8

Filipino
Ikalawang Markahan
Modyul 4
Panitikan sa Panahon ng
Komonwelt
Panitikan : Maikling Kuwento
“Lupang Tinubuan”
ni Narciso G. Reyes
Wika : Kayarian ng Pang-uri
PANIMULA
Sa modyul na ito, ay paunlarin natin ang iyong kaalaman at kakayahan sa
pagsusuri ng Maikling Kuwento sa Panahon ng Komonwelt. Ang mga impormasyon
, gawain at pagsasanay na nakapaloob sa araling ito ay makatutulong upang
palawakin pang lalo ang iyong kaalaman sa panitikan at nang sa ganoon ay
matuto itong pahalagahan bilang salamin ng ating lahi mula noon , sa
kasalukuyan at maging sa hinaharap. Binigyang pansin din sa modyul na ito ang
pag-aaral tungkol sa Kayarian ng Pang-uri .

MGA PINAKAMAHALAGANG KASANAYANG PAMPAGKATUTO:

F8PB-lig-h-27 Naiuugnay ang mga kaisipan sa akda sa mga kaganapan sa sarili,

lipunan at daigdig.

F8PT-lig-h-27 Nabibigyang kahulugan ang mga simbolo at pahiwatig na ginamit sa

akda.

F8PU-Iig-h-28 Nakasusulat ng wakas ng maikling kuwento.

Subukin
Panuto: Basahin at unawain ang mga katanungan/ pahayag. Piliin ang titik ng
tamang sagot at isulat sa sagutang papel.

1. Isa itong anyo ng panitikan na may layuning magsalaysay ng mga pangyayari sa

buhay ng pangunahing tauhan.
A.Pabula B.Epiko C.Maikling Kuwento D. Dula

2. Tinaguriang ama ng Maikling Kuwento.

A. Rogelio R. Sicat C. Narciso Reyes

B.Deogracias A. Rosario D.Liwayway Arceo

3. Dahilan kung bakit lubusang lumaganap ang Maikling Kuwento sa Panahon ng

Komonwelt.
A.Nagkaroon ng samahan ng mga manunulat na tianatawag na Panitikan

B.Nagkaroon ng paghihimagsik sa mga dayuhang manunulat

C. Naglunsad ng mga makabagong pag-aaral sa pagsulat

D.Ginagawang instrumento ang pahayagang La Solidaridad ng mga Kuwentista

2
4. Ito ang problemang kakaharapin ng tauhan sa kuwento.

A. Suliranin B.Tunggalian C.Kakalasan D.Kasukdulan

5. Tumutukoy ito sa paglalabanan ng pangunahing tauhan at sumalungat sa
kanya.
A.Suliranin B.Tunggalian C. Kakalasan D.Kasukdulan
6. Dito nakasaad ang lugar na pinangyarihan ng mga aksyon o mga insidente,
gayundin ang panahon kung kailan naganap ang kwento.

A.Tunggalian B.Tagpuan C. Banghay D.Tauhan

7. Ito ang gumaganap sa isang kuwento.

A.Tauhan B.Tagpuan C.Banghay D.Kaisipan

8. Bahagi ng banghay kung saan makikita ang kapanapanabik na pangayayari sa
kuwento.

A.Panimula B.Kasukdulan C.Saglit na Kasiglahan D.Kakalasan

9. Ito ang mensahe ng Maikling Kuwento sa mga mambabasa.

A.Ideya B.Paksang-Diwa C.Aral D.Kaisipan

10. Ito ang katapusan ng Kuwento.

A.Panimula B.Wakas C.Pagtatapos D.Kasukdulan

Aralin 4.1 Ang Maikling Kuwento

Alamin

Layunin :
A. Nasusuri ang mga elemento ng Maikling Kuwento.

B. Naipaliliwanag ang pagkakaiba at pagkakatulad ng Maikling Kuwento sa iba

pang akdang pampanitikan.

C. Nakapagbibigay- katangian sa kuwento ng katutubong-kulay.

3
 Balikan / Pangganyak

Sa bahaging ito ay alamin natin kung gaano mo kakilala ang mga sumusunod na
mga manunulat na Pilipino. Ibigay ang naging kontribusyon nila sa Panitikang
Pilipino.

DEOGRACIAS A. ROGELIO R. SEVERINO

ROSARIO SIKAT REYES

Tuklasin

ANG MAIKLING KUWENTO

Ang Maikling kuwento o maikling katha ay nililikha

nang masining upang mabisang maikintal sa isip at
damdamin ng mambabasa ang isang pangyayari
tungkol sa buhay ng tauhan o ng lugar na
pinangyarihan ng mahahalagang pangyayari. Taglay
nito ang pagkakaroon ng (1) iisang kakintalan; (2)
may isang pangunahing tauhang may mahalagang
suliraning kailangang bigyan ng solusyon; (3)
tumatalakay sa isang madulang bahagi ng buhay,
(4) may mahalagang tagpuan, (5) may kawilihan
hanggang sa kasukdulan na kaagad susundan ng
wakas. Isa sa mga uri ng maikling kuwento ay ang
kuwento ng katutubong kulay – ang binibigyang diin
ay ang tagpuan, ang kapaligiran ng isang pook, ang
pamumuhay, ang mga kaugalian at mga gawi sa
lugar na binibigyang-diin sa kuwento.

4
 Suriin / Talakayin

Alam mo ba na …

Si Deogracias A. Rosario angg tinuturing na “Ama ng Maikling Kuwentong Tagalog”

Mga Elemento ng Maikling Kuwento
1. Tauhan – Ito ay tumutukoy sa mga gumaganap sa kuwento.

2. Tagpuan -Ito ay tumutukoy kung saan naganap ang kuwento.

3. Banghay –Ito ay tumutukoy sa pagkakasunod–sunod ng mga kuwento.

Mayroong Limang (5) bahagi ang banghay:

-Panimula – Kung saan at paano nagsimula ang kuwento.

- Saglit na kasiglahan – Ito ay ang panandaliang pagtatagpo ng mga

tauhan sa kuwento
- Kasukdulan- dito na nangyayari ang problema sa kuwento.

-Kakalasan- Ito ay tumutukoy sa parte kung saan unti-unti nang naaayos

ang problema.

-Wakas- Ito ay tumutukoy kung paano nagwakas o natapos ang kuwento.

4. Kaisipan- Ito ay ang mensahe ng maikling kuwento sa mambabasa.

5. Suliranin- Ito ay tumutukoy sa problemang kinakaharap ng tauhan sa
kuwento.
6. Tunggalian- Ito ay maaaring tao laban sa tao, tao laban sa sarili, tao laban sa
lipunan , o tao laban sa kalikasan.
7. Paksang Diwa- Ito ay ang pinakakaluluwa ng kuwento.

Isaisip

Tandaan na malaki ang tulong ng Maikling Kuwento upang lalo pang sumigla at
tumaas ang katayuan ng panitikan. Sapagkat Wikang Pambansa ang ginamit na
midyum sa pagsulat, dumami ang mga manunulat , nagkaroon ng ibat-ibang
pamamaraan sa pagkukuwento at ang mga paksang dating hindi naisusulat ay
nabigyan ng pansin. Isagawa
5
 Isagawa

Gawin natin:
Paano naiiba ang Maikling Kuwento sa iba pang akdang
pampanitiikan? Isulat sa papel ang sagot. Gayahin ang pormat.

MAIKLING KWENTO IBA PANG AKDANG

PAMPANITIKAN

PAGKAKAIBA PAGKAKATULAD
Sa Tema
Sa Paksa
Sa Layunin
Sa Pamamaraan

Pagyamanin / Karagdagang Gawain

Isasagawa ang sumusunod sa tulong ng Fact O Opinion analysis.

Pahayag Katotohanan o Opinyon? Paliwanag

Si Deogracias A. Rosario ay
“Ama ng Maikling Kuwento.”
Nakatulong ang maikling
kuwento sa manunulat at sa
mga Pilipino noong Panahon
ng Komonwelt

6
 Aralin 4.2 : “ Lupang
Tinubuan” ni Narciso G. Reyes

Alamin

Layunin :

A. Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng pagkilala

sa kahulugan ng mga salita

B. Nasusuri ang kulturang taglay ng akda kung ito’y nanatili, nabago o nawala na.

C.Nakasusulat ng Maikling Kuwento ukol sa paboritong lugar na napasyalan.

D. Napapahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa akdang binasa.

Balikan / Pangganyak

Bigyan ng mga kaugnay na salita / parirala/ pangungusap ang pamagat ng

babasahing akda.

7
 Tuklasin
Alam mo ba….
na ang kwentong “Lupang Tinubuan” ni Narciso Reyes ay nagkamit ng parangal.
Layunin ng akdang ito na ipakita ang karanasan ng isang lipi ng tao na siyang
masasalamin sa kasaysayan at bahagi ng kanyang pagkahubog. Nais din nitong
ipakita na ang kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng mundo.Masasabing
nabibilang ang kuwentong ito sa teoryang historikal sapagkat gumamit ang awtor
ng flashback sa buhay ng isang tauhan sa kuwento.

Suriin / Talakayin
Bago mo basahin ang maikling kuwento , pansinin muna ang paglinang ng
talasalitaan.
A. Ibigay ang kahulugan ng mga sumusunod na salita at gamitin ang mga ito sa
pangungusap.

1.pinagmuni-muni-
_________________________________________________________________

2. agaw-dilim-

__________________________________________________________________
3.piping-panangis-

__________________________________________________________________

4. sumasalunga-

__________________________________________________________________
5.makadurog-puso-

__________________________________________________________________

8
 Basahin at unawain ….

Lupang Tinubuan ni: Narciso G. Reyes

Ang tren ay tumulak sa gitna ng sali-salimuot na mga ingay. Sigawan ang mga
batang nagtitinda ng mga babasahin, Tribune, mama, Tribune, Taliba? Ubos na po.
Liwayway, bagong labas. Alingawngaw ng mga habilinan at pagpapaalam. Huwag
mong kalilimutan, Sindo, ang baba mo ay sa Sta. Isabel, tingnan mo ang istasyon.
Temiong, huwag mong mabitiwbitiwan ang supot na iyan. Nagkalat ang mga
magnanakaw, mag-ingat ka! Kamusta na lang sa Ka Uweng. Sela, sabihin mong sa
Mahal na Araw na kami uuwi. Ang pases mo Kiko, baka mawaglit. Maligayang
Paglalakbay, Gng. Enriquez. Ngumiti ka naman, Ben, hindi naman ako magtatagal
doon at susulat ako araw-araw. Kamusta na lamang. Paalam. Paalam. Hanggang sa
muli. Ang tren ay nabuhay at dahan-dahang kumilos. H-s-s-ss.Tsug, tsug, tsug.

Naiwan sa likuran nina Danding ang takipsilim ng Tutuban, at sila’y napagitna

sa malayang hangin at sa liwanag ng umaga.
Huminga nang maluwag ang kanyang Tiya Juana at ang sabi, “Salamat at
tayo’y nakatulak na rin. Kay init doon sa istasyon.” Ang kanyang Tiyo Goryo ay
nakadungaw at nagmamasid sa mga bahay at halaman sa dinaraanan.
Ang galaw ng makina ngayon ay mabilis na at tugma-tugma, tila pintig ng
isang pusong wala nang alinlangan. Napawing tila ulap sa isip ni Danding ang gulo at
ingay ng pag-alis, at gumitaw ang pakay ng kanilang pag-uwi sa Malawig. Nagsasalita
na naman ang kanyang Tiya Juana, “Ang namatay ay ang Tata Inong mo, pamangkin
ng iyong Lola Asyang at pinsan namin ng iyong ama. Mabait siyang tao noong siya’y
nabubuhay pa.”

Si Danding ay sinagian ng lungkot, bagama’t hindi niya nakita kailanman ang

namatay na kamag-anak. Ang pagkabanggit sa kanyang ama ang tumimo sa ilang
bahagi ng kanyang puso, at naglapit sa kanyang damdamin ang hindi kilalang patay.
Naalala niya na sa Malawig ipinanganak, lumaki at nagkaisip ang kanyang ama.
Bumaling siya sa kanyang Tiya Juana at itinanong kung ano ang anyo ng nayong
iyon, kung mayaman o dukha, kung liblib o malapit sa bayan. At samantalang
nagaapuhap sa alaala ang kanyang butihing ale ay nabubuo naman sa isip ni
Danding ang isang kaaya-ayang larawan, at umusbong sa kanyang puso ang
pambihirang pananabik.

9
 Sa unang malas, ang Malawig ay walang pagkakaiba sa alinmang nayon sa
Kalagitnaang Luzon. Isang daang makitid, paliku-liko, natatalukapan ng makapal at
manilaw-nilaw na alikabok. Mga puno ng kawayan, mangga, niyog at akasya. Mga
bahay na pawid, luma na ang karamihan at sunog sa araw ang mga dingding at
bubong. Pasalit-salit, isang tindahang hindi mapagwari kung tititigan sa malapit.
Doon at dito, nasisilip sa kabila ang madalang na hanay ng mga bahay. At sa ibabaw
ng lahat, nakangiti at puno ng ningning ng umaga, ang bughaw, maaliwalas at
walang ulap na langit.

″Walang maganda rito kundi ang langit,” ang sabing pabiro ng kutsero ng
karitelang sinasakyan nila. Pinaglalabanan ni Danding ang sulak ng pagkabigo sa
kanyang dibdib. ″Hindi po naman,” ang marahan niyang tugon. Naisaloob niyang sa
mga nayong tulad nito isinilang at nagsilaki sina del Pilar, at iba pang bayani ng lahi,
at sa gayong mga bukid nagtining ang diwa ng kabayanihan ng himagsikan laban sa
mga Kastila. Ang alaalang iyon ay nakaaaliw sa kanya, nagbigay ng bagong anyo sa
lahat ng bagay sa paligid-ligid.

Kayrami pala niyang kamag-anak doon. Hindi mapatid-patid ang

pagpapakilala ng kanyang Tiya Juana. Sila ang iyong Lolo Tasyo, at sila ang iyong
Lola Ines. Ang mga pinsan mong Juan, Seling, Marya at Asyas.

Ang iyong Nana Bito. Ang iyong Tata Enteng. Yukod at ngiti rito, halik ng
kamay roon. Mga kamag-anak na malapit at malayo, tunay at hawa lamang,
matatanda at mga bata. Ang lahat yata ng tao sa bahay, buhat sa mga nangasapuno
ng hagdan hanggang sa nangasaloob ay pawang kamag- 313 anak ni Danding.
″Mabuti na lamang at likas na sarat ang ilong ko,” ang naisaloob niya. ″Kung hindi ay
pulpol na marahil ngayon.”

Sapagkat sila lamang ang nagsipanggaling sa Maynila, sa pagtitipong iyon ay

napako kina Danding ang pansin ng lahat. Umugong ang kamustahan. Ang balana
ay nagtanong kay Danding ng kung ano ang lagay ng kanyang amang may sakit at ng
kanyang inang siya na lamang ngayong bumubuhay sa kanilang mag-anak.
Sinulyapan ng kanyang Tiya Juana si Danding at sinikap na saluhin ang mga
tanong. Bantad na siya sa pagkamaramdamin ng kaniyang pamangkin at alam
niyang ang kasawian ng ama nito ay talusaling na sugat sa puso nito. Ngunit hindi
niya maunahan ng pagtugon si Danding na tila magaan ngayon ang bibig at palagay
na ang loob sa piling ng mga kamag-anak na ngayon lamang nakilala.

Isang manipis na dinding ng sawali ang tanging nakapagitan sa bulwagan at

sa pinakaloob ng bahay, na siyang kinabuburulan ng patay. At sa bukas ng lagusan,
na napapalamutihan sa magkabilang panig ng mga puting kurtinang salo ng
pinagbuhol na mga lasong itim, ay walang tigil ang pagyayao’t dito ng mga taong
nakikiramay sa mga namatayan at nagmamasid sa bangkay. Ngunit pagpasok na
pagpasok ni Danding ay nagiba ang kanyang pakiramdam. Napawi sa kanyang
pandinig ang alingawngaw sa labas, at dumampi sa kanyang puso ang katahimikan
ng kamatayan. Dahan-dahan siyang lumapit sa kabaong, at pinagmasdan ang
mukha ng bangkay. Maputi, kaaya-aya ang bukas, isang mukhang nagbabandila sa
katapatan at kagitingan. Nabakas ni Danding ang lapad ng noo, sa mga matang hindi
ganap ang pagkakapikit, at sa hugis ng ilong, ang bahagyang pagkakahawig sa
kanyang ama. Bigla siyang nakaramdam ng awa at lungkot.

10
 "Hindi mo pa nababati ang Nana Marya mo,” ang marahang paalala ng kanyang
Tita Juana. ″At ang pinsan mong si Bining,” ang pabulong pang habol. Humalik ng
kamay si Danding sa asawa ng yumao, at naupo sa tabi ni Bining, ngunit wala siyang
nasabing anuman. Puno ang kanyang puso. Pagkaraan ng ilang sandali ay umabot
siya ng isang album sa mesang kalapit, binuksan iyon, at pinagmuni-muni ang
mahiwaga at makapangyarihang kaugnayan ng dugo na nagbubuklod ng mga tao.
Pagkakain ng tanghalian ay nanaog si Danding at nagtungo sa bukid sa may
likuran ng bahay. Nakaraan na ang panahon ng paggapas, at naimandala na ang ani.
Malinis ang hubad na lupa, na naglalatang sa init ng araw. Naupo si Danding sa ilalim
ng isang pulutong ng mga punong kawayan, at nagmasid sa paligid-ligid.

Hindi kalayuan, sa gawing kaliwa niya, ay naroon ang kanyang Lolo Tasyo na
nagkakayas ng kawayan. Ang talim ng matanda ay tila hiyas na kumikislap sa araw.
Tumindig si Danding at lumapit sa matanda. Si Lolo Tasyo ang unang nagsalita.

″Kaparis ka ng iyong ama,’ ang wika niya.”

″Bakit po?”
″Balisa ka sa gitna ng karamihan; ibig mo pa ang nag-iisa.”
″May mga sandali pong kailangan ng tao ang mapag-isa.”

″Ganyan din siya kung magsalita, bata pa’y magulang na ang isip.”
″Nasaksihan po ba ninyo ang kanyang kabataan?”

″Nasaksihan!’ Napahalakhak si Lolo Tasyo. ″Ang batang ito! Ako ang nagbaon ng
inunan ng ama mo. Ako ang gumawa ng mga una niyang laruan. Naulila agad siya sa
ama.”

Tumayong bigla si Lolo Tasyo at itinuro ng itak ang hangganan ng bukid. ″Doon
siya malimit magpalipad ng saranggola noong bata pa siyang munti. Sa kabilang pitak
siya nahulog sa kalabaw, nang minsang sumama siya sa akin sa pag-araro. Nasaktan
siya noon, ang akala ko’y hindi siya titigil sa kaiiyak.”

Lumingon ang matanda at tiningala ang punong mangga sa kanilang likuran.

″Sa itaas ng punong ito pinaakyat ko at pinagtago ang ama mo isang hapon, noong
kainitan ng himagsikan, nang mabalitaang may mga huramentadong Kastila na
paparito. At doon, sa kinauupuan mo kanina, doon niya isinulat ang kauna-unahan
niyang tula - isang maikling papuri sa kagandahan ng isa sa mga dalagang nakilala
niya sa bayan. May tagong kapilyuhan ang ama mo.”

Napangiti si Danding. ″Ang dalaga po bang iyan ang naging sanhi ng

pagkakaluwas niya sa Maynila?”

″Oo,” natigilan si Lolo Tasyo na tila nalalasap sa alaala ang mga nangyari.
″Nahuli sila sa tabi ng isang mandala ng palay.”

11
 ″Nahuli po?”

″Oo – sa liwanag ng ilang aandap-andap na bituin.”

Marami pang ibig itanong si Danding, ngunit naalala niya ang patay at ang
mga tao sa bahay; baka hinahanap na siya. Unti-unting pinutol niya 316 ang pag-
uusap nila ni Lolo Tasyo, at iniwan ang matanda sa mga alaala nito.

″Ano ang pinanood mo sa bukid?” ang usisang biro ng isa sa mga bagong
tuklas niyang pinsan.

″Ang araw,” ang tugon ni Danding, sabay pikit ng mga mata niyang naninibago
at hindi halos makakita sa agaw-dilim na tila nakalambong sa bahay.
Ang libingan ay nasa gilid ng simbahan, bagay na nagpapagunita kay Danding
ng sumpa ng Diyos kay Adan sa mga anak nito, at ng malungkot at batbat-sakit na
pagkakawalay nila, na kamatayan lamang ang lubusang magwawakas. Nagunita niya
na sa maliit na bakurang ito ng mga patay na nakahimlay ang alabok ng kanyang
ninuno, ang abang labi ng Katipunan, ng mga pag-asa, pag- ibig, lumbay at ligaya, ng
palalong mga pangarap at mga pagkabigo na siyang pumana sa kanya ng kanyang
angkan. Magaan ang pagyapak ni Danding sa malambot na lupa, at sinikap niyang
huwag masaling maging ang pinakamaliit na halaman.

Handa na ang hukay. Wala na ang nalalabi kundi ang paghulog at pagtatabon
sa kabaong. Ngunit ng huling sandali ay binuksang muli ang takip sa tapat ng mukha
ng bangkay, upang ito’y minsan pang masulyapan ng mga naulila. Nabasag ang
katahimikan at naghari ang impit na mga hikbi at ang mga piping panangis na higit
na makadurog-puso kaysa maingay Nabasag ang katahimikan at naghari ang impit
na mga hikbi at ang mga pag-iyak. Pinagtiim ni Danding ang kanyang mga bagang,
ngunit sa kabila ng kanyang pagtitimpi ay naramdaman niyang nangingilid ang luha
sa kanyang mga mata.

Sandaling nag-ulap ang lahat ng kanyang paningin. Nilunod ang kanyang puso
ng matinding dalamhati at ng malabong pakiramdam na siya man ay dumaranas ng
isang uri ng kamatayan. Balisa at nagsisikip ang dibdib ng damdaming ito, si
Danding ay dahan-dahang lumayo at nagpaunang bumalik sa bahay.

Ibig niyang mapag-isa kaya’t nang makita niyang may taong naiwan sa bahay
ay patalilis siyang nagtungo sa bukid. Lumulubog na ang araw, at nagsisimula nang
lumamig ang hangin. Ang abuhing kamay ng takipsilim ay nakaamba na sa
himpapawid. Tumigil si Danding sa tabi ng pulutong ng mga kawayan at pinahid ang
pawis sa kanyang mukha at liig.

Ang kapayapaan ng bukid ay tila kamay ng isang inang humahaplos sa nag-

iinit na noo ni Danding. Huminga siya nang malalim, umupo sa lupa, at ipinikit ang
mga mata. Dahan-dahang inunat niya ang kanyang mga paa, itinukod sa lupa ang
mga palad; tumingala at binayaang maglaro sa ligalig niyang mukha ang banayad na
hangin.

12
 Kay lamig at kay bango ng hanging iyon.

Unti-unti siyang pinanawan ng lumbay at agam-agam, at natiwasay ang pagod

niyang katawan. Sa kapirasong lupang ito, na siyang sinilangan ng ama niya, ay
napanatag ang kanyang puso.
Palakas nang palakas ang hangin, na nagtataglay ng amoy ng lupa at kay
bango ng nakamandalang palay! Naalala ni Danding ang mga kuwento ni Lolo Tasyo
tungkol sa kanyang ama, at siya’y napangiti nang lihim. Ang pagsasaranggola sa
bukid, ang pagkahulog sa kalabaw, dalaga sa bunton ng palay, ang lahat ay
nananariwa sa kanyang gunita. Tumawa nang marahan 318 Naibigan mo ba ang
kuwentong binasa? Subukin natin ang iyong kakayahan sa pag-unawa. Gawin ang
sumusunod na mga gawain. si Danding at pinag-igi pang lalo ang pagkakasalampak
niya sa lupa. Tila isang punong kababaon doon ang mga ugat, siya’y nakaramdam ng
pagkakaugnay sa bukid na minsa’y nadilig ng mga luha at umalingawngaw sa mga
halakhak ng kanyang ama.

Sa sandaling iyon ay tila hawak ni Danding sa palad ang lihim ng tinatawag

na pag-ibig sa lupang tinubuan. Nauunawaan niya kung bakit ang pagkakatapon sa
ibang bansa ay napakabigat na parusa, at kung bakit ang mga nawawalay na anak
ay sumasalunga sa bagyo at baha mauwi lamang sa Ina ng Bayan. Kung bakit
walang atubiling naghain ng dugo sina Rizal at Bonifacio.

Sa kabila ng mga magigiting na pangungusap ng pambihirang mga

pagmamalasakit, at ng kamatayan ng mga bayani ay nasulyapan ni Danding ang
kapirasong lupa, na kinatitirikan ng kanilang mga tahanan, kinabubuhayan ng
kanilang mga kamag-anak, kasalo sa kanilang mga lihim at nagtatago na pamana ng
kanilang mga angkan. Muli siyang napangiti.
Sa dako ng bahay ay nakarinig siya ng mga tinig, at nauulinigan niyang
tinatawag ang kanyang pangalan. Dahan-dahan siyang tumayo. Gabi na, kagat na
ang dilim sa lahat ng dako. Walang buwan at may kadiliman ang langit. Ngunit
nababanaagan pa niya ang dulo ng mga kawayang nakapanood ng paglikha ng
unang tula ng kanyang ama, at ang ilang aandap-andap na bituing saksi ng unang
pag-ibig nito.

Isaisip

Isaisip mo na sa Panahon ng Komonwelt ay malaya ang mga manunulat na

ipahayag ang kanilang saloobin , damdamin at ideya nang hindi napipigilan
ng ibang tao o mananakop. Kasama ng kalayaan sa pagpapahayag ng mga
ito ang kalayaan sa paggamit ng sariling wika sa kanilang mga akda.

13
 Isagawa

1. Anong uri ng Maikling Kwento ang binasang aralin?

Patunayan :
2.Gumawa ng balangkas sa kuwentong “Lupang Tinubuan”. Gawing gabay ang
kasunod na pormat . Gawin sa papel.

Pagyamanin / Karagdagang Gawain

Bumuo ng sariling maikling kuwento ng iyong paboritong lugar na napasyalan.
Isulat sa malinis na papel.May tatlong talata at tiglilimang pangungusap bawat
talata.

Aralin 4.3: Kayarian ng Pang-uri

14
 Alamin
Layunin :

A. Naipaliliwanag ang katuturan ng pang-uri.

B. Natutukoy ang mga kayarian ng pang-uri.

C. Nasusuri ang mga pang-uring napapaloob sa teksto.

Balikan / Pangganyak
Mula sa binasang kuwento , bigyang-pansin ang mga sumusunod na salita.
Ano ang tawag sa mga salitang ito? Ipaliwanag ang iyong sagot.

agaw-dilim maaliwalas batbat-sakit

dukha paliku-liko kaaya-aya

Tuklasin
Alam mo ba…
Na nakatutulong nang malaki ang paggamit ng pang-uri na may iba’t-ibang
kayarian sa pagsulat ng maikling kuwento upang mas masining ang pagkalikha
nito at upang mabisang maikintal sa isip at puso ng mambabasa ang mga
pangyayaring nakapaloob dito.

15
 Suriin / Talakayin

ANG PANG-URI
Ang pang-ur i ay salitang naglalarawan tungkol sa pangngalan at panghalip.
Maraming paraan upang maglarawan.

Maaaring sa pamamagitan ng paggamit ng kayarian ng pang-uri. Ang mga ito

ay ang payak, maylapi, inuulit at tambalan.

1. Payak ang pang-uri kung binubuo lamang ng salitang ugat.

Halimbawa: ganda talino, bago

2. Mayl api kung ang salitang naglalarawan ay binubuo ng salitang–ugat at
panlapi.

Halimbawa: maganda, matalino, makabago

3. Inuul i t kung ang salitang naglalarawan ay inuulit ang isang bahagi nito o
ang buong salitang-ugat.

Halimbawa: magandang-maganda, matalinong-matalino

4. T ambal an kapag ito ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang
pinagsama o pinagtambal na maaaring magkaroon ng pangalawang
kahulugan.
Halimbawa: balat-sibuyas, utak-matsing

Isaisip

Tunay na nakatutulong ang mga Kayarian ng Pang-uri

upang mas mabisang mailarawan ang tagpuan, mga tauhan
at mga pangyayari sa akda.

16
 Isagawa
Upang matiyak natin ang iyong pag-unawa tungkol sa pang-uri , basahin
ang kasunod na teksto at sagutin ang mga tanong tungkol dito. Isulat ang mga
nakitang pang-uri sa nakahandang talahanayan.

PAYAK MAYLAPI INUULIT TAMBALAN

17
 Pagyamanin / Karagdagang Gawain
Ipaliwang ang iyong sagot. Gawin ito sa papel.

Bakit gumamit ng ibat-ibang Kayarian ng Pang-uri ang isang kuwentista?

Tayahin

Panuto : Basahin at unawain ang mga katanungan. Isulat ang titik ng

pinakatamang sagot sa papel.

1. May isa o ilang tauhan lamang ito, sumasaklaw sa maikling panahon, may isang
kasukdulan at nag-iiwan ng kakintalan o impresyon sa isip ng mambabasa.
A.Pabula B.Epiko C.Maikling Kuwento D.Dula

2. Ano ang pinagkaiba ng maikling kuwento sa iba pang-uri ng anyong tuluyan?

A.limitado lamang ang mga tauhan

B.may iisang suliraning kailangang lutasin ng pangunahing tauhan

C. may iisang tagpuan

D. lahat ng nabanggit

Sandaling nag-ulap ang lahat sa kanyang paningin.Nilunod ang kanyang puso

ng matinding dalamhati at ng malabong pakiramdam na siya man ay
dumaranas ng isang uri ng kamatayan. Balisa at nagsisikip ang dibdib ng
damdaming ito ,si Danding ay dahan-dahang lumayo at nagpaunang bumalik
sa bahay.
Mula sa akdang Lupang Tinubuan

Ni : Narciso G. Reyes

3. Ano ang damdaming nakapaloob sa unang pahayag ?

A.matinding kasawian C. lubos na nasasaktan

B. labis na panghihinayang D. sobrang galit sa puso

4. Saang probinsya umuwi si Danding?

A.Rizal B.Sta.Maria C.Malawig D.Burgos

18
5. Sino ang namatay ?

A.Lolo Tasyo B.Ama ni Danding C.Tata Inong D. Ina ni Danding

6. Ito ang bahagi na siyang ginuguhitan ng mga pangyayari

sa kuwento.

A.Simula B.Gitna C.Banghay D.Wakas

7.Nilunod ang kanyang puso ng malabong pakiramdam.

A.Payak B.Maylapi C.Inuulit D. Tambalan

8. Balisa at nagsisikip ang dibdib ng damdaming ito.

A.Payak B.Maylapi C.Inuulit D.Tambalan

9. Ngiting-aso ang nakita ni Danding sa ibang tao kaya hindi agad siya nagtiwala
rito.
A.Payak B.Maylapi C.Inuulit D.Tambalan.

10. Paliku-likong daan ang tinahak ng tren.

A.Payak B.Maylapi C.Inuulit D.Tambalan.

Sanggunian

- Modyul sa mga mag-aaral sa Baitang 8

- Pinagyamang Pluma 8
- Google

19