Verilen denklemin reel sayılardaki çözüm kümesi, Çözüm:


Ç  2 dir.
16 x
4 2 2 2

 17 x  1  0  16 x2  17 x  1  0 dır. Bu
2
denklemde x  u dönüşümü yapılırsa,
2) Değişken Değiştirilerek Çözülebilen Denklemler

2
16u  17u  1  0 denklemi elde edilir. Bu denklem
Uygun bir değişken değiştirmesi yapılır. Yeni değişkene çözülürse,
göre elde edilen ikinci dereceden bir bilinmeyenli denklem
çözülür. Değişken değiştirme bağıntısından ilk değişkenin
değerleri bulunur.
2

16u  17u  1  0  16u  1 . u  1  0  
 16u  1  0 veya u - 1  0
Örnek:
1
4 2 u veya u  1 dir.
x  10 x  9  0 denkleminin çözüm kümesini bulalım. 16
2
Çözüm: x  u olduğuna göre,

4 2 2 2

x  10 x  9  0  x2  10 x  9  0 dır. Bu
u
16
1
için x 
2 1
16 1
1
 x   ve x 
4 2 4
1
bulunur.

2
denklemde x  a dönüşümü yapılırsa,
2
2 u  1 için x  1 x  1 ve x  1 bulunur.
a  10a  9  0 denklemi elde edilir. Bu denklem 3 4
çözülürse,
Verilen denklemin çözüm kümesi,
2

a  10a  9  0  a  9 . a  1  0    1 1 
Ç   1, , ,1 dir.
 a  9  0 veya a - 1  0
 4 4 

 a  9 veya a  1 dir.
Örnek:

   
2 2
x  a olduğuna göre,
x2  1  5 x2  1  4  0 denkleminin çözüm kümesini

2
bulalım.
a  9 için x  9  x  3 ve x  3 bulunur.
1 2
Çözüm:

   
2
a  1 için x  1 x  1 ve x  1 bulunur. 2 2
3 4 x2  1  5 x2  1  4  0 denkleminde x  1  t

Verilen denklemin çözüm kümesi, 2

dönüşümü yapılırsa, t  5t  4  0 denklemi elde edilir.

  
Ç  x , x , x , x   3,1,1,3 tür.
1 2 3 4
 Bu denklem çözülürse,

2
 
t  5t  4  0  t  1 . t  4  0 
Örnek:
 t  1  0 veya t - 4  0
4 2
16 x  17 x  1  0 denkleminin çözüm kümesini bulalım.
 t  1 veya t  4 tür.

7
 2 3) Köklü Denklemlerin Çözümü
x  1  t olduğuna göre,
Bir denklemde bilinmeyen kök içerisinde bulunuyorsa bu
t  1 için; denkleme köklü denklem denir. Denklemde köklü terim bir
tane ise, köklü terim eşitliğin bir tarafında yalnız bırakılır.
2 2 Sonra kökün dercesine göre kuvvet alınır. Gerekli işlemler
x  1  1  x  2  x   2 ve x  2 bulunur.
1 2 yapılarak denklem çözülür. Denklemde köklü terim sayısı iki
tane ise, köklü terimler eşitliğin bir tarafında yalnız bırakılır.
t  4 için; Gerekli kuvvet alma işlemleri yapılarak denklem rasyonel
hale dönüştürülür. Bulunan çözümlerin denklemi sağlayıp
2 2 sağlamadığı kontrol edilmelidir. Denklemin kök kuvveti çift
x 1  4  x  5  x   5 ve x  5 bulunur. ise bulunan kök değerleri denklemi sağlamayabilir.
3 4

Verilen denklemin çözüm kümesi,

Örnek:


Ç   5 , 2 , 2 , 5 tir.  3 x  1  x  1 denkleminin çözüm kümesini bulalım.

Çözüm:
Örnek:

3 x  1  x  1  3x  1  x  1 dir. Kökün derecesi 2

2x x
2  6.2  8  0 denkleminin çözüm kümesini bulalım. olduğundan her iki tarafın karesi alınırsa,

Çözüm:
 3x  12  x  12  3x  1  x 2  2x  1
2
2x x

2 x
 6.2  8  0  2x  6.2  8  0 denkleminde
2
 
 x  x  0  x. x  1  0  x  0 veya x - 1  0
x 2
2  a dönüşümü yapılırsa, a  6a  8  0 denklemi
elde edilir. Bu denklem çözülürse, x  0 veya x  1 bulunur. Bulunan bu değerlerin
1 2
denklemi sağlayıp sağlamadığını kontrol edelim.
2
 
a  6a  8  0  a  2 . a  4  0 
x  0 için 3.0  1  0  1  1  1  1  1 sağlanır.
 a  2  0 veya a - 4  0

 a  2 veya a  4 x  1 için 3.1  1  1  1  4  1  1  1  1 sağlanır.

Bulunan bu değerlerin her ikisi de denklemi sağladığından
denklemin köküdürler. O halde,
x
2  a olduğuna göre,
 
Ç  0,1 dir.
x 1 x
a  2 için; 2  2  2  2  x  1 bulunur.
1
Örnek:
a  4 için;

x  7  2  0 denkleminin çözüm kümesini bulalım.

x x 2
2 42 2 x  2 bulunur.
2 Çözüm:
Verilen denklemin çözüm kümesi,
x  7  2  0  x  7  2 dir. Kökün derecesi 2
 
Ç  1,2 dir.
olduğundan her iki tarafın karesi alınırsa,

 x  7 2  22  x  7  4  x  11 bulunur.

8
Bulunan bu değerin denklemi sağlayıp sağlamadığını Örnek:
kontrol edelim.
2 x  5  x  3  2 denkleminin çözüm kümesini bulalım
x  11 için 11  7  2  0  4  2  2  2 sağlanır.
Çözüm:
Bulunan bu değer denklemi sağladığından denklemin
köküdürler. 2 x  5  x  3  0  2x  5  x  3  2 tür.
Kökün derecesi 2 olduğundan her iki tarafın karesi alınırsa,
O halde, Ç  11 dir.

  2x  5 2   x  3  22
Örnek:
 2x  5  x  3  4 x  3  4
x  3  3 x  1 denkleminin çözüm kümesini bulalım.
 x  2  4 x  3 olur. Tekrar her iki tarafın karesi
Çözüm:
alınırsa,

x  3  3x  1   x  3 2  3x  12 
 x2 2  4 x3 2
2 2
 x  3  9x  6x  1  9x  7x  2  0 2 2
 x  4 x  4  16 x  48  x  20 x  44  0

2
9x  7x  2  0   
 x  22 . x  2  0  x  22  0 veya x  2  0

2 2
 
  b  4ac   7  4.9.  2    x  22 veya x  -2 dir.
1 2

  49  72  121  0 olduğundan denklemin birbirinden Bulunan bu değerlerin denklemi sağlayıp sağlamadığını

farklı iki reel kökü vardır. kontrol edelim.

x 
-b- 

 
- - 7  12

7  11

2
ve
x  22 için 2.22  5  22  3  2
1 2a 2.9 18 9
 49  25  2

x 
-b 

 
  7  121

7  11
1
2  7  5  2  2  2 sağlanır.
2a 2.9 18

Bulunan bu değerlerin denklemi sağlayıp sağlamadığını x  2 için,  

2.  2  5   2  3  2
kontrol edelim.
 1  1  2  0  2 bulunur.
2 2 
 3  3. 
2 5 5
x için   1  x  2 değeri denklemi sağlamaz. O halde,
9 9  9 3 3
olduğundan denklemi sağlamaz. O halde kök değildir.

Ç  22 bulunur.

x  1 için 1  3  3.1  1  4  2  2  2 sağlanır.

Örnek:
O halde, Ç  2 dir.
x  1  2 x  4  3 denkleminin çözüm kümesini bulalım

9
Çözüm:
x  3 için 3 32  2  31  2  2  2

x  1  2x  4  3  2x  4  3  x  1
x  6 için 6 62  2 62  2 8  2

  2x  4 2  3  x 1 2 x  6 değeri denklemi sağlamaz. O halde,

 2x  4  9  6 x  1  x  1 
Ç  3 bulunur.

 x  6  6 x  1  x  6  2   6 x 1 2 4) Mutlak Değer İçeren Denklemler

Mutlak değer içeren denklemlerde mutlak değer içini pozitif

2 2
 x  12 x  36  36 x  36  x  48 x  0 veya negatif yapan x değerleri belirlenir. Buna göre, mutlak
değerli ifadenin eşiti yazılır. Elde edilen denklem çözülür.
 
 x. x  48  0  x  0 veya x  48
bulunur.
Örnek:

x  0 için 0  1  2.0  4  3 x. x  1  12 denkleminin çözüm kümesini bulalım

1  2  3  3  3 sağlanır.
Çözüm:

x  48 için 48  1  2.48  4  3 x. x  1  12 denkleminin köklerini bulmak için x  1

7  10  3  17  3 bulunur. x  48 değeri
ifadesini incelemek gerekir.

1.Durum
denklemi sağlamaz. O halde,


Ç  0 bulunur.
x  1  0 ise x  1 olup x  1  x  1 olduğundan,

  2
x. x  1  12  x. x  1  12  x  x  12  0
Örnek:

x  x  2  2 denkleminin çözüm kümesini bulalım

 
 x4 . x3  0
 x  4 veya x  3
Çözüm:
bulunur. Ancak x  1 olduğundan x  3 kök olamaz.
x x2  2  x x2 
2
2
2
O halde x  1 iken denklemin kökü 4 tür. Bu değer
denklemde yazılırsa denklemi sağladığı görülür.
 x x2  4  x2  4x
2.Durum

  x  2 2  4  x 2  x  2  16  8x  x 2 x  1  0 ise x  1 olup x  1   x  1 olduğundan,

2
 x  9 x  18  0   2
x. x  1  12  x.  x  1  12   x  x  12  0

  
 x  3 . x  6  0  x  3  0 veya x - 6  0
2 2
  
   b  4ac  1  4.  1 .  12
 x  3 veya x  6 dır.

10
    1  48  47  0 Örnek:

olduğundan denklemin reel kökü yoktur. O halde verilen

4  x2  x  2 denkleminin çözüm kümesini bulalım
denklemin çözüm kümesi, Ç  4 tür.

Çözüm:
Örnek:
  
4  x2  x  2  2  x . 2  x  x  2
2
x  2. x  3  0 denkleminin çözüm kümesini bulalım
 2  x.2  x  x  2
Çözüm:

2  x  2.x  2  x  2
x  2. x  3  0 denkleminin köklerini bulmak için x
ifadesini incelemek gerekir.  x  2.x  2  x  2  0

1.Durum
 
 x  2. x  2 1  0
x  0 ise x  x olup
 x  2  0 veya x  2  1  0
2 2
x  2. x  3  0  x  2 x  3  0
elde edilir.

  
 x 3 . x 1  0 x  2  0 ise x  2  0  x  2 dir.

 x  3 veya x  1
x  2  1  0 ise x  2  1 olup, buradan
bulunur. Ancak x  0 olduğundan x  1 kök olamaz. O
halde x  0 iken denklemin kökü 3 tür. Bu değer x  2  1 veya x  2  -1 dir.
denklemde yazılırsa denklemi sağladığı görülür.
x  1 veya x  -3 bulunur.
2.Durum
O halde 4  x2  x  2 denkleminin çözüm kümesi,
x  0 ise x   x olup

2 2  
Ç   3,1,2 olur.
x  2. x  3  0  x  2 x  3  0

  
 x  3 . x 1  0 Örnek:

 x  3 veya x  1 2
x  3 x  4  0 denkleminin çözüm kümesini bulalım
1 2

olur. Ancak x  0 olduğundan x  1 kök olamaz. O halde Çözüm:

x  0 iken denklemin kökü -3 tür. Bu değer denklemde
yazılırsa denklemi sağladığı görülür. 2
x  3 x  4  0 denkleminin köklerini bulmak için 3 x  4
ifadesini incelemek gerekir.
O halde verilen denklemin çözüm kümesi, Ç   3,3 tür.

11
1.Durum a. Kökler Toplamı

4 -b-  -b   2b b
3x  4  0 ise x  olup 3 x  4  3 x  4 olduğundan, x x     dır.
3 1 2 2a a
2a 2a

2 2
x  3 x  4  0  x  3 x  4  0 denklemi elde edilir.
Örnek:
Bu denklemde
2
3 x  6 x  1  0 denkleminin kökleri toplamını bulalım.
2
  b  4ac  7  0 olduğundan reel kök yoktur.
Çözüm:

6
2.Durum b
x x  
1 2 a 3
   2  2 bulunur.  
4
3x  4  0 ise x  olup 3 x  4  3 x  4 olduğundan,
3
b. Kökler Çarpımı
2 2
x  3 x  4  0  x  3 x  4  0 denklemi elde edilir.
x .x 
-b-  -b 
. 
2
b  
2
   
1 2
Bu denklemde 2a 2a 4a 2

2
  b  4ac  25  0 olup iki farklı reel kök vardır. b 2  b 2  4 ac 4ac c
   bulunur.
4a 2 4a 2 a
-b-  - 3  25 35
x     4 ve
1 2a 2.1 2 2
O halde ax  bx  c  0 denkleminin kökler çarpımı,

-b   3  25 35 c
x    1 x .x  dır.
2 2a 2.1 2 1 2 a

4
bulunur. x ve x değerleri x  koşulunu sağlarlar. Örnek:
1 2 3

2
2 3 x  6 x  1  0 denkleminin kökleri çarpımını bulalım.
O halde x  3 x  4  0 denkleminin çözüm kümesi,
 
Ç   4,1 dir. Çözüm:

c 1 1
x .x     bulunur.
İkinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Bir Denklemin Kökleri 1 2 a 3 3
İle Katsayıları Arasındaki Bağıntılar

c. Köklerin Farkının Mutlak Değeri

2
ax  bx  c  0 denkleminde   0 iken
-b-  -b 
x  ve x  olmak üzere iki farklı -b-  -b  2  
1 2a 2 2a x x     dır.
1 2 2a 2a 2a a
reel kök vardır. Bu iki eşitlik kullanılarak kökler ile katsayılar
arasında çeşitli bağıntılar bulunabilir.

12