MODUL SAINS TAHUN 4

UNIT 5
SIFAT CAHAYA

100
 MODUL SAINS TAHUN 4

UNIT 5 : SIFAT CAHAYA

SIFAT-SIFAT CAHAYA
Cahaya bergerak lurus Cahaya boleh dipantulkan Cahaya boleh dibiaskan

KEJELASAN BAYANG-BAYANG OBJEK

 Bayang-bayang terbentuk apabila cahaya yang bergerak lurus dihalang oleh suatu objek
 Kejelasan bayang-bayang yang terbentuk mengikut jenis objek yang menghalangnya sama
ada lut sinar, lut cahaya atau legap.

 Objek lutsinar ialah objek  Objek lutcahaya ialah objek  Objek legap ialah objek
yang membenarkan semua yang membenarkan yang tidak
cahaya melaluinya. sebahagian cahaya membenarkan cahaya
 Tiada bayang-bayang melaluinya. melaluinya.
 Bayang-bayang yang terhasil  Bayang-bayang yang
tidak jelas terhasil jelas

PEMBENTUKAN BAYANG-BAYANG
Faktor yang mempengaruhi saiz bayang-bayang Faktor yang mempengaruhi bentuk bayang-bayang

 Jarak di antara objek dan sumber cahaya  Kedudukan sumber cahaya

 Jarak di antara objek dan skrin

 Orientasi objek

101
 MODUL SAINS TAHUN 4

UNIT 5 : SIFAT CAHAYA

PANTULAN CAHAYA PEMBIASAN CAHAYA

Fenomena pantulan cahaya Pembiasan cahaya merupakan perubahan
arah pergerakan cahaya apabila cahaya
bergerak melalui dua medium yang berbeza
Medium ialah bahan yang membenarkan
cahaya menerusinya. Contoh medium ialah
udara, air dan kaca.
Imej terbentuk Imej terbentuk
pada permukaan pada permukaan
air lantai berjubin

Cahaya dibiaskan apabila cahaya bergerak dari

Imej terbentuk pada
air ke udara. Imej straw kelihatan bengkok dan
permukaan logam
lebih tinggi
Kegunaan pantulan cahaya
Fenomena pembiasan cahaya

Cermin muka Cermin sisi

Pensel kelihatan
bengkok Ikan kelihatan
dekat dengan
permukaan air

Cermin cembung Cermin gigi

Type text here

Imej menjadi Pembentukan
lebih besar pelangi
Periskop

KEPENTINGAN SIFAT CAHAYA

Dapat melihat Dapat menyuluh Kanta tangan dapat

wajah dalam cermin objek yang dicari membesarkan objek
dengan tepat dalam
suasana yang gelap

102
 MODUL SAINS TAHUN 4

UNIT 5 : CAHAYA
SK 5.1 Cahaya Bergerak Lurus
SP 5.1.1 Menyatakan cahaya bergerak lurus dengan menjalankan aktiviti.

1 Perhatikan gambar situasi di bawah.

Tandakan ( √ ) pada gambar yang menunjukkan situasi sifat cahaya TP1
yang betul.

a) b)

c) d)

e) f)

Kesimpulannya, berdasarkan jawapan di 1, membuktikan bahawa cahaya

Cahaya bergerak lurus.
…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

TP1 Menyatakan cahaya bergerak lurus, boleh dipantulkan

dan dibiaskan.

103
 MODUL SAINS TAHUN 4

UNIT 5 : CAHAYA
SK 5.1 Cahaya Bergerak Lurus
SP 5.1.1 Menyatakan cahaya bergerak lurus dengan menjalankan aktiviti.
5.1.4 Menjelaskan pemerhatian tentang cahaya bergerak lurus melalui lakaran, TMK, penulisan atau lisan secara kreatif.

2 Rajah di bawah menunjukkan suatu penyiasatan tentang sifat cahaya. TP3

a) Situasi yang manakah membolehkan murid itu melihat cahaya pelita ?

Situasi 1
…………………………………………………………………………………………

b) Berikan inferens bagi jawapan kamu di 3(a).

Kerana kadbod berlubang dalam kedudukan selari.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

c) Nyatakan kesimpulan bagi penyiasatan di atas.

Cahaya bergerak lurus.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

d) Berikan satu contoh kejadian dalam kehidupan seharian yang menyokong

kesimpulan kamu di 3 (c).

Cahaya lampu daripada rumah api/ cahaya dari lubang atap / Cahaya lampu suluh/
…………………………………………………………………………………………..
Cahaya lampu kenderaan ( dan yang sesuai)
…………………………………………………………………………………………..

TP3 Memberi contoh situasi dalam kehidupan harian yang

menunjukkan cahaya bergerak lurus, boleh dipantulkan dan
dibiaskan.

104
 MODUL SAINS TAHUN 4

UNIT 5 : CAHAYA
SK 5.1 Cahaya Bergerak Lurus
SP 5.1.3 Mengeksperimen untuk menentukan faktor yang mempengaruhi saiz dan bentuk bayang-bayang.
5.1.4 Menjelaskan pemerhatian tentang cahaya bergerak lurus melalui lakaran, TMK, penulisan atau lisan secara kreatif.

3 Rajah di bawah menunjukkan suatu penyiasatan untuk mengkaji pembentukan

bayang-bayang. TP5

x Y
Silinder
Lampu suluh

Skrin

Jadual di bawah menunjukkkan keputusan penyiasatan.

Kedudukan silinder dari lampu suluh Saiz bayang-bayang silinder

X Besar
Y Kecil

a) Isi tempat kosong dengan jawapan yang sesuai.

bertambah kedudukan silinder dari lampu suluh,

i) Semakin ………………….…………………………………………………
berkurang saiz bayang-bayang silinder
semakin …………………...……………………………………………….

ii) Skrin digerakkan mendekati silinder. Apakah yang berlaku kepada

saiz bayang-bayang ?

Berkurang
………………………………………………………………………………

b) Nyatakan dua faktor yang mempengaruhi perubahan saiz bayang bayang.

Kedudukan silinder dari lampu suluh.

i) …………………………………………………………………………………

Kedudukan silinder dari skrin

ii) …………………………………………………………………………………

TP5 Membuat kesimpulan tentang faktor yang mempengaruhi

saiz dan bentuk bayang-bayang.

105
 MODUL SAINS TAHUN 4

UNIT 5 : SIFAT CAHAYA

SK 5.2 Pantulan Cahaya
SP 5.2.1 Menyatakan cahaya boleh dipantulkan dengan menjalankan aktiviti.

4 Tandakan ( √ ) pada situasi yang menunjukkan fenomena pantulan cahaya.

TP1
a) b)

c)

5 Lukis sinar cahaya yang dipantulkan dari permukaan cermin berikut dengan betul.
TP2

a) lampu suluh b)
lampu suluh

cermin cermin

c) lampu suluh d) lampu suluh

cermin

cermin

TP1 Menyatakan cahaya bergerak lurus, boleh dipantulkan dan

dibiaskan.

TP2 Melakarkan gambar rajah sinar yang menunjukkan pantulan

cahaya pada cermin.

106
 MODUL SAINS TAHUN 4

UNIT 5 : SIFAT CAHAYA

SK 5.2 Pantulan Cahaya
SP 5.2.1 Menyatakan cahaya boleh dipantulkan dengan menjalankan aktiviti.
SP 5.2.2 Memerihalkan kegunaan pantulan cahaya dalam kehidupan harian.

6 Rajah di bawah menunjukkan seorang kelasi kapal selam sedang melihat

sebuah bot di permukaan laut dengan menggunakan sebuah periskop.
TP3

a) Adakah kelasi itu dapat melihat bot itu dengan jelas ?

Ya Tidak
Nyatakan alasan kamu.

…………………………………………………………………………………….
b) Jika cermin pada periskop itu pecah, apakah yang akan berlaku ?
Bot tidak dapat dilhat.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
c) Nyatakan kepentingan pantulan cahaya pada situasi ini. TP4

i) Mengelakkan daripada berlaku kemalangan

…………………………………………………………………………………

di kawasan selekoh
………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………..
ii)
Membolehkan penunggang dilihat oleh pengguna
……………………………………………………………………………..

lain pada waktu malam

……………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………..

TP3 Memberi contoh situasi dalam kehidupan harian yang

menunjukkan cahaya bergerak lurus, boleh dipantulkan
dan dibiaskan.

TP4 Menaakul kepentingan sifat cahaya dalam kehidupan harian.

107
 MODUL SAINS TAHUN 4

UNIT 5 : SIFAT CAHAYA

SK 5.3 Pembiasan Cahaya
SP 5.3.1 Menyatakan cahaya boleh dibiaskan melalui pemerhatian menerusi pelbagai media.
SP 5.3,2 Menjelas melalui contoh cahaya boleh dibiaskan dengan menjalankan aktiviti.

7 Perhatikan gambar situasi di bawah. TP1

Tandakan ( √ ) pada gambar yang menunjukkan kesan pembiasan cahaya.

8 Rajah di bawah menunjukkan suatu penyiasatan tentang sifat cahaya.

TP3
Kedalaman sebenarnya

Kedalaman
yang terlihat

Bayangan

Ikan

a) Nyatakan pemerhatian kamu bagi penyiasatan di atas.

Ikan kelihatan dekat pada permukaan air/
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

b) Apakah sifat cahaya yang menghasilkan pemerhatian di 9(a) ?

Cahaya boleh dibiaskan
…………………………………………………………………………………………

c) Berdasarkan jawapan kamu di 9(b), nyatakan tiga lagi contoh fenomena yang
terhasil daripada sifat cahaya tersebut.
i) Pensel kelihatan patah dalam cawan berisi air.
………………………………………………………………
ii) Pembentukan pelangi
………………………………………………………………
iii) Type text here
………………………………………………………………

TP1 Menyatakan cahaya bergerak lurus, boleh dipantulkan

dan dibiaskan.

TP3 Memberi contoh situasi dalam kehidupan harian yang

menunjukkan cahaya bergerak lurus, boleh dipantulkan
dan dibiaskan.

108
 MODUL SAINS TAHUN 4

UNIT 5 : SIFAT CAHAYA

SK 5.3 Pembiasan Cahaya
SP 5.3.3 Memerihalkan pembentukan pelangi dengan menjalankan aktivti.
SP 5.3,4 Menjelaskan pemerhatian tentang pembiasan cahaya melalui lakaran, TMK, penulisan atau lisan secara kreatif.

9 Rajah menunjukkan alatan dan bahan yang diperlukan dalam penyiasatan untuk
menghasilkan pelangi. TP6

cermin air besen Kertas putih

a) Rancang dan lakarkan bagaimana penyiasatan ini dijalankan dengan

menggunakan alatan dan bahan tersebut di bawah ini.

Kertas Putih

Merah
ungu
Jingga Matahari
Kuning Hijau Biru indigo

.
Cermin

Besen
Air

b) Lakarkan dan labelkan jalur-jalur pelangi yang terhasil pada rajah di atas.
c) Terangkan bagaimanakah pelangi terhasil.
Apabila cahaya matahari terkena titisan air hujan,
…………………………………………………………………………………………
cahaya akan dibiaskan dan membentuk pelangi.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

TP6 Berkomunikasi secara kreatif dan inovatif tentang inovasi alat yang
mengaplikasikan sifat cahaya bagi menyelesaikan masalah dalam
kehidupan harian.

109
 MODUL SAINS TAHUN 4

DIDIK HIBUR TOPIK SIFAT CAHAYA TAHUN 4

Lengkapkan silang kata di bawah di bawah ini

L e g a p
l
T L a
u u n L
j t g u
L u t S i n a r
h c u C
a s e
h m
D i b i a s k a n b
y u
D i p a n t u l k a n
g

Melintang
1. Kad manila ialah contoh
objek………….
3. Plastik jernih ialah contoh objek
………………..
7. Cahaya apabila melalui dua
medium berbeza boleh …………...
8. Cahaya apabila terkena cermin
akan ………….
Menegak
2. Cahaya yang terkena titisan air
membentuk…………..
4. Cahaya boleh bergerak……..…….
5. Bilangan warna Pelangi
6. Plastik berwarna ialah contoh
objek ………….
9. Cermin……………….mengelakkan
kemalangan berlaku.

110
 MODUL SAINS TAHUN 4

BAHAGIAN A

1 Maklumat berikut menunjukkan beberapa kegunaan cahaya.

W Sinar cahaya lampu meja untuk membaca buku

X Cermin sisi untuk melihat kenderaan di belakang
Y Cermin lut sinar yang dipasang di bilik pameran
Z Lampu limpah yang digunakan untuk perlawanan pada waktu malam

Antara berikut, yang manakah menunjukkan sifat cahaya bergerak lurus?

A W dan X B W dan Z
C X dan Y D Y dan Z

2 Rajah menunjukkan satu penyiasatan yang dijalankan oleh Samsul. Sebiji bola
diletakkan pada kedudukan W, X, Y dan Z yang berbeza.

W X Y Z Layar

Kedudukan yang manakah yang menghasilkan bayang-bayang yang paling

besar ?

A W B X
C Y D Z

3 Apakah yang dimaksudkan dengan bahan lut sinar ?

A Bahan yang boleh membiaskan cahaya

B Bahan yang tidak membenarkan cahaya menembusinya
C Bahan yang membenarkan sebahagian cahaya menembusinya
D Bahan yang membenarkan semua cahaya menembusinya

111
 MODUL SAINS TAHUN 4

4 Antara berikut, yang manakah menunjukkan pembiasan cahaya yang betul?

A B

C D

5 Periskop adalah alat yang penting pada sesebuah kapal selam

P
Antara yang berikut, yang manakah merupakan fungsi P pada periskop?

A Menyerakkan cahaya
B Memantulkan cahaya
C Membiaskan cahaya
D Menyerakkan cahaya

6 Antara yang berikut, yang manakah menunjukkan prinsip cahaya bergerak

lurus ?

A Sinar cahaya Matahari dari bumbung rumah yang bocor

B Kaleidoskop
C Cermin almari yang digunakan untuk menghias diri
D Sudu yang diletakkan di dalam gelas berisi air

112
 MODUL SAINS TAHUN 4

7 Rajah di bawah menunjukkan satu penyiasatan yang dijalankan oleh Mawati.

Antara yang berikut, yang manakah ialah sinar pantulan cahaya?

A W B X
C Y D Z

8 Rajah menunjukkan pensel yang kelihatan bengkok apabila direndam di

dalam air.

Manakah antara yang berikut, merupakan fenomena yang sama bagi prinsip
di atas?

A B

C D

113
 MODUL SAINS TAHUN 4

9 Rajah menunjukkan satu penyiasatan yang dijalankan oleh Nabil. Nabil

mendapati plastik berwarna telah diterangi cahaya tetapi imej lilin kelihatan
tidak jelas.

Apakah kesimpulan yang dapat dibuat daripada penyiasatan ini?

A Cahaya bergerak lurus

B Kertas minyak bersifat lut sinar ( Pembetulan : plastik berwarna)
C Kertas minyak bersifat lut cahaya
D Cahaya boleh dibiaskan

10 Maklumat ini adalah merujuk kepada sifat cahaya.

Apabila cahaya bergerak melalui dua medium yang

berbeza, arah pergerakan cahaya akan berubah

Apakah fenomena yang dimaksudkan dalam maklumat di atas ?

A Pancaran cahaya
B Pembiasan cahaya
C Pantulan cahaya
D Pergerakan cahaya

11 Antara berikut, faktor manakah yang mempengaruhi bentuk bayang-bayang

sesuatu objek ?

A Saiz objek dan saiz skrin

B Kedudukan sumber cahaya dan orientasi objek
C Jarak objek dari sumber cahaya dan saiz skrin
D Jarak objek dari skrin dan jarak objek dari sumber cahaya

114
 MODUL SAINS TAHUN 4

12 Rajah menunjukkan sebuah akuarium yang berisi air. Sebiji guli telah
dimasukkan ke dalam akuarium itu. Akmar mendapati saiz guli di dalam balang
itu kelihatan lebih besar.

guli akuarium

air

Mengapakah saiz guli di dalam akuarium itu kelihatan besar ?

A Cahaya bergerak lurus

B Cahaya dipantulkan
C Cahaya menembusi air
D Cahaya dibiaskan

13 Rajah menunjukkan imej yang terbentuk pada skrin.

Jika objek didekatkan pada skrin, apakah saiz bayang yang mungkin terbentuk ?

A 17 cm
B 16 cm
C 15 cm
D 14 cm

115
 MODUL SAINS TAHUN 4

14 Anwar ingin menyiasat tentang pantulan cahaya.

Objek yang manakah yang akan digunakannya sebagai contoh penggunaan

prinsip pantulan cahaya ?

A B

C D

15 Jamilah telah melihat pelangi yang sangat cantik terbentuk semasa hari hujan
gerimis pada waktu tengah hari.

Apakah yang menyebabkan pelangi terbentuk ?

A Cahaya dipantulkan
B Cahaya dibiaskan
C Cahaya bergerak lurus
D Cahaya dpancarkan

116
 MODUL SAINS TAHUN 4

BAHAGIAN B

1 Rajah di bawah menunjukkan dua fenomena S dan T yang berkaitan dengan

sifat-sifat cahaya yang disiasat oleh sekumpulan murid 4 Nilam.

S T
a) Padankan M dan N dengan sifat cahaya yang betul.

• Cahaya bergerak lurus

S •
• Cahaya boleh dipantulkan
T •
• Cahaya boleh dibiaskan

b) Kedudukan sebenar ikan di dalam kolam adalah lebih dalam dari

kedudukan yang dilihat dari permukaan air.

Fenomena manakah yang berkaitan dengan penyataan di atas?

Tandakan (  ) bagi jawapan yang betul

Fenomena S Fenomena T

c) Berikut ialah gambar rajah sinar yang menunjukkan pantulan cahaya pada
permukaan cermin. Lukis dan labelkan kedudukan sinar pantulan cahaya
tersebut.

Sinar Pantulan

117
 MODUL SAINS TAHUN 4

2 Rajah di bawah menunjukkan susunan radas yang digunakan oleh Kamsani

untuk menjalankan satu penyiasatan.

Kadbod

P Q R

a) Berdasarkan susunan radas dalam rajah di atas, nyatakan satu pemerhatian.

Gariskan jawapan yang betul.

Cahaya lilin ( tidak / dapat ) dilihat dengan jelas

b) Kadbod Q digerakkan ke sebelah kiri supaya ke tiga-tiga kadbod berada dalam

kedudukan sebaris. Adakan cahaya lilin dapat dilihat sekarang ?
Tandakan ( √ ) pada kotak di bawah.

Ya Tidak

3 Padankan jenis objek dengan keterangan berkenaan kejelasan bayang-

bayang.

Lut sinar Membenarkan sebahagian cahaya melaluinya

Lut cahaya Tidak membenarkan keseluruhan cahaya melaluinya

Legap Membenarkan keseluruhan cahaya melaluinya

118
 MODUL SAINS TAHUN 4

BAHAGIAN C

1 Rajah di bawah menunjukkan satu penyiasatan yang dijalankan oleh murid-

murid 4 Siddiq untuk menentukan saiz bayang-bayang objek apabila jarak
objek dari skrin berubah.

Jadual di bawah menunjukkan keputusan penyiasatan.

Jarak objek dari skrin (cm) 30 60 90 120

Ketinggian bayang-bayang (cm) 19 25 31 37

a) Nyatakan dua maklumat yang dikumpulkan dalam penyiasatan ini.

Jarak objek dari skrin

i……………………………………… Ketinggian bayang-bayang
ii…………………………………………

b) Apakah corak perubahan ketinggian bayang-bayang apabila jarak objek dari

skrin semakin berkurang?

Bertambah
………………………………………..………………………………………………..

c) Ramalkan ketinggian bayang-bayang jika jarak objek dari skrin ialah 105 cm.

Sebarang angka dari 32 - 36

………………………………………..………………………………………………..

d) Apakah sifat cahaya yang menyebabkan bayang-bayang terhasil pada skrin?

Bahan Legap
………………………………………..………………………………………………..

e) Apakah kesimpulan yang boleh dibuat daripada penyiasatan ini?

Semakin bertambah jarak objek dari skrin,

………………………………………..………………………………………………..

Semakin bertambah ketinggian bayang-bayang.

………………………………………………………………………………………….

119
 MODUL SAINS TAHUN 4

2 Rajah di bawah menunjukkan susunan radas yang digunakan oleh sekumpulan

murid untuk menjalankan satu penyiasatan.

Kadbod

Lilin

P Q R

c) Berdasarkan susunan radas dalam rajah di atas, nyatakan satu pemerhatian.

Cahaya lilin tidak dapat dilihat
…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

d) Berikan alasan kamu.

Kerana kedudukan kadbod tidak disusun selari.
…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

e) Dalam penyiasatan di atas, nyatakan pemboleh ubah berikut :

i. Pemboleh ubah manipulasi

Kedudukan kadbod
…………………………………………………………………………………….
ii. Pemboleh ubah bergerak balas
Cahaya lilin
……………………………………………………………………………………..

e) Nyatakan satu contoh fenomena yang menunjukkan cahaya bergerak lurus

dalam satu garisan lurus.

Cahaya lampu daripada rumah api/ cahaya dari lubang atap /

…………………………………………………………………………………………

Cahaya lampu suluh / Cahaya lampu kenderaan

…………………………………………………………………………………………

120
 MODUL SAINS TAHUN 4

3 Rajah di bawah menunjukkan satu penyiasatan tentang sifat cahaya.

Penyedut minuman

Cawan
Air

a) Nyatakan sifat cahaya berdasarkan rajah di atas.

Cahaya boleh dibiaskan
…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

b) Berdasarkan jawapan di 2(a), jelaskan jawapan kamu.

Kerana cahaya bergerak melalui dua medium yang berbeza.
…………………………………………………………………………………………
dan arah pergerakan cahaya akan berubah.
…………………………………………………………………………………………

c) Berikan satu contoh lain fenomena yang menunjukkan sifat cahaya seperti
di 3 a).
Pembentukan pelangi / Ikan kelihatan dekat pada permukaan air/
…………………………………………………………………………………………..
Imej berubah menjadi besar
d) Dalam satu penyiasatan yang lain, penyedut minuman telah dimasukkan ke
dalam cawan di bawah ini. Lukiskan penyedut minuman apabila dimasukkan
ke dalam cawan di bawah.

Cawan
Udara

121