IV.

Dòng chảy không nhớt, nén

được
 Phương trình trạng thái
• Khí lý tưởng:

p  RT
R: Hằng số chất khí và R= 287J/(kg.K)

pv  RT
 Nội năng-entanpy
• Tổng năng lượng mole của toàn bộ khối khí gọi
là nội năng.
• Nội năng tính cho đơn vị khối lượng (e) liên hệ
với entanpy (h): h=e+pv
• Đối với khí lý tưởng thì nội năng và entanpy phụ
thuộc vào nhiệt độ: e=e(T), h=h(T)

e  cV T h  c pT
• de=cvdT và dh=cpdT
 Nội năng-entanpy
• cv, cp là nhiệt dung đẳng tích và đẳng áp

c p  cv  R R R
  cp  cv 
c p cv    1  1

γ: Số mũ đoạn nhiệt
γ =5/3: Chất khí 1 nguyên tử
γ =7/5: Chất khí 2 nguyên tử (chất khí tiêu chuẩn)
γ =1,33: Chất khí nhiều nguyên tử
 Định luật nhiệt động lực học I
• Xét hệ: δq là nhiệt trao đổi
trong và ngoài hệ, δw công
sinh ra bởi hệ thống
• de sự thay đổi nội năng δw
δq
trong khối.

• Định luật nhiệt động lực học I:

q  w  de
 Định luật nhiệt động lực học I
• Có 3 quá trình trao đổi:
 Đoạn nhiệt: không có sự trao đổi nhiệt
của hệ với bên ngoài
 Thuận nghịch: quá trình không có ảnh
hưởng của độ nhớt, dẫn nhiệt, trao đổi
chất δw=-pdv
 Đẳng entropy: vừa đoạn nhiệt vừa thuận
nghịch

6
 Định luật nhiệt động lực học II
• Tại sao? Đá lạnh tiếp xúc với thép nóng  đá
ấm lên, thép lạnh đi. Định luật 1 không giải
thích được. Thậm chí còn giải thích đá lạnh đi,
thép nóng lên.
• Để giải thích ta đưa thêm hướng vào bằng định
nghĩa entropy
qrev
ds 
T
• s là entropy của hệ thống, qrev trao đổi nhiệt
thuận nghịch, T nhiệt độ của hệ thống

7
Định luật nhiệt động lực học II
• Trong trường hợp tổng quát: ds = δq/T + dsirev
• Ở đây δq, dsirev là nhiệt thêm vào hệ thống và
entropy trong quá trình không thuận nghịch
(dsirev ≥ 0)

• Dấu bằng xẩy ra trong quá trình thuận nghịch

q Định luật nhiệt
ds 
T động lực học II
• Quá trình đoạn nhiệt: ds  0
 Định luật nhiệt động lực học II
• Quá trình thuận nghịch:
Tds  pdv  de Tds  de  pdv
• Entanpy dh  de  pdv  vdp
• Kết hợp ta có dT pdv
ds  cv 
T T
dT vdp
ds  c p 
T T
pv  RT
dT Rdp
ds  c p 
T p
9
 Định luật nhiệt động lực học II
• Tích phân từ trạng thái 1 đến trạng thái 2
T2 p
dT 2
Rdp
s2  s1   c p 
T1
T p1
p

 T2   p2 
s2  s1  c p ln   R ln 
 T1   p1 

• Tượng tự
 T2   v2 
s2  s1  cv ln   R ln 
 T1   v1 

10
 Mối quan hệ đẳng entropy
• Đẳng entropy q  0; dsirev  0
• Do đó ds  0
cP / R
 T2   p2  p2  T2 
0  c p ln   R ln    
 T1   p1  p1  T1 
cp   /  1
 p2  T2 
R  1   
p1  T1 
• Tương tự
1 /  1
p2  T2 
 /  1
 2 

v2  T2 
        
p1  T1   1  v1  T1 
11
 Bài tập
• Một máy bay boeing 747 bay ở độ cao tiêu
chuẩn 36000 ft. Áp suất một điểm trên
cánh là 400lb/ft². Giả sử dòng đẳng
entropy, hãy tính nhiệt độ tại điểm này.

12
 Bài tập
• Ở điều kiện tiêu chuẩn và độ cao 36000ft,
p∞=476lb/ft² và T∞=391°R
 /  1
p T 
  
p  T 

 1 /  1.4 1 / 1.4

 p   400 
T  T    391   372 R
 p   476 

13
 Định nghĩa tính nén được
1 dv
• Tính nén được  
v dp
 1 dv 
• Tính nén được đẳng T    
 v dp T
nhiệt
• Tính nén được đẳng  1 dv 
s   
entropy  v dp s

1

v
dv  dp
Tính nén được thể hiện khi M>0.3

14
 Các phương trình
• Phương trình liên tục:
 
  div ( V )  0
t  
 dV   VdS  0
V S
t

• Phương trình động lượng:


 VdV   VdS V     pdS    fdV
t V S S V

Du p Dv p Dw p
    f x     f y     f z
Dt x Dt y Dt z
15
 Các phương trình
• Phương trình năng lượng:
De  V 2 / 2 
  q  . pV    f .V 
Dt
• Ba phương trình với 5 ẩn: p, V, ρ, T, e
• Với khí lý tưởng:
– Phương trình trạng thái:
p  RT
– Phương trình nội năng:
e  cvT
16
 Trạng thái hãm
• Là trạng thái mà vận tốc V=0. Các giá trị hãm ký
hiệu ( )0 cụ thể h0; T0; ρ0
• Từ phương trình năng lượng với dòng chảy
dừng (xem chứng minh ở sách tham khảo):

h0=h+V2/2

• Quá trình đoạn nhiệt h0=const – Bảo toàn

entanpy toàn phần:
1 2 1 V 2 T0
c pT  V  c pT0  1 
2 2 c pT T
 Trạng thái hãm
h1 , h01 h2 , h02
T1 , T01 T2 , T02
p1 , p01 p2 , p02
1 , 01 1 2
 2 , 02

Dòng không đoạn nhiệt Dòng đoạn nhiệt

h01  h02 T01  T02 h01  h02 T01  T02

Không đẳng entropy Đẳng entropy

p01  p02 01  02 p01  p02 01  02
Một số hiệu ứng dòng trên âm

Sóng va thẳng Sóng va xiên

 Trạng thái tới hạn
• Là trạng thái mà vận tốc đạt đến vận tốc âm
thanh (a), đoạn nhiệt ký hiệu ( )c cụ thể Tc, ac
 1
 1
T0  0   p0   1

V
M  1      
a Tc  c   pc  2

a0 T0  1
 
ac Tc 2
• Ví dụ: Không khí k=1,4
Tc ac pc c
 0,8333  0,913  0,5283  0, 6339
T0 a0 p0 0