Metabolizm

105 zadań maturalnych

Odpowiedzi
edycja 2017/2018
(Wybór i opracowanie: Oficyna Multimedialna Teraz Wiedza)

Jednym z zasadniczych elementów przygotowań do matury jest rozwiązywanie zadań maturalnych. Najlep-
szym źródłem takich zadań są arkusze maturalne z ubiegłych lat. Aby ułatwić uczniom przygotowania do
tego trudnego egzaminu i zaoszczędzić im jakże cennego czasu, przygotowaliśmy zbiór 105 zadań matural-
nych z zakresu metabolizmu. Zbiór ten stanowi kompilację wszystkich zadań maturalnych z tego działu,
jakie ukazały się w materiałach CKE, tj. w arkuszach maturalnych oraz informatorach, w latach 2002-
2016. Obejmuje zarówno zadania z arkuszy maturalnych właściwych (majowych), jak i próbnych oraz po-
prawkowych. Zadania zostały zebrane i opracowane w jeden plik z zadaniami oraz osobny plik z odpo-
wiedziami. Zadania zostały podzielone tematycznie i przypisane do odpowiadających im wykładów nasze-
go kursu. Dlatego też warto najpierw obejrzeć i przeanalizować wykłady z kursu Metabolizm, a następnie
rozwiązywać zadania.
Życzymy owocnej nauki.

Informacje dodatkowe:
Zadania mają nową, ciągłą numerację. Przy każdym numerze zadania umieściliśmy w nawiasie szczegółową informację o źródle
zadania, w drugim nawiasie – liczbę punktów i szacunkowy czas przeznaczony na rozwiązanie zadania.

Zad. 1 (200501/S/P/Z31) (1p./3 min.)

numer zadania liczba punktów/czas

rok miesiąc oryginalny numer zadania

stara/nowa matura majowa (O)/próbna (P)

Metabolizm - zadania CKE 53 Materiały do kursu: Metabolizm

 1. METABOLIZM – WPROWADZENIE / 11 ZADAŃ
Zad. 1 (200501/S/P/Z30)(1p./3 min)
Przykład odpowiedzi: Proces anaboliczny, gdyż wymaga nakładu energii. / Kryterium oceny odp.: Za poprawne podanie ro-
dzaju reakcji metabolicznej i podanie argumentu – 1 pkt.

Zad. 2 (200501/S/P/Z34)(2p./6 min)

Przykład odpowiedzi:
-Energia słoneczna warunkuje przebieg fazy jasnej fotosyntezy, podczas której jest zamieniana na energię chemiczną magazyno-
waną w produktach fotosyntezy.
-W procesie oddychania z cukru uwalniana jest energia wykorzystywana w procesach anabolicznych (i transporcie).
Kryterium oceny odp.: Za właściwe określenie roli energii słonecznej – 1 pkt. / Za określenie roli cukru – 1 pkt./ (razem 2p.)

Zad. 3 (200501/S/P/Z35)(2p./6 min)

Przykład odpowiedzi:
Rodzaj reakcji – X – fotosynteza, Y – oddychanie
Rodzaj energii –warunkującej zapoczątkowanie reakcji X – energia świetlna; powstającej w wyniku reakcji Y – energia
chemiczna (ATP)
Kryterium oceny odp.: Za określenie rodzaju reakcji – 1 pkt / Za określenie rodzaju energii – 1 pkt. (razem 2p.)

Zad. 4 (200505/S/O/Z32)(2p./6 min)

a)(0-1)
Odpowiedź: Chloroplast – procesy anaboliczne / mitochondrium – procesy kataboliczne.
Kryterium oceny odp.: Za ustalenie miejsc zachodzenia wymienionych procesów – 1 pkt
b)(0-1)
Przykład wyjaśnienia: - Chloroplasty i mitochondria zaopatrują komórkę w metabolity i/lub ATP. - Produkty jednego z orga-
nelli są substratami drugiego / samowystarczalność energetyczna komórki.
Kryterium oceny odp.: Za poprawne wyjaśnienie – 1 pkt

Zad. 5 (200705/S/O/Z14)(2p./6 min)

Odpowiedzi:
a)(0-1) / Proces: utlenianie biologiczne
b)(0-1) / Jest to proces kataboliczny, ponieważ następuje w nim wytworzenie energii.

Zad. 6 (201005/S/O/Z06)(1p./3 min)

Poprawna odpowiedź: uzupełnienie zdań w kolejności: „niższą”, „wyższą”
Kryterium oceny odp.: 1 p. – za poprawne dwa uzupełnienia we właściwej kolejności.

Zad. 7 (201005/S/O/Z08)(1p./3 min)

Poprawna odpowiedź: B. (chemosynteza) oraz E. (replikacja DNA)
Kryterium oceny odp.: 1 p. − za wybór dwóch procesów.

Zad. 8 (201006/S/O/Z04)(2p./6 min)

Przykłady odpowiedzi:

Kryterium oceny odp.:

Za każde dwa poprawnie wstawione określenia – po 1 pkt.

Metabolizm - zadania CKE 54 Materiały do kursu: Metabolizm

Zad. 9 (201105/S/O/Z06)(1p./3 min)
Poprawna odpowiedź:1 – P, 2 – F, 3 – F
Kryterium oceny odp.:1 p. – za poprawną ocenę trzech stwierdzeń dotyczących metabolizmu.

Zad. 10 (201106/S/O/Z08)(2p./6 min)

Poprawna odpowiedź: A.3, B.1, C.2, D.4
Kryteria odpowiedzi: Za każde dwa poprawne przyporządkowania określeń dotyczących anabolizmu i katabolizmu – po 1 pkt.
(razem 2p.)

Zad. 11 (201605/S/O/Z06)(2p./6 min)

Przykładowe odpowiedzi:
Procesy A – katabolizm, ponieważ są to reakcje rozpadu związków złożonych na związki proste / podczas tych rekcji powstaje
ATP.
Procesy B – anabolizm, ponieważ są to reakcje syntezy związków złożonych ze związków prostych / podczas tych reakcji wyko-
rzystywany jest ATP.
UWAGA! Nie uznaje się odpowiedzi, w których zawarte jest stwierdzenie, że energia powstaje lub ginie.
Schemat punktowania:
2 p. – za podanie poprawnej nazwy każdego z kierunków przemian metabolicznych wraz z uzasadnieniem odnoszącym się do
złożoności substratów i produktów lub przemian energii.
1 p. – za podanie poprawnej nazwy jednego z kierunków przemian metabolicznych wraz z uzasadnieniem uwzględniającym
jedną charakterystyczną cechę tego kierunku przemian.

2. KATALAZA ENZYMATYCZNA – 25 ZADAŃ

Zad. 12 (200301/S/P/Z32)(2p./6 min)
Odpowiedzi i schemat punktowania: peptydazy katalizują rozkład wiązań peptydowych (łączących aminokwasy w peptydzie)
(1 pkt); / egzopeptydaza rozkłada wiązanie X (1 pkt). / razem 2p.

Zad. 13 (200611/S/P/Z10)(2p./6 min)

a)(0-1)
Przykład odpowiedzi: Enzym katalizuje / ułatwia / przyspiesza przekształcenie substratu
w produkt.
Kryterium oceny odp.: Za prawidłowe określenie roli enzymu – 1 pkt.
b)(0-1) /Przykłady odpowiedzi:
− Enzym po reakcji wraca do postaci aktywnej / nie zużywa się.
− Enzym wykazuje powinowactwo wobec substratu.
Kryterium oceny odp.: Za wskazanie trafnej właściwości – 1 pkt.

Zad. 14 (200611/S/P/Z11)(2p./6 min)

a)(0-1)
Przykład odpowiedzi: Przykłady wyjaśnień:
a) Sukcesywne odprowadzanie produktu D będzie umożliwiało dalszy przebieg ciągu reakcji (do wyczerpania się substratu A).
b) Wzrastające stężenie produktu D będzie (coraz silniej) hamować aktywność enzymu 1, aż w końcu zahamuje / uniemożliwi
przebieg reakcji.
Kryterium oceny odp.: Za każde z dwóch poprawnych wyjaśnień – po 1 pkt (razem 2p.).

Zad. 15 (200805/S/O/Z05)(3p./9 min)

a/2p)Tabela:

b/1p.)Wniosek: Enzymy obniżają energię aktywacji reakcji.

Metabolizm - zadania CKE 55 Materiały do kursu: Metabolizm

Zad. 16 (200805/S/O/Z06)(1p./3 min)
Odpowiedź: Cząsteczka kalmoduliny przyłącza 4 jony wapnia, tworząc kompleks, który łączy się z nieaktywnym enzymem, w
wyniku czego następuje aktywacja enzymu.
Kryterium punktowania: Opis mechanizm aktywacji enzymu zależnego od kalmoduliny.

Zad. 17 (200901/S/P/Z08)(1p./3 min)

Poprawna odpowiedź: KM – (około) 1,5 (µM /dm3).
Kryterium oceny odp.: Za prawidłowe podanie wartości K M – 1 pkt.

Zad. 18 (200905/S/O/Z12)(1p./3 min)

Przykład poprawnej odpowiedzi: Substancja X przyłącza się do enzymu w centrum allosterycznym, powodując zmianę struk-
tury jego centrum aktywnego i dzięki temu umożliwia przyłączenie substratu do enzymu (powstaje kompleks „enzym-substrat”).
Kryterium oceny odp.: Zdający otrzymuje 1 punkt za prawidłowe zredagowanie opisu wpływu substancji X na działanie enzy-
mu przedstawionego na schemacie.

Zad. 19 (201005/S/O/Z07)(1p.)
Przykład poprawnej odpowiedzi: W trakcie gotowania ziemniaków pod wpływem wysokiej temperatury zostaje zniszczona
struktura III-rzędowa enzymów i tracą one aktywność, a więc nie mogą katalizować reakcji utleniania związków
polifenolowych.
Kryterium oceny odp.: 1 p. – za poprawne wyjaśnienie uwzględniające zniszczenie struktury i utratę aktywności enzymów.

Zad. 20 (201008/S/O/Z08_09)(4p./12 min)

a)(0-1) / Odp. Sprzężenie zwrotne ujemne.
b)(0-1) / Odp.
– nadmiar produktu końcowego (reakcji tego szlaku metabolicznego) hamuje działanie enzymu katalizującego pierwszy etap
reakcji/pierwszego enzymu – w ten sposób zostają zahamowane wszystkie etapy reakcji tego szlaku / nie powstają produkty.
Kryterium punktowania:
a) Za podanie nazwy mechanizmu – 1 pkt.
b) Za wyjaśnienie zasady regulacji – 1 pkt. /(razem 2p.)
c)(0-1)Przykłady odpowiedzi:
-Nie powstanie produkt tej reakcji i będzie go brakowało w komórce.
-W komórce dojdzie do nagromadzenia związku B/ produktu pośredniego B, co może wpływać niekorzystnie na metabolizm.
Kryterium punktowania: Za opisanie każdego z przykładów niekorzystnych następstw – po 1 pkt. /(razem 2p.)

Zad. 21 (201105/S/O/Z07)(2p./6 min)

Przykłady poprawnych odpowiedzi:
-W hamowaniu kompetycyjnym inhibitor przyłącza się do centrum aktywnego enzymu i uniemożliwia przyłączenie substratu.
-W hamowaniu niekompetycyjnym inhibitor przyłącza się do enzymu w innym miejscu niż centrum aktywne (w centrum allo-
sterycznym), przez co zmienia konformację enzymu, utrudniając albo uniemożliwiając przyłączanie substratu do enzymu.
-W hamowaniu niekompetycyjnym inhibitor przyłącza się do enzymu w centrum allosterycznym i zmienia kształt centrum ak-
tywnego, zmniejszając dopasowanie enzymu do substratu, a w konsekwencji zmniejszając aktywność enzymu.
Kryterium oceny odp.:
2 p. – za poprawne opisanie, na czym polega hamowanie kompetycyjne i na czym polega hamowanie niekompetycyjne,
uwzględniające informacje przedstawione na schemacie.
1 p. – za poprawne opisanie, na czym polega hamowanie kompetycyjne lub na czym polega hamowanie niekompetycyjne.

Metabolizm - zadania CKE 56 Materiały do kursu: Metabolizm

Zad. 22 (201105/S/O/Z09)(3p./9 min)
a )(0-2)
Przykład poprawnej odpowiedzi:

Kryterium oceny odp.:

2 p. – za poprawne narysowanie i opisanie osi współrzędnych; X – pH, Y – aktywność kinazy pirogronianowej (j.u/g tkanki)
oraz za poprawne wyskalowanie osi i wykreślenie obu krzywych, oraz ich oznaczenie lub zapisanie legendy.
1 p. – za poprawne narysowanie i opisanie tylko obu osi współrzędnych; X – pH, Y – aktywność kinazy pirogronianowej (j.u/g
tkanki) lub za wykres, w którym osie są poprawnie wyskalowane i narysowane krzywe, ale występują usterki w opisie osi, np.
brak jednostek, legendy.
UWAGA! 0 p. – za wykres, w którym zdający odwrotnie przyporządkował zmienne do osi lub – za wykres, w którym opisanie
jednej osi nie jest poprawne (np. brak jednostek) i punkty nie są właściwie naniesione (np. połączone z miejscem 0 osi ), albo
brak legendy, czyli opisu krzywych.
b )(0-1)
Przykłady poprawnej odpowiedzi
-Kinaza pirogronianowa przy tym samym pH ma wyższą aktywność w mięśniach szkieletowych niż w tkankach ściany żołądka.
-Zarówno w mięśniach szkieletowych, jak i w tkankach ściany żołądka aktywność kinazy pirogronianowej jest największa
w środowisku obojętnym.
Kryterium oceny odp.: 1 p. – za poprawne sformułowanie wniosku uwzględniającego porównanie aktywności kinazy pirogro-
nianowej w obu tkankach w zależności od pH.
UWAGA! 0 p. – za sformułowanie wniosku, który odnosi się tylko do jednej tkanki, czyli nie uwzględnia porównania aktyw-
ności kinazy pirogronianowej w obu tkankach
lub – za wniosek zawierający dane odczytane z tabeli albo wykresu
lub – za wniosek zbyt ogólny zawierający fragmenty przepisane z polecenia, np. aktywność kinazy zależy od rodzaju tkanki oraz
pH
lub – za wniosek zawierający błędne informacje, np. odnoszące się do środowiska kwasowego lub zasadowego.

Zad. 23 (201108/S/O/Z07)(2p./6 min)

a (0-1)
Poprawna odpowiedź: D. / inhibitor niekompetycyjny
b) (0-1)
Przykład poprawnej odpowiedzi: Substancja X przyłącza się do enzymu w innym miejscu niż centrum aktywne (np. w
centrum allosterycznym), powodując zmianę struktury jego centrum aktywnego, przez co uniemożliwia przyłączenie się substra-
tu do enzymu.
Kryteria odpowiedzi: a) Za poprawne zaznaczenie dokończenia zdania – 1 pkt / b) Za prawidłowe określenie wpływu substan-
cji X – 1 pkt.

+Zad. 24 (201108/S/O/Z08)(3p./9 min)

a (0-1)
Przykład poprawnej odpowiedzi: Reakcja kataboliczna, ponieważ poziom energetyczny substratów jest wyższy niż produktów
tej reakcji / podczas reakcji uwalniana jest energia.

Metabolizm - zadania CKE 57 Materiały do kursu: Metabolizm

b) (0-1)
Przykład poprawnej odpowiedzi: rycina linii (pogrubiona).
c) (0-1)
Przykład poprawnej odpowiedzi: Enzym obniża energię aktywacji reakcji. |Jest katalizatorem reakcji.
Kryteria odpowiedzi:
a) Za poprawne określenie typu reakcji i uzasadnienie – 1 pkt
b) Za prawidłowe narysowanie krzywej – 1 pkt
c) Za określenie roli enzymu w przebiegu tej reakcji – 1pkt

Zad 25 (201205/S/O/Z06)(2p./6 min)

a)(0−1)
Poprawna odpowiedź: A. Nie zużywa się w trakcie reakcji. | E. Jest specyficzny względem substratu dzięki koenzymowi.
Kryteria odpowiedzi: 1 p. – za poprawne zaznaczenie dwóch właściwości enzymu, które można określić wyłącznie na podsta-
wie schematu.
b) (0−1)
Poprawna odpowiedź: C. / Ligaza – enzym katalizujący łączenie się dwóch cząsteczek.
1 p. – za poprawne zaznaczenie rodzaju enzymu, który katalizuje reakcję przedstawioną na schemacie.

Zad. 26 (201205/S/O/Z07)(2p./6 min)

Przykłady poprawnych odpowiedzi:
1.Nastąpi zatrzymanie przebiegu reakcji, ponieważ podwyższenie temperatury spowoduje zniszczenie struktury trzeciorzędowej
tego enzymu / denaturację tego enzymu.
2.Nastąpi spowolnienie reakcji, ponieważ obniżenie temperatury spowoduje obniżenie aktywności tego enzymu.
Kryteria odpowiedzi: 2 p. – za poprawne określenie i uzasadnienie wpływu każdej z dwóch zmian temperatury na przebieg
reakcji, uwzględniające wpływ temperatury na strukturę enzymu i jego aktywność (1.) i na jego aktywność (2.)
1 p. – za poprawne określenie i uzasadnienie jednego przypadku zmiany temperatury na przebieg reakcji enzymatycznej.

Zad. 27 (201206/S/O/Z07)(2p./6 min)

a)(0−1)
Przykłady poprawnych odpowiedzi:
- Produkt końcowy hamuje aktywność pierwszego enzymu szlaku metabolicznego, co powoduje zatrzymanie całego szlaku
metabolicznego.
- Produkt końcowy szlaku metabolicznego wiąże się (odwracalnie) z pierwszym enzymem tego szlaku i hamuje (blokuje) dzia-
łanie całego szlaku metabolicznego.
Kryteria oceniania: 1 p. – za poprawne wyjaśnienie mechanizmu regulacji aktywności enzymatycznej uwzględniające wpływ
produktu końcowego na funkcjonowanie pierwszego enzymu szlaku metabolicznego
b) (0−1)
Przykłady poprawnych odpowiedzi:
-Tego typu regulacja aktywności enzymatycznej chroni komórkę przed nagromadzeniem się nadmiaru produktu.
-Ograniczane są koszty związane z niepotrzebnym wytwarzaniem produktów pośrednich, gdyż blokowanie enzymu następuje
już na etapie pierwszej reakcji w szlaku metabolicznym.

Metabolizm - zadania CKE 58 Materiały do kursu: Metabolizm

Kryteria oceniania: 1p. – za poprawne wyjaśnienie na przykładzie znaczenia dla komórki przedstawionego mechanizmu
regulacji.

Zad. 28 (201305/S/O/Z13)(1p./3 min)

Poprawna odpowiedź:
Substrat Wartość Km(mol/l) Numer
A 6,5 x 10-5 2
B 7,1 x 10-5 1
C 1,2 x 10-5 4
D 4,7 x 10-5 3
Kryteria oceniania: 1p. – za poprawne uporządkowanie w tabeli wszystkich substratów według wskazanego kryterium

Zad. 29 (201405/S/O/Z12)(2p./6 min)

Przykłady poprawnych odpowiedzi:
A - z powodu przyłączenia się inhibitora do kofaktora następuje blokada kofaktora (niezbędnego do aktywacji enzymu).
C - z powodu blokowania przez inhibitor miejsca przyłączenia się koenzymu, (który jest (niezbędny do aktywacji enzymu).
D - z powodu przyłączenia się inhibitora do koenzymu i blokady koenzymu (niezbędnego do aktywacji enzymu).
Kryteria oceny: 2 p. – za poprawny wybór i poprawne opisanie dwóch mechanizmów hamowania pracy enzymu.
1 p. – za poprawny wybór i opisanie jednego mechanizmu hamowania pracy enzymu.

Zad. 30 (201505/S/O/Z03)(1p./3 min)

Odpowiedź: A. Enzymy występują (we wszystkich żywych komórkach/wyłącznie w komórkach o dużej aktywności metabo-
licznej).
B. Aktywność enzymów (zależy/nie zależy) od pH środowiska.
C. Enzymy (podwyższają/obniżają) energię aktywacji reakcji.
Schemat punktowania: 1 p. – za podkreślenie w każdym z trzech zdań właściwego określenia.

Zad. 31 (201311/N/I/Z08)(2p./6 min)

a) (0–1) / Rozwiązanie:

osadzony
Cecha szlaku Typ szlaku zdysocjowany w błonie
zdolność krzyżowania się z innymi szlakami
X

łatwość odnajdywania kolejnych enzymów przez kolejne

półprodukty szlaku X

większa częstość występowania w komórkach

X

Schemat punktowania:1.pkt – za prawidłowe wypełnienie wszystkich pól tabeli.

b) (0–1) / Rozwiązanie: Szlaki zdysocjowane cechuje niska efektywność, ale zamykanie ich w przedziałach subkomórkowych
zwiększa szanse zderzania się substratów kolejnych reakcji z właściwymi enzymami.
Schemat punktowania: 1 pkt – za powiązanie przedziałowości komórki ze zwiększeniem efektywności działania szlaków
zdysocjowanych.

1 pkt; zdający poprawnie

wskazał zależności między
Inne przykłado-
Ułatwia to odnajdywanie enzymów ograniczeniem przestrzeni
we ocenione od-
przez kolejne półprodukty, ograniczając przestrzeń szlaku. działania szlaku a szansami
powiedzi
odnalezienia się elementów
szlaku.

Zad. 32 (201312/N/I/Z04)(2p./6 min)

4.a) (0–1) /Rozwiązanie: B.
Schemat punktowania: 1pkt – za prawidłową odpowiedź.

Metabolizm - zadania CKE 59 Materiały do kursu: Metabolizm

4.b) (0–1) / Rozwiązanie:
-Wartość ta nie zmienia się, ponieważ związek X powoduje jedynie spowolnienie pracy enzymu (a nie jego trwałe zablokowa-
nie) i przy odpowiednio wysokim stężeniu substratu reakcja osiągnie tę samą wartość V max.
-Wartość Vmax nie zmienia się w obecności związku X, ponieważ im wyższe stężenie substratu tym działanie związku X jest
słabsze.
-Wartość Vmax nie zmienia się w obecności związku X, ponieważ jest to maksymalna prędkość reakcji enzymatycznej, a przy
odpowiednio wysokim stężeniu substratu zawsze można ją osiągnąć.
Schemat punktowania: 1pkt – za prawidłowe wyjaśnienie, dlaczego wartość nie zmienia się.

Zad. 33 (201605/N/O/Z03)(2p./6 min)

3.1. (0–1) / Rozwiązanie A
Przykładowe uzasadnienie:
-Ponieważ metanol i etanol konkurują o centrum aktywne tego enzymu.
-Oba alkohole mają podobną budowę i przyłączają się do centrum aktywnego dehydrogenazy alkoholowej, która katalizuje ich
utlenianie.
Schemat punktowania: 1p. – za wskazanie inhibicji kompetycyjnej oraz uzasadnienie, uwzględniające bezpośrednio lub po-
średnio konkurencję dwóch substratów o centrum aktywne enzymu.
3.2. (0–1) / Przykładowe rozwiązania:
-Cząsteczki etanolu łączące się z dehydrogenazą alkoholową zmniejszają możliwość przyłączenia do niego metanolu, ogranicza-
jąc w ten sposób ilość powstających szkodliwych produktów utleniania metanolu.
-Po spożyciu etanolu zmniejsza się tempo wytwarzania silnie toksycznego aldehydu i kwasu mrówkowego, gdyż cząsteczki eta-
nolu łączą się z dehydrogenazą alkoholową, ograniczając przyłączanie się metanolu.
UWAGA! Nie uznaje się odpowiedzi zawierających błąd merytoryczny polegający na stwierdzeniu, że w ogóle nie będzie po-
wstawał aldehyd / kwas mrówkowy.
Z odpowiedzi zdającego powinno wynikać, że rozumie ilościowy charakter tego procesu – zmniejsza się jedynie tempo katalizy
metanolu, ale ona nie ustaje.
Uwaga ta nie odnosi się do zadania 3.1, czyli uzasadnienia wyboru inhibicji.
Schemat punktowania: 1 p. – za poprawną odpowiedź, odnoszącą się do łączenia się etanolu z enzymem i ograniczenia utlenia-
nia lub spowolnienia metabolizmu metanolu, i w konsekwencji powstawania mniejszej ilości toksycznych produktów jego roz-
kładu.

Zad. 34 (201512/N/I/Z19)(4p./12 min)

Przykładowe rozwiązania:
a)

b) Temperatura optymalna to 40ºC.

Uzasadnienie: W tej temperaturze jest najszybszy przyrost cukru redukującego, tzn. że enzymatyczna hydroliza skrobi zachodzi
najszybciej (amylaza jest najbardziej aktywna w tej temperaturze).
c) W temperaturze 70ºC nie zachodzi hydroliza enzymatyczna skrobi, ponieważ amylaza jest białkiem, które w tej temperaturze
ulega denaturacji (zniszczone zostają jego struktury II i III rzędowa) i amylaza staje się nieaktywna.

Zad. 35 (201512/N/I/Z21)(5p./15 min)

Przykładowe rozwiązania:
a) amoniak i dwutlenek węgla
b) Przykład poprawnej odpowiedzi

Metabolizm - zadania CKE 60 Materiały do kursu: Metabolizm

Probówka 3., ponieważ w tej probówce było największe stężenie ureazy. Reakcja hydrolizy mocznika zachodziła tu najinten-
sywniej, więc najwięcej wytworzyło się amoniaku. Ten związek chemiczny zmienia środowisko na zasadowe, co powoduje
zmianę barwy roztworu na niebieską.
c) Probówka 4.
Przykłady poprawnych odpowiedzi
– W tej próbie (w przeciwieństwie do pozostałych) ureaza nie jest aktywna, wiec może ona stanowić punkt odniesienia (można
porównać ją z próbami, w których jest aktywna ureaza).
– W próbie 4. enzym nie będzie wpływał na hydrolizę mocznika, gdyż jest nieaktywny, więc barwa roztworu się nie zmieni
i można ją porównać z pozostałymi próbami.
d) Przykłady poprawnych odpowiedzi
– Nie, ponieważ natężenie zachodzenia reakcji zależy też od stężenia substratu (zmniejszenie stężenia zwalnia reakcję) i stężenia
produktu (którego nadmiar hamuje reakcję).
– Nie, ponieważ natężenie zachodzenia reakcji zmniejsza się w miarę zmniejszania się stężenia substratu i wzrostu stężenia pro-
duktu.
– Nie, ponieważ przy wyraźnym nadmiarze enzymu w stosunku do substratu kolejne cząsteczki enzymu nie będą miały się
z czym połączyć.
e) Przykłady poprawnych odpowiedzi
– Bakterie i grzyby produkujące ureazę rozkładają w środowisku mocznik do amoniaku, który może być utleniany przez bakterie
nitryfikacyjne do azotanów przyswajalnych przez rośliny.
– Bakterie i grzyby glebowe wytwarzają ureazę, rozkładającą mocznik do amoniaku, tworzącego w roztworze wodnym (w odpo-
wiednich warunkach) dostępne dla roślin jony amonowe.

Zad. 36 (201512/N/I/Z31)(5p./15 min)

Odpowiedzi:
a) A. 4. / B. 5. / C. 2 / D. 1.
b) Przykład poprawnej odpowiedzi
Jeżeli stężenie substratu jest wystarczająco wysokie, to cząsteczki enzymu są nim wysycone (nie ma w roztworze cząsteczek
wolnych enzymów), a reakcja osiąga maksymalną szybkość i dalsze zwiększanie stężenia substratu nie może spowodować wzro-
stu szybkości reakcji.
c) Przykład poprawnej odpowiedzi
– W tej reakcji może zachodzić inhibicja kompetycyjna enzymu, podczas której inhibitor (podobny strukturalnie do substratu)
łączy się z centrum aktywnym enzymu i uniemożliwia przyłączenie się do niego substratu.
– W tej reakcji może zachodzić inhibicja kompetycyjna, która polega na tym, że inhibitor, podobny do substratu, znajdujący się
w pobliżu centrum aktywnego, konkuruje z substratem o miejsce aktywne i może je chwilowo blokować.
d) Przykład poprawnej odpowiedzi
Sacharoza powstaje głównie w liściach i tkanką przewodzącą – floemem (tkanką sitową) jest transportowana do korzeni i innych
organów rośliny, nieuczestniczących w procesie fotosyntezy.
e) Przykład poprawnej odpowiedzi
Enzymem katalizującym hydrolizę sacharozy w przewodzie pokarmowym człowieka jest sacharaza, powstaje w komórkach
(nabłonkowych) jelita cienkiego i działa w jelicie cienkim.

3. AKUMULATORY I NOSNIKI ENERGII – 7 ZADAŃ

Zad. 37 (200505/S/O/Z31)(1p./3 min)
Odpowiedź: fosforylacja substratowa /
Kryterium oceny odp.: Za podanie nazwy -– 1 pkt .

Zad. 38 (200505/S/O/Z44)(1p./3 min)

Odpowiedź: Lewa strona schematu – niski poziom ATP; prawa strona schematu – wysoki poziom ATP.
Kryterium oceny odp.: Za prawidłowe uzupełnienie każdej z dwóch luk schematu – 1 pkt

Zad. 39 (200601/S/O/Z32)(1p./3 min)

Przykłady odpowiedzi:
-ATP / adenozynotrifosforan – przenośnik energii w większości procesów komórkowych w komórce.
-FAD / dinukleotyd flawinoadeninowy – przenośnik elektronów w reakcjach utleniania komórkowego.

Metabolizm - zadania CKE 61 Materiały do kursu: Metabolizm

-cAMP / cykliczny adenozynomonofosforan – przekaźnik sygnałów z powierzchni błony komórkowej do wnętrza komórki.
-NAD / dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy – przenośnik elektronów w reakcjach utleniania komórkowego.
- NADP / fosforan dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego – akceptor elektronów w procesie fotosyntezy.
Kryterium oceny odp.: Za podanie prawidłowego przykładu wraz z trafnym określeniem funkcji – 1 pkt.

Zad. 40 (201106/S/O/Z07)(3p./9 min)

a) (0-1)

Poprawna odpowiedź
b) (0-1)
Przykład wyjaśnienia – Wiązania wysokoenergetyczne – to wiązania, w których skumulowana jest energia, uwalniana podczas
ich hydrolizy.
Poprawne odpowiedzi: 1 – P, 2 – F, 3 – F,
Kryteria odpowiedzi: a) Za zaznaczenie na schemacie miejsc występowania wiązań wysokoenergetycznych 1pkt /
b) Za poprawne wyjaśnienie terminu – 1 pkt / c) Za poprawną ocenę wszystkich stwierdzeń – 1 pkt.

Zad. 41 (201305/S/O/Z14)(1p./3 min)

Poprawna odpowiedź: A. – 4 lub 4 i 1 / B. – 1 lub 2, lub 1 i 2 / C. – 3
Kryteria oceniania: 1 p. – za poprawne przyporządkowanie związków chemicznych wszystkim trzem reakcjom
chemicznym, w których uczestniczą.

Zad. 42 (201306/S/O/Z03)(2p./6 min)

Przykłady poprawnych odpowiedzi: Rys. I – jest uniwersalnym przenośnikiem energii – dostarcza energii potrzebnej do prze-
mian metabolicznych / Rys. II – jest elementem budulcowym kwasu deoksyrybonukleinowego / DNA
Kryterium punktowania: Za poprawne określenie funkcji każdego z dwóch przedstawionych na rysunkach nukleotydów – po
1 pkt (razem 2p.).

Zad. 43 (201506/S/O/Z07)(1p./3 min)

Przykłady poprawnej odpowiedzi:
- Energia wytwarzana przez chloroplasty wchodzi w skład siły asymilacyjnej, która wykorzystywana jest bezpośrednio (w cało-
ści) w procesach wiązania (w chloroplaście) dwutlenku węgla i syntezy węglowodanów / cukrów (z aldehydu
3-fosfoglicerynowego) – nie może więc być wykorzystana w cytoplazmie komórki / energię potrzebną do wykonywania przez te
komórki innych czynności życiowych wytwarzają mitochondria.
- Energia wytwarzana przez chloroplasty w fazie zależnej od światła (jasnej) wchodzi w skład siły asymilacyjnej, która wyko-
rzystywana jest do redukcji CO2 w fazie niezależnej od światła (ciemnej) i tam jest zużywana, dlatego energię potrzebną do in-
nych procesów w komórce wytwarzają mitochondria.
- Chloroplasty nie mają przenośników, które mogłyby eksportować ATP do cytozolu, zatem energia produkowana w mitochon-
driach jest niezbędna do przeprowadzania różnych / innych, niż fotosynteza czynności życiowych komórki.
Schemat punktowania: Za poprawne wyjaśnienie, dlaczego ATP wytwarzany w chloroplastach nie jest wykorzystywany w
procesach zachodzących w cytoplazmie komórki – 1 pkt.

Metabolizm - zadania CKE 62 Materiały do kursu: Metabolizm

 4/5. ODYCHANIE KOMÓRKOWE CZ. I / CZ.II – 20 ZADAŃ
Zad. 44 (200512/S/P/Z35)(2p./6 min)
Poprawna odpowiedź: 1 – P, 2 – P, 3 – F, 4 – F.
Kryterium oceny odp.: Za każde dwie z czterech poprawnych odpowiedzi – po 1 pkt. (razem 2p.)

Zad. 45 (200601/S/O/Z37)(1p./3 min)

Przykłady odpowiedzi:
-Jest to proces kataboliczny, ponieważ jest w nim wydzielana energia / nie wymaga nakładu energii.

Zad. 46 (200605/S/O/Z36)(2p./6 min)

Odpowiedź: substraty glikolizy: glukoza, PI, NAD+ | produkty glikolizy: NADH2, ATP, kwas pirogronowy.
Kryterium oceny odp.: wskazanie trzech substratów (1p.) oraz trzech produktów glikolizy (1p.).

Zad. 47 (200805/S/O/Z09)(2p./6 min)

a/1p. / Odpowiedź: Fermentacja alkoholowa umożliwia tym organizmom wytwarzanie ATP przy braku tlenu.
Kryterium punktowania: Podanie pełnej nazwy procesu, określenie jego znaczenie w życiu tych organizmów, które go prze-
prowadzają.
b/1p / Odpowiedź: Regeneracja tego związku umożliwia ciągły przebieg glikolizy.
Kryterium punktowania: Wyjaśnienie znaczenie procesu regeneracji NAD+.

Zad. 48 (201305/S/O/Z15)(1p./3 min)

Poprawna odpowiedź: Podczas przekształcania pirogronianu w mleczan NADH jest utleniany do NAD + / zachodzi dehydroge-
nacja NADH i w ten sposób odzyskiwany jest NAD +, niezbędny do pierwszego etapu fermentacji mleczanowej / do glikolizy.
Kryteria oceniania: 1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające regenerację NAD+ potrzebnego do pierwszego etapu fer-
mentacji mleczanowej / procesu glikolizy

Zad. 49 (200203/S/P/Z33)(2p./6 min)

Odpowiedzi /kryteria punktowania: Za stwierdzenie, że hipoteza jest prawdziwa – 1 pkt. / Za podanie prawidłowej nazwy
procesu – 1 pkt: oddychanie.
-Jest to proces kataboliczny, ponieważ substrat jest związkiem bardziej złożonym niż produkt końcowy.
-Jest to proces kataboliczny, ponieważ glukoza rozkłada się.
Kryterium oceny odp.: Za stwierdzenie, że jest to proces kataboliczny wraz z prawidłowym uzasadnieniem – 1 pkt.

Zad. 50 (200205/S/P/Z35)(3p./9 min)

Poprawna odpowiedź:
- 1 – kwas mlekowy, 2 – woda (1 pkt),
- 3 – nie, 4 – tak (1 pkt),
- 5 – cytoplazma, 6 – mitochondrium (1 pkt).
Schemat punktowania: Za prawidłowe przypisanie każdej z trzech par informacji, dotyczących fermentacji mlekowej i od-
dychania tlenowego – po 1 pkt. / razem 3p.

Zad. 51 (200301/S/P/Z35)(3p./9 min)

Odpowiedzi i schemat punktowania: H2O (1 pkt); C2H5OH (etanol) (1 pkt) , CO2 (1 pkt). / razem 3p.

Zad. 52 (200301/S/P/Z36)(1p./3 min)

Odpowiedzi i schemat punktowania: Oddychania (1 pkt).

Zad. 53 (200412/S/P/Z33)(2p./6 min)

Metabolizm - zadania CKE 63 Materiały do kursu: Metabolizm

a)(0-1)
Odpowiedź: 5000 razy (konieczne są obliczenia) / Kryterium oceny odp.: Za prawidłowe obliczenie - 1p.
b)(0-1)
Przykład wyjaśnienia:
- Wraz ze stopniem uwodnienia nasion wzrasta intensywność oddychania, a więc wzrasta także ilość produktu tego procesu
czyli CO2.
Kryterium oceny odp.: Za prawidłowe wyjaśnienie - 1p.

Zad. 54 (200601/S/O/Z36)(1p./3 min)

Przykłady odpowiedzi:
-Komórka B, ponieważ do wytworzenia takiej samej ilości energii jak komórka A musi zużyć więcej cząsteczek glukozy.
-Komórka B, ponieważ uzyskuje mniej energii / jej zysk energetyczny jest mniejszy z 1 cząsteczki glukozy.
Kryterium oceny odp.: Za wskazanie komórki: B wraz podaniem trafnego argumentu – 1 pkt.

Zad. 55 (200611/S/P/Z12)(2p./6 min)

Poprawna odpowiedź: X – ATP (adenozynotrifosforan), Y – dwutlenek węgla ( CO2).
Kryterium oceny odp.: Za poprawne podanie nazwy każdego ze związków po 1 pkt.

Zad. 56 (200905/S/O/Z03)(1p./3 min)

Poprawna odpowiedź: B
Kryterium oceny odp.: Zdający otrzymuje 1 punkt za wybór zestawu związków poprawnie opisujących substraty i produkty
przemian w mitochondrium.

Zad. 57 (201008/S/O/Z12)(3p./9 min)

Odpowiedź: uzupełnienie tabeli.

Kryterium punktowania: Za poprawne wypełnienie każdego wiersza tabeli – po 1 pkt. /(razem 3p.)

Zad. 58 (201108/S/O/Z05)(2p./6 min)

Poprawna odpowiedź:

Kryteria odpowiedzi: Za prawidłowe uzupełnianie każdej z kolumn tabeli – po 1 pkt

Metabolizm - zadania CKE 64 Materiały do kursu: Metabolizm

Zad. 59 (201206/S/O/Z14)(1p./3 min)
Poprawna odpowiedź
-Miejsce reakcji: macierz (matrix) mitochondrialna
Rola koenzymu A:
-Koenzym A włącza do cyklu Krebsa grupę acetylową, powstałą w wyniku dekarboksylacji oksydacyjnej pirogronianu.
Kryteria oceniania: 1 p. – za poprawne określenie miejsca zachodzenia reakcji pomostowej w mitochondrium i roli koenzymu
A w procesie oddychania tlenowego

Zad. 60 (201506/S/O/Z06)(3p./9 min)

a) Przykłady poprawnej odpowiedzi: X – cykl Krebsa / cykl kwasu cytrynowego
Schemat punktowania: Za podanie poprawnej nazwy wskazanego etapu oddychania tlenowego – 1 pkt
b) Przykłady poprawnej odpowiedzi:
-Białka te tworzą łańcuch przenośników elektronów / przenoszą elektrony na tlen (i przepompowują protony do przestrzeni mię-
dzybłonowej), dzięki czemu możliwe jest wytwarzanie gradientu protonowego koniecznego do wytworzenia ATP.
-Są to białka łańcucha oddechowego, które przenoszą elektrony na tlen (i przepompowują protony), umożliwiając wytworzenie
energii / ATP.
Kryteria oceniania: Za poprawne wyjaśnienie roli białek oznaczonych na schemacie literą Y – 1 pkt
c) Poprawna odpowiedź: 1 – F; 2 – P; 3 – F
Schemat punktowania: Za poprawną ocenę wszystkich trzech informacji – 1 pkt

Zad. 61 (201605/S/O/Z09)(2p./6 min)

a) (0−1) / Schemat punktowania: 1 p. – za poprawne podanie nazw dwóch wskazanych na schemacie związków chemicznych.
Poprawna odpowiedź: X– dwutlenek węgla / ditlenek węgla / tlenek węgla(IV) / CO 2 | Y– acetylo-CoA
b) (0−1) / Poprawna odpowiedź:

Etapy oddychania Lokalizacja w komórce

I cytozol / cytoplazma (komórki)

II macierz mitochondrialna / matriks mitochondrium/ mitochondrium

macierz mitochondrialna /matriks mitochondrium/ mitochondrium

III

Schemat punktowania: 1 p. – za poprawne określenie lokalizacji w komórce wskazanych etapów oddychania tlenowego.

Zad. 62 (201311/N/I/Z07)(4p./12 min)

a) (0–1) / Rozwiązanie: A. – IV B. – III C. – V
Schemat punktowania: 1.pkt – za trzy poprawne przyporządkowania.
b) (0–1) / Rozwiązanie: 1 i 2 – fosforylacja substratowa 3 – fosforylacja oksydacyjna
Schemat punktowania: 1.pkt – za poprawne podanie nazw trzech typów fosforylacji.
c) (0–1) / Rozwiązanie: Sprzężenie zwrotne ujemne.
Schemat punktowania: 1.pkt – za prawidłowe podanie nazwy typu mechanizmu kontroli regulacji natężenia procesu oddycha-
nia.
Przykładowe ocenione odpowiedzi :Sprzężenie zwrotne. / 0 pkt; odpowiedź niepełna, zdający nie podał rodzaju sprzężenia
zwrotnego przedstawionego na schemacie.
d) (0–1) / Rozwiązanie: Podczas procesów anabolicznych powstają produkty rozpadu ATP
(w tym AMP), które stymulują aktywność enzymu fosfofruktokinazy. / Podczas wzmożonych procesów anabolicznych zużywa-
ny jest ATP, dlatego aktywność fosfofruktokinazy nie jest hamowana.
Schemat punktowania: 1 pkt – za ustalenie, że aktywność enzymu będzie stymulowana i uzasadnienie uwzględniające infor-
macje zawarte na schemacie.

Zad. 63 (201605/N/O/Z02)(3p./9 min)

2.1. (0–1) / Przykładowe rozwiązania
Mitochondria są organellami półautonomicznymi, ponieważ:
-pomimo własnego DNA i obecności rybosomów, część białek budujących syntazę ATP jest kodowana poza genomem mito-
chondrialnym (przez genom jądrowy i syntetyzowana jest w cytoplazmie).

Metabolizm - zadania CKE 65 Materiały do kursu: Metabolizm

-część białek tego kompleksu enzymatycznego jest syntezowana w cytoplazmie.
-tylko część białek budujących syntazę ATP jest kodowana przez genom mitochondrialny.
Uwaga: Nie uznaje się odpowiedzi ogólnych, nieodnoszących się do syntazy ATP, a podających jedynie definicję organelli pół-
autonomicznych.
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe uzasadnienie, odnoszące się do widocznego na schemacie kodowania części białek budujących syntazę
ATP przez geny występujące w DNA jądrowym lub w DNA mitochondrialnym.
2.2. (0–1) / Rozwiązanie - C
Schemat punktowania - 1 p. – za wskazanie błony wewnętrznej jako miejsca lokalizacji aktywnej syntazy ATP w mitochon-
drium.
2.3. (0–1) / Rozwiązanie - Przez kanał utworzony z podjednostek syntazy ATP (elektrony / protony) powracają do (matriks /
przestrzeni międzybłonowej). Ich przepływ przez kanał syntazy ATP umożliwia przyłączenie reszty fosforanowej do (ATP /
ADP).
Schemat punktowania - 1p. – za podkreślenie trzech właściwych określeń.

6.CHEMOSYNTEZA – 3 ZADANIA

Zad. 64 (200605/S/O/Z37)(1p./3 min)

Przykładowa odpowiedź: Bakterie chemosyntetyzujące uczestniczą w obiegu pierwiastków w przyrodzie np. bakterie nitryfika-
cyjne w obiegu azotu, utleniając amoniak do przyswajalnych dla roślin azotanów.
Kryterium oceny odp.: Przedstawienie na dowolnym przykładzie znaczenia bakterii chemosyntetyzujących w przyrodzie (1p.).

Zad. 65 (200805/S/O/Z10)(2p./6 min)

a/1p. / Odpowiedź: (wyjaśnienie) Energia ta zostaje wykorzystana przez bakterie do syntezy związków organicznych/redukcji
CO2 do związków organicznych/asymilacji CO2.
b/1p. / Odpowiedź: Bakterie nitryfikacyjne wzbogacają glebę w łatwo przyswajalną dla roślin formę azotu.
Kryterium punktowania: Określenie znaczenia reakcji nitryfikacji dla roślin.

Zad. 66 (201506/S/O/Z11)(2p./6 min)

a) Przykłady poprawnej odpowiedzi: Faza I, ponieważ:
-w tym procesie powstaje energia / siła asymilacyjna (ATP i NADH + + H+).
-w tej reakcji powstaje ATP, a reakcja (utleniania) sprzężona jest z redukcją NAD+ do NADH ++ H+ (są to składniki siły asymi-
lacyjnej).
Odp. do uznania:
- I, ponieważ w tej reakcji nie bierze udziału CO2 / nie dochodzi do redukcji CO2
Schemat punktowania: Za wybór fazy I. i poprawne uzasadnienie – 1 pkt
b) Przykład poprawnej odpowiedzi
• Bakterie te utleniają / przekształcają amoniak / sole amonowe w azotyny i azotany, jako najbardziej dostępną formę azotu po-
bieraną przez korzenie roślin / łatwo przyswajalną przez rośliny / które są źródłem azotu dla roślin i dzięki temu są włączane do
obiegu azotu w przyrodzie).
Schemat punktowania: Za poprawne wyjaśnienie roli bakterii nitryfikacyjnych w obiegu azotu – 1 pkt.

7/8. FOTOSYNTEZA CZ. I / CZ.II – 35 ZADAŃ

Zad. 67 (200505/S/O/Z43)(2p./6 min)

Odpowiedź: - Źródłem wodoru w procesie fotosyntezy roślin zielonych jest woda, a w procesie fotosyntezy purpurowych bakte-
rii siarkowych – siarkowodór.
Kryterium oceny odp.: Za wskazanie źródeł wodoru – 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi: - Różnica źródeł wynika z tego, że fotosynteza roślin zielonych zachodzi w warunkach tlenowych, a
wymienione bakterie są beztlenowcami - w ich otoczeniu jest dostępny H2S. - Organizmy te żyją w różnych środowiskach
( tlenowe , beztlenowe).
Kryterium oceny odp.: Za poprawne wyjaśnienie – 1 pkt.

Metabolizm - zadania CKE 66 Materiały do kursu: Metabolizm

Zad. 68 (200905/S/O/Z07)(1p./3 min)
Przykład poprawnej odpowiedzi: Rośliny z grupy I będą najwyższe, ponieważ były naświetlane światłem o długości fali 440
nm (niebieskim), a jest to widmo, w którym ich fotosynteza była najintensywniejsza.
Kryterium oceny odp.: Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie I grupy siewek, które w doświadczeniu uzyskały najwyższy
wzrost i podanie trafnego uzasadnienia uwzględniającego udział fotosyntezy w ich intensywnym wzroście.

Zad. 69 (201505/N/O/Z07)(4p./12 min)

07.1. (0–1) / Przykładowe rozwiązania:
-Sposób rozmieszczenia bakterii w tym doświadczeniu wynika z ilości dostępnego tlenu – tam gdzie jest dużo tlenu wydzielane-
go w procesie fotosyntezy (przez chloroplast), tam jest więcej bakterii.
-Bakterie występują w pobliżu chloroplastu, ponieważ w nim zachodzi fotosynteza i wydziela się produkowany w tym procesie
tlen (potrzebny bakteriom do życia).
-Rozmieszczenie bakterii wynika z nierównomiernego stężenia tlenu wokół komórki, produkowanego przez chloroplast w pro-
cesie fotosyntezy.
Schemat punktowania:
1 p. – za wyjaśnienie przyczyny leżącej w nierównomiernym stężeniu tlenu wokół komórki, który jest wydzielany w procesie
fotosyntezy (zachodzącej w chloroplaście).
07.2. (0–2) / Rozwiązanie: Problemy badawcze: 1, 3 (kolejność dowolna) / Wnioski: 2, 5 (kolejność dowolna)
Schemat punktowania: 2 p. – za wybór czterech sformułowań, w tym dwóch prawidłowo sformułowanych problemów badaw-
czych i dwóch prawidłowo sformułowanych wniosków.
1 p. – za wybór tylko dwóch różnych sformułowań, które stanowią dwa prawidłowo sformułowane problemy badawcze lub dwa
prawidłowo sformułowane wnioski lub za wybór tylko dwóch różnych sformułowań, z których jedno jest prawidłowym proble-
mem badawczym, a drugie – prawidłowym wnioskiem.
07.3. (0–1) / Przykładowe rozwiązania: Na podstawie wyników tego doświadczenia nie można stwierdzić, że bakterie wykazu-
ją fototaksję dodatnią, ponieważ:
- w zestawie A/C – oprócz kierunkowego bodźca świetlnego, działa również kierunkowy bodziec chemiczny (tlen), a więc nie
będzie można stwierdzić ewentualnej fototaksji/interpretacja wyników nie jest możliwa.
- w zestawie B – oświetlenie było równomierne/bodziec świetlny nie był kierunkowy, więc badanie zjawiska fototaksji nie było
w ogóle możliwe (w tym zestawie).
- w zestawie A – mimo oświetlenia dwóch punktów światłem białym, bakterie skupiają się. tylko w jednym punkcie oświetlenia
(1), a nie skupiają się w drugim, również oświetlonym punkcie (2).
- żaden z zestawów badawczych nie jest poprawnym układem doświadczalnym do badania zjawiska fototaksji, więc na podsta-
wie tych doświadczeń nie można rozstrzygnąć, czy bakterie wykazują fototaksję, czy – nie wykazują.
Schemat punktowania: 1 p. – za określenie, że nie można stwierdzić, że bakterie wykazują fototaksję dodatnią i prawidłowe
uzasadnienie na przykładzie wybranego/wybranych zestawu/ów doświadczalnego/ych.

Zad. 70 (200205/S/P/Z32)(3p./9 min)

Przykłady odpowiedzi:
-pierwotne źródło energii: A – światło, B – energia wiązań chemicznych w prostych związkach mineralnych (1 pkt),
- znaczenie procesu dla organizmu: C i D – wytwarzanie związków organicznych potrzebnych organizmowi (odżywianie, gro-
madzenie w syntetyzowanych związkach organicznych energii potrzebnej organizmowi) (1 pkt),
-znaczenie dla ekosystemu: E – źródło pokarmu (związków organicznych, tlenu) dla heterotrofów (umożliwia przepływ energii
przez ekosystem),
F – przekształcanie występujących w podłożu związków nieprzyswajalnych (trujących) dla roślin w związki przyswajalne
(nietruj¹ce) czyli obieg pierwiastków w przyrodzie (1 pkt).
Schemat punktowania: Za każdą z trzech prawidłowo opisaną cechę fotosyntezy i chemosyntezy – po 1 pkt. / razem 3p.

Zad. 71 (200412/S/P/Z34)(2p./6 min)

Przykłady uzasadnień:
-W chloroplastach w procesie fotosyntezy energia świetlna zostaje przetworzona na energię chemiczną (zmagazynowaną
w wiązaniach chemicznych cukru).
-W mitochondriach energia chemiczna zawarta w pirogronianie zostaje przekształcona w energię zmagazynowaną w ATP.
Kryterium oceny odp.: Za każde z dwóch prawidłowe uzasadnienie po 1 p. / razem 2p.

Metabolizm - zadania CKE 67 Materiały do kursu: Metabolizm

Zad. 72 (200501/S/P/Z37)(2p./6 min)
Odpowiedź / kryteria oceny odp.: Za poprawne opisanie osi (x – temperatura, y – liczba pęcherzyków O2/ min.) – 1 pkt
Kryterium oceny odp.: Za poprawne naniesienie danych i wykreślenie krzywej – 1pkt / (razem 2p.)

Zad. 73 (200512/S/P/Z36)(2p./6 min)

Poprawna odpowiedź: A (1 pkt), D (1 pkt).
Kryterium oceny odp.: Za prawidłowe zaznaczenie każdego z dwóch sformułowań – po 1 pkt. (razem 2p.)

Zad. 74 (200601/S/O/Z38)(3p./9 min)

Odpowiedź: A – woda , B – tlen, (1 pkt) / C – oddychanie (komórkowe) / utlenianie (biologiczne), D – dwutlenek węgla. (1 pkt)
Przykłady wykorzystania przez organizm roślinny energii zgromadzonej w ATP.
-transport aktywny,
-wzrost organizmu / podziały komórkowe, - synteza metabolitów wtórnych - reakcje anaboliczne / syntezy.
UWAGA! Nie uznawane jest: wykorzystanie ATP w procesie fotosyntezy.
Kryterium oceny odp.: Za prawidłowe wpisanie każdej z dwóch par określeń – po 1 pkt. / Za podanie poprawnego przykładu
wykorzystania energii – 1 pkt.

Zad. 75 (200601/S/O/Z40)(2p./6 min)

Odpowiedź: B, E
Kryterium oceny odp.: Za prawidłowe zaznaczenie każdej z dwóch hipotez – po 1 pkt.

Zad. 76 (200605/S/O/Z35)(1p./3 min)

Odpowiedź: 4 - W procesie redukcji dwutlenku węgla wykorzystywane są produkty fazy świetlnej – ATP i NADP.
Uzasadnienie: Produktem fazy świetlnej, wykorzystywanym do redukcji dwutlenku węgla jest NADPH 2.
Kryterium oceny odp.: wskazanie błędnej informacji z uzasadnieniem(1p.)

Zad. 77 (200611/S/P/Z13)(1p./3 min)

Przykład odpowiedzi: ATP i NADPH / siła asymilacyjna / nośniki energii – uzyskana w fazie jasnej / zależnej od światła foto-
syntezy, zostaje wykorzystana
w fazie ciemnej / niezależnej od światła fotosyntezy do redukcji związanego CO 2 i powstania związków organicznych / do reak-
cji wiązania węgla w stromie.
Kryterium oceny odp.: Za poprawne wyjaśnienie – 1 pkt.

Zad. 78 (200705/S/O/Z16)(2p./6 min)

Odpowiedź: Tabela.

Zad. 79 (200805/S/O/Z08)(1p./3 min)

Odpowiedź: Ustalenie z uzasadnieniem: Jest to roślina światłolubna, ponieważ w temperaturze do 30 oC asymilacja CO2 jest
niższa przy słabym natężeniu światła.

Zad. 80 (200901/S/P/Z07)(2p./6 min)

Odpowiedź: B (1 pkt), D (1 pkt).
Kryterium oceny odp.: Za prawidłowy wybór każdego z dwóch sformułowań po 1 pkt. (razem 2p.)

Metabolizm - zadania CKE 68 Materiały do kursu: Metabolizm

Zad. 81 (200905/S/O/Z08)(3p./9 min)
a) (0-1)Poprawna odpowiedź: A. cykl Calvina
Kryterium oceny odp.: Zdający otrzymuje 1 punkt za zaznaczenie poprawnej nazwy fazy procesu fotosyntezy.
b) (0-1) Poprawna odpowiedź: stroma chloroplastu
Kryterium oceny odp.: Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie dokładnej lokalizacji fazy przedstawionej na schemacie.
c) (0-1) Poprawna odpowiedź: NADPH +H+ i ATP
Kryterium oceny odp.: Zdający otrzymuje 1 punkt za wypisanie ze schematu obu prawidłowych składników siły asymila-
cyjnej.

Zad. 82 (201005/S/O/Z10)(2p./6 min)

Przykłady poprawnej odpowiedzi:
-Transport fosfotrioz do cytozolu powoduje stały ubytek reszt fosforanowych (fosforanów) ze stromy chloroplastu, a transport
reszt fosforanowych z cytoplazmy do chloroplastu zabezpiecza ich stałe stężenie w stromie, co jest niezbędne do syntezy ATP
w fazie zależnej od światła.
-Uzupełnienie ubytku reszt fosforanowych umożliwia produkcję ATP w fazie jasnej, niezbędnego do przebiegu fazy ciemnej
fotosyntezy (cyklu Calvina).
Kryterium oceny odp.: 2 p. – za odpowiedź uwzględniającą oba kierunki transportu (transport fosfotrioz ze stromy chloropla-
stu do cytozolu i reszt fosforanowych z cytozolu do stromy chloroplastu) i ich znaczenie (synteza ATP) / 1 p. – za odpowiedź
uwzględniającą tylko kierunki transportu lub odpowiedź uwzględniającą tylko ich znaczenie dla przebiegu fotosyntezy.

Zad. 83 (201005/S/O/Z11)(2p./6 min)

a)(0-1) / Poprawna odpowiedź: oddychanie komórkowe
Kryterium oceny odp.: 1 p. – za podanie właściwej nazwy procesu
b)(0-1) / Poprawna odpowiedź
NADH / NADPH są źródłem elektronów (i protonów) do redukcji jonu siarczanowego SO 42−
Kryterium oceny odp.: 1 p. – za odpowiedź poprawną uwzględniającą przekazywanie elektronów

Zad. 84 (201006/S/O/Z05)(2p./6 min)

Kryterium oceny odp.: Za zaznaczenie każdego z dwóch poprawnych stwierdzeń – po 1 pkt.
Poprawne odpowiedzi: B (1 pkt), C (1 pkt).

Zad. 85 (201006/S/O/Z06)(2p./6 min)

a)(0-1) / Poprawne odpowiedzi: rodzaje energii przy fotosyntezie: światło/energia świetlna, przy oddychaniu: energia chemicz-
na/energia ATP/ATP/ciepło (1 pkt).
Kryterium oceny odp.: Za podanie poprawnych nazw obydwu rodzajów energii – 1 pkt.
UWAGA! Do uznania foton zamiast światło.
b)(0-1)/ Przykład odpowiedzi:
-W fotosyntezie energia słoneczna jest kumulowana / gromadzona w wiązaniach związków organicznych natomiast w oddycha-
niu wskutek utleniania związków organicznych energia jest uwalniana (w postaci ATP i częściowo w postaci ciepła).
Kryterium oceny odp.: Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt.

Zad. 86 (201008/S/O/Z13)(2p./6 min)

Wiązanie CO2 [jednostki umowne]

Odpowiedź: Wykres. Przykład wykresu:

Metabolizm - zadania CKE 69 Materiały do kursu: Metabolizm

Kryterium punktowania:
-Za prawidłowe opisanie osi[Oś X – temperatura (0C), oś Y – ] oraz za prawidłowe wyskalowanie obu osi i naniesienie wszyst-
kich punktów oraz połączenie punktów prostą – 2 pkt
-Za prawidłowe wyskalowanie obu osi, naniesienie wszystkich punktów i połączenie ich prostą, ale nieopisanie jednej lub obu
osi – 1 pkt.
-Za odwrotne przyporządkowanie osi – 0 pkt. za cały wykres.

Zad. 87 (201105/S/O/Z11)(2p./6 min)

Poprawne odpowiedzi: A. Struktura – chloroplast | Proces – fotosynteza
B. Struktura – mitochondrium | Proces – oddychanie tlenowe
Kryterium oceny odp.: 2 p. – za podanie poprawnych nazw obu struktur i procesów w nich zachodzących /
1 p. – za podanie poprawnej nazwy jednej struktury i nazwy procesu, który w niej zachodzi

Zad. 88 (201106/S/O/Z11)(1p./3 min)

Poprawna odpowiedź:
-określenie: A / fotosynteza oksygeniczna.
-uzasadnienie: Tlen powstaje w wyniku fotolizy wody. / Tlen powstaje z wody.
Kryteria odpowiedzi: Za zaznaczenie określenia fotosyntezy przeprowadzanej przez sinice i uzasadnienie – 1 pkt
UWAGA! Nie uznaje się odpowiedzi, która jest przytoczeniem tekstu, np. Donorem wodoru jest woda. lub W procesie tym po-
wstaje tlen.

Zad. 89 (201108/S/O/Z20)(2p./6 min)

a) (0-1) / Poprawna odpowiedź: I – H2O / woda, II – C3H6O3 / CH2OHCHOHCHO / trioza / aldehyd glicerynowy
b) (0-1) / Przykłady poprawnej odpowiedzi:
-Do przebiegu fazy ciemnej (fotosyntezy) konieczna jest siła asymilacyjna / ATP i NADPH+H + / ATP i NADPH2 wytwarzane
w fazie jasnej fotosyntezy, do której potrzebne jest światło.
-Światło jest potrzebne do wytworzenia siły asymilacyjnej / ATP i NADPH+H + / ATP i NADPH2, niezbędnej do zajście fazy
ciemnej fotosyntezy / reakcji redukcji w fazie ciemnej fotosyntezy.
Kryteria odpowiedzi: a) Za podanie właściwych wzorów lub nazw związków chemicznych – 1 pkt / b) Za poprawne wyja-
śnienie – 1 pkt

Zad. 90 (201205/S/O/Z22)(2p./6 min)

B. / Produkcja ATP i NADH jest rezultatem inicjowanej przez światło wędrówki elektronów przez łańcuch przenośników oraz
dzięki fotolizie wody.
E. / W cyklu Calvina przekształcanie dwutlenku węgla w cukier (aldehyd 3-fosfoglicerynowy) rozpoczyna się przyłączeniem
cząsteczki dwutlenku węgla do cząsteczki pięciowęglowego związku organicznego.
Kryteria odpowiedzi: 2 p. – za zaznaczenie dwóch poprawnych odpowiedzi dotyczących procesu fotosyntezy;
1 p. – za zaznaczenie jednej poprawnej odpowiedzi dotyczącej procesu fotosyntezy lub zaznaczenie dwóch odpowiedzi ( w tym
jednej poprawnej).

Zad. 91 (201206/S/O/Z13)(1p./3 min)

Przykłady poprawnej odpowiedzi:
-Stwierdzenie to jest nieprawdziwe, ponieważ tlen w przebiegu łańcucha oddechowego łączy się z wodorem tworząc wodę.
-Stwierdzenie to jest nieprawdziwe, ponieważ cząsteczki CO 2 uwalnianego przez organizm, powstają w procesie dekarboksylacji
oksydacyjnej pirogronianu oraz dekarboksylacji kwasów trójkarboksylowych podczas cyklu Krebsa, więc atomy tlenu w nim
zawarte pochodzą z glukozy (lub innych związków organicznych).
Kryteria oceniania: 1 p. – za poprawne uzasadnienie nieprawdziwości przedstawionego stwierdzenia

Zad. 92 (201405/S/O/Z09)(1p./3 min)

Przykłady poprawnej odpowiedzi:
-Źródłem wodoru w procesie fotosyntezy u tych bakterii jest siarkowodór, który powstaje w dużych ilościach w warunkach bez-
tlenowego rozkładu mułu organicznego w środowisku, w którym one żyją.
-W procesie rozkładu siarkowodoru podczas fotosyntezy przeprowadzanej przez zielone bakterie siarkowe nie wydziela się do
środowiska wolny tlen, który dla tych bakterii jest szkodliwy.

Metabolizm - zadania CKE 70 Materiały do kursu: Metabolizm

Kryteria oceny: 1 p. – za poprawne wykazanie związku pomiędzy dostępnością dużej ilości siarkowodoru do procesu fotosyn-
tezy w środowisku beztlenowym, w którym te bakterie występują, lub niewydzielaniem do środowiska podczas fotosyntezy,
przeprowadzanej przez te bakterie, szkodliwego dla nich tlenu.

Zad. 93 (201505/S/O/Z07)(1p./3 min)

Przykładowe odpowiedzi:
-Źródłem tlenu w procesie fotosyntezy jest woda.
-Wydzielający się podczas fotosyntezy tlen pochodzi z wody, a nie z dwutlenku węgla.
Schemat punktowania: 1p. – za poprawne sformułowanie wniosku do przedstawionego doświadczenia uwzględniającego wodę
będącą źródłem tlenu wydzielanego podczas fotosyntezy.

Zad. 94 (201505/S/O/Z08)(2p./6 min)

a) (0−1) / Odpowiedź: kolejność: B., E., D., A., C. (kolejność ma znaczenie)
Schemat punktowania: 1p.– za uporządkowanie wszystkich procesów zgodnie z kolejnością ich zachodzenia podczas przebie-
gu fotosyntezy.
b) (0−1) / Poprawna odpowiedź: natężenie światła/dostępność światła (słonecznego)
Schemat punktowania: 1 p. – za określenie właściwego czynnika środowiskowego ograniczającego występowanie organizmów
fotosyntetyzujących na określonej głębokości w morzach.

Zad. 95 (201506/S/O/Z10)(2p./6 min)

Poprawna odpowiedź:

Szlak/cykl biochemiczny Cząsteczka przyłączana do czą-

Akceptor steczki akceptora

Cykl Calvina rybulozodisfosforan (RuDP) ditlenek węgla / CO2

dinukleotydnikotynoamidoadeninowy
Reakcja pomostowa (NAD) wodór

acetylokoenzym A / acetyloCoA
Cykl Krebsa kwas szczawiooctowy

Asymilacja CO2 u roślin

C4 fosfoenolopirogronian CO2

Schemat punktowania: Za poprawne uzupełnienie czterech pustych miejsc w tabeli – 2 pkt / Za poprawne uzupełnienie
trzech /dwóch pustych miejsc w tabeli – 1 pkt.

Zad. 96 (201506/S/O/Z12)(1p./3 min)

Poprawna odpowiedź: 1 –F; 2 – F; 3 – P
Schemat punktowania: Za poprawną ocenę wszystkich trzech informacji – 1 pkt.

Zad. 97 (201506/S/O/Z13)(2p./6 min)

Poprawne odpowiedzi: cytozol – 1, 3 / stroma chloroplastów – 2
Schemat punktowania: Za poprawne przyporządkowanie wszystkich właściwych procesów do dwóch odpowiednich przedzia-
łów komórkowych – 2 pkt.
Za poprawne przyporządkowanie wszystkich właściwych procesów do jednego przedziału komórkowego – 1 pkt.

Zad. 98 (201412/N/P/Z01)(3p./9 min)

1.a) (0–1) / Rozwiązanie: Rośliny grupy A efektywniej wykorzystują CO2 w stężeniu występującym w powietrzu atmosferycz-
nym niż rośliny grupy B.
Schemat punktowania: 1 pkt - za poprawnie sformułowany wniosek

Metabolizm - zadania CKE 71 Materiały do kursu: Metabolizm

1.b) (0–1) / Rozwiązanie:

P F
Zawartość CO2 w atmosferze jest czynnikiem ograniczającym intensywność fotosynte-
1. zy zarówno dla roślin grupy A, jak i dla roślin grupy B. X

Wzrost stężenia CO2 do 0,1% powoduje wzrost intensywności fotosyntezy zarówno u

2. roślin grupy A, jak i u roślin grupy B. X

Przy dwukrotnym wzroście stężenia CO2 w stosunku do przeciętnie występującego w

3. atmosferze, rośliny grupy B intensywniej przeprowadzają fotosyntezę niż rośliny grupy X
A.

Schemat punktowania: 1pkt – za trzy poprawne odpowiedzi

1.c) (0–1) / Rozwiązanie:
-Niskie natężenia światła powoduje, że w fazie zależnej od światła nie są wytwarzane w dostatecznej ilości składniki siły asymi-
lacyjnej (ATP i NADPH) niezbędne do zajścia fazy ciemnej/przekształcenia/ redukcji CO 2 do związków organicznych/ produk-
tów fotosyntezy.
-Przy niskim natężeniu światła, to światło staje się (głównym) czynnikiem ograniczającym intensywność fotosyntezy.
Schemat punktowania: 1 pkt – za poprawną odpowiedź, uwzględniającą zależność wytwarzania siły asymilacyjnej od światła
oraz jej udział w fazie ciemnej fotosyntezy (w redukcji CO 2 do związków organicznych) lub niskie natężenie światła jako czyn-
nik ograniczający intensywność fotosyntezy.

Zad. 99 (201512/N/I/Z26)(2p./6 min)

Odpowiedzi:
a) 1. F / 2. P / 3. P
b) Przykłady poprawnych odpowiedzi
Jest to fosforylacja niecykliczna, ponieważ:
– w fosforylacji cyklicznej elektrony wybite z chlorofilu wracają do niego, a w tym przypadku elektrony uzyskane z fotolizy
wody przechwytywane są przez NADPH i brak zamkniętego cyklu ich obiegu,
– przebiega z udziałem obu fotosystemów (fotosystemów PS I i PS II) i prowadzi do fotolizy wody oraz powstania ATP
i NADPH,
– wybite z PS I elektrony trafiają do NADPH, zaś luka elektronowa powstała po ich wybiciu zostaje uzupełniona elektronami
wybitymi z PS II, a pochodzącymi z fotolizy wody,
– uczestniczy w niej woda jako źródło protonów i elektronów do redukcji NADP + oraz tlenu uwalnianego do atmosfery.

Zad. 100 (201512/N/I/Z28)(3p./9 min)

Przykłady poprawnych odpowiedzi
a)

– W doświadczeniu został stworzony sztuczny gradient protonów w poprzek błony tylakoidów i dlatego chloroplasty były
w stanie syntetyzować ATP w ciemności.
– Chloroplasty były w stanie syntetyzować ATP w ciemności, ponieważ w doświadczeniu został stworzony gradient protonów
w poprzek błony tylakoidów, a przepływ protonów ze światła tylakoidu do stromy chloroplastu przez kompleks syntazy ATP
stanowi siłę napędową syntezy ATP.
– W doświadczeniu powstał gradient protonów w poprzek błony tylakoidu warunkujący syntezę ATP, a syntezie ATP towarzy-
szy spadek tego gradientu.

Metabolizm - zadania CKE 72 Materiały do kursu: Metabolizm

b) – Światło wybija z cząsteczek chlorofilu elektrony, które, wędrując przez system przenośników, tracą energię, a część tej
energii jest wykorzystywana do syntezy ATP (które dostarczają energii do syntezy ATP).
– Światło wybija z cząsteczek chlorofilu elektrony, które wędrują przez system przenośników. Łańcuch transportu elektronów od-
powiada za pompowanie protonów w poprzek błony tylakoidu. Powstający gradient protonów umożliwia syntezę ATP.
– Podczas wędrówki elektronów (wzbudzonych przez światło) przez łańcuch przenośników, ulokowanych w błonie tylakoidu,
następuje przepompowanie (przez kompleks cytochromów) protonów (H +) ze stromy do światła tylakoidu, co prowadzi do po-
wstania gradientu protonów w poprzek błony tylakoidu. Powstający gradient protonów umożliwia syntezę ATP.

9.INNE PRZEMIANY CUKRÓW I KWASÓW TŁUSZCZOWYH – 2 ZADANIA

Zad. 101 (200512/S/P/Z29-34)(9p./27 min)
a)(0-2)
Poprawna odpowiedź: I (1 pkt), II (1 pkt).
Kryterium oceny odp.: Za trafny wybór każdego z dwóch zdań – po 1 pkt. (razem 2p.)
b)(0-1)
Przykłady odpowiedzi: ułatwiają przebieg reakcji/ zwiększają szybkość reakcji/ przyspieszają reakcje.
Kryterium oceny odp.: Za poprawne określenie wpływu wskazanej właściwości enzymów na przebieg reakcji – 1 pkt.
c)(0-1)
Przykłady hipotez: - aktywność enzymów zależy od pH środowiska (1 pkt), - enzymy występujące w lizosomach są aktywne
w środowisku kwaśnym (1 pkt), - enzymy występujące w lizosomach są nieaktywne w środowisku obojętnym/ gdy pH środowi-
ska jest 7,2 (1 pkt).
Kryterium oceny odp.: Za trafną i poprawnie sformułowaną hipotezę – 1 pkt.
d)(0-2)
Poprawna odpowiedź: - proces kataboliczny: b – mitochondrium (1 pkt), - synteza glikoprotein: f – aparat Golgiego (1 pkt).
Kryterium oceny odp.: Za rozpoznanie i podanie poprawnej nazwy każdego z dwóch składników, pełniących określoną funkcję
w komórce – po 1 pkt. (razem 2p.)
e)(0-1)
Przykład odpowiedzi: jądro komórkowe – obecność porów w otoczce jądrowej (1 pkt).
Kryterium oceny odp.: Za poprawne podanie nazwy i określenie cechy budowy– 1 pkt.
f)(0-2)
Przykłady odpowiedzi: - poziom energetyczny produktu jest wyższy niż substratu (1 pkt), - stopień utlenienia produktu jest
niższy w porównaniu z substratem (1 pkt).
Kryterium oceny odp.: Za poprawne określenie zmiany poziomu energetycznego i stopnia utlenienia produktu reakcji w sto-
sunku do substratu – po 1 pkt.

Zad. 1012(201206/S/O/Z15)(2p./6 min)

Poprawna odpowiedź:
B. / Produktem oddychania beztlenowego (fermentacji) w wątrobie może być kwas mlekowy.
E. / Kierunek transportu glukozy oraz kwasu mlekowego we krwi jest taki sam.
Kryteria oceniania: 2 p. – za poprawne zaznaczenie dwóch zdań zawierających błędne informacje;
1 p. – za poprawne zaznaczenie jednego (z dwóch) zdania zawierającego błędną informację.

10. RZEMIANY AZOTOWE– 3 ZADANIA

Zad. 103 (200412/S/P/Z35)(1p./3 min)
Przykład uzasadnienia: wytwarzanie mocznika wymaga nakładu energii (ATP).
Kryterium oceny odp.: Za wskazanie, że cykl mocznikowy ma charakter anaboliczny i za poprawne uzasadnienie - 1p.

Zad. 104 (201506/S/O/Z04)(2p./6 min)

Poprawne odpowiedzi: cykl mocznikowy / ornitynowy
Znaczenie cyklu dla organizmu:
W tym cyklu powstaje mocznik wydalany z organizmu, co ułatwia organizmowi pozbywanie się azotowych produktów przemiany materii. /
W tym cyklu powstaje mocznik, który jest mniej toksyczny od amoniaku i może być wydalany w większym stężeniu.
Schemat punktowania: Za podanie poprawnej nazwy opisanego cyklu metabolicznego i za poprawne określenie znaczenia cyklu mocznikowe-
go (ornitynowego) dla funkcjonowania organizmu – 2 pkt

Metabolizm - zadania CKE 73 Materiały do kursu: Metabolizm

Za poprawne podanie tylko nazwy opisanego cyklu metabolicznego lub tylko za określenie znaczenia cyklu mocznikowego
(ornitynowego) dla funkcjonowania organizmu – 1 pkt

Zad. 105 (201512/N/I/Z32)(5p./15 min)

Przykładowe odpowiedzi:
a) – Ten proces jest cyklem przemian metabolicznych, ponieważ, uznając mocznik za jego produkt, za drugi produkt można
uznać ornitynę, która staje się substratem kolejnego cyklu przemian.
– Ornityna, cytrulina, argininobursztynian i arginina cyklicznie krążą w tym szlaku przemian, dla którego karbamoilofosforan
i asparaginian są głównymi substratami, a mocznik – produktem.
b) Przedstawiony proces jest przykładem procesu anabolicznego, gdyż do jego przebiegu konieczne jest wykorzystywanie ener-
gii zgromadzonej w ATP.
c) Proces ten umożliwia przekształcanie bardzo toksycznego dla organizmu produktu jego metabolizmu – amoniaku w mniej
toksyczny mocznik. Dzięki temu zwierzęta lądowe nie tracą bardzo dużych ilości wody na rozcieńczanie wyjątkowo szkodliwe-
go amoniaku (choć mocznik także muszą rozcieńczać).
d) Wątroba.
e) Należy ograniczyć spożycie białka (zastosować dietę ubogo białkową), ponieważ amoniak pochodzi głównie z rozkładu ami-
nokwasów, z których zbudowane są białka.

Metabolizm - zadania CKE 74 Materiały do kursu: Metabolizm

Metabolizm - zadania CKE 75 Materiały do kursu: Metabolizm