EMOCJE I

MOTYWACJA
(8)
 Kontekst rozwojowy emocji (1/6)

Emocje podlegają procesom rozwoju,

podobnie jak procesy poznawcze czy
motoryczne

W pierwszych trzech latach życia dokonuje się
ogromny rozwój procesów emocjonalnych, a pod
koniec tego okresu u dziecka występują prawie
wszystkie emocje obserwowane u dorosłych

1/17
 Kontekst rozwojowy emocji (2/6)

Niemożliwe jest rozpatrywanie emocji małego

dziecka w oderwaniu od towarzyszących im
zachowań i reakcji emocjonalnych matki.
Emocje to pierwszy język porozumiewania się
niemowlęcia z matką, jest podstawą budowy więzi
między nimi, a wtórnie wpływa na cały dalszy
rozwój dziecka i nawet dorosłe życie

Rozwój emocjonalny przebiega w interakcji z
rozwojem w innych obszarach, zwłaszcza
procesów poznawczych

2/17
 Kontekst rozwojowy emocji (3/6)

Emocje niemowląt i małych dzieci mają inny

charakter niż emocje dorosłych, ze względu na
brak, albo niepełny charakter
samoświadomości, co uniemożliwia pełne
doświadczanie emocji (np. nieadekwatna
ekspresja)

3/17
 Kontekst rozwojowy emocji (4/6)

Obserwacje stopniowego, dość szybkiego
pojawiania się u dziecka w toku rozwoju
poszczególnych emocji, są wyjaśniane na dwa
sposoby:
1. Poszczególne emocje tworzące odrębne,
uwarunkowane biologicznie systemy
pojawiają się stopniowo w toku rozwoju,
niezależnie od siebie (teoria zróżnicowanych
emocji Izarda)
2. W trakcie rozwoju emocjonalnego mamy do
czynienia ze stopniowym różnicowaniem się
dwóch-trzech pierwotnych stanów
emocjonalnych (Lewis)
4/17
 Kontekst rozwojowy emocji (5/6)

Już w pierwszym roku życia dziecka pojawiają

się takie emocje, jak: gniew, strach zdziwienie,
wstręt, smutek i radość

W wieku trzech lat można zaobserwować u
dziecka wszystkie podstawowe emocje, a także
emocje samoświadomościowe, jak duma czy
wstyd

5/17
 Kontekst rozwojowy emocji (6/6)

Równoległy jest rozwój zdolności

rozpoznawania emocji u innych – już w wieku
8 miesięcy dziecko reaguje odpowiednio do
stanów emocjonalnych wyrażanych przez
matkę, a 3-letnie potrafi prawidłowo nazywać
emocje, które widzi u innych

Około 6 roku życia pojawia się zdolność
kontrolowania emocji – dziecko dostosowuje
się do reguł okazywania emocji (np. udawać
zadowolenie z prezentu)
6/17
 Różnice indywidualne w reagowaniu
emocjonalnym (1/3)

Temperamentalne zróżnicowanie w reagowaniu
emocjonalnym związane jest z budową i funkcjonowaniem
układu nerwowego i niewiele się zmienia w przeciągu całego
życia.

Temperament jest opisywany w różnych koncepcjach za
pomocą różnych pojęć. Wskazuje się między innymi na
pozytywną i negatywną emocjonalność, jako
predyspozycje, które w sposób niezależny od siebie
wyznaczają charakterystyczny dla jednostki styl afektywny:
1. Pozytywna emocjonalność to łatwość reagowania pozytywnymi
emocjami, integracja psychiczna i dobre przystosowanie
2. Negatywna emocjonalność to łatwość i częstość doświadczania
negatywnych emocji oraz gorsze przystosowanie

W innych koncepcjach analogiczne znaczenie mają
ekstrawesja i neurotyzm 7/17
 Różnice indywidualne w reagowaniu
emocjonalnym (2/3)

Drugim czynnikiem indywidualnym związanym ze sposobem
reagowania emocjonalnego jest płeć

Badania wskazują, że różnice dotyczą głównie ekspresji i
reguł okazywania emocji (większa emocjonalność u kobiet).
Uzasadnia się je czynnikami kulturowymi, wychowaniem oraz
systemem społecznym

U kobiet obserwuje się nieco większą siłę reagowania
emocjonalnego oraz częstsze doświadczanie niektórych
emocji (strach, smutek, wstyd)

Kobiety lepiej niż mężczyźni rozpoznają wyrazy mimiczne
emocji, a dziewczynki mają lepsze zdolności maskowania
emocji

Badania nad emocjonalnością związana z płcią generalnie
utrudniają stereotypy społeczne oraz tzw. poprawność
polityczna
8/17
 Różnice indywidualne w reagowaniu
emocjonalnym (3/3)

Trzecim czynnikiem indywidualnym związanym ze sposobem

reagowania emocjonalnego jest inteligencja emocjonalna

Definiuje się ją jako zdolność w zakresie trafnego
spostrzegania emocji u siebie i innych, adekwatnej
ekspresji własnych emocji oraz uwzględniania emocji w
rozumowaniu i działaniu

Wysoki poziom inteligencji emocjonalnej sprzyja
przystosowaniu i osiąganiu sukcesów życiowych

Krytycy tej koncepcji twierdzą, iż inteligencja emocjonalna nie
istnieje, albowiem jest to efekt współwystępowania
inteligencji ogólnej i określonych cech osobowości
9/17
 Zaburzenia sfery emocjonalnej
(1/8)
FOBIE
LĘK PANICZNY
UOGÓLNIONE ZABURZENIA
LĘKOWE
ZABURZENIA NERWICOWE
ZABURZENIA OBSESYJNO-
NADMIERNE
KOMPULSYWNE
NASILENIE
EMOCJI ZESPÓŁ OSTREGO
STRESU/ZESPÓŁ STRESU
POURAZOWEGO
ZABURZENIA NASTROJU DEPRESJA JEDNOBIEGUNOWA
ZABURZENIA
SFERY ZABURZENIA DWUBIEGUNOWE
EMOCJONALNEJ SCHIZOFRENIA
ANTYSPOŁECZNE ZABURZENIA
OSOBOWOŚCI
OSŁABIENIE EMOCJI
REAKTYWNE ZABURZENIA
PRZYWIĄZANIA
DEZORGANIZACJA ZABURZENIA TYPU
EMOCJI BORDELINE
OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA

10/17
 Zaburzenia sfery emocjonalnej (2/8)
A - Zaburzenia charakteryzujące się
nadmiernym nasileniem emocji:

Zaburzenia nerwicowe:
1. Fobie – doświadczanie silnego strachu lub
nawet przerażenia związanego z pewną klasą
czynników je wywołujących (np. zwierzęta,
zamknięta przestrzeń). Reakcja strachu jest
nieproporcjonalna do zagrożenia

11/17
 Zaburzenia sfery emocjonalnej (3/8)
2. Lęk paniczny – doświadczanie nagłych napadów
paniki, przez która rozumie się bardzo silny lęk.
Towarzyszą temu objawy somatyczne: brak tchu,
zawroty głowy, kołatanie serca. Pojawiają się nagle i
trwają klika minut
3. Uogólnione zaburzenia lękowe – doświadczanie
lęku i niepokoju w sposób przewlekły, przez długi
czas (wiele miesięcy), czemu towarzyszy złe
samopoczucie, rozdrażnienie i problemy w
funkcjonowaniu społecznym (cd)

12/17
Zaburzenia sfery emocjonalnej (4/8)
4. Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne –
natrętne myśli związane z przesadną troską o
sprawy życia codziennego oraz przymusowe
czynności (mycie, rąk, sprawdzanie zamków).
Podłożem tych zjawisk jest lęk, chwilowo
redukowany przez wykonywanie natrętnych
czynności, a nasilający się, gdy człowiek próbuje
się od nich powstrzymać. Towarzyszy temu
smutek i nastrój przygnębienia

13/17
Zaburzenia sfery emocjonalnej (5/8)

5. Zespół ostrego stresu i zespół stresu

pourazowego – w obrazie emocjonalnym
dominują: lęk, strach, gniew oraz smutek,
czemu towarzyszą uporczywe wspomnienia,
prowadzące do pogorszenia funkcjonowania
zawodowego, rodzinnego i społecznego

14/17
 Zaburzenia sfery emocjonalnej (6/8)

Zaburzenia nastroju:
1. Depresja jednobiegunowa - zaburzenie w którym
obserwujemy przewlekłe obniżenie nastroju, trwające co
najmniej dwa tygodnie i często powracające, któremu
towarzyszy utrata zainteresowań i niemożność doznawania
przyjemności, utrata apetytu, zakłócenia snu, zmęczenie
itp. W obrazie emocjonalnym dominuje silny i przewlekły
smutek, łączący się z obniżeniem nastroju, a także nasilony
lęk i poczucie winy
2. Zaburzenie dwubiegunowe – epizody depresji pojawiają
się na przemian z epizodami manii. Faza depresji jw., faza
manii to aktywność, gadatliwość, gonitwa itp. W obrazie
emocji euforyczny, podwyższony nastrój, rozdrażnienie,
łatwość reagowania gniewem lub płaczem

15/17
 Zaburzenia sfery emocjonalnej (7/8)
Zaburzenia charakteryzujące się osłabieniem emocji:

Schizofrenia – jednym z objawów jest stępienie, spłycenie
stanów emocjonalnych. Nie polega ono na niemożności
reagowania emocjonalnego, lecz na zakłóceniu procesów
prowadzących do powstawania emocji (zaburzony kontakt z
rzeczywistością)

Antyspołeczne zaburzenie osobowości – pod względem
emocjonalnym charakteryzuje się niemożnością odczuwania
wyraźniejszych czy głębszych stanów emocjonalnych, jak
gniew, smutek, strach, radość czy miłość

Reaktywne zaburzenie przywiązania (do 5 r.ż. dzieci w
instytucjach) – deficyt w doświadczaniu pozytywnych emocji,
miłości i przywiązania, apatia i brak wrażliwości
16/17
 Zaburzenia sfery emocjonalnej (8/8)
Zaburzenia charakteryzujące się dezorganizacją emocji:

Zaburzenie osobowości typu borderline – sferę
emocjonalną cechuje ciągłe oscylowanie między smutkiem,
niepokojem i gniewem, a charakter tych zmian ma często
gwałtowny przebieg

Osobowość histrioniczna – dążenie do zwracania na
siebie uwagi, teatralność i przesadność reagowania
emocjonalnego. Reakcje emocjonalne są nadmiernie
ekspresyjne, chwiejne oraz łatwe do wzbudzenia, co
sprawia, że często obserwujemy u nich rozmaite stany
emocjonalne, które są dość powierzchowne i robią wrażenie,
jakby były na pokaz

17/17