Πάρις Μέξης για το Αθηνόραμα

(που με ρώτησε: Πως θα είναι η σκηνογραφία τριάντα χρόνια μετά. Έκανα τον υπολογισμό:
Θα είμαι 76. Δεν ξέρω αν αυτά που θα τους απαντήσω θα με απασχολούν τότε.)

Αθήνα 07 Οκτωβρίου 2023

Τρεις σκέψεις για το μέλλον της σκηνογραφίας.

Σκέψη Πρώτη (Ανακύκλωση Σκηνικών & Σκηνογράφων)

Ο σπουδαίος σκηνογράφος, αργότερα και σκηνοθέτης Γιάννης Κόκκος άνοιγε το βιβλίο του
«Ο Σκηνογράφος και ο Ερωδιός» με την εξής φράση:

Είμαστε οι αρχιτέκτονες του γύψου και του ανέμου (…)

Στο μέλλον όλα δείχνουν πως, εμείς οι σκηνογράφοι, τον «γύψο» μάλλον θα πρέπει να τον
ξεχάσουμε και να μείνουμε κυρίως στον «άνεμο».

Τα υλικά με τα οποία υλοποιούμε ουτοπίες θα είναι διαφορετικά από αυτά που

χρησιμοποιούμε ακόμη. Μπορεί δε να μην χρησιμοποιούμε, καν, υλικά – τουλάχιστον όχι
με τη μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα.

Τα περισσότερα σκηνικά κατασκευάζονται (ακόμη) από ξύλο, μέταλλο, πλαστικό και

διάφορες χημικές ύλες. Αφού εκπληρώσουν το σκοπό τους, κάποια από αυτά
επαναχρησιμοποιούνται και κάποια ανακυκλώνονται. Τα περισσότερα όμως
καταστρέφονται και καταλήγουν εκεί που πηγαίνουν και τα υπόλοιπα σκουπίδια του
πλανήτη: κάτω από το χαλί.

Αυτό θα αλλάξει, πρέπει να αλλάξει, έχει ήδη αρχίζει να αλλάζει.

Αργά ή γρήγορα, όπως έχει γίνει και στις βιοτεχνίες και τις βιομηχανίες, οι θεατρικοί
οργανισμοί που παραγγέλνουν σκηνογραφίες θα πρέπει να παρουσιάζουν και ένα
πρόγραμμα αξιοποίησης ή ανακύκλωσής τους.

Αυτό θα επηρεάσει και τους σκηνογράφους. Τα υλικά μας θα αλλάξουν και πολύ
περισσότερο, θα αλλάξει η νοοτροπία του σχεδιασμού μας.

Πλέον, όταν θα σχεδιάζουμε, θα πρέπει να έχουμε κατά νου με ποιο τρόπο τα υλικά που θα
επιλέξουμε για την κατασκευή μας θα συνεχίσουν ή θα τερματίσουν το ταξίδι τους ακόμη
και μετά το πέρας των παραστάσεων.

Εκτός αν δεν είναι υλικά.

Σκέψη Δεύτερη (Ψηφιακή Σκηνογραφία ή θάνατος)

Η ραγδαία εξέλιξη των ψηφιακών μέσων θα συνεχίσει να εισβάλει και ίσως και να κατακτά
ακόμη περισσότερο (πάντως όχι εντελώς) τον αναλογικό, ακόμη, κόσμο του θέατρου.

Συνεπώς η ψηφιακή σκηνογραφία θα αρχίσει να κερδίζει και αυτή έδαφος και πλέον αντί
να χρειάζεται να υλοποιηθεί το σκηνικό από φυσικά υλικά (για τα οποία θα πρέπει να
προβλεφθεί τι θα απογίνουν μετά, όπως προανέφερα) θα υλοποιείται με προβολικά

© Paris Mexis, 2023

συστήματα κάθε είδους (οθόνες, προβολές, ολογράμματα, εικονική πραγματικότητα κλπ)
τα οποία θα είναι όλο και πιο αληθοφανή και πιο οικονομικά.

Καθώς τα αναλογικά και τα ψηφιακά μέσα θα συγκλίνουν μεταξύ τους (με σημείο
συνάντησής πιθανότατα τα βιντεο-παιχνίδια), με εξαίρεση τους νοσταλγούς του
παρελθόντος που θα επιμένουν σε υλικές σκηνογραφίες, σκηνογραφικά αντικείμενα και
μάσκες, η ικανότητά μας να σχεδιάζουμε σκηνικά θα εξαρτάται ολο-ένα και περισσότερο
από τις δυνατότητες του λογισμικού μας και των αλγορίθμων τους - οι οποίοι, πιθανότατα,
θα έχουν και άποψη.

Και αυτό ίσως μας κάνει να αναρωτιόμαστε:

μήπως έρχεται το τέλος μας;
μήπως η εποχή της πληροφορίας είναι η εποχή στην οποία (και) οι σκηνογράφοι θα
εξαφανιστούν σαν τους δεινόσαυρους;

Σκέψη Τρίτη (Οι Αρχιτέκτονες του Ανέμου)

Όταν δούλευα δεύτερος βοηθός σε έναν σπουδαίο σκηνογράφο, κάποτε μάζεψα το

κουράγιο (και το θράσος) και τον ρώτησα:

«Δάσκαλε, δεν σας έχω δει ποτέ να σχεδιάζετε, να τραβάτε έστω μια γραμμή. Μήπως
τελικά τα σκηνικά τα σχεδιάζουμε, εμείς οι βοηθοί σας;”

Εκείνος, που ευτυχώς είχε χιούμορ αλλιώς θα βρισκόμουν απολυμένος, μου απάντησε:

«Ποιος σας υπαγορεύει τι θα σχεδιάσετε; Ποιος αποφασίζει ποιο από τα σχέδια σας αξίζει
να προκριθεί; Ποιος σας υποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο θα υλοποιήσουμε τα σχέδια;
Ποιος φαντάζεται;”

Στο μέλλον τα εργαλεία μας θα είναι πολύ πιο έξυπνα και πιο αποτελεσματικά, ίσως ακόμη
και από εμάς. Δεν θα πάψουν όμως να είναι εργαλεία. (Ή αν πάψουν δεν θα είναι το
μέλλον της σκηνογραφίας το πρόβλημά μας.)

Οι σκηνογράφοι όμως θα παραμείνουν άνθρωποι. Θα είναι σε θέση, να αισθάνονται, να

φαντάζονται, να συγκινούν και να συγκινούνται.

Όσο οποιαδήποτε από αυτές τις ικανότητες θα είναι ακόμη σημαντικές, θα είμαστε
αναντικατάστατοι.

© Paris Mexis, 2023