FILI 101
KONTEKTSWALISADONG KOMUNIKASYON
SA FILIPINO
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA SA
PILIPINAS
ANG WIKANG PAMBANSA SA SALIGANG
BATAS
1935 – Sa Saligang Batas ng Pilipinas,
nagtadhana ng tungkol sa wikang Pambansa:
Ang Kongreso ay gagawa ng mga hakbang
tungo sa pagpapaunlad at pagpapatibay ng
isang wikang Pambansa na batay sa isa sa mga
umiiral na katutubong wika (Seksyon 3,
Artikulo XIV).
1937 – Sa Saligang Batas, Artikulo XV, Seksyon
3 ay ganito ang sinasabi:
1. Ang Saligang Batas na ito ay dapat
ipahayag sa Ingles at Pilipino, ang dapat na
mga Wikang Opisyal, at isalin sa bawat
diyalektong sinasalita ng mahigpit sa
limampung libong taong-bayan at sa kastila at
Arabik.
2. Ang Pambansang Asamblea ay dapat
gumawa ng mga hakbang tungo sa
pagpapaunlad at pormal na adapsyon ng
panlahat ng Wikang Pambansa na
makikilalang Filipino.
Disyembre 1972 – Nag-atas ang Pangulong
Ferdinand E. Marcos sa Surian ng Wikang
Pambansa na ang Saligang Batas ay isalin sa
mga wikang sinasalita ng may limamping
libong mamamyan, alinsunod sa probisyon ng
Saligang Batas (Artikulo XV, Seksyon 2 [1]).
1987 – Bagong Konstitusyon ng Pilipinas.
Artikulo XIV, Sekyon 6 at 8:
Sek. 6 – Ang wikang Pambansa ng Pilipinas ay
Filipino
Sek. 7 – Ang konstitusyong ito ay dapat
ipahayag sa Filipino at Ingles at dapat isalin sa
mga pangunahing wikang panrehiyon, Arabik
at Kastila.
ANG KALIKASAN NG WIKANG PAMBANSA
Nobyemre 9, 1937 – Bunga ng ginawang pag-
aaral at alinsunod sa tadhana ng Batas
Komonwelt Blg. 184, ang Surian ng Wikang
Pambansa ay nagpatibay ng isang resolusyon
na roo’y ipinahahayag na nag TAGALOG ay
siyang halos lubos na nakatutugon sa mga
hinihingi ng Batas ng Komonwelth Blg. 185,
kaya’t itinagubilin niyon sa Pangulo ng
Pilipinas na iyon ay pagtibayin bilang saligan
ng wikang Pambansa.
Disyembre 20, 1937 – Bilang alinsunod sa
tadhana ng Batas ng Komowelt Blg. 184 sa
pamamagitan ng Kautusang Tagapagpaganap
Blg. 184 ay ipinapahayag ng Pangulong
Quezon ang Wikang Pambansa ng Pilipinas na
batay sa TAGALOG.
TAGALOG – ang ginawang saligan ng Wikang
Pambansa sa dahilang ito’y nahahawig sa
maraming wikain sa bansa.
Agosto 13, 1959 – Pinalabas ng Kalihim Jose
E. Romero ng Kagawaran ng Edukasyon ang
Kautusang Pangkagawaran Blg. 7, na
nagsasaad na kailan ma’t tutukuyin ang
Wikang Pambansa, ang salitang PILIPINO ay
siyang gagamitin.
ANG SWP ----------🡪 KWF
SWP – Surian ng Wikang Pambansa
Ang surian ng Wikang Pambansa o SWP ay
naitatag sa panahon ng komonwelt sa ilalim
ng pamumuno ni Pangulong Manuel Luis
Quezon.
Ito ay naitatag noong ika 13 ng Nobyembre
taong 1936 na naglalayon na makapili ng isang
wikang katutubo na siyang magiging batayan
ng pagpapatibay at papaunlad ng wikang
Pambansa sa Pilipinas.
ANG SWP ----------🡪 KWF
TAONG BUMUO SA SWP
Jaime C. de Veyra (Samar-Leyte Visayan) –
Chairman
Santiago A. Fonacier (Ilocano) – Member
Filemon Sotto (Cebu Visayan) – Member
Casimoiro F. Perfecto (Bicol) – Member
Felix S. Salas Rodriguez (Panay Visayan) –
Member
Hadji Butu (Moro) – Member
Cecilio Lopez (Tagalog) – Member and
Secretary
Nobyembre 13, 1936 – Pinagtibay ng
Batasang Pambansa ang Batas Komonwelt Blg.
184 na lumilikha ng isang Surian ng Wikang
Pambasan at itinatakda ang mga
kapangyarihan at tungkulin niyon.
Marso 16, 1971 – Nilagdaan ni Pangulong
Ferdinand E. Marcos ang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 304 na nagpapanauli sa
Surian ng Wikang Pambansa at nililiwanag ang
kanyang mga kapangyarihan at tungkulin.
Artikulo XIV, Sek 9 ng Konstitusyong 1987 –
Dapat magtatag ang Kongreso ng isang
Komisyon ng Wikang Pambansa na binubuo
ng mga kinatawan ng iban’t ibang mga
rehiyon at mga disiplina na magsasagawam
mag-uugnay at magtataguyod ng mga
pananaliksik sa Filipino at iba pang mga wika
para sa kanilang pagpapaunlad,
pagpapalaganap at pagpapanatili.
Ang Komisyong ito ay tinatawag ngayong
Komisyon sa Wikang Filipino o KWF.
ANG SWP ----------🡪 KWF
KWF – Komisyon sa Wikang Filipino
ay ang opisyal na lupong tagapamahala ng
wikang Filipino at ang opisyal na institusyon
ng pamahalaan na inatasan sa paglilinang,
pagpepreserba, at pagtataguyod ng mga iba't
ibang katutubong wika sa Pilipinas. Itinatag
ang KWF noong Agosto 14, 1991, sa bisa ng
Batas Republika Bilang 7104. Nasa ilalim ito ng
Tanggapan ng Pangulo ng Pilipinas.
(Tungkulin ng KWF na gumawa ng mga plano,
patakaran, at pananaliksik para maitaguyod,
mapaunlad, at mapangalagaan ang wikang
Filipino at iba pang mga wika sa Pilipinas).
ANG SWP ----------🡪 KWF
Prof. Arthur P. Casanova, PhD – Bagong
Commissioner ng KWF
Artist Virgilio Almario – Dating Commissioner
ng KWF
ANG WIKANG OPISYAL NG PILIPINAS
Hunyo 7, 1940 – Pinagtibay ang Batas
Komonwelt Blg. 570, na nagtatadhana bukod
sa iba pa, na ang Pambansang Wika (Tagalog)
ay magiging isa na sa mga wikang opisyal ng
Pilipinas simula Hulyo 4, 1940.
Agosto 6, 1968 – Ang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 187 ay nilagdaan ng
Pangulo na nag-aatas sa lahat ng kagawaran,
kawanihan, tanggapan at iba pang sangay ng
pamahalaan na gamitin ang wikang Pilipino
hangga’t maaari sa Lingo ng Wikang
Pambansa at pagkaraan nito, sa lahat ng
opisyal na komunikasyon at transaksyon ng
pamahalaan.
Artikulo XIV, Sek 7 (1987) – Ukol sa mga
layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang
mga wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at
hanggat walang ibang itinatadhana ang batas,
Ingles.
Ang mga wikang panrehiyon ay pantulong sa
mga wikang opisyal sa mga rehiyon at
magsisilbing pantulong sa mga wikang
panturo noon.
Agosto 25, 1988 – Nilagdaan ng Pangulong
Corazon C. Aquino ang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 335 na nagattagubilin sa
lahat ng departamento, kawanihan,
tanggapan, ahensya at kaparaanan ng
pamahalaan na gumawa ng mga
kinakailangang hakbang para sa paggamit ng
wikang Filipino sa mga opisyal na transaksyon,
komunikasyon at korespondensya.
Setyembre 9, 1989 – Pinalabas ng Kalihim
Lourdes R. Quisumbing ng Edukasyon, Kultura
at Palakasan ang Kautusang Pangkagawaran
Blg. 84 na nag-aatas sa lahat ng opisyal ng
DECS na isakatuparan ang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 335 na nag-uutos na
gamitin ang Filipino sa lahat ng komunikasyon
at transaksyon ng pamahalaan.

(DECS – also known as DEPeD 21)
ANG WIKANG OPISYAL NG PILIPINAS
TAGALOG – isa sa pinakagamiting wika sa
Pilipinas. 1935
PILIPINO – Wikang Pambansa mula 1961
hanggang 1987
FILIPINO – Konstitusyong 1987. Wikang
Pambansa hanggang sa kasalukuyan.
ANG WIKANG PAMBANSA SA EDUKASYON
Abril 1, 1940 – Sa pamamagitan ng Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 263 ay binigyang-
pahintulot ang pagpapalimbag ng isang
Diskyunaryo (A Tagalog-English Vocabulary) at
isang Gramatika ng Wikang Pambansa (Ang
Balarila ng Wikang Pambansa).
Hunyo 19, 1940 – Pinasimulan nang ituro ang
Wikang Pambansa ng Pilipinas sa lahat ng
paaralang-bayan at pribado sa buong bansa.
Abril 12, 1940 – Pinalabas ni Kalihim Jorge
Bocobo ng Pagtuturong Pambayan ang isang
Kautusang Pangkagawaran: ito’y sinundan ng
isang sirkular (Blg 26, serye 1940) ng Patnugot
ng Edukasyon Celedonio Salvador. Ang
pagtuturo ng wikang Pambansa ay sinimulan
muna sa mataas at paaralang normal.
Hunyo 19, 1974 – Nilagdaan ni Kalihim Juan L.
Manuel ng Edukasyon at Kultura ang
Kautusang Pangkagawaran Blg. 25 na
nagtatadhana ng mga panuntunan sa
pagpapatupad ng patakarangf edukasyong
bilingguwal sa mga paaralan na magsisimula
sa taong-aralan 1974-1975. Alinsunod sa
Saligang Batas 1972.
Hulyo 21, 1978 – Nilagdaan ng Ministro ng
Edukasyon at Kultura Juan L. Manuel ang
Kautusang Pangministri Blg. 22 na nag-uutos
na isama ang Pilipino sa lahat ng Kurikulum na
pandalubhasaang antas.
 Unang semester (1979-1980)
 6 na yunit sa Filipino sa lahat ng
kurso
 12 na yunit sa Filipino ang kursong
pagtuturo.
(Nabanggit din sa kautusang ito na ang
Pilipino ay gagamiting wikang panturo sa ilan
sa mga pandalubhasaang aralin sa pagpasok
ng taong-aralan 1983-1984.
28)
1987 – Pinalabas ng Kalihim Lourdes R
Quisumbing ng Departamento ng Edukasyon
Kultura at Palakasan ang Kautusang Blg. 51 na
nag-uutos sa paggamit ng Filipino bilang
wikang panturo sa lahat ng antas sa mga
paaralan kaalinsabay ng Inles na nakatakda sa
patakarang edukasyong bilinnguwal. (Ingles at
Filipino)
(Tungkulin ng patakarang edukasyong
bbilingguwal na pahusayin ang pagkatuto sa
pamamagitan ng dalawang wika (Filipino at
Ingles) uoang matamo ang mataas na uri ng
edukasyon gaya ng hinihingi ng Konstitusyong
1987.
1. Mapalaganap ang Filipino bilang wika ng
literasi;
2. Paglinang at pagpapayabong ng Filipino
bilang lingguwistikong sagisag ng pambansang
pagkakaisa at pagkakakilanlan;
3. Patuloy na intelektuwalisasyon ng Wikang
Filipino.)
1996 – Pinalabas ng Commission on Higher
Education ang CHED Memorandum Blg. 59 na
nagtatadhana ng siyam (9) na yunit na
pangangailangan sa Filipino sa
pangkalahatang edukasyon at nagbabago ang
deskripsyon at nilalaman ng mga kurso sa
Filipino 1 hanggang Filipino 3.
Filipino 1 – Sining ng Pakikipagtalastasan
Filipino 2 - Pagbasa at Pagsulat sa Iba’t Ibang
Disiplina
Filipino 3 – Retorika
Kalaunan ay makailang naamyendahan ang
memorandum na ito upang itakda ang anim
na yunit na pangangailangan sa Filipino para
sa mga kursong hindi Humanities, Social
Science at Communication (HuSoCom) at
upang baguhin ang deskripsuon ng Filipino 1,
2 at 3.
ANG ORTOGRAPIYA
1987 – Sa rekomendasyon ng LWP (dating
SWP at ngayon ay KWF), nilagdaan ng Kalihim
Lourdes R. Quisumbing ng Departamento ng
Edukasyon, Kultura at Palakasan ang
Kautusang Pangkagawaran Blg. 81 na
nagtatakda ng bagong alpabeto at patnubay
sa pagbabaybay ng Wikang Filipino.
2001 – Tungo sa mabilis na estandardisasyon
at intelektuwalisasyon ng Wikang Filipino,
ipinalabas ng Komisyon sa Wikang Filipino ang
2001 Revisyon ng Ortografiyang Filipino at
Patnubay na Ispelling ng Wikang Filipino.
2006 – Sa okasyon ng pagdiriwang ng Buwan
ng Wikang Filipino, ipinagbigay-alam ng
Komisyon sa Wikang Filipino ang
pagsususpinde sa 2001 Revisyon ng
Ortografiyang Filipino at Patnubay sa Ispelling
ng Wikang Filipino.
2009 – Ipinalabas ng KWF sa pamamagitan ng
kanilang Sangay ng Lingguwistika ang gabay sa
Ortograpiyang Filipino.
 Tuluyan nang isinantabi ang 2001
Revisyong Alfabeto at 1987 Alpabeto.
(Bagama’t ano mang tuntunin sa 1987 at 2011
na hindi binago sa 2009 Gabay ay
mananatiling ipinatutupad.)
2013 – Ortograpiyang Pambansa
 DO 34, s. 2012
 Aug. 14, 2013
 Ang Ortograpiyang Pambansa ay
isang paglingon sa kasaysayan ng
ortograpiyang Filipino, pagpapanatili
ng mga maiinam na puntong gabay
sa ortograpiya, at pagsasaalang-alang
sa mga katutubong wika sa Pilipinas
sa pamamagitan ng pagdagdag ng
tunog ng schwa mula sa Ibaloy,
Pangasinan, Mëranaw, at iba pa na
kakatawanin ng titik ë at ang
aspirasyon mula sa Mëranaw.
PAGDIRIWANG NG BUWAN NG WIKA
Marso 26, 1954 – Nilagdaan ng Pangulong
Ramon Magsaysay ang Proklama Blg. 186 na
nagsususog sa Proklama Blg. 12, serye ng
1954, na sa pamamagitan nito’y inililipat ang
panahon ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang
Pambansa taon-taon simula sa ika-13
hanggang ika-19 na Agosto.
 Nakapaloob sa panahong saklaw ang
pagdiriwang ng kaarawan ni Quezon
(Agosto 19).
(Bago ito, ipinagdiriwang ang Linggo ng Wika
kasabay ng kaarawan ni Francisco Baltazar o
Araw ni Balagtas.)
Hulyo 29, 1971 – Memorandum Sirkular Blg.
488 na humihiling sa lahat ng tanggapan ng
pamahalaan na magdaos ng palatuntunan sa
pagdiriwang ng lingo ng Wikang Pambansa,
Agosto 13-19.
Agosto 12 , 1986 – Nilagdaan ni Pangulong
Corazon C. Aquino ang Proklamasyon Blg. 19
na kumikilala sa Wikang Pambansa na
gumawa ng napakahalagang papel sa
himagsikang pinasiklab ng Kapangyarihang
Bayan na nagbunsod sa bagong pamahalaan.
(Dahil dito ay ipinahayag taon taon ang
panahon ng Agosto 13 to 19 , ay Linggo ng
Wikang Pambansang Pilipino na dapat
ipagdiwang ng lahat ng mga mamamayan sa
buong bansa sa pangunguna ng mga nasa
pamahalaan at mga paaralan).
Hulyo 1997 – Nilagdaan at ipinalabas ni
Pangulong Fidel V. Ramos ang Proklama Blg.
1041 na nagtatakda na ang Buwan ng Agosto
taon-taon ay magiging Buwan ng Wikang
Filipino at nagtagubili sa iba’t ibang sangay/
tanggapan ng pamahalaan at sa mga paaralan
na magsasagawa ng mga agwain kaugnay sa
taunang pagdiriwang.
Mga Posisyong Papel Hinggil sa Filipino at
Panitikan sa Kolehiyo
ANG PAGTATAGUYOD NG WIKANG
PAMBANSA SA MATAAS NA ANTAS NG
EDUKASYON AT LAGPAS PA
2014 – taon ng pagkakatatag ng TANGGOL
WIKA.
TANGGOL WIKA – Alyansa ng tagapagtanggol
ng Wikang Filipino.
Nabuo ang Tanggol Wika sa isang
konsultatibong forum noong HUNYO 21, 2014
sa De La Salle University, Manila.
(Halos 500 delegado mula sa 40 paaralan,
kolehiyo, unibersidad, organisasyong
pangwika at pangkultura ang lumahok sa
nasabing forum.)
Dr. Bienvenido Lumbera – Tagapagsalita sa
forum noong 2014 sa DLSU.
 Ang forum ay kulminasyon ng mgha
naunang pang kolektibong inisyatiba
mula pa noong 2012.
CHED Memorandum Order No. 20 series of
2013 – Alisin ang asignaturang Filipino at
Panitikan sa Kolehiyo, para diumano’y
mabawasan at mas mapagaan ang kurikulum
sa kolehiyo.
MAIKLING KASAYSAYAN NG ADBOKASIYA NG
TANGGOL WIKA
2011 – kumakalat na ang plano ng gobyerno
kaugnay ng pagbabawas ng mga asignatura sa
kolehiyo.
Oktubre 3, 2012 – sinimulan ng mga
instructor sa Filipino sa kolehiyo ang
pagpapalaganap ng isang petisyon na
humihiling sa CHED at DepED na ipahinto ang
implementasyon ng SHS at pag-revised ng
kurikulum.
(2011 – Kahit wala pang opisyal na
dokumento sa pagbabawas ng subject.
October 3, 2012 – after a year na mabuo ang
Tanggol Wika
Dahil dito ay possibleng pagpapaliit o
paglusaw sa mga Departamento ng Filipino sa
mga unibersidad ay kawalan ng Asignaturang
filipino sa bagong Kurikulum.)
Naglabas ng Posisyong Papel ang
Departamento ng Filipino sa DLSU, Manila
noong Disyembre 7, 2012 na “Posisyong
Papel para sa Bagong CHED Curriculum”,
pinamagatang “Isulong ang Ating Wikang
Pambansang Filipino, Itaguyod ang
Konstitusyunal na Karapatan ng Filipino,
Ituro sa Kolehiyo ang Filipino bilang Larangan
at Asignaturang may Mataas na Antas.”(Prop.
Ramilito Correa)
Hunyo 28, 2013 (CMO No. 20, series of 2013)
Additional Core Courses
 Understanding the Self
 Readings in the Philippine History
 The Contemporary World
 Mathematics in the Modern World
 Purposive Communication
 Art Appreciation
 Science, Technology and Society
 Ethics
(Sa Seksyon 3 ng CMO NO 20, series of 2013
ay nagging opsiyonal na lamang ang pagtuturo
ng Asignaturang Filipino at Panitikan sa
Kolehiyo.)
Sa udyok nina Dr. Fanny Garcia at Dr. Maria
Lucille Roxas mga batikan at premyadong
manunulat na kapwa faculty member ng DLSU
ay gumawa ang may-akda ng panibangong
liham-petisyon na naka-address sa CHED at
may petsang Marso 3, 2014.
Nanguna sa pakikipag-usap sina Prop.
Jonatahn Geronimo at Prop. Crizel Sicat-De
Laza (UST) ang mga kaibigan ar kakilalang
guro mula sa iba’t ibang unibersidad at mga
samahang pangwika gaya ng PSLLF, PATAS,
SANGFIL.
.* PSLLF – PAMBANSANG SAMAHAN SA
LINGGWISTIKA AT LITERATURANG FILIPINO
PATAS – PAMBANSANG ASOSASYON NG MGA
TAGAPAGTAGUYOD NG SALIN
SANGGUNINAN SA FILIPINO
Humigit-kumulang 200 pirma ang agad na
natipon.
 Dinala sa CHED and nasabing liham-
petisyon.
Hunyo 2, 2014 – sa inisyatiba ni Dr. Antonio
Contreras ng DLSU ay nakipagdiyalogo kamo
sa 2 komisyuner ng CHED na personal niyang
kakilala.
Nakapagkasunduan sa diyalogo na muling
sumulat sa CHED ang mga guro upang pormal
na i-reconvene ang Technical Panel/ Technical
Working Group sa Filipino at ang General
Education Committee, kasama ang kinatawan
ng mga unibersidad na naggigiit ng
pagkakaroon ng Asignaturang Filipino sa Antas
Tersyarya.
(KALAHOK SA NASABING DIYALOGO CHED
COMMISSIONER ALEX BRILLIANTES AT
COMMISSIONER CYNTHIA BAUTISTA ANG
MGA PROPESOR NG DLSU, ADMU, UPD, UST,
MC AT MARINDUQUE STATE UNIVERSITY.
Agad na ipinadala sa CHED ang liham-petisyon
noong Hunyo 16, 2014.)
Hulyo 4, 2014 – Nagpatawag ng konsultasyon
ang CHED dahil sa demand ng Tanggol Wika.
Mula sa guro ng UPD “Sulong Wikang
Filipino” (Panayam kay Dr. Bienvenido
Lumbera) at “Sulong Wikang Filipino:
Edukasyong Pilipino, Para Kanino?” (YT
noong Agosto 2014)
Gayundin “Sa Madaling Salita: Kasaysayan at
Pag-unlad ng Wikang Pambansa” (Setyembre
2016)
(HULYO 4, 2014 – SIMULA LAMANG NG
NAPAKARAMI PANG PAKIKIPAGTUNGGALI NG
TANGGOL WIKA SA DIYALOGO SA MGA
OPISYAL NG CHED NA NOON AY HINDI
KUMBINSIDO SA PANGANGAILANGANG
MAPANATILI ANG ASIGNATURANG FILIPINO
AT PANITIKAN SA KOLEHIYO.
NAKATULONG NG MALAKI SA MABILIS NA
PAGSULONG AT POPULARISASYON NG
PAKIKIBAKA NG TANGGOL WIKA ANG
MAAGAP NA MEDIA REPORTS HINGGIL SA
ISYUNG ITO.)
Mula 2014 hanggang kasalukuyan sunod-
sunod ang mga forum at asembliya, diyalogo
at kilos-protesta ng Tanggol Wika sa buong
bansa para ipaliwanag at ipaliwanag ang mga
adbokasiya.
Abril 15, 2015 – nagsampa ng kaso sa Korte
Sumprema ang Tanggol Wika sa pangunguna
ni Dr. Bienvenido Lumbera.
Ang 45 na pahinang petisyon ay nakasulat sa
Filipino (ang kauna-unahang buong petisyon
sa Wikang Pambansa).
(1. INIHANDA NINA ATTY. MANEEKA SARZAN
(ABOGADO NG ACT TEACHERS PARTYLIST),
ATTY. GREGORIO FABROS (ABOGADO NG ACT)
AT DR. DAVID MICHAEL SAN JUAN ANG
NASABING POSISYONG PAPEL.
2. NAKAFOCUS ANG NASABING PETISYON SA
PAGLABAG NG CMO NO 20, S. 2013 SA MGA
PROBISYON SA KONSTITUSYON.)
Abril 21, 2015 – Kinatigan ng Korte Suprema
ang Tanggol Wika sa pamamagitan ng
paglalabas ng Temporary Restraining Order
(TRO).
Kinatigan at binuod ang liham-petisyon na
isinumite ng Tanggol Wika sa Korte Suprema.
Kaugnay nito, tumulong din ang Tanggol Wika
sa pagbubuo ng kapatid na organisasyong
Alyansa sa mga Tagapagtanggol ng
Kasaysayan 0 Tanggol Kasaysayan na
naglalayon sa panunumbalik ng Asignaturang
History sa hayskul ( sa ilalim ng Kto12
Kurikulum ay wala nang required na Philippine
History Subject) (forum, Setyembre 23, 2016,
PUP)
(1. PUP ANG ISA SA PINAKAMALAKAS AT
PINAKAMAASAHANG BALWARTE NG
TANGGOL WIKA, LALO NA SA PAGSASAGAWA
NG MGA MALAKIHANG ASEMBLIYA AT KILOS-
PROTESTA.
2. MAHALAGA DIN ANG NAGING PAPEL NG
DLSU SA PAGBIBIGAY NG MALALAKI AT
LIBRENG VENUE PARA SA ASEMBLIYA AT
FORUM NG TANGGOL WIKA.)
Masasabi nating naging matagumpay sa
pangkalahatan ang adbokasiya ng Tanggol
Wika dahil ngayon ay may Filipino at Panitikan
pa rin sa Kolehiyo, alinsunod sa CMO No. 4,
series of 2018.
MGA POSISYONG PAPEL HINGGIL SA FILIPINO
AT PANITIKAN SA KOLEHIYO
Isa sa mga pinakaunang posisyong papel na
nagtataguyod sa pagpapanatili ng Filipino at
Panitikan sa kolehiyo ang resolusyon ng
humigit-kumulang 200 delegado sa isang
Pambansang Samahan sa Linggiwistika at
Literaturang Filipino (PSLLF) noong Mayo 31,
2013 sa ilalim ng pangunguna ni Dr. Aurora
Batnag, isang dating director ng KWF.
Pinamagatang “Pagtiyak sa Katayuang
Akademiko ng Filipino Bilang Akademiko ng
Filipino Bilang Asignatura sa Antas
Tersyarya”, ang nasabing resolusyon ay
inilakip ng PSLLF sa isang posisyong papel na
isinumite sa CHED noong 2014.
Ang resolusyon na ito na pangunahing inakda
ni Dr. Lakandupil Garcia ay ekspresyon ng
kolektibong reaksyon ng mga guro sa patuloy
na pagkalat ng balita na wala na sa bagong
kurikulum ng kolehiyo (na noon ay inihahanda
pa lamang ng CHED) ang asignaturang
Filipino.
Pinagtibay noong Mayo 23, 2014 ng National
Commission on Culture and the Arts-National
Committee on Language and Translations ang
isang resolusyon na humihuling sa CHED,
Kongreso at Senado ng Republika ng Pilipinas
na agarang magsagawa ng mga hakbang
upang isapan sa bagong General Education
Curriculum sa Antas Tersiyarya ang mandatory
9 yunit ng Asignaturang Filipino.
Hunyo 20, 2014 – inilabas ng KWF ang
“kapasiyahan ng kalupunan ng mga
komisyoner bilg. 14-26 serye ng 2014 na
naglilinaw sa tindig ng Komisyon sa Wikang
Filipino hinggil sa CHED Memorandum Blg. 20,
series of 2013.
Agosto 2014 – inilathala ng Departamento ng
Filipino sa DLSU, Manila ang posisyong papel
na pinamagtang “Pagtatanggol sa Wikang
Filipino, tungkulin sa bawat Lasalyano”
(IPINAKITA NG NASABING DOKUMENTO ANG
KAHALAGAHAN NG PAGTATAGUYOD SA
WIKANG FILIPINO BILANG BATAYAN NG
PAGPAPALAKAS NG UGNAYAN NG AKADEMYA
O MGA UNIBERSIDAD AT SAMBAYANG
PILIPINO SA PAGBIBIGAY DIIN NG
KAHALAGAHAN NG ASIGNATURANG FILIPINO)
Inilahad sa nasabing posisyong papel ang
praktikal na kabuluhan ng pag-aaral ng Filipino
para sa komunikasyong akma sa sitwasyon ng
bansa at inaasahan din na may sapat na
katatasan sa Wikang Pambansa ang mga
sinumang gradweyt ng Pamantasang ito sa
pakikipagtalastasan gamit ang Wikang
Filipino.
(SA KONGKLUSYON IGINIIT NG DLSU NA ANG
ADBOKASIYANG ITO’Y PAGSASALBA SA
KOLEKTIBONG IDENTIDAD, SA SALAMIN NG
ATING KULTURA, SA DALUYAN NG
DISKURSONG PAMBANSA AT PAGTATAGUYOD
NG NASYONALISTANG EDUKASYON NA
HUMUHUBONG NG MGA ESTUDYANTENG
MAGIGING MGA KAPAKI-PAKINABANG NA
MAMAMAYAN NG ATING BANSA.)
Naglabas din ng Posisyong Papel ang ADMU
na pinamagatang “ Ang Paninindigan ng
Kagawaran ng Filipino ng Pamantasang
Ateneo De Manila sa Suliraning Pangwikang
Umuugat sa CHED Memorandum Order No.
20 series 2013”.
Dr. Wilfrido V. Villacorta – isa sa mga
Komisyoner 1986 Constitutional Commission
nang kaniyang ipinanukala ang mga
probisyong kalauna’y nagging Artikulo XIV sa
Saligang Batas ukol sa edukasyon, wika at
sining
“ang ating Wikang Pambansa , walang
pangkulturang muhon para sa pambansang
pagkakakilanlan. Ngunit higit sa karaniwang
pangkulturang muhon, ang isang wikang
pambansang nagsisilbing pahatiran ng
komunikasyon sa pagitan ng mga etno-
lingwistikal na grupo at uri ay magbibigay-
daan sa pagkakaisa at pagkakaroon ng
kapangyarihan ng ating mamamayan.”
MUHON – Landmark, pagkakakilanlan)
Malayo na ang narrating ng wikang Pambansa
dahil na rin sa pagiging bahagi nito sa
kurikulum sa lahat ng antas ng edukasyon.
Kung ibabatay sa pagdami ng gumagamit ng
wikang Filipino ay malaki ang isinulong ng
pagpapalaganap ng Wikang Pambansa.
(1. Ginagamit na ito sa Luzon, Visayas at
Mindanao. Ayon sa pamphlet ng KWF na
inihanda ni Almario.)
Ang gayong pagsulong ay bahagi ng mga
naunang dekada sa Filipinisasyon, particular
noong dekada 80-90 na hanghgang ngayo’y
may positibong epekto pa rin sa pag-unlad ng
wikang Pambansa bilang wika ng
komunikasyon.
Bunsod ng makasaysayang Unang Rebolusyon
sa EDSA noong 1986, nagkaroon ng bagong
Saligang Batas ang ating republika.
Dahil sa magigiting na tagapagtanggol ng
wikang Pambansa na nagmula sa iba’t ibang
rehiyon at nagsasalita ng iba’t ibang wika,
nanaig ang consensus na ang wikang
Pambansa ay wikang Filipino, sa pasubaling
ito’y patuloy na lilinangin salig sa mga umiiral
na mga katutubong wika sa Pilipinas at
handa ring humiram ng mga salitang
banyaga.
Sa pagpapalit ng pangalan mula “Pilipino”
tungong “Filipino” ganap na napatahimik na
ang protesta ng mga rehiyunalista.
Ang wikang Filipino’y sumusulong na rin
bilang aktuwal; na wikang opisyal ng
Pilipinas.
Upang lalong pasig;ahin ang paggamit ng
Filipino sa mga opisyal na transaksyon,
komunikasyon at korespondensya ng
gobyerno, nilagdaan ni dating Pangulong
Corazon C. Aquino ang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 335 noong Agosto 25,
1988.
Pinagtibay din ng administrasyong Corazon
Aquino ang patakarang bilingguwalismo sa
edukasyon sa pamamagitan ng Kautusang
Pangkagawaran Blg. 53, serye ng 1987.
Malalaking tagumpay at pagsulong din ang
kinamtan ng wikang Filipino sa mass media.
Paggamit ng Filipino sa Public Affairs at News
Program
(MGA DUB NA CHANNEL SA TELEBISYON AT
ISINALIN SA TAGALOG NA MGA PALABAS ).
Ang popularisayson ng mga radio-dramang
Tagalog na talaga naming sinubaybayan ng
masang Pilipino sa buong kapuluan ay
nakapag-ambag din sa pagsusulong ng Wikang
Filipino.
Batas Republika Blg. 7104 – Paglikha ng
Komisyon sa Wikang Filipino (KWF).
-Ang Pangunahing ahensya ng gobyerno na
nagangalaga sa patuloy na pagpapaunlad at
pagtataguyod ng paggamit ng wikang
Pambansa ay ng iba pang wika sa Pilipinas.
“MAHALIN at PAHALAGAHAN NATIN ANG
ATING SARILING WIKA. ITO AY ANG WIKANG
FILIPINO!”
YUNIT II
PAGPOPROSESO NG IMPORMASYON PARA SA
KOMUNIKASYON
ANG PANANALIKSIK AT ANG KOMUNIKASYON MGA PANIMULANG KONSIDERASYON:
SA ATING BUHAY PAGLILINAW SA PAKSA, MGA LAYON, AT
SITWASYONG PANGKOMUNIKASYON
-Sa anumang sitwasyong pangkomunikasyon,
ginagamit sa pakikipag-uganyan, MGA DAPAT ISAALANG-ALANG NG ISANG
pakikisalamuha at pakikipagtalastasan sa MANANALIKSIK BAGO PUMILI NG BATIS NG
kapuwa ang mga kaalamang natutuhan natin IMPORMASYON
mula sa pag-oobserba at pagsusuri ng
1.Kailangang malinaw ang tukoy na paksa at
Lipunan.
layon ng pananaliksik.
-Upang mapagyaman ang ating kakayahan na
1.1 paksa ng sitwasyong pangkomunikasyon
magproseso ng impormasyon:
kung saan ipapahayag ng mananaliksik ang
-Ang bawat butil ng impormasyon na alam kaalaman na kanyang bubuuin.
natin at anumang kaugnayan ng mga butil na
1.2 sa kanyang pakay sa paglahok sa
ito sa isa’t isa.
sitwaysong pangkomunikasyon
-Dahil ito ang malaking bahagi ng ating
2. Dapat malinaw sa mananaliksik ang pakay
kaalaman.
na malinaw sa mananaliksik ang pakay niya sa
FAKE NEWS paglahok sa sitwasyong pangkomunikasyon
kung saan ibabahagi ang bubuuing kaalaman.
-Sa kasalukuyang panahon kung kailan laganap
ang kultura ng pangmadlang midya at virtual 3. Kailangang ikonsidera ng mananaliksik ang
na komunikasyon, mas Madali nang uri
magpakalat ng tinatawag na
MULAAN NG IMPORMASYON: MAPANURING
DISINFORMATION.
PAGPILI MULA SA SAMO’T SARING BATIS
Maxwell McCombs at Donald Shaw
BATIS NG IMPORMASYON
- Ang pangmadlang midya ang
Ang BATIS NG IMPORMASYON ay ang
nagtatakda kung ano ang pag-
pinanggagalingan ng mga katunayan
uusapan ng publiko.
(halimbawa: facts and figures at datos)
Stuart Hall (halimbawa: obserbasyon, berbal at Biswal na
teksto, Artifact fossil) na kailangan para
- Ang midya ang nagpapanatili sa
makagawa ng mga pahayag ng kaalaman
ideyolohiya ng mga may hawak ng
hinggil sa isang isyu, penomeno, o
kapangyarihan sa Lipunan.
panlipunang realidad.
ANG PANANALIKSIK AT ANG KOMUNIKASYON
Dalawang Uri: Primarya at Sekondaryang batis
SA ATING BUHAY
PRIMARYANG BATIS
Dapat ding isaalang-alang ang pamamaraan ng
pagkuha ng impormasyon, ang konteksto ng HAL: harapang ugnayan sa kapuwa-tao
impormasyon at ang konteksto ng pinagkunan
Panayam o interbyu, Pakikipagkwentuhan,
o pinagmulan ng impormasyon
Umpukan, Pagbabahay-bahay, Pagtatanong-
Ang maling pamamaraan ay humahantong sa tanong
palso at di-angkop na datos.
HAL: materyal na nakaimprenta sa papel
Tesis at disertasyon, Artikulo sa journal, Mga
rekord sa tanggapan ng gobyerno, Talumpati,
Balita sa diyaryo, radio at telebisyon
PRIMARYANG BATIS – AY MG AORIHINAL NA
PAHAYAG, OBSERBASYON AT TEKSTO NA
DIREKTANG NAGMULA SA ISANG INDIBIDWAL,
GRUPO O INSTITUSYON NA NAKARANAS,
NAKAOBSERBA O NAKAPAGSIYASAT NG ISANG
PAKSA O PENOMENO.
PRIMARYANG BATIS
HAL: iba pang batis
Harapan o online na sarbey, Artifact kagaya ng
bakas o labi ng dating buhay na bagay,
specimen, pera, kagamitan at damit,
Nakarekord na audio at video, Mga blog sa
internet na naglalahad ng sariling karanasan o
obserbasyon, Webiste ng mga pampubliko at
pribadong ahensiya sa internet, Mga likhang
sining tulad ng pelikula, musika , painting at
music video.
SEKONDARYANG BATIS
HALIMBAWA:
Ilang artikulo sa diyaryo at magasin kagaya ng
editorial, kuro-kurong tudling, sulat sa
patnugot , tsismis at tsika, Teksbuk, Manwal at
Gabay na aklat, Kritisismo, Komentaryo,
Sanaysay, Sipi mula sa orihinal na hayag sa
teksto, Mga kagamitan sa pagtuturo kagaya ng
PPT, Sabi-sabi
SEKUNDARYANG BATIS – PAHAYAG NG
INTERPRETASYON, OPINYON AT KRITISISMO
MULA SA MGA INDIBIDWAL, GRUPO O
INSTITUSYON NA HINDI DIREKTANG
NAKARANAS, NAKAOBSERBA, O NAGSALIKSIK
SA ISANG PAKSA O PENOMENO.
PREDATORY JOURNAL
Ito ang journal na dapat na iwasan ang mga
nakalathala dahil hindi ito kilala ng akademya
bilang kapani-paniwala at katiwa-tiwalang
sanggunian.
Dagdag, dapat busisiin ang kredensiyal ng
may-akda lalo na kung mula sa kahina-
hinalang website o blog sa Internet na
naglalabas ng mga propaganda at nagbubuhat
ng bangko para sa isang tao o grupo.
Sa pagsangguni sa mga sekundaryang batis,
iwasan ang tahasang pagtitiwala sa mga
sanggunian na ang nilalaman ay maaaring
baguhin o dagdagan ang sinuman.
Wikipedia
Bagama’t madali itong mapuntahan at
impormatibo, kailangang tiyakin ng laman nito
sa pamamagitan ng pagsangguni sa iba pang
mga batis.
KAPUWA-TAO BILANG BATIS NG
IMPORMASYON
Sa pagpili ng mga kapuwa-tao bilang batis ng
impormasyon, kailangang timbangin ang
kalakasan, kahinaan at kaangkupan ng
harapan at mediadong pakikipag-ugnayan.
Ang KAPUWA-TAO ay karaniwang itinuturing
na primarying batis, maliban kung ang
nasagap sa kanila ay nakuha lang din sa sinabi
ng iba oang tao.
Sa harapang ugnayan sa kapuwa-tao,
sinasadya, tinatanong at kinakausap ng
mananaliksik ang mga indibidwal o grupo na
direktang nakakaranas ng penomenong
sinasaliksik, ang mga apektado nito,
nakaobserba rito, dalubhasa rito, o kaugnay
nito sa iba’t ibang dahilan.
KALAKASAN NG HARAPANG UGNAYAN:
1.Maaaring makakuha ng agarang sagot at
paliwanag mula sa taga-pagbatid.
2.Makapagbigay ng angkop na kasunod na
tanong (follow-up question) sa kaniya
3.Malinaw niya agad ang sagot
4.Maoobserbahan ang kanyang berbal at di-
berbal na ekspresion.
KAPUWA-TAO BILANG BATIS NG
IMPORMASYON
Sa mediadong ugnayan, maaari tayong
makakalap ng impormasyon mula sa kapuwa-
tao sa pamamagitan ng ICT lalo na kung may
limitasyon sa panahon at distansiya sa pagitan
ng mananaliksik at ng natukoy na mga
indibidwal.
BENTAHE NG MEDIADONG UGNAYAN:
1.Pagkakataong makausap ang ma
tagapagbatid na nasa malalayong lugar sa
anumang oras at paglalataon kung kailan nila
maisisingit ang pagresponde.
2.Ang makatipid sa pamasahe at panahon
dahil hindi na kailangang puntahan nang
personal ng mananaliksik ang mga
tagapagbatid.
3. Ang mas madaling pag-oorganisa ng datos
lalo na kung may elektronikong Sistema na
ginagamit ang mananaliksik sa pagkalap ng
datos.
Online Survey Tools, digital
transcriber, video analysis software, computer
assisted qualitative data analysis.
KWANTITATIBONG DISENYO NG
PANANALIKSIK
kadalasa’y hangad ang random na pagpili ng
kalahok lalo na kung hangad ang paglalahat
mula sa sample ng isang populasyon.
KWALITATIBONG PAMAMARAAN
Pakay ang dibersidad sa katangian ng mga
tagapagbatid, maliban kung kahingian sa
pananaliksik ang pagkakatulad ng isa o ilang
partikular na katangian ng mga paksa.
* ANG ANTAS AT SAKLAW NG DIBERSIDAD NG
KATANGIAN NG TAGAPAGBATID AY DEPENDE
SA LAYON AT DISENYO NG PAGBUBUO NG
KAALAMAN.
Bukod sa layon ng pananaliksik, dapat ding
isaalang-alang ang uri ng sitwasyong
pangkomunikasyon kung saan ipapahayag ang
binubuong kaalaman.
* HALIMBAWA , KUNG SA DIYARYO,
TELEBISYON O RADYO IPAPAHAYAG,
KARANIWANG KAHINGIAN ANG PANAYAM SA
OPISYAL NG PAMAHALAAN, EKSPERTO AT IBA
PANG TAO NA MAY KAUGNAYAN SA PAKSANG
BINABALITA.
MAN-ON-THE-STREET
Isang panayam na isang madalian at
pasumalang interbyu sa sinomang indibidwal
na pumayag na magbigay ng opinyon.
MIDYA BILANG BATIS NG IMPORMASYON
Dapat unahin sa prayoritisasyon ang mga
primarying batis, ang angkop na uri ng midya
ay kredibilidad na tukoy ng midya.
Iminumungkahing rebyuhin ng mananaliksik
ang mga pamamaraan ng pagpili ng batis ng
impormasyon, Kapuwa tao o midya.
* HALIMBAWA KUNG ANG MANANALIKSIK AY
LALAHOK SA ISANG SITWASYONG
PANGKOMUNIKASYON KUNG SAAN PAKAY
NIYANG ITAAS ANG KAMALAYAN NG
AUDIENCE HINGGIL SA PANG-AABUSO SA
MGA KATUTUBONG ETNOLINGGUWISTIK,
ANG MIDYA
PAGLUBOG SA MGA IMPORMASYON: MGA
PAMAMARAAN NG PAGHAHAGILAP AT
PAGBABASA
Kung nakapili na ng mayaman at angkop na
batis ng impormasyon kailangang paghandaan
ng mananaliksik ang pangangalap at
pagbabasa ng mga katunayan.
KWANTITATIBONG DISENYO ay palasak ang
pamamaraang sarbey na ginagamitan ng
talatanungan at eksperimento na may pretest
at posttest.
KUWALITATIBONG DISENYO malawak ang
pagkakaiba-iba ng mga pamamaraan pero mas
palasak ang panayam at pangkatang
talakayan.
TAMBALAN NG PANGANGALAP AT
PAGBABASA NG IMPORMASYON
Maraming disenyo ng pagsasaliksik kung saan
kailangan munang malikom ang datos bago
ang pagbabasa at pagsusuri nito.
Mayroon ding mga disenyo kung saan
pinagtatambal ang dalawang magkahiwalay na
mga gawaing ito.
Halimbawa, sa kaso ng ilang midya bilang batis
ng impormasyon kailangan ang panimulang
pagbabasa habang nangangalap ng
impormasyon kung hindi pa natutukoy ang
espesipikong sanggunian mula sa uri ng bati
na napili.
HALIMBAWA AY MGA PUBLIKASYON, TESIS,
DISERTASYON, AKLAT AT ULAT
Halimbawa, sa ilang mga partikular na artikulo
sa anumang journal para malaman kung
mahalaga o kaugnay ba talaga ito ng paksa o
penomenong sinasaliksik kung mahalaga,
kailangang basahin ang detalye ng nilalaman.
ABSTRAK NG ARTIKULO NG JOURNAL, MGA
PAMATNUBAY SA BALITA SA DIYARYO AT BUOD
NG AKLAT O ULAT
Ang panimulang pagbabasa ay praktikal kung
kailangan pang piliin ang mga tukoy na tomo,
bilang o edisyon ng publikasyong isasama sa
mga batis ng impormasyon.
DAGDAG PA, MAIIWASAN ANG POSIBLENG
DUPLIKASYON NG ARTIKULO O KABANATA NA
IPINAPA-PHOTOCOPY LALO NA KUNG
NALATHALA ITO SA IBA’T IBANG
PUBLIKASYON,
PANGANGALAP NG IMPORMASYON
KAPUWA-TAO
Timbangin kung mas praktikal at angkop ang
harapan o mediadong pakikipag-ugnayan;
tukuyin ang espesipikong pamamaraan at
instrument ng pagkuha ng datos; at
magkaroon ng etikal na panuntunan dahil
kapuwa ang kasalamuha.
MIDYA
Kailangang alamin kung saan, kailan at paano
maakses.
Alalahanin din na ang bawat pamamaraan ng
pagkalap ng impormasyon ay may angkop na
gamit, kalakasan at kahinaan.
HALIMBAWA:
SURVEY – MADALAS GINAGAMIT PARA SA
KWANTITATIBONG PANANALIKSIK.
KADALASAN ANG DATOS DITO AY MADALING
BILANGIN SUBALIT HINDI GAANONG
MAGAGAMIT SA MALALIMANG
PAGPAPALIWANAG NG ISANG PENOMENO.
INTERBYU – TALAKAYAN, PAGTATANONG-
TANONG, PAKIKIPAGKWENTUHAN AT
PAKIKILAHOK AY AKMA NAMAN SA MGA
DESKRIPTIBO AT KWALITATIBONG
PANANALIKSIK. ITO AY INAASAHANG
MAKAPAL AT MAKAPAGBIBIGAY NG
MAYAMAN AT MALALIM NA PALIWANAG
HINGGIN SA PINAG-AARALAN.
Mula naman sa mga publikasyong kagaya ng EKSPERIMENTO
journal at diyaryo, Malaki ang posibilidad na
Isang kuwantitatibong disenyo ng pananaliksik
makakuha ng mga bagong impormasyon na
kung saan sinusukat ang epekto ng
kagaya magagamit o maiuugnay sa binubuong
independent variable, nagsisilbing
pahayag ng kaalaman.
interbensyon ng sa dependent variable na
PANGANGALAP NG IMPORMASYON MULA SA tinatalaban ng interbensyon.
KAPUWA-TAO
Limitado lamang ang gamit ng eksperimento
Ang ating kapuwa-tao ay mayamang batis ng sa agham panlipunan at nahaharap ito sa
impormasyon dahil marami silang maaarinh maraming banta ng katumpakan.
masabi batay sa kanilang karanasan; maaari
INDEPENDENT VARIABLE – ito ay may
nilang linawin agad at dagdagan pa ang
kakayahang magbago na nakaaapekto sa iba
kanilang mga sinasabi sa mananaliksik; at may
pang variable na tinutukoy. Ito rin ay upang
kapasidad din silang mag-imbak at
masukat, namamanipula o maaaring mapili ng
magproseso ng impormasyon.
isang mananaliksik upang matukoy at makamit
Ang pagdedesisyon kung harapan 13o ang relasyon sa isang nasusuring pagbabago. –
mediado ba ang interaksyon ay nakasalalay sa nakapag-iisa
pagiging angkop at katanggap tangap ng
DEPENDENT VARIABLE – Isang mahalagang
harapan o mediadong ugnayan sa mga
aspeto na nasusuri o naoobserbahan at
tagapagbatid; espesipikong metodo ng
masusukat upang matukoy ang epekto nito sa
pangangalap ng datos; at limitasyon ng
isang independent variable. – di nakapag-iisa
pananaliksik at tagapagbatid.
SURVEY
HALIMBAWA TUNGKOL SA ONLINE SURVEY,
PAANO MAGSASAGOT AT SAAN. Ito ay ginagamit sa mga deskriptibo at
kuwantitatibong pag-aaral ng malalaking
Sa pananaliksik na deskriptibo at kuwalitatibo,
populasyon para sukatin ang kaalaman,
ang harapang interaksyon ay inaasahang
persepsyon, disposisyon, nararamdaman,
makapagbibigay ng mas mayamang datos at
kilos, gawain, at katangian ng mga tao.
magagawa ito sa pamamagitan ng fieldwork.
Gumagamit ng talatanungan at maaaring
PAMAMARAAN SA LARANGAN NG
isagawa ng harapan o online na pamamaraan.
SIKOLOHIYANG PILIPINO
Open-ended question
Ito ay madalas gamitin ngayon ng mga
Pilipinong iskolar, lalo na sa mga pananaliksik INTERBYU
sa agham panlipunan.
Kilala din sa tawag na Panayam.
HALIMBAWA: (field work)
Isang interaksyon sa pagitan ng mananaliksik
Pagtatanong-tanong, Pakikipagkuwentuhan, bilang tagapagtanong at tagapakinig at
Pagdalaw-dalaw, Pakikipag-umpukan, tagapagbatid na siyang tagapagbahagi ng
Pakikipanuluyan impormasyon.
TATLONG URI NG INTERBYU
Estrukturadong Interbyu
Semi-Estrukturadong Interbyu (follow up
question)
Di-Estrukturadong Interbyu
FOCUS GROUP DISCUSSION
Isang semi-estrukturadong talakayan na
binubuo ng tagapagpadaloy na kadalasa’y
ginagampanan ng mananaliksik at anim
hanggang sampung kalahok.
Gamit ang mga gabay na mga tanong ang
tagapagpadaloy ay nagbabato ng mga tanong
at nangangasiwa sa usapan ng mga kalahok.
BENTAHE NG FOCUS GROUP DISCUSSION
1.naitatama, napapasubalian o nabeberipika
ng mga kahalok ang impormasyong
ibinabahagi;
2.May naiisip, nababanggit, at napagtatanto
ang mga kalahok kapag sila’y magkakasamang
nag-uusap (maaaring di lumabas sa indibidwal
na interbyu).
3.Maraming aspekto at anggulo ng isang
paksa ang lumalabas at napapag-usapan sa
isang pagtitipon.
KAHINAAN NG FOCUS GROUP DISCUSSION
1.May dominante sa grupo;
2.May nag-aagam-agam na sumalungat sa
kasama o itama ang impormasyong ibinigay ng
iba;
3.May lihim o hayag na hidwaan ang mga
kalahok;
4.May ayaw magbahagi ng saloobin dahil
nahihiyang magkamali, mapunan, o matsismis.
PAKIKISANGKOT HABANG PAKAPA-KAPA
Ang pakikisangkot sa buhay ng mga
tagapagbatid sa pamamagitan ng pagtura sa
kanilang komunidad sa loob ng maraming
araw sa tatlong buwan.
Nakikilahok sa kanilang pang-araw-araw na
Gawain habang isinisingit ang pakikipanayam.
PAGTATANONG-TANONG
Marami ng mga mananaliksik ang gumamit ng
paraan na ito sa pagkalap ng katunayan at
datos.
MAINAM ANG PAGTATANONG SA
PAMAMAGITAN NG:
1.Kung ang impormasyong sinisiyasat ay
makukuha sa higit sa isang tagabatid;
2.Kung hindi tuwirang matatanong ang mga
taong may direktang karanasan sa paksang
sinisiyasat;
3.Kung hindi pa tiyak kung sino ang may
kaalaman o karanasan hinggil sa paksa;
4.Kung nais maberipika ang mga
impormasyong nakuha mula sa ibang
tagabatid. Nagtatanong-tanong din ang
mananaliksik kung hindi niya masyadong
gamay o wala siyang gaanong alam sa paksang
sinisiyasat.
PAKIKIPAGKWENTUHAN
Isang di-estrukturado at impormal na usapan
ng mananaliksik at mga tagapagbatid hinggil
sa isa o higit pang mga paksa kung saan ang
mananaliksik ay walang ginagamit na tiyak na
mga tanong at hindi niya pinipilit igiya ang
daloy sa isang direksyon.
Malaya ang kalahok na makapagpahayag ng
anumang opinion o karanasan at di-berbal na
ekspresyon nang walang takot o pag-
aalinlangan na ang binitiwan niyang salita ay
magagamit laban sa kaniya sa hinaharap.
PAGDALAW-DALAW Ito ay isa sa pinakamasaklaw na pamamaraan
ng pangangalap ng datos.
Ito ay ang pagpunta-punta at pakikipag-usap
ng mananaliksik sa tagapagbatid upang sila ay PAGMAMASID
magkakilala; matapos magkakilala at makuha
Ito ay pag-oobserba gamit ang mata, taynga,
ang loob ng isa’t isa mas maluwag na sa
ilong at pandama ng tao, Lipunan at
kalooban ng tagapagbatid na ilabas sa usapan
kapaligiran.
“ang mga nais niyang sabihin bagama’t
maaraming may ilang pangpagpipigil.” Kung kaakibat ng pakikiramdam, ang
pagmamasid maaaring gamitin para
Maaaring magsilbing panimulang hakbang
matantiysa ng mananaliksik kung “maaari
bago palalimin at palawigin ang mga
siyang magpatuloy o hindi sa mnga susunod
impormasyong kinakalap mula sa
na hakbangin” sa pananaliksik.
tagapagbatid.
INSTRUMENTO NG PAGKALAP NG DATOS
PAKIKIPANULUYAN
MULA SA KAPUWA-TAO
Para makakuha ng datos sa pamamaraan na
Sa parehong harapan at mediado na
ito ay dumalaw-dalaw muna siya sa barangay
pangangalap ng impormasyon mula sa
hanggang sa nanirahan na siya ng tatlong
kapuwa-tao, dapat ihanda ng mananaliksik
buwan o higit pa.
ang angkop na instrumento.
Ang pakikipanuluyan ay nakikisalamuha sa
INSTRUMENTO NG PAGKALAP NG DATOS
mga tao at nakikisangkot sa Gawain ng
MULA SA KAPUWA-TAO
kanilang tagapagbatid.
TALATANUNGAN AT GABAY NA KATANUNGAN
Ito ay pangmatagalan at masaklaw na
pamamaraan dahil ginagawa ito sa loob ng Gumagamit ng isang organisado at
maraming araw at kaakibat ng iba pang mga estrukturadong talatanungan kung ang
espesipikong pamamaraan ng pagkuha ng gagawin ay survey hinggil sa mga katangiang
datos. socio-demographic, kaalaman, persepsiyon,
aktitud at iba pang variable.
PAKIKIPANULUYAN
Maghanda naman ng gabay na tanong kung
Sa pakikipanuluyan, inaasahang mas malalim
interbyu at talakayan ang pamamaraan.
at komprehensibo ang mag impormasyong
malilikom ng mananaliksik. PAGSUSULIT O EKSAMINASYON
Ito ay isa sa pinakamabisang pamamaraan Lalo na sa mga kuwantitatibong pananaliksik,
upang mapaunlad ang pakikipagkapuwang ginagamit ang mga instrumenting sumusukat
isang tao. sa kaalaman, kakayahan, aktitud, at kilos ng
mga kalahok kagaya ng pagsusulit at
PAGBABAHAY-BAHAY
eksaminasyon.
Ginagamit ang pamamaraang ito sa
Ang mga ito ay nararapat buuin sa tulong ng
pagsasagawa ng survey, pero itinuturing ding
mga eksperto sa paksang sinasaliksik.
etnograpikong pamamaraan kung saan
inaasahang makakuha ng hitik, kompleks at
malalim na impormasyon mula sa maraming
tagapagbatid.
TALAAN SA FIELDWORK
Ang talaan ay hindi lamang nagsisilbing
listahan ng mga tao, bagay, lugar at pangyayari
na may kaugnayan sa pananaliksik, kundi
naglalaman din ng iniisip, agam-agam,
repleksiyon at napagtanto ng mananaliksik
habang nangangalap ng datos sa isang lugar.
Dito isinusulat ang mga obserbasyong hindi
nakuha o nasaganp sa elektronikong rekorder
at nairekord na isang interaksyon sa pagitan
ng mananaliksik at tagapagbatid.
REKORDER
Maaaring irekord sa audio o video ang
nagaganap na usapan ng mananaliksik at
tagapagbatid kung ito ay may pahintulot sa
huli.
Ang paggamit ng rekorder, lalo na kung alam
ito ng tagapagbatid ay maaaring
makapagdulot sa kaniya ng agam-agam na
magbabahagi nang bukal sa loob.
PANGANGALAP NG IMPORMASYON MULA SA
MGA AKLATAN
May mga katunayan at datos na hindi kapuwa-
tao direkta at tahasang maaapuhap, kundi
mula sa mga midya at iba pang mga material
na maaaring matagpuan sa mga aklatan.
Ang bawat aklatan ay puno ng mga midya
tulad ng libro, journal, magasin, diyaryo, tesis,
encyclopedia, diksiyonaryo, globo at iba pa.
Mahalaga ang aklatan dahil dito makikita ang
maraming sanggunian na magagamit sa
pananaliksik.
Ayon kay Almario 2016, dapat nang
madebelop ang interes ng mga bata na
dumalaw sa aklatan habang sila ay nasa
elementarya pa lamang.
ILANG PAALALA SA PAGHAHANAP NG BATIS
NG IMPORMASYON SA AKLATAN
1.Alamin kung saang aklatan matatagpuan ang
mga batis ng impormasyon na natukoy para sa
isang pananaliksik.
2.Gumawa at magpadala ng sulat sa
kinauukulan kung aklatan ng ibang paaralan,
kolehiyo, o unibersidad ang pupuntahan.
3. Kung hindi man kailangan ng sulat kagaya sa
ilang pampublikong aklatan, alamin ang mga
kahingian bago makapasok at makagamit ng
pasilidad at mga resources ng aklatang
bibisitahin.
ID Card – Pambansang Aklatan ng Pilipinas
4. Rebyuhin ang sistemang Dewey Decimal at
sistemang Library of Congress dahil alinman sa
dalawang ito ay madalas na batayan ng
klasipikasyon ng mga aklat ng pangkalahatang
karunungan.
Alamin din ang iba’t ibang dibisyon o seksiyon
sa aklatan
5. Tandaan na ipinagbabawal ang pagpapa-
photocopy ng buong aklat, tesis, disertasyon,
at ilan pang mga printed na material kaya
kailangan ang matiyaga at mabilis na
pagbabasa kung marami ang Sangguniang
bubulatlatin.
6. Gamitin ang online public access catalog
(OPAC) para makahanap na ng mga
sanggunian bagp pa man pumunta sa aklatan
o bago punatahn ang seksiyon o dibisyon ng
aklatan.
7. Huwag kalimutang halughugin ang
pinagkukunan na online ng aklatan gaya ng
subskripsiyon sa journals, e-books, e-
databases at iba pang batis ng impormasyon
mula sa Internet.
PANGANGALAP NG IMPORMASYON MULA SA
MGA ONLINE NA MATERYAL
Sa kasalukuyang panahon ng Internet at digital
na teknolohiya, maakses ang maraming
primarying batis ng impormasyon hindi lang sa
kompyuter na laptop at desktop kundi pati sa
mas maliliit na gadyet na gaya ng cellphone at
tablet na kompyuter.
HALIMBAWA NG ONLINE JOURNALS
Philippine E-Journals Database –
https://ejournals.ph
Naglalathala ng mga artikulo sa Filipino –
Daloy, Dalumat, Hasaan, Layag at Malay
Katipunan –
https://journals.ateneo.edu/ojs/katipunan
Daluyan –
https://journals.upd.edu.ph/index.php/djwf
Social Science Diliman –
https://journals.upd.edu.ph/index.php/socials
ciencediliman
Humanities Diliman –
https://journals.upd.edu.ph/index.php/humin
atiesdiliman
Maaari ding magsadya sa website ng mga
kolehiyo at unibersidad dahil ipinapaskil ng
buong artikulo ng journal sa kanilang website.
MGA ONLINE NEWS SITES
ABS-CBN – https://news.abs-cbn.com
GMA 7 – https://www.gmanetwork.com/news
CNN – https://cnnphilippines.com/news
Philippines Daily Inquirer –
https://www.inquirer.net/
Manila Bulletin – https://mb.com.ph
WEBSITE NG PAMAHALAAN
Philippine Information Agency –
http://pia.gov.ph
Official Gazette –
https://www.officiagazette.gov.ph
Naglalathala ng mga kopya ng mga batas,
proklamasyon, memorandum order,
administrative order at iba ipa.
WEBSITE NG MGA AHENSIYA NG
PAMAHALAAN
Kagarawan ng Agrikultura –
http://www.da.gov.ph
Kagarawan ng Edukasyon–
https://www.deped.gov.ph
WEBSITE NG MGA SAMAHANG MAPANURI
AT MAY ADBOKASIYANG PANLIPUNAN
IBON Foundation – http://ibon.org
Philippine Center for Investigate Journalism –
http://pcij.org
WEBSITE NA GUMAGAWA NG FACT CHECK
Vera Files – http://verafiles.org/specials/fact-
check
Maraming klase ng blog na matatagpuan sa
Internet. Ang blog ng mga kilalang eksperto sa
paksang sinasaliksik.
PANGANGALAP NG IMPORMASYON MULA SA
PANGMADLANG MIDYA
Maraming impormasyon ang maaaring
makuha sa mga pangmadlang midya gaya ng
radio, diyaryo,magasin, telebisyon, pelikula at
Internet (particular na sa Youtube at iba pang
website na naakses ng publiko)
Pangangalap ng datos mula sa radio at
telebisyon
Website sa Internet
Pelikula bilang batis ng impormasyon
PAGBABASA NG IMPORMASYON
Kagaya ng nasabi na ang pagbabasa, lalo na
ang masinsinan at mapanuring pagbabasa, ay
madalas na ginagawa kapag nalikom na ang
lahat ng batis ng impormayson na kailangan.
May mga disenyo ng pananaliksik na kung
saan minamabuti ang pagsasabay ng
pangangalap ng datos at pagbabasa nito.
Ang mga datos mula sa talatanungan ng
survey ay kailangang basahin at bilangin nang
isa-isa, kompyutin ayon sa pangangailangang
estadistika at ilagay sa angkop na porma ng
presentasyon kagaya ng dayagram,
talahanayan at tsart.
May mga disenyo ng pananaliksik na kung
saan minamabuti ang pagsasabay ng
pangangalap ng datos at pagbabasa nito.
ILANG PANGKALAHATANG GABAY SA
PAGBABASA NG ANUMANG TEKSTO
1.Basahin nang ilang beses at unawaing
Mabuti ang teksto. Alamin kung mahalaga ang
nilalaman nito sa pagsagot sa mga tanong ng
pananaliksik.
2.Maging matalas ang isipan sa mga pahiwatig
sa teksto.
3.Bigyang-pansin ang punto de bista, lente,
killing at argumento ng tekstong binabasa.
PAGSUSURI NG DATOS: MALU SA
KAUGNAYAN AT BUOD NG MGA
IMPORMASYON HANGGANG SA PAGBUO NG
PAHAYAG NG KAALAMAN
Ang pagsusuri ay isinasagawa pagkatapos
mangalap at magbasa ng mga katunayan at
dtaos para sa binubuong pahayag ng
kaalaman.
Ang madalas na praktis ay gawin ang
pagsusuro pagkatapos malikom ang
karamihan, kundi man lahat ng mga katunayan
ng datos.
Sa pagsusuri ng mga nakalap na datos,
hinahanapan ng mananaliksik ng kaugnayan sa
isa’t isa ang mga datos at bumubuo siya ng
buod hinggil dito.
Pag-uugnay-ugnay at pagbubuod ng mga
datos.
PAG-UUGNAY-UGNAY NG IMPORMASYON
Sa pag-uugnay-ugnay ng impormasyon mula
sa iba’t ibang batis, kailangan ng mananaliksik
ng malinaw, matalas, metikuloso at
mapanuring isipan.
Mayroon mga materyal na tahasang
nagpapaliwanag ng kaugnayan sa isa’t isang
mga nilalamang impormasyon, mas marami sa
mga batis ng impormasyon ay walang
ganitong paglilinaw.
PABUBUOD NG IMPORMASYON
Sa pagbubuod ng teksto, pinapalitaw ang mga
oangunahing puntong makukuha sa mga
pinag-uugnay-ugnay at tinahi-tahing
impormasyon.
Makakatulong nang malaki sa pagbubuod
kung may abstrak at sumaryo ang binasang
material.
ILANG GABAY PABUBUOD NG
IMPORMASYON
1.Sa paggawa ng buod sa pangkalahatan,
basahin nang Mabuti ang teksto bago tukuyin
ang mga susing salita, ang paksang
pangungusap at pinakatema.
2.Kahingian sa ilang uri ng material na angkop
sa element at estruktura ng buod.
3. Pagbubuod ng teksto mula sa panayam,
talakayan at iba oang pamamaraan sa
pangangalap ng datos.
4. Iwasan ang mapanlahat na pahayag kung
kakaunti lang ang bilang ng kalahok o
tinatanong.
PAGBUO NG PAHAYAG NG KAALAMAN SINTESIS

Kailangan nang pagpapasiyahan at iorganisa Sa puntong ito, naiisip na natin marahil na

ng mananaliksik ang mga pangunahing tema mahirap ang magsaliksik para sa pagbuo ng
at karampatang detalye na lalamanin ng malamang pahayag na may kabuluhan at
kaniyang pahayag ng kaalaman. katuturan.

Ang mga tema ay dapat sasagot sa layon ng
pananaliksik.
Kung sa tingin ng mananaliksik ay hindi
matibay ang nabuong pahayag ng kaalaman,
maaari siyang mangalap pa ng mga
karagdagang datos o ipaalam nang matapat sa
kaniyang pahayg ng kaalaman ang mga
limitasyon.
UPANG MADALING YAKAPIN ANG KULTURA
1.Ito ay usapin ng kaugalian.
2.Usapin ng reponsableng pakikipagkapuwa.
3.Usapin ng kaayusan at kaunlaran ng
Lipunan.
UPANG MAGING KAWILI-WILI

Sa pagbuo ng pahayag ng kaalaman dapat Iugnay natin ang paksang sinusuri sa ating
sagutin nang malinaw ng mananaliksik ang karanasan, kapaligiran at Lipunan.
mga layon ng pananaliksik gamit ang mga
Magandang gamitin natin ang bernakular at
pangunahing temang napalitaw mula sa
pambansang wika.
pagpoproseso ng impormasyon.
Ibahagi natin ang mga nabuo nating kaalaman
MGA ILANG GABAY NA KAILANGANG
lalo na sa midya.
IKONSIDERA NG MANANALIKSIK SA
PAGHAHANDA NG MATERYAL NA
GAGAMITIN SA PAGPAPAHAYAG NG
KAALAMAN

1. Malinaw dapat sa kanya kung sa harapan o

mediadong sitwasyon ng komunikasyon niya
ipapahayag ang nabuong kaalaman mula sa
pananliksik.

2. Pumili ng angkop na plataporma kung

midya ang gagamitin sa oagpapahayag ng
kaalaman.

3. Sa pagsulat ng iskrip para sa midya, iskrip ng

talumpati o pananalita o teksto ng publikasyon
na ibabahagi sa isang sitwasyong
pangkomunikasyon tiyaking malinaw ang
pahayag, wasto ang gramatika, kawili-wili ang
estilo.
YUNIT III
MGA GAWING PANGKOMUNIKASYON NG
MGA PILIPINO
TSIMISAN
Ang tsimisan ay itinuturing na isang
pagbabahaginan ng impormasyong ang
katotohanan ay di-tiyak.
Ito ay isang uri ng pag-uusap sa pagitan ng
dalawa o higit pang magkakilala o
makapapalagayang-loob.
Ang tsismis ay maaaring totoo, bahagyang
totoo, binaluktot na katotohanan, dinagdagan
o binawasang katotohanan, sariling
interpretasyon sa nakita o narinig, pawing
haka-haka, sadyang di-totoo o inimbentong
kwento.
PINAGMULA O PINANGGALINGAN NA
MAUURI SA TATLO:
1. Obserbasyon ng unang tao o grupong
nakakita o nakarinig sa itsitsismis;
2. Imbentong pahayag ng isang
naglalayong makapanirang-uri sa
kapuwa;
3. Pabrikadong teksto ng
nagmamanipula o nanlilinlang sa
isang grupo o sa madla.
Tandaang ang tsismisan ay nagaganap hindi
lamang sa Pilipinas. Sa mga bansang English
ang bernakular na wika tulad ng United States
at Australia, ito ay madalas na katumbas ng
gossip, rumor, at iba pang kaugnay na salita
kagaya ng hearsay, SCUTTLEBUTT, o chatty
talk na dumadaloy sa pamamagitan ng
grapevine.
May negatibong pakahulugan ang gossip sa
ibang bansa, at gayundin naman and
kadalasang pananaw sa tsismis sa Pilipinas
Bagama’t halaw sa salitang ESPANOL na
chimes, ang tsismis ay isang uri ng usapan o
huntahan na posibleng nangyayari na bago pa
man dumating ang mga mananakop sa bansa.
Sa kabila ng negatibong konotasyon, ang
tsismisan ay bahagi pa rin ng daynamiks ng
interaksyon ng mga Pilipino sa kapuwa at
maaaring nakapagbibigay sa mga
magkakausap ng sikolohikal na koneksiyon at
kultural na ugnayan sa lipunang ginagalawan.
Ang tsismis ay maaari ding makapagbigay ng
mga panimulang ideya hinggil sa mga isyung
binibigyang-pansin ng mga mamamayan, ng
mga palatandaan na makapaglalantad sa
malalaking isyung panlipunan.
Ang tsismis ay karaniwang ginagamit para
makasakit at makapanira ng reputasyon ng
ibang tao, o kaya naman ay hushagah ang
kanilang katauhan, kamalian at kasalanan.
Ang mga tsismis na naglalayong makasakit ng
tao at nakahahamak ng dignidad at itinuturing
na paninirang puri at may mga legal na aksyon
na maaaring gawin upang labanan at
ipagtanggol ang saril gaya ng pagsama ng
kasong libel o slander.
LEGAL NA AKSYON AT MGA PATAKARAN NA
KAUGNAY NG TSIMIS
Libel
-tangible in form
-print, writing, or pictures
-examples: magazine, internet, blog, article
Slander
-intangible in form
-spoken words or gestures
-examples: speech, new broadcast
LEGAL NA AKSYON AT MGA PATAKARAN NA
KAUGNAY NG TSIMIS
Kinilala ng ating Kodigo Sibil ang Karapatan ng
bawat isa na maproteksyunan ang kanyang
dignidad, personalidad, pribadong
pamumuhay, at kapayapaan ng isip.
Sa Artikulo 26 na ang mga sumusunod na
magkakatulad na akto, bagamat hindi
maituturing na krimen ay maaaring makabuo
ng isang dahilan ng aksyon (cause of action)
para sa mga danyos, pagtutol at iba pang
kaluwagan:
1. Panunubok sa pribadong buhay ng
iba;
2. Panghihimasok o pang-iistorbo sa
pribadong buhay o ugnayang
pampamilya ng iba;
3. Pang-iintriga na dahilan kung bakit
ang isang indibidwal ay iiwasan ng
kanyang kaibigan;
4. Pang-aasar o pamamahiya sa iba
dahil sa kanyang paniniwalang
pangrelihiyon, mababang antas ng
pamumuhay, lugar ng kapanganakan,
pisikal na depekto, at iba
pangpersonal na kondisyon.
Ayon sa Artikulo 353, ang libelo ay isang
pampubliko at malisyosong mga paratang sa
isang krimen o isang bisyo o depekto na
maaaring makatotohanan o kaya ay haka-haka
o anumang kilos, pagkukulang, kondisyon,
katayuan, o kalagayan na naging dahilan ng
kasiraang-puri, pangalan o pagpapasala sa
isang likas o huridikal na tao, o upang masira
ang alaala ng isang namayapa na (salin mula
sa Artikulo 353, RPC).
Umpukan: Usapan, Katuwaan at Iba pa sa
Malapitang Salamuhaan
Ang umpukan ay impormal na paglalapit ng
tatlo o higit pang tao na magkakakilala para
mag-usap na magkakaharap.
Ang umpukan ay hindi planado o nagaganap
na lang sa bugso ng pagkakataon. Ang mga
nagiging kalahok sa umpukan ay iyong mga
kusang lumapit para makiumpok, mga di-
sadyang nagkalapit-lapit, o mga biyayang
lumapit.
Kagaya sa tsismisan, walang tiyak o planadong
daloy ang pag-uusap sa umpukan.
Subalit di kagaya sa una, ang umpukan ay
puwedeng dumako rin sa seryosong talakayan,
mainit na pagtatalo, masayang biruan,
malokong kantiyawan, at maging sa laro at
kantahan.
Enriquez (1976), “isang kulturang buhay na
buhay at masigla dahil sa pagbibiruan”
Ang paksa ng usapan sa umpukan ay hindi rin
planado o pinag-isipang mabuti maaaring
tungkol sa buhay-buhay ng mga tao sa
komunidad, magkakaparehong interes ng mga
nag-uumpukan, o mga bagong mukha at
pangyayari sa paligid.
Sa isang komunidad at maging sa iba’t ibang
lugar sa loob nito kagaya ng paaralan at
tambayan sa kanto, ang umpukan ay isang
masasabing isang ritwal ng mga Pilipino para
mapanatili at mapalakas ang ugnayan sa
kapuwa.
Dito umuusbong at napapayabong ang diwa
ng ating paki sa kapuwa.
Ang salamyaan ay isang halimbawa ng
tradisyon kung saan tampok ang umpukan.
Interes at hanapbuhay
Pinag-aralan ni Petras (2010) ang salamyaan
sa Marikina bilang pagpopook sa siyudad sa
kamalayang- bayan ng mga mamamayan nito.
Bukod sa kainan, kantahan at paglalaro ng
Bingo, isa rin sa itinatampok sa salamyaan ang
umpukan na may kalahok na ring tsismisin,
talakayan, balitaktakan, biruan at iba pa na
nagaganap sa isang silungan o tambayan
Marami pang ibang katuturan ang umpukan.
Sa karanasan ng mga boluntir sa Ugnayan ng
Pahinungod/Oblation Corps (UP/OC), ang
programang pamboluntaryong serbisyo ng
Unibersidad ng Pilipinas Los Banos (UPLB),
mahalagang paraan ng pakikibagay sa mga tao
sa isang komunidad ang pakikiumpok.
Sa umpukan, nakikilala at nakakapalagayang-
loob ng mga boluntir ang mga taong katuwang
nila sa mga gawaing pangkaunlaran sa
pamamagitan ng pakikinig at
pakikipagkwentuhan sa kanila.
Nagkaroon din minsan ng kantahan, talakayan,
at tawanan habang nag-uumpukan.
Estratehiya naman ng ilang boluntir ng UP/OC
na eksperto sa agrikultura ang makipag-
umpukan sa mga magsasaka ng isang
komunidad.
Dahil sa impormal na lapit at malayang daloy
ng talakayan, mas nakapagtatanong at
nakapagbabahagi ng ideya ang mga
magsasaka sa umpukan kaysa sesyon mismo
ng pagsasanay o seminar na karaniwang
nakaistruktura sa di-pormal na edukasyon na
nakakatakot sa mga kalahok.
Ginagamit din ang “umpukan” para ilarawan
ang kakapalan o karamihan ng tao sa isang
grupo o pangkat. May mga umpukan na
impormal ang talakayan kung saan ang mga
tao ay napapalitan ng kuro-kuro o opinion
tungkol sa isang bagay o paksa. Isa pang
halimbawa ng umpukan ay ang pakikipagtalo o
debate, na maaaring kaswal na usapan lamang
o maaari rin namang pormal na pakikipagtalo.
Talakayan: Masisinang Palitan at Talaban ng
Kaalaman
Ang talakayan ay pagpapalitan ng ideya sa
pagitan ng dalawa o higit pang kalahok na
nakatuon sa tukoy na paksa.
Ito ay maaring pormal o impormal at
puwedeng harapan o mediated o ginamitan
ng anumang midya.
URI NG TALAKAYAN
1. Ang pormal na talakayan ay
karaniwang nagaganap sa mga
itinakdang pagpupulong at sa mga
palabas sa telebisyon at programa sa
radio kung saan pinipili ang mga
kalahok.
2. Ang impormal na talakayan ay
madalas nangyayari sa umpukan, at
minsan sa tsismisan o di sinasadyang
pagkikita kay may posibilidad na hindi
lahat ng kalahok ay mapipili.
PORMAL NA TALAKAYAN
1. Karaniwan nang may itinalaganag
tagapagdaloy (facilitator) na tiyak sa
kaayusan ng daloy ng diskusyon.
2. Sa pareho, inaasahan na
magkakaroon ng pagpapalitan at
pagbabanggaan ng magkakaibang
pananaw, pagkritik sa mga
ibinahaging ideya at impormasyon, at
maging ang marubdob na pagtatalo-
talo lalo na kapag kontrobersiyal o
sensitibo ang paksa.
Ang karaniwang layon ng talakayan ay
pagbusisi sa isyu o mga isyung kinakaharap ng
isang tao, isang grupo, buong pamayanan, o
buong bansa para makahalaw ng aral,
magkaroon ng linaw at pagkakaunawaan,
maresolba ang isa o makakakawing na mga
problema at makagawa o makapagmungkahi
ng deesisyon at aksiyon.
Sa lipunang Pilipino, mas madalas mangyari
ang harapan kaysa mediated na talakayan, na
maaaring iangkla ang pagiging makalipunan
nating mga Pilipino at sa “personal” na
pakikipagugnyan natin sa kapuwa.
BENTAHE ANG MEDIATED NA TALAKAYAN NA
WALA SA HARAPANG PORMA
1. Naiigpawan nito ang hadlang sa
distansiya kung ang mga kalahok ay
magkakalayo.
2. Maraming tagapakinig o manonood
ang naaabot ng talakayang
isinasahimpapawid sa pangmadlang
midya kagaya ng radio o telebisyon.
3. Ang midyang pangkomunidad ay
mainam gamitin sa mga talakayan
hinggil sa mga gawaing
pangkaunlaran na nakatuon sa mga
tukoy na pamayanan at may dulog na
partisipatori.
MANGILAN-NGILANG KATANGIAN NG
MABUTING PAGTALAKAY
1. Aksesibilidad. Pagiging komportable
ng mga mag-aaral sa kanilang
partisipasyon sa talkayan sap unto ng
walng pangamba na nagingibabaw sa
kanilang pagpapahayag.
2. Hindi palaban. May mga
pagkakataong nagiging mainit ang
talakayan subalit hindi dapat
dumating sap unto na nawawalan ng
magalang na tono, paraan ng
pagpapahayag ng bawat kasali sa
talakayan; mainit ang pagtalakay
subalit nananatili ang paggalang.
MANGILAN-NGILANG KATANGIAN NG
MABUTING PAGTALAKAY
3. Baryasyon ng ideya. Mahalaga ang
baryasyon o ang pagkakaiba-iba ng
pananaw ng mga pahayag upang
matamo ang higit na malalim na
pagtalakay.
4. Kaisahan at pokus. Mahalaga ang
pael ng dalubguro o ng
tagapamagitan upang hindi mawala
sa punto ng usapin sa kabilang mga
mga baryasyon ng ideyang
ipinapahayag sa malayong
pagtalakay.
Pagbabahay-bahay:
Pakikipag-kapuwa sa Kanyang Tahana’t
Kaligiran
Isa pa sa mahahalagang gawing
pangkomunikasyon ng mga Pilipino ay ang
pagbabahaybahay.
Kinasasangkutan ito ng indibidwal o higit pang
maraming indibidwal na tumutungo sa dalawa
o higit pang maraming bahay upang
isakatuparan ang alinman sa kanilang layunin
katulad ng pangungumusta sa mga kaibigan o
kamag-anak na matagal nang hindi nakita,
pagbibigaygalang o pugay sa nakatatanda,
paghingi ng pabor para sa isang proyekto o
solicitation, at marami pang iba.
Ang pagbabahay-bahay ay ang pagdalaw o
pagpunta ng isang tao o grupo sa mga bahay
sa isang pamayanan para maghatid ng
mahalagang impormasyon, magturo ng isang
teknolohiya, kumonsulta sa mga miyembro ng
pamilya hinggil sa isyu o programa,
mangungumbinsi sa pagsali sa isang
paligsahan o samahan, o manghimok na
tumangkilik sa isang produkto, kaisipan,
gawain o adbokasiya.
Ang pagbabahay-bahay ay hindi nalalayo sa
kaugalian ng pangangapitbahay na matagal
nang ginagawa ng mga Pilipino, lalo na sa mga
lugar na rural.
Sa mga pamilyang magkakalapit ang bahay,
ang pangangapitbahay ay nakapagpapatatag
ng samahan sa mga mamamayan ng isang
komunidad.
Ang pagbabahay-bahay ay madalas
isinasagawa ng mga kinatawan ng ahensiya ng
pamahalaan, pribadong institusyon, o
nongovernment organization na may tiyak na
layong panlipunan na nangangailangan ng
kontribsyon, pakikiisa, at pakikipagtulungan ng
mga residente ng isang komunidad.
Karaniwang mabilis ang daloy ng
komunikasyon sa pagbabahay-bahay dahil na
rin sa layunin ng makarami ng bahay na
mapupuntahan sa araw na iyon, subalit ang
prinsipyong ito ay hindi totoo sa iba na higit
na pinahahalagahan ang kalidad ng pakikipag-
usap sa mga taong kanilang pinupuntahan.
PULONG-BAYAN:
Marubdod na Usapang Pampamayanan
Ang isa pang mahalagang gawaing
pangkomunikasyon ng mga Pilipino ay ang
Pulong bayan.
Karaniwan itong isinasagawa bilang isang anyo
ng konsultasyon sa mga mamayan o particular
na pangkat upang tugunan o paghandaan ang
isang napakahalagang usapin.
Ang pulong bayan ay pagtitipon ng isang
grupo ng mga mamayan sa itinakdang oras at
lunan upang pag-usapan nang masinsinan,
kabahalaan, problema, programa at iba pang
usaping pangpamayanan.
Depende sa layon, maaring ang mga kalahok
sa pulong-bayan ay mga kinatawan ng iba’t-
ibang sector sa isang pamayanan, mga ulo o
kinatawan ng mga pamilya o sinomang
residenteng apektado ng paksang pag-
uusapan o interesadong makisangkot sa
usapin.
Ito ay pagpupulong ng mga taong naninirahan
sa isang bayan upang pag-usapan ang mga
suliranin, hakbang at maging ang mga
inaasahang pagbabago. Ito ay pamamaraan ng
mga Pilipino upang mapag-usapan nang
maayos ang mga bagay-bagay.
Sa isla ng Calauit sa Busuanga, Palawan ang
tradisyunal na “saragpunan” o tipunan ng mga
tagbanua ay nagaganap sa isang malilim na
lugar kung saan may malalaking batong
nakaayos nang pabilog na nagsisilbing upuan
ng mga kalahok sa pulong.
KOMUNIKASYONG DI- BERBAL:
Pagpapahiwatigan sa Mayamang Kalinangan
Ayon kay Mehrabian, ang kabuuang epekto ng
komunikasyon ay maaaring ipahayag sa
pamamagitan ng pormulang ito: Kabuuang
Epekto = .07 Berbal + .38 Tinig + .55 Mukha
Malaki ang pagkakaugnay ng mga senyas na
di-berbal at ng sagisag na berbal. Ang
pagkakaugnay na ito ay nakikita sa paraan ng
paggamit natin ng mga senyas na di-berbal.
MGA PARAAN NG PAGGAMIT NG MGA
SENSYAS NA DI-BERBAL
1. Ang mga senyas na di-berbal ay
kapupunan ng komunikasyong
berbal.
2. Ang mga senyas na di-berbal ay
maaaring gamitin sa halip na wika.
3. Maaaring pabulaanan ng mga senyas
na di-berbal ang isinasad ng wika.
4. Upang ayusin ang daloy ng
komunikasyon.
MGA URI NG KOMUNIKASYONG DI-BERBAL
1. Komunikasyon sa pamamagitan ng paghipo.
hal: pagyapos. Pagkalong at pagtapik
2. Komunikasyon sa pamamagitan ng espasyo.
hal: distansya
APAT NA URI NG DISTANSIYA
A. Distansyang Pampubliko, ang mga
kalahok ay magkakalayo ng mga
labindalawang talampakan o higit pa.
Ang ugnayan ay pormal tulad ng
namamagitan sa isang
komunikasyong pampubliko.
B. Distansyang Sosyal ito ay angkop sa
mga talakayan ng mga mangangalakal
at kombersasyon sa mga pagtitipon.
 Ang mga taong nasa loob ng silid na
pinagdarausan ng pulong ngunit wala
2. CHRONEMICS - time/ ORAS ang
sa loob ng distansiyang ito ay hindi
pinapahalagahan.
dapat maghinanakit kung hindi sila
kabilang sa interaksiyon. Hal. Oras na napagkasunduan

C. Distansyang Personal Ang 3. HAPTICS - touch/haplos

distansiyang ito ay para sa
Hal. Paghaplos sa balikat kung may
magkakaibigan o higit pang malapi na
problema.
pakikipagugnayan.
D. Distansyang pangtapatan ng loob 4. KINESICS- galaw ng katawan/movement of
ang mga kalahok ay magkakalayo ng body
hindi hihigit sa labindalawang dali.
Ang paksang tinatalakay ng mga Hal. Wave of hands - means BYE BYE
kalahok ay kalimitang lihim. Ang tinig 5. OBJECTICS -bagay/ things
ay mahina at higit ang gamit ng mga
senyas na di-berbal. Hal. Ang pagdala ng RULER sa tuwing
nag tuturo. (RULER sumisimbolo ng GURO)
MGA URI NG KOMUNIKASYONG DI-BERBAL
(PALAKOL sumisimbolo ng Magsasaka)
3. Komunikasyon sa pamamagitan ng oras
6. VOCALICS - may tunog
hal: Filipino time
Hal. Igham , sut-sut (sit2x)
4. Komunikasyon sa pamamagitan ng
katahimikan 7. COLORICS - kulay

hal: hindi kumikibo o nakikipag-usap Hal. You can identify a police tru the
color of their uniform.
HALIMBAWA NG KOMUNIKASYONG DI-
BERBAL 8. ICONICS - symbols/simbolo

1. Komunikasyon sa pamamagitan ng senyas. Hal. Traffic light

hal: bilang at kumpas 9. OLFACTORICS - Amoy/smell

2. Komunikasyon sa pamamagitan ng aksiyon. Hal. Amoy sa pabango

hal: paglalakad o kaya’y pagkain 10. PICTICS - Galaw ng mukha / facial

expressions
3. Komunikasyon sa pamamagitan ng mga
obheto. Hal. Nagagalit

hal: alahas, damit, aklat, disenyo ng 11. OCULESIS - galaw ng mata/ movement of
bahay eyes

HALIMBAWA NG KOMUNIKASYONG DI- Hal. Pagseselos

BERBAL
12. PARALANGUAGE - ungol/moan
1. PROXEMICS -distance/espasyo ang
Hal. Pagroromansa
pinapahalagahan

Hal. Employee at Employer


MGA EKSPRESYONG LOKAL:
Tanda ng Matingkad, Masigla at Makulay na
Ugnaya’t Kuwentuhan
Ang ekspresyong lokal ay ang likas at
ordinaryong wika na naiiba sa anyo at gamit sa
lohikal at iba pang uri ng pilosopiya. Ito ay
mga parirala at pangungusap na ginagamit ng
mga tao sa pagpapahayag ng damdamin o
pakikipag-usap na ang kahulugan ay hindi
literal na kahulugan ng bawat salita at hindi
maiintindihan ng mga ibang taong hindi bihasa
sa lenggwahe. Ito rin ang nagbibigay ng
kaibahan sa ibang wika.
HALIMBAWA NG EKSPRESYONG LOKAL:
Manigas ka!
Bahala na si Batman. (Bahala na.)
Malay ko.
Ano ga!
Sayang.
Hay naku.
Susmaryosep
Anak ng ______!
Naku po!
Dyusko!
Anla naman.
“Ala eh! ano ga naman yaan.”
Ang mga Batangueño ay kilala sa pagsasalita
ng Tagalog na mayroong punto. Kilala rin sila
sa pagdadagdag ng salitang “eh” sa kanilang
pananalita at sa paggamit ng “ga”.
Ang Ala eh ay nagaling sa salitang tagalog na
“wala eh” ibig sabihin ay ” wala pong
problema , easy easy lang ”. Ito ay isa sa mga
dialekto na ginagamit mas lalo na sa lalawigan
ng Batangas at sa mga bahagi ng Quezon, at
lalawigan ng Laguna at isla ng Mindoro.
Ito ay nailalarawan sa pamamagitan ng isang
malakas accent at isang bokabularyo at
grammar malapit na nauugnay sa mga
sinaunang Tagalog .
Ito ay hindi kaugalian ng ibang batangeño ,
kadalasan mga taga taal ang gumagamit nito.
IBA’T IBANG MGA SALITA SA BATANGAS:
1. Kalamunding: \kah-lah-moon-ding\
• Ibig sabihin: Isang maliit na kulay berde na
prutas at asa pamilya ng sitrus.
• Ibang tawag: kalamansî.
• Halimbawa: “Naku isda ang ulam , masarap
ito sa isawsaw sa toyo at kalamunding.”
2. Palakat: \pah-lah-kaht\
• Ibig sabihin: Pag tawag sa isang tao na
ginagamit ay isang malakas na bosses.
• Ibang tawag: sigaw.
• Halimbawa: “Ano ganaman yaan palakatan
kyo diyan eh magkatabi naman kayong
dalawa.”
3. Sagimis: \sah-gih-mihs\
• Ibig sabihin: Ito ay isa sa mga paburitong
merenda ng pilipino, gawa sa rapper na may
banana slice sa poob at asukal , at ito ay
piniritos hangang mag brown ang kulay.
• Ibang tawag: Turon.
• Halimbawa: “Hala favorite ko ga yang
sagimis , kahit yan lang kainin ko sa buong
araw , masaya na ako .”
 4. Tagaktak: \tah-gahk-tahk\

• Ibig sahihin : Tuloy tuloy na pagpatak,

katulad ng pawis pag sobrang init.

• Ibang tawag: daloy.

• Halimbawa : “Kainit naman dito sa pinas ,

tuwing lumalabas ako ng bahay eh tagaktak na
pawis ko eh.”

BALISONG

isang uri ng patalim na naititiklop ang puluhan

na nagsisilbi ring kaluban ng talim.

Ipinangalan ito sa Baryo Balisong na isang

nayon sa bayan ng Taal sa Batangas dahil doon
ginagawa at ibinebenta ang sarisaring uri ng
balisong.

Sinasabing ito ang bersiyon ng Swiss knife ng

Pilipinas, dahil sa dami nang maaaring gamit
dito—panghiwa, pantilad, pambukas ng de-
lata, pantanggal ng tansan sa bote, pangkayas
ng kawayan, pang-ahit, at iba pa.

Kahit maraming gamit o silbi ang balisong,

ipinagbabawal pa rin ng awtoridad ang
pagdadala nito dahil maaari itong
makapanakit o makamatay, gaya ng ginagawa
ng masasamang loob.

KAPENG BARAKO

Ang kapeng barako o barako ay isang uri ng

kape na tumutubo sa Pilipinas, lalu na sa mga
lalawigan ng Batangas at Cavite. Mula ito sa
uring Coffea liberica, subalit ginagamit din ang
pangalang ito sa lahat ng kapeng galing sa mga
lalawigang nabanggit. Nagmula ang salitang
“barako” mula sa salitang ginagamit para sa
lalaking hayop.