1

Dziesięć Podstawowych praw ekonomi

1ludzie muszą stale dokonywać wyborów
2kosztem jest to, z czego trzeba zrezygnować,
żeby uzyskać coś innego
3racjonalni ludzie myślą w kategori wielkości
krańcowych
4ludzie reagują na bodźce
5handel może się opłacać wszystkim
6rynki stanowią zwykle dobrą formę organizacji
aktywności gospodarczej
7czasami państwo może usprawnić
funkcjonowanie rynku
8poziom życia zależy od ilości wytwarzanych dóbr
i usług
9ceny rosną gdy państwo drukuje zbyt dużo
pieniędzy
10w krótkim okresie społeczeństwo musi
wybierać między inflacją a bezrobociem
Problem ekonomiczny
jakie dobra i usługi powinniśmy wytwarzać?
W jaki sposób powinniśmy wytwarzać te dobra i
usługi?
Komu powinny przypaść w udziale wytworzone
dobra i usługi?
Ziemia-całość zasobów naturalnych naszej
planety
Praca-wysiłek fizyczny i umysłowy człowieka
potrzebny do wytwarzania dóbr i usług
Kapitał-wszelkie środki materialne
wykorzystywane do wytwarzania dóbr i usług
Rzadkość zasobów-właściwość zasobów polegająca na
tym, że ich ilość jest ograniczona
ekonomia-nauka społeczna analizująca
produkcję,dystrybucje oraz konsumpcje dóbr i usług
gospodarka-wszystkie czynności związane z produkcją i
wymianą handlową
Aktywność gospodarcza-liczba transakcji handlowych
realizowanych w danej gospodarce w pewnym przedziale
czasu
sprawiedliwość-uczciwy podział korzyści ekonomicznych
między członków społeczeństwa
koszt alternatywny-wszystko z czego trzeba zrezygnować,
żeby uzyskać coś innego (wartość utraconych korzyści)
zmiany krańcowe-niewielkie stopniowe zmiany
przyjętego planu działania
dobra decyzja=korzyść krańcowa>koszt krańcowy
gospodarka rynkowa-gospodarka która rozstrzyga trzy
zasadnicze kwestie składające się na problem ekonomiczny
w drodze zdecentralizowanych decyzji wielu
przedsiębiorstw i gospodarstw domowych
współdziałających ze sobą na rynkach dóbr i usług
zawodność rynku-sytuacja,w której rynek nie zapewnia
efektywnej alokacji zasobów
efekt zewnętrzny-pozytywny lub negatywny wpływ
decyzji jednej osoby na dobrobyt osoby postronnej, która
nie została uwzględniona przy podejmowaniu tej decyzji
siła rynkowa- zdolność jednego podmioty rynkowego (lub
niewielkiej grupy podmiotów rynkowych)do wywierania
istotnego wpływu na ceny rynkowe
Mikroekonomia-nauka o tym jak gospodarstwa domowe i
przedsiębiorstwa podejmują decyzje i współdziałają ze
sobą na rynku.
Makroekonomia-nauka o zjawiskach charakteryzujących
całą gospodarkę takich jak inflacja, bezrobocie wzrost
gospodarczy.
Wzrost gospodarczy-wzrost ilości dóbr i usług
wytwarzanych przez gospodarkę w danym przedziale
czasu.
Pkb (per capita)-wartość rynkowa wszystkich dóbr i usług
wytworzonych w danym okresie w kraju podzielona przez
liczbę mieszkańców
Poziom życia-ilość dóbr i usług które mogą nabyć
mieszkańcy danego kraju, mierzona zazwyczaj jako realny
( skorygowany o stopę inflacji)dochód na jednego
mieszkańća
Produkcyjność-przeciętna ilość dóbr i usług wytwarzana
przez pracownika lub czynnik w ciągu godziny
krzywa Phillipsa-krzywa obrazująca krótkookresową,
odwrotną zależność między inflacją a bezrobociem
cykl koniunkturalny-wahania poziomu aktywnośći
gospodarczej mierzonego wielkośćią zatrudnienia lub
produkcji
rozumowanie indukcyjne-proces obserwacji służący
wychwyceniu istniejących prawidłowośći i sformułowaniu
hipotezy, która może się przekształcić w teorie
rozumowanie dedukcyjne zaczyna się od teorii, z której
wysuwa się hipotezę.Następnie
przeprowadza się obserwacje w celu potwierdzenia lub
odrzucenia hipotezy
zmienna endogeniczna-wartość jest ustalana w ramach
modelu
zmienna egzogeniczna-wartość jest ustalana poza
modelem
Rynek dóbr i usług-przedsiębiorstwa sprzedają
gospodarstwa domowe kupują
Rynki czynników produkcji-gospodarstwa domowe
sprzedają przedsiębiorstwa kupują
Sądy pozytywne-stwierdzenie opisujące świat takim jakim
jest
Sądy normatywne-stwierdzenie pokazujące jak świat
powinnien wyglądać
Prawo engla-im więcej zarabiamy tym mniejszą część
wydajemy na żywność
ceteris paribus-wszystkie inne takie samo
zmienne skorelowane ujemnie-dwie zmienne podązają w
przeciwnych kierunkach
zmienne skorelowane dodatnie-dwie zmienne podązają w
tym samym kierunku

Nachylenie= ΔY____
ΔX
Δ=zmiana wartosci zmienej
Nachylenie= Y1-Y2 ______
X1-X2
płaskość w krzywej popytu jest skorelowana dodatnio z
wpływem ceny na popyt
Nachylenie= delta Y
delta X
zmienna pominięta-zmienna, która ma znaczący wpływ
na wykres ale została pominięta
odwrotna przyczynowość- wydarzenie A wywołuje
wydarzenie B mimo to popełniamy bład mowiąc, że B
wywołuje A.
wartośći nominalne-wyraża się w formie pieniężnej
wartosci realne-wyraża się w formie ilościowej
Rynek-grupa nabywców i sprzedawców określonego dobra
lub usługi
Rynek konkurencyjny-rynek na którym działa wielu
nabywców i wielu sprzedawców, więc każdy z nich
pojedynczo ma znikomy wpływ na cenę rynkową.

Sprzedawcy i konsumenci na rynku doskonalne

konkurencyjnym nie mają wpływu na cenę dlatego muszą
akceptować cenę wytyczoną przez rynek nazywamy ich
cenobiorcami.
na rynku doskonałym wszystkie produkty są identyczne)
oligopol-na rynku występuje kilku przedsiębiorsców
konkurencja monoplistyczna-istnieje wielu sprzedawców
ale każdy z nich oferuje nieco inny produktu
wielkość zapotrzebowania-ilość dobra jaką kupujący chcą
i są w stanie kupić przy danej cenie.
wielkość zapotrzebowania jest ujemnie skorelowana z ceną
Prawo popytu-wielkość zapotrzebowania na dobro
zmniejsza się gdy wzrasta cena przy założeniu stałośći
czyników (ceteris paribus)
Plan popytu-zestawienie, które pokazuje jak zmienia się
wielkość zapotrzebowania na dane dobro w zależnośći od
jego ceny
krzywa popytu-wykres pokazujący zależność wielkośći
zapotrzebowania na dane dobro od jego ceny
Zgodnie z ogólnie przyjętą konwencją oś pionowa
reprezentuje cenę, a oś pozioma-wielkość zapotrzebowania
y=a+bx
popyt rynkowy-suma popytów indywidualnych na dane
dobro
popyt jest zależny D=f(Pn;P1,P2,Pn-1;Y;T;PLSA;E)
gdzie:
D-popyt
Pn-cena
P1,P2,Pn-1-ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych
Y-dochody(poziom i rozkład dochodów)
T-Gusty i mody
PLS-wielkość i struktura populacji
A-reklama
E-oczekiwania konsumentów
Dobra substytucyjne-dwa dobra, w wypadku których
wzrost ceny jednego z nich prowadzi do wzrostu popytu na
drugie np:masło i margaryna
Dobra komplementarne-dwa dobra, w wypadku których
wzrost ceny jednego z nich prowadzi do spadku popytu na
drugie np:płatki i mleko
Dobro normalne-dobro w wypadku którego wzrost
dochodów przy innych czynnikach stałych prowadzi do
wzrostu popytu i odwrotnie
Dobro niższego rzędu-dobro w wypadku, którego spadek
dochodu zwiększa popyt i odwrotnie
Qd=x-np
Qd-wielkość zapotrzebowania
n- wielokrtnosc ceny
p-cena
x-ilosc zapotrzebowania ( bez odjecia np)

podaż jest zależna S=f(Pn;P1,...,Pn-1;H;N/Sf;F1…,Fm;E;Sq)

gdzie:
Pn-cena
P1,...,Pn-1-zyskowność innych dóbr z oferty i ceny dóbr powiązanych
H-technika
N/Sf-czynniki naturalne, społeczne
F1…,Fm-koszty produkcji
E-oczekiwania producentów
Sq-liczba sprzedawców
ilość oferowana-ilość dobra jaką sprzedawcy chcą i są w
stanie sprzedać przy danej cenie
prawo podaży-jeśli inne czynniki są stałe ilość oferowana
dobra zwiększa się gdy cena rośnie
plan podaży-zestawienie, które pokazuje jak zmienia się
ilość oferowana dobra w zależności od jego ceny
Qs=x+np
Qs-ilość oferowana
krzywa podaży-pokazuje zależność ilości oferowanej
danego dobra od jego ceny

Cena równowagi-cema przy której wielkośc

zapotrzebowania jest równa ilośći oferowanej (Qd=Qs)

Ilość równowagi-ilośc oferowana i wielkośc

zapotrzebowania przy cenie równowagi
nadwyżka-podaż>popyt
niedobór-popyt>podaż
Prawo popytu i podaży-cena dobra dąży do poziomu,
przy którym QD=QS
analiza zmiany stanu równowagi rynkowej
1
ustalenie czy dane zdarzenie powoduje przesunięcie
krzywej podaży, krzywej popytu czy- co również możliwe-
obu krzywych jednocześnie
2
Ustalenie czy krzywa przesunie się w lewo czy w prawo
3
Porównanie początkowego i końcowego stanu równowagi
z wykorzystaniem wykresu podaży i popytu w celu
określenia wpływu zdarzenia na ilość i cenę równowagi

Elastyczność-miara możliwości wielkości

zapotrzebowania (lub ilości oferowanej) na zmianę jednego
z warunkujących ją czynników.
elastyczność cenowa popytu-miara siły reakcji wielkości
zapotrzebowania na dobro na zmianę ceny tego
dobra.Oblicza się ją jako stosunek procentowej wielkości
zapotrzebowania do procentowej zmiany ceny.Popyt jest
elastyczny na wąskich rynkach (popyt lodów jest bardziej
elastyczny niż żywności bo ma więcej substytutów)
Popyt elastyczny zmiana ceny znacząco wpływa na
wielkość zapotrzebowania
popyt nieelastyczny zmiana ceny ma niewielki wpływ na
wielkość zapotrzebowania
elastyczność<1=nielastyczny popyt
elastyczność>1=popyt elastyczny
elastyczność=1=elastyczność jednostkowa
Elastyczność cenowa popytu=ΔQd
ΔP
elastyczność cenowa popytu=(Q2-Q1)/{(Q2+Q1)/2}
(P2-P1)/{(P2+P1)/2}
Elastyczność cenowa popytu= P * ΔQd
QD ΔP
Procentowa zmiana wielkości zapotrzebowania=ΔQd*100
QD
Procentowa zmiana ceny=ΔP*100
P
Suma wydatków-łączna kwota zapłacona przez nabywców,
liczona jako cena* łączna zakupiona ilość dobra
elastyczność dochodowa popytu=procentowa zmiana QD
procentowa zmiana dochodu
Elastyczność dochodowa popytu-miara siły reakcji
wielkości zapotrzebowania na dobro na zmianę
dochodu nabywców.Oblicza się ją jako stosunek
procentowej zmiany wielkości zapotrzebowania do
procentowej zmiany dochodu
wskaźnik będzie:
dobra normalne- dodatni
dobra niższego rzędu-ujemny
mieszana elastyczność popytu=procentowa zmiana
wielkośći zapotrzebowania na dobro 1
procentowa zmiana ceny dobra 2
Mieszana elastyczność cenowa popytu- miara siły
reakcji wielkości zapotrzebowania na jedno dobro na
zmianę ceny innego dobra.Oblicza się ją jako stosunek
procentowej zmiany wielkości zapotrzebowania na
pierwsze dobro do procentowej zmiany ceny
drugiego dobra
dobra sybstutycyjne-zaspokajają tę samą potrzebę
dobra komplementarne-używa się w połączeniu ze
sobą
elastyczność cenowa podaży- miara siły reakcji ilości
oferowanej dobra na zmianę ceny tego dobra.Oblicza
się ją jako stosunek procentowej zmiany ilości
oferowanej do procentowej zmiany ceny.
Elastyczność cenowa podaży=
procentowa zmiana ilośći oferowanej
procentowa zmiana ceny

elastyczność cenowa podaży

(Q2-Q1)/(Q2+Q1)/2
(P2-P1)/(P2+P1)/2
procentowa zmiana ceny= P2-P1
(P 2+P1)/2
elastyczność cenowa podaży=%ΔQs
, %ΔP
utarg całkowity- Łączna kwota uzyskana przez
sprzedawców,która oblicza się jako iloczyn ceny i
sprzedanej ilośći dobra= P*Q.
Utarg krańcowy-Uk=ΔUc:ΔP
gdzie
Uk= utarg krańcowy
ΔUk=zmianautargu całkowitego
Δp= wzrost produkcji o jedną jednostkę

Klasyczna teoria zachowania konsumenta (SEM)-

konsumenci starają się zmaksymalizować użyteczność
produktu w ramach ograniczonego dochodu
Użyteczność-zadowolenie płynące z konsumpcji
określonej ilości dobra.
Ograniczenie budżetowe-zbiór koszyków(kombinacji
ilościowych) dóbr na, które stać konsumenta
Zbiór wariantów wyboru-wszystkie dostępne opcje
rozdysponowania dochodu przez konsumenta
Krzywa obojętnośći-krzywa, która wyznacza koszyki
dóbr zapewniające konsumentowi jednakowe
zadowolenie
aksjomat przechodnośći-jeżeli c>b b>a
to c>a
Użyteczność całkowita-zadowolenie płynące ze
skonsumowania określonej ilości produktu
Użyteczność krańcowa- przyrost użyteczności
całkowitej w wyniku skonsumowania dodatkowej
jednostki danego produktu
Malejąca użyteczność krańcowa-dodatkowe
zadowolenie płynące z konsumowania kolejnych
jednostek dobra jest coraz mniejsze
krańcowa stopa substytucji-stosunek, według
którego konsument jest skłonny zamienić jedno
dobro na inne użytecznośc krancowa substytucji =
Mux gdzie mu=uzytecznosc krancowa
Muy
Dobra doskonalne substytucyjne-dwa dobra w
przypadku, których krzywe obojętności są liniami
prostymi
Dobra doskonalne komplementarne-dwa dobra, w
przypadku których krzywe obojętności są załamane
pod kątem prostym.
optymalny wybór konsumenta-Mrs=Px
Py
Mrs=krańcowa stopa substytucji
Mu-użyteczność krańcowa
Px = Mux
Py Muy

Px = Mux
Muy Py
dobro normalne-wzrost dochodów oznacza
kupowanie w większych ilościach tego dobra.
Efekt dochodowy-zmiana wielkości konsumpcji, do
jakiej dochodzi gdy w wyniku ceny konsument
przesuwa się na inną krzywą obojętności
efekt substytucyjny-zmiana wielkości konsumpcji do
jakiej dochodzi, gdy w wyniku zmiany ceny
konsument przesuwa się wzdłuż danej krzywej
obojętności do punktu o innej krańcowej stopie
substytucji
krzywa cena-konsumpcja-pokazuje jak zmienia się
punkt optymalny konsumenta mającego do wyboru
dwa dobra w zależności od ceny jednego z tych dóbr
przy założeniu, że dochód konsumenta i cena
drugiego dobra są stałe.
Dobro Giffena-dobro, w wypadku którego wzrost
ceny powoduje wzrost wielkości zapotrzebowania
Krzywa Engla-krzywa odzwierciadlająca zależność
między popytem a wysokością dochodu
homo oeconomicus-racjonalny konsument człowiek
ekonomiczny
Ograniczona racjonalność-koncepcja, zgodnie z
którą ludzie podejmują decyzje na podstawie
niepełnych i czasami niepewnych informacji
Heurystyki- uproszczone reguły wnioskowania
stosowane przez ludzi przy podejmowaniu decyzji
Rodzaje Heurystyków
Zakotwiczenia
Dostępnośći
Reprezentytawnośći
Perswazji
Symulacji
Teoria oczekiwanej użyteczności-koncepcja, zgodnie
z którą nabywcy potrafią uszeregować możliwośći
wyboru według stopnia zbieżności ze swoimi
preferencjami i na tej podstawie podejmują decyzje
zakupowe
koszty jawne-koszty nakładów związane z
wydatkowaniem pieniędzy przez przedsiębiorstwo
koszty ukryte-koszty nakładów niezwiązane z
wydatkowaniem pieniędzy przez przedsiębiorstwo.
Krótki okres-okres, w którym pewne czynniki
produkcji nie ulegają zmianie.
Długi okres-okres, w którym wszystkie czynniki
produkcji mogą ulec zmianie.
Funkcja produkcji-zależność między wysokością
nakładów na produkcję dobra a wielkością produkcji
tego dobra.
Q=f(K,L) gdzie L praca K- Kapitał
Produkt Krańcowy-przyrost wielkości produkcji
uzyskany w wyniku zwiększenia nakładu czynnika
produkcji o jednostkę
Mpf=zmiana wielkości produkcji
zmiana nakładu czynnika produkcji
Mpl=ΔQ
ΔL
Mpl-produkt krańcowy pracy
Malejąca produkcyjność krańcowa-zjawisko
polegające na tym, że produkt krańcowy czynnika
produkcji maleje wraz ze wzrostem nakładu tego
czynnika
C(Q)=PL*L(Q)+PK*K(Q)
C(Q)=Koszt całkowity wytworzenia ilości sztuk
PL=koszt roboczogodziny
PK=koszt jednostkowy zangażowanego kapitału
L=Praca
koszty stałe=koszty, które nie zmieniają się wraz z
wielkością produkcji
Koszty zmienne-koszty, które nie zmieniają się wraz z
wielkością produkcji
TC=VC+FC
Tc=koszt całkowity
VC=koszt zmienny
FC=koszt stały
Przeciętny koszt całkowity-koszt całkowity
podzielony przez wielkość produkcji=Atc
ATC=TC
Q
Przeciętny koszt stały-koszty stałe podzielone przez
wielkość produkcji
AFC=przeciętny koszt stały
Przeciętny koszt zmienny-koszty zmienne
podzielone przez wielkość produkcji
AVC=VC
Q
AVC=przeciętny koszt zmienny
koszt krańcowy-przyrost kosztu całkowitego
wynikający ze zwiększenia produkcji o jednostkę
MC=ΔTC
ΔQ
MC=koszt krańcowy
Skala efektywna produkcji-wielkość produkcji, przy
której przeciętny koszt całkowity jest najmniejszy
krzywa kosztu krańcowego przecina krzywą
przeciętnego kosztu całkowitego w punkcie minimum
ATC a kształt litery U
Stałe przychody ze skali-zjawisko polegające na tym,
że zmiana wielkości produkcji nie ma wpływu na
długookresowy przeciętny koszt całkowity.
Korzyści skali-wzrost efektywności wynikający stąd,
że długookresowy przeciętny koszt całkowity maleje
wraz ze wzrostem wielkości produkcji
Niekorzyści skali-spadek efektywności wynikający
stąd, że długookresowy przeciętny koszt całkowity
zwiększa się wraz ze wzrostem wielkości produkcji
Przychody ze skali=%ΔQ
%ΔTC

utarg przeciętny-utarg całkowity podzielony

przez wielkość sprzedaży=AR
AR=TR
Q
Utarg krańcowy-zmiana utargu całkowitego w
wyniku zwiększenia sprzedaży o jednostkę=MR
MR=ΔTR
ΔQ
Zysk=utarg całkowity-koszt całkowity
Zysk=TR-TC
Zysk ekonomiczny-utarg całkowity pomniejszony
o koszt całkowity obejmujący koszty jawne i
ukryte
Zysk księgowy-utarg całkowity pomniejszony o
koszt całkowity i koszt jawny
Zysk normalny-minimalna kwota niezbędna do
utrzymania obecnego sposobu wykorzystywania
czynników produkcji
Zysk nadzwyczajny-nadwyżka zysku ponad zysk
normalny
maksymalny zysk mamy kiedy MC=MR
Wstrzymać produkcję gdy TR<VC
P<AVC
koszty utopione-koszty, które zostały poniesione
i nie mogą być odzyskane, mówi tak o kosztach
stałych w momencie wstrzymania produkcji
Wycofać się z rynku gdy TR<TC
P<ATC
Zysk=TR-TC
Zysk=(P-ATC)*Q
Kiedy koszt krańcowy(MC) jest powyżej
przeciętnego kosztu zmiennego(AFC) wyznacza
krótkookresową krzywą podaży
Ekonomia dobrobytu-nauka o wpływie alokacji
zasobów na dobrobyt ekonomiczny
Dobrobyt-stopień, w jakim dana osoba
czuje się szczęśliwa lub zadowolona z życia
Efektywność alokacyjna-taka alokacja zasobów,
przy której wartość dóbr wytworzonych przez
sprzedawców odpowiada wartości przypisywanej
im przez nabywców
skłonność do płacenia-maksymalna kwota, jaką
nabywca chce zapłacić za dobrobyt
Nadwyżka konsumenta-różnica między kwotą,
jaką nabywca jest skłonny zapłacić, a kwotą przez
niego zapłaconą
Koszt-wartość wszystkiego z czego sprzedawca
musi zrezygnować by wytworzyć pewne dobro
Nadwyżka producenta-różnica między kwotą,
jaką otrzymuje sprzedawca za dane dobra, a
poniesionymi przez niego kosztami
Równowaga ogólna-sytuacja, w której decyzje i
wybory podmiotów ekonomicznych są
skoordynowane w ramach rynków
Nadwyżka całkowita-całkowita wartość dóbr dla
nabywców mierzona ich skłonnością do płacenia
za nie, pomniejszona o koszty dostarczenia tych
dóbr ponoszone przez sprzedawców.
Efektywność-cecha alokacji zasobów oznaczająca
maksymalizację nadwyżki całkowitej osiąganej
przez wszystkich członków społeczeństwa
Poprawa w sensie Pareta-polepszenie sytuacji co
najmniej jednego podmiotu ekonomicznego w
wyniku pewnego działania bez pogorszenia
sytuacji innego podmiotu
Sprawiedliwość-uczciwy podział korzyści
ekonomicznych między członków społeczeństwa
Funkcja dobrobytu społecznego-użyteczność
zbiorowa dla społeczeństwa znajdująca
odzwierciedlenie w nadwyżkach konsumenta i
producenta
cena maksymalna-najwyższa cena, po jakiej
zgodnie z prawem można sprzedać dane dobro
cena minimalna-najniższa cena, po jakiej zgodnie
z prawem można sprzedawać dane dobro
wiążące ograniczenie-sytuacja w której regulacja
ceny przez państwo ma wpływ na punkt
równowagi
Podatki bezpośrednie-podatki obciążające
dochód lub majątek
podatki pośrednie-podatki obciążające sprzedaż
dóbr i usług
Podatek kwotowy-podatek od towarów i usług
określony jako pewna stała kwota naliczana od
każdej sprzedanej jednostki dobra
Podatek ad valorem-podatek określony jako
pewien procent od ceny dobra
Rozkład ciężaru opodatkowania-proporcje
podziału ciężaru opodatkowania między
uczestników rynku
 subwencja-suma pieniędzy przekazywana przez
państwo
nabywcom lub sprzedawcom po to, by zwiększyć
dochody nabywców lub obniżyć koszty
sprzedawców, a tym samym poprawić ich sytuację
ekonomiczną lub zwiększyć konsumpcję
Zbędna strata społeczna-obniżenie nadwyżki
całkowitej spowodowane zakłóceniem
funkcjonowania rynku np: przez podatek
klin podatkowy=cena brutto-cena netto
Kanony (zasady) systemu podatkowego:
Równomierność
Pewność
Dogodność
Taniość
Przeciętna stopa podatkowa-całkowita kwota
zapłaconych podatków podzielona przez dochód
całkowity=(ATR)
ATR=zobowiązanie podatkowe
dochód do opodatkowania
Krańcowa stopa podatkowa-wysokość podatku
od dodatkowej jednostki dochodu=MTR
MTR=zmiana zobowiązania podatkowego
zmiana dochodu do opodatkowania
Podatek ryczałtowy (pogłówny)-podatek
płacony przez wszystkich w takiej samej kwocie
Zasada korzyści-koncepcja, zgodnie z którą ludzie
powinni płacić podatki w wysokości uzależnionej od
tego, w jakim zakresie korzystają ze świadczeń
zapewnionych przez państwo
Zasada zdolności do płacenia-koncepcja zgodnie z
którą ciężar podatku powinien być dostosowany do
możliwości finansowych podatnika
Sprawiedliwość pionowa-koncepcja, według której
podatnicy o większej zdolności do płacenia powinni
płacić wyższe podatki.
Sprawiedliwość pozioma-koncepcja, według której
podatnicy o podobnej zdolności do płacenia powinni
płacić jednakowe podatki
Podatek proporcjonalny (liniowy)-podatek
procentowy, którego stawka jest jednakowa dla
wszystkich podatników
Podatek regresywny-podatek procentowy, którego
stawka maleje wraz ze wzrostem dochodu
Podatek progresywny-podatek procentowy, którego
stawka zwiększa się wraz ze wzrostem dochodu
całkowity wpływ podatkowy(VAT)=T*Q
gdzie
T-podatek
Q-wielkość produkcji
teoria lepu na muchy-błędna teoria zgodnie z którą
ciężar opodatkowania pozostaje tam gdzie pojawia się
jako pierwszy np:pit na przedsiębiorcy
Sektor publiczny-część gospodarki, w której wszelka
działalność jest finansowana i zarządzana przez
państwo, a oferowane dobra i usługi służą całemu
społeczeństwu
sektor prywatny-część gospodarki, w której wszelka
działalność jest finansowa i zarządzana przez osoby
prywatne
Dobro zastrzegalne-dobro, do którego dostęp można
zastrzec dla osób gotowych za nie zapłacić
Dobro rywalizacyjne-dobro, którego konsumpcję
jedna osoba może zwiększyć tylko w wyniku
ograniczenia jego konsumpcji przez innych ludzi

dobra prywatne-dobra, które stanowią przedmiot

rywalizacji i mogą podlegać zastrzeżeniu dostępu
dobra publiczne-dobra, które nie stanowią
przedmiotu rywalizacji i nie podlegają zastrzeżeniu
dostępu
Zasoby wspólne-dobra, które stanowią przedmiot
rywalizacji, ale nie podlegają zastrzeżeniu dostępu
Monopol naturalny-sytuacja, w której dobro może
podlegać zastrzeżeniu dostępu ale nie stanowi
przedmiotu rywalizacji
Problem gapowicza-zjawisko polegające na tym, że
ktoś korzysta z pewnego dobra, ale za to nie płaci
Analiza kosztów i korzyści-zestawienie
ogólnospołecznych kosztów i korzyści związanych z
dostarczeniem dobra publicznego
skłonność do akceptacji-kwota jaką musimy otrzymać
żeby coś nam nie przeszkadzało np:odszkodowanie
Tragedia wspólnego pastwiska-koncepcja
wyjaśniająca, dlaczego zasoby wspólne są
wykorzystywane w większym stopniu, niż jest to
wskazane z punktu widzenia całego społeczeństwa
Dobra społecznie pożądane-dobra, które mogą być
dostarczane przez rynek, ale ich konsumpcja jest
czasami zbyt niska, ponieważ wymagają dokonywania
wyborów międzyokresowych, w przypadku których
dzisiejsze decyzje mogą mieć wpływ na możliwości
dostępne w późniejszym czasie

Dobra społecznie niepożądane-dobra, które w

warunkach wolnego rynku są konsumowane w zbyt
dużej ilości oraz niosą za sobą koszty indywidualne i
społeczne pomijane przez konsumentów przy
podejmowaniu decyzji zakupowych
Efekt zewnętrzny-pozytywny lub negatywny wpływ
decyzji pewnej osoby na dobrobyt osoby postronnej,
który nie został uwzględniony przy podejmowaniu tej
decyzji
Negatywny efekt zewnętrzny-koszt poniesiony przez
osobę postronną wskutek czyjejś decyzji
Pozytywny efekt zewnętrzny-korzyść uzyskana przez
osobę postronną wskutek czyjejś decyzji
Internalizacja efektu zewnętrznego-zmiana bodźców
ekonomicznych skłaniająca ludzi do uwzględnienia
skutków ubocznych swoich działań przy
podejmowaniu decyzji-jest częstsza przy wysokim
kapitale społecznym
Twierdzenie Coase'a-twierdzenie, które głosi, że jeśli
podmioty prywatne mają możliwość negocjowania
sposobu alokacji zasobów nie ponosząc przy tym
żadnych kosztów, to są w stanie samodzielnie uporać
się z problemem efektów zewnętrznych
koszty transakcyjne-ponoszone przez strony koszty
uzgadniania i realizacji porozumienia
Relacyjny efekt zewnętrzny-sytuacja, w której
osiągane przez kogoś korzyści zależą od jego przewagi
nad innymi
Pozycyjny wyścig zbrojeń-sytuacja, w której ludzie
podejmują różne działania w celu zdobycia przewagi
nad innymi ale ich wysiłki wzajemnie się znoszą
Podatek pigou-podatek nakładany w celu
skompensowania negatywnych efektów zewnętrznych
koszt krańcowy redukcji zanieczyszczeń-koszt
przypadający na ostatnią wyeliminowaną jednostkę
zanieczyszczeń
Prawa własności-wyłączne prawo osoby fizycznej,
grupy osób lub organizacji do dysponowania pewnym
zasobem
Zawodność państwa-zjawisko polegające na
zakłóceniu przez czynniki polityczne procesu
podejmowania decyzji w taki sposób, że jego rezultaty
nie idą w parze z efektywnością ekonomiczną
interes publiczny-zasada podejmowania decyzji z
myślą o zapewnieniu jak największych korzyści jak
największej liczbie ludzi przy jak najmniejszych
kosztach
Teoria wyboru publicznego-dziedzina wiedzy
poświęcona analizie postępowania administracji
publicznej oraz zachowań obywateli w relacjach z
administracją publiczną podmioty to wyborcy
prawodawcy biurokraci
efekt racjonalnej ignorancji-niechęć wyborcy do
poszukiwania informacji ułatwiających rozważne
oddanie głosu podczas wyborów
efekt wąskich interesów-zjawisko polegające na tym,
że korzyści osiągnięte przez niewielką grupę są
mniejsze od kosztów ponoszonych przez większość
społeczeństwa
koniunkturalna koalicja-doraźne porozumienie
między politykami w sprawie wzajemnego wsparcia w
określonych kwestiach
poszukiwanie renty-działania, podejmowane przez
jednostkę lub grupę w celu takiego ulokowania
zasobów, by zapewnić sobie dochód ekonomiczny
( rentę) poprzez wywieranie wpływu na państwo
np:rolnicy i dotacje
Kumoterstwo-zjawisko polegające na tym, że o
alokacji zasobów na rynku decydują częściowo układy
polityczne i znajomości, a nie czynniki ekonomiczne
,,Pan”-osoba lub organizacja, dla której inna osoba,
zwana sługą wykonuje pewną czynność
,,Sługa”-osoba, która wykonuje czynność dla innej
osoby zwanej panem
asymetria informacji-sytuacja, w której dwie strony
mają dostęp do innych informacji
Pokusa nadużycia-skłonność osoby, która nie podlega
pełnej kontroli do nieuczciwych lub niepożądanych
zachowań
płaca efektywnościowa-płaca wyższa od średniej dla
danego zawodu
Negatywna selekcja-sytuacja, w której asymetria informacji
prowadzi do zawodności rynku i powoduje wypieranie produktu
lepszego przez gorszy.
efekt cytryny-sprzedawanie słabej rzeczy ludziom,
którzy nie mają pojęcia o branży na przykład
używanego samochodu
Sygnalizacja-działania podejmowane przez przedmiot
posiadający pewne informacje w celu ich
wiarygodnego ujawnienia innym podmiotom
odsiew-działania podejmowane przez gorzej
poinformowany podmiot, mające na celu ujawnienie
pewnych informacji posiadanych przez podmiot lepiej
poinformowany
Satysfakcjonalista-osoba podejmująca decyzje z
myślą o uzyskaniu zadowalającego, a nie najlepszego
rezultatu
Teoria perspektywy-teoria, zgodnie z którą ludzie
przypisują różne wartości zyskom i stratom w
zależności do punktu odniesienia
Efekt posiadania-zjawisko polegające na tym, że
pewna rzecz ma dla właściciela większą wartość niż
taka sama rzecz należąca do kogoś innego
izokwanta produkcji-funkcja określająca wszystkie
kombinacje czynników produkcji
Krańcowa stopa substytucji technicznej-
współczynnik informujący, w jakim stosunku można
wymienić jeden czynnik produkcji na drugi bez zmiany
poziomu produkcji=MRTS=ΔK
ΔL
MRTS=MPL
MPK
gdzie

MPL=ΔQ
 ΔL
MPK=ΔQ
ΔK

Izokoszta-krzywa wyznaczająca różne kombinacje

czynników produkcji, które można nabyć za daną
kwotę
PKK+PLL=TCKL
MPL = PL stosunek
MPK Pk
konkurencja niedoskonała-sytuacja, w której
przedsiębiorstwa są w stanie odróżnić swoje produkty
od innych, w związku z czym mają pewien wpływ na
ich ceny
Udział w rynku-udział przedsiębiorstwa w sprzedaży
ogółem na danym rynku.
Siła rynkowa-zdolność przedsiębiorstwa do
podniesienia ceny produktu bez utraty całej sprzedaży
na rzecz konkurentów
Monopolista-przedsiębiorstwo, które jest jedynym
sprzedawcą produktu pozbawionego bliskich
substytutów
Bariery wejścia-wszystkie czynniki utrudniające
rozpoczęcie działalności na pewnym rynku lub pewnej
branży
Patent-prawo do wyłącznego korzystania z pewnego
rozwiązania technicznego przez jego właściciela
Prawa autorskie-prawo własności osoby lub
organizacji do stworzonego przez siebie dzieła,
uniemożliwiając innym jego kopiowanie lub powielanie
Monopol naturalny-monopol, który powstaje wtedy,
kiedy pojedyncze przedsiębiorstwo jest w stanie
zaspokoić całe zapotrzebowanie na dane dobro lub
usługę po niższym koszcie niż większa liczba
przedsiębiorstw
(w przypadku monoplu) P>MR>MC
Różnicowanie cen-sprzedaż takiego samego dobra
różnym klientom po różnych cenach
Arbitraż-operacja zakupu dobra na pewnym rynku po
niskiej cenie i sprzedania go na innym rynku po
wyższej cenie w celu osiągnięcia zysku na różnicy cen
doskonałe różnicowanie ceny-sytuacja, w której
monopolista wie dokładnie, ile wynosi skłonność do
płacenia każdego klienta, i ma możliwość sprzedania
dobra każdemu klientowi po innej cenie
konkurencja monopolistyczna-rynek, na który, wiele
przedsiębiorstw oferuje podobne ale nie identyczne
produkty
nadwyżka zdolności produkcyjnych-sytuacja w, której
przedsiębiorstwo sprzedaje dobro po cenie wyższej od
kosztu krańcowego w związku z czym nie eksplatuje
swoich mocy maksymalnie
rynki kontestowalne-rynki z niską barierą wejścia im
bardziej kontestowalny rynek tym mniejsza jest bariera
wejsćia
Branding-budowanie marki, czyli wszelkie sposoby
kreowania przez przedsiębiorstwo własnej tożsamości i
podkreślenia swojej odrębności od konkurentów
Cena zaporowa-cena ustalona na poziomie niższym
od możliwego do osiągnięcia w celu zniechęcenia
potencjalnych wchodzących.
Cena drapieżna-cena ustalona tymczasowo na
poziomie niższym od kosztu przeciętnego w celu
zmuszenia konkurentów do wyjścia z rynku lub
powstrzymania potencjalnych wchodzących
Przewaga konkurencyjna-nadrzędna pozycja
względem konkurentów oparta na pewnym
niepowtarzalnym i trudnym do skopiowania atrybucie
Zbieranie śmietanki-podejście polegające na
zidentyfikowaniu i eksploatacji najbardziej
dochodowych obszarów rynku
Oligopol-(konkurencja między nielicznymi) sytuacja, w
której rynek jest zdominowany przez kilku
sprzedawców produktów identycznych lub podobnych
Wskaźnik koncentracji-udział określonej liczby
dostawców w łącznych obrotach na rynku
Segment rynku-grupa klientów o podobnych
nawykach zakupowych lub cechach
Zmowa-porozumienie między przedsiębiorstwami
działającymi na tym samym rynku, dotyczące wielkości
produkcji lub ceny
Kartel-grupa przedsiębiorców działających w
porozumieniu
Równowaga Nasha-sytuacja, w której współzależne
podmioty ekonomiczne wybierają najlepszą dla siebie
strategię, biorąc pod uwagę strategie wybrane przez
innych
Efekt produkcyjny-dodatkowa sprzedaż o jednostkę
oznacza wzrost zysku
Efekt cenowy-zwiększenie produkcji o jednostkę
zwiększa sprzedaż całkowitą co oznacza obniżenie
ceny
konkurencja pozacenowa-sytuacja, w której
przedsiębiorstwo próbuje zwiększyć popyt i udział w
rynku za pomocą innych metod niż zmiana ceny
Teoria gier-narzędzia umożliwiające badanie
zachowań ludzi w sytuacjach wymagających myślenia
strategicznego
Macierz wypłat-tabela przedstawiająca wyniki gry dla
każdej możliwej strategi wybieranych przez graczy
Dylemat więźnia-forma ,,gry'' z udziałem dwóch
więźniów, która pozwala zrozumieć dlaczego
kooperacja nastręcz trudności, nawet jeśli jest
korzystna dla wszystkich stron
Strategia dominująca-strategia, która zapewnia
graczowi najlepszy wynik niezależnie od strategi
wybranych przez innych graczy
Zmowa milcząca-sytuacja, w której ograniczenie
konkurencji wynika stąd, że przedsiębiorstwa,
podejmując decyzje, uwzględniają występującą między
nimi współzależność
Popyt rezydualny-różnica między krzywą popytu
rynkowego a ilością oferowaną przez pozostałe
przedsiębiorstwa na rynku
model oligopolu Cournota-model oligopolu, w
którym przedsiębiorstwo ustala wielkość produkcji na
podstawie działania innych przedsiębiorstw
Model oligopolu Bertranda-model oligopolu, w
którym przedsiębiorstwo ustala cenę na podstawie
działania innych przedsiębiorstw
Model oligopolu Stackelberga-opisuje jedno
przedsiębiorstwo jako prekursora, który zmienia ceny i
wielkość produkcji a drugiego jako naśladowce, który
musi się dostosować kluczowa jest przewaga
pierwszego ruchu oraz powaga decyzji
Funkcja reakcji-funkcja wyznaczająca decyzje
przedsiębiorstwa w pewnej kwestii np. wielkości
produkcji zapewniającej maksymalny zysk, w
zależności od decyzji podjętych w tej kwestii przez
konkurentów
popyt pochodny-popyt, którego wielkość zależy od
podaży na innym rynku
Produkt krańcowy pracy-wzrost wielkości produkcji
związany ze zwiększeniem nakładu pracy o jednostkę
Wartość produktu krańcowego-iloczyn produktu
krańcowego czynnika produkcji i ceny rynkowej dobra
Krańcowy przychód z zasobu-wzrost utargu
wynikający ze zwiększenia nakładu czynnika produkcji
o jednostkę
wydajność pracy- przeciętna wielkość produkcji
wytwarzana przez jednego pracownika w ciągu
godziny
Monopson-rynek, na którym istnieje tylko jeden
nabywca
Zróżnicowanie kompensacyjne-różnica w wysokości
płac, która wynika z potrzeby wyrównania
pozafinansowych różnić między poszczególnymi
zawodami
Kapitał ludzki-skumulowany efekt inwestycji w rozwój
ludzi takich jak edukacja czy szkolenie w miejscu pracy
płaca minimalna-najniższe wynagrodzenie jakie
pracodawca może zgodnie z prawem zaoferować
pracownikowi
płaca efektywnościowa-płaca przewyższająca poziom
równowagi rynkowej, oferowana w celu zwiększenia
wydajności pracownika
Dyskryminacja-zachowanie polegające na oferowaniu
odmiennych możliwości ludziom, którzy różnią się
jedynie przynależnością rasową lub etniczną, płcią
wiekiem lub innymi cechami osobowymi
Renta ekonomiczna-nadwyżka dochodu
generowanego przez czynnik produkcji nad jego
dochodem transferowym
Dochód transferowy-minimalna zapłata niezbędna do
utrzymania czynnika produkcji w obecnym obszarze
zastosowania
Krzywa Lorenza-krzywa pokazująca relacje między
skumulowanym odsetkiem gospodarstw domowych a
skumulowanym odsetkiem dochodu całkowietego
Współćzynik Giniego=
pole obszarumiędzy linią równości absolutnej a krzywą lorenza
pole obszaru pod linią równości absolutnej
Cykl życia-typowy schemat zmiany dochodów w ciągu
życia człowieka
Dochód stały-normalny albo średni poziom dochodu
danej osoby
stopa ubóstwa-odsetek gospodarstw domowych,
których dochody nie przekraczają poziomu
określonego progiem ubóstwa
Próg ubóstwa-ustalony przez państwo poziom
dochodów, poniżej którego rodzinę uznaję się za
żyjącą w ubóstwie(w Europie 60% mediany dochodów)
Ubóstwo bezwzględne-sytuacja, w której ludzie są
pozbawieni dostępu do podstawowych dóbr
niezbędnych do życia:jedzenia, odzieży i schronienia
Ubóstwo względne-sytuacja, w której ludzie żyją
poniżej standardów uznawanych w danym
społeczeństwie za możliwe do przyjęcia
Utylitaryzm-nurt filozofii politycznej, zgodnie z
którym państwo powinno prowadzić politykę
ukierunkowaną na maksymalizację użyteczności
całkowitej osiąganej przez wszystkich członków
społeczeństwa
Liberalizm-nurt filozofii politycznej postulujący
prowadzenie przez państwo polityki, którą bezstronny
obserwator pozostający za ,,zasłoną niewiedzy''
uznałby za sprawiedliwą
kryterium maksyminu-zasada, zgodnie z którą
państwo powinno dążyć do maksymalizacji dobrobytu
najgorzej sytuowanego członka społeczeństwa
Libertarianizm-nurt filozofii politycznej, zgodnie z
którym państwo powinno się zajmować wyłącznie
ściganiem przestępców i egzekwowaniem dobrowolnie
zawieranych umów, a nie redystrybucją dochodów
ujemny podatek dochodowy-metoda naliczania
podatku w, przypadku której gospodarstwo domowe o
niskich dochodach, zamiast płacić podatek, otrzymuje
dopłatę
pomoc rzeczowa-pomoc dla ludzi biednych
przekazywana w postaci dóbr i usług a nie w formie
pieniężnej
pułapka ubóstwa-ludzie bezrobotni zdobywają pracę
przez co tracą prawo do zasiłków i ich dochód spada
Granica możliwości produkcyjnych-krzywa
wyznaczająca kombinacje dóbr jakie jest w stanie
wytworzyć dana gospodarka na bazie dostępnych
zasobów z wykorzystywaniem obecnie stosowanej
technologi
koszt alternatywny dobra y=poświęcona ilość x
zdobytą ilość y
Przewaga absolutna-przewaga wynikająca z
porównania nakładów ponoszonych przez różnych
producentów na wytworzenie takiej samej ilości dobra
Przewaga komparatywna-przewaga wynikająca z
porównania kosztów alternatywnych ponoszonych
przez producentów tego samego dobra producent ma
przewagę komparatywną w zakresie wytwarzanego
dobra, jeśli ponosi niższy koszt alternatywny niż
producent tego dobra
Cena światowa-cena dobra dominująca na rynku
światowym
cło-podatek od dobra wytwarzanego za granicą i
sprzedawanego na rynku krajowym
kontyngent przywozowy-maksymalna ilość dobra
wytwarzanego za granicą, którą można sprowadzić do
danego kraju