YORULMA: Fiziksel özellikler

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 1

YORULMA: Fiziksel özellikler

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 2

YORULMA: Fiziksel özellikler

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 3

YORULMA: Fiziksel özellikler

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 4

YORULMA: Fiziksel özellikler

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 5

YORULMA: Fiziksel özellikler

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 6

YORULMA: Fiziksel özellikler
Her zaman bir problem vardır:

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 7

YORULMA: Fiziksel özellikler
Yeteri sayıda çevrimsel (değişken) yükleme
neticesinde, dislakasyonlar yığını sürekli kayma
bantlarını oluşturur.

Bu hareketler yüzeyde, gerilme yığılmasına

sebep olacak alanlar oluşturur.

Başka bir gerilme yığılması kaynağı yoksa, bu

alanlardan yorulma çatlağını başlatır.

Başka değiş ile, yorulma malzemelerin kendi

deformasyon davranışı neticesinde ortaya çıkar.

Yorulma hasarının meydana gelmesi için:

Yükleme değişken olmalıdır
Bu yükleme belirli bir çevrim sayısında etki etmelidir.

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 8

YORULMA: Fiziksel özellikler

Yorulmada aşağıdaki etkenler etkilidir:

Çevresel koşullar
Korozyon ortamları,
Sıcaklık
Nem
Gerilmelerin dinamik özellikleri: Genlik, frekans gibi..
Gerilme yığılmasına enden olan geometrik özellikler
Kama kanalları
Yağlama delikleri
Cıvata dişleri
Noktasal/çizgisel temas halleri
Artık gerilmeler
Malzemenin deformasyon davranışlarına etki eden prosesler
Şekillendirme
Kaynak
Talaşlı imalat

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 9

YORULMA: Fiziksel özellikler

B: çatlak kama kanalı Bir gres yağı kanalında

dibindeki keskin köşelerden oluşan gerilmelerin
başlamış yığılması sonucunda
meydana gelen
yorulma hasarı.
MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 10
YORULMA: Tekrarlı, çevrimsel yükleme kavramı

Gerilmenin düzgün bir sinüs dalgası şekliden değişim sergilediği varsayımı ile:
𝜎 +𝜎
𝜎𝑚 = 𝑚𝑎𝑥2 𝑚𝑖𝑛 ortalama gerilme
𝜎 −𝜎
𝜎𝑎 = 𝑚𝑎𝑥2 𝑚𝑖𝑛 gerilme genliği
∆𝜎 = 𝜎𝑚𝑎𝑥 − 𝜎𝑚𝑖𝑛 gerilme aralığı
𝑅 = 𝜎𝑚𝑖𝑛 /𝜎𝑚𝑎𝑥 çevrim oranı

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 11

YORULMA: Çevrimsel yükleme kavramı

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 12

YORULMA: Çevrimli gerilme altında malzemenin davranışı

Malzemenin yorulma davranışını belirlemek

için, özel hazırlanmış ve yüzey kusuru
içermeyen numuneler, sabit ortalama gerilme,
sabit frekans altında ama farklı gerilme
genliklerinde test edilirler.
Bu test ilk defa Wöhler tarafından
uygulandığından elde edilen eğri onun adı ile
anılır.

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 13

YORULMA: Çevrimli gerilme altında malzemenin davranışı

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 14

YORULMA: Çevrimli gerilme altında malzemenin davranışı

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 15

YORULMA: Çevrimli gerilme altında malzemenin davranışı

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 16

YORULMA: Çevrimli gerilme altında malzemenin davranışı

𝜎𝑘 : 𝑀𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑛𝑖𝑛 ç𝑒𝑘𝑚𝑒 𝑑𝑎𝑦𝑎𝑛𝚤𝑚𝚤

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 17

YORULMA: Çevrimli gerilme altında malzemenin davranışı

Yorulma eğrisi ortalama gerilmenin sıfır olduğu değişken gerilme genliğinde

çizilmektedir yani R=-1 (tam değişken yükleme)
Herhangi bir ortalama gerilme için yorulma eğrisi elde etmek yeniden yorulma
deneylerinin yapılması gerekir. Yada belirli yaklaşımlar kullanılır.
R değeri arttıkça (ortalama gerilme değeri arttıkça) yorulma limit değeri azalmaktadır
Ortalama gerilmenin değeri arttıkça müsaade edilen gerilme genliği değeri düşer.

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 18

YORULMA: Ortalama gerilme dönüşümü yaklaşımları

Wöhler eğrisinin ortalama gerilme

değerindeki değişime bağlı olarak
değişiklik sergilemesi, farklı
ortalama gerilme değerlerinde elde
edilecek yorulma limitinin
öngörülmesinde kullanılacak
yaklaşımların geliştirilmesine yol
açmıştır. Bunlar:

• Smith
• Soderberg ve Goodman
• Gerber

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 19

YORULMA: Smith yaklaşımı

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 20

YORULMA: Soderberg, Goodman ve Gerber yaklaşımları

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 21

YORULMA: Sürekli mukavemeti azaltan etkiler
Malzemenin yorulma davranışı belirlenirken pek çok azaltıcı etki göz önünde
bulundurulmaz. Farklı menşeiden elde edilen bu etkiler genel olarak aşağıdaki gibidir:

BOYUT ETKİSİ (Kb)

𝑑 < 51 𝑚𝑚 𝑖ç𝑖𝑛 𝑘𝑏 = 1,24. 𝑑 −0.107
𝑑 > 51 𝑚𝑚 𝑖ç𝑖𝑛 𝑘𝑏 = 1,51. 𝑑 −0.157

YÜZEY ETKİSİ (KY)

Tablo verilerine alternatif
olarak:
a b
1.58 -0,085
4.51 -0,265
57.7 -0.718
272 -0,995

𝑘𝑦 = 𝑎. 𝜎ç𝑏

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 22

YORULMA: Sürekli mukavemeti azaltan etkiler
Malzemenin yorulma davranışı belirlenirken pek çok azaltıcı etki göz önünde
bulundurulmaz. Farklı menşeiden elde edilen bu etkiler genel olarak aşağıdaki gibidir:

ÇENTİK ETKİSİ (KÇ)

Kç =1+ q(Kt -1)

q : Çentik hassasiyet katsayısı
Kt: Teorik gerilme yığılma faktörü

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 23

YORULMA: Sürekli mukavemeti azaltan etkiler

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 24

YORULMA: Sürekli mukavemeti azaltan etkiler

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 25

YORULMA: Soderberg yaklaşımının uygulanması
Tam değişkenli yükleme halininde elde edilen sürekli
mukavemet değerinin mukavemet azaltıcı etkilerle
birlikte değerlendirdikten sonra elde edin emniyetli
değeri
𝑘𝑏 𝑘𝑦
𝜎𝐷∗ = 𝜎𝐷
𝑘ç

Statik akma dayanımının

eminiyetli değeri

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 26

YORULMA: Sürekli mukavemete göre hesap

MAKİNE ELEMANLARI 1: Çevrimli yüklemeler altında boyutlandırma: Yorulma 27