a rtık sâdece sırıtıyordu. Sırtında
kudret hırkasını taşırken "sevim li­
lik ” denilen tebessümü dudaklarında
donuyordu. "M ahv iy etk ârlık ” deni­
len el bağlayarak duruşu bir riya
tablosunu hatırlatıyordu. “Z arafet”
denilen tav n , cilveli kadınların tav ­
rım akla getiriyordu. K onuşması ise
tesirsiz bir söz furyasından ibaret
kalm ıştı. E sk i “ik n a kudreti”, yerini
safsataya bırakm ıştı.
A dam , A dnan Menderesti ve bü­
tü n Yassıada sakinleri arasında ha­
kikaten en "k ü ç ü k ad am ” oydu. H a l­
buki aynı esnada, bu ‘ k üçük ad am ”la
alâk alı olarak T ürkiyenin bir çok ta ­
rafında, bilhasa geri sanılan çevreler­
de bir propaganda y ü rü tülüp gidiyor­
du.
H ikaye üstüne h ik â je
T )ogrusu istenilirse on y ıllık D.P.
ik tid arı boyunca, bilhassa bu ik ti­
darın son beş yılında kesif bir rek­
lâ m kam panyası düşük Başbakanın
şahsı etrafında yürütülm üş, Mende­
res ism i havası olan bir isim hâline
getirilm işti Devletin bütün vasıtala­
rına şahsî m enfaatlerinin peşinde o-
lan züm relerin vasıtaları eklenerek
geniş ’m k ân lar sağlanm ış, radyolar,
gazeteler, dergîl r hep Menderesin
şahsi propagandasını yapm aya ko­
yulm uşlardır. O kadar ki bazen D.P.
kasten yerilmiş, öteki liderler k ö tü ­
lenmiş, böylece “ ...ama Menderes iyi­
dir” efsanesi yavaş yavaş bina edil­
m işti. Meziyetler da im a düşük Baş­
bakana atfedilm iş, her iy i hususiyet
ona maledilmiş, el altından evliyalık
ve peygamberlik s ıfa tla n bile orta­
y a atılm ıştı. Şim di toplanan, işte bu
gayretlerin meyvasıydı. Aslında Men­
deres, kurgusu boşanmış bir oyun­
ca’: gibi Yassıadada kendisini gören­
lere sâdece iğrenme hissi tevlit eder­
ken bir tak ım çember sakallılar yeni
yeni efsaneler yaratm aya çalışıyor­
lardı. İşin garip tarafı, bunlara ina
nanlar bile çıkıyordu..
| B u n la n n y ay d ık lan bir hikâye
«Uydu: A dnan Menderesin Yasamda-
n.
Menderes camido
A ptestsiz nam az
da k aldığı oda her gece A d a k u m an ­
danı tarafından m ühürleniyordu. F a ­
k a t m uhafızlar her sabah bu m üh ­
rün bozulduğunu hayret ve dehşet
içinde görüyorlardı. G izli kuvvetler
m üh rü k ınyo rlar, kapıyı açıyorlar.
Menderesi alıp götürüyorlardı. D ü ­
şük D em okrat bütün gece dışarda
dolaşıyor, gerekli tem aslan yapıyor,
“iy i saatte olsunlar” ile görüştükten
sonra sabaha karşı gene Yassıadaya
dönüyordu. B u yüzden m ührün sö­
k ü ld ü ğ ü n ü cröriip odaya dalanlar
Menderesi y atağında uyur buluyor­
lardı. G izli kuvvetler düşük Dem ok­
ratı nereye götürüyorlardı? Çember
sakallıların a ttık ta n tohum un etra­
fında bin başka masal, bazen yemin­
lerle doğrulanarak an latılıp duruyor­
du.
A m a n A llahım , son zam anlarda
ne kadar çok kim se Menderesi "göz­
leriyle görm üş”tü !. D üşü k Dem okrat
Yassı adadaki odasını terke ttikten
sonra “iy i saatte olsunlar”u ı temin
ettiği k ır a ta biniyor, başına sangını
geçiriyor, doğruca Eyübe geliyordu.
Denizin üzerinden uçarak gelen a t
cam iin avlusuna giriyor, Menderes
orada iniyordu. Ü stad doğruca camie
giriyor ve tek başına nam azını k ılı­
yordu. Ondan sonra, gene k ır atın
üstünde başka yerlere hareket edi­
yordu. O başka yerlerin isimleri «ay­
m akla bitmiyordu. Menderes, aynı
saatte bazen yedi camide birden n a­
m az kılıyordu. Hikm etinden sual o-
lunmayaeafrı İçin bunda şaşılacak bir
cihet yoktu. Konyada düşük Demok­
ratın halka göründüğü anda Taşlı-
tarlanın bir çok sâkinl de onun nu­
rundan istifade etmişti. Menderes,
taraftarların ı yalnız bırakm ıyor, on­
ların m âneviyatını ayak ta tu tm ak
için bu gece gezintilerine çıkıyor,
onlara kurtuluş gününü m üjdeliyor­
du.
B u kurtuluş g ününü saf saf bek­
leyenler yok değildi.
Realistlere m asallar
^ d n a n Velinin o nefis "F a n te zi”le-
rinin cereyan ettiği çevrelerde,
bilhassa m ahalle kadınlarının arasın­
da bu ak ıl alm a* hikâyeler uyduru­
lurken efsane m ütehassislan şimdi
D.P. lehinde işletmeye ç a lıştık la n
fiskos gazetesi vasıtasıyla çeşitli ha­
berler uçuruyorlardı. Biralar doğru­
luk ları yeminlerle ve şahitlerle belir­
tilen "olm uş v a k ’a ”lardı. Menderesi
görm eyi arzulayan halk bir gece ta ­
kalara binerek Yassıadayı kuşatm ış­
tı. "M üslüm an B aşbakan”ın sıhhat­
te ve ra h a t olduğunu bizzat tesbit
etmek istemişlerdi. A ksi halde şehri
ta rüm a r edeceklerini askerlere söy­
lemişlerdi. A dayı korum akla vazifeli
birlikler tak a hücum u karşısında
kudretsiz kalm ışlardı. O zam an, et­
raftak i gem ilerin projektörleri A d a­
ya çevrilmiş ve Menderes h a lk a gös­
terilm işti. Sevgililerinin sıhhatte ol­
duğunu gören halk, "G idiyoruz am a,
hele onun k ılm a ilişin hemen geri ge­
liriz” diyerek tekrar sahil yolunu
tutm uştu. Zaten Menderes, isteseler
kendisini Adadan derhal çekip alacak
A llah âşığı gönüllülerine el altından
haber salmış, bir kardeş kavgasını
istemediğini bildirmiş, onlara hare­
ketsiz k a lm a em rini vermişti. H er Be­
yin zam anı vardı ve Menderes o za­
m anı bekliyordu. Yoksa, kendisini A-
dada tu tm ay a hiç kim senin kudreti
yetmeyecekti. D üşük Başbakan, m u ­
hafızlarının elinde gönül m a s ıy la ve
memleketsever duyguların tesiri al­
tında kalıyordu.
K u la k gazetesinin yeni yazar la n
bahis m evzuu "zam an ”ı da tây in et­
meyi unutm uyorlardı. Y az bittiğinde
Menderes kendisini alm aya gelecek
bir gemiye binecek ve K aradeniz*
açılarak Sam sunda karay a çıkacaktı.
O rada D ördüncü O rdu kendisini bek­
liyordu. Y avuz Başbakan -ömründe
ciddi askerlik yapmamıştır- bu ordu­
nun başına geçecek ve A nkaray a y ü ­
rüyerek Cem al Paçayı kaçıracak, ye­
niden idareyi eline alacaktı. Aslına
bakılırsa bu "D ördüncü O rdu” 27
Mayısı hemen takip eden günlerdi
dışarda kalm ış Dem okratlar tarafın ­
dan ortaya atılm ış. İn k ılâp hareketi­
ne derhal k a tıld ı# bildirilen üç ordu*
nun karşısına çık an lm ıştı. R adyolar­
da, Türkiyede mevcut üç ordunun, B i­
rinci Ordunun. İkinci O rdunun ve Ü ­
4K İ» . 31 ÂĞV8TOB

çüncü O rdunun İhtilâli destekledikleri
ilân edilince taraftarlarım istim üs­
tünde tu tm a k isteyen D.P. m ilita n la­
rı "A m a, bakın. Dördüncü Ordudan
hiç bahis yok. Neden? Ç ün k ü D ör­
düncü Ordu Menderese sadık kaldı.
4 u anda A nkaray a yürüyorlar” sözü­
nü icat etmişlerdi. M uhayyel D ördün­
cü Ordu, h aftala r geçip te bir türlü
y ürüyüşünün sonunu alam ayınca, y â­
ni A nkaraya giremeyince D.P. 11 kuy­
ru k lar lâ fı değiştirmişler. Dördüncü
O rdunun düşük Başbakanı Samsun
sahilinde beklediğini yaym aya koyul­
m uşlardı!
Başka bir ‘‘realist hikâye”, duruş­
m alarla alâkalıydı. D uruşm alar rad­
yoyla yayınlanacaktır deniliyordu
ya.. D.P. li k uyruklar o gün için şim ­
diden hayaller k urm aya başlam ışlar­
dı. H alk, sevgili Menderesin sesini
radyoda duyar duym az galeyana ge­
lecek ve ayaklanacaktı. “Beklenen
jrün”, asıl o giindü. Menderesin sesi­
nin işitilm esi bir n W i parola yerine
geçecek, D üşük B aşbakanın adam la­
rı bayrağı açacaklardı. Açılan bay­
rağın altınd a bütün ehli din harekete
geçecek ve dinsizleri kovacaktı. Bu
hikâye an latıld ık tan sonra eğer çev­
re m üsaitse efsane faslı derhal ekle­
niyordu. Zaten Menderes, k ilitli k a ­
pısının an ahtar deliğinden zam an za­
m an süzülüyor, gelip taraftarlarını
buluyor, onlara ta lim a t veriyordu.
P lânı hazırlayan bizzat oydu. İk tid a ­
rı sırasında o kadar çok şeyh dost
edinmişti k i sâdece on lan n duası ve
adam ları kâfirleri yere çarpm aya
yetecekti. Şeyhle- hazırdılar. P arola­
yı bekliyorlardı.
İşi daha ileriye götürenler Men­
deresin asıl düşm anı olan gazeteleri
de unutm uyorlardı. H ayır, Menderes
Yassıadadan gemiyle değil, uçarak
Anadoluya gidecekti. Uçarken İstan­
bul ve ‘ « k a r a sem alarında bir de
tu r atacak ve aleyhinde yazan gaze­
telerin üzerlerinden geçecekti. Men­
deresin üzerinden geçtiği gazeteler
derhal alev alarak yanacak, böylece
düşm anlar k ül olacaktı.
Mektup ürtiine m ektup
g lâfla r o rtalarda dolaştınlırkeıı
hareketin tertipli olduğunu açığa
■■uran başka bir hâdise daha cereyan
ediyordu. K ulak g-azetesinin yeni y a ­
zarları. 28 N isan ile 27 M ayıs arasın­
daki devrede C.H.P. nln başarıyla
kullandığı bazı tak tik leri benimse­
mişlerdi. B u taktiklerden biri “M ek­
tup Furyası” idi. H akikaten C.H.P.
kriz günlerinde kendi teşkilâtına el
altından haber salmış ve başta Ba-
yarla Menderes, bütün D.P. ileri ge­
lenlerini ve yakınlarını m ektup y a ğ ­
m uruna tutm alarım istemişti. Usûl
ilk defa tnönünlln Kayseri seyahati
A K İS, Sİ AĞUSTOS 1960
sırasında vukua gelen hâdiseler do­
layısıyla kendiliğinden tatb ik edilmiş,
tesiri görülünce C.H.P. tarafından
sistem diye benimsenmişti. O çetin
mücadelc günlerinde D.P. büyükleri­
ne her gün bavullar dolusu m ektup
yollanmış, kendilerine akıllarım baş-
larınj. devşirmeleri ih ta r olunmuştu.
M ektuplar düşüklerin âsaplarını büs­
bütün bozmuş, bir ta k ım plânlarını
tatbik mevkiine koym alarını gecik­
tirm iş, h a ttâ önlemiş, onlara endişe
vermişti.
Şimdi, k ulak gazetesinden sonra
bu usûl de D.P. ku yru k ları tarafın ­
dan ta k lit olunuyordu. B aşta Gürsel,
M illî B irlik Kom itesinin âza la n , B a­
kanlar, İn k ılâp hareketinin fik ir des­
teğini teşkil eden gazeteler ve gaze­
teciler aynı mealde m ektuplar alıyor­
Adnan Menderes bir cenaze merasiminde
ö lü : D .P.
lardı. Gerçi D.P. lilerin tu tu ld uğu o
m üthiş yağm urun yanında D.P. kuy­
ruklarının m ektupları, m ik ta r İtiba­
riyle pek gülünç kalıyordu. Bu, iki
tarafın m em leketteki kuvvetinin ta ­
biî bir neticesiydi. A m a a lâk a çeken
nokta, tehdit ve k ü fü r dolu m ektup­
larda hemen sâdece Menderesin ba­
his m evzuu edilmesiydi. H im aye k a ­
natları Menderesin üzerine gerilmek
isteniyordu. O n a bir nevi dokunul­
m azlık sağlanm ası cihetine gidiliyor­
du. Menderesin k ılm a dokunulursa
kıyam et kopacaktı. Menderese hiç
bir şey yapılamazdı. Menderes ada­
mı, alim allah çarpardı. Menderes
m u tlak a hay atta bırakılm alıydı.
Menderesin bir günahı yoktu. M ek­
tuplarda Bayan-- adı hemen hiç geç­
miyordu. Bazen, onun ve Zorlu yahut
.YURTTA OLUP BİTENLER
Sam et veya P o latkan gibi azılı hır*
sızların, K oraıtan gibi iffetsizlerin,
Erozan, Kavrakoğlu, Akdağ; gibi çe­
tecilerin asılm ası bile tavsiye olunu­
yordu. Ancak, Menderes mukaddes­
ti. O na ilişenler derhal cezalarını gö­
recekler, perişan edileceklerdi.
Yeni edebiyatın Menderes ism i et­
rafında geliştiğini k u lak gazetesinin
neşriyatı ve bu m ektuplar açık şekü-
de göste.di. Aslında ta k tik başanlıy-
dı. Menderes, on yıllık kesif propagan
«lanın neticesi bazı çevrelerde hak ika­
ten müstesna bir m evki edinmiş, ken­
disine bağlı fanatikler türem işti. B il­
hassa basit zihniyete sahip çevreler­
de düşük Başbakan jyestij edinmiş,
aslında olduğundan bam başka şekil­
lerde tasavvur olunm aya başlam ıştı.
D.P. nln k u y ru k la n için m ühim sayı­
lan bu çevrelerdi. Yoksa, oyunun
m ahiyetinden haberdar bulunanlar
D.P. büyüklerinin tam am ın ı k u rtar­
m ak istiyorlar, fesat tohum ları a t­
m ak ta m enfaat görüyorlardı. O nlar
için Bayar da birdi. Menderes te,
Zorlu da, Sam et de. P olatkan da. E-
rozan da.. A m a bayrak olarak Men­
deresi k u llanm ak son derece a v an taj­
lıydı. D.P. nin on yıllık ik tid a n süre­
since halk ı m em nun eden tek bir ha­
reket elbette ki yapılm am ış değildi.
Propaganda, bun lan n hepsini Men­
deresin k â r hanesine yazm ıştı. Sonra,
bizzat Menderes, bugün iflâs etm iş
bulunan “şefkat”, "m a hv iy e tkârlık ”,
“zarafet”, “sevim lilik”, “ik n a kudre­
t i”, “beceriklilik ’ gibi k ozlan başa­
rt yİ a kullanm ış, iyi bir kalbi bulun­
duğu m asalını her vesileyle beşlemiş
28
 •halbuki, bir çok sapık gibi düpedüz
sadisttir-, fütursuz nim et d a ğ ıttığ ın ­
dan bu nimetlerden faydalananlar
vasıtasıyla arzuladığı havayı yaya-
bllm lştir. N itekim , meselâ geçen h af­
ta bu mecmuada Menderese yazdığı
m ektupları açıklanm ış bulunan Y u ­
suf Z iy a O rtaçın mazeret diye orta­
y a a ttığ ı sebepler bu noktayı daha
iyi belirtm iştir. Menderes, bir ta ra f­
tan da m addi m enfaat sağladığı Or-
taçı, adam hastalandığında her gün
telefonla aratm ış, böylece “am an, ne
iyi kalpli insan1' etiketini daha da
yaldızlatm ıştır. Menderes daha bir
çok kimseye bu şekilde davranmış,
dertleriyle alâkalanıyorm uş hissini
uyandırm ış, bunların içinde zayıf o-
lanlart bu neviden m innet hisleriyle
kendisine bağlam ıştır. Meselâ Dr.
E krem Şerif E geli bu tip dostların
bir başka n tim un esidir. O ğlunun ölü­
m ü, Egelinin Menderesin ağ m a düş­
m esinin vesilesi olmuş, o tarihlerde
banlayan bağ sonradan kopam ayacak
hâle gelmiş, Egeli iltifa tta n hoşlanır
bir tabiata sahip bulunduğundan
"hem giderim, hem ağ la rım ” tertibi,
Menderesin safından ayrılam am ıştır.
B u haftanın başında Yassıadaya va­
zifeyle gidip Menderesi gözleriyle gö­
renlerin karşılarında her bakım dan
bitm iş, tükenm iş bir adam, kurgusu
bozulmuş bir oyuncak bulm a la n m n
sebebi sırtta kudret hırkası varken
başarıyla yürütülen bu sahte davra­
nışların tam am ile iflâs etmiş olm a­
sıydı. B ir takım meziyetlere sahip
olan, fa k a t asıl k urnazlığına güve­
nen Menderesin her hareketini nasıl
hesaplı, k itap lı yaptığını, her davra­
nışım nasıl bir m aksada bağladığını,
en ulvi sayılabilecek hislerinin altın ­
da nelerin y a ttığ ın ı bu h a fta ele ge­
çen bazı m ektuplar ve vesikalar da­
ha iyi gösterdi. Menderes, hastalara
telefon ettirm eyi bile bir politika say­
mış, bunun için adam lar vazifelen­
dirmiş, bir gün işine yarayabileceği­
ni sandığı kimselerin dertleriyle alâ-
k alanm ayı meslek hâline getirm işti.
D üşük B aşbakan parayla satın a la­
m ayacağı veya sopayla korkutama-
yacağı bazı tanınm ış şahıslan da his
ve m âneviyat cephesinden yıkm ak
için ciddi gayret sarfetmiş, onların
üzerlerinde durm uş, nelerden hoşla­
nıyorlarsa o tarafların ı ta tm in yolun-
dr hiç bir fed akârlıktan çekinm em iş­
ti. H a ttâ bu uğurd a bazen bizzat eği­
lip bükülm üş, gayeye vasıl olm ak
İçin her vasıtayı m ubah saymıştı.
A ncak bunda ba şan kazanm adığım
İddia etm enin im k ân ı yoktur. Z ira şu
anda Yassıadada bir insan müsved­
desi haline gelmiş olduğu hâlde on
senelik bu oyunun neticesi, tara fta r­
ları onun adı etrafında propaganda
yapm akta, onu bayrak diye k u lla n ­
m aktadırlar. Bu, propaganda yenilen
silâhın kudretinin pek srüzel bir nu­
24
Siyavuşgilden
Menderese
Mektup
İstan b u l 12-S-19Ö6
■M uhterem B eyfendi,
M dzur g örün üş, bütün merte
beleri aşıp doğrudan doğruya site
m üracaat ediyorum . B unu yaparken de, Ü niversite hocası ve m u harrir
hüviyetlerim i bir kenara koyarak, kargınıza sadece bir insan, hasta bir
iıusaıı sıfatiy le çıkıyorum .
Y fllardan beri sinsi bir h asta lığın -geker- bedenen zebunü bulun­
m aktayım . Bu derdin h ay atiye tim i »cin kem irerek beni m ecalsiz­
liğe dügiirdiiğünü hissediyorum . B ugün en k üçük ad a li cehitleri dahi
b itk in lik halinde (hıyan bir gövdenin sahibi olm anın yeisi ve tzttrabı
içinde, h ay atım ı belki biraz daha uzatabilecek çarelerin pegindeyim .
B u, canım a a ğ ın bir ehem m iyet verdiğim den değil, bu m em lekette be­
y im de hisseme dügen bir vazifeyi tam am lam ak içind ir. Y agadığım se­
nelerin sayısı kadar eser verm iş olm am a rağm en, henüz m em leket k ü l­
türüne ifa edeceğim hizm etlerin tükenm iş o ld uğuna k aan i değilim .
B u endige ve kanaatle sizden gu lû tu fta bulunm anızı istirh am edi­
yorum : H azira n bidayetinden itibaren A lm anyada tutunca b ir tedavi
görm em için 7000 T ürk lirası -bütün servetim- k arg ılığın da döviz m ü­
saadesi.. B u para ile hem -icab e ttiğ i taktird e am eliyat ta dahil- te­
davi m asraflarını ödem iş olacağım , hem de a y a ğım ı yerden kesecek,
h alk tip i ucuz bir otom obil edineceğim . A lm a ğ ı kurduğum ve bana
m em lekette k o ltu k de ğn ek liği ederek m uhtegem eserlerinizi yerlerinde
görüp yaşam a iradem i kuvvetlendirecek olan otom obil, bizde kara
bors<un bulunm ıyan, taksiye elverişsiz, tek k a p ılı, m ütevazi ve basit
bir W olkesw agen’den ib arettir. O benim hay li sarsıbnış olan ad ali k u v ­
vetim e ve bedeni enerjim e destek olacak tır.
U zun tereddütlerden sonra cesaret edebildiğim bu m üracaatı yük ­
sek in san lığ ın ızın cevapsız bırakm ıyacağından şu anda em in bulurfu-
yorum . B unca işin iz arasında sisi kendi derdim le m eşgul ettiğim den
dolayı a ffın ız ı diler **> >Ueri» ~"*nnetd a rlığ ım la hürm e tle rim i takdim
ederim , efem lim .
Sabri E sat Siyavuşgil
L -------------- _ ________ ,
munesidir. yordu. Gerçi döviz istemenin yolu
Maliye B a ka nlığına İstida vermek,
Yeni m ektuplar
mevzuat m üsaitse bunu a lm ak tı am a
jyjenderesin, her vesikayı saklama Siyavuşgil bizzat Başbakana hususî
âdeti bu h a fta başkentte gene bir surette başvurm ayı daha akıllıca bir
çok kimsenin neşeli k ahkahalar a t­ usûl saymıştı. Yeni Sabahın fıkracısı
m alarına yol açtı. D üşük Başbakana otomobil getirtm ek istiyordu, -İhti­
gelmiş m ektuplardan biri. 27 M ayıs­ mal, patronundan heveslenmiş ve yo­
tan sonra in k ılâ p hareketi çorbasın­ lu ondan öğrenmiştir-. Hem de n için?
da kendisinin de tuzu bulunduğunu Menderesin icraatını rahatça temaşa
ileri sürecek derecede fütursuz bir îdebilmek İçin!.. M ektupta, am an
eski devir pohpohçusunun im zasını yarabbi ne lâfla r vardı.. însan, bun­
taşıyordu. Mektup, Yeni Sabahın ları bir araya getirebilmek için en
profesör fıkracısı Siyavu.'jsrile aitti. azından bir Cyrano m ütercim i o lm a­
Siyavuşgil Menderesten döviz isti­ lıydı, Tabiî Menderes. Slyavuşgllln
A K tS j S i A Ğ U ST O S 1960

f 0 * * k ‘. n * v « î • * ' * « « ? y & r * x m . 3 * t »« *«4* •* * * *'A *~
,,v , « . « ı * * . . * * r ^ . -vs. * u i «*■
% a it j -^ ' t n v î l ’ 'i't « r **
;:: ' V ■■
’■
■
■■ ' '■
■ ■
Sijavıışgilin Menderese yazdığı mektup
üforfern döviz istem e u sûlü
bir g ü n gelip kendisi aleyhine döne­
bileceğini hesapladığından bu eğlen­
celi m ektubu hususî bir itinay la k a ­
sasına kltleyiverm iştî.
B u haftan ın başında başkent­
te bu sibl vesikaları bulanlar hay­
retle başlarını sallıyorlardı. Pek­
âlâ, bu zatlar o tarihte öyle konuş­
m aktan sıkılm am ı şiardı. Peki, bu ta ­
rihte niçin böyle konuşuyorlardı?
Susup otursalar bir yerlerinden bir
»ey mİ eksilir, bo y lan m ı bir k a n ş
kısalırd ı? Sonra, bugün Yassıadanın
en b itk in ve sünepe adam ı hâline gel­
miş, bu suretle insan olarak hak iki
k ıra tın ı göstermiş bulunan bir k u k ­
lan ın elinde, sırf bu k u k la sırtında
kudret hırkasını taşıdığından dolayı
ne hâllere düşmüşlerdi.. Şaşm am ak
kaab il değildi. Menderes, böyle tip­
lerin yardım ı ve desteğiyle bugünkü
efsanelerin çekirdeği .hâline gelebile­
cek sahte prestiji edinmiş, sâdece h a ­
vayla dolu bir balonu sem alarda u-
curtmuş, uçurtm uştn.
G. H. P.
Alim + Politikacı = Program
Q e ç e n h a ftan ın ortalarında bir gün,
v a k tin akşam a y ak laştığı bir sı­
rad a M al tepeden k a lk an beyaz bir
deniz m otörü gittikçe kabaran dal­
g a la n yara yara Heybeliadaya y ak ­
laşıyordu. Poyraz şiddetini arttırm ış
bulunduğundan ı .otör adanın vapıır
iskelesi civ a n n d rk i n h tım m a yana­
şamadı. Bunun yerine burnu döndü
ve dibinde p lâj bulunan küçük koya
4 K İ8 , 31 A Ğ U ST O S 1960.
.YURTTA OLUP BİTENLER
ra k C.H.P. y i seçmişti. B unun ya­
nında, y a n n mesuliyet mevkilerine
geçeceklerinden ciddi şekilde endişe
edilen bir tak ım kof şöhretlerin m â­
nâsız. şım arık hareketleri doğrudan
doğruya partiye zarar veriyor, onun
prestijini sarsıyordu. Bunlar, hâlen
Yassıadada bulunan bir tak ım De­
m okrat Bakan veya m illetvekillerin­
den tanıam ile farksız, ötekilerin ara­
sında bulunm am alarını tesadüflere
medyun bir takım “Ç irk in P o litik a­
c ıla r d ı. Nihayet, partiyi kendilerine
rakip gören veya bir tak ım kom p­
•> ’- ***& lekslerle m alûl kimseler vardı ki bun­
i* * tn »>,*** U » r*.»-? s»1* <&•*««! «M-kt lar C.H.P. aleyhinde kesif propa­
' ■■ ■■' :. ':: ’v _ • : gandaya girişmişlerdi. Dem okratlara
gelince, onlar bir ara auyıın altında­
k i oyunu suyun yüzüne çıkaracak de­
recede azmışlar, İnönüyü dahi Yas-
sıadaya göndermeye kalkışm ışlardı.
A m a C.H .P. için bu son üç ayda
İ N4 İ- A / **< ? " S ''r u ' y /.-’ V hakiki zorluk, memleketin duru­
m undan geliyordu. Bu partinin mem ­
leketin m üstakbel ik tid arı olacağını
bilenler ondan dinam izm ' bekliyor­
lardı. H albuki, siyasi faaliyet bütün
partiler için yasaktı ve nizam lara
harfiyen riayetk âr Genel Başkan bu
girdi. P lâ jın iskelesinde bir araba yasakların bir santim dışına ç ık ıl­
bekliyordu. Motörden çıkan uzunca m asının şiddetle aleyhindeydi. D.P.
boylu, alım lı, saıışın, cazip hanım la ile mücadele devrindo C.H.P. kendi
orta boylu, kırlaşm ış saçları k ırlaş­ m illetvekillerini yurdun dört bir ta ­
m ış b ıy ık la n y la bir arm oni teşkil e- rafına yayıverir, oıılar nutuk ver­
den yakışıklı adam arabaya bindiler meye, lıâdise yaratm aya başlarlar,
ve cadde üzerindeki bir eve gittüer. parti hareket haline giriverirdi. Bu­
Ev, İsm et İnönünün eviydi. M isafir­ gün. bu im k ân la r ortadan kalkm ıştı.
ler C.H.P. Genel Sekreteri İsmail Hiç kimse, değil nutuk vermek, si­
R ü ş tü Aksal ile eşi Jale Aksaldı. 1- yasetten bahsetmiyordu. H albuki as­
nönilnün tHveti üzerine o gün. oto­ lında siyaset hayatı devam ediyor,
mobille A nkaradan gelmişlerdi. A d a­ m ühim meseleler ele alınıyordu. Bu
daki evde kalacaklar ve Genel B aş­ işe partiler ne diyordu? İşte, bu su­
k an la Genel Sekreter bir h a fta m üd­ alin cevabı verilemiyordu. B ir İnönü,
detle başbaşa, k im ne derse desin ik ti­ o da parti başkanı sıfatıylı değil, bir
darın 1 num aralı ve tek tabii namzedi m emleket bü y üğ ü olarak zam an za­
bulunan partilerinin meselelerini göz­ m an fik rin i söylüyordu. A m a bu, C.
den geçirecekler, bazı prensip karar- H .P. hak k m dak i “h lr sey yapm ıyor”
la n n a varacaklardı. Siyasî faaliyete tenkitlerini silmeye yetmiyordu. Z a­
henüz müsaade edilmediğinde partiy ­ ten İn ön ü de zırt zırt konuşm ak n i­
le alâk a lı çalışm alar böyle yapılıyor­ yetinde değildi. İcap ettiğinde, deril
du. A ksal A n k aray a döndüğünde toplu bir demeç vermek, perakende
Heybeliada konuşm alarının ışığında, lâflardan kendisini k u rtarm ak yolun­
zaten k u n ıim u ş bulunan b'ir tak ım da bir k arara varm ıştı.
kom isyonlann faaliyetine hız vere­ İkili konuşm alar
cekti C.H .P. kendisine dört başı ma- ÇJenel B aşkanla Genel Sekreterin ilk
m û r bir “Seçim P latfo rm u " hazırlı­ karşılaşm aian pek sam im î oldu.
yordu. İn ön ü Aksalı kucakladı, yanak-
“Meyyali ağacı taşlarlar” lan n d an öptü. Genel Sekreterle eşi­
£)o ğ ru s u istenilirse C.H.P. İn k ılâp ne, evin denize bakan bir odası ayrıl­
hareketiyle b irlik te garip bir dev­ m ıştı. H an ım lar yerleşme işine giriş­
reye girm işti. B ayar - Menderes re­ tikleri sırada, a lt k a tta k i oturm a o-
jim ine karşı savaşan aklıbaşm da her­ dasında ik i siyaset adam ı kendi mev-
kesin ister istemez C.H.P. ta r a fta n zu la n n a dalmışlardı bile.. H akikaten
bulunduğu günler geride kalm ıştı, tnönü ve Aksal, t gün Genel Başkam
ö k ü z ölm üş, ortaklık a y n lm ıştı. B u­ ziyarete gelmiş olan genç asistanlar
na m ukabil, m em leketin m ukaddera­ evden a y n ld ık tan sonra kahverengi
tının yakın bir İstikbalde bu p a rti­ döşeli bir kanapenln üzerinde, vanya-
nin eline geçeceği Syan beyan ortada na, .neseleleri görülm eye, durum u
olduğundan sert tenkitler hedef ola­ gözden geçirmeye başladılar. Bu.
YURTTA OLTTP BİTENLER
haftan ın başlarında h â lâ devam edi­
yordu. İn ön ü Genel Sekreterini p lâja
götürdü. Aksal, bir am eliyat geçir­
m iş bulunduğundan denize girem i­
yordu. A m a Genel Başkanın çivileme­
lerini hayranlıkla seyretti. C um arte­
si akşam ı p lâj gazinosunda Adadaki
spor klübü yararına bir balo vardı.
İn ö n ü ve Aksal, eşleriyle birlikte o-
ray a da uğrad ılar ve bir süre kaldı­
lar. P aza r g ü n ü İn ön ü gene denize
girdi. Pazartesi gilnü înöntiler ve A k ­
sallar, S ahir K urutluo ğluyla eşinin
davetlileri olarak B üyükadaya geçti­
ler. B unlar, ik i C.H .P. lideri için din­
lenme vesilesi oluyordu. Yoksa ada­
da k i günlerin büyük kısm ı çalışm ak­
la gaçiyordu.
Genel Başkan ve Genel Sekreteri
m em leketin durum unu. M illî B irlik
İdaresinin tutum unu, u m u m i mese­
leleri birbir gözden geçirdikten son­
ra pazar g ü n k ü gazetelerde çıkan
Gürselin basın toplantısına a it haber­
leri dikkatle okudular, Devlet Baş-
k anının sözlerini incelediler. İkinci
C um huriyetin 29 E k im 1961 de k u ­
rulm uş olacağı yolundaki taahhüt
ik i siyaset adam ını yadırgatm adı.
Bu, norm al görülebilecek bir m ü h ­
letti. İy i olan ta ra f böyle bir açık la­
m anın yapılm ış bulunm ası ve bazı
tereddütlerin dağıtüm asıydı. B una
m uk abil Gürselin bazı kelimelerinin
ve tâbirlerinin hiç kullanılm am ış bu ­
lunm ası ihtiy atlı İn önüyü ve Aksalı
daha m em nun bırakacaktı. Bunu
partileri bakım ından değil, m illî
m enfaatleri göz önünde tu tarak d ü ­
şünüyorlardı.
A m a Heybeli görüşm elerinin sik-
let merkezini, C.H.P. İle alâk alı me­
seleler teşkü etti.
"Seçim platform u”
T£ski partinin, 27 M ayıs hareketini
takiben yeni bir kisve altınd a ve
daha m ü h im i şartlara tam am ile uy­
g u n bir r h l a ortaya çıkm asının ge­
rekli olduğu hususunda tam bir itti­
fa k vardı. C.H.P. bir doktrin partisi
olm ak hevesinde değildi. Doktrin
partilerinin a rtık sâdece eski k ita p ­
lard a -bir de bizim salon aydınları­
m ızın ağzında- kaldığı bir devirde el­
bet herkea Mersine giderken C.H.P.
tersine gitmeyecekti. A m a m ühim
m em leket meselelerinde C.H.P. nin gö
rüşünün ne olduğu hususu artık açık
şekilde ortaya konulm alıydı. C.H.P.
seçim propagandasını öyle bir p la t­
form üzerinde yapacaktı. Bundan ev­
velki seçimlerde hürriyet vaad et­
m ek hapsedilmiş gazetecilerin ıstı­
raplarını dile getirmek, iktisadi du­
rum dan şikâyet etmek ve hırsızlıkla­
r a karşı bayrak açm ak yetiyordu. A-
ma önüm üzdeki seçimlerde seçmen
İsınet İnönü
Ç M y i çivi söker
başka ve oaha ciddi p lâk lar isteye­
cekti. TUrkiyede bir E ğ itim Dâvası
vardı. C.H.P. bu dâvayı hâl için n a­
sıl bir reçete tavsiye ediyordu? Tür-
kiyenin iktisadi kalkınm asını hangi
yoldan gerçekleştirme kararındaydı ?
Personel politikası ne olacak tı? S i­
lâhlı Kuvvetlerin statüsü hakkında
ne düşünüyordu? Kısacası, “Temel
Mesele” denilen m evzularda parti,
ik tid a n alınca ne y apacaktı?
Evvelâ, bir ııokta üzerinde haklı
İsmail Iîüştü Aksal
D oping
olarak duruldu. C.H.P. mevcut bü­
tün partiler içinde bugünün modası
sosyalizmi en ziyade benimsemiş par­
tiydi. Devletçilik, altı umdeden bi­
riydi ve meselâ D.P. 1946 ile 1950 a-
rasında liberalizm in, serbest teşeb­
büsün şam piyonluğunu yaparak m u ­
halefet kam panyasını yürütm üştü.
Gerçi ik tid ara geçince bütün o lâfla r
uçup gitm iş, geriye sâdece opportü-
rıizm k alm ıştı am a C.H.P. nin geniş
halk kütlelerinin refahını en ziyade
göz önünde tutan, sermayenin belirli
ellerde teraküm ünün aleyhinde bulu­
nan parti olduğunda zerrece tereddüt
bahis m e v zu u, değildi. Şimdi, o isti­
kam et biraz daha belirli şekilde tu ­
tulacak, m emleket dâvalarının hâili
daha sosyalizan bir görüşle m ütalea
olunacaktı. Bü. eski partinin sosya­
listliğe heves ettiği m ânasını taşım ı­
yordu. Sâdece, ile r in üzerine nokta­
la n konacaktı. C.H.P. ortanın solun­
da A m erikadaki Dem okrat P a rti de­
recesinde yer alacaktı. Tabiî, daha
solda partilerin kurulm ası im kânı
daim a m evcuttu. D.P. den sağda bo­
şalan yer de doldurulabilirdi. Zaten,
bazı kimselerin sandıklarının aksine
bir değil, bir kaç yeni partinin k u ru ­
luş hazırlıkları yapılıyordu ve bun­
lar, kaba h a tlar halinde m u htelif ce­
reyanları temsil edeceklerdi.
Aksalı bekleyen işler
JJey b eliadad a İn ön ü ve Aksalın
yap tığ ı bir fik ir teatisinden başka
şey değildi.İki siyaset adam ı da C.H.
P. nin bir dönemeç başında bulundu­
ğunu kabul ediyorlar, h a ttâ partileri­
ne karşı yöneltilen tenkitlerden iyi
niyetlileri son derece m âkul, haklı
buluyorlardı. Şartların C.H.P. de bir
hareketi gerektirdiği gön gibi açıktı.
Siyaset sahasında a rtık başarı yolu
başka vadilerden geçiyordu. E ski
partinin kendisini araziye uydurm a­
sından başka çâre yoktu. Gerçi siya­
sî k on jon ktür o haldeydi k i C.HJP.
nin önüm üzdeki İlk seçimi kaybetm e­
si m üm k ün değildi. Bu. âdeta bir
emr-1 hakti. Ancak İn ön ü ve Aksal
son derece realist bir tarzda gördü­
ler k i eğer C.H.P. İk tid a n m illeti ta t ­
m in etmezse, dem okratik rejim beli­
ni bir daha kolayca doğrultmamaca-
sına yıkılacak ve kütleler bir otori­
ter idarenin hasretini duyacaklardır.
B u bakım dan, İnönüyle istişare­
ler bitip te A ksal A nkaraya döndü­
ğünde C.H .P. de iç çalışm alar son
derece hızlı bir tempo alacak ve par­
ti mesullerinin “ Seçim P latfo rm u ”
dedikleri prensipler k aim çizgiler ha­
linde çizilecekti. Haftamın başında
Merkez İdare K urulunun bir âzası
kom isyonlann çalışm a tarzı h a k k ın ­
da A K İS ’e bilgi verdi. Komisyon’ür-
da ilim a d am lan y la politikacılar be­
A K İS, Sİ A Ğ U ST O S 19»

raber çalışacaklardı. Böylece ilmin
ışığı ve politikacıların -ama "Çirkin
P o litik acı” değil- realizmi bir araya
gelecek, hem basiretli, hem de tatbik
kabiliyeti bulunan bir politika tâyin
edilecekti. Tabii, Demokrasi nihayet
geniş halk tabakalarının reylerini ta ­
lep etmeye dayanan bir s&item oldu­
ğundan m uhtelif sahalardaki m üs­
takbel tu tu m ifade olunurken her şey
son derece açık tarzda ortaya kona­
m ayacaktı. A m a C.H.P. bir noktayı
anlam ışa benziyordu: A rtık Türklye-
de oy kaygısı dâvalara el sürmemeyi
değil, sürmeyi gerektirmektedir.
B un lara ilişmeyenler ve gü nü nü gün
etmeye çalışanlar m u tlak a yollarını
şaşırm akta, sandalyam ı ebediyen
m uhafaza edeyim derken kendilerini
Yassıadada bulm aktadırlar.
Aslında bu, C.H.P. de D.P. lider­
lerinin başına m ukadder felâket gel­
meden görülm üş ve bahis mevzuu
kom isyonlar önceden kurulm uştu. A-
raştırm a Bürosu da -partinin en fa y ­
dalı uzvu- o İleri görüşün bir netice-
siydl. A raştırm a Bürosuyla alâk alı
Merkez îoare K urulu âzası, Prof.
Turhan Feyziogluydu. Feyzioglunun
nefesi tükenip mücadeleyi bırakm ası
ve O rta Dogu Üniversitesinin rahat
rektörlük k oltuğun a kurulm ası üze­
rine başka birinin bu İşle ilgilenmesi
lüzu m u ortaya çık ta. Gerçi Feyziog-
lunıın politikayla alâkasını ne dere­
ceye k ad ar m uhafaza edeceği henüz
bilinmiyordu. F a k a t sayın Rektör.
Merkez İdare K urulunun son toplan­
tısına gelmedi. Feyzioglu bir İstifa­
name de göndermiş değildi. Arkadaş­
ları beklemeyi ve k a r a n üstada bı­
rakm ayı tercih ettiler. Ancak, sak­
lanması caiz olm ayan bir h ak ikat a r­
kadaşlarının Feyziogluya kırılm ış
bulunduklarıydı. ı»lücadelenin en zor­
laştığı ve fedakârlık İstediği bir dev­
rede, üstelik kendisine her zamandan
çok ihtiyaç duyulurken Feyzioglu sa­
vaşı terketm iş ve çekilip gitm işti.
K m la n la rın başında İsm ail R üştü
Aksal geliyordu. A ksal Genel Sekre­
terliği Feyziog’. oların yardım ına gü­
venerek sırtlam ıştı. Şimdi, Feyziog-
lunun ta kendisi yükll bırakıyordu.
B una rağmen, bu haftan ın başında
Genel Sekreteri Heybeliadada gö­
renler sâkin A ksalda mücadele azm i­
n in tarifsiz şekilde artm ış bulundu­
ğunu müşahadeden geri kalm adılar.
Sanki Genel Sekreter sırtına biı
kam çı yemişti. B u yüzdendir ki İnö­
nü. Genel Sekreterinde sezdiği ruh
haletinden son derece m em nun kaldı.
İy i haberler
g u haftanın başında bir çok C.H.P.
idarecisi yaz ta tilin i bitirm iş ve
başkente dönm üştü. Gerçi bunların
büyük bir k ısm ı basında çıkan ten­
kitlerden yılarak İstanbul sahillerini
terketm işler ve A nkaray a gelmişler­
di. A m a siyasî faaliyetin men edilmiş
olduğu bir sırada dahi m ürakabenin
sâdece bug ün k ü değil, y a n n k i iktidar
üzerinde de hissedilmesi sevinilecek
bir hâdise teşkil etti. Zaten teşkilât­
ta, siyasî faaliyete müsaade edilir
edilmez K u n ılta y m toplanması fikri
YURTTA OLUP BİTENLER
gittikçe kuvvet kazanıyordu. Orada,
bugünden hazırlanm asına başlanan
büyük prensipler İlân edilecek, “ Se­
çim P latfo rm u ” diye bilinen husus­
lar kom isyonların fik ri olm aktan çı­
k arılıp partiye maledilecekti. Ama
aynı zam anda partiyi yeni istikam e­
tinde yürütecek ciddî ve kifayetli bir
ekip te bulunup i i başına getirilecek,
eyyam po litik acılan na iptidaî hisle­
rine hâk im olam ayanlara yo) verile­
cekti. C .H .t de bu işi başaracak ele­
man elbette ki vardı. Mesele bunları
teşhis etmek, sonra da seçip alm ak ­
tı. K u ru ltay bazı son derece m ühim
kararlar verecek, tüzükte değişiklik
yapacak, partiyi tam am ile dem okra­
tik esaslann ışığında yeniden çekip
çevirecekti.
A slına bakılırsa C.H.P. ön üm üz­
deki İlk seçimlerden ziyade, ilk ik ti­
dar devresine hazırlanıyor ve kendi­
sinden bir şeyler bekleyenleri tatm in
gayreti içinde bulunuyordu. Siyasî
faaliyetin yasak edilmiş bulunm ası
bu bakım dan bir talihsizlik teşkil
etti. K urultav derhal toplanabllse ve
araba sağlam raylar üzerine yerleşti­
rilip bugünden lti.se seçimlere kadar
tıayll zam an kazanılacaktı. Maama-
fih. buna rağm en İyimser olm ak için
sebepler bol bol mevcuttu. Heybeiia-
> görüşmeleri ciddî basının tenkit­
lerinin C.H.P. liderleri üzerinde ne
derece tesirli bulunduğunun en m ü ­
kemmel delili oldu. Sâdece bu bile,
eski partiye hiç olm azsa lider kade­
mesinde yeni bir ruhun hâk im oldu­
ğunu sröstermevf. vetîvordu

-***-*-'Vivı‘ınrınruiıv>nnnm-ınnn~nn— — ---1----------------------------------------------------------------- ----- -----

Kurmay Binbaşı Avni Elevli ’ nin

Yazdığı

H Ü R R İ Y E T İ Ç İ N
27 Mayıs 1960 Devrimi
A dlı eser renkli, nefis bir kuşe kapakla pek yakında çıkıyor. B a te r in iz d e ayırtınız.
BU K İT A P T A : B A S IN IN , M U H A L E F E T İN . G E N Ç L İĞ İN H Ü R R İY E T İçin giriştikleri kanlı m ücadele ;
leri ve O R D U ’ıun 27 Mayı» 1960 günkü nılidalıalı*>lııi, bütiin safhaları İle bulacak, h a m a il \e «leb i bir ahenk
İçinde zevkle okuyacaksınız.
Orgeneral C E M A L Gürsel’ln hayatım ve hususiyetlerini, kendilerinin İnkılâptan ev\el (K .K .K . m iken)
Irenel Sekreter Y ardım cılığını yapın»? «lan yazarın kaleminden okuyacaksınız.
N Ü V İT Y E T K İN , bu eser için son kavgalı Meclis hâdiselerini edebi bir üslûpla yazdı.
H. O Ğ U Z B B K A T A , lN Ö N Ü ’nıln Uşak ve İzm ir seyahatini, U şak’tak i suikast hareketini bütün açıklığı
(ie bizzat bu eser İçin hazırladı.
B U K İT A B I okurken, lıem karabulutta örfi idare günlerini bütün ıstırabı İle yaşayacak, hem de 27 Mayıs
ı H(>0 ve ötesinin neşe dolu günlerinin zevkini yeniden tadarak aynı heyecanı duyacaksınız.
A Y R IC A B U E S E R D E ) M İL L Î B İR L İK K O M İT E S İN İN renkli, nefis bir tablosunu bularak, hepsin! ya-
•İnen tanıyacaksınız.
Ş E H İT T E Ğ M E N K A L M A Z ’m renkli resmini ve hatıra defterini bütiin sahifelerlnin klişesini yine bu
*orde bulacaksınız.
Bu kitap, kütüphanenizin ziyneti ve evlâtlarınıza bıracagınız en kıym etli bîr H Ü R R İY E T hediyesi olacaktır.

AKİS, İ l AĞUSTOS 1900 y 27

 G E N Ç
Teşkilât
Birleşmeğe doğru
•>7 M ayıs Devrim inden sonra M illi
B irlik Kom itesinin ele aldığı konu
lardan biri de, gençlik teşekiillerinin
birleşmesiydi. A slında bu konu yeni
değildi. Y ıllard an beri M illî T ürk Ta­
lebe Birliği-M.T.T.B- ile Türkiye M il­
li Talebe Federasyonu- T.M.T.F.- nun
birleşmesi işi ele alınmış, her sefe­
rinde de y a n m , kalm ıştı. Aynı gaye
için çalışan bu ik i teşekkülün birlet­
memesi için, aslında ciddî şebeblerin
m evcut olm am ası gerekirdi. B u ayrı­
lık ik i teşekkülün sık sık birbirle-
riyle çatışm asına da sebeb oluyordu.
H albuki, bu ik i teşekkülün biıieşe-
rek bir talebe teşekkülü hâline gel­
m esinin sayılam ayacak kadar çok
fa y d a la n olacaktı. B ir kere bölünme
önlenecekti. Hedefleri ve gayeleri bir
ik i teşekkülün tatsız çatışm aları son
bulacaktı. U laşılm ası istenilen gaye­
ye birliğin verdiği güçle daha çabuk
ve kolay varılabilecekti.
M illî T ürk Talebe Birliği. 27 M a­
yıs Devriminden sonra kendisini en
y etkili ve tek talebe teşekkülü ola­
ra k görm eğe başlam ıştı. H a ttâ ilk
günlerde düşüklerin polis zoruyla
başkanlığa getirdikleri Samed Gül-
doğanm idaresindeki Türkiye M illi
Talebe Federasyonu binasını da işgal
etmek istemişlerdi. M.T.T.B. çiler.
Federasyonu Samed Güldoğandaıı
ö tü rü suçlandırıyor, bu teşekkülün
düşüklerin elinde âlet ve oyuncak ol­
duğunu ileri sürüyor, kendilerinin sa­
tılm adıklarını, bütün güçlüklere, bas­
kılara, zor kullanm alara rağm en di­
rendiklerini söylüyorlardı. Gerçek-
den durum da böyleydi. M.T.T.B. nin
B aşkam Y aşar özd e m ir düşükler
devrinde yiğitçe karşı koymuş, baş
eğmemiş, yum uşam am ış, düşüklerin
âleti ve m aşası olm ağı şiddetle red­
detmiş, direnmiş, bu suretle hem
kendi kişiliğini hem de temsil ettiği,
başkanı bulunduğu M illi Türk Talebe
B irliğinin şerefini kurtarm ıştı. Bu
direnmedir ki, halkoyundan müsbet
not alm alarını sağlam ıştı.
Türkiye M illi Talebe Federasyo­
nunda i? başka tü r lü cereyan etm iş­
ti. D üşüklerin k ulland ıkları kaba
kuvvet, Federasyondaki A ta türk çü
gençlerin bir kenara zorla itilm esini
tem in etm işti. K aba kuvvetin önünde
idealistlerin mücadelesi, idareyi elle­
rinde tutabilecek bir netice vereme­
m işti. A ta tü rk ç ü gençler yuvalarının
dışında da kalm ış olsalar gene de m ü- '
# cadeleye devam etmişlerdi. 27 Mayı?
Devriminden sonra. Federasyondan
çıkarılan AtatUrkçü gençler tekrar
L I K
idareyi ellerine alm ışlardı. Bu bak an ­
dan, M.T.T.B. nin Federasyonu suç
lam ası pek de haklı sayılamazdı.
Federasyonun başında polis zoruyla
getirtilm iş bir Güldoğan varsa, M il­
l i T ürk Talebe B irliğinin Genel Sek­
reterliğinde de H üseyüı Sağıı-oğlu
vardı.
Y aşar özd em irin gerçekten k ah­
ram anca direnmesine karşılık B irli­
ğ in Genel Sekreteri Hüseyin Sağır-
oğlu düşük Başbakan Menderese bağ­
lılık telgrafları yağdırıyor, D.P. baş­
la n tarafından gençleri idare ile v a­
zifelendirilen M üm taz T arhana şeref
üyeliği veriyordu. B irliğin sorumlu
kişilerinin bu birbiriyle hiç bir şekild
bağdaşm az tu tu m la n oldukça garip
karşılanıyordu.
B u çeşit çatışm alar birleşme fik ­
rini dağıtan, gerçekleşmesine engel
olan sebeplerin başında geliyordu. E- Ya>4fcr Özdemir
sasen birleşme fikrine eskiden beri B ileğine kuvvetli başkan
yanaşm ıyan teşekkül de M.T.T.B. idi.
1950 yılından beri bu konu üzerinde
uzun çalışm alar yapılm ıştı. 1953 yı­ başlandı. Federasyon yönünden işler
lında ik i teşekkül bir protokol büe müsbete doğru gidiyordu. B u sırada
hazırlam ışlardı. Birleşme fik ri T. M. Üçüfıcü Z ırhlı T ugayın Yeşilyurtta-
T.F. nin bütün kongrelerinde kabul k i kam pında bir binbaşı oğlunun sün­
edildiği hâlde, M.T.T.B. nin kongre­ net düğün ün ü yapıyordu. B u sünnet
lerinde kabul edilmemişti. Böylece düğününde Birlikçiler Ue Federas­
de birleşme gerçekleşememişti. 1955 yoncular karşılaştılar. Federasyon
yılında yeniden ele alm an birleşme idarecileri M.T.T.B. nin Genel Başka­
fik ri ise. 6/7 E ylül olaylan üzerine nı Y aşar özdem ire birleşme fik rin i
y a n m kalm ıştı. açtılar. Y aşar özd em ir böyle bir fik ­
Son teşebbüs 27 Mayısdan sonra ri m ünakaşa etmeksizin derhal red­
askeri idareden gelmişti. Bu sefer ke­ detti. T atm inler doğru çıkıyordu.
sin sonuca v an lm a sı için ciddi şekil­ G üçlük Bi: likçilerden, bilhassa Baş­
de çalışüıyordu. kan özdem irden geliyordu.
İlk temaslar B ir müddet sonra ik i teşekkülün ida
J l k temas M illi B irlik Komitesi üye­ recüeri yeniden karşılaştılar. H ava­
lerinin and içme töreni dolayisiyle dis Gazetesinin protesto edüdiği gün
İstanbul E m ni. t. M üd ürü Kur. Alb.
A nkaraya gelen T.M.T.F, mensupla-
Abdülvahid Erdoğan, iki tarafın ida­
n ile kom ite üyelerinden O rhan Er-
recilerini E m niyet M üdürlüğünde
kanlı arasında olm uştu. E rk anlı bir­
toplamıştı. Çeşitli meseleler görüşül­
leşme fik rin i gençlere açmış, bunun
fay d alan ve h a ttâ zaruriliği üzerinde dükten sonra söz dönm üş dolaşmış
tekrar birleşme konusuna gelmişti.
durm uştu. A y n c a bir h a fta sonra
A nkaray a gelmelerini istemişti. An- Bu toplantıda -er iki ta ra f ta ağır
bir tartışm aya girişmişlerdi. Y aşar
câk, gençlerin o sıralarda imtihanla-
Özdemire göre M illi T ürk Talebe B ir­
n vardı ve A nkaraya gelmeleri m üm ­
liği Ue Türkiye MUlî Talebe Fede­
kün değildi. Ne var ki. M illi Birlik
Kon.itesinin bu fik ri üzerinde dura­ rasyonunun birleşmesi diye bir m e­
caklardı. Arkadaşlariyle görüşecek­ sele düşünülemezdi. Olsa olsa Fede­
le r ve heı-hâlde bir karara varacak­ rasyon B irliğe iltihak ederdi. Bu fik ­
lardı. Ü stelik Federasyoncular bir­ rin temeli M illi T ürk Talebe B irliğ i­
leşme konusunda esasen hazırlıklıy- nin mazisiydi. Bu teklifi Federasyon­
dılar. Kongreleri de, evvelce bu fikri cular gülümsiyerek karşıladılar. Ç ü n ­
kabul etmiş bulunuyordu. Asıl zorluk k ü T.M.T.F. hâlen Türkiyenin en ge­
Birlikçüerden gelebilirdi. T.M.T.F. niş teşkilâtlı, uluslararası talebe te­
2 Ağustosta birlik başkanlan ile sa­ vekküllerince tanınm ış bir talebe te­
bahın 2.30 una kadar süren uzun bir şekkülü idi. Bu işlerin h âili yalnız
toplantı yaparak birleşme fik rin i ta r­ maziye dayanarak, onunla övünüle­
tıştı. Sonuç olarak birleşme fikrinin rek olmazdı.
kabulü kararlaştırıldı. Bu birleşme­ Tiirkeşln ilgisi
nin esaslannı hazırla'’ ’’r üzere de girieşm -î yolunda temas ve çalış-
bir komisyon seçilerek çalışm alara nı alarm pek d um ud verici bir
 istikam et kazanam adığı günlerde, so­ re ik i tarafın da vilâyete gidip Bnb. tenkid eden E rdoğan A n p ın a n Ca-
nuca ağu- ve zor da olsa m utlaka va- Y arça ile görüşmeleriydi. Federas- ğaloğlunda yol ortasında ve herkesin
yoncuların bu teklifini de Başkan Ya- önünde dayakla tehdid ediyor, gene
n la c a ğ ın a dair k anaat um um iydi. İş­
te bugünlerde M illi B irlik Komitesi f.ar Özdem ir reddediyordu. Vilâyete Cum huriyetten Z iya Nebioğlu da
üyesi, Başbakanlık Müsteşarı Kur. de gitm iyecekti. böyle bir tehditle karşılaşıyordu. Ç a­
Alb. Alpaslan Tilrkeş Lstanbula gel­ Bu durum karsısında Federas- nakkale Âbidesinin açılışına gidilir­
m işti. B u arada talebe teşekküllerini yoncularla B irlik temsilcilerinden bir ken, M illiyet Gazetesinden Necm i O-
de ziyaret et: .işti. Tiirkeşin bu işle kaç kişi vilâyete gidip durum u Bnb. nur da, Y aşar Özdem irden gerekil
yakından ilgilenmesi, birleşme fik ri­ Y arçaya an latm ak zorunda k aldı­ nasibini alanlar arasındaydı. B u tu ­
ni tutanlarca sevinçle karşılandı. lar. Bnb. Y arça anlatılanları hay­ tum u talebe çevrelerinde ciddî ten­
Türkeş önce M.T.T.B. ni ziyaret et­ retle dinledi. A m a nezaketinden de kitlere yol açm ıştı. Y aşar özd em irin
m işti. sonra yanm a birleşme konu­ hiç bir şey kaybetmedi. Askerlere hatalarından bir diğeri de 27 Mayıs-
dan önce D.P. büyüklerine yaranm ak
sunda inadı, düşüklere karşı direnme­ has soğukkanlılıkla “B ir kere de ben
si kada. meşhur Başkan Y aşar öz- dâvet edeyim” dedi. "E ğ e r gelmezse, İçin ellerinden geleni yapan bazı öğ­
ciemiri alm ış ve T.M.T.F. na gitm işti. biz kendisine gideriz!” Y aşar özde- rencileri h â lâ etrafında tutm asıydı.
T.M.T.F. nun iyi döşenmiş başkanlık m lr birkaç arkadaşının teşviki ile V i­ Bunun anlaşılır bir yanı yoktu. Hem,
odasında İki teşekkülün İdarecileri lâyete g itü . özd e m ir T.M.T.F. nun en karanlık günlerde D.P. ye karşı
toplanmışlardı. Türkeş, gençlere bir­ gayri meşru olduğumu ileri sürüyor, çık, hem de D.P. nln yardakçılığım
leşmenin zaruriliğini, birlenmeden bu birleşmeye k a t’iyyen razı olamı- yap anla n koru! Meselâ şeref üyeliği
doğacak fa y d alan anlatm ış ve bu ko­ yacagını İleri sürüyordu. Toplantı u- da ğıtm ak la meşhur Hüseyin Sağır-
nuda birbirlerine karşı anlayışla ha­ zun ve tartışm alı geçmişti. T arafları oğlu h â lâ B irliğ in Genel Sekreterliği­
reket etmelerini ve herhâlde bu işi uzlaştırm a konusunda Bnb. Yarça- ni yapıyordu. D üşük Başbakan A d­
gerçekleştirmelerini telkin etmişti. m n gösterdiği sabra dayanan sonsuz nan Menderesin, kendi lehine nilnıa- .
B u toplantıda herhangi bir müzakere gayret özd em irin kolay kolay anla­ ylş tertip ettirm ek için 28 N isandan
açılm am ıştı. Y alnız Tüı keş konu üze­ şılm ayan direnmesi karşısında netice sonra vazifelendirdiği K âm u ra n B a ­
rindeki görüşlerini açıklam ış ve tel­ vermedi. Toplantı da böylece dağıldı. ran ise M.T.T.B. den hemen hemen
Değişen Özdemir hiç aynlm ıyordu.
kinlerde bulunm uştu.
j.şin gerçeği şuydu ki, B irlik B aşkanı Kendisine beslenen sevgiyi ve gü- ı
Resmen harekete seçiş Y aşar özd e m ir 27 M ayısdan önce veni ciddî şeküde sarsıcı bir m ahiyet
görüşmeden sonra vilâyet işe res­ D.P. ye karşı kahram anca göğüs ger­ gösteren bu tu tu m u n yanı sıra Y aşar
men el koyuyor ve gençlerin ken­ m iş bir gençti. 28 N isan olaylarında Özdem irin bir dr birleşme fikrine
di ara la n n d a hâlledemedikleri bu me­ ve daha sonra tu tu m u hep takdirle karşı çıkışı, bardağı taşıran son dam ­
seleyi bir neticeye bağlam ak üzere k a rjıla n n u ştı. Gelgelelim 27 Mayıs- la oluyordu. Ve herhalde bütün bun­
faaliyete geçiyordu. Bu işle Vali M u­ dan" sonra sebebi anlaşılam ıyan bir lardan en çok zarar görecek olan da
avini K urm ay Binbaşı Turhan Y arça değişme de ciddî şekilde farkediliyor- gene Yaşar özdem irdi.
vazifelendiı ilm işti. T urhan Y arça ön­ du. Y aşar özd em irin hataları birbiri Birleşme fikrinden yana olan ö ğ ­
ce, bütün talebe teşekküllerinin üze­ ardına sıralanıyordu, tik hatası -ve renciler bu son durum karşısında
rinde bir teşekkül o l a T ü r k iy e M illî en büyüğü- gazetecilere karşı tak ın ­ M illî B irlik Kom itesinin alacağı k a ­
Gençlik T eşkilâtının başkanı M etin d ığ ı tavırdı. Cum huriyette Gürsel r a n beklemekten başka çâre göremi-
Kum teısar ve arkadaşlarını çağ ıra­ K upası m açlarının organizasyonunu yorlardı.
rak meseleyi en ince teferruatına k a ­
dar öğrenmekle işe başladı. Bu gö­
rüşm e 12 Ağustos sabahı oluyordu.
B inbaşı Y arça daha sonra Federas-
® yoncıılan, onlardan sonra da B irlik ­
çileri kabul ediyordu. Böylece taraf-
la n n birleşme konusundaki fikirleri­
ni öğrenm iş oluyordu.
A y n a y n yapılan bu temaslardan
sonra aynı günün akşam ı Federas-
yoncularla Birlikçileri bir araya ge­
tiriyor ve meseleyi karşılıklı olarak
tartışm ak im k ân ım veriyordu. Bu
toplantıda son derece um ud verici bir
k arara varılması, birleşmecüeri se­
vindiriyordu. H er ik i taraf ta birleş­
meğe kesin olarak k arar vermişti. Bu
prensip m u tabak atı meselenin en ö-
nem li kısm ının hâll*dildlğl zannını
veriyordu. A ncak 13 Ağustos sabahı,
bir gün önceki toplantıda bulunmayan
Y aşar özd em irin tu tu m u nu görünce
hayretten dona kalm ışlardı. Yaşaı
özd e m ir N u h diyor peygamber demi­
yordu. Y asar ö zd e m ir kendisinin M.
T.T.B. nln başkanı olduğunu ve böy­
le bir birleşmenin im kânsızlığını söy­ Milli Türk Talcb- Birliği Genel Merkezi
lüyordu. Federasyoncular bu diren­
B iıiik + B ıa b eı'lik .;= Ba^<tn
me karşısında şaşırmışlardı. Son çâ-

A K İS , 31 A Ğ U ST O S 1960 20

________________ J
 ik t is a d i v e m a l i s a h a d a
Yardım
Bilanço
Q eg en n aftanın başında H üküm etiy­
le yap tığ ı istişarelerden sonra
A n k araya dönen A m erikan B üyükel­
çisi Fletcher VVarren basına bir de­
meç vererek m em leketinin Türkiyeye
yardım konusunda 1948 den beri yap­
tık la rın ın bilançosunu vermek lüzu­
m unu hissetti. Kletcher VVarren bu
arada, A m erikan askerî ve İktisadî
yardım ının toplam ının 1948 den bu­
güne kadaj 2 m ilyar 800 milyon do-
lâra vardığını da açıkladı. Gerçi, bu
m ik ta rın ta fsilâtlı izahı Büyükelçi
tarafından verilmemişti. Mesela, N A ­
TO K n frastrü k tü r Program ından
Türkiyeye yapılan y ardım lardaki A-
m erikan hissesinin. M akine ve K im ­
y a Endüstrisi K urum una A m erikan
H ük üm e tin in y ap tığ ı off-shore m ü ­
h im m a t siparişlerinin, ziraî madde­
ler fazlasından yapılan yardım ların
ve teknik yardım ların bu toplam a
dahil olup olm adığı bilinmemektedir.
H er ne olursa olsun, 12 y ü içinde 3
m ily ar dolara yaklaşan yardım az
bir yardım değildir. V asati olarak
her yıla hemen hemen 400 nülyon do-
lâ r düşm ektedir k i A m erikanın bu
gayreti ancak teşekkürle karşılana­
bilir. Bununla beraber. Am erikanın
Türkiyeye yapm ış olduğu ve yap m a­
ğ a devam ettiği yardım ın aksak nok­
taların ı da bilmekte fayda vardır.
S oğuk harbin bütün şiddetiyle de­
vam ettiği günlerde A m erikanın T ür­
kiyeye yaptığı yardım ın askerî kıs­
m ı, uzun bir süre İktisadî yardım ­
dan daha çok olm am ışsa da o m ik ­
ta ra hayli yaklaşm ıştır. Bunun sebe­
bi kolaylıkla anlaşılabilir. Son yıllar-
d*. ise askerî yardım ın İktisadî yar­
d ım a nisbetle azalm ağa başladığı gö­
rülm ektedir . Zira, bilhassa N A T O ’ya
girmemizden sonra 1952 - 1960 y ılla­
rı arasında T ürk Silahlı Kuvvetleri­
n in Tür!"iyenin özelliklerine uydurul­
m uş A m erikan malzeme kadrolarına
in tib ak ı yolunda önem li adım lar a tıl­
m ıştır. Bununla beraber, T ürk Silâhlı
Kuvvetlerinin malzeme bakım ından
modernleştirilmesinin istendiği dere­
cede hızlı vürüdUğU de söylenemez.
A m erikan S ilâhlı Kuvvetlerinde hiz­
mete g i'e n birçok silahlar, ancak o-
ra '.a hizm etten çıkarıld ıktan sonra
T ürk Silâh,ı Kuvvetlerine verilmek­
tedir. Bundan e1bette ki daim a yeni­
leşen sUAhlan kullanan personelin
yetiştirilm esinin bir payı da vardır.
Ancak, yine de A m erikalıların bu ko­
nuda biraz daha çabukluğu tercih et­
melerinde fayda vardır. Bu sayede
hem T ürk S ilâhlı K uvvetlerinin tah-
30
FJetlıoev VVarren
İstim ark ad a» grli\
rip kudreti arttırılm ış olacak, hem
de Türk ekonomisine büyük bir hiz­
mette bulunulmuş olacaktır. Ç ün k ü
bu suretle. S ilâhlı K uv v etlerin izin
ateş kudreti ve hareket kaabiliyetine
zarar vermeksizin, h a ttâ genel savaş
kudretini teşkil eden bu unsurları
kuvveti ndirerek asker mevcudunu
aza ltm ak m ür k ün olabilecektir. Bu
da bize birçok insan gücü kaynakla­
rını ve m alî k ayn ak lan , İktisadî ve
k ültürel k alkınm aya hasretmek im ­
k ân ım verecektir.
F a k a t iktisadi, sosyal vc kültürel
k a lk ın m a k o n u lann ın herşeyden çok
rTÜRK EDEBİYATINDAN
» * v IMl A RI S E Ç M E ŞİİRLER
^ Â ja n t C - uıt 1
A J A N S TÜRK T A K V İ M İ
BİR S A N ' A T HADİSESİ OLACAKTIR.
TAKVİM HAKKINDA TA2LA MALÛMAT İÇİN
ÜCRETSİZ BROŞÜRÜMÜZÜ İSTEYİN
ADRES A j a n * T u rk . P K
T ürk aydınlarının zihnini meşgul et­
meğe başladığı şu sıralarda, asıl ö-
nem li olan konunun iktisadi yardım
konusu olduğu m uhak k ak tır
Türkiyeye Am erikan iktisadi yar­
dımı, doğrusu söylenmek gerekirse,
pek o kadar başarı kazanam am ıştır.
Gerçi, yardım ın Tilrk m illî gelirinin
reel olarak artm asındaki payı inkâr
edilemez. A ncak esas mesele yine dc
kaynakların en iyi kullanılm ası tar­
dının bulunm ası olduğuna göre, yar-
lım in en İyi bir şekilde kullanılm ış
olduğu da söylenemez. Gerçekten. A-
m erikan H ük üm e ti sâkıt ik tid a n bir
iktisat.î plân dairesinde hareket et­
meğe sevketmekten daim a çekinm iş­
tir. Gerçi, Prof. Chenery gibi büyük
eksperler -1953 de- Tiirkiyede ilk İk­
tisadî plân hazırlığı sayılabilecek ça­
lışm alar yapm ışlardır. F akat, A m eri­
kan H ük üm e ti neticede daim a Men­
deres ve Zorlunun tafrası karşısında
mukavem et edememiş ve plânsız ha­
reket eden bir H üküm etin enflâsyon-
cu -ve antidemokratik- gidişinde halk
kütleleri tarafından büyük m ukave­
metle karşılan m alın ı önlemeğe yara­
yan yardım larda bulunm ayı tercih
etm iştir. Gerçekten, yardım ın ilk yıl-
la n n d a yardımdan alınan y a tın m
m allarının nisbeti sermaye istihlâki
ve istihlâk m allan nınk ine nazaran
hayli yüksekken, A m erikan • yardım ı
Türkiye Enflâsyon çukurunun içine
daldıkça, hemen hemen tam am iyle
istihlâk m alları ile sermaye istihlâk i
m allan na, (gıda maddelerine, petro­
le ve yedek parçaya, vs.) hasredllme-
ğe başlanm ıştı. Am erikan yardım ı­
nın gayesi Türkiyenin uzun vâdeli
% 1
1#91. Y r n l j r h ir - \ \ K A R
A K İS , 31 A Ğ U S T O S 1960

k alk ınm a dâvalarına <.âr© bulm aktan
çıkm ıştı. Sâdece ve sâdece. Türkiye-
nin her yıl S ilâhlı K uvvetlerini ayakta
tutabilm esi gayesini gütm eğe başla­
m ıştı. B u çok kısa vâdeli görüşle ha­
reket etm enin neticesinde ise, bu g a ­
yeyi dahi bir süre sonra tehlikeye dü­
şüreceği m uhak k ak tı. 1958 A ğus­
tosunda iktisadi istikrar program ının
kabulüyle de A m erikan yardım ının
bu yanlış istikametinde bir değişik­
lik hâsıl olm am ıştı. Gerçekten, O E C E
ve A m erika taralın dan da tasvip edi-
l . n bu program, enflâsyondan k u rtu l­
m ak için İktisadî m uvazenenin tesisi­
ni, k am u sektörünün harcam alarını
k ayn ak lara uydurm ak maksadiyle
indirm ekte görm üş ve böylece y atı­
rım hacm i düşm üştü. O E C E ve onun
ardında A m erikanın İktisadî istikrar
program ı kabul edilirken Türkiyeye
yapabilecekleri en büyük iyilik, k a­
m u sektörünün harcam alarının kısıl­
m asını değil, yardım ın bu harcam ala­
rın seviyesine çıkartılm asını sağla­
m aktı. O E C E ’nu» ve A m erikanın bu
büyük hatası sonucundadır k i istik­
rar program ı, Ar.'.erikan yardım ının
bir m ik ta r artm asına rağm en başarı­
sızlığa uğram ıştı. A m erikan yardım ı­
n ın bundan sonra faydalı olması, bü­
y ü k kısm ının yatırım lara tahsisi su­
retiyle m ü m k ü n olabilecekti.
A m erikalıların m em leketim de
\yardım da bulunurken düştükleri bü­
y ü k bir h a ta da, k am u sektörüne ve
Devletin, özel teşebbüse dolaysız yol­
lardan müdâhelesine prensip itibariy­
le m u halif olm alarıdır. H albuki, ciddî
bir İktisadî plânlam ayı geniş bir k a ­
m u sektörü ve dolaysız ve dolaylı
Devlet müdâheleleri olm aksızın ta ­
savvur etm enin kaabil olam ayacağı
günden güne daha iyi an laşılm ak ta­
dır. A m erikalüar yap tıkları yardım ın
faydalı olmasını hakikaten arzu edi­
yorlarsa, çok ileri bir seviyeye erikmiş
kendi ekonomilerinde bile tü r lü a k ­
saklıklar doğuran bir sistemin geliş­
m em iş bir memlekette aynen tatb ik i­
n i istemekten vazgeçmeleri lâzım dır.
B undan başka, A m erikalıların, ge-
Uşmemiş memleketlerin k a lk ın m a ­
larınd a yabancı özel sermaye ak ım ı­
n ın büyük bir payı olabileceği rü ­
yasından dr. vazgeçmeleri gerekmek­
tedir. H a k ik a t şudur ki, yabancı ö-
zel sermaye gelişmemiş memleketler­
den çok gelişm iş memleketler arasın­
da tedavül etmektedir. B u durumda,
A m e rik an ın bütün gelişm emiş m em ­
leketlere ve bu arada Türkiyeye k a r­
şı İktisadi yardım ını -teknik yardım
dâJıil- geniş ölçüde arttırm ası zaru­
reti kesindir.
Ekonom inin plânsız U r şekilde
idare «dilmesinde yıllarca işbirliği
yap tık ları -hattâ m em leketim izin
• toprak bünyesine uym ayan pulluk
ajüs, sı ağustos ma
ve trak tör cinslerinin Türkiyeye ith â ­
lin i yardım yoluyla teşvik ederek-
erozyonu kolaylaştıran ve zirai k al­
kınm ayı ziraî gerileme hâline sokan
bir yolda sakıt ik tid arla beraber ol­
dukları için A m erikalıların şim di bü­
tün bu hatalarım telâfi etmeleri lü ­
zu m u ortadadır. 1 0 yıldır yapılan ih ­
m âller neticesinde T ürk ihracatında­
k i azalm a tem ayülü büsbütün şiddet­
lenm iş ve memleket asla kaldıram a­
yacağı m uazzam bir dış borç y ük ü­
nün altın a girm iştir. A m erikalılar
T ürkiyenin p lân lı bir şekilde k alk ın ­
m asının gereken hızla yapılm asına
k atılm ak istiyorlarsa, Türkiyenin dış
borçlarının geniş ölçüde a ffın ı veya
daha uzun vâdeler içinde tekrar kon­
solide edilmesini desteklemeli ve yıl­
da 300 m ilyon doların altın a düşme­
yecek bir iktisadi yardım seviyesini
uzun bir süre için idame ettirm elidir­
ler. -Tabiî, askeri yardım bunun dı­
şında kalacaktır.- A m erikalüar, bun­
dan başka yabancı özel sermaye için
a ş ın im tiy azlar ir tem ek ten vazgeç­
melidirler. M üşterek P azarla yapa­
cağım ız müzakerelerde Türkiyeye en
aşağı 15 y ıllık u zun bir hazırlık sü­
resinden sonra in tik a l süresine g ir­
m ek im k ân ın ın tanınm asını sağlam ak
için gereken teşebbüslerde bulunm a­
lıdırlar. A ksi hâlde, Müşterek Pazar
içinde T ürkiyenin zengin A ltıla r le­
hinde fakirleşmesi ve p lânla m a için
lüzu m lu -bilhassa dolaysız- tedbir­
leri alam am ak durum unda kalm ası
m ukadder olacak ve bu takdirde a r­
S A Y I N D O K T O R VE E C Z A C I L A R A
M) M A T t Z M A. SOĞUK ALGI NLI ĞI . A 0 £ L t AĞRILARI
UUMBAGO. YORGUNLUKTAN MÜTEVELLİT UYKUSUZLUKLARA KARSI
MfcM Ik’AÇ KOMtMAftl COISOT HAM « M * CAĞ.AOO&I.U —4STAM«U«
Hlii ONbAK %
*
İKTİSADI VK M A lJ SAHADA
ta n bir dış yardım dahi T ürkiyenin
dâvalarının hâiline hizm et edemeye­
cektir.
Oysa, Türkiyenin B a tı bloku için­
deki vazifesine m ak ul ölçüler içinde
devam edebilmesi kalkınm asını ba­
şarm asına bağlıdır. T ürkiye bunun
için de dost ve m üttefiklerinin yardı­
m ına m uhtaçtır. Türkiye, ik i blok
arasındaki münasebetler daha nor­
m al bir safhaya girmeden Demirper­
de gerisinden geniş ölçüde yardım
alm anın tehlikelerini de m üd rik tir.
F a k a t herhâlde T ürkiyenin k a lk ın ­
m ak tan sarfınazar etmesinin tehlike­
leri daha da b ü y ü k tü r ve aynı sonu­
cu doğurur. Şu hâlde vazife ciddî
bir plân içersindeki y a tın m gayret­
leri için eskisinden çok daha fazla
fedakârlığa çağ ın lm a sı gereken T ürk
MUletine düştüğü kadar, T ürkiyenin
büyük hizmetlerinden faydalanm ış
olan ve bu hizmetlere h â lâ m uhtaç
olan ve ilerde de m uhtaç kalacak o-
lan dost ve M üttefiklerim ize de ayn ı
derecede düşmektedir. B u g ün hiçbir
gelişmemiş mem leket kendi yağıyla
kavrulanı az. Ancak, hiçbir geüşme-
m iş memleket -ve hele Türkiye- üs­
telik k arşılığını askerî alanda bol bol
ödemiş olduktan sonra, kendi dost ve
M üttefiklerinden yardım ı a rttırm a ­
larını isterken gururunu k ın lm ış his­
setmesine de lüzum yoktur. Ç ü n k ü
Türkiye, yardım ın artm asına h a k ka-
anm ıştır. Y ardım ı a rttırm a k T ü rk i­
yenin dost ve M üttefiklerinin ve bil­
hassa A m erikanın kesin vazifesidir.
C i a t l l K O N U . « M O O t » «t
----------
3li
 DÜNYADA OLUP BİTENLER
Araplar
Kavgalı kardeşler
Q e ç e n haftanın başında Lübnanda
G htaura’da ‘‘kavgalı kardeşler"
ik i yıldan beri ilk defa hemen hemen
ta m kadroyla bir araya geliyorlardı.
A rap B irliğ i Konseyi, Dışişleri B a ­
k a n la n seviyesinde toplanm ış ve A-
rap dünyasının k arşılaştığı meselele­
ri İncelemeğe koyulm uştu. T oplantı­
da, -Başkan N âsırın, B a lk a n Burgl-
banın rakibi S alâh Bin Y usufu hAlâ
Kalıireden çıkarm am ış olması dolayı-
siyle- A rap B irliğine küskün olan
T unusun Dışişleri B akanı hariç, bü­
tü n A rap Devletlerinin Dışişleri B a­
k a n la n hazırdı: Birleşik A rap C u m ­
huriyetiyle kavgası h âlâ sona erme­
m iş olan Ira k m -Arapların federas­
yon ve h a ttâ konfederasyon şeklinde
de olsa birleşmelerine aleyhtarlığını
B eyrut ta açıkça ilân eden genç D ış­
işleri B akanı H aşim Cevattan tu tu ­
nuz da, Suudi Arabistanın, Yemenin,
B.A .C .’nin, Libyanın, Sudanın, Kasın
ve hattâ. -Nâsınn kendisini düşürm e
gayretlerine hiçbir suretle son ver­
mediği- Ü ıd tln K ralının Dışişleri B a­
k an ı bile oradaydı. Doğrusu istenir­
se, bu toplantı, Lübnanda ik i y ıl ön ­
ceki N âsır ta r a fta n ayaklanm anın
elebaşısı Saeb S alaam tarafından k u ­
rulan ve M arunilerin temsilcilerini
de içine alan M illî birlik kabinesinin
büyük bir başarısıydı. L übnan kendi
İçinde N âsır taraftarlarıy la aleyh­
ta r la n ru'asında iç b&nşı gerçekleş­
tirebilm işti. Demek ki böylesine bir
b a n ş ı devletler arası seviyede de
gerçekleştirmek m ü m k ü n olabilirdi.
T oplantıda ilk sözü alan yeni L üb ­
nan Dışişleri B akanı -Manini- Philip-
Pe T akla konuşm asında A r a p la n bir­
birlerinden ayıran n oktalar üzerinde
değil birleştiren noktalar üzerinde
durdu. Bilhassa, Birleşmiş M illetler
Genel K uru lu nun bu yıl sonunda açı­
lacak olan Genel K urulunda A rap
Devletlerinin F ilistin konusunda
müştere’- bir hareket h a ttı gütm ele­
rini talep etti. F ak at, aynı gün Ira k
Dışişleri B akanınuı “Le Monde” G a­
zetesine verdiği bir demeç, ötedenberl
A ra p dayanışm asının temel parçinle­
rin d en biri olan F ilistin meselesinin
bile a rtık birleştirici değil, a y ın cı bir
rol oynadığını gösteriyordu. H aşim
Cevat, B.A.C.'nin bir F ilistin A rap
Ordusu kurulm ası yolundaki tek lifi­
ni ele alarak, lin k in esas itibariyle
bu teklife ta ra fta r olduğunu söylüyor
ancak bunun gerçekleşebilmesi lçlıı
hâlen A rap İdaresinde bulunan F ilis­
tin to p ra k la rn d a F ilistin C um huri­
yetinin kurulm asını ve F ilistin Arap
32
AİHİiilnâsır
A ra b i» ktîfftm
O rdusunun da bu Cum huriyetin O r­
dusu olm asını istiyordu. H aşim Ce-
vata göre, bu yeni A rap Devleti bu­
gün lsrailin kurulm uş olduğu araziyi
talep edecek ve dâvanın asıl sahibi
olacaktı. B u teklif ne Nâsırın, ne de
K ral Hüseyinin hoşuna giderdi. Her
ikisi de A rap F ilistinin birer parça­
sını idare ediyorlardı. Ürdün, Kudü-
sü ikiye ölen bir h attın gerisinde
kalan küçük bir parçayı kendi arazi­
sine ilhak etm işti. B.A.C. ise, k ü çü ­
cük Gazze bölgesini -kendi ülkesine
ilhak etmemekle beraber- İdaresi a l­
tına alm ıştı. Ş im di bu arazinin ken­
dilerinden alınıp yeni bir Filistin
Devletine verilmesine ne B.A.C., ne
de Ü ruün n z a gösterebilirlerdi. Bu
ik i düşm enin da düşm an oldukları
bir üçüncü "kardeş”in bu teklifi, iki
düşm anı aym plân^ getiriyor am a
anlaşm alarını yine de sağlayamıyor-
du.
M oritanya
■Qstelik A rap dünyasında bağım sız­
lık kazanan Devletlerin sayısı a rt­
tıkça, “kardeşler” arasındaki kavga­
lar da büsbütün artıyordu. Gerçek­
ten, F asın güneyinden Senegale kş.-
dar uzanan M oritanya İslâm î C um ­
huriyeti. Fransız B irliği içinde ba­
ğım sızlığına Kasım aym da erişecek­
ti. B u konuda müzakereler Nuakşot
ile Paris arasında devam ediyordu.
Fakat, Faa K ralı Muharamed V ’in,
başkanı olduğu A la n i Hanedanı adı­
na M oritanya üzerinde arazi talepleri
vardı. Muhamm ed V, M oritanyanın
babalarına ait olduğunu ve bu ara­
zinin evvelce F aştan Fransa tarafın ­
dan koparılışım n tam am iyle huku­
k a a y k ın olduğunu söylüyordu. İki
yıldır birçok önemli M oritanyalI aşi­
ret reisleri de Fas T ahtına bağlılık­
larını ilân etmişler ve R abata gel­
mişlerdi. Fas H ük üm e ti şim di M ori­
tanya meselesini Birleşmiş Milletlere
götürüyor ve A rap B irliğini de bu
melesede kendi lehinde vaziyet a l­
m ağa zorluyordu. M uhtar M oritan­
ya Başbakanı M uhtar Uld Daddah.
bütün A rap Devletlerinin başkanla-
rına birer telgraf çekerek, Fasın
bu niyetini, Birleşmiş M illetler pren­
siplerine ayk ırı emperyalist ve mo­
dası geçmiş bir talep olarak vasıf­
landırıyordu. A rap Devletlerinin bu
meselede Fası tutm am aları, M aşrikle
M ağribin arasını büsbütün açabilir­
di. Zaten Tunusla B.A.C. kavgalıydı­
lar. Fas bu kavgada bir arabulucu
rolü oynuyordu. B aşta B.A.C. olm ak
üzere diğer A rap Devletleri Fası Mo-
ritanyaya karşı desteklemezlerse, o
zam an Fasın da Tunusun yanında
yer alm a* bahis konusu olabilirdi,
ö te yandan, ne d olsa Fransız B irli­
ğ i içinde kalıp Fransayla ittifa k a k ­
dedecek olan bir A rap Devletini B.A.
C. ve onu tâk ip edenler, Ingilterenln
m üttefiki ve m ahm isl U m m an Emi-
rinden *aıklı telâkki etmeyeceklerdi.
Cezayir
Jpakat, C htaura'da toplanan A rap
Dışişleri B a k a n ia n n ı en çok ilg i­
lendiren konu, hiç şüphesiz Cezayir
meselesiydi. Cezayir Geçici H ük üm e­
tinin Dışişleri B akanı Kerim Belka-
sım C htaura’ya kadar gelmiş ve
-üyesi olmadığı- A rap B irliği Konse­
yinin toplantısına kabul edilmişti.
Belkasım, bu toplantıda çok önemli
bir demeç verdi. Melun görüşmeleri­
nin akam ete uğram asından sonra Ce­
zayir milliyetçileri a rtık Fransadan
ve General de Gaulle’den ü m it kes­
mişlerdi. A rtık yapılacak şey, Fran-
saya karşı savaşı şiddetlendirmek ve
meseleyi tam m ânasiyle m illetlerara­
sı bir hâle sokm ak olm alıydı. Belka-
sım, bunun için bütün A rap Devlet­
lerinin askeri, diplom atik ve iktisadi
her a ljn d a yeni bir m üşterek gayret
göstermeleri gerektiğine kaaniydi.
Belkasım taleplerini a ltı noktada top­
lam ıştı:
1 — Dost olsun olmasın bütün
Devletler nezdinde yapılacak m üşte­
rek teşebbüslerle, Cezayirde Birleş­
miş M illetler tarafından bir referan­
dum tertiplenmesine ve bu referan- ,
dum un yine Birleşmiş M illetler ta ra ­
A K İS, Sİ A Ğ U ST O S 1960
 DÜNYADA OLUP BİTENLER

fından murakabe edilmesine taraf­ tını bilhassa Suriyeden yaptığı pa­ liyesini İstemesi beklenemezdi. Am a
tarlık etmeleri ve bu tezi Birleşmiş m uk ve hububat m üb ay aa la n B.A.C. bütün A rap Devletlerinin, Fransız
M illetler Genel K urulunun ön üm üz­ nin Kuzey eyaletinin hiç de parlak ol­ birliklerinin çekilmesi hususunda an ­
deki toplantısında desteklemeleri için m ayan İktisadî durum unun büsbütün laşm aları kolay olurdu, G önüllüler
çalışılm alıydı. kötüleşmesini önlüyordu. Mevcut meselesine gelince, Cezayir m illiyetçi­
Fransız kolonileri ve üsleri ve F ran­ lerinin a rtık K om ünist Çinden bile
2 — B ütün A rap Devletleri istis­
sayla Cezayir meselesi dahil birçok gönüllü isteyecek hâle geldikleri an-
nasız Fransayla diplom atik, kültürel
ve iktisadi nünasebetlerlni kesmeliy- sebeplerle mevcut özel b a ğ la n dola- 1aşılıyordu. Ir a k hariç, bü tün A rap
diler. yısiyle Tunus ile Fas da diplom atik, Devletleri herhalde bu işte Belkasım a
İktisadî ve k ültürel münasebetlerini açıkça ih tiy at tavsiye edeceklerdi.
3 — A rap memleketlerinde mev­
kesemezlerdi. Fransız birliklerinin Arap gönüllüleri gönderilmesinde an­
cut olm akta devanı ecieıı Fransız
ve diğer birliklerin tahliyesi konusu­ laşm aya v an lm a sı muhtemeldi. B a tı­
kuvvetleriyle diğer yabancı kuvvet­
na gelince, bu konuda da. -aynı şeyi yı ve bilhassa A m erikayı korkutup
lerin en kısr. zam anda tahliyesini
sağlam ak için müşterek teşebbüsle* isteyen Tunusla Faştan değil- Ame- Birleşmiş Milletlerde onların desteği­
re glrişilmeliydi. rikaya bir andlaşm ayla Us vermiş o- ni kazanm ak için göstermelik kom ü­
lan Llbyanın, bu üs karşılığında A- nist gönüllülerin Cezayire gelmesi ih­
i — B ütün A ıa p memleketleri tim ali de herhâlde yabana a tılm am a­
m erikadan sağladığı yardım lardan
Cezayir O rdusuna gönüllü yollam alı
vazgeçip Am erikan birliklerinin tah­ lıydı.
ve bu A rap gönüllüleriyle diğer m em ­
leketlerin yollayacakları gönüllülerin
Cezayire ulaşm ası için A rap Devlet­
leri bütün kolaylıkları göstermeliy­
diler. B ü y ü k G aze te
5 — B ü tü n A rap Devletlerinin
‘ 2<i. sayısı büyük yenilikler 4 R E N K L İ K A P A K
B aşkanları Cezayir meselesini görüş­
A L T M IŞ S E K İZ S A Y F A ve ortada ilâve olarak
mek üzere özel ve olağanüstü bir top­
renkli tablo:
lantıya çağırılm alıydılar.

6 — Fransanın Cezayirdeki m ili­ A T A T Ü R K

tarist ve emperyalist faaliyetini des­
tekleyen N A T O Devletleri bütün A-
rap Devletleri tarafından şiddetle :t Y E N ! Ki l M \V
takbih edilmeliydiler.
1 — B ir gazetecinin kendi kaleminden hayat h i­
Bulkasırmn her A rabuı kalbinde kâyesi ve otuz y ıllık T iirk basınındaki ha­
aynı akisleri uyandıracağı m uhakkak reketler.
olan bu teklifleri, bütün Arap Dev­
letlerince aynı derecede m üsait k ar­
şılanm adı. Gerçi kalp kalbe karşıy­
dı ama, m enfaatler birbirinden ayn-
«ELDE KALEM OTUZ YIL»
labiliyordu. Birleşmiş M illetlerin Ce- Y azan: Naci Sadullah D A N IŞ
zayirde bir referandum tertiplemesi
2 — T ürk okuyucusunun yakından tanıdığı Dap-
fik rin i desteklemeyecek tek Arap
hne du M aurier’den N aile V. T U R H A N ’u»
Devleti yoktu. F ak at, iş Fransayla
çevirdiği orijinal bîr âşk hikâyesi:
diplom atik, k ültürel ve İktisadî m ü ­
nasebetlerin kesilmesine gelince ça-
tallaşıveriyordu. Lübnanda M arunî
azın lığın ın Fransayla özel k ü ltü r
«B U L U Ş M A »
b a ğ la n devam ediyordu. 1956 da Sü­ s — M eh lika H. Glirsovlar’ın kaleminden orijinal
veyş tecavüzü esnasında Lübnanın bir aşk macerası:
Fransayla olan diplom atik münase­
betlerini kesmesini isteyenler -kİ a-
r a la n n d a bug ünkü B aşbakan da var­ « SABRIN SONU »
dı- L übnanda iç savaşın çıkm asında
V E A Y R IC A R E S İM L İ M A C E R A R O M A N I
bu meselenin oynadığı rolü biliyor­
lardı. Şimdi, m ilî! birlik yeni k urul­
m uşken Lübnanda hiç kimse, F ran ­
sayla münasebetler konusunu tekrar GAZETECİ JEFF
o rtaya atm ak istemeyecekti. B.A.C.
hentlz -Cezayir meselesi dolayısiyle- Siyasî ve gayri siyasi aktüalite, parüle rin bugün
Fransayla diplom atik münasebetleri­ k ü durum ları, tiyatro, sinema, eğlence, edebiyat
ni resmen kurm am ıştı. Fakat, Kahi- sayfalan.
rede diplom atik statüy ü haiz olm a­
m a k la beraber, ik i Devlet arasında
kültürel ve iktisadi Aıünasebetlerin
B âyi ve ınüveziUerinize ayırtın.»
yeniden başlam ası hak kındakl 1957
an dİ aşm asını tatb ik etmek üzere bir
Fransız heyeti bulunuyordu. Fransa-

A K ÎS , Sİ A Ğ U ST O S 1960 '53

KİTAPLAR
Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar
(M u stafa B a y d an » röp o rtajları, A h­
m et H al it K itabem , N eşriyat /tayım
SOS, Y eni M atbaa, İstan bu l 1960,
S 1,0 sayfa, 750 kuruş.J
“g a n a t ad am laruu eserlerinden ta ­
n ım a k şüphesiz en doğru yoldur.
A m a yine de kalacak boşlukları dol­
durm ak. zihinde belirecek merakları
gidermek istersek ne yapacağız’ ? ”
K itab ına yazdığı önsözde bu so­
ruyu oOran M ustafa Baydar, soru­
nun cevabını da gene kendisi veri­
yor: “B u takdirde yapılacak en doğ­
ru hareket, eser sahibi ile yilz yüze
gelip konuşm aktır. Bizce karanlık
kalan bazı noktaların aydınlanması
ve san^tçunn gerçek çehresiyle bü­
tü n olarak öğrenilm esi ancak bu şe­
kilde sağlanabüir.”
M ıu ta fa B aydar böyle diyor. Pe­
ki, K arsın bilmem hangi kasabasuı-
da veya M uğlanın bilmem hangi kö­
yünde öğretmen, subay veya m em ur
olarak yaşayan bir aydın nasıl ede­
cek de i<ıerak e ttiğ i sanatçıyla karşı
karşıya geçip konuşacak ? Buna m a d ­
di im k ân yok. Buna m addi im kân
yok ama, bu büsbütün de im k ân yok
demek değil. N itekim var olan im k â­
nı M ustafa B aydar bulmuş. Bulm uş
ve okuyucunur karşısına bulduğu bu
çâre Ue çıkmış. “Edebiyatçılarım ız
ne diyorlar” adlı K ita p M ustafa Bay-
d a n n bulduğu çâredir. M ustafa B a y ­
dar, m eraklı aydının yerine kendisi­
n i koymuş, b ü tün çalışm asını bu işe
teksif etm iş ve çoğunlukla aydın bir
sanatçının nesini merak ederse onu
tesbit etmiş, g itm iş köşe bucak sa­
natçıyı bulm uş ve bu sorularını sor­
muş, ald ığı cevaplan da bir kitap
haline getirip okuyucusuna sunmuş.
M ustafa B a y d a n n yaptı? bu.
E debiyatçılarım ız ne diyorlar ad­
lı kitabı tan ım a k için tutulacak en
iyi yol bu k itabın başındaki ik i ön­
sözü okum ak. B u önsözlerden birin­
cisi, edebiyatım ızın m eşhur "D iyor­
lar k i” kitab ının y a za n Ruşen Eşref
Ünaydının. İkincisi de k ırk yıl «ara
ile Ruşen Eşrefe halef ola** M ustafa
B aydann.
Ruşen E şref “E debiyatçılarım ız
ne diyorlar” k itab ına yazdığı önsözde
şöyle diyor: “M ustafa B aydar yeni
kitab ınd a eUi konuşm a sunm aktadır.
Bunlar, onun birkaç yıldır k im i der­
gide -Her ay bir konuşma- k im i de
-1957 de diyorlar ki- başlıkları al­
tında yayınlam ış olduğu görüşmele­
rin toplamıdır... E1U san atk ârla elU
konuşma, hele bir vakitler o n la n ko­
nuşturm ayı denemiş birinin gözünde
hiç de küçümsenecek bir iş görün­
m üyor.”
M ustafa B aydar ise, önsöz olarak
34
yazdığı “Bu k itap niçin hazırlandı”
başlıklı yazıda kendi hazırladığı k ita ­
bı şöyle takdim ediyor: “K arşılıklı ko­
nuşm a yolu ile sanatçının duygu ve
düşünce dünyasını tanım ak ve tan ıt­
m ak demek olan edebiyat röportajı,
sanatın en güç kollan nd an biridir.
Ç ün k ü kim inle konuşacaksanız onun
eserlerini okumuş, karakter ve özel­
liklerini öğrenm iş ve aynı alanda e-
ser vermiş olanları bilmiş olm alısı­
nız. Velhasıl konuşacağınız kimsenin
havasını teneffüs edercesine, sesini
duyarcasına, varlığında mevcut dü­
şünce s d u y g u lan okurcasına onun­
la âşinalık kurm uş olm alısınız. B a ­
zen öyle olur ki. konuşm a yappıadan
önce, aylarca hazırlık devresi ge­
çirm ek zorunda kalırsınız. Z ira ayrı
a y n kişilikleri olan her sanatçının
dünyasına girebilm ek için yorucu bir
çaba gerekir. B ü tü n bunlara bazı sa­
n atçıların n azm a k atlan m a ve eşref
saatlerini yak alam a sabrını de ekle­
melisiniz. F a k a t güçlüklere k atlan ­
madan, onları yenmeden am aca
varm ak m üm k ün m ü ? U n u tu lm a m a­
lı ki, en geç ve en güç olan ürün, fik ­
rin meyvasıdır.”
Baydar daha som a k itabını ha­
c l a r k e n ele aldığı ölçüyü de şöyle
izah ediyor:
“K on uştu k la nm ızm kişiUkleri
üzerinde uzun boylu hüküm ler ver­
meye girişmek, eserin hacm ini çok
fazla genişleteceğinden, bu noktaya
pek az dokunulm uş, sadece biyogra­
filer üzerinde durulm akla yetinilmiş-
tir. Esasen edebiyat röportajcısının
ödevi, ıü k ü m vermekten ziyade sa-
n a tç ıla n konuşturm aktır. Konuşulan-
la n değerlendirmek, bunlardan so­
nuçlar çık arm ak ise edebiyat tarih­
çisine ve genel olarak eleştirmeciye
düşer. K aldı ki birbirinden tam am en
farklı olan sorulara dik kat edilecek
olursa, her sanatçı için biraz kapalı
da olsa bazı hüküm ler verildiği far-
kedilecektir.”
Edebiyatlarım ız Ne D iyor adlı k i­
tapta, dünden ve bugünden elli sanat­
çı ile yapılm ış röpo rtajlar var. 1954-
1960 y ılları arasında yapılm ış olan
bu röportajlar daha önce ve çoğu ke­
re de k ısaltm alarla İnci, V arlık ve
H ay a t dergüeri Ue V atan ve D ün ­
ya gazetelerinde yayınlanm ış. M usta­
Yazan :
<>inasi N alıil Berkeı
DEMEDİM Mi
NAZLI YÂRİM
BEN SANA...
Ç IK T I!...
fa Baydar bütün bunları toplamış,
bir cilt haline getirm iş. T ürk edebi­
yatçı ve sanatçılannın sadece elli k i­
şiden ibaret olm adığını M ustafa
B aydar da biliyor. B una zaten k ita ­
bının başında işaret etmiş, “K onu­
şulm ası gerekenler elbette bu kadar
az değildir. F a k at yüzlerce sanatçı­
yı da bir tek k itab a sığd ın n a k m ü m ­
k ü n m ü ? Konuşm alara yine devam
edeceğiz. B undan sonrakUeri de aynı
k itab ın öteki ciltleri olarak bir ara­
ya getinneyi düşün üyo nız” diyor.
Edebiyatçılarım ız Ne D iyor’un
tertibi şu: Kendisi ile konuşulan sa­
na tçının tipik bir resmi, çoğu kere
bir sayfayı geçmeyen bir biyografisi
ve sanatı hakkında sorulan sorularla
alınan cevaplar. M ustafa Baydar, ko­
nuştuğu her sanatçıya gerçekten son
derece ustaca sorular sorduğu ve on-
la n konuşturm ağa da m uvaffak
olduğu için eser son derece başarılı.
E debiyatçılarım ız Ne D iyorlar baş­
tan sona kadar okuduğunuz zam an
son yüzyılın, içinde bulunduğum uz
yüzyılın, T ürk edebiyatçılan gözü
Ue enteresan bir tahlilini okum uş
oluyorsunuz. S anat meselelerinin ise
elli ayrı gözden tartışıld ığını görüyor
ve edebiyatımız hakkında yeterli bir
fikre varabiliyorsunuz.
E debiyatçılarım ız Ne Diyor'da
B a y dan n k o n u ştu m ve konuşturm a­
ya m u v affak olduğu sanatçUar şun­
lar: Halide Edip Adıvar, Samet
Ağaoğlu, O ktay Akbal, S abahattin
Kudret Aksal, Melih Cevdet Ajiday.
X urullah Ataç, F alih R ıfk ı Atay, F a ­
k ir Baykurt, Y ahya Kemau Beyatlı,
K em al Bilbaşar, Necati Cum alı, Beh­
çet K em al Çağlar, A saf H alet Çele­
bi, Zeki Öm er Defne, B aki S üha Edi-
boğlu, Bedri R a h m i E yüboğlu, E fla ­
tun Cem Güney, Reşat N u ri G ün te­
kin, O rhan Hançerlioğlu, Abdülhak
Şinasi Hisar, O k tay R ıfa t Horozcu,
Y ak u p ICadri Karaosm anoğlu, R efik
H alit Karay, O rhan Kemal, Yaşar
Kemal, S am im Kocagöz, F u a t Köp­
rülü, Bekir S ıtk ı K unt, M ah m u t Ma-
kal, Behçet Necatigil, A ziz Nesin.
Orhon Sçyfi Orhon, Y usuf Ziya O r­
taç, H a lit F ahri Ozansoy, Z iya Os­
m an Saba, Peyam i Safa, Sabri E sat
Siyavuşgil, A şık Veysel Şatıroğlu.
K em al Tahir, H aldun Taner, A hm et
H am di Tanpınar, H am dullah Suphi
Tanrıöver, C ah.t S ıtk ı Tarancı, İ l­
han Tarus, A hm et K u tsi Te cer, Ve­
d a t Nedim Tör, Ruşen Eşref Ünay-
dın, H üseyin C a hit Yalçın, H aşan A li
Yücel, Tahsin Yücel.
Ü stede de görüldüğü gibi son de­
rece k alabalık bir kadit) ile konuşm a­
ya m u v affak olm uş olan M ustafa
B aydan n bu kitabı, sadece T ürk ede­
biyat ve sanajt âlem ini değil, Türk
düşünürlerini ve rpttrk aydınlarım da
tanım ak isteyen herkesin okuması
gereken bir kitap.
A K İS , 31 A Ğ U ST O S 1960

r n n v o
Ankara
Kırılmayan ümit
9 7 Mayısdan sonra bilhassa A nkara
Radyosunda büyük değişikliklerin
yapılacağı beklenmekteydi, in k ılâb ı
takiben yayınlanan konuşmalarda,
haber bültenlerinde 1 0 yıldanberi rad­
yomun İtibar etmediği dem okratik
dUçünceiere yer veriliyor, yine 10 yıl­
d a n beri m ikrofonda söylenmesinden
korkulan meselâ “İsm et İnönü", “A-
K İS Mecmuası” veya "U lus Gazete­
si” g it: adlar da rahatça kullanılı­
yordu. Bunlar ilk günlerde yapılan
değişikliklerdi. Radyoculukla ilgili
b ütün şahıslar yalnız A nkara Radyo­
sunun değil, bütün Türkiye radyola­
rının baştan aşağı değiştirileceğine
inanm aktaydılar. Değerli eleman,
kaliteli progTam, sağlam idare ve
b ütün bunlardan önce de yıkılm az
prensiplere dayanan bir radyoculu­
ğum memleketimizde kurulm ası için
a rtık zam an gelmişti. Eğer radyolar
k u rtarılm a k isteniyor ve bu iş gere­
kiyorsa biran önce k o lla n sıvayıp işe
girişilmeliydi. N itekim de öyle oldu.
İlk iş olarak Basın Y ayın ve Turizm
B akanlığında radyolan içine düştük ­
leri çukurdan k u rtarm ak ve bir düze­
ne sokm ak için aydınlardan meyda­
na gelen bir kom ite kuruldu. Bu ay­
dınların k im i yazar, k im i profesör
veya doçent, k im i de radyoculuğa he­
vesli gençlerdi. Hepsi de neticeden e-
m indi. E n önemlisi o n lan tanıyanlar
dr bu kom itenin radyolan kurtaraca­
ğına güveniyorlardı. K om ite büyük
bir şevkle çalışm aya başladı. Ne ya­
zık k i daha ilk günlerde kom ite üye­
lerinin radyoculuktan zerre kadar
anlam adıkları meydana çıktı. Ama
onlara bel bağlayanların üm itleri kı-
n lm a m ıştı. Ç ün k ü herkes bu şahısla­
rın radyoculuk bilgilerinden daha çok
radyolara sokacak oldukları görgüle­
rine inanıyorlardı. B irkaç h a fta son­
ra Basın Y ayın ve T urizm B a k a n lığı­
nın bu kom iteye hiçbir yetki verme­
d iğ i ortaya çıktı. Komiteye inananla-
n n üm itleri yine de kırılm am ıştı. A-
radan birkaç gün geçti. Komitenin
yalnız A nkara Radyosu ile ilgilendi-
-----------------------------------------------
JİN E K O L O G - O P E R A T Ö R
Dr. NİHAL StLÎER
Kadın H astalıkları . Doğum
Mütehassısı
Muayenehane : S am an pazan
B illûr Kan, K a t 2, No. 32
T e l: 19031
4JCÎS, 11 A Ğ U ST O S 1960
ğ i anlaşıldı. İstanbul ve İzm ir Radyo­
la n kendi b aşlann a buyruk, istedik­
leri şekilde yayın yapıyorlardı. B ü ­
tün bunlara rağm en komiteye bel
bağlayanların üm itlerinde h â lâ bir
değişiklik olm am ıştı.
L âf çok, u> yok
A n k a ra d a k i komite bu ?c»uae çaıı-
sirken İstanbul Radyosu K um an­
danlığı hemen hemen bütün İstanbul
gazetelerinde radyoculuk prensiple­
rinin neler olduğunu birer birer ilân
ediyordu. A ynı radyonun idarecileri
de kendilerine göıe program lar ha­
zırladılar, reklâm cılık kaidelerini koy
dular ve yayınlarım kendi istedikleri
gibi â> arladılar. İzm ir Radyosu ile
ilgilenenlerin sayısı her devirde oldu­
ğ u gibi bu devirde de pek azdı. Bu
arada Ankarada, Radyo D anışm a K u ­
rulu toplandı ve kesin k ararlar aldı.
Radyo idarecileri de toplantılardan
toplantılara sürüklendiler. O rtada
yalnız büyük lâfla r dolaşıyor, işin
tatb ik at safhasına bir tü r lü geçUemi-
yordu. A m a radyoculuğun k u rtu laca­
ğın a inananların üm itle ri h â lâ k ırıl­
m am ıştı. Ç ü n k ü son 10 y ü içinde bo­
zulan her işi, her müesseseyi, h a ttâ
her insanı bir ây ara sokm ak, düzen­
lemek ancak 27 M ayısdan sonra kaa-
bil olabilirdi.
D anışm a K urullarının, kom itele­
rin yap tıkları toplantıların neticesin­
de İstanbul Radyosu sivil ve asker!
idarecilerin işbirliği sayesinde yeni
program larına geçti ve 27 M ayıs İn ­
kılâbının önem ini k üçük çapta da ol­
sa kenui yayın sahasına pe kâlâ d u ­
yurm aya çalıştı. A n k ara Radyosunun
ise İn k ılâp ta n sonra bu hareketin
m ânasını bütün Anadoluya duyurm a­
sı bekleniyordu. F a k a t hiç te öyle ol­
madı. Kimsenin ak im a g ünlük gaze­
tenin gidemediği yere A n k ara R ad ­
yosunun sesinin gittiği, okunıa yaz­
m a bilmeyenlerin bu sesten k olay lık­
la faydalanabileceği gelmedi. B ir
memleket radyosu olan A n k aradaki
istasyonun 27 M ayısdan sonra İn k ı­
lâp hakkında Anadoluyu gereği gibi
aydınlatam adığı açık bir gerçekti.
Kim senin h â lâ fark ınd a olm adığı bu
büyük fırsat ne yazık k i kaçırılm ış­
tı. F a k a t radyoculuğun in k işafım
bekleyenlerin üm itle ri yine de kınl-
madı. B u arada radyolarda soruştur­
m a da başlam ış ye h a ttâ “ tem izliğe”
bile geçilm işti. B ü tü n bu karışıklık
arasında A n k ara Radyosundan so­
rum lu üç k işi radyonun program ları­
na bir istikam et vermek için gece
gündüz çalışıyorlardı. Gerçi uzun sü­
reli toplantılarda büyük k ararlar a-
lınmış, prensipler k â ğ ıt üzerinde bel­
li olm uştu am a en sonunda bütün iş
bu Uç kişinin om uzlarına yüklenm iş­
ti. Koskoca bir devletin başkent rad­
yosu, demek ki sayısız toplantılar­
dan, kurullardan sonra yaln ız Uç k işi
tarafından ay a k ta tutulacaktı. D aha
hiç kimse an lam am ıştı k i tiyatroda
ve film cülkte olduğu gibi radyoda da
işin yürümesi için bol para ve bol ele­
m ana ihtiyaç vardır. İşin başında bir
veya ik i kişi bulunabilir. B u bir veya
ik i kişinin işi yürütebilm esi için ye­
tişm iş ve fedakâr elemana ve rahat­
ça yerinde harcanabilecek paraya sa­
hip olm ak gerekir. Bu gerçeğin h â lâ
anlaşılm am ış olması da radyoculuğu­
m uza bel bağlam ış o la n lan n üm itle­
rini kırm am ıştı. ÇUnkU onlar da, A n ­
k ara Radyosunun 1 E ylülde başlaya­
cak olan yeni program) arın ı hazırlı-
yanlar da gayet İyi biliyorlardı k i es­
k i günler geçmiş, güvenilir günler
gelmiştir.
Nükseden hastalık
■\Te yazık k i geçen h a fta cereyan e-
den bir hâdise bir tü rlü kınim a-
yan üm itlerin artık bu sefer hiç ol*
mazsa biraz azalacağı zannını kuv­
vetlendirdi. B u hâdise, A n k ara R ad­
yosu B a tı M üziği Y a y ın la n Şefliğin®
birisinin eski bir usûlle tây in edilme­
siydi. Eskiden pek alışılm ış olan bu
usûlün ne olduğunu an latm ak için
bir kelime söylemek yeter de artardı
bile. B u kelime, her devirde k arşım ı­
za çıkan ve bir tü r lü tedavi edileml-
yen, yalnız bize m ahsus korkunç bir
hastalığın ism i idi. B u hastalığa "k a ­
y ırm a” deniliyordu. F a k a t bu hasta­
lığ ın yeniden baş göstermesine ra ğ ­
men büe radyoculuğum uza bel bağ­
layanların üm itleri kırılm am ıştı.
O rta d a bol sözden başka birşey
bulunm adığı m uhakkaktı. B u şartlar
altında A n k ara Radyosunun 1 E y lü l­
de yeni program lara geçmesi çok zor­
laşıyordu. R ad yolan m ızın daha uzun
bir zam an boynu b ü k ük birer dilen­
ci gibi her önünden geçene “am an ba­
na yardım et” diyeceğine şüphe yok­
tu. A m a herşeye rağm en h â lâ ü m it­
leri k ın lm a y a n la r m evcuttu. Ü m itle ­
ri h â lâ k ın lm a m ış o la n lan n bulun­
ması bazı yüreklere su serpebilirdi
am a yalnız üm itle T ürkiye radyola­
rının kalkınacağım , bir düzene gire­
ceğini düşünenlerin de ne kadar za­
vallı oldukları k açınılm az bir hak i­
katti.
D O K T O R
M EMNUNE ABUR
D ahiliye Mütehassısı
K ızılay Sakarya Caddesi No. 5
K a t 1 deki muayenehanesinde
her gün saat 13ten itibaren
hastalarım kabul eder.
30
 Kültür
Gömlek cebinde nınsiJd
^ le k t r o o ik alan ınd ak i Derlemeler
m usikiyi o tu rm a odasından çık a­
r ıp göm lek cebine soktu. 1960 y ılm a
bir ad yak ıştırm ak gerekirse, buluna­
cak başka adlar arasında “Transis­
torlu R adyolar Y ılı” demek de pekâ­
l â uygun düşebilir. Transistorlu rad­
yo bugün b ü tü n dünyada m ilyonlarca
insanın göm lek y a d a pantalon cebin­
de, sigara paketinin, çak m ağ ın ve
an ahtarın y anında yerini ald ığı gibi,
her yeniliğin y ılla r sonra ulaştığı
m em leketim izde bile İyiden iyiye ya­
yılm ıştır. A rtık , 300 ilâ 1000 lira ara­
sında paraya gözden çıkaran bir İs­
tan b ullu işportacıda, tükenm ez dol­
m a kalem in y a da traş bıçağının ya­
nında, çeşit çeşit, renk renk, irili u-
fa k lı p o rta tif transistor radyoları
bulabilir. T ransistorlu radyoların
m em leketim izde ne kadar yaygın ol­
d u ğ unu an lam ak için şim dilik ista­
tis tik çalışm alarına başvurm ağa ha­
cet yoktur. B u radyolarda k ullanılan
özel bigimde pillerin yurdum uzda ya­
p ıld ığın ı hesaba k a tm a k bu yaygın­
lığ ı a n lam ağa yeter. Ç ok geniş bir
m üşteri kütlesine hitap etm iyen bir
m a lı piyasaya çık arm ak bugüne k a ­
dar hangi babay iğit im alâtçının te­
şebbüs arzularım d ü rtm ü ştü r k i!
Transistor, bugünün cep radyo­
larınd a “eski usûl” radyolardaki
lâm baların vazifesini görmektedir.
B ugiln piyasada ençok rastlanan rad­
yolar, transistor sayısı ik i ile a ltı a-
rasında değişen radyolardır. A ltı
transistorlu bir radyonun alış gücü­
nün, a ltı lâm b alı bir radyo ile aym
olm ası beklenir. B u radyoların çoğu,
bilhassa A m e rik an m alı radyolar,
m ahalli istasyonları alm a k için y a ­
pıldığından, m ahalli İstasyonların da
çoğu orta dalga olduğundan, yurdu­
m u zda satılan transistorlu radyola­
r ın ekseriyeti ancak Istanbulu alab il­
m ek tedi*.
T ransistorlu radyonun cereyanla
değil de pille çalışm asının, göm lek ya
d a pantalon cebine girecek kadar k ü ­
çük ve ağ ırlığ ı hissedilmiyecek k a ­
d a r h a fif olm asının sağladığı avan­
ta jla r a karşılık gene aym sebepler­
den İleri gelen m ahzurları da vardır.
B ir kere transistor bugün için her­
halde nisbeten yeni bir buluş olm ası
sebebiyle, radyo lâm basının sağladığı
alış gücünü ve ses kalitesini vereme-,
m ektedir. A y n c a cihazın ald ığı se­
sin -apar1örün u fa k oluşu ve oparlör
kutusu nu n hacm i yüzünden- büyütü-
lemeyişl, zenginleştirilem eyişi gibi
m a h z u rla n da vardır. Transistor rad­
yo sağladığı taşın m a kolaylıklarına
karşılık, bilhassa m usiki yayanların­
dan alınacak zevki, en ucuz bir sa­
lon radyosundan bile daha düşük ka-
36
Radyo Bir Günde Çıkmazdan Kurtulabilir
J^evrim d en bu yan a Devlet radyolarım ızın M a rk in d e ve yayın politi­
kasında iyiye doğru bir yönelme görm ek Lstiyenler, bugiin durum a
hangi açıdan bakarlarda baksınlar, hayal k ırık lığıy la karşılaşm akta ve
hayal k ırık lığının olağan sonucu um utsuzluğa düşmektedirler. Evet,
bir bakanın gafının ve bu »rafa gösterilen tepkinin Devlet radyo»unc*
yanyana duy urulma&ı, bir H ük üm e t üyesinin a ttığ ı yanlış adım ın örtbas
edllnıiye k alkılm adan halk a ulaştırılm ası gerçi bugüne kadar bunun ta-
bantahaııa zıddı geleneklerle yönetilmiş Devlet R adyoları için alınılm a­
dık m üs bet bir davranıştır. Devlet radyosunun parti y a da hük ü m e t rad­
yosu demek olm adığı, tam aksine m illi bir müessese olduğu anlayışının
a rtık belki de benimsenmeğe başlanm ış olduğuna işaret eden, alkışla­
nacak. övülecek bir tutum dur. F akat, m illi bir radyo kurm ak, bir rad­
yo istasyonunu m illi k ültü rü n yayıcısı, geliştiricisi hâline getirmek,
bugün için sâdece bir jest, m ahiyetinde kalacak m ünferit hareketlerle
m üm k ün olamaz. K urulduğundan bugüne kadar m illi kültüre olan hiz­
metlerini, en k üçük bir nlsbe.f. dahilinde bile görememiş olan Devlet
Radyolarını işler hâle ge>tlmıek, iyi niyete olduğu kadar, ihtisasa, bil­
giye, gecenin gündüze katılacağı bir çalışm ağa, program a, m etoda ve
gpöziinü açıp dünyada bu alanda neler olup b itliğ in i görebilmeğe bağlı­
dır.
Y ılların tecrübesi göstermiş olm alıdır ki radyoları ıslah, kurulla­
rın, kom isyonların başarabileceği bir iş değildir. Radyoculukla doğru­
dan doğruya hiçbir llgLsi olm ıyan, radyo yayıncılığını öm ürlerinin me­
selemi saym am ış, bu yolda araştırm a, İnceleme yapm am ış, uzun uzadı­
y a ve nıetodlu olarak düşünm em iş ldşlleri bir araya toplayıp radyola­
rın ıslahını bu kuruldan beklemek Nasreddln Hocanın göle m aya çak ­
m asıyla birdir. Y ılla rd ır o/duğu gibi İminin de bir kere daha anlaşılm ış­
tır k i radyoların ıslahı, bir y arı-yetkisizler kurulunun yarı-sorumsuz,
çatışık ve uygulanm ası güç görüşlerine değil, iş görebilecek mevkilere
getirilmiş, kendilerine güvenilm iş, yetki verllnüş kişilerin çabşnıaları-
na bağlıdır. Bu yolda örnekler az, fa k a t y e tk id ir: İstanbul radyosunun,
eski ik tid ar tarafından işinden ayrılm a zorunda bırakılan, devrimden
sonra da eskisine kıyasla çok daha sınırlı bir ödeve getirilen program
şefinin Im glinkü kısm i yokluğu, bu radyom uzun bugün gerek iç ida­
resinde, gerekse yayınlarında, seviyesinden bir hayli düşmesine yol aç­
m ıştır. İstanbul radyosu o zam an da batı ölçülerinden uzak, .yorucu
y ayınlar yapanııyan bir radyoydu. F a k at hiç olm azsa bugünkü düşük
durum unda değildi. A n k ara radyosunun, en azından m usiki yra y ın lan
bakım ından bir yıl kadar süren verimli çağında, radyonun o bölüm ün ­
de kim lerin çalıştığını diisünıııek de, tstanhııi radyosu örneği gibi, gü­
venilir ve Lş bilir şahısların radyolarım ızın ıslahında oynayacakları
miishet rollerin değerini belirtebilir. Bugün A n k ara radyosunun m u­
siki yayınlarının gene, yetkili bir kişinin elinde olması, hemen belirte­
lim . bir u m u t kapısıdır.
H'akat şuııu da hemen belirtmek gerekir: Bir radyonun yalnız blr
yayın bölüm ünde müsbet bir çalışm anın belirtilerini göstermesi, bü­
tünde bir ilerlemenin k üçük bir unsuru bile lam a/, örn eğim ize dönem­
lim, yetkili bir m usiki yayınları şefinin verimli olabilecek tasavvurları,
anlayışsız bL idarecinin çıkarabileceği engeller ya ua bilgisiz teknis­
yenler, modası geçm iş cihaz ve malzeme y ii/ünden olduğu yerde k ala­
bilir. Oysa bugün başlıca ik i radyom uz her bakım dan, diskoteğinden
teknik servisine, program cılığından iç idaresine, spikerlerinden rapor­
törlerine kadar gelişmeğe, daha doğrusu baştan başa değişmeğe m u h ­
taçtır. Devletin -büyük m addi sık ın tılar içinde Im lunan bir devletin
bile- haiz bulunduğu m addi im kânlardan kolayca faydalanabilecek, ne
istediğini bilen, istediklerini uygulam a yetkisi kendilerine verilmiş
kişiler Devlet Radyolarını tek bir günde doğru yola sokabilirler ve bir­
kaç ay içinde dünya radyolarının seviyesine çıkarabilirler.
itedeki sesi yüzünden azaltm aktadır. tikasını düzenliyenlere, yeni mesuli­
F ak at, kalite m ülâhazası bir yana yetler yüklem iyorsa da hiç olm azsa
transistorlu radyonun bugün, radyo onları zaten m evcut olan ve genel
dinleyicisi sayısını birdenbire a r ttır ­ olarak um ursam adıkları mesuliyetle­
m ış olduğu da bir gerçektir. Bu artış rini daha iyi id râk etmeğe zorlam a­
radyo idarecilerine, radyo y a p a poli­ lıdır. 4
A K İS , Sİ A Ğ U ST O S 1969
 Bu yılın D Ö R D Ü N C Ü ÇEKİLİŞİNDE :

1 adet

100.000 Or a

--------------------------------

1 adet

50.000
LİRA

/ ayrıca 1585 kişiye

APARTMAN 200.000
DAİRESİ ^ liralık
para ikramiyeleri
J

Son para yatırma günü: 19 EYLÜL

YAPI ve KREDİ BANKASI

13ü
 ■MMH

TÜRKİYE
KREDİ BANKASI
Sermayesi 20.000.000 T. L Merkezi*-İstanbul
Şubeleri'
İstanbul İzmir Samsun
Beyoğlu Ankara Konya
Galata Yenişehir İskenderun
Kadıköy (Ankara) Mersin
Osm anbey Adana Bursa
Hasköy Çapa BaktrkOy
' Beyazıt Edirne
HERNEVİ BANKACILIK MUAMELATI'BÜTÜN YABANCI MEMLEKETLERDE MUHABlKLER

Telgraf adresleri: Umum Müdürlük: Bankorgan- İstanbul Şubeler laaker

l l i l ll h .B İNLENME KÜMPI
Şahane Tabiat...

Harikulâde Deniz ve Plaj...

Muhteşem gurup...
Bütün dünyanın gıpta ettiği masmavi Marmara’nın tadat
ERDEKTE en rahat ve konforla kamp
%
DÜNYA SEYAHAT ACENTASI TEL : 24S88 — 27964
TUNA CAD. TUNA HAN 1/2 YENİŞEHİR — ANKARA
»s® .© © ©
1 adet 5 0 .0 0 0 Hra
2 0 adet 10.000 lira
k İ ! İS H >0
K EŞİDEN İN H USUSİYETİ
1-Hesabı y aln ız E m ekli S ub a y la r
a ç a b ilir. (Ç o k b ü y ü k isabet ih tim a li) TAFSİLAT İÇİN
2-Hesap s ahip le rin e A Zi^M İ FA İZ ta h a k
k u k e ttirile c e k tir. . ‘ --1,.
ŞUBELERİMİZ
3*Bir sene vade li beher 10.000 liray a bir EMRİNIZOEDİR
k u ra n u m ara sı verilecektir.
4-Ticarette b u la n m a k isteyenlere
v’ kredi # '1
tem in edilir ve birçok o k m e n fa a tle r I l - ' - 1
s a ğ la n ır.

. . .
ANKARA MAKARNA UN VE İRM İK FABRİKALARI NUH T İCARET VE SANAYİ ANONİM ŞİR K ET İ
İSTANBUL Tel: 2 7 3 6 5 8 - ANKARA T e l: 1 2 3 9 5 Telgraf: MAKARNAANKARA ESKİYAPAN İSTANBUL