‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ(‬

‫ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و روﻳﻜﺮد ﺗﻌﻬﺪي‬

‫)ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﻲ(‬

‫)ﺟﻠﺪ اول(‬

‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪:‬‬

‫رﻣﻀﺎن ﺷﻴﺮﻛﻮﻫﻲ‬
‫)ﻣﺪرس داﻧﺸﮕﺎه و ذﻳﺤﺴﺎب دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ(‬
 ‫ﺷﻴﺮﻛﻮﻫﻲ‪ ،‬رﻣﻀﺎن‪1355 ،‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﻳﺪآور‬
‫روﻳﻜﺮد ﺗﻌﻬﺪي )ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﻲ(‪ /‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه رﻣﻀﺎن ﺷﻴﺮﻛﻮﻫﻲ‪.‬‬
‫ﺷﻴﺮاز‪ :‬ﻛﺘﻴﺒﻪ ﻧﻮﻳﻦ‪.1396 ،‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ‬
‫ج ‪.:‬ﻣﺼﻮر‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي‬
‫ج ‪978-600-8813-22-4 .1‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ‬
‫دوره‪978-600-8813-21-7 :‬‬
‫ﻓﻴﭙﺎ‬ ‫‪:‬‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻮﻳﺴﻲ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪ --‬اﻳﺮان ‪ --‬ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬
‫‪Finance, Public -- Iran -- Accounting‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻣﺎﻟﻴﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪ --‬اﻳﺮان ‪ --‬ﺣﺴﺎﺑﺪاري ‪ --‬راﻫﻨﻤﺎي آﻣﻮزﺷﻲ )ﻋﺎﻟﻲ(‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬
‫)‪Finance, Public -- Iran -- Accounting -- Study and teaching (Higher‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬
‫‪9 1396‬ش‪2‬ف‪HJ9741/‬‬ ‫‪:‬‬ ‫رده ﺑﻨﺪي ﻛﻨﮕﺮه‬
‫‪657/610955‬‬ ‫‪:‬‬ ‫رده ﺑﻨﺪي دﻳﻮﻳﻲ‬
‫‪4875274‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺷﻤﺎره ﻛﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﻲ ﻣﻠﻲ‬

‫‪www.katibenovin.ir‬‬

‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‪:‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ و روﻳﻜﺮد ﺗﻌﻬﺪي )ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﻲ(‬
‫رﻣﻀﺎن ﺷﻴﺮﻛﻮﻫﻲ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪:‬‬
‫ﻛﺘﻴﺒﻪ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ‪:‬‬
‫اول ‪ ،1396‬ﻳﺎزدﻫﻢ ‪1397‬‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﺎپ‪:‬‬
‫ج‪ 978-600-8813-22-4 .1‬دوره‪978-600-8813-21-7 :‬‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ‪:‬‬
‫‪ 1000‬ﺟﻠﺪ‬ ‫ﺷﻤﺎرﮔﺎن‪:‬‬
‫ﻋﻠﻲ داودي‬ ‫ﺳﺮ وﻳﺮاﺳﺘﺎر و ﺻﻔﺤﻪ آرا‪:‬‬
‫ﮔﺎﻧﺪي‬ ‫ﭼﺎپ و ﺻﺤﺎﻓﻲ‪:‬‬
‫‪ 50000‬ﺗﻮﻣﺎن‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ‪:‬‬
‫)ﻛﻠﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺮاي اﻧﺘﺸﺎرات ﻛﺘﻴﺒﻪ ﻧﻮﻳﻦ ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ(‬
 ‫ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺑﻪ‬

‫ﻫﻤﺴﺮم ؛ﺧﺎﻟﻖ ﻟﺤﻈﺎت ﻧﺎب ﺑﺎور داﺷﺘﻦ‬

‫ﭘﺴﺮم ؛ ﺧﺎﻟﻖ ﻟﺤﻈﺎت ﻧﺎب ﻏﺮور داﺷﺘﻦ‬

‫دﺧﺘﺮم؛ ﺧﺎﻟﻖ ﻟﺤﻈﺎت ﻧﺎب ﻧﻔﺲ داﺷﺘﻦ‬

 ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫ﺳﻨﮓ زﻳﺮﺑﻨﺎي ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺑـﺮاي‬
‫اﻳﻔﺎ و ارزﻳﺎﺑﻲ اﻳﻦ اﻣﺮ و ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن از ﮔﺰارﺷـﺎت ﻣـﺎﻟﻲ در ﻛﻨـﺎر‬
‫ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي ﺟﻬﺖ اﺳﺘﺨﺮاج و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﻬﺎي ﺗﻤﺎم ﺷﺪه در راﺳﺘﺎي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑـﺮ ﻋﻤﻠﻜـﺮد‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﻫﺪاف ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ‬
‫اﺳﺖ؛ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺛﺒﺖ‪ ،‬ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي‪ ،‬ﺗﻠﺨـﻴﺺ و ﮔﺰارﺷـﮕﺮي روﻳـﺪادﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ و‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ ﻳﻚ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﻳـﻪ و اﺳـﺎس ﻧﻈـﺎم ﺣﺴـﺎﺑﺪاري‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﻴﻪﻫﺎي ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻈﺮي ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورد ﺗﺎ ﻃﺒﻖ آن‪ ،‬واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺿﻤﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮد ﮔﺰارشﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺧﻮد را در ﻗﺎﻟﺐ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اراﺋﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫دورهﻫﺎي ﻗﺒﻞ آن واﺣـﺪ ﺑـﺎ ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺳـﺎﻳﺮ واﺣـﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷـﮕﺮ؛ ﻫـﺪف اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺒﻨﺎي اراﺋﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺑـﺎ روﻳﻜـﺮد‬
‫ﺗﻌﻬﺪي در ﺳﻪ ﺟﻠﺪ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻠﺪ اول آن ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﺌﻮرﻳﻚ و ﻧﻈﺮي آﻏﺎز ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫و ﺿﻤﻦ ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي درك ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده‪ ،‬در ﺑﻌﺪ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟـﻮه‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ اﻋﺘﺒـﺎرات ﻫﺰﻳﻨـﻪاي‪ ،‬اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي و اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﺎﻟﻮده اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﺟﻠـﺪ را‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺟﻠﺪ دوم ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺣﻘﻮق و دﺳﺘﻤﺰد آﻏـﺎز ﻣـﻲﺷـﻮد ﺳـﻌﻲ دارد ﻣﺒﺎﺣـﺚ‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﻣﺎﻧﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﭙﺮده و‪ ...‬را ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺧـﺎص‬
‫در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻘﺪان ﻣﻨﺒﻊ درس ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ ﺑﺎ روﻳﻜﺮد‬
‫ﺗﻌﻬﺪي ﻛﻪ ﺑﺎ روح ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش درآﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻧﮕﻴﺰهاي ﺷﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ ﺗﺠﺮﺑـﻪ اﻧـﺪك در‬
‫ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس از ﻳﻚ ﻃﺮف و ﺗﺠﺮﺑﻪ آﻣـﻮزش داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎ و ﻣﺮاﻛـﺰ‬
‫آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ و دورهﻫﺎي ﺿﻤﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن دوﻟﺖ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺛﺮي ﺧﻠﻖ ﺷﻮد ﻛﻪ در ﻧـﻮع‬
‫ﺧﻮد ﻛﻢﻧﻈﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺪك ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺧﺼﻮص ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑـﻪ ﻧﮕـﺎرش‬
‫درآﻣﺪهاﻧﺪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺎ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﻮع اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي و ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑـﻪ اراﺋـﻪ ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺿﻤﻦ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮدن ﻣﺨﺎﻃﺐ از دﻟﻴـﻞ‬
‫و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺛﺒﺖﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺮاﻛﻨﺪهﮔـﻮﻳﻲ و اﺑﻬـﺎم در ﺛﺒـﺖ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﻳـﻚ روﻳـﺪاد ﻣـﺎﻟﻲ و‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺳﺮدرﮔﻤﻲ و ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﻋﺪم ﻓﺮاﮔﻴﺮي در ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻟﺬا‬
‫در اﻳﻦ اﺛﺮ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻣﺎﻟﻲ در ﺳﻪ ﻓﺼﻞ ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ ﻣـﻮرد ﺗﺠﺰﻳـﻪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ در ﻓﺼﻞ آﺧﺮ ﺑﺎ ذﻛﺮ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺟـﺎﻣﻊ ﺗﻄﺒﻴﻘـﻲ ﺳـﻌﻲ ﺷـﺪه ﺑـﺎ اراﺋـﻪ ﻫﻤﺰﻣـﺎن‬
‫ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﺎ ذﻫﻨﻴﺖ ﻓﺼﻮل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﺎس و ﺗﺤﻜﻴﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﺑﻪ رﺳﻢ اﻣﺎﻧﺖداري ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد در اﻳﻦ اﺛﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬
‫در ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﺐ از ذﻛﺮ ﻣﺄﺧﺬ ﺧﻮدداري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ اﺛﺮ در ﻣﺴﻴﺮ ﻧﮕﺎرش ﺧﻮد از ﻧﻈـﺮات ارزﺷـﻤﻨﺪ ﺻـﺎﺣﺒﻨﻈﺮان و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن وزارت اﻣـﻮر‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ در دوره دو ﺳﺎﻟﻪ وﻳﺮاﻳﺶ ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳـﺖ وﻟـﻲ ﺑـﺪون ﺷـﻚ ﺑـﺎ ﻧﻈـﺮات‬
‫ﺳﺎزﻧﺪه اﺳﺎﺗﻴﺪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان‪ ،‬ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﺰﻳﺰان در رﻓﻊ ﻧﻘﺺﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد‪،‬‬
‫ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫رﻣﻀﺎن ﺷﻴﺮﻛﻮﻫﻲ‬
‫‪Shabaviz_economic@yahoo.com‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪17..............................................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪19 ...............................................................................................‬‬

‫ﮔﺰارش ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪20 ......................................................................‬‬
‫‪ .1‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻗﻮا ‪22 ....................................................................................‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ و رﻓﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪23 ........................................................‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ‪23 .........................................................................‬‬
‫‪ .4‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ‪23 ......................................................................‬‬
‫‪ .5‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ‪23 ..................................................................‬‬
‫‪ .6‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪24 .........................................................‬‬
‫‪ .7‬اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ‪24 .................................................................................‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﺻﻠﻲ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪24 ..................................................‬‬
‫‪ .1‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان ‪25 .....................................................................................‬‬
‫‪ .2‬ﺷﻮراﻫﺎ ‪25 ........................................................................................‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ‪25 .......................................................................‬‬
‫‪ .4‬رﻫﺒﺮ ‪26 ..........................................................................................‬‬
‫‪ .5‬ﻣﻘﺎﻣﺎت اﺟﺮاﻳﻲ ‪26 ................................................................................‬‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪27 ...........................‬‬
‫‪ .1‬رﻋﺎﻳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ‪27 .................................................................................‬‬
‫‪ .2‬ارزﻳﺎﺑﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﻟﻲ ‪28 .........................................................‬‬
‫‪ .3‬رﻋﺎﻳﺖ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ‪29 ................................................................‬‬
‫‪ .4‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺎرآﻳﻲ‪ ،‬اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ و ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ‪29 .................................................‬‬
‫‪ .5‬ﺳﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت ‪29 ................................................................................‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ‪31 .................................................................‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي اﻃﻼﻋﺎت ‪33 ......................................................‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮدن ‪33 ................................................................................‬‬
‫ب( ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎ ﺑﻮدن ‪35 ...............................................................................‬‬
‫‪ .1‬ﺑﻴﺎن ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ‪35 ..............................................................................‬‬
‫‪ .2‬ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ ‪35 ...................................................................................‬‬
‫‪ .3‬ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدن ‪36 ................................................................................‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ‪36 ..........................................................‬‬
‫‪ .1‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدن ‪36 ............................................................................‬‬
‫‪ .2‬ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺑﻮدن ‪38 ...............................................................................‬‬
‫‪ .3‬ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻮدن ‪38 .................................................................................‬‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ ‪39 ..........................................‬‬
‫‪ .1‬ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻴﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ‪39 .................................................................‬‬
‫‪ .2‬ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﻨﻔﻌﺖ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ‪39 ....................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ ‪43.............................................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪45 ...............................................................................................‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ‪46 ..........................................................................‬‬
‫ﮔﺮوه اول‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻏﻴﺮ اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ )ﺣﺎﻛﻤﻴﺘﻲ( ‪46 ..........................................‬‬
‫اﻟﻒ( وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ ‪47 .............................................................................‬‬
‫ب( ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ ‪47 ..........................................................................‬‬
‫ﮔﺮوه دوم‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ )ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ( ‪49 .....................................‬‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ‪53 .......................................................................................‬‬
‫ﻣﺼﺪاقﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ‪54 ...............................................................‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﺸﺨﻴﺺ واﺣﺪﻫﺎي زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ‪56 ................‬‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ‪60 ...................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ‪61...................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪63 ...............................................................................................‬‬

‫اﻧﻮاع ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ‪63 ............................................................................‬‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي‪64 ......................................................................................‬‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ‪65 ....................................................................................‬‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻌﻬﺪي ‪66 ..............................................................................‬‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه ‪67 .......................................................................‬‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه ‪69 .........................................................................‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ‪75 ....................................................................................‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ‪75 ..................................................................‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ‪76 .....................................................................‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ‪77 ..........................................................................‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻘﺪي ‪78 .........................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪79.......................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪81 ...............................................................................................‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ‪82 ...............................................................................‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﻦ و ﻣﻌﺎﻳﺐ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ‪83 .........................................................‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ‪85 .....................................................................‬‬
‫‪85 ..................................................................................................‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ ‪85 ......................................................‬‬
‫ب‪ :‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي وﺟﻮه اﻣﺎﻧﻲ ‪88 ........................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي ‪91................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪93 ...............................................................................................‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﻮدﺟﻪ ‪93 ........................................................................................‬‬
‫اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ ‪94 ........................................................................................‬‬
‫‪ .1‬اﺻﻞ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدن ﺑﻮدﺟﻪ ‪95 .....................................................................‬‬
‫‪ .2‬اﺻﻞ ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﺑﻮدﺟﻪ )ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دوﻟﺖ را در ﺑﺮﮔﻴﺮد( ‪97 ...................................‬‬
‫‪ .3‬اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ )اﻧﺠﺎم دﻗﻴﻖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و ﭘﺮﻫﻴﺰ از دوﺑﺎرهﻛﺎريﻫﺎ( ‪97 .......................‬‬
‫‪ .4‬اﺻﻞ ﺷﺎﻣﻠﻴﺖ ﻳﺎ ﺗﻔﻀﻴﻞ ﺑﻮدﺟﻪ )دﻗﺖ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ و درآﻣﺪﻫﺎي ﺟﺰﺋﻲ( ‪99 ................‬‬
‫‪ .5‬اﺻﻞ ﺗﻌﺎدل ﺑﻮدﺟﻪ )ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺪون ﻛﺴﺮي ﻳﺎ ﻣﺎزاد( ‪100 ...............................‬‬
‫‪ .6‬اﺻﻞ ﺗﻘﺪم درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ‪100 ..............................................................‬‬
‫‪ .7‬اﺻﻞ ﺗﺤﺪﻳﺪي ﺑﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ ﺑﻮدن درآﻣﺪﻫﺎ ‪100 .....................................‬‬
‫‪ .8‬اﺻﻞ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ‪101 ..........................................................................‬‬
‫‪ .9‬اﺻﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ و ﻋﺪم ﺗﺨﺼﻴﺺ ‪103 ............................................................‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ )ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﻴﺎت( ‪105 .............................................................‬‬
‫اﻣﻮر ‪105 .............................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪107 ............................................................................................‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪108 ...........................................................................................‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﻃﺮح ‪108 ..................................................................................‬‬
‫ردﻳﻒﻫﺎي ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ‪110 ..................................................................................‬‬
‫ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي درآﻣﺪﻫﺎ و داراﻳﻲﻫﺎي دوﻟﺖ ‪112 ................................................‬‬
‫‪ .1‬درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪112 ...........................................................................‬‬
‫‪ .2‬واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪116 ..............................................................‬‬
‫‪ .3‬واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪118 ....................................................................‬‬
‫‪ .4‬درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ‪120 ........................................................................‬‬
‫‪ .5‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ دوﻟﺘﻲ و ﻣﺆﺳﺴﺎت اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ و ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ ‪120 ......................‬‬
‫روشﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ درآﻣﺪﻫﺎ ‪121 .......................................................................‬‬
‫روش ﺳﺎل ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ ‪121 ...........................................................................‬‬
‫روش ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻄﻪﻫﺎ ‪122 ............................................................................‬‬
‫روش ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ‪123 ........................................................................‬‬
‫روش ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﻨﻈﻢ ‪123 ............................................................................‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ ‪123 .........................................................................‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪125 ..................................................‬‬
‫ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪125 .............................................................................‬‬
‫روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ )روشﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي( ‪126 ................................................‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ‪134 .......................................................................................‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮﻋﻲ و ﻧﻘﺶآﻓﺮﻳﻨﺎن آن ‪136 ............................‬‬
‫اﺑﻼغ ﺑﻮدﺟﻪ ‪140 ........................................................................................‬‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ‪140 ..................................................................................‬‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ ‪141 .....................................................................‬‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪141 .............................................‬‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ‪142 .................................................................................‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ ﺧﺮج ‪143 ...............................................................................‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻔﺎوت ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ‪146 ........................................................‬‬
‫اﻧﻮاع ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ‪147 ..................................................................................‬‬
‫ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ‪149 ................................................................................‬‬
‫ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ‪150 ....................................................................................‬‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب ‪151 ...........................................................................................‬‬
‫ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ‪152 ...............................................................................‬‬
‫ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪154 ................................................‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ‪158 ...............................................‬‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻈﺮي ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪159 ....................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪169 ......................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪171 ..............................................................................................‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪172 ...................................................................‬‬
‫داراﻳﻲ ‪172 ...........................................................................................‬‬
‫ﺑﺪﻫﻲ‪173 ............................................................................................‬‬
‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ ‪174 ....................................................................................‬‬
‫روﻳﺪاد ﻣﺎﻟﻲ ‪175 .........................................................................................‬‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ‪177 ...................................................................‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻛﻠﻲ در ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ و اراﺋﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪179 .........................................‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪183 .......................................................................‬‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪183 .......................................................................‬‬
‫ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ‪185 ...................................................................‬‬
‫ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ ‪192 ...........................................................‬‬
‫ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ‪196 ...............................................................................‬‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ‪198 ...................................................................‬‬
‫ﺻﻮرت ﺟﺮﻳﺎن وﺟﻮه ﻧﻘﺪ ‪201 ............................................................................‬‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ‪202 ............................................................................‬‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :1‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻛﻞ‪ ،‬ﻣﻌﻴﻦ و ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ در ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪204 ...................‬‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :2‬ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪ در ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ ‪217 ..........................................‬‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ﺷﻤﺎره ‪ :3‬ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪ در ﻃﺮحﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻋﻤﺮاﻧﻲ ‪218 ..............................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ‪219 ........................................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪221 ..............................................................................................‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﻨﺪ واژه ﻛﻠﻴﺪي ‪221 ............................................................................‬‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ‪221 .....................................................................................‬‬
‫ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ و دوره ﻣﺘﻤﻢ ‪222 .........................................................................‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات اﺳﺘﺎﻧﻲ و اﺑﻼﻏﻲ ‪223 .......................................................................‬‬
‫درآﻣﺪﻫﺎ ‪225 .........................................................................................‬‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪225 ...................................................................‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب ‪227 ...................................................................................‬‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ‪227 .................................................................................‬‬
‫اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎر )اﻋﺘﺒﺎرات اﺑﻼﻏﻲ( و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪228 ....................................................‬‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ ‪229 ........................................‬‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ‪230 ....................................................................................‬‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ‪231 ....................................................................................‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي ‪231 ...............................................................................‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻏﻴﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪاي ‪231 ...........................................................................‬‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼت دوﻟﺘﻲ ‪232 .................................................................................‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺴﺎبﻫﺎ در ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪234 ............................................‬‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ‪236 ..........................................................................‬‬
‫اﻟﻒ( اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ‪236 .........................................................................‬‬
‫ب( اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪272 ......................................................‬‬
‫ج( اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ‪276 .........................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪281 ...............................................................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪283 ..............................................................................................‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪283 ........................................................................‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪283 ...................................................................‬‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪284 ..........................................................‬‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦ و اﻧﻮاع آن ‪284 ..............................................................................‬‬
‫اﻧﻮاع ﺿﻤﺎﻧﺖﻧﺎﻣﻪ ‪284 ................................................................................‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪288 ...............................................................‬‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪289 ...................................................................‬‬
‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪297 .................................................‬‬
‫ﺑﺴﺘﻦ ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪299 ............................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪301 ......................................................................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪303 ..............................................................................................‬‬

‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ )ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري( و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪303 ..........................................‬‬
‫در اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ‪304 ...........................................................................‬‬
‫در اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪305 .......................................................‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻗﻄﻌﻲ و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪308 ...............................................................‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ‪308 ..................................................................................‬‬
‫اﻟﻒ( ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﻋﺪم ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺗﺨﺼﻴﺺ ‪308 ............................‬‬
‫ب( ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺴﻮر ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط و ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺑﺪﻫﻲ ﺧﺎﻟﺺ ﭘﺲ از اﺑﻼغ ﺗﺨﺼﻴﺺ‪309 ..............‬‬
‫ج( وارﻳﺰ و ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻛﺴﻮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ‪311 ..............................................................‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪316 .............................................................‬‬
‫ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ ‪319 ..............................................................................‬‬
‫اﺣﻜﺎم ﺗﻌﻬﺪآور ﺻﺎدره از ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪321 .........................................‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺗﻌﻬﺪات ‪321 ..........................................................‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﻮﺳﻂ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ‪322 ......................................................‬‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ از ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻜﻲ و اﻳﺠﺎد ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ‪323 .............................................‬‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪326 ......................................................................‬‬
‫ﺛﺒﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ در اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ‪327 ...............................................‬‬
‫ﺑﺴﺘﻦ ﺣﺴﺎب ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ‪329 ......................................................................‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪331 .............................................................‬‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪341 ......................................................................‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ‪341 ..................................................................................‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪343 .............................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﻃﺮح ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ‪345 ..........................................................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪347 ..............................................................................................‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪347 ................................................................................................‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪364 ................................................................................................‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪:‬‬

‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺣﻖ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﻠﺖ از ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋهاي ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺑﺰارﻫﺎﻳﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﻦ ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺑـﻪ ﺧﺼـﻮص‬
‫رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺤﻮه اﻳﻔﺎي وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد را ﺑﻪ وﻳـﮋه در زﻣﻴﻨـﻪ ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﺼﺎرف آن ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺖرﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﺎرا‪ ،‬اﺛﺮﺑﺨﺶ و ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼـﺎدي ﻧﺸـﺎن‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﺟﻤﻠﻪ درآﻣﺪ ﻧﻔﺖ و ﻣﺎﻟﻴﺎت از ﻃﺮﻳﻖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻣﻮزش‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ و اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﻛﻴﻞ ﻣﺮدم ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ در ﻗﺒﺎل ﻣﺼﺮف‬
‫ﺑﻬﻴﻨﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﺳﺎﺳﻲ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻛﻤـﻚ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮاي اﻳﻔﺎي وﻇﻴﻔﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻠﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺨﺶ ﻣﺤﺪودي‬
‫از اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ از ﻃﺮﻳﻖ اراﺋﻪ ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎب ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻛﻞ ﻛﺸـﻮر و ﺗﻬﻴـﻪ ﮔـﺰارش‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻟﺬا ﻻزم اﺳﺖ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي اﻧﻌﻜﺎس وﺿﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﻤﻠﻜﺮد دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑـﺮاي اراﺋـﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺮدم و ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎن آﻧﻬـﺎ ﺗﻬﻴـﻪ ﺷـﻮد‪ .‬اﻧﺘﺸـﺎر‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ و اﻓﺰاﻳﺶ اﻋﺘﻤﺎد ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ دوﻟـﺖ ﻛﻤـﻚ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﮔـﺰارشﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ﮔﺰارشﻫﺎﻳﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣـﺎوي اﻃﻼﻋـﺎت ﻣـﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻋﻠـﻲرﻏـﻢ وﺟـﻮد اﻃﻼﻋـﺎت زﻳـﺎد در‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺰارشﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺒﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺧﻮد از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻴـﺰ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺎ ﻫﺪف اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷـﻮد اﻣـﺎ ﮔـﺎه ﺑـﺮاي‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻮدﻣﻨﺪي اﻳﻦ ﮔﺰارشﻫﺎ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ ﻻزم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪20‬‬

‫ﮔﺰارش ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﮔﺰارش ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﮔﺰارﺷﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪف آن ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻲ از اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﮔـﺰارش ﻣـﺎﻟﻲ‪ ،‬ﮔﺰارﺷـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ درﺑﺮﮔﻴﺮﻧـﺪه‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ دادهﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣـﺎﻟﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮔـﺰارش‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ 1‬ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﻤﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ‬

‫ﻫﺪف ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻛﻤﻚ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻨﺪ ‪ 1‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻈﺮي اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻫﺪف اﺳﺎﺳﻲ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻤﻚ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻃﻼﻋﺎت در ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻠﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )ﺑﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻫﺪف ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ رﻳﺸﻪ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻈﺎم ﻣﺮدم ﺳـﺎﻻر دارد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺮدم را ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻫﻤﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺮدم ﺑﺨﺸﻲ از ﺣﻘﻮق ﺧﻮد را ﺑﺮاي اداره ﻛﺸﻮر ﺗﻔـﻮﻳﺾ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ وﻟﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ را در ﺟﻬـﺖ ﺗﻌـﺎدل و ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﺳﻮءاﺳـﺘﻔﺎده ﻣﻄﺎﻟﺒـﻪ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ در ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻣﺎﻟﻲ و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻛﺎرا و اﺛﺮﺑﺨﺶ ﺑﻮدن ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻘﺮرات در ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ .1‬ﻣﻨﻈﻮر از ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اراﺋـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت در ﺧﺼـﻮص وﺿـﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ و‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﻟﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪21‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺑﺎ ﻛﻨﻜﺎش در ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻈﺮي و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻪ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد ﭘﻲ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫﺪاف ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ دو ﻋﺎﻣـﻞ وﻳﮋﮔـﻲ ﻫـﺎي ﻣﺤﻴﻄـﻲ و‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺻﻞ ‪ 44‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺒﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮر ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺎوﻧﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﻜﻤﻞ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‬
‫و در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺸـﺎﺑﻬﻲ را ﺗﻮﻟﻴـﺪ و ﻳـﺎ ﺧـﺪﻣﺎت ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪي را اراﺋـﻪ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪) .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬دوﻟﺘـﻲ و ﺗﻌـﺎوﻧﻲ ﻫـﺮ ﺳـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎﻧﻲ اراﺋـﻪ‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ(‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻤﻴﺎب روﺑﺮو ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺼﺮف در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت آن ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‪ ،‬ﻫـﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﻛﻨﺘـﺮل و ارزﻳـﺎﺑﻲ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل و ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺟﻬـﺖ ﺣﺼـﻮل اﻃﻤﻴﻨـﺎن از‬
‫ﻣﺼﺮف ﺑﻬﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺎرا و اﺛﺮﺑﺨﺶ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ اي‬
‫را ﻃﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎرغ از وﺟﻮه ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻛﻪ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳـﺪ ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ )دوﻟﺘـﻲ( و‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ اﻫﺪاف‪ ،‬ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ‪ ،2‬ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﻲ‪ 3‬و ارﺗﺒـﺎط ﺑـﻴﻦ درآﻣـﺪﻫﺎ و‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪ 4‬و وﺻﻮل درآﻣﺪﻫﺎ‪ 5‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔـﺎوت اﺳﺎﺳـﻲ ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺑـﺎ ﺧﺼﻮﺻـﻲ‬

‫‪ .1‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل درﺑﻨﺪ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻈﺮي ﺑﺮﮔﺰارﺷﮕﺮي ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﻴﺰان ﺑﻬﻴﻨﻪ )ﻛﺎرا و اﺛﺮﺑﺨﺶ( ﺑﻮدن ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻮﺛﻘﻲ ﺑﺮ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ درﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ 26‬ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎب‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﺎﻟﻲ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ دﻳﮕﺮي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﻛﺸﻮر ﺳﻬﺎﻣﺪار آن ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ در ﻣﺆﺳﺴـﺎت ﺧﺼﻮﺻـﻲ‬
‫)ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ( ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻓﺮدي اﺳﺖ ﻟﺬا اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﺳﻬﺎم در ﻣﺆﺳﺴـﺎت ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﻲ ﺑﺴـﻴﺎر ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑـﺎ ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺧـﻮد از ﻃﺮﻳـﻖ وﺻـﻮل ﻣﺎﻟﻴـﺎت و ﻋـﻮارض و ﻓـﺮوش ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ و‪ ...‬ﻛﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آﺣﺎد ﻣﻠﺖ اﺳﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ وﻟـﻲ ﺑﺨـﺶ ﺧﺼﻮﺻـﻲ ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣـﺎﻟﻲ از ﻃﺮﻳـﻖ ﺟـﺬب ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺧﻮد ﺑﺎزدﻫﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ در ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﭘﺮداﺧﺖ )ﻣﺎﻟﻴﺎت‪ ،‬ﻋﻮارض و‪ (...‬و ﺳﻬﻢ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ .4‬در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻴﻦ درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد وﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺑـﺎزدﻫﻲ و‬
‫ﺳﻮدﻫﻲ ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﻪ ﻓﺰوﻧﻲ درآﻣﺪ ﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﺟﻪ دارد وﻟﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻮﺟـﻪ ﭼﻨـﺪاﻧﻲ‬
‫ﻧﺪارد و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ رﻓﺎه ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﻮد‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ در وﺻﻮل درآﻣﺪﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺎ اﺑﺰارﻫﺎي ﻗﺪرت )ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ( ﻣﻮﻓﻖ ﺗﺮاز ﺑﺨـﺶ ﺧﺼﻮﺻـﻲ ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻓﺎﻗﺪ ﭼﻨﻴﻦ اﻫﺮمﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻓﻘﻂ ﺳﻌﻲ دارد از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻓـﺮوش ﻛـﺎﻻ و ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮد ﺗﺄﻣﻴﻦ و اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪22‬‬

‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻫﺪاف اﻳﻦ دو ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ در ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي اﻗﺘﺼـﺎدي‪،‬‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺳﻮد اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮد ﺧﺎﻟﺺ و ﺳﻮد ﻫـﺮ ﺳـﻬﻢ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد را ﺗﺎ ﺣـﺪ زﻳـﺎدي ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ؛ اﻣـﺎ در ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻫـﺪف اﺻـﻠﻲ‪ ،‬اراﺋـﻪ‬
‫ﺧــﺪﻣﺎت ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﺑــﻪ ﻣــﺮدم اﺳــﺖ‪ .‬ﺑــﻪ ﻫﻤــﻴﻦ دﻟﻴــﻞ ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﺷــﺎﺧﺺﻫــﺎي ﻛﻤــﻲ ﻋﻤﻠﻜــﺮد در‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫﺪاف ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺨﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ درك ﻣﺎﻫﻴﺖ و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﺨﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺿـﺮوري اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ اﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬارد و ﻻزم اﺳـﺖ در ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫اﻫﺪاف ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ در‬

‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ‬ ‫ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ‬
‫ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻗﻮا‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬ ‫ﮔﺬاريﻫﺎي‬
‫و رﻓﺎه‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ‬ ‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫‪ .1‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻗﻮا‬

‫در ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد را از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﮔـﺰاري اﻧﺘﺨﺎﺑـﺎت ﺑـﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎن‬
‫رﺳﻤﻲ ﺧﻮد ﺗﻔﻮﻳﺾ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋـﻼوه در ﻛﻨـﺎر اﻳـﻦ ﺗﻔـﻮﻳﺾ اﺧﺘﻴـﺎر‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از‬
‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ از ﻗـﺪرت‪ ،‬ﻃﺒـﻖ اﺻـﻞ ‪ 57‬ﻗـﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﻲ ﻗـﻮاي ﺣـﺎﻛﻢ ﺑـﻪ ﻗـﻮه ﻣﺠﺮﻳـﻪ‪،‬‬
‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ و ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ وﻻﻳﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﻣﺮ و اﻣﺎﻣﺖ اﻣﺖ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻔﻜﻴـﻚ‬
‫اﺳﺎﺳﺎً ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪23‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫‪ .2‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ و رﻓﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ و رﻓﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪان‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دوﻟﺖ اﺳﺖ و دوﻟﺖ در اﻳﻦ ﺧﺼـﻮص‬
‫داراي وﻇﻴﻔﻪاي ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬در ﺑﺨﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬
‫ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻫﺪاف‪ ،‬اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ -‬ﻓﺎﻳـﺪه ﻣـﺎﻟﻲ ﻧﻴﺴـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻛﺸﻮر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﻲ وارد ﺟﻨﮓ ﺷـﻮد ﺑـﻪ رﻏـﻢ اﻳﻨﻜـﻪ ﺟﻨـﮓ‪،‬‬
‫ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ و ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ‪ ،‬ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي اﻋﻤـﺎل ﺷـﺪه دوﻟـﺖ ﻳـﺎ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﺑﺮ آن ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺷﻬﺮوﻧﺪان دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ دﻟﻴـﻞ‪ ،‬ﺷـﻬﺮوﻧﺪان ﺑـﺮاي‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﮔﺮوﻫـﻲ روي ﻣـﻲآورﻧـﺪ‪ .‬ﻃﺒﻌـﺎً ﮔـﺮوهﻫـﺎي ﺑـﺰرگ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻣﻨﺎﻓﻊ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ آﻧﻬﺎ را دﺷﻮار ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ .4‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻃﺒﻖ اﺻﻞ ‪ 45‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻧﻔﺎل و ﺛﺮوتﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ‪،‬‬
‫دوﻟﺖ داراي ﻗﺪرت ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﻲ و ﺗـﺄﻣﻴﻦ وﺟـﻮه اﺳـﺖ و‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻟﻴـﺎت اﺧـﺬ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬وام ﺑﮕﻴـﺮد و ﭘـﻮل ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﻛﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ اﺧﺘﻴـﺎرات ﺑـﻪ دوﻟـﺖ‪ ،‬اﻣﻜـﺎن‬
‫دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف در ﺛﺮوت ﻛﺸﻮر را ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ذﺧﻴﺮهاي اﻧﺒﻮه اﻣﺎ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬

‫دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ در ﺣﻮزهﻫـﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻨﺎوري ارﺗﺒﺎﻃﺎت‪ ،‬زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﺳﺪﻫﺎ و اﻣﻜﺎﻧﺎت آﻣﻮزﺷﻲ و ﺑﻬﺪاﺷـﺘﻲ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ داراﻳـﻲﻫـﺎ ﺑـﻴﺶ از‬
‫ﻣﺨــﺎرج آن ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬در ﺑﺨــﺶ ﺧﺼﻮﺻــﻲ‪ ،‬ﻣﻨــﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼــﺎدي داراﻳــﻲ ﻣﺸــﺨﺺ اﺳــﺖ و در ﻗﺎﻟــﺐ‬
‫ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﻧﻘﺪي ورودي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ داراﻳﻲﻫﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ﻣﮕـﺮ آﻧﻜـﻪ‬
‫اﻧﺘﻈﺎر رود ارزش ﻓﻌﻠﻲ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﻧﻘﺪي ورودي آﺗﻲ آن ﺑﻴﺶ از ﻣﺨﺎرج ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﻧﮕﻬـﺪاري آن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر اﻏﻠـﺐ ﻧـﻪ از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﻧﻘﺪي ورودي‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪24‬‬

‫‪ .6‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻـﻞ ‪ 24‬ﻗـﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﻲ ﻣﺒﻨـﻲ ﺑـﺮ آزادي ﻧﺸـﺮﻳﺎت و ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎت در ﺑﻴـﺎن ﻣﻄﺎﻟـﺐ‪،‬‬
‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ ﻧﻈﺎرت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و دوﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﻮق ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺑﺰار ﻣﺆﺛﺮي ﺑﺮاي اﻳﻔﺎي وﻇﻴﻔﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .7‬اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪهﺗﺮﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺴﺘﺮده ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﺑﺰاري ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي ﺗﻮاﻓﻖ درﺑـﺎره اﻫـﺪاف و ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑـﻴﻦ اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎي‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ و ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺑـﺮاي ﻛﻨﺘـﺮل ﻣﺨـﺎرج ﻓـﺮاﻫﻢ ﻣـﻲآورد‪ .‬ﺑﻮدﺟـﻪ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ آﺛﺎر اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ را اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﺻﻠﻲ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻣﻘﺎﻣﺎت اﺟﺮاﻳﻲ‬

‫رﻫﺒﺮ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫اﺻﻠﻲ ﮔﺰارﺷﮕﺮي‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺷﻮراﻫﺎ‬

‫ﺷﻬﺮوﻧﺪان‬
‫‪25‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﺻﻠﻲ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻛﻪ ﻣﺤـﺪود‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺳﻬﺎﻣﺪاران و دوﻟﺖ ﻣﻲﺷﻮد؛ داراي اﺧﺘﻼفﻫﺎي ﻓﺎﺣﺶ و داﻣﻨﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﻴﻦ وﺳﻴﻊﺗـﺮي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان‬

‫ﻃﺒﻖ اﺻﻞ ‪ 6‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‪» ،‬در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان اﻣﻮر ﻛﺸﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﺗﻜﺎي آراي ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬
‫اداره ﺷﻮد‪ «...‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺗﻜـﺎي اﻳـﻦ آرا اداره‬
‫اﻣﻮر ﻛﺸﻮر را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي‬
‫ﻣﺮدم ﻧﻬﺎد و ﻣﺮاﻛﺰ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺟﺰء اﻳﻦ ﮔﺮوه از اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷـﻬﺮوﻧﺪان از‬
‫اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ ﺗﻮﺟﻪ دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖﻛﻨﻨﺪه ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﺷـﺪه‬
‫از ﻣﺤﻞ ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺘﺎﻧﺪه و ﭘﻴﺎﻣﺪ آن را ﻣـﻮرد ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻧﮕﺮان ﻣﻌﻴﺸﺖ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺴﻞﻫﺎي آﻳﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷـﻬﺮوﻧﺪان اﻏﻠـﺐ‬
‫وﻗﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﺤﺪودي ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺰارشﻫﺎي دوﻟﺖ دارﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻃﻤﻴﻨﺎن‬
‫ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻛﺎرآﻳﻲ و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد را اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺒﺮي و ﮔﺮوهﻫﺎي ﺣـﺎﻓﻆ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧـﻮﻋﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪه ﺷـﻬﺮوﻧﺪان و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﻨﺪه اﻳﺸﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺧﻮاﻫـﺎن اﻃﻼﻋـﺎت ﺑﻴﺸـﺘﺮي از آﻧـﺎن درﺑـﺎره‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺷﻮراﻫﺎ‬

‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ در ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﻛﺸﻮري ﻧﻴـﺰ ﺻـﻮرت‬
‫ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺷﻮراﻫﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن و اﺳﺘﺎن )ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻞ ‪ 100‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ( از ارﻛﺎن ﻣﻬـﻢ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ آﻧﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .3‬ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮدم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ رأي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ آﻧﻬﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺻﻞ ‪ 76‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺣﻖ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﻔﺤﺺ در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﻛﺸـﻮر را دارﻧـﺪ‪ .‬ﻗـﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪ 5‬ﺳﺎﻟﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪26‬‬

‫اﺳﻨﺎد ﻣﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮر‪ ،‬اﺟﺮاي آن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﮔـﺰارش‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ 5‬ﺳﺎﻟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﺎﻻﻧﻪ دوﻟﺖ را ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ اراﺋﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ‬
‫درﺑﺎره ﻋﻮارض و ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎ و ﻧﺤﻮه اﻧﺠﺎم ﻣﺨﺎرج ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﺲ در اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت اﺳﺎﺳﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻫﺪاف دوﻟﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮔﺴﺘﺮده ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﺷـﻬﺮوﻧﺪان و ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ وﺿﻌﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺗـﺄﺛﻴﺮ دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ -‬ﻓﺎﻳﺪه و آﺛﺎر ﻣـﺎﻟﻲ آن ﺑـﺮ اﻗﺘﺼـﺎد ﻛﺸـﻮر‪،‬‬
‫اﺗﺨــﺎذ ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬ﻣﺠﻠــﺲ ﺷــﻮراي اﺳــﻼﻣﻲ ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ وﻇــﺎﻳﻒ ﻣﻬﻤـﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﻋﻬــﺪه دارد‬
‫از اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﺻﻠﻲ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .4‬رﻫﺒﺮ‬

‫ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪ ‪ 2‬اﺻﻞ ‪ 110‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬رﻫﺒﺮ ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺣﺴﻦ اﺟﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺖﻫـﺎي ﻛﻠـﻲ ﻧﻈـﺎم‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً در ﻣﻮرد ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ رﻫﺒﺮ ﻣﺴﺌﻮل اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم درﺑﺎره ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ را ﺑﻪ اﻳﺸﺎن اراﺋﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﻣﻘﺎﻣﺎت اﺟﺮاﻳﻲ‬

‫اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻣﺘﺸﻜﻞ از رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺴﺌﻮل‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص وزﻳﺮ اﻣﻮر اﻗﺘﺼـﺎدي و‬
‫داراﻳﻲ و ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت اﺟﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﻫﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي ﺑﻠﻨـﺪ ﻣـﺪت‪،‬‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺪت و ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻛﺸﻮر و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ اﻫﺪاف ﺳﺮ و ﻛـﺎر دارﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎت‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮل اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻬـﺪه دارﻧـﺪ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اي ﻛـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺑـﺎ رﻋﺎﻳـﺖ ﺻـﺮﻓﻪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻛﺎرآﻳﻲ و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻔﺎي ﺑﻬﺘﺮ وﻇﺎﻳﻒ ﺧـﻮد‪،‬‬
‫از ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪27‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫‪ .1‬رﻋﺎﻳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻃﺒﻖ اﺻﻞ ‪ 55‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﻧﺒﺎﻳﺪ از اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺗﺠﺎوز ﻛﻨﺪ و ﻫﺮ وﺟﻬﻲ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫در ﻣﺤﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺟﺮاي اﻳﻦ اﺻﻞ از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺰارشﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔـﺮدد‪ .‬اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻋﻤﻠﻜـﺮد‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ در ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاريﻫـﺎي آﻳﻨـﺪه و ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑـﺎ‬
‫آﮔﺎﻫﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪ و ﻧﺤﻮه اﺟﺮاي آن‬
‫ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ارزﻳـﺎﺑﻲ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺷـﻬﺮوﻧﺪان و ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎن آﻧﻬـﺎ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر‬
‫ﻛﺴﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻃﺒﻖ اﻟﺰاﻣﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺰوﻧﻲ ﻣﺼﺎرف ﺑﺮ ﻣﺒﺎﻟﻎ ﺑﻮدﺟﻪاي‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺿﻌﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻧﺎﻛﺎرآﻣﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻮدن ﻣﺼﺎرف از ﻣﺒﺎﻟﻎ ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺆﺛﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻛﻤﻴﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺧﺪﻣﺎت و ﻳﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺰارﺷـﮕﺮي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ دوﻟـﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﺟﻮه درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻣﺤﻞ ﻓﺮوش ﻧﻔﺖ‪ ،‬اﺧﺬ ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﻋﻮارض و ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و‬
‫ﻧﺤﻮه ﻣﺼﺮف آن در ﭼﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ و ﺳﺎﻳﺮ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات ﻣﺮﺑـﻮط‪ ،‬ﻛﻤـﻚ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺮاي اﻳﻔﺎي اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑـﺮ اراﺋـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﺿـﺮوري ﺑـﺮاي ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮔﺰارﺷﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼـﻮب و ارﻗـﺎم واﻗﻌـﻲ‪ ،‬اﻧﺤﺮاﻓـﺎت آن و‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻧﺤﺮاﻓﺎت‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ و ﻫﻤﺮاه ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮد اراﺋﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪28‬‬

‫‪ .2‬ارزﻳﺎﺑﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﻳﺎﺑﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎ ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ دوﻟﺖ در اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت و اﻳﻔﺎي ﺑﻪ ﻣﻮﻗـﻊ ﺗﻌﻬـﺪات ﻛﻤـﻚ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﻤﻠﻴﺎت دوره ﺟﺎري و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ آن ﺑﺎ دورهﻫﺎي ﻗﺒـﻞ‪ ،‬اﻃﻼﻋـﺎت ﺳـﻮدﻣﻨﺪي را ﺑـﺮاي‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ و ﺑـﺪﻫﻲﻫـﺎي‬
‫واﻗﻌﻲ و اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ دوﻟﺖ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ دوﻟـﺖ در ﻓـﺮاﻫﻢ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﻤﻠﻴـﺎت و ﺟﺮﻳـﺎنﻫـﺎي ﻧﻘـﺪي را‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ روﻧﺪﻫﺎﻳﻲ را ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻣﻴﺰان ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻳـﺎ ﻧـﺎﺗﻮاﻧﻲ دوﻟـﺖ در‬
‫ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ روﻧﺪﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ درآﻣﺪﻫﺎي آﺗﻲ و ﺗﺨﺼﻴﺺ آن درآﻣـﺪﻫﺎ را ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺷـﻬﺮوﻧﺪان در ارزﻳـﺎﺑﻲ اﺣﺘﻤـﺎل‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎ ﻳﺎ ﺑﻬﺎي ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺸﺄ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫و ﻣﺤﻞ ﻣﺼﺮف آن ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣـﺮدم در ﺑﺮرﺳـﻲ و ﺗﺼـﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺳـﺎﻻﻧﻪ و‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺑـﺪﻫﻲ و ﻣﻨـﺎﺑﻊ در دﺳـﺘﺮس‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻈﺎرت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪29‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار‪ ،‬ﻣﻴﺰان و ﻣﻨﺸﺄ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﻴـﺰان و ﻧـﻮع ﻣﺼـﺎرف را ﻧﻴـﺰ ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ آﻧﻬﺎ در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﻣﻮرد ﻣﻌﻘﻮل ﺑﻮدن ﺑﻬﺎي ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺨﺎرج ﺟﺎري و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬رﻋﺎﻳﺖ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات‬

‫اﻃﻼﻋﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن در ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣﻴـﺰان ﭘﺎﻳﺒﻨـﺪي‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺎرآﻳﻲ‪ ،‬اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ و ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ وﻳﮋه ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاري‪ ،‬ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﻛﻴﻔﻴـﺖ‪ ،‬ﻛﻤﻴـﺖ و ﺑﻬـﺎي‬
‫اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺗﻮﺳﻂ واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎ ﺳـﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺎرآﻳﻲ‪ ،‬اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ و ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼـﺎدي ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣـﺎﻟﻲ و رأيدﻫـﻲ ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﺳـﺎلﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ را ﻧﻴﺰ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ .5‬ﺳﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺴـﻴﺎر ﻣﺘﻨـﻮع اﺳـﺖ و ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻓﺮاﺗـﺮ از‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ اﮔﺮﭼﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﺮوهﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪه ﺑـﺮاي ﺗﺤﻘـﻖ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺧﺎص ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ داراي‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ اﻳﻦ وﺟﻮه اﺷﺘﺮاك را ﺑﺮﺷﻤﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪30‬‬

‫اﻧﻮاع و ﻣﻴﺰان ﻣﻨﺎﺑﻊ در دﺳﺘﺮس ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت در دورهﻫﺎي آﺗﻲ‬

‫ﺧﺪﻣﺎت آﺗﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه از ﺟﻤﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت راﺟﻊ ﺑﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﻬﺎي ﺗﻤﺎم ﺷﺪه و ﻣﻴﺰان و ﻣﻨﺸﺎء‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي آن‬

‫ﺑﻬﺎي ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺧﺪﻣﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻃﻲ دوره و ﻣﺤﻞ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ آن از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮوش ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت و اﺳﺘﻘﺮاض‬

‫ﻣﻴﺰان‪ ،‬ﻣﻨﺸﺎء و ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺷﺪه ﻃﻲ دوره ﮔﺰارﺷﮕﺮي‬

‫ﻛﺎرآﻳﻲ‪ ،‬اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ و ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﻧﻄﺒﺎق آن ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎي ﻣﺼﻮب‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ و ﺳﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﻴﺪ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﭘﺎﻳﺪاري ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دوﻟﺖ‬

‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ از ﻳﻚ ﺳﻮ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺧـﻮد را اﻳﻔـﺎ‬
‫ﻛﻨﺪ و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻗﺎدر ﺳﺎزد ﺗﺎ ﻧﺤﻮه اﻧﺠﺎم ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺬﻛﻮر را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و‬
‫در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪ .‬اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﭼﻮن ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺳﺎل‪ ،‬اﻧﻄﺒﺎق ﻛﺴﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺼﺮف آن ﻃﺒـﻖ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣﺼـﻮب ﺳـﺎﻻﻧﻪ و ﺳـﺎﻳﺮ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و‬
‫ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺎﻻﻧﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺤـﻮه ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و‬
‫ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ و ﻣﺼﺎرف آن ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ در ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻛﺎﻻﻫـﺎ و اراﺋـﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﺪرت اﻳﻔﺎي ﺗﻌﻬﺪات در ﺳﺮرﺳﻴﺪ؛ ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف ﺿﺮورت دارد‪.‬‬
‫‪31‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﻨﺪه اﻃﻼﻋﺎت‬

‫ﻣﺎﻟﻲ در ﺧﺼﻮص آﺛﺎر ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼت و ﺳﺎﻳﺮ‬
‫روﻳﺪادﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﺮﻣﻴﻨﺎي ﺑﺮآوردﻫﺎ و‬
‫ﺗﻨﻮع اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و‬
‫ﻗﻀﺎوتﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻪ‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﺎص‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار دادن ﺗﺠﺰﻳﻪ و‬

‫ﻣﺤﺪود ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻤﻲ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ -‬ﻓﺎﻳﺪه‬

‫ﻋﺪهاي ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ‪ ،‬اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﺪون ﻣﺤـﺪودﻳﺖ ﺑﺎﺷـﺪ؛ اﻣـﺎ اراﺋـﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﺼﻞ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪه را ﮔﻤﺮاه ﺳﺎزد‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻫﺪف از ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪ ،‬اراﺋـﻪ اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن‬
‫اﻃﻼﻋﺎت در ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻛﻤﻚ ﻧﻤﺎﻳﺪ؛ ﭼﻨـﻴﻦ اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ﺿـﻤﻦ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎاﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ داراي وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻳﻲ اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻮدﻣﻨﺪي اﻃﻼﻋـﺎت اراﺋـﻪ ﺷـﺪه در‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲﺷﻮد و دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫـﺪاف ﮔﺰارﺷـﮕﺮي ﻣـﺎﻟﻲ ﺷـﺎﻣﻞ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪32‬‬

‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي را ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .1.‬ﺑﺮﺧﻲ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔـﻲ ﺑـﻪ ﻣﺤﺘـﻮاي اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻣﻨﺪرج در ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اراﺋــﻪ اﻳـﻦ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي اﻃﻼﻋﺎت‪» ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮدن« و »ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎ ﺑﻮدن« اﺳـﺖ‪.‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪» ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدن« و »ﻗﺎﺑـﻞ ﻓﻬـﻢ ﺑـﻮدن« و‬
‫»ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻮدن« اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط و ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﻮدﻣﻨﺪي آن در ﺻـﻮرت‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺒﻮدن و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﻧﺒﻮدن دﭼﺎر ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻫﻤﻴﺖ ﻳﻚ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي اﺳﺖ‪ .‬اﻫﻤﻴﺖ ﻳﻚ وﻳﮋﮔﻲ ﻛﻴﻔﻲ ﻻزم ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻳـﻚ ﻣﻌﻴـﺎر ﺳـﻨﺠﺶ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﻳﺮ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻧﻴﺎزي ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ آن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺬف ﻳﺎ اراﺋﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ آن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ اﻳﻔﺎي وﻇﻴﻔﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﻤﻴﺖ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان و ﻣﺎﻫﻴﺖ آن و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎص ﻫﺮ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻳﻚ ﺷﺎﺧﺺ ﻛﻤ‪‬ﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺑﺎاﻫﻤﻴـﺖ ﻗﻠﻤـﺪاد ﻧﻤـﻮدن‬
‫اﻃﻼﻋﺎت اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﻤﻴﺖ در ﻣﺤﻴﻂ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬داﻧﺶ و اﻧﺘﻈﺎرات‬
‫ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻃﻼﻋﺎت و ﻧﻴﺎز اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﻓﺸﺎي اﻃﻼﻋﺎت در ﺧﺼﻮص رﻋﺎﻳـﺖ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻣﺒﻠﻎ رﻳﺎﻟﻲ ﻋﺪم رﻋﺎﻳﺖ ﺑﺎاﻫﻤﻴﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪33‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺑﻮدن‬

‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اراﺋﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻮدن‬
‫اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬
‫ﺑﻮدن‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﺎن ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬
‫ﻛﻴﻔﻲ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎ ﺑﻮدن‬ ‫ﺑﻴﻄﺮﻓﻲ‬

‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ‬ ‫ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‬

‫ﻣﺤﺘﻮاي‬
‫اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫ارزش‬
‫ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮدن‬
‫ارزش ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي اﻃﻼﻋﺎت‬

‫اﻟﻒ( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮدن‬

‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺗﻠﻘﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺮ اﻳﻔـﺎي وﻇﻴﻔـﻪ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ و ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ارزﻳﺎﺑﻲ روﻳﺪادﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎل و آﻳﻨﺪه ﻳﺎ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻳﺎ ﺗﺼﺤﻴﺢ ارزﻳـﺎﺑﻲﻫـﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ارزش ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪﮔﻲ و ﺗﺄﻳﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط داراي ارزش ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪﮔﻲ و ﻳﺎ ارزش ﺗﺄﻳﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺶﻫﺎي ﺗﺄﻳﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‬
‫و ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪﮔﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت در ﻣـﻮرد ﺳـﻄﺢ و‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻌﻠﻲ داراﻳﻲﻫﺎي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺳـﻌﻲ دارﻧـﺪ ﺗـﻮان واﺣـﺪ را در‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪34‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬داراي ارزش اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫داراي ﻧﻘﺶ ﺗﺄﻳﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ در ﻣﻮرد ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣـﺜﻼً درﺑـﺎره ﻣﺎﺣﺼـﻞ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت در ﺻﻮرﺗﻲ داراي ارزش ﺗﺄﻳﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻧﺘﻈﺎرات ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻳـﺎ‬
‫ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺘﻈﺎرات ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﻃﻼﻋـﺎت ﺑﺎﻳـﺪ ﻧﺸـﺎن‬
‫دﻫﺪ ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻣﺪﻳﺮان ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺧﻮد را در ﻗﺒﺎل ﻣﺼﺮف ﻛـﺎرا و اﺛـﺮﺑﺨﺶ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‪ ،‬اراﺋـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر و رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط اﻳﻔﺎ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﺎ ﻣﻘﺎﺻـﺪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺣﺎوي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﻫـﺪاف و ﺑﻬـﺎي ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪه ﺧـﺪﻣﺎت ﻣـﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر از واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ در آﻳﻨﺪه و ﻣﻴﺰان و ﻣﻨﺸﺄ ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اراﺋﻪ اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ داراي ارزش ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪﮔﻲ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺻـﺪ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ و ﺗﺼـﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي‪،‬‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﭘﻴﺮاﻣﻮن روﻳﺪادﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﺎﻳﺮ روﻳﺪادﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﺣـﺎل ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺷﻜﻞدﻫﻲ اﻧﺘﻈﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻳﻨﺪه داراي ارزش ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺮح ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد اﻧﺤﺮاف ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ از ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﻌﻲ دارﻧﺪ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي دوﻟﺖ را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪ داراي ارزش ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوه اﻳـﻦ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت داراي ﻧﻘﺶ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ در ﻣﻮرد ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺜﻼً ﻣﻴﺰان ﺗﻌﻬﺪ دوﻟﺖ ﺑـﻪ رﻋﺎﻳـﺖ‬
‫ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :2‬اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد ﺳﻄﺢ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻌﻠﻲ داراﻳﻲﻫﺎي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺳﻌﻲ دارﻧﺪ ﺗﻮان واﺣﺪ را در اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و واﻛﻨﺶ ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬داراي‬
‫ارزش ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ اﻃﻼﻋﺎت داراي ﻧﻘﺶ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ در ﻣﻮرد ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻫﺎي‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺜﻼً درﺑﺎره ﻣﺎﺣﺼﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺻﻒ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد اﻧﺤﺮاف ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ از ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﺎ ﺳﻄﺢ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻌﻠﻲ داراﻳﻲﻫﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺮﺧﻮرداري از ارزش ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻳﺎ ارزش ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺣﺼﺎرزاده‪ ،‬رﺿﺎ؛ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( اﻳﺮان )آﻣﻮزش‪ ،‬واﻛﺎوي و ﺗﺒﻴﻦ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﺑﻬﺒـﻮد(‪ ،‬ﺟﻠـﺪ‬
‫اول‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺗﺮﻣﻪ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،1395 ،‬ص ‪232‬‬
‫‪35‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ب( ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎ ﺑﻮدن‬

‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻋﺎري از اﺷﺘﺒﺎه و ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺟﺎﻧﺒﺪاراﻧﻪ ﺑﺎ اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﻣﻌﺮف آن ﭼﻴﺰي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ ﺑﻴﺎن آن اﺳـﺖ ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﻣﻌﻘـﻮل‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻴﺎن ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎﻳﺪ اﺛﺮ ﻣﻌﺎﻣﻼت و ﺳﺎﻳﺮ روﻳﺪادﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي‬
‫ﻣﻌﻘﻮل اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ آن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻳﻚ روﻳﺪاد اﻗﺘﺼﺎدي ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ روﻳﺪادﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻌـﺎﻣﻼت‪ ،‬روﻳـﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎ ﻳـﺎ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻟﺰوﻣﺎً ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑـﺎ ﺷـﻜﻞ ﻗـﺮاردادي آن ﻧﻤـﻲﺑﺎﺷـﺪ‬
‫)رﺟﺤﺎن ﻣﺤﺘﻮا ﺑﺮ ﺷﻜﻞ(‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ روﻳﺪادﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﺎﻳﺮ روﻳﺪادﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﮔﺰارشﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺪم اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو‪ ،‬اراﺋﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ‬
‫روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر در ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﻏﻠﺐ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻧﺠﺎم ﺑﺮآوردﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻗﻀـﺎوت‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﺑﻴـﺎن ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﺮآوردﻫـﺎ‪ ،‬اﻋﻤـﺎل دﻗـﺖ ﻻزم ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮآوردﻫﺎ ﻳﺎ ﻋﺎري از اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫رﻋﺎﻳﺖ اﺣﺘﻴﺎط در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺪم اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺿﺮوري اﺳﺖ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻴـﺎن‬
‫ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ روﻳﺪادﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﺎﻳﺮ روﻳﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻـﺮاﺣﺖ ﻣﻴـﺰان ﻋـﺪم اﻃﻤﻴﻨـﺎن در‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ و ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ اﻓﺸﺎ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ‬

‫ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺟﺎﻧﺒﺪاراﻧﻪ در اﻧﺘﺨﺎب و اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﻗﺼـﺪ دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻳﺎ اراﺋـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣـﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻳﺎ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷـﺪه در ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ ﻳـﺎ اﺗﺨـﺎذ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻲﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد‪،‬‬
‫اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻲﻃﺮﻓﺎﻧﻪ در ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨـﺎ ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦﮔﻮﻧـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﺪون ﻫﺪف ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪36‬‬

‫‪ .3‬ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‬

‫اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت در ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ در ﺻﻮرﺗﻲ از ﺧﺼﻮﺻـﻴﺖ ﻛﺎﻣـﻞ ﺑـﻮدن ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲ اﻫﻤﻴﺖ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻨﻔﻌﺖ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬
‫روﻳﺪادي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ اراﺋﻪ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺬف ﺑﺮﺧﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻧﺎدرﺳـﺘﻲ آن و‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺪم ﺳﻮدﻣﻨﺪي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﺜـﺎل‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ و ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه ﺑﺮاي آﻳﻨﺪه و اﻃﻼﻋﺎت ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﻣﻴـﺰان دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ‬
‫اﻫﺪاف و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻨﺪرج در ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻔﺮوﺿﺎت اﺻﻠﻲ ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺮح ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد اﻧﺤﺮاف ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ زﻣﺎﻧﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬

‫‪ .1‬داراي ﺑﻴﺎن ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺻﻮري و ﻏﻴﺮ واﻗﻌـﻲ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﻲﻃﺮف ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺳﻌﻲ ﻧﺸﻮد اﻧﺤﺮاف از ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻨﻬﺎ ﺑـﻪ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮان‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺨﺸﻲ از اﻧﺤﺮاف‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل دوﻟﺖ و ﺑﺨﺸـﻲ ﺧـﺎرج از‬
‫ﻛﻨﺘﺮل دوﻟﺖ ﺑﻮده ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﻛﻨﺘﺮل دوﻟﺖ اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت‬

‫‪ .1‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدن‬

‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻳﻚ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ را ﻃﻲ زﻣـﺎن‬
‫و واﺣﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺿـﺮورت دارد اﺛـﺮات‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼت و ﺳﺎﻳﺮ روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ در داﺧـﻞ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ و در ﻃـﻮل زﻣـﺎن ﺑـﺮاي آن واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎ ﺛﺒﺎت روﻳﻪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و اراﺋﻪ ﺷﻮد و ﺑﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻧﻴـﺰ ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ‬
‫‪37‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫روﻳﻪ در اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و اراﺋﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﮔـﺮدد‪ .‬اﻃﻼﻋـﺎت ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ وﺿـﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ‪،‬‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﺑﻮدﺟﻪاي‪ ،‬دﺳﺘﺎوردﻫﺎي اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي آﺗـﻲ واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪ ،‬در راﺳﺘﺎي اﻫﺪاف ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﭼﻨﻴﻦ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ آن دوره‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ آن واﺣـﺪ‬
‫ﺑﺮاي دورهﻫﺎ و ﺗﺎرﻳﺦﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ و ﻳﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ درﺑﺎره واﺣﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮ )ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل‪،‬‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اراﺋﻪﻛﻨﻨﺪه ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ( وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي‬
‫روﻳﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻣﻮرد ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﻴﻦ ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫واﻗﻌﻲ و ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎ و ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺑﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﻴﺶ از ﺣـﺪ ﺑـﺮ‬
‫ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﮔﺰارش ﻣﻮارد ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﺸـﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﻛـﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدن ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻳﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و اراﺋﻪ اﺛﺮات ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻌـﺎﻣﻼت و‬
‫ﺳﺎﻳﺮ روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻫﺮ دوره ﻣﺎﻟﻲ و از ﻳﻚ دوره ﺑـﻪ دوره ﺑﻌـﺪ ﺑـﺎ ﺛﺒـﺎت روﻳـﻪ اﻧﺠـﺎم ﮔﻴـﺮد و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ روﻳﻪ ﺗﻮﺳـﻂ واﺣـﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺣﻔـﻆ ﺷـﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ ﺑـﺮاي ﻧﻴـﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺛﺒﺎت روﻳﻪ ﻻزم اﺳﺖ اﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻃﺮح ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﻓﺮض ﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﻲ در ﺳﺎل ‪ 1395‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ دو ﺧﻮدرو ﺳﻮاري ﺳﻤﻨﺪ ﻧﻤﻮده اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻳﻜﻲ از ﺧﻮدروﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﻔﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف درون ﺷﻬﺮي و دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎي ﺑﺮون ﺷﻬﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ اوﺻﺎف ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﺤﻮه ﺑﺮآورد ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ و روش اﺳﺘﻬﻼك‬
‫دو ﺧﻮدرو ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﺷـﻤﺎره ‪ -5‬داراﻳـﻲﻫـﺎي ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد( ﺑﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﺑﺮاﺳﺎس اﻟﮕﻮي ﻛﺴﺐ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻛـﺎﻣﻼً ﻣﻨﻄﻘـﻲ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻮن اﮔﺮ از ﺧﻮدرو ﺑﺮون ﺷﻬﺮي ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮدرو درون ﺷﻬﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﻮد در اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدن ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻨﺎﻓﻊ )درآﻣﺪﻫﺎ ﭘﺲ از ﻛﺴﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ(‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از دو ﺧﻮدرو ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪38‬‬

‫‪ .2‬ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺑﻮدن‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣـﻲﺷـﻮد اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﺮاي اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻗﺎﺑـﻞ درك ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎت را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي اراﺋﻪ دﻫﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺟﻮاﺑﮕﻮي ﻧﻴﺎزﻫﺎ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ داﻧﺶ ﭘﺎﻳﻪاي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن آﻧﻬـﺎ و ﺑﻴـﺎﻧﮕﺮ ﻣﺎﻫﻴـﺖ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ و ﺳﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت و ﮔﺰارشﻫـﺎي‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ دﺳﺖآوردﻫﺎ و اﻧﺘﻈﺎرات ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ زﺑﺎن ﺳﺎده ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد و ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي اراﺋـﻪ ﮔـﺮدد ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬـﻢ ﺑـﻮدن اﻃﻼﻋـﺎت‪،‬‬
‫ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ادﻏﺎم و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻋﺚ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﻓﻬـﻢ آن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻓﻬﻢ اﻃﻼﻋﺎت را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاي‬
‫رﻓﻊ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻣﻴﺰان آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺘﻔﺎوت از ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ رو اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺪرج در ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ﻓﺮض ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺘﻌﺎرﻓﻲ در ﻣﻮرد ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ و ﻧﺤـﻮه ﺣﺴـﺎﺑﺪاري‬
‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻛﺎر را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﭘﻴﭽﻴﺪهاي ﻛﻪ ﺟﻬﺖ رﻓﻊ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮدن درك آن ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧﻲ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺣﺬف ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺳﺎده اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .3‬ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻮدن‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻮدن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻗﺒـﻞ از اﻳﻨﻜـﻪ ﺳـﻮدﻣﻨﺪي اﻃﻼﻋـﺎت در ﺟﻬـﺖ ﻣﻘﺎﺻـﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪ ،‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت در دﺳﺘﺮس اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻗـﺮار ﮔﻴـﺮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺳـﻮدﻣﻨﺪي اﻃﻼﻋـﺎت را در ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﺑﺮ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ارﺗﻘﺎ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻗﻼم ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗـﺎ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻠﻘﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ در راﺳـﺘﺎي اﻫـﺪاف‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ روﻧـﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟـﻮد در ﻋﻤﻠﻜـﺮد اراﺋـﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﻟﻲ و اﻧﻄﺒﺎق آن ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻨﺪ دوره ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪39‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺑﻪﻧﺪرت ﻣﻲﺗﻮان اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ و ﻗﺎﺑـﻞ ﻓﻬـﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻴﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﻧﻮﻋﻲ ﻣﻮازﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﻴﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﺿـﺮورت‬
‫دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎﺗﺮ اﺳﺖ اﻏﻠﺐ از درﺟﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻮدن ﻛﻤﺘـﺮي ﺑﺮﺧـﻮردار‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻜﺲ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻫﺪف‪ ،‬دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻮازن ﺑﻴﻦ اﻧﻮاع وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺻﻮرت ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺴـﺒﻲ وﻳﮋﮔـﻲ ﻫـﺎي ﻛﻴﻔـﻲ در ﻣـﻮارد ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﻣـﺮي‬
‫ﻗﻀﺎوﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﺗﺄﺧﻴﺮي در ﮔـﺰارش اﻃﻼﻋـﺎت رخ دﻫـﺪ‪ ،‬اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ وﻳﮋﮔـﻲ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻮدن ﺧـﻮد را از دﺳـﺖ ﺑﺪﻫـﺪ‪ .‬ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻻزم ﺑﺎﺷـﺪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧـﻮﻋﻲ ﻣﻮازﻧـﻪ ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻣﺰﻳﺖ ﻫﺎي ﻧﺴﺒﻲ »ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ« و »اراﺋـﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎ« ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﻗﻊ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ ﻳـﺎ روﻳـﺪاد‪،‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﮔﺰارش ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺗﻜﺎي آن ﻣﻲﻛﺎﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻜﺲ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﺎ ﺗﺄﺧﻴـﺮ اﻧﺠـﺎم ﮔــﺮدد‪ ،‬اﻃﻼﻋــﺎت ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﺎﻣﻼً ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻲ اﻳﻦ ﻣﺪت ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎﺗﻲ اﺗﺨــﺎذ‬
‫ﻛﻨﻨـﺪ ﺑﻲﻓﺎﻳـﺪه ﺷـﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻴﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮدن و ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در ﻣﻮرد زﻣﺎن اراﺋـﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗـﺮار ﮔﻴـﺮد‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﻨﻔﻌﺖ و ﻫﺰﻳﻨﻪ‬

‫ﺗﻮازن ﺑﻴﻦ ﻣﻨﻔﻌﺖ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﻛﻴﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻚ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﻬﻢ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺣﺎﺻﻞ از اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻬﻴﻪ و اراﺋـﻪ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣـﻊﻫـﺬا ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣﻨﻔﻌـﺖ و‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻗﻀﺎوﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎً ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻟﺰوﻣﺎً ﺑﺮ ﻋﻬـﺪه اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛـﻪ از‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻬﺮه ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ ﻗﺮار ﻧﻤﻲ ﮔﻴـﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣﻨـﺎﻓﻊ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻧﺼـﻴﺐ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻏﻴﺮ از آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻓﻮق اﻏﻠﺐ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪40‬‬

‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻨﻔﻌﺖ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻬﻴـﻪ و اراﺋـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﺸـﻜﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺎل ﺗـﺪوﻳﻦﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻧﻴﺰ ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳـﺪ از اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﺗﻬﻴـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﺷـﺎﻣﻞ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﺟﻤـﻊآوري و ﭘـﺮدازش‬
‫اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺄﻳﻴﺪ و اﻧﺘﺸﺎر آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴـﻞ و ﺗﻔﺴـﻴﺮ اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪه‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺬف اﻃﻼﻋﺎت ﺳﻮدﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪،‬‬
‫ﻳﺎ ﺗﻼش در ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد آن اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دادهﻫﺎي ﻧﺎﻗﺺ در ﮔﺰارشﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺟﻬﺖ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت در ﮔﺰارش ﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺗﻼش زﻳﺎدي را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد‪ ،‬درﻳﺎﻓـﺖﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪﻣﺎت و‬
‫ﻓﺮاﻫﻢﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻼشﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺟـﺎي‬
‫ﻣﺼﺮف در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬در ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤـﻮدن در ﮔـﺰارشﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪41‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ اﻃﻼﻋﺎت را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪:‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‬

 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻏﺎﻳﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﻴﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻛﻪ دوﻟﺖﻫﺎ ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ و اﺧـﺬ ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت ﺧـﻮد ﺑـﺪان‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋهاي دارد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔـﺎق ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت‪ ،‬ﻣﺴـﺘﻘﻴﻤﺎً‬
‫آﺛﺎر و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ داﺷﺘﻪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ وﺿـﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ دوﻟـﺖ را ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻓﺮﺿﻴﺎت ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺣﺴﺎﺑﺪاري اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ واﺣـﺪﻫﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻗﺮاردادي ﻳﺎ اداري‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣـﺎﻟﻲ اﻳـﻦ واﺣـﺪﻫﺎ‪ ،‬از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري اﺑـﺰار ارزﺷـﻤﻨﺪي‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺨﺼﻴﺺ و ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼـﺎدي در اﺧﺘﻴـﺎر دوﻟـﺖﻫـﺎ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از واﺣﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻛﺸﻮر ﻋﻬﺪهدار اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺧﻲ از وﻇﺎﻳﻒ دوﻟﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻟـﺬا‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻔﺎي وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺤﻮﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪاي در ﻗﺎﻟﺐ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب از ﻣﺤﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻞ ﻛﺸـﻮر در اﺧﺘﻴـﺎر‬
‫آﻧﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﭘﺲ از ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر و درﻳﺎﻓﺖ وﺟﻪ از ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻘﺮرات ﻣﻮﺿـﻮﻋﻪ‬
‫و ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﻣﻌﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎه آن را ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﺳـﺆال اﺳﺎﺳـﻲ اﻳﻨﺠﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻛﺪام ﻳﻚ از واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻬﻴﻪ و اراﺋﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ؛ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻈﺮي اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺑـﻪ آن واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ اﻃـﻼق‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﺪوده ﻳﻚ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﻣﺸـﺨﺺﻛﻨﻨـﺪه زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋـﻪﻫـﺎ‪ ،‬روﻳـﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺒـﺎدﻻت و‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﮔﺰارش ﻣﺎﻟﻲ آن ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﺷـﻴﻮهاي‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ آن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ از وﺿﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ و ﻋﻤﻠﻜـﺮد آن اراﺋـﻪ ﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺒﻴﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ در اﻳﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪46‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‬

‫»واﺣﺪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺸﺨﺼﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از وﻇﺎﻳﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ را‬
‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺼﻮب اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ«‬

‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ در اﻳﺮان‬

‫ﻣﻮﺳﺴﺎت و ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮ اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮ دوﻟﺘﻲ‬

‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‬ ‫ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ‬ ‫وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ‬

‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ داراي دو ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑـﻪ دو ﻃﺒﻘـﻪ ﻛﻠـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮح زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﮔﺮوه اول‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻏﻴﺮ اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ )ﺣﺎﻛﻤﻴﺘﻲ(‬

‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻛﻪ در راﺳﺘﺎي اﻟﺰامﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺿﺮورتﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و وﻇـﺎﻳﻒ دوﻟـﺖ ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ؛ ﻫﺪﻓﺸﺎن اﺟﺮاي ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳـﻲ دوﻟـﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻧﮕﻴﺰه ﻛﺴﺐ ﺳﻮد ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﻴﭻ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و درآﻣﺪﻫﺎي آﻧﻬﺎ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎً داراي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺣﺎﻛﻤﻴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺎ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑﻮدﺟـﻪاي‬
‫ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺎﻫﻴﺘﺎً در زﻣﺮه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽـﻮن ﺣﻔﺎﻇـﺖ از زﻧـﺪﮔﻲ و داراﻳـﻲﻫـﺎ‬
‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﭘﻠﻴﺲ و آﺗﺶﻧﺸﺎﻧﻲ(‪ ،‬ﻛﺎرﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺰرﮔﺮاه و ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎي‬
‫‪47‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‬

‫ﻋﻤﻮﻣﻲ(‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺗﺴﻬﻴﻼت رﻓﺎﻫﻲ و ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺎت آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﺮار دارد‪ .‬اﻳـﻦ ﻗﺒﻴـﻞ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اداري ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ آﻧﻬﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎً ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺣﺎﻛﻤﻴﺘﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﻧﺎﻣﻴﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪) .‬وﻳﻠﺴﻮن و ﻫﻤﻜﺎران‪(2010،‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻏﻴﺮ اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ‬

‫»واﺣﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻳﺎ ﺑﺸﻮد«‪) .‬ﻣﺎده‬
‫‪ 2‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﺼﻮب اول ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎه ‪(1366‬‬
‫دوﻟﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1390‬داراي ‪ 21‬وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﺑﻮد؛ اﻣﺎ از آن ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ ﭘـﺲ از‬
‫ادﻏﺎم ﭼﻨﺪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ و ﺗﺄﺳﻴﺲ وزارت ورزش و ﺟﻮاﻧﺎن ﺗﻌﺪاد وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻋﺪد ‪ 18‬رﺳـﻴﺪ‪ .‬ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻼت زﻳﺮ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ را دارﻧﺪ و وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ :‬وزارت آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪،‬‬
‫وزارت ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬وزارت اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬وزارت اﻣـﻮر اﻗﺘﺼـﺎدي و داراﻳـﻲ‪ ،‬وزارت اﻣـﻮر‬
‫ﺧﺎرﺟﻪ‪ ،‬وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬وزارت ﺟﻬﺎد ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬وزارت دادﮔﺴـﺘﺮي‪ ،‬وزارت‬
‫دﻓﺎع و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬وزارت راه و ﺷﻬﺮﺳـﺎزي‪ ،‬وزارت ﺻـﻨﻌﺖ‪ ،‬ﻣﻌـﺪن و ﺗﺠـﺎرت‪ ،‬وزارت‬
‫ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻓﻨﺎوري‪ ،‬وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬وزارت ﻛﺎر‪ ،‬ﺗﻌﺎون و رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬وزارت‬
‫ﻛﺸﻮر‪ ،‬وزارت ﻧﻔﺖ‪ ،‬وزارت ورزش و ﺟﻮاﻧﺎن‪.‬‬

‫ب( ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ‬

‫واﺣﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن اﻳﺠﺎد و زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻳﻜﻲ از ﻗﻮاي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ اداره ﻣﻲﺷﻮد‬
‫و ﻋﻨﻮان وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻧﺪارد‪) .‬ﻣﺎده ‪ 3‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﺼﻮب اول ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎه ‪(1366‬‬
‫ﻧﻬﺎد رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻳﻚ ﻣﻮﺳﺴﻪ دوﻟﺘﻲ اﺳﺖ زﻳﺮا‬ ‫‪‬‬

‫‪ -‬داراي ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮔﺮدﻳﺪه ﭘﺲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬زﻳﺮ ﻧﻈﺮ رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر )ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻋﻨﻮان وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻧﺪارد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪48‬‬

‫دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺸﻮر‪ 1‬ﻳﻚ ﻣﻮﺳﺴﻪ دوﻟﺘﻲ اﺳﺖ زﻳﺮا‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ -‬داراي ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺪاري از ﺑﻴﺖاﻟﻤﺎل را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮔﺮدﻳﺪه ﭘﺲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻋﻨﻮان وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ .1‬دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺸﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ و در اﻣﻮر ﻣـﺎﻟﻲ و اداري اﺳـﺘﻘﻼل داﺷـﺘﻪ و اﻋﺘﺒـﺎر‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آن ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد دﻳﻮان ﻣﺬﻛﻮر ﭘﺲ از ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﻻﻳﺤـﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺮ دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺸﻮر در ﺗﻬﺮان اﺳﺖ و در ﻣﺮاﻛﺰ اﺳـﺘﺎنﻫـﺎ ﻧﻴـﺰ داراي ﺗﺸـﻜﻴﻼت اﺳـﺘﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬رﺋﻴﺲ دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺸﻮر ﭘﺲ از اﻓﺘﺘﺎح ﻫﺮ دوره ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاري ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﻤﻴﺴـﻴﻮن دﻳـﻮان ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت و ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﻠﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﻛﻨﺎري اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن دﻳـﻮان ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت و ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﺸﻜﻴﻼت اﻳﻦ دﻳﻮان ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻳـﻚ دادﺳـﺮا‪ -‬ﺣـﺪاﻗﻞ ﺳـﻪ و ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﻫﻔـﺖ ﻫﻴـﺎت‬
‫ﻣﺴﺘﺸﺎري )ﻫﺮ ﻫﻴﺎت ﻣﺴﺘﺸﺎري ﻣﺮﻛﺐ از ﺳﻪ ﻣﺴﺘﺸﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ رﺋﻴﺲ ﻫﻴﺎت اﺳﺖ(‪ -‬ﭼﻬﺎر ﻣﻌﺎون‪ -‬ﺗﻌـﺪادي ﻣﺸـﺎور‪-‬‬
‫ﺗﻌﺪادي ﺣﺴﺎﺑﺮس و ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﻓﻨﻲ و ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﻴﻦ اداري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺪف دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺸﻮر ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻮل ﻣﻨﺪرج در ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از اﻋﻤﺎل ﻛﻨﺘﺮل و ﻧﻈﺎرت ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺎﺳﺪاري از ﺑﻴﺖاﻟﻤﺎل از ﻃﺮﻳﻖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﺎت‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﺳﺎﻳﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺤـﻮي‬
‫از ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ وﺟﻮه ﻣﺼﺮف ﺷﺪه و درآﻣﺪﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﺪه در‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﻮب ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺰارش ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﻣﺄﺧﻮذه از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪.‬‬
‫ج( ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﻀﻤﺎم ﻧﻈﺮات ﺧﻮد و اراﺋﻪ آن ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻴﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﺸﺎري در ﺻﻮرت اﺣﺮاز وﻗﻮع ﺗﺨﻠﻒ ﺿﻤﻦ ﺻﺪور رأي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺿﺮر و زﻳـﺎن وارده ﻣﺘﺨﻠﻔـﻴﻦ را ﺣﺴـﺐ‬
‫ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي اداري ذﻳﻞ ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺗﻮﺑﻴﺦ ﻛﺘﺒﻲ ﺑﺎ درج در ﭘﺮوﻧﺪه اﺳﺘﺨﺪاﻣﻲ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻛﺴﺮ ﺣﻘﻮق و ﻣﺰاﻳﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻳﻚ ﺳﻮم از ﻳﻚ ﻣﺎه ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﺎل‪.‬‬
‫‪ .3‬اﻧﻔﺼﺎل ﻣﻮﻗﺖ از ﻳﻚ ﻣﺎه ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﺎل‪.‬‬
‫‪ .4‬اﺧﺮاج از ﻣﺤﻞ ﺧﺪﻣﺖ‪.‬‬
‫‪ .۵‬اﻧﻔﺼﺎل داﺋﻢ از ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﻲ‪.‬‬
‫‪49‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‬

‫ﮔﺮوه دوم‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ )ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ(‬

‫ﻧﻮﻋﻲ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺎ اﺧﺬ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻤﺎم ﻳﺎ ﺑﺨﺸﻲ از ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي آن‪ ،‬ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺎﻫﻴﺘﺎً در زﻣﺮه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺪﻣﺎت ﻋـﺎماﻟﻤﻨﻔﻌـﻪ )ﻣﺎﻧﻨـﺪ آب‪ ،‬ﺑـﺮق و ﮔـﺎز(‪،‬‬
‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ ﭘﻞﻫﺎ و ﺟﺎدهﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻮارض ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻗﺒﻴـﻞ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎً ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ )ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ( ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ )وﻳﻠﺴـﻮن و ﻫﻤﻜـﺎران‪.(2010،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻮدﺟﻪاي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از اﺧﺬ ﺑﺨﺸـﻲ از ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي آن ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎً در زﻣﺮه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪) .‬ﺣﺼﺎرزاده‪ .(1395 ،‬اﻳﻦ ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎ ﻛـﻪ در‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪ 1‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ داراي وﻳﮋﮔﻲﻫـﺎي ﺧـﺎص‬
‫ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را از ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻏﻴﺮ اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤـﻮدار ‪ 2-5‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﻳﻦ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎ و ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف دوﻟﺖ درآﻣﺪ ﻧﻴﺰ ﻛﺴﺐ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت را از ﻣﺤﻞ درآﻣﺪﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و‬
‫ﻣﻘﺪاري درآﻣﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي دوﻟﺖ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺎ درآﻣﺪﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺤﺼﻴﻞ درآﻣﺪﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬وﺟﻪ ﺗﺸﺎﺑﻪ زﻳﺎدي ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دواﺗﻲ از اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اداره آﻧﻬﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و‬
‫اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺠﺎرت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎﺑﺪاري آﻧﻬﺎ از اﺻﻮل و ﻣﻮازﻳﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺆﺳﺴﺎت اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻛﻪ اﻳﺠﺎد و ﺗﺄﺳﻴﺲ آﻧﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺳـﺎلﻫـﺎي ﻗﺒـﻞ از اﻧﻘـﻼب ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﺘﻔﺎوتاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺴﺎب ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺳﻮد ﻧﺪارﻧﺪ و درآﻣﺪﻫﺎي آنﻫﺎ ﭘﺲ از ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻛﺴﺮ دﺧﺎﺋﺮ ﻓﻨﻲ ﻣﺎزاد آن‬
‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎب درآﻣﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ واﮔﺬار ﻣﻲﺷﻮد و در ﺻﻮرت زﻳﺎن از ﻣﺤﻞ ذﺧﺎﺋﺮ ﻓﻨﻲ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ؛‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻨﺎدر و ﻛﺸﺘﻴﺮاﻧﻲ اﻳﺮان و ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﻨﺎﻳﻊ دﻓﺎع و ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻠﻲ اﻳﺮان‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﺎده ‪ 130‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻇﺮف ﻳﻚ ﺳﺎل از ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺼﻮﻳﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﺮﻛﺖ دوﻟﺘـﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺷـﻜﻞ‬
‫دﻫﻨﺪ و ﻣﻮﺳﺴﻪ دوﻟﺘﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻘﺮرات ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ در ﻣﻮرد ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ اﺟﺮاي اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻓﺘﺎده و در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ اﻳﻦ ﺗﺒﺼﺮه ﻧﻴـﺰ ﺣـﺬف‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪50‬‬

‫ﻣﺎده ‪ 4‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫»واﺣﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺟﺎزه ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺮﻛﺖ اﻳﺠـﺎد ﺷـﻮد و ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﺣﻜـﻢ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن و ﻳﺎ دادﮔﺎه ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻣﻠﻲ ﺷﺪه و ﻳﺎ ﻣﺼﺎدره ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮﻛﺖ دوﻟﺘﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‬
‫و ﺑﻴﺶ از ﭘﻨﺠﺎه درﺻﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ آن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﺷـﺮﻛﺖ ﺗﺠـﺎري ﻛـﻪ از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﭘﻨﺠـﺎه درﺻـﺪ آن ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﺷﺮﻛﺖ دوﻟﺘﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪) 1«.‬ﻣﺎده ‪ 4‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺼـﻮب‬
‫‪2‬‬
‫اول ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪(1366‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻨﺪرج در ﻣﺎده ‪ 4‬ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي زﻳـﺮ را ﺑـﺮاي‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺑﺮﺷﻤﺮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﻴﺶ از ‪ 50‬درﺻﺪ ﺳﻬﺎم آن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﻪ ﺣﻜﻢ دادﮔﺎه ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻣﻠﻲ ﺷﺪه ﻳﺎ ﻣﺼﺎدره ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮﻛﺖ دوﻟﺘﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻋﻤﺎل ﺗﺼﺪيﮔﺮي و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺠﺎري‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻻﻳﺤﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻳﺎ اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي رﺳﻴﺪه ﺑﺸﺪ ﻳـﺎ در ﻗـﺎﻧﻮن اﺟـﺎزه ﺗﺄﺳـﻴﺲ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎﻳﻲ را ﺑﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﺑﻮط واﮔﺬار ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻـﻮرت اﺳﺎﺳـﻨﺎﻣﻪ آن‬
‫ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﺌﺖ وزﻳﺮان ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺳﻬﺎم دوﻟﺖ در ﻣﺠـﺎﻣﻊ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎي‬
‫دوﻟﺘﻲ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻓﺮد ﺑﻮدن ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎي ﻣﺠﻤﻊ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه وزﻳﺮ ﻣﺴﺌﻮل‪ ،‬وزﻳﺮ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫و داراﻳﻲ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ وزﻳـﺮ دﻳﮕـﺮ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﺼـﻮﻳﺐ ﻫﻴﺌـﺖ‬
‫وزﻳﺮان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آﻧﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻀﺎرﺑﻪ و ﻣﺰارﻋﻪ و اﻣﺜﺎل اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ ﻛﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺳـﭙﺮدهﻫـﺎي اﺷـﺨﺎص ﻧـﺰد ﺑﺎﻧـﻚﻫـﺎ و‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎت اﻋﺘﺒﺎري و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺑﻴﻤﻪ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر )ﺗﺒﺼﺮه ﻣﺎده ‪ (4‬ﺷـﺮﻛﺖ‬
‫دوﻟﺘﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻛﺜﺮ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ اﻳﺮان زﻳﺎن ده ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻛﺸﻮر ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان زﻳﺎن ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ در اﺟﺮاي اﺻﻞ ‪ 44‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﺼﻮﺻﻲﺳـﺎزي دوﻟـﺖ در ﺣـﺎل‬
‫واﮔﺬاري آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪51‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺷﺮﻛﺖ دﺧﺎﻧﻴﺎت اﻳﺮان‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺮق و آب )ﺷﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺷﺮﻛﺖ ﺑـﺮق‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي(‪ -‬ﺷﺮﻛﺖ ﻓﻮﻻد اﻳﺮان‪ -‬ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‪.‬‬

‫ﺻﺮف دﻗﺖ در ذﻛﺮ ﻋﻨﻮان ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ درﺳﺖ ﻧﻴﺴـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻳﺎ اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ آن ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﭘﻲ ﺑـﺮد ﻛـﻪ ﺷـﺮﻛﺖ اﺳـﺖ ﻳـﺎ ﻣﻮﺳﺴـﻪ دوﻟﺘـﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪا و ﺳﻴﻤﺎ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﻛﺎﻧﻮن ﭘﺮورش ﻓﻜﺮي ﻛﻮدﻛﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﻠﻲ زﻣﻴﻦ و ﻣﺴﻜﻦ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ راهﻫﺎي اﻳﺮان‪ ،‬آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻓﻨﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻴـﻚ ﺧـﺎك‪ ،‬ﺑﺎﻧـﻚﻫـﺎ‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎت اﻋﺘﺒﺎري و ﺑﻴﻤﻪﻫﺎ ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺷﺮﻛﺖ دوﻟﺘﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮوﻫﻲ از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ در ﻛﺸﻮر وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺆﺳﺴﺎت و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﻏﻴﺮ دوﻟﺘﻲ ﻧﺎم ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎده ‪ 4‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺳـﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﻄﻠـﻮب از اﻣﻜﺎﻧـﺎت‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎزدﻫﻲ و ﺑﻬﺮهوري و اداره ﻣﻄﻠﻮب ﺷﺮﻛﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ در ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و‬
‫ﻧﻴﺰ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن زﻣﻴﻨﻪ واﮔﺬاري ﺷﺮﻛﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اداﻣﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آن ﺑﻪ ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﻲ ﻏﻴﺮﺿﺮوري اﺳﺖ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪........... :‬‬
‫اﻟﻒ( ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻣﺎدر ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺷﺪه و زﻳﺮ ﻧﻈـﺮ وزارﺗﺨﺎﻧـﻪﻫـﺎي ذيرﺑـﻂ در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط اداره ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺗﺼﺪي و اداره اﻣﻮر ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ از اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاري وزارﺗﺨﺎﻧـﻪﻫـﺎ ذيرﺑـﻂ ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﻣـﻲﮔـﺮدد و وﻇـﺎﻳﻒ‬
‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺘﻲ از ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﻨﻔﻚ و ﺑﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ ذيرﺑﻂ ﻣﺤﻮل ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ -1‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺠﺎزاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ -2‬ﻣﺸﺎرﻛﺖ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺑﻴﻤﻪ و ﻣﺆﺳﺴـﺎت اﻋﺘﺒـﺎري در ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ ﻣﺎده ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻛﺴﺐ ﻣﺠﻮز از ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ -3‬دوﻟﺖ ﻣﻮﻇﻒ اﺳﺖ ﻛﻠﻴﻪ دﻓﺎﺗﺮ و ﺷﻌﺒﺎت ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﺧﺎرج از ﻛﺸـﻮر را ﻣﻨﺤـﻞ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮارد ﺿﺮوري ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﺋﻲ و ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و ﺑﻮدﺟـﻪ و ﺳـﺎزﻣﺎن اﻣـﻮر اداري و‬
‫اﺳﺘﺨﺪاﻣﻲ‪ 1‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اداري ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ -4‬ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺿﺮورت ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺮﺧﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ در ﺑﺨﺶ دوﻟﺘـﻲ‪ ،‬اﻳـﻦ ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫داراي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ درﻳﻜﻲ از دو ﻣﻮرد زﻳﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺿﺮورت اداﻣﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دوﻟﺘﻲ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ اﻳﺠﺎب ﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ در آﻧﻬﺎ اﻧﺤﺼﺎر وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ اﻧﮕﻴﺰهاي ﺑﺮاي وارد ﺷﺪن ﺑﻪ آن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ را ﻧﺪارد‪.........‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪52‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ 5‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺗﺒﺼﺮه ذﻳﻞ آن‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﺎت و ﻧﻬﺎدﻫـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻏﻴـﺮ‬
‫دوﻟﺘﻲ واﺣﺪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺼﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺟﺎزه ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺠﺎم وﻇـﺎﻳﻒ و ﺧـﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ دارﻧﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه و ﻳﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﺷـﻮد و ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠـﺲ‬
‫ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬آﺧﺮﻳﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺆﺳﺴﺎت و ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ از ﺑﻄﻦ اﻧﻘﻼب ﻧﺸﺎت ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ‬
‫و داراي ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺧﺎص ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻳﻜﻲ از وزراء ﻳـﺎ ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ :.‬ﺑﻨﻴﺎد ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن و ﺟﺎﻧﺒﺎزان اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ اﻣﺪاد اﻣـﺎم‬
‫ﺧﻤﻴﻨﻲ )ره(‪ -‬ﺑﻨﻴﺎد ﺷﻬﻴﺪ و اﻣﻮر اﻳﺜﺎرﮔﺮان‪ -‬ﺑﻨﻴﺎد ﻣﺴﻜﻦ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ -‬ﺑﻨﻴﺎد ‪ 15‬ﺧـﺮداد‪-‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اﺳﻼﻣﻲ و‪...‬‬
‫ب( ﻣﺆﺳﺴــﺎت ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘــﻲ‪ ،‬داراي ﻗــﺎﻧﻮن ﺗﺄﺳــﻴﺲ ﺑــﻪ ﺧــﻮد ﻫﺴــﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺧﺼــﻮص‬
‫ﺷﻬﺮداريﻫﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وزارت ﻛﺸﻮر در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻬﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻫﺮروزه در ﺣﺎل اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷﻬﺮداريﻫﺎ و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺗﺎﺑﻌﻪ آﻧﺎن ﻣﺎدام ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 50‬درﺻﺪ ﺳﻬﺎم و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻬﺮداريﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼلاﺣﻤﺮ‪ -‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻠﻲ اﻟﻤﭙﻴﻚ‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗـﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ -‬ﺷـﻮراي‬
‫ﻋﺎﻟﻲ اﻧﻘﻼب ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ -‬ﺑﻨﻴﺎد اﻣﻮر ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺧﺎص‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺳﻼﻣﻲ و‪...‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ دو وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ آﻧﻬﺎ در اﻳﺮان‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫وزارت ﻛﺎر‪ ،‬ﺗﻌﺎون و رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫وزارت ﻛﺎر‪ ،‬ﺗﻌﺎون و رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻛﺎرو ﺗﺎﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬ﺻﻨﺪوق ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻓﺮﺻـﺘﻬﺎي‬
‫ﺷﻐﻠﻲ‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن آﻣﻮزش ﻓﻨـﻲ وﺣﺮﻓـﻪاي‪ -‬ﭘﺎﻳﮕـﺎه اﻃﻼﻋـﺎت رﺳـﺎﻧﻲ ﺑﺎزارﻛـﺎر‪ -‬اﻃـﻼع رﺳـﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺎزارﻛﺎرﻛﺸﻮر‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺎﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎزﻧﺸﺘﮕﻲ ﻛﺸـﻮري‪ -‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑﻴﻤـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫درﻣﺎﻧﻲ‪ -‬ﺻﻨﺪوق ﺑﻴﻤﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وروﺳﺘﺎﻳﻲ‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ‪.‬‬

‫‪ .1‬اﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﺻﻞ ادﻏﺎم ﺳﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻛﺎر‪ ،‬رﻓﺎه و ﺗﻌﺎون در دوﻟﺖ ﻧﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪53‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‬

‫وزارت آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫وزارت آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪ -‬دﻓﺘﺮ اﻣﻮر زﻧﺎن‪ -‬اداره ﻛﻞ رواﺑﻂ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ -‬دﻓﺘﺮ ارﺗﻘﺎء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻠﻤﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪-‬‬
‫ﺑﺎﺷﮕﺎه داﻧﺶ ﭘﮋوﻫﺎن ﺟﻮان‪ -‬دﻓﺘﺮ ﺗﺎﻟﻴﻒ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺘﺐ درﺳﻲ‪ -‬ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ -‬دﻓﺘﺮ‬
‫ﻫﻤﻜﺎرﻳﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ‪ -‬ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻠﻲ ﻣﺪارس اﻳﺮان‪ -‬ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ وزارت آﻣﻮزش و ﭘـﺮورش‪-‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﮋوﻫﺶ وﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آﻣﻮزﺷﻲ‪ -‬ﻛﺎﻧﻮن ﭘﺮورش ﻓﻜﺮي ﻛﻮدﻛـﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧـﺎن‪ -‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻲ‬
‫ﭘﺮورش اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي درﺧﺸﺎن‪ -‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﺪﻧﻲ و ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻮﺳﺎزي و ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻣـﺪارس‪-‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ آﻣﻮزش از راه دور‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن آﻣﻮزش وﭘﺮورش اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‪.‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺤﺪوده واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺸﺨﺼﻲ از واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ را ﺑﺮاي اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮدن اﻃﻼﻋﺎت ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻳﻚ واﺣﺪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي زﻳﺮ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ آن ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ‬
‫و ﻳﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ب‪ .‬داراي ﻣﻘﺎم ﻣﺴﺌﻮﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﺟﺮاي ﺗﻤﺎم ﻳﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺑﻮدﺟﻪ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و‬
‫ﻛﻨﺘﺮل آن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪ و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻋﻤﻠﻜﺮد واﺣﺪ ﺑﺎﺷﺪ؛ و‬
‫پ‪ .‬ﻣﺤﺪوده آن ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺣﻮزه ﻋﻤﻠﻴﺎت و وﺿـﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ آن را‬
‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ وﺟﻮد ﻳﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻳﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي اﻣـﺮي آﺳـﺎن ﻧﻴﺴـﺖ وﻟـﻲ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺧﻮد داﺷﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻳﺎ ﺗﻮان در ﺣﻮزهﻫـﺎﻳﻲ ﭼـﻮن‬
‫ﺟﻤﻊآوري ﻳﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻳﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داراﻳﻲﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺗﻌﻬﺪ و اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﻫﺪاف را ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از وﺟﻮد اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ذﻛﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﺗﻮان در‬
‫ﺣﻮزهﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاي اﻫﺪاف‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪54‬‬

‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و ﻳﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻻزم ﺑـﻪ ذﻛـﺮ اﺳـﺖ ﮔﺮﭼـﻪ وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي‬
‫ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورد ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﺣـﺮاز‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻗﻀﺎوت ﺣﺮﻓﻪاي ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬از اﻳـﻦ رو وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﭘﻮﺷﺶ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺼﺪاقﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻈﺮي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ ﻣﺼﺪاقﻫﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻓﺮض اراﺋﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ اﻳﻦ ﭘﻴﺶ ﻓﺮضﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬واﺣﺪﻫﺎي داراي ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ‪:‬‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎً داراي ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل ﻣـﻲﺗـﻮان از‬
‫وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ ﻛﻪ در اﺑﺘﺪاي ﻓﺼﻞ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷـﺎره ﺷـﺪ؛‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﺮد‪ .‬داﺷﺘﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﺟـﻮد‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﺠﺰا ﺑﺎ ﺣﻖ ﺗﺄﻣﻴﻦ وﺟﻮه‪ ،‬ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺑﺪﻫﻲ و اﺳﺘﻔﺎده از داراﻳﻲ را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‪:‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻤﻠـﻚ داراﻳـﻲﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻋﻠﻴـﺮﻏﻢ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺻـﺪ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ در ﻣـﻮرد ﻣﺼـﺮف ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪،‬‬
‫در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺗﻬﻴﻪ و اراﺋﻪ ﻛﻨﻨﺪ؛ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻳـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ‬
‫واﺣﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴـﺎن دﻳﮕـﺮ در ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﺎ اوﻟـﻴﻦ ﻣﺼـﺪاق واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد ﺑـﺮاي ﻳـﻚ ﻋﻤﻠﻴـﺎت )ﻣﻨﺒـﻊ(‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در واﻗﻊ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ را ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﻬﻴـﻪ و اراﺋـﻪ‬
‫ﻧﻤﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دوﻣﻴﻦ ﻣﺼـﺪاق واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﺗﻌﻤﻴﺮ‬
‫و ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺸﻮر ﻳﺎ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺼﻼي ﺑـﺰرگ ﺗﻬـﺮان و‪ ...‬ﻛـﻪ در ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ )ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ‪ (1394‬داراي ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻌﻴﻦ و ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻫﺮ ﻃﺮح ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺪاري در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪55‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‬

‫ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻨﻜﻪ در ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻈﺮي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪ ،‬ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔـﺮدد وﻟـﻲ اﻳـﻦ اﻣـﺮ دﻟﻴﻠـﻲ ﺑـﺮ ﺗﻌﻤـﻴﻢ دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﺟـﺰ ﻃـﺮحﻫـﺎي‬
‫ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮي را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺼﺪاق واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﮔﺮوه ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫ﮔﺮوه ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪ ،‬ﻳﻚ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ درﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺠﺰا ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎر ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻼك اﺻـﻠﻲ ﺗﺸـﺨﻴﺺ واﺣـﺪﻫﺎي ﺗﺸـﻜﻴﻞدﻫﻨـﺪه ﮔـﺮوه‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻧﺸﺄت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‬
‫داراي واﺣﺪﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳـﻚ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﺗﻠﻘـﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و ﮔﺰارش ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﻬﻴﻪ و اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎي‬
‫ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮوه ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي آن ﺑﺎﻳـﺪ ﮔـﺰارش ﻣـﺎﻟﻲ واﺣـﺪ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ و اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻳﻚ واﺣﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ و ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ و اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﻨـﺎﺑﻊ آن‬
‫ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺣﺮاز دو ﺷﺮط زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬واﺣﺪ ﻛﻨﺘﺮلﻛﻨﻨﺪه ﻗﺪرت ﻫﺪاﻳﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﻣﺎﻟﻲ واﺣﺪ )ﻫﺎي( ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﺷﻮﻧﺪه را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ و‬
‫‪ ‬واﺣﺪ ﻛﻨﺘﺮلﻛﻨﻨﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ واﺣﺪ ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻮﻧﺪه را در ﺟﻬﺖ اﻫﺪاف ﺧﻮد از ﺟﻤﻠـﻪ اراﺋـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﻋﻤﺎل ﺳﺎﻳﺮ وﻇﺎﻳﻒ ﺣﺎﻛﻤﻴﺘﻲ دوﻟﺖ ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮد ﻳﺎ از ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي آن ﻣﻨﺘﻔﻊ ﻳﺎ‬
‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻮاردي ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ واﺣﺪ ﻛﻨﺘﺮلﻛﻨﻨﺪه و واﺣﺪ )ﻫﺎي( ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻮﻧﺪه ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﺮ دو ﺷﺮط ﻓﻮق وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﮔﺮوه ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻣﻠﻲ در ﺧﺼـﻮص‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻨﺪه آن را اراﺋﻪ دﻫﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻳﻚ واﺣﺪ ﺻﺮﻓﺎً ﻗﺪرت ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫اداره واﺣﺪ دﻳﮕﺮي را دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧـﺪ از ﭼﻨـﻴﻦ ﻗـﺪرﺗﻲ ﺑـﺮاي اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﻧﺎﺷـﻲ از ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻳﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ آن ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎﻫﻴﺖ راﺑﻄـﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﺣﺪ ﺳﺒﺐ‬
‫اراﺋﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﻋﺪم دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪56‬‬

‫در ﻣﻮاردي ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻳـﻚ واﺣـﺪ ﻣﻨـﺎﻓﻌﻲ را از واﺣـﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﻗـﺪرت ﻫـﺪاﻳﺖ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﻣﺎﻟﻲ آﻧﻬﺎ را ﻧﺪارد ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ را در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﺤﻤـﻞ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ واﺣﺪي ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻫﺪاﻳﺖ واﺣﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ در راﺳـﺘﺎي اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﻨـﺎﺑﻊ آن‬
‫ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﻮد ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎﻫﻴﺖ راﺑﻄﻪ ﭼﻨﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳـﺖ ﻛـﻪ اراﺋـﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﺣﺪ ﺳﺒﺐ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻫﺪاف ﮔﺰارﺷـﮕﺮي ﻣـﺎﻟﻲ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد؛‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎﻳﻲ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺟﺰء ﮔﺮوه ﮔﺰارﺷﮕﺮ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﺣﺪ( ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫•ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺗﺠﻤﻴﻊ اﻃﻼﻋﺎت‬

‫در ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﮔﺰارﺷﮕﺮي )ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬
‫از ﺣﺬف ﻫﺮ زﻳﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ(‬
‫•اﻣﻜﺎن ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد واﺣﺪﻫﺎي‬
‫دﻻﻳﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ واﺣﺪ‬ ‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫•ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺴﺌﻮوﻟﻴﺖ وارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد واﺣﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫•ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪن ﺗﻤﺎم‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﺸﺨﻴﺺ واﺣﺪﻫﺎي زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬

‫ﺗﺸﺨﻴﺺ واﺣﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﻨﻈـﻮر ﺷـﻮﻧﺪ ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ‬
‫اراﺋﻪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺧﺎص اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ از ﺑﺮوز اﺑﻬﺎم ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷـﻮد‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﻣﻌﻴﺎر اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﺣﺮاز اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺼﺎرف ﻫـﺮ‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪57‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‬

‫ﻣﻌﻴﺎر اﺻﻠﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬ ‫واﺣﺪﻫﺎي زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﻛﻞ ﻛﺸﻮر‬ ‫دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬

‫در ﻣﻮاردي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ واﺣﺪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳـﺎﻻﻧﻪ ﻛـﻞ ﻛﺸـﻮر ﻣﻨﻈـﻮر ﻧﺸـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻌﻴﺎر اﺻﻠﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد از ﻧﻈﺮ اﻫﺪاف ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻـﺪ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در ﻏﻴﺎب ﻣﻌﻴﺎر اﺻﻠﻲ ﻳﺎد ﺷﺪه‪ ،‬در ﺻﻮرت اﺣﺮاز ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي‬
‫زﻳﺮ‪ ،‬ﻳﻚ واﺣﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺰء ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ ‬از ﻗﺪرت ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ دوﻟﺖ در اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن در ﺗﻤﻠﻚ دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﺤﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮر از دوﻟﺖ ﻓﻘﻂ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﻤﻪ واﺣـﺪﻫﺎي اداره ﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﻛﺸﻮر ﻳﺎ واﺣﺪﻫﺎي ﺣﺎﻛﻤﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ذﻛﺮ ﮔﺮدﻳﺪه را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷـﻮد؛ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﺠﻤـﻮع‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺼﺎرف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻗـﻮاي ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻧﻬﺎدﻫـﺎي‬
‫ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ رﻫﺒﺮي و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﻣﺆﺳﺴﺎت اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪58‬‬

‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﺸﺨﻴﺺ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬

‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﺎر اﺻﻠﻲ‬

‫ﺗﺤﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫از ﻗﺪرت ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‬

‫ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن در‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دوﻟﺖ‬ ‫دوﻟﺖ در اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ‬
‫ﺗﻤﻠﻚ دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫اداره ﻛﻞ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻓﺎرس را ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺎوﻧﺖﻫﺎﻳﺶ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﻌﺎوﻧـﺖ ﻧﻈـﺎرت ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ وﻳﮋﮔﻲ اول‪ :‬اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻـﺪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ آن‬
‫ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و ﻳﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اداره ﻛﻞ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳـﻲ ﻓـﺎرس‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻً داراي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻫﺴﺖ ﻛـﻪ در ﺧﺼـﻮص ﻣﻌﺎوﻧـﺖ ﻧﻈـﺎرت ﻣـﺎﻟﻲ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪ ‪ 4-7‬ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ در اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ اداره ﻛﻞ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻓﺎرس در ﺣﻮزهﻫﺎي زﻳﺮ داراي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺳـﺖ‬
‫و ﺷﺮط اول وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ را دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺟﻤﻊآوري ﻳﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ :‬اداره ﻛﻞ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻓـﺎرس در ﺟﻤـﻊآوري ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دارد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت ﻣﺎﻟﻲ اداره ﻛﻞ اﻣـﻮر‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻓﺎرس ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد وﻟﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺟﻤﻊآوري ﻳﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﻧـﺎم‬
‫اداره ﻛﻞ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻓﺎرس رﺳﻤﻴﺖ دارد و ﻣﺪﻳﺮﻛﻞ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪59‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‬

‫‪ .2‬ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻳﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داراﻳﻲﻫﺎ‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻓﺎرس ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﺮﻳـﺪ‬
‫ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺖ داراﻳﻲﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﻣﻮﺟﻮدي ﻛﺎﻻ و‪ (...‬ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ وﻟﻲ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺗﻮﻗﻊ و ﻗﺪرﺗﻲ در ﺣﻴﻄﻪ وﻇﺎﻳﻒ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت ﻣﺎﻟﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻳﺠﺎد ﺗﻌﻬﺪ‪ :‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 53‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر اﺧﺘﻴﺎر و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ و اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﺴﺠﻴﻞ و ﺣﻮاﻟﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه وزﻳﺮ ﻳﺎ رﺋﻴﺲ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﻣﺪﻳﺮﻛﻞ اﻣـﻮر اﻗﺘﺼـﺎدي و‬
‫داراﻳﻲ ﻓﺎرس )و ﻧﻪ در ﺳﻄﻮح ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈـﺎرت ﻣـﺎﻟﻲ( ﻣﺴـﺌﻮل اﺟـﺮاي ﺑﻮدﺟـﻪ و‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻛﻨﺘﺮل آن را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻋﻤﻠﻜﺮد اداره ﻛﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﻫﺪاف‪ :‬ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اداره ﻛﻞ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ‬
‫ﻓﺎرس ﺑﺪون ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻌﺎوﻧﺖﻫﺎ و ارﻛﺎن اداره ﻛﻞ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ اﻏﻠـﺐ ﺧﺮوﺟـﻲ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت را ﺑﻪ ﻧﺎم اداره ﻛﻞ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻓﺎرس ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻌﺎوﻧﺖﻫﺎ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ وﻳﮋﮔﻲ دوم‪ :‬داراي ﻣﻘﺎم ﻣﺴﺌﻮﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﺟﺮاي ﺗﻤﺎم ﻳﺎ ﻗﺴـﻤﺘﻲ از ﺑﻮدﺟـﻪ و اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻛﻨﺘﺮل آن را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪ و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻋﻤﻠﻜﺮد واﺣﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺑﻨﺪ ﺗﻌﻬﺪ در وﻳﮋﮔﻲ اول ﺑﻴﺎن ﺷﺪ؛ ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 53‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻛﺸـﻮر‬
‫اﺧﺘﻴﺎر و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ و اﻧﺠﺎم ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﺴﺠﻴﻞ و ﺣﻮاﻟﻪ ﺑﻪ ﻋﻬـﺪه وزﻳـﺮ ﻳـﺎ رﺋـﻴﺲ ﻣﻮﺳﺴـﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﻣﺪﻳﺮﻛﻞ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻓﺎرس )و ﻧﻪ در ﺳﻄﻮح ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈـﺎرت‬
‫ﻣﺎﻟﻲ( ﻣﺴﺌﻮل اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻛﻨﺘـﺮل آن را ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪه دارد و ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮي‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد اداره ﻛﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ وﻳﮋﮔﻲ ﺳﻮم‪ :‬ﻣﺤﺪوده آن ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺣﻮزه ﻋﻤﻠﻴـﺎت و وﺿـﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﻲ آن را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎي ﺳﻨﻮاﺗﻲ و ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اداره ﻛﻞ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻓـﺎرس‬
‫داراي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻌﻴﻦ و ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺑﺮاي ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت ﻣﺎﻟﻲ وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺤﺪودهاش ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺘﻮاﻧﺪ وﺿﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ آن را‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪60‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت ﻣﺎﻟﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﺪﻳﺮﻛﻞ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ؛‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺤﺪوده اداره ﻛﻞ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‪،‬‬
‫ﺣﻮزه ﻋﻤﻠﻴﺎت و وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ آن را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺮ ﺳﻪ وﻳﮋﮔﻲ‪ ،‬اداره ﻛﻞ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻓﺎرس )و ﻧﻪ ﻣﻌﺎوﻧـﺖ ﻧﻈـﺎرت‬
‫ﻣﺎﻟﻲ( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ(‬

‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ 1‬ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﻣﺆﺳﺴـﺎت دوﻟﺘـﻲ و‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻲ را ﺟﻤﻊآوري‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﮔﺰارش ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان در ﻣﻮرد ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺗﺨﺎذ ﻛﺮد‪ .‬ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‪ 2‬ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از رﺷﺘﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬
‫اﺳﺖ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻬﺖ ﺛﺒﺖ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﺗﻠﺨـﻴﺺ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﺻﻮل و ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﻫﻤﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﻮب اﺳﺖ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه در ﺧﺼـﻮص اﻫـﺪاف‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺎﻣﻊﺗﺮي از ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ و ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺘﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣـﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ و واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺎﺑﻌﻪ را ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي ﺟﻤـﻊآوري‪ ،‬ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي‪ ،‬ﺗﻠﺨـﻴﺺ و ﮔـﺰارش‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ از ﻳـﻚ ﺳـﻮ دوﻟـﺖ و ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﻣﻨﺘﺨـﺐ ﻣـﺮدم را در اداي ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ و‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺎﻟﻲ و ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺼﻮب ﻳﺎري داده و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ زﻣﻴﻨﻪ را ﺑـﺮاي‬
‫ﻗﻀﺎوت آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Accounting‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Gover nmantal Accounting‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪:‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫از ﻧﻈﺮ ﺣﺴﺎﺑﺪاري زﻣﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎ در ﺟﻬـﺖ ﮔﺰارﺷـﮕﺮي ﻣـﺎﻟﻲ داراي‬
‫اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋهاي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﻳﻌﻨـﻲ اﻳﻨﻜـﻪ درآﻣـﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ را در ﭼـﻪ زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و در دﻓﺎﺗﺮ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺛﺒﺖ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ ﺳﺎدهﺗﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﻳﻌﻨـﻲ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫روش ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ در زﻣﺎن وﺻﻮل وﺟـﻪ درآﻣـﺪ ﻳـﺎ ﭘﺮداﺧـﺖ ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﻳـﺎ روش‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ در زﻣﺎن ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎ اﻳﺠﺎد درآﻣﺪ و ﻳﺎ در زﻣﺎن ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎ اﻳﺠﺎد ﻫﺰﻳﻨﻪ‪،‬‬
‫ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از زﻣﺎن درﻳﺎﻓﺖ وﺟﻪ درآﻣﺪ ﻳﺎ ﭘﺮداﺧﺖ وﺟﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻳـﺎ روش ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ و ﺛﺒـﺖ درآﻣـﺪ در‬
‫ﻫﻨﮕﺎم وﺻﻮل وﺟﻪ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻖ درآﻣﺪ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎ اﻳﺠﺎد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن ﭘﺮداﺧﺖ وﺟﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑـﺮاي ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ و ﺛﺒـﺖ درآﻣـﺪ و‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ در دﻓﺎﺗﺮ ﺣﺴﺎﺑﺪاري؛ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬

‫ﻣﺒﻨﺎ در ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ 1‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﻧﺘﺨﺎب زﻣﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ درآﻣـﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ در اﺳـﻨﺎد و‬
‫دﻓﺎﺗﺮ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ‪ 5‬ﻧﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ .1‬ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي‬
‫‪3‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪4‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻌﻬﺪي‬
‫‪5‬‬
‫‪ .4‬ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫‪6‬‬
‫‪ .5‬ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬

‫‪1‬‬
‫‪. Bases Of Accounting‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Cash Basis‬‬
‫‪3‬‬
‫‪. Accrual Basis‬‬
‫‪4‬‬
‫‪. Mixed Basis‬‬
‫‪5‬‬
‫‪. Adjusted Cash Basis‬‬
‫‪6‬‬
‫‪. Adjusted Accrual Basis‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪64‬‬

‫ﺗﻌﻬﺪي ﻛﺎﻣﻞ‬

‫ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻌﻬﺪي‬ ‫ﻧﻘﺪي ﻛﺎﻣﻞ‬

‫ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬

‫ﻧﻘﺪي‬ ‫ﺗﻌﻬﺪي‬
‫ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬ ‫ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬

‫ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي‬

‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎﺑﺪاري اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺎس آن ﺑﺮ درﻳﺎﻓﺖ و ﻳﺎ ﭘﺮداﺧـﺖ وﺟـﻪ ﻧﻘـﺪ‬
‫اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻣﺒﺎدﻟﻪ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ اﺳﺖ‪ .‬درآﻣﺪ زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و در دﻓﺎﺗﺮ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ آﻧﻬﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ وﺟﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊ وﺟﻮه درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه = درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي‬
‫ﺟﻤﻊ وﺟﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه = ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي‬
‫‪65‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬

‫درﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي درآﻣﺪﻫﺎ‬

‫زﻣﺎﻧﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ آﻧﻬﺎ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد‬

‫درﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬

‫زﻣﺎﻧﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ وﺟﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻘﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي‬

‫اﻟﻒ( ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ درآﻣﺪﻫﺎ‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎ در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ ﻣـﻮرد‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و در دﻓﺎﺗﺮ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺒﻨـﺎ زﻣـﺎن ﺗﺤﺼـﻴﻞ ﻳـﺎ‬
‫ﺗﺤﻘﻖ درآﻣﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درآﻣﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻄﻌﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣـﻲﺷـﻮد و ﻳـﺎ ﺑـﺮ اﺛـﺮ اراﺋـﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻟﺬا زﻣﺎن وﺻﻮل وﺟﻪ در اﻳﻦ روش ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ب( ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪ :‬در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻌﻬﺪي ﻣﺒﻨﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎ‪ ،‬زﻣـﺎن‬
‫اﻳﺠﺎد و ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﻻ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲﮔـﺮدد و ﻳـﺎ ﺧـﺪﻣﺘﻲ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﻌﺎدل ﺑﻬﺎي ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻛﺎﻻي ﺗﺤﻮﻳﻠﻲ و ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺖ اﻧﺠﺎم ﻳﺎﻓﺘـﻪ‬
‫ﺑﺪﻫﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪66‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ‬
‫•در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻌﻬﺪي ﻣﺒﻨﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎ‬
‫و ﺛﺒﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬زﻣﺎن اﻳﺠﺎد و ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫•در ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي درآﻣﺪﻫﺎ در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و در دﻓﺎﺗﺮ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ در ﻣﺎﻧﺪه ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪ +‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه = درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻌﻬﺪي‬

‫ﻳﺎ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ در ﻣﺎﻧﺪه ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪ -‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه = درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻌﻬﺪي‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ درﻣﺎﻧﺪه ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪ +‬ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ‪ -‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻌﻬﺪي‬
‫ﻛﺎﻫﺶ درﻣﺎﻧﺪه ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪ -‬ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ‪ -‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻌﻬﺪي‬

‫ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻌﻬﺪي‬

‫در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي و درآﻣﺪﻫﺎ ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي ﻧﻘـﺪي ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ و در‬
‫دﻓﺎﺗﺮ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از دو ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي و ﻧﻘﺪي اﺳـﺖ؛ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑـﺎ رﻋﺎﻳـﺖ‬
‫اﺻﻞ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎري در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺛﺒـﺖ و ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ درآﻣـﺪﻫﺎ از ﻣﺒﻨـﺎي‬
‫ﻧﻘﺪي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪67‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬

‫ﺟﻤﻊ وﺟﻮه درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه = درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻌﻬﺪي‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ درﻣﺎﻧﺪه ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪ +‬ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ‪ -‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻌﻬﺪي‬
‫ﻳﺎ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ درﻣﺎﻧﺪه ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪ -‬ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ‪ -‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻌﻬﺪي‬

‫ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ در ﻫﻨﮕﺎم اﻳﺠﺎد‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬـﺪي ﻛﺎﻣـﻞ در دﻓـﺎﺗﺮ ﺛﺒـﺖ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟـﻴﻜﻦ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎ در اﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺎﻫﻴﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دو دﺳـﺘﻪ ﺗﻘﺴـﻴﻢ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬درآﻣـﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺑﻮده و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻟﺬا در زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﭘﺲ از ﺗﺸـﺨﻴﺺ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫وﺻﻮل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻌﻬﺪي ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ و در دﻓـﺎﺗﺮ ﺛﺒـﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪاي دﻳﮕﺮ از درآﻣﺪﻫﺎ ﻓﺎﻗﺪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻓﻮق ﺑﻮده‪ ،‬ﻟﺬا اﻧﺪازهﮔﻴـﺮي و ﺗﺸـﺨﻴﺺ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ و ﻋﻤﻼً ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ وﺻﻮل آﻧﻬﺎ در ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﭘﺲ از ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻣﻜﺎنﭘـﺬﻳﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و در دﻓﺎﺗﺮ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪68‬‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺎﻧﺪه ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪ +‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه = درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬
‫ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫ﻳﺎ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺎﻧﺪه ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪ -‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه = درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬
‫ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ درﻣﺎﻧﺪه ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪ +‬ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ‪ -‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻌﻬﺪي‬
‫ﻳﺎ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ درﻣﺎﻧﺪه ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪ -‬ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ‪ -‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻌﻬﺪي‬

‫در ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ‬

‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ در ﻫﻨﮕﺎم در ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫‪ .1‬اﮔﺮ درآﻣﺪﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و دردﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ‬
‫اﻳﺠﺎد‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﻛﺎﻣﻞ در دﻓﺎﺗﺮ‬
‫از ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﮔﺮ درآﻣﺪﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و دردﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ‬
‫از ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪69‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬

‫ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬

‫درآﻣﺪﻫﺎ ﻫﻢ در ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﻛﺎﻣﻞ و ﻫﻢ در ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﻓﻘﻂ در زﻣﺎن وﺻـﻮل وﺟـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و در دﻓﺎﺗﺮ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎوت در ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺮط ﻻزم و ﻛـﺎﻓﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﻛﺎﻣـﻞ ﻣﻨﺤﺼـﺮاً ﭘﺮداﺧـﺖ اﺳـﺖ و اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫اﺷﻜﺎﻻﺗﻲ در ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ دﻗﻴﻖ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺗﻔﻜﻴﻚ آن از ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻳـﺮا ﻫـﺮ ﭘﺮداﺧﺘـﻲ‬
‫ﻟﺰوﻣﺎً ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﭼﻬﺎر ﻧـﻮع ﭘﺮداﺧـﺖ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب و ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧـﺖ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در ﻫـﺮ ﻳـﻚ از‬
‫ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﺸﺨﺼﺎﺗﻲ اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را از ﻫﻢ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ در ﻧﻈـﺎم ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫اﻳﺮان ﻛﻪ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ را از ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي ﻛﺎﻣﻞ در‬
‫ﻣﻮرد ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻛﺎرﺑﺮدي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﺪارد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﻣﺨﺘﺼﺮ اﺻﻼح ﺷﺪه و ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر در ﻣﻮرد ﭘﺮداﺧـﺖﻫـﺎ ﻳـﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ در ﺧﺼﻮص ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ درﻳﺎﻓﺖﻫـﺎ ﻛـﺎﻣﻼً ﻧﻘـﺪي اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺳﺎدهﺗﺮ ﺛﺒﺖ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻳﺎ ﺧﺮج ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺤﻘﻖ‬
‫دو ﺷﺮط ﻻزم و ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻛﺎﻻ ﻳﺎ اﻧﺠﺎم ﺧﺪﻣﺎت‬
‫ب( ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻄﻌﻲ‬
‫اﻳﻦ دو ﺷﺮط دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻧﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﻧﻘـﺪي ﺗﻌـﺪﻳﻞ ﺷـﺪه در‬
‫ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪم ﺗﺤﻘﻖ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺷـﺮاﻳﻂ ﻓـﻮق ﻣﻔﻬـﻮم ﻫﺰﻳﻨـﻪ را ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻛﺎﻻ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺷﻮد ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺖ اﻧﺠـﺎم ﮔـﺮدد ﻟـﻴﻜﻦ ﭘﺮداﺧـﺖ ﺻـﻮرت‬
‫ﻧﮕﻴﺮد ﻫﻴﭻ ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد و اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ در دﻓﺎﺗﺮ ﻧﻴﺰ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷـﺖ‪ .‬ﻧﻴـﺰ اﮔـﺮ وﺟﻬـﻲ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد ﻟﻴﻜﻦ ﻛﺎﻻ ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻧﮕﺮدد ﻧﻮع دﻳﮕﺮي از ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫در ﻣﺎده ‪ 28‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﻋﻨﻮان ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪70‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻔﻬﻮم ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺑﻬـﺎي ﭘﺮداﺧـﺖ ﺷـﺪه‬
‫ﻛﺎﻻﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺷﺪه و ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﻛـﻪ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻔﻬـﻮم ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﺑـﺎ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻔﻬـﻮم ﻫﺰﻳﻨـﻪ در ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري‬
‫ﺗﻌﻬﺪي ﻛﺎﻣﻞ ﻳﺎ ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑـﺖ ﻛـﺎﻻي ﺗﺤﻮﻳـﻞ‬
‫ﺷﺪه ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻛﻪ ﻟﺰوﻣﺎً ﭘﺮداﺧﺖ آن ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎي ﻧﻘﺪي = ﺟﻤﻊ درآﻣﺪﻫﺎ درﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎب ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ‪ -‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه = ﺟﻤﻊ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ درﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬

‫ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ درآﻣﺪﻫﺎ‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺛﺒﺖ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻳﺎ ﺧﺮج ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‬

‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺤﻘﻖ دو ﺷﺮط ﻻزم و ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻛﺎﻻ ﻳﺎ اﻧﺠﺎم ﺧﺪﻣﺎت‬
‫ب( ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪71‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ و درﻳﺎﻓﺖ و ﭘﺮداﺧﺖ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ اﻟـﻒ در‬
‫ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ‪ 1393‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺷﺪه و ﺧﺪﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺳﺎل ‪ 1393‬ﻛﻪ وﺟﻮه آﻧﻬﺎ ﻧﻴـﺰ ﭘﺮداﺧـﺖ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ ‪ 750/000‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺷﺪه و ﺧﺪﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺳﺎل ‪ 1393‬ﻛﻪ وﺟﻮه آﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﺸﺪه ‪ 40/000‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‪.‬‬
‫‪ .3‬درآﻣﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1393‬ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷـﺪه و در ﻫﻤـﺎن ﺳـﺎل ﻫـﻢ وﺟـﻮه آﻧﻬـﺎ‬
‫وﺻﻮل ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ 800/000‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮔﺮدﻳﺪه و ﻗﺮار اﺳﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻇﺮف دو ﻣﺎه از‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺸﺨﻴﺺ وﺻﻮل ﺷﻮﻧﺪ ‪ 200/000‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‪.‬‬
‫‪ .5‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 100/000‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﺑﺎﻳﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 1394‬ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 50/000‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﺟﻬﺖ ﺧﺮﻳﺪ ﻛﺎﻻﻫﺎ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ زﻣﺎن ﺗﺤﻮﻳﻞ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺮدادﻣﺎه ﺳﺎل ‪ 1394‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .7‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 30/000‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮔﺮدﻳﺪه ﻟﻴﻜﻦ وﺻﻮل آﻧﻬﺎ در ﺳﺎل ‪ 1393‬و ﺣﺘﻲ‬
‫دوره ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻌﺪ ﻣﻮرد ﺗﺮدﻳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .8‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 60/000‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﺑﺎﺑﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در ﺳـﺎل ‪ 1392‬ارزﻳـﺎﺑﻲ و ﺗﺸـﺨﻴﺺ داده‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد وﺻﻮل ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .9‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 70/000‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﺑﺎﺑﺖ ﺑﻬﺎي ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺧـﺪﻣﺎﺗﻲ ﻛـﻪ در ﺳـﺎل ‪ 1392‬ﺗﺤﻮﻳـﻞ و ﻳـﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﻮد ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﻳﺎ درﻳﺎﻓﺖ و ﭘﺮداﺧﺖ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ‪ 1393‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪:‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪72‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫ﺳﺆال‬ ‫ﺑﻨﺪ ‪1‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ‪2‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ‪3‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ‪4‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ‪5‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ‪6‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ‪7‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ‪8‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ‪9‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻛﻞ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬

‫ﻣﺒﻨﺎ‬ ‫‪750/000 40/000 800/000 200/000 100/000 50/000 30/000 60/000 70/000‬‬

‫ﻧﻘﺪي‬ ‫‪ ----- -----‬درآﻣﺪ‬ ‫*‬ ‫‪-----‬‬ ‫*‬ ‫‪----- -----‬‬ ‫*‬ ‫‪----‬‬ ‫‪960/000‬‬
‫ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫*‬ ‫‪----- ------ ----- ------‬‬ ‫*‬ ‫‪----- -----‬‬ ‫*‬ ‫‪870/000‬‬

‫ﺗﻌﻬﺪي‬ ‫‪ ------ -----‬درآﻣﺪ‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪------ -----‬‬ ‫*‬ ‫‪----- ----- 1/030/000‬‬
‫ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪----- ------ ----- ----- ----- ----- ----- 790/000‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻧﻴﻤﻪ‬ ‫‪ ----- -----‬درآﻣﺪ‬ ‫*‬ ‫‪------‬‬ ‫*‬ ‫‪----- -----‬‬ ‫*‬ ‫‪----- 960/000‬‬
‫ﺗﻌﻬﺪي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪------ ------ ------ ----- ----- ----- ----- 790/000‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻧﻘﺪي‬ ‫‪ ------ -----‬درآﻣﺪ‬ ‫*‬ ‫‪------‬‬ ‫*‬ ‫‪----- -----‬‬ ‫*‬ ‫‪----- 960/000‬‬
‫ﺗﻌﺪﻳﻞ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﺷﺪه‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫*‬ ‫‪----- ------ ------ ------ ----- ----- -----‬‬ ‫*‬ ‫‪820/000‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﺗﻌﻬﺪي‬ ‫‪ ------ -----‬درآﻣﺪ‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪------ ----- ----- ----- ----- 1/000/000‬‬
‫ﺗﻌﺪﻳﻞ‬ ‫‪-‬‬
‫ﺷﺪه‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪------ ------ ------ ----- ----- ----- ----- 790/000‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﺳﺆال ‪ :2‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺟﺎره واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ب ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﻳـﺎن اﺳـﻔﻨﺪ‬
‫ﻣﺎه ‪ 1395‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 3/210/000‬واﺣﺪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳـﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﻪ ﺷـﺮح زﻳـﺮ اﺳـﺖ؛ ﻣﺒﻠـﻎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪73‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬

‫‪1395/12/29‬‬ ‫‪1395/1/1‬‬

‫‪ 320/000‬واﺣﺪ‬ ‫‪ 268/000‬واﺣﺪ‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ اﺟﺎره‬

‫‪ 146/000‬واﺣﺪ‬ ‫‪ 392/000‬واﺣﺪ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺟﺎره ﭘﺮداﺧﺘﻲ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ = 3/210/000‬ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺟﺎره‬
‫‪ = 320/000 - 268/000 = 52/000‬ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬
‫‪= 392/000 - 146/500 = 245/500‬ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﺑﺪﻫﻲ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‬
‫‪ = 3/210/000 + 52/000 + 245/500 = 3/507/500‬ﻛﻞ ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي‬

‫ﺳﺆال ‪ :3‬اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺳﺎل ‪ 1395‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ج ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬وﺟﻮه ﻧﻘﺪ درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟـﻮه ﻋﻤـﻮﻣﻲ ‪ 8/600‬ﻣﻴﻠﻴـﻮن واﺣـﺪ و وﺟـﻮه ﻧﻘـﺪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه آن ﻃﻲ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ‪ 8/100‬ﻣﻴﻠﻴﻮن واﺣﺪ‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎب ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺟﺎري و ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫‪ 1/400‬و ‪ 1/600‬ﻣﻴﻠﻴﻮن واﺣﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ج‪ .‬ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎب ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ‪ 1395‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 50‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫د‪ .‬ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎب ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺟﺎري و ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻗﺒﻞ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫‪ 1000‬و ‪ 900‬ﻣﻴﻠﻴﻮن واﺣﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ‪ 1395‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻘﺪي ﻛﺎﻣﻞ و ﺗﻌﻬﺪي ﻛﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ = 8 /600‬وﺟﻮه ﻧﻘﺪ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه = درآﻣﺪﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي‬
‫‪ = 8/100‬ﺟﻤﻊ ﻣﺒﺎﻟﻎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه = ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ در ﻣﺎﻧﺪه ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ‪ -‬ﺟﻤﻊ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎي ﻧﻘﺪي = درآﻣﺪﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪74‬‬

‫‪= 8/600-(1/600-1/400) = 8/400‬‬

‫ﻛﺎﻫﺶ درﻣﺎﻧﺪه ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪ +‬ﻣﺎﻧﺪه ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ‪ -‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي‬
‫‪= 8/100-50+(1000-900) = 8/150‬‬
‫ﺳﺆال ‪ :4‬اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ‪ 1395‬اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﺟﻤﻊ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎي ﻧﻘﺪي ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ درآﻣﺪﻫﺎي‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪ 12/000‬ﻣﻴﻠﻴﻮن واﺣﺪ‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺑﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ‪ 11/600‬ﻣﻴﻠﻴﻮن واﺣﺪ‪.‬‬
‫ج‪ .‬ﺑﺪﻫﻲ ﻣﻮدﻳﺎن ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ‪ 1394‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 2/130‬ﻣﻴﻠﻴـﻮن واﺣـﺪ و در ﭘﺎﻳـﺎن ﺳـﺎل‬
‫‪ 1395‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 2/170‬ﻣﻴﻠﻴﻮن واﺣﺪ‪.‬‬
‫د‪ .‬ﻣﺎﻧﺪه اﺳﻨﺎد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ‪ 1394‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 270‬ﻣﻴﻠﻴﻮن واﺣﺪ و در ﭘﺎﻳﺎن ﺳـﺎل‬
‫‪ 1395‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 230‬ﻣﻴﻠﻴﻮن واﺣﺪ‪.‬‬
‫ه‪ .‬ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎب ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ‪ 1395‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻴﻮن واﺣﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫‪ .2‬درآﻣﺪ ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬
‫‪ = 12/000‬ﺟﻤﻊ وﺟﻮه درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ = درآﻣﺪﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ‪ -‬وﺟﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺑﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ = ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺎل ‪1395‬‬
‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫‪= 11/600-100 = 11/500‬‬
‫‪75‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ در ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪ +‬درﻳﺎﻓﺖﻫﺎي ﻧﻘﺪي = درآﻣﺪﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﻬﺪي‬

‫ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫‪=12/000+ (2/170-2/130) = 12/040‬‬

‫ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬

‫ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي از ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﺒﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛـﻪ آﺛـﺎر روﻳـﺪادﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ و ﻣﻌـﺎﻣﻼت در ﭼـﻪ زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ اﻳﻨﻜﻪ روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ )داراﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺪﻫﻲ ﻳﺎ اﻗﻼم ﺳﻮد و زﻳﺎﻧﻲ( اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﻣﻨﻌﻜﺲ ﮔﺮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺣـﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴـﺖ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي؛ ﺑﻪ ﻣﻌﻴﺎري ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﻣﻲﺗﻮان روﻳـﺪادﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ را ﺗﺤـﺖ ﻋﻨﺎﺻـﺮ‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ )داراﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺪﻫﻲ ﻳﺎ اﻗﻼم ﺳﻮد و زﻳﺎﻧﻲ( اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬

‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﭼﻪ اﻗﻼﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داراﻳﻲ ﻳﺎ ﺑـﺪﻫﻲ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫‪ .2‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫‪ .3‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻘﺪي‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪76‬‬

‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬

‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻘﺪي‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫اﻗﻼم ﻧﻘﺪي در ﺑﺪﻫﻲ ﻫﺎي ﺟﺎري‪،‬‬ ‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺟﺎري‪ ،‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺟﺎري و ﻏﻴﺮ ﺟﺎري‪،‬‬
‫ﺑﺪﻫﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻗﻼم‬ ‫ﻗﺒﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﻧﻘﺪي‪ ،‬درآﻣﺪ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻏﻴﺮﺟﺎري‪ ،‬درآﻣﺪ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻗﻼم ﻧﻘﺪي در داراﻳﻲﻫﺎي ﺟﺎري‪،‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺟﺎري داراﻳﻲ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ‬

‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺟﺎري و ﻏﻴﺮ ﺟﺎري‬
‫داراﻳﻲﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻗﺒﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ و داراﻳﻲ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﺟﺎري‬
‫داراﻳﻲﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻏﻴﺮﻧﻘﺪيﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺮج ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮج )ﻫﺰﻳﻨﻪ( ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي اﻗﻼﻣﻲ را داراﻳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ اﻗﺘﺼﺎدي )وﺟﻪ ﻧﻘـﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻳﻊاﻟﺘﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﻳﺎ ﻣﻮﻟﺪ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ( ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺪﻫﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻬـﺪ ﻓﻌﻠـﻲ ﺑـﻪ ﺧـﺮوج اﻳـﻦ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي را ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ورود و ﺧﺮوج ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﻳـﻚ ﻗﻠـﻢ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ داراﻳـﻲ و‬
‫ﺑﺪﻫﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ در ورود )ﺧﺮوج( ﻳﻚ ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﺣﺎﺋﺰ ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻮق ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻳﺎ درآﻣـﺪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت‪ ،‬ﺣﺴـﺎبﻫـﺎ درﻳـﺎﻓﺘﻨﻲ‪ ،‬ﭘـﻴﺶﭘﺮداﺧـﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﻮدي ﻛـﺎﻻ‪،‬‬
‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺸﻬﻮد و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜـﻪ ﻳـﻚ ﻣﻨﺒـﻊ اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ از دﻳﺪ ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬داراﻳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﻛﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت و‬
‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺮوج ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑـﺪﻫﻲﻫـﺎي ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻗﺒﻮل ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪77‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬

‫ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ اﻗﻼﻣﻲ را داراﻳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﻣﻨﺒـﻊ ﻣـﺎﻟﻲ )وﺟـﻪ ﻧﻘـﺪ ﻳـﺎ‬
‫ﺳﺮﻳﻊاﻟﺘﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ( ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻫﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻬـﺪ ﻓﻌﻠـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺮوج اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت را ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ورود و ﺧﺮوج ﻳﻚ ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻮق ﺣﺎﺋﺰ ﻧﮕـﺮدد‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ )ﻳﺎ ﺧﺮج( ﻳﺎ درآﻣﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫ﻛﻪ داراﻳﻲﻫﺎي ﺟﺎري و ﻏﻴﺮ ﺟﺎري را در ﺷﻤﻮل داراﻳﻲﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒـﻮل ﻣﻄـﺮح ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ؛ ﻣﻌﻴـﺎر‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻓﻘﻂ داراﻳﻲﻫﺎي ﺟﺎري )ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻛﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت‪ ،‬ﺣﺴـﺎبﻫـﺎ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻛﺎﻻ( را در زﻣﺮه داراﻳﻲﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺧﻮد ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺟﺎري )ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت(‪ ،‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟـﻲ‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺟﺎري و ﻏﻴﺮ ﺟﺎري را ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺧﻮد ﻣـﻲداﻧـﺪ‪ .‬از‬
‫دﻳﺪ ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺸﻬﻮد )ﻣﺜﻼً ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن( ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺧـﺮج )ﻧـﻪ داراﻳـﻲ(‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك در ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ﺧﺮوج ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺪون ورود ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺎﻟﻲ دﻳﮕﺮ را ﺧﺮج ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮج ﮔﺮﭼـﻪ‬
‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪاي دارد وﻟﻲ ﺧﺮج ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺤﻮر وﻟﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﺤﻮر )ﺑﺎﺑﺎﺟـﺎﻧﻲ ‪ (1391‬اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن از دﻳﺪ ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﺮج اﺳﺖ وﻟـﻲ اﺳـﺘﻬﻼك ﻫﺰﻳﻨـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫اﺳﺘﻬﻼك‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ داراﻳﻲ اﺳﺖ ﻟﺬا ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛـﻪ داراﻳـﻲﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي در ﻣﻌﻴـﺎر‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داراﻳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻗﺎﻋـﺪﺗﺎً اﺣﺘﺴـﺎب ﻫﺰﻳﻨـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از آن‬
‫داراﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد )ﺣﺼﺎرزاده‪ (1395 ،‬در ﺧﺼﻮص درآﻣﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان اﺧﺬ ﺗﺴﻬﻴﻼت را‬
‫ﻣﺜﺎل زد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺎ اوﻟﻴﻦ ﺳﺮرﺳﻴﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺮوج ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻤﻲﮔﺮدد از دﻳـﺪ ﻣﻌﻴـﺎر ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ درآﻣﺪ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺎﻟﻲ دﻳﮕﺮي ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﺸﻮد ﻳﺎ‬
‫ﺑﺪﻫﻲ ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻧﺸﻮد‪ ،‬از اﺻﻄﻼح ﺧﺮج )ﻣﺨﺎرج( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﻘﺪي ﻳﻚ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﺨﺎرج ﺑﺪﻫﻜﺎر و وﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻣﻨﺒـﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺼﺮف ﺷـﻮد‪ ،‬از اﺻـﻄﻼح ﻫﺰﻳﻨـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل ﺑـﺎ ﺳـﭙﺮي ﺷـﺪن دوره‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻠﺰوﻣﺎت اداري‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺪﻫﻜﺎر و ﺣﺴﺐ ﻣﻮرد ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻳﺎ‬
‫ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮج و ﻫﺰﻳﻨﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻳﻜﺴﺎﻧﻨﺪ و ﻫﺮ دو در ﺻﻮرت ﻣـﺎﻟﻲ ﺷـﺒﻴﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺳﻮد و زﻳﺎن ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪) .‬ﺣﺼﺎرزاده‪(1391 ،‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪78‬‬

‫ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻘﺪي‬

‫ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻘﺪي اﻗﻼﻣﻲ را داراﻳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﻣﻨﺒـﻊ ﻧﻘـﺪي )وﺟـﻪ ﻧﻘـﺪ(‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻫﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﻓﻌﻠﻲ ﺑﻪ ﺧﺮوج اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻘﺪي را ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ورود و ﺧـﺮوج ﻳـﻚ ﻗﻠـﻢ‪،‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻮق ﺣﺎﺋﺰ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺧﺮج ﻳﺎ درآﻣﺪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﻣﻮﺟـﻮدي ﻛـﺎﻻ ﻳـﺎ‬
‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺸﻬﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻧﻘﺪي ﺑﻮدن‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ داراﻳﻲ را ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺧﺮج ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪:‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬

‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫از اواﺧﺮ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‪ 1‬در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎ روﻳﻜﺮدﻫﺎﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭼﺎﻟﺶﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ در ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي‪ ،‬ﺗـﺪاوم ﺣﺴـﺎﺑﺪاري وﺟـﻮه و ﻧﮕﻬـﺪاري ﺣﺴـﺎب‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻳﺎ ﺣﺬف آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻴﺌﺖ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻫﻴﺌﺖ ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮ ﺣﺬف ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺣﻔﻆ‬
‫آن ﺗﺄﻛﻴﺪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﻮﺿﻮع ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻃﻲ ‪ 40‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ و اﺑﺘﺪا در اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ و ﺳﭙﺲ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﮔﺴـﺘﺮش‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﭼﺎرﭼﻮب ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ آﻧﻬﺎ در ﺳﺎل ‪ 1978‬و آﺧﺮﻳﻦ آﻧﻬـﺎ در ﺳـﺎل ‪ 2010‬ﻣﻨﺘﺸـﺮ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺪوﻳﻦ ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎي ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ ﻧﻴﺰ از اﻣﺮﻳﻜﺎ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬در دﻫﻪ ‪ 70‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﺗﻼشﻫـﺎي ﺟـﺪي در‬
‫ﺟﻬﺖ ارﺗﻘﺎي روﻳﻪﻫﺎي ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ آﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،1984‬ﻫﻴﺌﺖ ﺗﺪوﻳﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ )‪ (GASB‬و در ﻛﻨﺎر ﻫﻴﺌﺖ ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﻛـﺮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳـﺖ‪ ،‬ﺗـﺪوﻳﻦ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻏﻴﺮاﻧﺘﻔـﺎﻋﻲ ﺧﺼﻮﺻـﻲ ﺑـﻪ ﻫﻴﺌـﺖ ﺗـﺪوﻳﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﻣـﺎﻟﻲ و ﺗـﺪوﻳﻦ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻏﻴﺮاﻧﺘﻔﺎﻋﻲ دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ واﮔـﺬار ﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻴﺌـﺖ‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ در ﺳﺎل ‪ 1987‬اوﻟﻴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﻫﺪفﻫـﺎي ﮔﺰارﺷـﮕﺮي ﻣـﺎﻟﻲ«‬
‫ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ از اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ آﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد‪ .‬در ﺳـﺎل ‪،1986‬‬
‫ﻓﺪراﺳﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﺴﺎﺑﺪاران )‪ (IFAC‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )‪ (PSC‬را ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺘﻪ از ﺳﺎل ‪ 1996‬ﺷـﺮوع ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )‪ (IPSASS‬ﻛﺮد و در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 2004‬ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﺗﺪوﻳﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )‪ (IPSASB‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎم داد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪82‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫ﻟﺰوم ﻧﮕﻬﺪاري ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﺻﻮل ﺑﻨﻴﺎدي ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘـﻲ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ ﻫﻴﺌـﺖ‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ )‪ (GASB1‬آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري‬
‫دوﻟﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻃﺮاﺣﻲ و ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬دﻟﻴﻞ اﺻﻠﻲ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬اﺑﺘﺪا در ﺷﻬﺮداريﻫﺎي اﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺳﭙﺲ در ﺳﺎﻳﺮ دوﻟﺖﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ و ﺣﺘـﻲ ﻣﻠـﻲ در‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺎﻟﻲ را ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ داراي ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﺮاز اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﻴﺎﻧﻴــﻪ ﺷــﻤﺎره ‪ 1‬ﺷــﻮراي ﻣﻠــﻲ ﺣﺴــﺎﺑﺪاري دوﻟﺘــﻲ )ﻛــﻪ در ﺳــﺎل ‪ 1984‬ﺑــﻪ ﻫﻴﺌــﺖ ﺗــﺪوﻳﻦ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎم داد(‪» ،‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ«‪ 2‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري و‬
‫ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺧﻮدﺗﺮاز ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ وﺟﻮه ﻧﻘﺪ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎ‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط و ﺣﻘﻮق ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻳﺎ ﻣﺎﻧﺪهﻫﺎ و ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺗﻐﻴﻴﺮات در آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺧﺎص ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻫﺪفﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات و ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺧﺎص ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي‪،‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ داراي ﻳﻚ ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ و ﺻﻮرت ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺴﺎب‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن از رﻋﺎﻳﺖ ﺳﻘﻒ اﻋﺘﺒﺎرات ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﻟـﺖﻫـﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧـﺎً‬
‫ﻣﻠﺰم ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺼﺮف وﺟﻮه ﻃﺒـﻖ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﻣﻮاﻗﻊ ﻧﻴﺰ اﻟﺰام ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺴﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ و ﺣﺴـﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ‪ ،‬ﺻـﺮﻓﺎً‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺑﺰار ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺴـﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻳـﻚ ﺷﺨﺼـﻴﺖ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺼﺎرﻓﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺟـﺮاي‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺧﺎص و ﻳﺎ ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﻌﻴﻦ و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻟﺰاﻣﺎت ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‬
‫ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ )ﺑﺎﺑﺎﺟﺎﻧﻲ‪(1391،‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻳﻚ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻋﺒﺎرت از ﻳﻚ ﻣﻨﺒـﻊ ﻣـﺎﻟﻲ و واﺣـﺪ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺑـﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﺮاز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ وﺟﻮه ﻧﻘﺪ و ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺪﻫﻲﻫـﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ‪،‬‬
‫اﻧﺪوﺧﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎزاد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺼﺎرﻓﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺟﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺧﺎص و ﻳﺎ ﻧﻴﻞ ﺑـﻪ‬
‫اﻫﺪاف ﻣﻌﻴﻦ و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬در آن ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Governmental Accounting Standads Board‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Fund‬‬
‫‪83‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫اﻳﺠﺎد ﻳﻚ واﺣﺪ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫ﻣﺠﻮز ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﺑﺮاي وﺟﻮد ﻳﻚ‬
‫واﺣﺪ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺷﺮط ﻻزم و ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﻦ و ﻣﻌﺎﻳﺐ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻫﺮ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺎﻟﻲ از ﻣﺤﻞ ﻣﺠﺎز و ﻣﺼـﺮف ﻫـﺮ ﻣﻨﺒـﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﻲ در ﻣﺤﻞ ﻣﺠﺎز را در راﺳﺘﺎي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺴﺒﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺿﻤﻦ ردﻳﺎﺑﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺼﺎرف وﺟﻮه ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻫﺮ ﺣﺴﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ‪ ،‬از ﻣﺼـﺮف وﺟـﻮه در‬
‫ﺟﻬﺖ اﻫﺪاف از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦﺷﺪه و در ﻣﺤﻞ ﺻﺤﻴﺢ ﺧﻮد اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮد و ﻣﺼـﺮف اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﻮدﺟﻪ )ﻧﻘﺪي( و ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻣﺼـﺮف‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ )ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﺎﻟﻲ( ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮد وﻟﻲ از ﻳﻚ ﻃﺮف ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻧﺒﻮدن روشﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫در ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺒﻮد اﻣﻜﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ واﺣﺪ ﺗﻤﺎم وﺟﻮه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در دوﻟـﺖ و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﻧﻘﺪي آﻳﻨـﺪه را ﻣﺨﺘـﻞ ﻣـﻲﺳـﺎزد و از ﻃـﺮف‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎم داراﻳﻲﻫﺎ و ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ و ارزش وﻳﮋه ﺳﺎزﻣﺎن و دوﻟﺖ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳـﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ و‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﻮأم ﮔﺰارش ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﻣﻜﺎن ﻣﻮاردي ﭼﻮن ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ و ﺧﺼﻮﺻـﻲ‪،1‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدن ﺗﻌﺮﻳﻒﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﺎت‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و روشﻫﺎي اﻓﺸﺎ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪84‬‬
‫‪2‬‬
‫اﻳﻔﺎي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،1‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻـﻲ‬
‫و اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺟﺎﻣﻊ از ﻛﻞ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪ 3‬در ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ در ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 34‬ﻫﻴﺌﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺑـﺮاي اوﻟـﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻌﻬﺪي ﺑﺮاي ﻛﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و اﺳﺘﻬﻼك ﺗﻤـﺎم داراﻳـﻲﻫـﺎي ﺛﺎﺑـﺖ دوﻟـﺖ‬
‫اﻟﺰاﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ و ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻛﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﺟﺎي ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻣـﻮرد ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬
‫وﻟﻴﻜﻦ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ ﺣﻔﻆ ﮔﺮدﻳﺪ و اراﺋﻪ ﺻـﻮرتﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ را ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺣﺴﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻃﺒـﻖ اﻳـﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴـﻪ‪ ،‬اﻟﺰاﻣـﻲ ﺑـﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺮاي اﻳﻔﺎي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣـﺎﻟﻲ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﺼـﺮف‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ در ﻣﺤﻞ ﺻﺤﻴﺢ ﺧﻮد‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ و ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪيﻫـﺎي ﺑﻮدﺟـﻪاي در ﻣﺼـﺮف‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ اﻣﺎ از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﺳﺴﻪ دوﻟﺘﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ‬
‫دﻳﮕﺮي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺰارﺷﮕﺮي‬
‫ﺧﻮد را از ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ ﻛﻞ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‪ ،‬ارﺗﻘـﺎ دﻫـﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻔﺎي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛﻪ داﻣﻨﻪ آن ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻻ ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪي دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‬
‫و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻧﻬﺎ ﺗﺴﺮي ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺰارشﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻌﻬﺪي‬
‫ﻛﺎﻣﻞ و ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻊ دوﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪون ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮدد‪) .‬ﺑﺎﺑﺎﺟﺎﻧﻲ‪(1388 ،‬‬
‫در ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎه ﻫﻴﺌﺖ ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻗـﺮار دارد‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺿﺮورت ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺟﺎﻣﻊ از ﻛﻞ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪،‬‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري وﺟﻮه را ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮ ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﺪون ﺣﺴـﺎبﻫـﺎي‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاي ﻛﻞ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺑﺪون ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﻪ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﻬﺎي ﺗﻤﺎمﺷﺪه ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت اراﺋﻪﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﺒﻮد اﻣﻜﺎن ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜـﺮد و اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد و ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪﻣﺤﻮر و ﺑﻮدﺟﻪرﻳـﺰي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ را ﺑـﺎ ﻣﺸـﻜﻼت ﺟـﺪي‬
‫روﺑﻪرو ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻔﺎوت ﺷﻜﻠﻲ و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﻲ ﺑﺎ ﺑﺨﺶ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ و اﺧﺘﻼل در ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻞ ﺳﺎزﻣﺎن؛ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري وﺟـﻮه‪ ،‬ﻛـﻞ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن را ﻧﺎدﻳﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻧﺎﻗﺺ از اﺟﺰاي آﻧﻜﻪ ﻫﻤﺎن ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪85‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي و اﻣﺎﻧﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ وﻟـﻲ در اﻳـﺮان‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﻣـﻲﺗـﻮان در دو ﻧـﻮع ﻛﻠـﻲ ﺣﺴـﺎبﻫـﺎي ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﺑـﺮاي وﺟـﻮه دوﻟﺘـﻲ و‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي وﺟﻮه اﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ در اﻳﺮان‬

‫وﺟﻮه اﻣﺎﻧﻲ‬ ‫وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ‬

‫ﭘﺲ اﻧﺪاز و وام‬ ‫وﺟﻮه اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫وﺟﻮه ﺗﻤﻠﻚ‬
‫ﺻﻨﺪوق ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﻲ‬
‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫وﺟﻮه اﻋﺘﺒﺎرات‬
‫وﺟﻮه ﺳﭙﺮده‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬

‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﺎن‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ‬

‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ از ﻧﻮع ﻏﻴﺮاﻧﺘﻔﺎﻋﻲ و دوﻟﺘـﻲ ﺑـﻮده و ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﻲ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و وﻇﻴﻔﻪ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﻣﺼـﺮف‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻧﻬـﺎ را ﻣﺎﻟﻴـﺎتﻫـﺎ‪ ،‬ﻋـﻮارض و ﺳـﺎﻳﺮ وﺟـﻮه و‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوﻟـﺖ و ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨـﻪاي )ﺟـﺎري(‪ ،‬ﺣﺴـﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ‬
‫وﺟﻮه ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي )ﻋﻤﺮاﻧﻲ( و ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪86‬‬

‫‪ .1‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي )ﺟﺎري(‬

‫در اﻳﺮان ﻫﺮ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﺳﺴﻪ دوﻟﺘﻲ ﻣﻜﻠﻒ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت وﺻﻮل و ﻣﺼﺮف وﺟﻮﻫﻲ‬
‫ﻛﻪ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺟﺎري ﻣﺼﻮب از ﺧﺰاﻧﻪداري ﻛﻞ درﻳﺎﻓﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﺣﺴـﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻠﻲ ﺗﺤـﺖ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي )ﺟﺎري( ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي )ﺟـﺎري( ﺑﻌـﺪ از ﺗﺼـﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﻘﻨﻨـﻪ‪ ،‬اﺑـﻼغ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘـﻲ و درﻳﺎﻓـﺖ از وﺟـﻪ از ﻣﺤـﻞ اﻋﺘﺒـﺎرات ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﻳﺠـﺎد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺷﺎﻣﻞ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎ و ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات آﻧﻬﺎ ﺧﺎرج از ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﻮب ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ در ردﻳﻒﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧـﺖ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗـﻪ‪ ،‬ﻛـﺎرﻣﺰد‪ ،‬ﺳـﻮد‬
‫وامﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ و ﭘﺮداﺧﺖ دﻳﻮن و ﺗﻌﻬﺪات ﺳﺎلﻫﺎي ﻗﺒﻞ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﺟﺮاي ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﻳﻦ ﺣﺴـﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺤﻮه ﻧﮕﻬﺪاري ﺣﺴﺎب ﻫﺎ ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﺻﻮرت ﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺮداﺧﺖﻫـﺎي آن ﺗـﺎﺑﻊ ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻋﻤـﻮﻣﻲ و ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﻘـﺮرات‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ روﻳﻜﺮد ﺗﻌﻬﺪي ﺣﺎﻛﻢ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي )ﻋﻤﺮاﻧﻲ(‬
‫ﻫﺮ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧـﻲ ﻣـﻮرد اﺟـﺮاي ﺧـﻮد ﺑﺎﻳـﺪ ﺣﺴـﺎب‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺘﻮازن ﺑﻮدﺟﻪاي و ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻋﺎدي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺼﺎرف‬
‫اﻳﻦ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ از درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﺤـﻮه ﻧﮕﻬـﺪاري ﺣﺴـﺎبﻫـﺎ‪ ،‬ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺳﺎﻻﻧﻪ و اﻧﺠﺎم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي آن ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟـﻪ‪،‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻛﺸﻮر و ﻣﻘﺮرات دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻃﺮح ﻣﺼﻮب ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫اﻳﻦ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﺣﺴﺎب ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ و ﻣﺼﺮف وﺟﻮه و درآﻣـﺪﻫﺎي‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﻳﺎ ﻣﺼﺎرف ﺧﺎص در ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﺗﺤـﺖ ﻫﻤـﻴﻦ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﮔﺮدد ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﺤﻮه ﺛﺒﺖ ﺣﺴﺎبﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ و اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ از ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻘﺮرات ﺧـﺎص ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺗﺤﺼـﻴﻞ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪87‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ داراي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺸﺘﺮك زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺴﺎب ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑـﺎ ﺗﺠـﻮﻳﺰ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات اﻳﺠـﺎد‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و آر داراﻳﻲ ﻫﺎ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﺧﺎص ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨـﻲ ﺷـﺪه در اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﻣﺼﻮب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﺟﻮه و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ اﻳﻦ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺼـﺮف‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﮔﺮدش و ﻣﺼﺮف ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳـﻲ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺣﺴـﺎبﻫـﺎي‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‬
‫‪ .‬درآﻣﺪﻫﺎي ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري )ﻧﻘﺪي( ﺑﺎ )ﺗﻌﻬﺪي‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه( و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري )ﺗﻌﻬـﺪي( ﻳـﺎ )ﻧﻘـﺪي‬
‫ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه( در ﺣﺴﺎبﻫﺎ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﺻﻮل درآﻣﺪﻫﺎ و اﻧﺠﺎم ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫـﺎ‬ ‫‪‬‬
‫و ﻣﻘﺮرات ﺑﻮدﺟﻪاي و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﺬﻛﻮر ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ؛ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري اﻳﻦ ﺣﺴﺎب ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺎس ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻮرد‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ اﻗﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داراﻳﻲ در ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎبﻫـﺎي ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﺑـﺮاي وﺟـﻮه‬ ‫‪‬‬
‫دوﻟﺘﻲ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت )وﺟﻪ ﻧﻘﺪ( ﻳﺎ )ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ در ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻋـﺎدي‬
‫دوره ﺟﺎري( ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﻘﻂ اﻗﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺪﻫﻲ در ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ ﺣﺴـﺎبﻫـﺎي ﻣﺴـﺘﻘﻞ‬
‫ﻣﺬﻛﻮر ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ از ﻣﺤﻞ داراﻳﻲﻫﺎي ﺟﺎري ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي اﻣﻮال و داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ و ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ﺻﻮرتﻫﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ ﻧﺸﺎن داده ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ ﻣﺎﺑﻪاﻟﺘﻔﺎوت ﻣﻴﺎن داراﻳـﻲﻫـﺎ و ﺑـﺪﻫﻲﻫـﺎ )ارزش وﻳـﮋه‬ ‫‪‬‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ( ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از ارزش وﻳﮋه ﻫﺮ ﺣﺴﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺼﺎرف ﻣﻌﻴﻦ اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آن ﻗﺴﻤﺖ از ارزش وﻳﮋه ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺮاي ﻣﺼـﺎرف ﻳـﺎ ﻣﺼـﺎرف‬
‫ﻣﻌﻴﻦ اﺧﺘﺼﺎص داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ )ﻣﺎزاد ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ( ﻳﺎ )ﻣﺎزاد ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ( ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪88‬‬

‫ب‪ :‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮاي وﺟﻮه اﻣﺎﻧﻲ‬

‫وﺟﻮه اﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺣﻖ ﺗﺼﺮﻓﺎن را ﻧـﺪارد و ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻓـﻮق ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫اﻣﺎﻧﺖ ﻧﺰد دوﻟﺖ ﺑﺎﻓﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ در ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ اﺷﺨﺎص ذﻳﻨﻔﻊ ﻣﺴﺘﺮد ﮔﺮدد‪ .‬وﺟﻮه اﻣـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﺎزﻧﺸﺴـﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺣﺴـﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ وﺟـﻮه‬
‫ﺳﭙﺮده‪ ،‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺻﻨﺪوق ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﻲ و ﺣﺴﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﭘـﺲاﻧـﺪاز و وام در ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي‬
‫دوﻟﺘﻲ اﻳﺮان ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﺎن‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺘﻮازن درﻳﺎﻓﺖ از ﺻـﻨﺪوق ﺑﺎزﻧﺸﺴـﺘﮕﻲ ﻣﺮﺑـﻮط و‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﺎن و ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺑﺎﻧﻜﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﺳﭙﺮده‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺴﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﺷـﺎﻣﻞ ﺣﺴـﺎبﻫـﺎي ﻣﺘـﻮازن ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ درﻳﺎﻓـﺖ و اﺳـﺘﺮداد ﺳـﭙﺮدهﻫـﺎ و‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ از اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻳﺎ ﺣﻘﻮﻗﻲ در ﻣﻮارد ﻣﺨﺘﻠﻒ درﻳﺎﻓﺖ ﻳـﺎ‬
‫از ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﺴﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ درﻳﺎﻓـﺖ‪ ،‬ﻧﮕﻬـﺪاري ﺣﺴـﺎبﻫـﺎي ﺑـﺎﻧﻜﻲ و‬
‫اﺳﺘﺮداد ﻳﺎ ﺿﺒﻂ اﻳﻦ ﺳـﭙﺮده ﻫـﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻً در ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻋﻤـﻮﻣﻲ و ﻣﻘـﺮرات اﺟﺮاﻳـﻲ آن و‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺻﻨﺪوق ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﻲ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﻫﺮ ﺻﻨﺪوق ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن دوﻟﺖ ﺟﻬﺖ ﺛﺒﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﺻﻮل ﻛﺴﻮر ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن از ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﻲ ﻣﺮﺑﻮط و ﺳـﺎﻳﺮ درﻳﺎﻓـﺖ ﻫـﺎ و‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﻲ و وﻇﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ و وﻇﻴﻔﻪﺑﮕﻴﺮ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺻﻨﺪوق ﭘﺲاﻧﺪاز و وام‪:‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات ﻣﻜﻠﻔﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﻣﺎﻫﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﻳﺎ درﺻﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﺣﻘﻮق ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬
‫ﻛﺴﺮ و ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﺳﻬﻢ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﻲ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺧﻮد ﺑﺮان ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ و ﺟﻤـﻊ‬
‫ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣـﺬﻛﻮر را ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب ﺻـﻨﺪوق وارﻳـﺰ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬اﻧﺪوﺧﺘـﻪﻫـﺎي ﻣـﺬﻛﻮر ﻣﻌﻤـﻮﻻً در ﺻـﻮرت‬
‫ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﺑﺎزﺧﺮﻳﺪ ﺧﺪﻣﺖ ﻳﺎ ازﻛﺎراﻓﺘﺎدﮔﻲ ﻣﺴﺘﺨﺪم ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات ﺑﻪ وي ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪89‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮك ﺣﺴـﺎبﻫـﺎي ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻣـﺬﻛﻮر ﻧﻤﺎﻳـﺎﻧﮕﺮ داراﻳـﻲﻫـﺎي و وﺟـﻮﻫﻲ‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﻴﻦ ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺳﺎﻳﺮ اﺷﺨﺎص و ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت زﻳﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺣﺴﺎﺑﺪاري اﻳﻦ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ذﻛﺮ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﻣـﺎﻧﻲ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺼـﺮف و ﺣﺴـﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ وﺟـﻮﻫﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫‪‬‬

‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ از ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ وﺻﻮل ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ اﺳﺎﺳـﺎً ﺑـﺎ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺣﺴـﺎبﻫـﺎي‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه دوﻟﺘﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﻣﺎﻧﻲ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮف و وﺟـﻮه اﻣـﺎﻧﻲ ﺑﺎزﻧﺸﺴـﺘﮕﻲ اﺳﺎﺳـﺎً‬ ‫‪‬‬

‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )ﭼﮕﻴﻨﻲ‪(1394 ،‬‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ در اﻳﺮان از »ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ردﻳﻒﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ« ﻧﻴﺰ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد؛ اﻳـﻦ‬
‫ﺣﺴﺎب ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺧﻲ از ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻋﺘﺒﺎرات آﻧﻬﺎ ﺧﺎرج از ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﻮب دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬
‫دوﻟﺘﻲ ﺑﻮده و در ردﻳﻒﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﻋﺘﺒـﺎرات ﻣـﺬﻛﻮر ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‪ ،‬ﻛـﺎرﻣﺰد و ﺳـﻮد وامﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﺎزﭘﺮداﺧـﺖ اﺻـﻞ وامﻫـﺎ و ﭘﺮداﺧـﺖ دﻳـﻮن‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻲرﺳﺪ‪) .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻨﻲ‪(1388 ،‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:1‬‬

‫درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻫﺎ‪ ،‬درآﻣﺪ ﻧﻔـﺖ و ﮔـﺎز‪ ،‬درآﻣـﺪ ﺣﺎﺻـﻞ از اﻧﺤﺼـﺎرات و‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ دوﻟﺖ و درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﺧﺪﻣﺎت و ﻓﺮوش ﻛﺎﻻ‪ ،‬ﻳﻚ واﺣﺪ ﻣﺎﻟﻲ )ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺎﻟﻲ( ﻣﺸﺨﺼـﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬اﻣﻮر ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻣﻮر دﻓﺎع ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻣﻮر اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و اﻣـﻮر‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﺻﻮل درآﻣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﻧﺠﺎم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ ﺛﺒـﺖ و ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﻲ« در دﻓـﺎﺗﺮ ﺧﺰاﻧـﻪ و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪90‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:2‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮر‪ ،‬وﺟﻮﻫﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺣﺴﻦ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻛﺎر ﻳﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و ﻳﺎ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ دﻳﮕﺮي از اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻳﺎ ﺣﻘﻮﻗﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ در‬
‫اﺟﺮاي اﺻﻞ ‪ 53‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﺨﺼﻮﺻـﻲ در ﺧﺰاﻧـﻪداري ﻛـﻞ وارﻳـﺰ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬وﺟﻮه ﻣﺬﻛﻮر ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﺎﻧﺖ ﻧﺰد ﺧﺰاﻧﻪداري ﻛﻞ‪ ،‬ﺑـﺎﻗﻲ ﻣـﻲﻣﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ از ﺗﺤﻘـﻖ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﻣﻨﺪرج در ﻗﺮاردادﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺘﺮد ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺴﺎب درﻳﺎﻓﺖ و ﭘﺮداﺧﺖ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ وﺟـﻮه ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪاري و ﮔﺰارش ﻻزم ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اراﺋـﻪ ﮔـﺮدد‪ .‬ﺧﺰاﻧـﻪداري ﻛـﻞ ﻛﺸـﻮر‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻣﻮر ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ وﺟـﻮه ﻛـﻪ در ردﻳـﻒ وﺟـﻮه‬
‫اﻣﺎﻧﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻳﻚ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﺳﭙﺮده« اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:3‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻳﻚ ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑـﻪ دوﻟـﺖ اﺟـﺎزه داده ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬درآﻣـﺪﻫﺎي ﺧﺎﺻـﻲ را وﺻـﻮل و‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﻌﻴﻨﻲ را از ﻣﺤﻞ آن ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً دوﻟـﺖ ﻣﻮﻇـﻒ اﺳـﺖ وﺿـﻌﻴﺖ درﻳﺎﻓـﺖ و‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﻛﺮده و ﺑـﻪ ﻣﺮاﺟـﻊ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﮔـﺰارش ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫ﺻﻮرت دوﻟﺖ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ ﻳﻚ ﺣﺴﺎب ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ« اﻳﺠﺎد ﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺷﺮط ﻻزم و ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺠﻮز ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ وﺟـﻮد ﻳـﻚ‬
‫واﺣﺪ ﻣﺎﻟﻲ و اﻳﺠﺎد ﻳﻚ واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺷـﺮط ﻻزم و ﻛـﺎﻓﻲ اﻳـﻦ‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻴﺎن داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ وﺻﻮﻟﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ را ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ واﺣﺪ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﺻﻮل درآﻣﺪﻫﺎ و ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﺎﻳﺪ در دﻓـﺎﺗﺮ ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪه و وﺿﻌﻴﺖ آن ﮔﺰارش ﺷﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻴﺰ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﻬﺪي؛ ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ دوﻟﺘﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﺳﺘﺎدي‪ ،‬ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،1388 ،‬ص ‪23-24‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي‪ 1‬و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫‪ .1‬ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﭼﻜﻴﺪهاي از ﻛﺘﺎب »ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ« ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي در اﻳﺮان ﺑـﺎ روﻳﻜـﺮد ﺗﻄﺒﻴﻘـﻲ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ رﻣﻀﺎن ﺷﻴﺮﻛﻮﻫﻲ )ﻣﺆﻟﻒ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻜﻲ از داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن )ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﻬﺎرﻟﻮﻳﻲ( ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﻮﺿـﻮﻋﻲ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺗﻠﺨﻴﺺ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫واژه ﻻﺗﻴﻨﻲ ‪ Bulge‬ﻛﻪ وارد زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻴﺴﻪ ﻳﺎ ﻛﻴﻒ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬واژه ‪ Bulge‬در‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ‪ Bougette‬ﺗﻠﻔﻆ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ واژه در ﺣﺪود ﺳـﺎلﻫـﺎي ‪ 1400‬ﺗـﺎ ‪ 1450‬ﻣـﻴﻼدي از زﺑـﺎن‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ وارد زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺷﺪ و ﭘـﺲ از ﮔـﺬر زﻣـﺎن ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ‪ Budget‬درآﻣـﺪ و ﺑـﻪ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬واژه ﺑﺎﺟﺖ ﺑﻪ ﻛﻴﻒ ﭼﺮﻣﻲ اﻃﻼق ﻣـﻲﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ وﺟـﻮه ﻧﻘـﺪ را در آن ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر راﺑﺮت واﻟﭙﻮل‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﺟـﺮج اول‪ ،‬ﭘﺎدﺷـﺎه اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن‪ ،‬در ﻫﻨﮕـﺎم آﻏـﺎز‬
‫ﺑﺤﺚ و ﻣﺬاﻛﺮه در ﻣﻮرد ﺻﻮرت ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﺣﺴﺎبﻫﺎي دوﻟﺖ در ﺳﺎل ‪ 1733‬ﻣﻴﻼدي از اﺻـﻄﻼح‬
‫ﺑﺎز ﻛﺮدن ﻛﻴﺴﻪ ﻳﺎ ﻛﻴﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ اﺻﻄﻼح در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺮﺳﻮم ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ‬
‫واژه ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮاي ﻣـﺪارك ﻣﻮﺟـﻮد در ﻛﻴـﻒ اﻃـﻼق ﻣـﻲﺷـﺪ ﻧـﻪ ﺧـﻮد ﻛﻴـﻒ‪ .‬ﮔﻼدﺳـﺘﻮن‬
‫ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ 1860‬از ﻛﻴﻒ ﭼﺮﻣﻲ ﻗﺮﻣﺰرﻧﮕﻲ ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ ﻣـﺘﻦ ﺳـﻨﺪ ﺑﻮدﺟـﻪ در‬
‫ﭘﺎرﻟﻤﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﺲ از آن اﺻﻄﻼح »ﻛﻴﻒ ﺑﻮدﺟﻪ« ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻤـﻮل ﻛﺮدﻳـﺪ‪ .‬از ﻧﻈـﺮ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ‬
‫اﺻﻄﻼح ﺑﻮدﺟﻪ در ﻗﺮن ﻫﻴﺠﺪﻫﻢ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﺪ و ﻳﻚ ﻗﺮن ﺑﻌﺪ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺼﻄﻠﺢ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ در اﻳﺮان و ﺗﺪوﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﻲ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻠﮋﻳﻚ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ و اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻠﻔﻆ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﻮدﺟﻪ ﺗـﺪاول ﻳﺎﻓـﺖ و‬
‫از ﻫﻤﺎن ﻛﺸﻮر ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﻠﻔﻆ وارد زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﺎﻟﻲ اﻳﺮان ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﻤﺎره ‪2‬؛ ﺑﻮدﺟﻪ را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣـﺎﻟﻲ واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه و ﺣﺎوي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ درآﻣﺪﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر و ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻣﺨﺎرج ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ ﻧﻴـﻞ ﺑـﻪ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎ و‬
‫ﻫﺪفﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪94‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪ 1-1‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ در راﺳﺘﺎي اﻫﺪاف ﻗﺎﻧﻮن ﭘﻨﺠﺴﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬

‫ﺣﺎوي ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ درآﻣﺪﻫﺎ و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر اﺳﺖ‬

‫ﺧﺎﺻﻴﺖ آﻳﻨﺪه ﻧﮕﺮي و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ دارد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻳﻜﺴﺎل ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮﺳﺪ )ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ(‬

‫ﺣﺎوي ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ و ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي دوﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫آن زﻣﺎن ﻛﻪ ﻟﺌﻮن ﺳﻪ اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﺮد ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻛـﻪ ﻗﻄﻌﻴـﺖ و اﺳـﺘﺤﻜﺎم‬
‫اﺻﻮل ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﻴﺴﺖ واﻗﻒ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ! ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ در‬
‫اﺻﻮل ﻣﺘﺪاول ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﻤﻮاره اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﻲ وﺟﻮد ﻛﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻈﺎمﻫـﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲ و اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮات و دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎﻳﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺻﻮل آن از اﻳﻦ دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫دور ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﺑﺮ روي ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 9‬اﺻﻞ‪ 1‬ﻛﻪ در ﺑﻮدﺟﻪرﻳـﺰي ﻳـﻚ ﻛﺸـﻮر ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻣﺪﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺻﻮل ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺮﺧﻲ ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﺑﺎ ذﻛﺮ اﺻﻞ اﻗﺘﺪار ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ اﺻﻞ از اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ را ‪ 10‬ﻣﻮرد ﺑﺮﻣﻲﺷـﻤﺎرﻧﺪ و‬
‫ﺑﺎ ادﻋﺎي اﺻﻮل دهﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﺻﻞ اﻗﺘﺪار را از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺻﻮل دهﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ذﻛﺮﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛـﻪ در ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺎﻳﺪ در دﺳﺖ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻗﻮاي ﻣﻘﻨﻨﻪ و ﻣﺠﺮﻳﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي اﻳﻦ اﺻـﻞ‪ ،‬ﻫﺮﻳـﻚ از اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺗﻔﻮﻳﺾ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺳﻄﻮح ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺗﺮي ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ در ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﻔﻜﻴﻚﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﻳﻦ اﺻﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪95‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدن‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ‬ ‫ﺗﻌﺎدل‬

‫ﺗﺤﺪﻳﺪي ﺑﻮدن‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و‬
‫ﺷﺎﻣﻠﻴﺖ‬
‫ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ ﺑﻮدن‬
‫اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫درآﻣﺪﻫﺎ‬

‫ﺗﻘﺪم درآﻣﺪﻫﺎ‬
‫وﺣﺪت‬
‫ﺑﺮﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬

‫ﺗﺨﺼﻴﺺ و ﻋﺪم‬
‫اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ‬

‫‪ .1‬اﺻﻞ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدن ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ اﺳﺖ و ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛـﻪ واﺿـﺢ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺎري را ﺑﺎ ﭼﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪاي و در ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ اﻧﺠﺎم دﻫـﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟـﻪ ﻳﻜـﻲ از‬
‫اﻧﻮاع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ در آن دﺧﻞ و ﺧﺮج دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﻳﻜﺴﺎل ‪ -‬ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ در ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ‪ -‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﻳﻜﺴﺎل؟ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺆال؛ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻗـﺮار ﺑﺎﺷـﺪ در ﻫـﺮ ﻓﺼـﻠﻲ ﻳﻜﺒـﺎر‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺻﺮف ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻨﺪ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺷﺎﻳﺪ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﻓﺼﻞﻫﺎي از ﺳﺎل درآﻣﺪي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟـﺖ آﻳـﺎ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﻓﺼﻠﻲ ﺑﺪون درآﻣﺪ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ دارد؟‬
‫ﻋﻠﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺗﺨﻤﻴﻦ دﻗﻴﻖﺗﺮ و ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ روﺷـﻦﺗـﺮ اوﺿـﺎع و‬
‫اﺣﻮال اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ اﮔﺮ در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ارﻗﺎم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺳﺎل ﻗﺒـﻞ‪ ،‬ﻣﺼـﻮب‬
‫ﺳﺎل ﺟﺎري‪ ،‬ﺑﺮآورد ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻪ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ارﻗﺎم درآﻣﺪ ﺷﺎﻣﻞ درآﻣـﺪ ﻗﻄﻌـﻲ ﺳـﺎل ﻗﺒـﻞ‪ ،‬درآﻣـﺪ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﺼﻮب ﺳﺎل ﺟﺎري‪ ،‬ﺑﺮآورد درآﻣﺪ ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻪ درج ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻓﺮزﻳﺐ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ؛ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي دوﻟﺘﻲ در اﻳﺮان‪) :‬ﺑﺎ اﺻﻼﺣﺎت ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم ﺗﻮﺳﻌﻪ و اﺿﺎﻓﺎت(‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻋـﺎﻟﻲ آﻣـﻮزش و‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،1382 ،‬ص ‪391‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪96‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﻚ ﻳﺎﭼﻨﺪ دوازدﻫﻢ‬

‫ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎء‬
‫اﺻﻞ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدن‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي‬

‫در اﻳﻦ اﺻﻞ دو اﺳﺘﺜﻨﺎء وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ دوازدﻫﻢ‬

‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺠﺎرب ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ دوازدﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدهاﻧﺪ در ﻣـﻲﻳـﺎﺑﻴﻢ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ در دو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪ دﺳﺖ زدهاﻧﺪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ دوﻟـﺖ در‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻗﺮار دارد ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل آﻳﻨﺪه ﺧﻮد را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﺪ و ﺣﺎﻟـﺖ دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺼـﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟـﻪ در ﻣﺠﻠـﺲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﻫـﺮ دو ﺣﺎﻟـﺖ‪ ،‬دوﻟـﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻳﺠﺎد وﻗﻔﻪ در اﻣﻮر ﺟﺎري ﻣﻤﻠﻜﺖ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎن ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟﻪ از ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎي اﻋﺘﺒـﺎر‬
‫ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ دوازدﻫﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺎزﻣﺎن ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﻘﺪر زﻣﺎن ﺻـﺮف ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺷﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﻚ دوازدﻫﻢ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﺎه‪ ،‬دو دوازدﻫﻢ ﺑﺮاي دو ﻣﺎه و‪ ...‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در اﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1392‬و رد ﺷﺪن ﻛﻠﻴﺎت ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫در ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻧﻬﻢ ﺑﺮاي ﺟﺮﻳﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﻣﻮر‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎي اﻋﺘﺒﺎر دو دوازدﻫﻢ از ﻣﺠﻠﺲ را ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪97‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﻚ دوازدﻫﻢ )ﻳﻜﻤﺎﻫﻪ( ﻣﻌﺎدل ﻳـﻚ دوازدﻫـﻢ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻌﺎدل ﻳﻚ دوازدﻫﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﻮب )ﺳﺎل ﻗﺒﻞ( ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد؛ زﻳـﺮا ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﻣﻮرد ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد دﻳﮕﺮ دﻟﻴﻠﻲ ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻳـﻚ دوازدﻫـﻢ‬
‫‪1‬‬
‫)ﻳﻜﻤﺎﻫﻪ( وﺟﻮد ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﻛﺮد‪.‬‬

‫ب( اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻗﺪام ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ اﺟﺮاي آن ﺑﻴﺶ از ﻳﻜﺴـﺎل و ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫ﺗﻌﻬﺪات ﻧﻴﺰ ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دوﻟﺖ ﭼﺎرهاي ﺟﺰ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺪارد ﭼﻮن درج ﻛﺮدن ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﻜﺴﺎل ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺘﻮرم ﺷﺪن ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﺪم ﺗﻮازن ﺑﻴﻦ دﺧﻞ و ﺧﺮج دوﻟﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .2‬اﺻﻞ ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﺑﻮدﺟﻪ )ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دوﻟﺖ را در ﺑﺮﮔﻴﺮد(‬

‫اﻳﻦ اﺻﻞ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻞ و ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪ 2‬اﻋـﻢ از‬
‫وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﻣﺆﺳﺴﺎت و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻳﻜﺠﺎ ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاري ﺗﻘﺪﻳﻢ ﮔﺮدد‪ .‬از ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﺪف اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺪم اﺟﺮاي اﻳﻦ اﺻﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺗﺨﺼـﻴﺺ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺻﻮرت ﻧﮕﻴﺮد و ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻠﻒ ﺷﺪن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ )اﻧﺠﺎم دﻗﻴﻖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و ﭘﺮﻫﻴﺰ از دوﺑﺎرهﻛﺎريﻫﺎ(‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ اﺻﻞ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺎوي دﺧﻞ و ﺧﺮج‬
‫دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘـﻲ و‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺆﺳﺴﺎت اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ در واﻗﻊ ﻣﺒﻴﻦ اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺎﺳﻲ اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﻮدﺟﻪاي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫دوﻟﺖ از ﻛﺎرﻫﺎي ﭘﺮاﻛﻨﺪه و ﺟﺰﺋﻲ و روزاﻧﻪ ﺧﻮدداري ﻧﻤﻮده و ﻗـﻮة ﻣﻘﻨﻨـﻪ ﻧﻴـﺰ اﻣﻜـﺎن رﺳـﻴﺪﮔﻲ و‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻮدﺟﻪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻓﺮزﻳﺐ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ؛ ﻫﻤﺎن ص ‪393‬‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪98‬‬

‫ﻋﺪم رﻋﺎﻳﺖ اﻳﻦ اﺻﻞ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺳﻮء را دارد ﻛﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎ ﺗﻌـﺪد اراﺋـﻪ ﺳـﻨﺪ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻋﺘﺒﺎرات ﻏﻴﺮﺿﺮوري را رﺻﺪ و ﻛﺸﻒ ﻛﻨﺪ و در ﺻﻮرت ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪ اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﺣﺬف اﻋﺘﺒﺎرات زاﺋﺪ و ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﻃﺮﻓﺪاران اﻳﻦ اﺻﻞ ﭼﻨﻴﻦ اﻇﻬﺎر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ رﻋﺎﻳـﺖ ﻧﺸـﻮد و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه و ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﻮدﺟﻪاي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑـﺎ دوﻟـﺖ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ دﺳـﺘﻪ از ﻛﺎرﻫـﺎي‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻮدﺟﻪاي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و در زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﺗﻘﺎرن ﻣﻨﻄﻘﻲ زﻣﺎﻧﻲ و‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت دوﻟﺘـﻲ از ﻣﻴـﺎن ﺧﻮاﻫـﺪ رﻓـﺖ و ﭘﺮﻫﻴـﺰ و ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از‬
‫دوﺑﺎرهﻛﺎريﻫﺎ دﺷﻮار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ در ﺑﺨـﺶﻫـﺎ و ﺗﻴﻜـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ و در زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ اراﺋﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﻜﺎن رﺳﻴﺪﮔﻲ و ﺗﺠﺰﻳـﻪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﻛﻞ ﻛﺸﻮر از ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺳﻠﺐ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ اﺻﻞ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮدﺟﻪ اﻳﺮان رﻋﺎﻳﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﺳـﺎل‬
‫‪ 1349‬ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ ﻳﻜﻲ دو ﺑﺎر ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اﺻﻼﺣﻲ ﻳﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺪهاﻳﻢ‪.‬‬

‫درآﻣﺪﻫﺎي اﺗﻔﺎﻗﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه‬

‫ﻋﻠﻞ ﺗﻬﻴﻪ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﺘﻤﻢ‬

‫)اﺳﺘﺜﻨﺎء اﺻﻞ وﺣﺪت(‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺗﻔﺎﻗﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه‬

‫‪99‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻋﻠﺖ ﺗﻬﻴﻪ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻌﻠﻮل دو ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻳﻜﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺗﻔﺎﻗﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻬﻴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان در ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪاي‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺮد‪ .‬در ﻫﻨﮕﺎم اراﺋﻪ ﻻﻳﺤﻪ ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫و دﻳﮕﺮي وﺟﻮد درآﻣﺪﻫﺎي اﺗﻔﺎﻗﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﻪ ﺧﺰاﻧـﻪ وارﻳـﺰ ﺷـﻮ و ﻳـﺎ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟﺎري و ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﺮ اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪ 1.‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻨﻜـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪﻫـﺎي داراي‬
‫ﻣﺘﻤﻢ‪ ،‬ﺷﺘﺎبزده و ﻏﻴﺮ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ وﻟـﻲ در ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات ﺑﻮدﺟـﻪاي ﻛﺸـﻮر‪،‬‬
‫‪2‬‬
‫اﺻﻼح ﻳﺎ ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮار ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .4‬اﺻﻞ ﺷﺎﻣﻠﻴﺖ ﻳﺎ ﺗﻔﻀﻴﻞ ﺑﻮدﺟﻪ )دﻗﺖ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ و درآﻣﺪﻫﺎي ﺟﺰﺋﻲ(‬

‫اﻳﻦ اﺻﻞ دو ﻫﺪف را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫اول اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻈﺎرت ﻣﺆﺛﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ در ﺗﺪوﻳﻦ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬درآﻣﺪﻫﺎ را ﺑﻪ رﻳﺰ ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و از ﺣﻴﺚ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ ﻧﻴـﺰ‪ ،‬ﺑـﻪ رﻳـﺰ ﻫـﺮ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه و در ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻔﻜﻴـﻚ اﻋﺘﺒـﺎرات ﻫﺰﻳﻨـﻪ و اﻋﺘﺒـﺎرات ﺗﻤﻠـﻚ‬
‫داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻠﻲ و اﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﺪف دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻟﺰام ﺳﺎﺧﺘﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻨﺪرج در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺼـﺮف درآﻣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﻣﺼﻮب ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ وﺟﻮدي ﺑﻮدﺟﻪ ارزي و ﭘﻴﻮﺳﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻪ ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ ﺑـﻪ اﻧﻀـﻤﺎم ﻻﻳﺤـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫دوﻟﺖ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در راﺳﺘﺎي ﺗﺤﻘﻖ اﺻﻞ ﺷﺎﻣﻠﻴﺖ ﻳﺎ ﺗﻔﻀﻴﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻓﺮزﻳﺐ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ؛ ﻫﻤﺎن ص ‪394‬‬

‫‪ .2‬ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎي اﺻﻞ وﺣﺪت ﺑﻮدﺟﻪ را ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﻟﻒ( ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟـﻪ‪ :‬در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﺗﺼـﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟـﻪ در ﻣﺠﻠـﺲ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺠﺪداً ﺳﻘﻒ اﻋﺘﺒﺎرات ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ ﺑﻪ آن ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ب( اﺻﻼح ﺑﻮدﺟﻪ‪ :‬ﻛﺎﺳﺘﻦ و ﻛﻢ‬
‫ﻛﺮدن از ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺶ و اﻓﺰودن ﺑﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ در ﺳﻘﻒ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻐﻴﻴﺮي ﺣﺎﺻـﻞ ﺷـﻮد ﺑـﻪ آن‬
‫اﺻﻼح ﺑﻮدﺟﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪100‬‬

‫‪ .5‬اﺻﻞ ﺗﻌﺎدل ﺑﻮدﺟﻪ )ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺪون ﻛﺴﺮي ﻳﺎ ﻣﺎزاد(‬

‫اﺻﻞ ﺗﻌﺎدل ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻴﻦ درآﻣﺪﻫﺎ و ﻣﺨﺎرج ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﺗﻮﺳـﻞ ﺷـﺪن‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮاض ﺗﻌﻬﺪات ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮد را ﺑﭙـﺮدازد اﺷـﺎره دارد؛ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺻـﻞ ﺟﻤـﻊ ارﻗـﺎم ﻛﻠﻴـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﻛﻠﻴﻪ ارﻗﺎم ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺳـﺎل ﺑﻮدﺟـﻪ در اﺟـﺮاي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺼﻮب ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻳﺎ ﺑﺮآورد ﻣﻲﮔﺮدد ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .6‬اﺻﻞ ﺗﻘﺪم درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ اﺻﻞ ﺗﺎ درآﻣﺪﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ اﻣﺮي ﻋﺒﺚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﻲ در ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي اﺑﺘﺪا درآﻣﺪﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷـﺪه و ﭘـﺲ‬
‫از ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴـﺎت و ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺳﻘﻒﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻻزم اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .7‬اﺻﻞ ﺗﺤﺪﻳﺪي ﺑﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ ﺑﻮدن درآﻣﺪﻫﺎ‬

‫اﺻﻞ ﺗﺤﺪﻳﺪي ﺑﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ؛ اﻳﻦ اﺻﻞ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد ﻛﻪ اﻧﺠـﺎم ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ در ﭼـﺎرﭼﻮب‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ و ﺗﺠﺎوز از اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﻣﻤﻨﻮع و ﺗﻀﻴﻊ اﻣﻮال ﺑﻴﺖاﻟﻤﺎل ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ در ﻣﺎده واﺣﺪه ﻛﻠﻴﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ در ﺣﺪود وﺻﻮﻟﻲ درآﻣـﺪﻫﺎ‬
‫و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﻃﺒﻖ ﺟﺪاول ﻣﻨﻀـﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻌﻬﺪ و ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻟـﺬا ﻣﻴـﺰان ﺗﻌﻬـﺪ ﺑـﺮاي‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﺋﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﺨﺼـﻴﺺ اﻋﺘﺒـﺎر ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺮاﺑـﺮ اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﺼﻮب در ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻓﺮزﻳﺐ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪404‬‬

‫‪101‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫اﺻﻞ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ ﺑﻮدن درآﻣﺪﻫﺎ؛ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪن ﻣﺒﻠﻐﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان درآﻣﺪ در ﺳـﻨﺪ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاي وﺻﻮل ﻣﺒﺎﻟﻐﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان درآﻣﺪ از اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻗﺎﻧﻮن آن را ﺗﺼـﻮﻳﺐ‬
‫ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ وﺿﻊ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن‪ .‬وﺻﻮل درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﭘﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ‬
‫در ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط داﺷﺘﻦ ﻣﺠﻮز ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻼﻣﺎﻧﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .8‬اﺻﻞ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﻚ ﺑﺮآورد اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﻜﺎن اﻧﺤﺮاف در اﺛﺮ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻏﻴﺮﻣﻨﺘﻈﺮه وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﻟـﺬا‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ رﻳﺰان و ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاران ﻣﺠﺒﻮرﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ اﺻﻞ اﻧﻌﻄﺎفﭘـﺬﻳﺮي را در ﺗﺒﺼـﺮهﻫـﺎي ﺑﻮدﺟـﻪ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﺻﻞ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣـﺎﻟﻲ ﻳﻌﻨـﻲ »اﺻـﻼح ﺑﻮدﺟـﻪ« و آن ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از ﺗﻐﻴﻴـﺮ و‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ در ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺪون آﻧﻜﻪ در ﺟﻤﻊ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺗﻐﻴﻴﺮي ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ‬
‫آﻳﺪ و ﻣﻨﻈﻮر آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﻣﻮاد و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻛﺴﺮ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﺒﻠﻎ ﺑﻪ ﭘﺎرهاي از ﻣﻮاد‬
‫و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد ﺑﺪون آﻧﻜﻪ در ﺟﻤﻊ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺗﻐﻴﻴﺮي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪102‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ اﺻﻞ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﺋﻲ اﻋﺘﺒﺎرات دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه دﻳﮕـﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮاً در ﻣﻮرد دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﺋﻲ ﻣﺤﻠﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺘﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺼﺪاق دارد‪.‬‬

‫دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي اﻳﻦ اﺻﻞ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﺋﻲ ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻋﺘﺒﺎرات ﻃﺮﺣﻲ ﺑﻪ ﻃﺮح دﻳﮕﺮ اﺳـﺖ ﻣﺸـﺮوط ﺑـﺮ‬
‫آﻧﻜﻪ در ﺟﻤﻊ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﻤﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﻮد ﻳﺎ اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي ﺑـﻪ دﻳﮕـﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ آﻧﻜﻪ در ﺟﻤﻊ اﻋﺘﺒﺎرات اﻣﻮري ﻛﻪ ﻓﺼﻞ از آن ﻣﻨﺸﻌﺐ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﺗﻐﻴﻴـﺮي ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬
‫ﻧﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺣﺪود و ﺛﻐﻮر آن را ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮﺣﺴـﺐ درﺻـﺪ در ﺗﺒﺼـﺮهﻫـﺎي ﺑﻮدﺟـﻪ در ﻫـﺮ ﺳـﺎل ﺑﻴـﺎن‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار ﻣﺠﺎز اﺳﺖ در اﺻﻞ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎﻳﻲ را ﻫـﻢ در ﻗﺎﻟـﺐ ﺑﻌﻀـﻲ از‬
‫ﻣﻮاد‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﺼﻮل و ﻳﺎ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻻت »اﺻﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ« را ﻣﻮرد‬
‫ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﻨﺎﺑﺮ »اﺻﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ« ﺑﻮدﺟﻪ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮدد ﻣﻮاردي ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳـﺪ ﻛـﻪ اﺟـﺮاي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ را دﺷﻮار ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﻼً ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ واﮔﺬار ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ‬
‫از ﻫﺪفﻫﺎ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﻨﺪرج در ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﺤﺮاف و ﻋﺪوﻟﻲ ﭘﻴﺶ آﻳﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬار اﺟـﺎزه اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر و در ﻣﻮاردي در اﺧﺘﻴﺎر ﻫﺌﻴﺖ وزﻳﺮان ﻗﺮار ﻣﻲدﻫـﺪ‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﺎ ﺗﺴﻬﻴﻼت ﻻزم در اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺘﺼﺎر روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﺻﻼح ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،2‬ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟﻪ‪،3‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه‪ 4‬و اﻋﺘﺒﺎرات دوﻟﺖ‪.5‬‬

‫‪ .1‬ﻓﺮزﻳﺐ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ؛ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪ 400‬و ‪309‬‬

‫‪ .2‬ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻼﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب در ﺳﻄﺢ ﻣﻮاد ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻣﻲآورد و ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺸﻜﻼت اﺟﺮاﻳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ را از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﻮدﺟﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﻘﻒ اﻋﺘﺒﺎرات دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺗﻘـﺪﻳﻢ ﻣـﻲﺷـﻮد ﺗـﺎ ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ و‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ .4‬اﻋﺘﺒﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻨﺎ ﺑـﻪ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد وزراي ذﻳـﺮﺑﻂ و ﺗﺎﺋﻴـﺪ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻘﺮرات ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮف اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .5‬اﻋﺘﺒﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻣﺮ ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ دارد‪ ،‬در اﺧﺘﻴﺎر دوﻟﺖ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴـﺮد و ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪103‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫• اﺻﻼح ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫• اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه‬
‫روشﻫﺎي اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫• اﻋﺘﺒﺎرات دوﻟﺖ‬
‫• ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫‪ .9‬اﺻﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ و ﻋﺪم ﺗﺨﺼﻴﺺ‬

‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﺻﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ارﻗﺎم ﻣﻨﺪرج در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن وﺿﻊ و ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار در‬
‫ﻗﺎﻧﻮن و ﭘﻴﻮﺳﺖﻫﺎي آن ﻣﺼﻮب ﻧﻤﻮده وﺻﻮل ﺷﺪه ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺧﻸ ﭼﻨـﻴﻦ اﺻـﻠﻲ ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ و دوﻟـﺖ در اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣـﻮاد‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ و ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ آن از ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻣﺎدهاي دﻳﮕﺮ آزادي ﻋﻤﻞ داﺷﺘﻪ و ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ اﺻﻞ ﻫﻢ اﺳﺘﺜﻨﺎﻫﺎي ﻣﺤﺪودي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻃﻲ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﻣﻘﺮرات و ﺗﺒﺼـﺮهﻫـﺎي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد اﺟﺎزه اﻧﺘﻘﺎل اﻋﺘﺒﺎر از ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻣﺎده دﻳﮕﺮ‪ ،‬از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دﻳﮕـﺮ‪،‬‬
‫از دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ دﺳﺘﮕﺎه و ﻳﺎ از دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺮﻛﺰي و از ﻓﺼﻠﻲ ﺑﻪ ﻓﺼﻠﻲ دﻳﮕﺮ را ﻣﻲدﻫﺪ!‬
‫اﺻﻞ ﻋﺪم ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ »در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺻﺮار ﺑﺮ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺮدن ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮان دارد ﻛﻪ درآﻣﺪﻫﺎي ﺧﺎص در ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺨﺎرﺟﻲ ﺧﺎص اﺧﺘﺼﺎص‬
‫‪1‬‬
‫داده ﺷﻮد دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮان و ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﺑﻌﻀﻲ از درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺨﺎرﺟﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﻮد«‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺻﺮاف‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪون؛ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﺎﻟﻲ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪1356 ،‬‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪104‬‬

‫اﺻﻞ ﻋﺪم ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺻﺮار ﺑﺮ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻨﻈﻮر‬

‫ﻛﺮدن ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ آن دارد ﻛﻪ درآﻣﺪﻫﺎي ﺧﺎص‬
‫در ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺨﺎرﺟﻲ ﺧﺎص اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﻮد دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮان و ﻧﺒﺎﻳﺪ‬
‫در ﺑﻌﻀﻲ از درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺨﺎرﺟﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﺻﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ارﻗﺎم‬

‫ﻣﻨﺪرج در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن وﺿﻊ‬
‫و ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار در ﻗﺎﻧﻮن و‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖﻫﺎي آن ﻣﺼﻮب ﻧﻤﻮده وﺻﻮل‬
‫ﺷﺪه ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻧﻈﺮي ﮔﺬرا ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮدﺟﻪ اﻳﺮان ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن راهآﻫﻦ ﺳﺮاﺳﺮي را ﻛﻪ از ﻣﺤﻞ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑـﺮ‬
‫ﻗﻨﺪ و ﺷﻜﺮ وﺿﻊ ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﻮد ﺷﺎﻫﺪ آورد‪ ...‬در ﻛﺸﻮر ﺧﻮدﻣﺎن اﺻﻞ ﻋﺪم ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻗﺎﻃﻊ اﺟﺮا ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ اﺟﺮا ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘـﻲ را ﻛـﻪ‬
‫اﺟﺎزه ﺧﺮج از ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ را در ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺑﻮدﺟﻪ و در ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎي آن داده اﺳـﺖ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺷـﺎﻫﺪ‬
‫آورد‪ ....‬ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺗﺼﻮر ﭘﻴﺶ آﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ اﺷﻜﺎﻟﻲ دارد درآﻣﺪي ﻛﺴـﺐ و ﺑـﻪ ﻣﺼـﺮف ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫وﺻﻮل آن درآﻣﺪ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺷﻮد ﻳﺎ درﺻﺪي از آن در اﺧﺘﻴـﺎر دﺳـﺘﮕﺎه وﺻـﻮل ﻛﻨﻨـﺪه ﻗـﺮار ﮔﻴـﺮد ﺗـﺎ‬
‫اﻧﮕﻴﺰش ﻛﺎراﺋﻲ در ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺘﺒﻠﻮر ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﻨﺪرج در ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﻦ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻓﺮاواﻧﻲ آن ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺗﺎﺑﻌﻲ از درﺻﺪﻫﺎي درآﻣﺪي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‬
‫و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي در اﻳﻦ روش دﭼﺎر ﺧﻠﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬زﻳﺮا دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آزاد )ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻋﻤـﻮﻣﻲ( وﺟـﻮد‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و اﻋﻤﺎل ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ دوﻟﺖ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً از ﻣﺤﻞ اﺧﺬ درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣـﻲﺷـﻮد‪،‬‬
‫دﭼﺎر دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ زﻳﺮا درآﻣﺪﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﻋﻤﻮﻣﺎً در اﻳﻦ ﺷـﺮاﻳﻂ درآﻣـﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻـﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺬف درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ و اﻧﺘﻘﺎل آن ﺑﻪ درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻧﮕﻴﺰشﻫﺎي‬
‫‪1‬‬
‫وﺻﻮل را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻓﺮزﻳﺐ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ؛ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪399‬‬

‫‪105‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ )ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﻴﺎت(‬

‫ﮔﺮوهﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎت دوﻟﺖ در ﻗﺎﻟﺐ اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﻪ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ ﻣﺠـﺮي آن‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﺑﺨﺶ ﻣﺼﺎرف ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻣﻮر‪ ،‬ﻓﺼﻞ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻳﺎ ﻃﺮح ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﺷﺮح آن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫اﻣﻮر‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻛﻮﺷﺶ ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﻤﮕﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه و ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪ اي از‬
‫وﻇﺎﻳﻒ دوﻟﺖ را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻣﻮر ﻋﺒﺎرت از ﻣﺠﻤﻮع ﭼﻨﺪ ﻓﺼﻞ ﻣﺮﺗﺒﻂ از وﻇﺎﻳﻒ دوﻟﺖ اﺳﺖ؛‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ وﻇﻴﻔﻪ آﻣﻮزش و ﭘﺮورش اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﺮان ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﭼﻬﺎر ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺰرگ زﻳﺮ ﻋﻨﺎوﻳﻦ اﻣﻮر ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻣﻮر دﻓﺎع ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻣﻮر اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و اﻣـﻮر اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪106‬‬

‫اﻣﻮر‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫دﻓﺎﻋﻲ و اﻣﻨﻴﺘﻲ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬

‫‪ 9‬ﻓﺼﻞ دارد‬ ‫‪ 5‬ﻓﺼﻞ دارد‬ ‫‪ 2‬ﻓﺼﻞ دارد‬ ‫‪ 5‬ﻓﺼﻞ دارد‬

‫‪ .1‬اﻣﻮر ﻋﻤﻮﻣﻲ‪:‬‬

‫اﻳﻦ اﻣﻮر ﺷﺎﻣﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري‪ ،‬اﻣـﻮر‬
‫اداره ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻣﻮر ﻗﻀﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي اﺳﺎﺳـﻲ‬
‫از ﻓﺼﻮل اﻣﻮر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬اﻣﻮر دﻓﺎﻋﻲ و اﻣﻨﻴﺘﻲ‪:‬‬

‫اﻳﻦ اﻣﻮر ﺷﺎﻣﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻓﺎع ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬دﻓﺎع و ﻧﻈﻢ و اﻣﻨﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻓﺼﻮل‬
‫اﻳﻦ اﻣﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪:‬‬

‫اﻳﻦ اﻣﻮر ﻣﺘﻀﻤﻦ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬رﻓﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬آﻣـﻮزش‬
‫و ﭘﺮورش‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺴﻜﻦ‪ ،‬ﻋﻤﺮان ﺷـﻬﺮي‬
‫و روﺳﺘﺎﻳﻲ و‪ ...‬اﺳﺖ‪ .‬آﻣﻮزش‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ‪ ،‬رﺳﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺟﻤﻌـﻲ‪ ،‬ﮔﺮدﺷـﮕﺮي‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷـﺖ و‬
‫ﺳﻼﻣﺖ‪ ،‬راه و ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖﺑﺪﻧﻲ‪ ،‬از ﻓﺼﻮل اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪107‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫‪ .4‬اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي‪:‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬آب و ﺑﺮق‪ ،‬ﺻـﻨﺎﻳﻊ و ﻣﻌـﺎدن‪ ،‬ﺣﻤـﻞ و‬
‫ﻧﻘﻞ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‪ ،‬ﭘﺴﺖ و ﻣﺨﺎﺑﺮات و‪ ...‬را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آّب‪،‬‬
‫ﺻﻨﻌﺖ و ﻣﻌﺪن‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ و ﺗﻌﺎون‪ ،‬اﻧﺮژي‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘـﻞ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃـﺎت و ﻓﻨـﺎوري‬
‫اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﺴﻜﻦ‪ ،‬ﻋﻤﺮان ﺷﻬﺮي‪ ،‬روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﻋﺸﺎﻳﺮي از ﻓﺼﻮل اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎوي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﻪ ﻫـﻢ اﺳـﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‬
‫درازﻣﺪت و ﻣﻴﺎنﻣﺪت ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻫﺪفﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ در ﻗﺎﻟﺐ آن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻣـﻮزش و‬
‫ﭘﺮورش‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ .‬ﻓﺼﻞ ﻳﻚ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻛﻠﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻮده و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي‬
‫ﻣﻨﻈﻮر در آن راﻫﻨﻤﺎي اﺻﻠﻲ در ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﻮر ﻋﻤﻮﻣﻲ داراي ‪ 5‬ﻓﺼﻞ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ .10100‬ﻓﺼﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري‪ .10200 -‬ﻓﺼﻞ اداره اﻣﻮر ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪ .10300 -‬ﻓﺼـﻞ اﻣـﻮر ﻗﻀـﺎﺋﻲ‪-‬‬
‫‪ .10400‬ﻓﺼﻞ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪ .10500 -‬ﻓﺼﻞ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ‬
‫اﻣﻮر دﻓﺎﻋﻲ و اﻣﻨﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ داراي ‪ 2‬ﻓﺼﻞ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ .20100‬ﻓﺼﻞ دﻓﺎع ‪ .20200 -‬ﻓﺼﻞ ﻧﻈﻢ و اﻣﻨﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ داراي ‪ 5‬ﻓﺼﻞ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ .30100‬ﻓﺼﻞ آﻣﻮزش ‪ .30200 -‬ﻓﺼﻞ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ‪ ،‬رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌـﻲ‪ ،‬ﮔﺮدﺷـﮕﺮي‪.30300 -‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﺳﻼﻣﺖ ‪ .30400 -‬ﻓﺼﻞ راه و ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ .30500 -‬ﻓﺼﻞ ﺗﺮﺑﻴﺖﺑﺪﻧﻲ‪.‬‬
‫اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي داراي ‪ 9‬ﻓﺼﻞ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ .40100‬ﻓﺼﻞ ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ‪ .40200 -‬ﻓﺼﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ‪ .40300 -‬ﻓﺼﻞ ﺻـﻨﻌﺖ و‬
‫ﻣﻌﺪن ‪ .40400 -‬ﻓﺼﻞ ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ ‪ .40500 -‬ﻓﺼﻞ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ و ﺗﻌﺎون ‪ .40600 -‬ﻓﺼﻞ اﻧﺮژي‬
‫‪ .40700 -‬ﻓﺼﻞ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ‪ .40800 -‬ﻓﺼﻞ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋـﺎت ‪ .40900 -‬ﻓﺼـﻞ‬
‫ﻣﺴﻜﻦ‪ ،‬ﻋﻤﺮان ﺷﻬﺮي‪ ،‬روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﻋﺸﺎﻳﺮي‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪108‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻪ ﻫﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺮاي آن ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻫﺪفﻫﺎي اﺳﺎﺳـﻲ ﻓﺼـﻞ را‬
‫در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و ﺧﻂﻣﺸﻲﻫﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﻃـﺮح‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺮاي آن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از وﻇﺎﻳﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﻃﺮح‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺖﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻫـﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‪ ،‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎﻟﻲ و واﺣﺪ ﺳﻨﺠﺶ اﻋﺘﺒﺎرات در ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪفﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻃﻲ ﻳﻚ ﺳﺎل اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﺰﻳﻨـﻪ آن از‬
‫ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺟﺎري )اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ( ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺮح‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳـﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺗـﻮﺟﻴﻬﻲ ﻓﻨـﻲ و‬ ‫‪‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻳﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻃﻲ ﻣﺪت ﻣﻌﻴﻦ و ﺑﺎ اﻋﺘﺒـﺎر ﻣﻌـﻴﻦ ﺑـﺮاي ﺗﺤﻘـﻖ ﻫـﺪفﻫـﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﻋﻤﺮاﻧﻲ ‪ 5‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺛﺎﺑﺖ اﺟﺮا ﺷﺪه و ﺗﻤـﺎم ﻳـﺎ ﻗﺴـﻤﺘﻲ از ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫اﺟﺮاي آن از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﺮاﻧﻲ )اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي( ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺮحﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎﻳﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘـﺮوژه‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻫﻤﮕـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﻓﻨﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻃﻲ ﻣﺪت ﻣﻌﻴﻨﻲ و ﺑـﺎ اﻋﺘﺒـﺎر ﻣﺸـﺨﺺ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻫﺪف ﻃﺮح را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭘﺮوژه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻧﻈﺮ اﻣﻜﺎن ﻫﻤﮕﻦ ﺑﻮدن ﻋﻤﻠﻴـﺎت‪،‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اوﻟﻴﻪ و ﮔﺎﻫﻲ از ﻧﻈﺮ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر اﻧـﺪازهﮔﻴـﺮي اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺪول ‪ 1-5‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎت دوﻟﺖ را ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻣﻮر‪ ،‬ﻓﺼﻞ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮح ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻏﻴﺮاﻧﺘﻔﺎﻋﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪109‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫اﻧﻮاع ﻃﺮح‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮ اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ‬ ‫اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ‬

‫‪ .1‬ﻃﺮح ﻋﻤﺮاﻧﻲ اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ ﻃﺮﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺪت ﻣﻌﻘﻮل ﭘﺲ از ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻋﻼوه ﺑـﺮ ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟﺎري و اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﻮد ﻣﺘﻨﺎﺳﺒﻲ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻳﺪ دوﻟﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻋﺘﺒﺎر درﻳﺎﻓﺘﻲ اﻳﻦ‬
‫ﻃﺮحﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 32‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺼﻮرت وام ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ از ﻣﺤـﻞ‬
‫ﺳﻮد آن ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﻣـﺎده ‪ 32‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و ﺑﻮدﺟـﻪ‪ ،‬ﺷـﻮراي‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ %50‬اﻳﻦ وام را ﺑﺼﻮرت ﺑﻼﻋﻮض ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨـﺪ‪ .‬در وزارﺗﺨﺎﻧـﻪﻫـﺎ و ﻣﺆﺳﺴـﺎت‬
‫دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ اﻗﺴﺎط اﻳﻦ وام ﻛﻪ ﺑﻪ وام ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎده ‪ 32‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣﻌـﺮوف‬
‫اﺳﺖ از ﻣﺤﻞ ردﻳﻒﻫﺎي ‪ 600000‬ﻣﻨـﺪرج در ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ ﻗﺎﺑـﻞ ﭘﺮداﺧـﺖ اﺳـﺖ وﻟـﻲ در‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﭼﻮن ﺳﻮد اﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان درآﻣﺪ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد از ﻣﺤﻞ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺳﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﻗﺴﺎط را ﻣﻲﭘﺮدازد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻃﺮح ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﻏﻴﺮاﻧﺘﻔﺎﻋﻲ ﻃﺮﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رﻓـﺎه اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻳﺎ اﺣﺪاث ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺟﻬﺖ ﺗﺴﻬﻴﻞ وﻇﺎﻳﻒ دوﻟﺖ اﺟﺮا ﻣـﻲﺷـﻮد و ﻫـﺪف اﺻـﻠﻲ آن‬
‫ﺣﺼﻮل درآﻣﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎ ﭘﺲ از ﺑﻬﺮهﺑﺮداري‪ ،‬ﺳﻮدده ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪرﺳﻪﺳﺎزي‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻃﺮح ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺮارداد ﺑﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر و ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻋﻠﻤﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﺎﺻﻲ اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪110‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت دوﻟﺖ از اﻣﻮر ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﻧﺸـﻌﺎﺑﺎﺗﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻓﺼـﻞ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮ ﻓﺼﻞ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻳـﺎ ﭼﻨـﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻳـﺎ‬
‫ﻃﺮح ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ...‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ واﺣﺪ ﺳﻨﺠﺶ اﻋﺘﺒـﺎرات ﺟـﺎري )اﻋﺘﺒـﺎرات ﻫﺰﻳﻨـﻪ( اﺳـﺖ‬
‫ﻟﻴﻜﻦ ﻃﺮح از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﭘﺮوژه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﭘﺮوژه ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ واﺣـﺪ ﺳـﻨﺠﺶ اﻋﺘﺒـﺎرات ﻋﻤﺮاﻧـﻲ‬
‫)اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي( ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪ 1.‬در اﻳﺮان ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت اﺳﺎﺳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت دوﻟـﺖ‬
‫از ﻛﻞ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﻣﻮر‪ ،‬ﻓﺼﻞ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻃﺮح ﻳﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‪ .‬وﻟﻴﻜﻦ اﻋﺘﺒـﺎرات دﻳﮕـﺮي ﻛـﻪ در ﻗﺎﻟـﺐ‬
‫ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻣﺬﻛﻮر ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺗﺤﺖ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ از ﻗﺒﻴﻞ دﻳﻮن‪ ،‬ﺑﻬـﺮه و ﺑﺎزﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫وامﻫﺎ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر و ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ و ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ردﻳﻒﻫﺎي ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻛﻪ ﺻﺮف آﻧﻬﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ وﻟﻴﻜﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻧﺒﻮده و ﺳﻬﻢ دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎي‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ از آن روﺷﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻗﻠﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ردﻳﻒﻫﺎي ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﻮاج ﺑﻮده و دوﻟﺖ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ واﻗﻒ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﻳﻚ از دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‬
‫ﻣﻠﻲ ﻳﺎ اﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﺮاﻳﺶ روﺷﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺣﺴﻦ آﻧﻜﻪ ﺗﺴـﻬﻴﻼت ﻻزم را ﺑـﺮاي اﺟـﺮاي ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورد وﻟﻲ ﻧﺒﻮد ﻗﺎﻟﺐﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻨﺘﺮل را ﻣﺤﺪود ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا از ﻧﻈـﺮ ﺗﻌـﺪد‬
‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي آن و ﺣﺠﻢ اﻋﺘﺒﺎرات وﺟﻮد آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﻤﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﺣـﺪ ﻣﺠـﺎز ردﻳـﻒﻫـﺎي‬
‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺑﻮدﺟﻪ ﺣﺪود ‪ %10‬از ﻣﺠﻤﻮع اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي و ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ردﻳﻒﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ ﺑﺰرگ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‪ ،‬ﻛﺎرﻣﺰد و ﻣﻮرد ﺗﻀـﻤﻴﻦ ﺷـﺪه‬
‫وام و ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ وامﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ دﻳﻮن و ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧـﺖﻫـﺎ‪ ،‬ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪﮔـﺬاري در ﺧـﺎرج از ﻛﺸـﻮر و‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ وام و ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ‪ ،‬اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎر‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ و ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎرات ردﻳﻒﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ردﻳﻒ اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪات ﺳﻔﺮﻫﺎي ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي‪- 2‬ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﻓﺘﺮ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈـﻢ رﻫﺒـﺮي‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ -‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﻧﮋاد‪ ،‬ﻣﻬﺪي و ﻓﺮج وﻧﺪ‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪﻳﺎر؛ ﺑﻮدﺟﻪ از ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﺗـﺎ ﻛﻨﺘـﺮل‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ و ﺗـﺪوﻳﻦ ﻛﺘـﺐ ﻋﻠـﻮم اﻧﺴـﺎﻧﻲ‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ )ﺳﻤﺖ(‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،1380 ،‬ص ‪203‬‬
‫‪ .2‬ردﻳﻒ ‪) 510000 -04‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪(1391‬‬
‫‪111‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪112‬‬

‫ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي درآﻣﺪﻫﺎ و داراﻳﻲﻫﺎي دوﻟﺖ‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي درآﻣﺪﻫﺎ و داراﻳﻲﻫﺎي دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر از ﺣﻴﺚ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎ‬
‫از ‪ 5‬ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ .1‬درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫در اﻳﻦ ﮔﺮوه آن ﻧﻮع از درآﻣﺪﻫﺎي دوﻟﺖ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛـﻪ درﻳﺎﻓـﺖ آﻧﻬـﺎ ﻣﻮﺟـﺐ اﻓـﺰاﻳﺶ ارزش‬
‫ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 7‬ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ .‬درآﻣـﺪﻫﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑـﺮ‬
‫ﺣﺪود ‪ 400‬ﺳﺮﻓﺼﻞ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي در ﺑﻌـﺪ ﻣﻠـﻲ و در ﺑﻌـﺪ اﺳـﺘﺎﻧﻲ ﺷـﺎﻣﻞ ‪ 80‬ردﻳـﻒ و‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺘﺎد ﻣﻌﻴﻦ درآﻣﺪ در اﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺳـﻮم ﭼﻬـﺎرم ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﻋﻬﺪهدار ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺤﻮه وﺻﻮل آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﺟﺪول ‪ 2‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺎدر ﻛﻪ در وﺻﻮل‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻫﻔﺖ ﺑﺨﺶ ﺑﺎ ﻋﻨﻮانﻫﺎي زﻳﺮ ﻗﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪113‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ‬

‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻗﺴﻤﺘﻲ از درآﻣﺪ و داراﻳﻲ اﻓﺮاد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺨـﺎرج ﻋﻤـﻮﻣﻲ و اﺟـﺮاي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ در راﺳﺘﺎي ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و‬
‫اﻫﺮمﻫﺎي اداري و اﺟﺮاﻳﻲ وﺻﻮل ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪114‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻛﻤﻚﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﻛﻤﻚﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎي واﻗﻌﻲ و اﺣﺘﺴﺎﺑﻲ از ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎﻳﺎن ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﻳـﺎ ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻳﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ دو ﺷﻜﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ آن ﻋﺎﻳﺪ ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ ﻳـﺎ ﺑﺎزﻧﺸﺴـﺘﮕﺎن و‬
‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ :‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﻓﻮاﻳﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛـﻪ از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫دوﻟﺖ ﻛﻨﺘﺮل و ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺑﻴﻤﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ :‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﻛﻨﺎن دوﻟﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﻧﺸﺪهاي اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ از آن از ﻣﺤﻞ وﺟﻮﻫﻲ ﻛﻪ در اﺧﺘﻴﺎر واﺣﺪ ذﻳﺮﺑﻂ ﻧﻴﺴﺖ در اﺧﺘﻴﺎر اﻓﺮاد ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض‬

‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض اﻧﺘﻘﺎلﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﻳﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻏﻴﺮ اﺟﺒﺎري ﺑﻴﻦ دو واﺣﺪ دوﻟﺘﻲ ﻳـﺎ واﺣـﺪ‬
‫دوﻟﺘﻲ و ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض ﻣﺎﻫﻴﺖ واﺣـﺪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﻤﻚ ﻣﻌﻴﺎر اول و ﻧﻮع ﻫﺰﻳﻨﻪاي و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي آن ﻣﻌﻴﺎر دوم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫در ﻧﻈﺎم ‪) GFS‬ﺻﻨﺪوق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻮل( ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﻛﻤﻚ‬
‫ﻫﺎي دوﻟﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻄﻮح دوﻟﺖ‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ دوﻟﺖ‬

‫درآﻣﺪﻫﺎي اﻣﻮال و داراﺋﻲﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﻗﻼم ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ از درآﻣﺪﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ دوﻟﺖ در ازاي در اﺧﺘﻴﺎر ﻗـﺮار‬
‫دادن داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮد وﺻﻮل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪) .‬ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﺑﻬﺮه‪ ،‬ﺳﻮد ﺳـﻬﺎم‪ ،‬ﺑﺮداﺷـﺖ از درآﻣـﺪ‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪ ،‬وﺟﻮه ﻣﺠﺪد ًا ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺷﺪه ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬اﺟﺎره(‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺧﺪﻣﺎت و ﻓﺮوش ﻛﺎﻻ‬

‫)ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻓﺮوش از ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻮاﻣﻞ دوﻟﺘﻲ ﺑﺎزار‪ ،‬ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪ و اﺟﺮت اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت و ﻓـﺮوش از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻏﻴﺮ ﺑﺎزار(‬
‫‪115‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﺮاﺋﻢ و ﺧﺴﺎرت‬

‫ﺟﺮاﺋﻢ و ﺧﺴﺎرات‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎلﻫﺎي ﺟﺎري اﺟﺒﺎري وﺿﻊ ﺷﺪه از ﺳﻮي دادﮔﺎهﻫﺎ و واﺣﺪﻫﺎي ﺷﺒﻪ ﻗﻀـﺎﻳﻲ ﺑـﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻋﺪم رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع درآﻣﺪ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺨﻠﻔﺎت ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﺳـﺖ و‬
‫وﺟﻮد و اﻓﺰاﻳﺶ آن ﺧﻮب ﺗﻠﻘﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ درآﻣﺪﻫﺎ )ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﺟﺮاﺋﻢ راﻧﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﻌﻬـﺪ داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن‬
‫ﺑﻮرﺳﻴﻪ و ﺷﻬﺮﻳﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اﻧﺼﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﺟﺮاﺋﻢ آﻟﻮدﮔﻲ و ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ و آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﻮا و‪(...‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‬

‫ﻫﺮ ﺑﺨﺶ از درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﻨﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ و ذﻳﻞ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻨﺪ‪ ،‬اﺟﺰاي درآﻣﺪي آن‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎره ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﺷـﺶ رﻗﻤـﻲ )‪ 100000‬ﺗـﺎ ‪(700000‬‬
‫‪1‬‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺷﺒﻴﺮي ﻧﮋاد‪ ،‬ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ؛ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي در اﻳﺮان )ﺑﻮدﺟـﻪ و ﭘﺎرﻟﻤـﺎن(‪ ،‬ﻓﺼـﻞ ﺷﺸـﻢ‪ ،‬دﻓﺘـﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و ﺑﻮدﺟـﻪ‪ ،‬ﻣﺮﻛـﺰ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،1387 ،‬ص ‪237‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪116‬‬

‫‪ .2‬واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫در ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻓﺮوش ﻧﻔـﺖ‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان درآﻣـﺪ ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮوش داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي دوﻟﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي دوﻟـﺖ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺎﻟﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺪول ‪ 4‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ‪ ،‬درآﻣـﺪﻫﺎي ﻣﺰﺑـﻮر در ﺷـﺶ ﻓﻘـﺮه ﺑـﺎ ﻛـﺪ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ‪ 800000‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬درآﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻠﻲ و ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫اﻳﻦ درآﻣﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮوش ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪117‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬درآﻣﺪ ﮔﺎز ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻠﻲ و ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫اﻳﻦ درآﻣﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺻﺪور ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر ﺻﺎدرات ﮔﺎز ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻧﺸـﺪه ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻮد درآﻣﺪ ﺷﺮﻛﺖ ﮔﺎز ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬ﻓﺮوش ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت دوﻟﺘﻲ‪:‬‬

‫اﻳﻦ درآﻣﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮوش و واﮔﺬاري ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻓﺮﺳﻮده و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻓﺮوش و واﮔﺬاري اراﺿﻲ‪:‬‬

‫اﻳﻦ درآﻣﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮوش ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎ و ﻣﺤﺪوده ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ اراﺿﻲ دوﻟﺘﻲ از ﺟﻤﻠﻪ وﺻـﻮل ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫از درآﻣﺪﻫﺎي دوﻟﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ و ﻣﺮاﺗﻊ ﻛﺸﻮر از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮارد در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻓﺮوش ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪:‬‬

‫اﻳﻦ درآﻣﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺧﺎرج از رده‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻓﺮﺳﻮده و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻓﺮوش و واﮔﺬاري ﺳﺎﻳﺮ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‪:‬‬

‫ﻓﺮوش ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻮال و داراﻳﻲﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻓﻮق ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﻮال ﻣﻨﻘﻮل و ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻘﻮل‪ ،‬اﻣﻮال اﺳﻘﺎﻃﻲ و اﻣﻮال ﺗﻤﻠﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺿـﺒﻄﻲ و ﻗﺎﭼـﺎق در اﻳـﻦ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪118‬‬

‫‪ .3‬واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫درآﻣﺪﻫﺎي اﻳﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺣﺠﻢ ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ و ﺷـﺎﻣﻞ ﻫﺸـﺖ ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .1‬داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي داراﻳﻲﻫﺎ ﺟـﺰء داراﻳـﻲﻫـﺎي ﻧﺎﻣﺸـﻬﻮد ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ روﺷﻨﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫در ﺟﺪول ‪ 2‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺧﻼﺻـﻪ اﻋﺘﺒـﺎرات ﻣﻮﺿـﻮع داراﻳـﻲﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ و ﺳـﻬﻢ ﻫـﺮ ﻳـﻚ از‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺎدر ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺟـﺪول ‪ 5‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ‪ ،‬ﻋﻨـﻮانﻫـﺎي‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ داد و ﺳﺘﺪﻫﺎي داراﻳﻲﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ ﻗـﺮار زﻳـﺮ اﺳـﺖ‪) :‬ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ در‬
‫ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻨﺎوﻳﻦ اﻳﻦ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪(.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺎ ﺣﺬف اﺳﺘﻘﺮاض از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﻜﻲ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻔﺖ ﺑﺨﺶ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪119‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫اﺳﺘﻘﺮاض از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﻜﻲ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫اﺳﺘﻘﺮاض از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﻚ اوﻟﻴﻦ روش ﻣﻄﺮح در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺳـﻮم و‬
‫ﭼﻬﺎرم ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻤﻨﻮع ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮوش اوراق ﻣﺸﺎرﻛﺖ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫اوراق ﻣﺸﺎرﻛﺖ دوﻟﺘﻲ در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ ﻓـﺮوش اوراق ﻣﺸـﺎرﻛﺖ ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎي‬
‫ﺗﺎﺑﻌﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﻟﺤﺎظ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻟـﻴﻜﻦ ﻛﺴـﺐ‬
‫ﻣﺠﻮز ﻻزم از ﻣﺤﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي اﺧﺬ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺴﻬﻴﻼت ﺧﺎرﺟﻲ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫اﻳﻦ وﺻﻮﻟﻲ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ از ﻣﺤﻞ ﺗﺴﻬﻴﻼت ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﺑﺎﻧﻚ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺟﻮدي ﺣﺴﺎب ذﺧﻴﺮه ارزي‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫ﭼﻮن درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﻣﻮاج ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﭘﺎﻳﺪار و اﺳﺘﻤﺮار و ﭘﺎﻳﺪار دارﻧﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا‬
‫از اﻳﻦ ﺻﻨﺪوق ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﻚ اﻧﺪوﺧﺘﻪ اﺣﺘﻴﺎﻃﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ در ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛـﻪ درآﻣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻧﻔﺘﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري دﭼﺎر ﺗﻮﻗﻒ ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫درﻳﺎﻓﺖ اﺻﻞ وامﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ دوﻟﺖ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ اﺻﻞ وامﻫﺎي اﻋﻄﺎ ﺷﺪه ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻣﺤﻞ واﮔﺬاري ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫در اﺟﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺧﺼﻮﺻﻲﺳﺎزي دوﻟﺖ‪ ،‬آن ﻗﺴﻤﺖ از ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ واﮔﺬار ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ دوﻟﺖ ﻟﻄﻤﻪاي ﻧﺰﻧـﺪ‪ ،‬ﻃـﻲ ﺗﺸـﺮﻳﻔﺎت ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﻋﺎم ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺷﺮت ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬـﺎدار ﻗﺴـﻤﺘﻲ از ﺳـﻬﺎم‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ واﮔﺬار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دوﻟﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺑـﺪﻫﻲﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮد را از ﻃﺮﻳﻖ واﮔﺬاريﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺑﻪ اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻃﻠﺐ ﻛﺎر ﻛﺎرﺳﺎزي ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪120‬‬

‫درﻳﺎﻓﺖ اﺻﻞ وامﻫﺎي داﺧﻠﻲ دوﻟﺖ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫در اﺟﺮاي ﻣﺎده ‪ 32‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﭼﻮن اﻋﻄﺎي اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ از ﻣﺤـﻞ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧـﻲ اﻧﺘﻔـﺎﻋﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت وام‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا آن ﻗﺴﻤﺖ از اﺻﻞ ﺳﺮرﺳﻴﺪ اﻗﺴﺎط وامﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﺮﻛﺖﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ ﺑـﻪ ﺧﺰاﻧـﻪ‬
‫وارﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﻮد و ﻛﺎرﻣﺰد اﻳﻦ وامﻫﺎ در ﻗﺴﻤﺖ اﻣﻮال و داراﻳﻲﻫﺎ وارﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ از ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﺳﺎلﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻼح ﻣﺎده ‪ 63‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﺻﻼح و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻣﻬﻠﺖ‬
‫ﻣﻘﺮر ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﻲ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻮم اﻟﻒ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺿﻮع واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺑﺨﺶ –ﺑﻨـﺪ‬
‫و اﺟﺰاي آن و در ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻮم ب ﺑﺮﺣﺴﺐ دﺳﺘﮕﺎه و ردﻳﻒ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫واﮔﺬاريﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻓﺎﻗﺪ ﺗﻮزﻳﻊ اﺳﺘﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن وﺻﻮل‪ ،‬و ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ دوﻟﺖ وارﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﻌﺎدل‬
‫‪ 100‬درﺻﺪ آن ﻳﺎ ﻣﻌﺎدل اﻋﺘﺒﺎري ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳـﺖ در اﺧﺘﻴـﺎر دﺳـﺘﮕﺎه‬
‫وﺻﻮل ﻛﻨﻨﺪه ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع درآﻣﺪ ﺧﻼف اﺻﻞ ﻋﺪم ﺗﺨﺼﻴﺺ از اﺻﻮل ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ دوﻟﺘﻲ و ﻣﺆﺳﺴﺎت اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ و ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ‬

‫اﻳﻦ درآﻣﺪﻫﺎ در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﺸﻮر و ﺟﺪا از ردﻳﻒﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ 2.‬و‬
‫ﺷﺎﻣﻞ اﺻﻞ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻋﺎﻳﺪات ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺼﺮف آﻧﻬﺎ ﺟﺰ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬
‫ﺑﺮاي آن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺄﺳﻴﺲ‪ ،‬اﺳﺎسﻧﺎﻣﻪ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻘﺮرات و آﺋﻴﻦﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺧﺎص ﺧﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺷﺒﻴﺮي ﻧﮋاد‪ ،‬ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ؛ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪239‬‬

‫‪ .2‬اﻳﻦ اﻣﺮ در راﺳﺘﺎي ﺗﺤﻘﻖ دو اﺻﻞ وﺣﺪت و ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪121‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫روشﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ درآﻣﺪﻫﺎ‬

‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ درآﻣﺪﻫﺎي دوﻟﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺘﻲ در درﺟﻪ اول‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ درآﻣـﺪﻫﺎ و وﺿـﻊ ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫دوﻟﺖ اﺳﺖ اﻣﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻨﻲ و دﻗﻴﻖ اﺳﺖ؛ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﺮ ﻣـﻮرد ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ وﺿـﻊ ﺧـﺎص‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻨﺎﺑﻊ درآﻣﺪ از ﭼﻨﺪ روش ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﻮد‪ .‬ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲﻫـﺎ و‬
‫ﺑﺮآوردﻫﺎي دوﻟﺖ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر روش اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﻨﻈﻢ‬

‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫روشﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎ‬
‫ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂﻫﺎ‬

‫روش ﺳﺎل ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ‬

‫روش ﺳﺎل ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ‬

‫ﺗﻮﻟﺪ اﻳﻦ روش در ﺳﺎل ‪ 1823‬در ﻛﺸﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ روش از ﺑﻮدﺟـﻪ ﺳـﺎل‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺟﺎري ﻗﺮار دارد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد؛ ﭼﺮا؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ ﺳﺆال در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻦ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺟﺎري اﺳﺖ؛ ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﻨـﻮز ﺧﺎﺗﻤـﻪ‬
‫ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺄﺧﺬ ﺑﺮاي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ درآﻣﺪ ﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﻛـﺮد‪ .‬ﻟـﺬا‪ ،‬ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎ از آﺧﺮﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪاي ﻛﻪ اﺟﺮاي آن‪ ،‬ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺧﺬ ﻣﻲﺷـﻮد و ﻣـﻼك ﻋﻤـﻞ درآﻣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻗﻄﻌﻲ دو ﺳﺎل ﻗﺒﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ درآﻣﺪﻫﺎي ﺳﺎل ‪ ،1393‬درآﻣﺪﻫﺎي ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘـﻪ و‬
‫ﻗﻄﻌﻲ ﺳﺎل ‪ 1391‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪122‬‬

‫ﺣﺴﻦ اﻳﻦ روش اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﻜﻪ‪ ،‬درآﻣﺪﻫﺎي ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻗﻄﻌﺎً وﺻﻮل ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺎدل و اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻴﺐ اﻳﻦ روش ﻧﻴﺰ آن اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﻜﻪ ﺑﻴﻦ ﺳﺎل ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ و ﺳـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﻣـﻼك‬ ‫‪‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻓﺎﺻﻠﻪ وﺟﻮد دارد؛ در اﻳﻦ ﺧﻸ‪ ،‬اوﺿﺎع و اﺣﻮال اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫ﻛﺸﻮر اﻣﻜﺎن دارد روﻳﺪادﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ درآﻣﺪﻫﺎي دوﻟﺖ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻗﺮار دﻫﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ در ﻣﺜﺎل ﻓﻮق ﺳﺎل ‪ 1392‬ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮﻳﻢﻫﺎي‬
‫ﻏﺮب و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻋﻠﻴﻪ اﻳﺮان و ﻫﺪﻓﻤﻨﺪي ﻳﺎراﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان و ﻣﻨﺎﺑﻊ درآﻣﺪي آن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎل ‪ 1391‬ﺑﺸﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫روش ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻄﻪﻫﺎ‬

‫زادﮔﺎه اﻳﻦ روش ﻧﻴﺰ در ﻛﺸﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1883‬دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣـﺄﻣﻮر ﺷـﺪ‬
‫ﺗﺎ از اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ درآﻣﺪﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل آﺗﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻧﻮاع درآﻣﺪﻫﺎ را در ﻳﻚ دوره ﻗﺒﻠﻲ )ﺳﻪ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل( ﺑﻪ دﺳـﺖ آورده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس آن درآﻣﺪ ﺳﺎل آﻳﻨﺪه را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫روش ﺳﺎل ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻛﻪ ﺑﻪ روش ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻄﻪﻫﺎ ﻣﻌﺮوف اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ اﻳـﻦ‬
‫روش ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻓﺰاﻳﺶ درآﻣﺪﻫﺎ از ﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﺎل دﻳﮕﺮ در اﺧﺘﻼل ﭼﻨﺪ ﺳـﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﭘﺲ از ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪن آﻫﻨﮓ آن‪ ،‬درآﻣﺪ ﺳﺎل ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ اﺿـﺎﻓﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻣـﺜﻼً ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ درآﻣﺪ دوﻟﺖ از ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در ﺳﺎل ‪ 1392‬درﺻﺪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ درآﻣـﺪ ﻗﻄﻌـﻲ دوﻟـﺖ از‬
‫ﻣﺤﻞ ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ را ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1381-1391‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺳـﭙﺲ ﻣﺘﻮﺳـﻂ آن را ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲآورﻧﺪ و ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ رﺷﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ‪-‬ﻣﺜﻼً ‪ 5‬درﺻﺪ‪ -‬در اﻳﻦ ده ﺳـﺎل ﻧﻴـﺰ ﺗﻜـﺮار‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬آﻫﻨﮓ رﺷﺪ ‪ 5-‬درﺻﺪي را‪ -‬ﺑﻪ درآﻣﺪ ﺳﺎل ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ و ﺳﭙﺲ درآﻣﺪ ﺟﺎري ﻣﻲاﻓﺰاﻳﻨﺪ‬
‫و در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1392‬اﻋﻤﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻴﺐ اﻳﻦ روش اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﻫﺮ ﻛﺸﻮر آﺑﺴﺘﻦ وﻗﺎﻳﻊ ﺟﺪﻳﺪ اﺳـﺖ؛ ﻟـﺬا‪ ،‬ﻋﻠﻴـﺮﻏﻢ ﻣﺘـﺪاول‬
‫ﺑﻮدن اﻳﻦ روش در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻼك ﻗﺮار دادن وﻗﺎﻳﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﺎلﻫـﺎي ﻗﺒـﻞ‪،‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻮرد ﺗﺮدﻳﺪ اﺳﺖ!‪.‬‬
‫‪123‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫روش ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻮاه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ روش ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺮﺳﻮم ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﻜـﻪ زادﮔـﺎه آن‬
‫ﻛﺪام ﻛﺸﻮر اﺳﺖ و ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻮاﻫﺪي در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ‪-‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاي ﻣﺆﻟﻒ!‪.‬‬
‫در اﻳﻦ روش ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻣﺒﺎﻟﻎ وﺻـﻮل ﺷـﺪه‬
‫درآﻣﺪ در ﺳﺎلﻫﺎي ﻗﺒﻞ و ﺳﺎﻳﺮ آﻣﺎرﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬اﺛﺮ ﻋﻮاﻣـﻞ ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن را ﺑـﺮ ﻫـﺮ ﻳـﻚ از اﻧـﻮاع‬
‫درآﻣﺪﻫﺎ در ﻣﺪت ﻣﺤﺪودي از زﻣﺎن ﻣﻲﺳﻨﺠﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﺼﺺ و ﺗﺠﺎرب ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫از روشﻫﺎي آﻣﺎري و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎدرت ﺑـﻪ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ‬
‫درآﻣﺪ ﺑﺮاي دوره آﺗﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫روش ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﻨﻈﻢ‬

‫ﺧﻄﺎﻫﺎ و اﻧﺤﺮافﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪ در ﺳﻪ روش ﻗﺒﻞ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﺗـﺎ در ﺳـﺎل ‪ 1952‬از‬
‫روش ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﻨﻈﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش داراي ﻓﻨﻮن و ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي ﺧﺎص اﺳﺖ و ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ‬
‫درآﻣﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس روشﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ آﻣﺎري از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﺳﺮيﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺸﺶﭘﺬﻳﺮي و ﺟﻤﻊآوري ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ و‪ ...‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن وﺻﻮل ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ درآﻣﺪ در ﻃـﻲ دوره‬
‫ﻳﺎ دورهﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد و ﺳـﭙﺲ ﺑـﺮ اﺳـﺎس آن و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي در دوره آﺗﻲ ﻣﻴﺰان درآﻣﺪﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺿـﺮﻳﺐ اﺷـﺘﺒﺎه اﻳـﻦ‬
‫روش ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ درﺻﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ‬

‫در ﺟﺪول ‪ 4‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻫﻔﺖ ﻓﺼﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻴﺪ و ﻣﺼﻮب ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ .‬ﺟﺒﺮان ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻣﻮال و داراﻳﻲ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ .‬ﻳﺎراﻧﻪ‬ ‫‪‬‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪124‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ .‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ .‬رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬ ‫‪‬‬

‫ﻣﺼﺎرف اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﺑﺎﻧﻚﻫـﺎ در اﻏﻠـﺐ‬
‫ﻣﻮارد ﺗﻌﻬﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺟﺒـﺮان ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺟﺎره‪ ،‬آب و ﺑﺮق و ﮔﺎز و ﻣﺨﺎﺑﺮات و ﺳﻮﺧﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﺎﻫﺶ داد؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﻋﺘﺒﺎرات ﺟﺎري ﺑﺎﺑﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻋﻤـﻼً ﺗﻌﻬـﺪ‬
‫ﺷﺪه و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟﻪاي آن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ اﻃﻼع و اﺟﺎزه ﻣﺠﺪد از ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺑﺮاي اﺟﺮاﺳﺖ‪ .‬در راﺑﻄـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺼﻮل ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖ‬
‫ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎل ‪ 1382‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺼﻮل ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺸﺖ ﮔﺮوه زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﮔﺮوه اول‪ :‬ﺟﺒﺮان ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻘﻮق و دﺳﺘﻤﺰد و‪...‬‬ ‫‪‬‬

‫ﮔﺮوه دوم‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺣﻤﻞ و ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴـﺮات‪ ،‬ﺗﺸـﺮﻳﻔﺎت و‬ ‫‪‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺎﻧﻜﻲ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ و ﻟﻮازم ﻣﺼﺮف ﺷﺪﻧﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه ﺳﻮم‪ :‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻣﻮال و داراﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻬﻼك داراﻳﻲﻫﺎ و‪...‬‬ ‫‪‬‬

‫ﮔﺮوه ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺑﻬﺮه ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻮدﻫﺎي ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪه و ﻛﺎرﻣﺰدﻫﺎي ﺑﺎﻧﻜﻲ و‪...‬‬ ‫‪‬‬

‫ﮔﺮوه ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻳﺎراﻧﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﺎراﻧﻪﻫﺎ و اﻧﺘﻘﺎﻻت‬ ‫‪‬‬

‫ﮔﺮوه ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض‬ ‫‪‬‬

‫ﮔﺮوه ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻴﻤﻪﻫﺎ و ﻛﻤﻚ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬ ‫‪‬‬

‫ﮔﺮوه ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﺟﺎره و اﻧﻮاع ﺟﺮاﺋﻢ و‪...‬‬ ‫‪‬‬
‫‪125‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫در ﺟﺪول ‪ 3‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي در ﻫﻔﺖ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺷـﺮح‬
‫زﻳﺮ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﺎت‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﺗﺠﻬﻴﺰات‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺟﻮدي اﻧﺒﺎر‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ .‬اﻗﻼم ﮔﺮانﺑﻬﺎ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ .‬زﻣﻴﻦ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ داراﻳﻲﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه‬ ‫‪‬‬

‫ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫در ﺟﺪول ‪ 5‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻛﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ در ﺧﺼـﻮص ﻣﺼـﺎرف ﻛـﻼن ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬واﮔﺬاري ﺳﻬﺎم‪ ،‬ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ اﺻﻞ اوراق ﻣﺸﺎرﻛﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ اﺻـﻞ‬
‫ﺗﺴﻬﻴﻼت ﺑﺎﻧﻜﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪات ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﺸﺪه ﺳﺎلﻫﺎي ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ اﺻﻞ وامﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ و ﺗﻌﻬﺪات‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺧﺮﻳﺪ ﺳﻬﺎم ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ اﺻﻞ اوراق ﻣﺸﺎرﻛﺖ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ وامﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻋﻄﺎي وام ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ اﺻﻞ ﺗﺴﻬﻴﻼت ﺑﺎﻧﻜﻲ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ اﺻﻞ ﺗﺴﻬﻴﻼت ﺧﺎرﺟﻲ‬ ‫‪‬‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪126‬‬

‫در ﺟﺪول ‪ 6‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ‪ ،‬اﻋﺘﺒـﺎرات ﻫﺰﻳﻨـﻪاي و ﺗﻤﻠـﻚ داراﻳـﻲﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑـﻪ ﭼﻬـﺎرده‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﻣﻮر ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪ -‬اﻣـﻮر دﻓـﺎع ﻣﻠـﻲ‪ -‬اﻣـﻮر اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و اﻣـﻮر‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎ اﻋﺘﺒﺎرات ردﻳﻒﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻗﻠﻢ و ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ ﺑـﺎ اﻣـﻮر ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧـﻪ‬
‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي و اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﻋﻢ از ﻣﻠﻲ و اﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر‬
‫اﻣﻮر‪ 39،‬ﻓﺼﻞ و ‪ 471‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ردﻳـﻒﻫـﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗـﻪ ﻓﺎﻗـﺪ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻓﻮق ﺑﻮده و در ﺟﻤﻊ آﻧﻬﺎ ﻟﺤﺎظ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر را در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1391‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ )روشﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي(‬

‫روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺳﻨﺘﻲ‪ -‬ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي اﻓﺰاﻳﺸﻲ ﻳﺎ ﻣﺘﺤﺮك‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي‬
‫ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ و ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨـﺪي ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺠﺎل‪ ،‬روشﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻓﺰاﻳﺸﻲ‬

‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي‬
‫ﺻﻔﺮ‬

‫روشﻫﺎي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‬ ‫ﺳﻨﺘﻲ‬

‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي‬ ‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬ ‫ﻫﺪف‬
‫‪127‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫‪ .1‬روش ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﺘﻲ )ﻣﺘﺪاول(‬

‫در اﻳﻦ روش ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺎ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﻫـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎن دوﻟﺘـﻲ‪ ،‬ﻧـﻮع و ﻣﺎﻫﻴـﺖ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﺟﻬﺖ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﭼﻪ ﻫﺪﻓﻲ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫اﻳﻦ روش ﺳﻜﻮت ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﺰﻳﺖ و اﻗﺒﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﻃـﻮﻻﻧﻲ از اﻳـﻦ روش‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖﻫﺎ ‪ -‬ﺗﻨﻬﺎ روش ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي اﻳﺮان ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ -1343‬ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري دوﻟﺘـﻲ و‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺮاي ﻣﺨﺎرج ﺟﺎري و ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﺗﺼـﻮﻳﺐ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﺧﺮﻳﺪاري ﺷﺪه در ﺳﺎل اﺟـﺮاي ﺑﻮدﺟـﻪ در ﻣﺤـﺪوده‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻫﺮ اﻧﺪازه اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺑﻪ ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻴﺰان اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي در اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ و اﺧﺘﻴﺎرات ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ‬
‫در ﻣﺼﺮف اﻋﺘﺒﺎرات ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺮﻋﻜﺲ‪.‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ آن دو ﺑﻌﺪ اﺳﺎﺳﻲ در ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺳﻨﺘﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻳﮕـﺮ ﻛـﺎﻓﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﺪام ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﻲ ﻳﺎ وزارﺗﺨﺎﻧﻪاي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ آن‬
‫ﭼﻴﺴﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ دو ﻧﻮع ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺳﺮوﻛﺎر دارﻳﻢ‪ .‬ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن اﻳـﻦ ﻧـﻮع‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت و ارﻗﺎﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﻲ را ﺟﻤﻊ ﻛﺮده و ﺑﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘـﻮل‪ ،‬در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻋﻤﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺣﺠﻢ ﻛﺎر در ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻗﻄﻌﻲ ﺳﺎل ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ و ﻧﻴﻤﻪ اول ﺳﺎل ﺟﺎري ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘـﺎﻻت‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات از ﻳﻚ ﻣﺎده ﺑﻪ ﻣﺎده دﻳﮕﺮ داﺧﻞ ﻳﻚ ﻓﺼﻞ ﻳﺎ ﺑﻴﻦ ﻓﺼﻮل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﻘﻂ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﻴﺰان ﻣﻌﻴﻦ و ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﺻﻲ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻬﻢ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺎﻟﻲ و ﺑﻮدﺟﻪاي و ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺎﻟﻲ و رﻋﺎﻳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ﻧﻮع ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺪون ﻫﺪف‪ ،‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﻛﺮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺤـﺪود‬
‫ﺑﻮدن ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﺎﻟﻲ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻳﻦ روش ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪128‬‬

‫‪ .2‬ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي اﻓﺰاﻳﺸﻲ و ﻣﺘﺤﺮك‬

‫رﻳﺸﻪ اﺑﺪاع اﻳﻦ روش ﺷﺎﻳﺪ ﮔﺮﻳﺰ از وﻗﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ و دردﺳﺮﻫﺎي ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺑﻮدﺟﻪﻧﻮﻳﺴـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ روش ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت دﺳﺘﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﻓـﺮض ﻣـﻲﺷـﻮد و ﺑـﺎ‬
‫ﺷﻴﻮه ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺰﺋﻲ در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي اﻧﻄﺒﺎق دارد‪ .‬ﻃﺒﻖ اﻳﻦ روش‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺟﺪﻳـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه ﻣﺮاﺟﻌـﻪ و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﺟﺰﺋﻲ در آﻧﻬﺎ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺳﺎس ﻛﺎر‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎرات ﺳﺎل ﻗﺒﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫـﺮ ﺳـﺎل‬
‫ﻣﺠﺪداً از اول اﻗﺪام ﺑﻪ ﻛﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﻮدﺟﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻮدﺟﻪ رﻳﺰان ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺑﻮدﺟﻪ ﺳـﺎل‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ را روي ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻓﺰاﻳﺸﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﺮخ ﺗﻮرم‪ ،‬ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻗﻴﻤﺖ ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬ﺑﺮآورد و‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ وﻗـﺎﻳﻊ‬
‫آﻳﻨﺪه ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻮد ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي‬

‫اﻳﻦ روش در ﺳﺎل ‪ 1949‬در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻼح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘـﻲ در ﻛﻤﻴﺴـﻴﻮن‬
‫ﻫﻮور‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﻮدﺟﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﮔﺸﻮد‪ .‬روﺷﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن اﻋﺘﺒﺎرات ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ وﻇﺎﻳﻒ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﺮاي ﻧﻴـﻞ ﺑـﻪ‬
‫اﻫﺪاف ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘـﻲ ﭼـﻪ اﻫـﺪاف ﻣﺼـﻮﺑﻲ را در‬
‫ﺳﺎل ﺟﺎري دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻫﺪاف‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫـﺎي را در‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ آﻧﭽﻪ ﻣﻴﺰان اﻋﺘﺒﺎر ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺳﻜﻮت ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫روش ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻛﻪ آن را ﻫﺪف ﻣﺤﻮر ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻫﺪف ﻣﺸﺘﺮك ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول از ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺼﻮل و ﻣـﻮاد ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺪاول‪ ،‬ﻛﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﻲ در ﻓﺼـﻮل و‬
‫ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻧﻬـﺎﻳﻲ ﻛـﺎر‬
‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻣﻲﺷﻮد ﻟﺬا اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘـﻲ در ﻗﺎﻟـﺐ‬
‫ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪129‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫در ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘـﻲ ﻛﺸـﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ از روش ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺬﻛﻮر ﻋﻴﻨﺎً ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﺴﺎبﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﮔﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي‬
‫ﻫﺮ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﺳﺴﻪ دوﻟﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﻮرد اﺟـﺮا در آن‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن و در داﺧﻞ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫﺪاف و وﻇﺎﻳﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻟﺰام ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻮدﺟـﻪاي‪ ،‬وﺟـﻮد ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺑﻮدﺟـﻪاي ﺗﻌﻬـﺪي ﻳـﺎ‬
‫ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺎﻟﻲ و رﻋﺎﻳﺖ و وﺟﻮد ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖﭘـﺬﻳﺮي ﻣـﺎﻟﻲ و‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي روش ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي اﺳﺖ‬
‫ﻣﺰﻳﺖﻫﺎي ﺷﺎﺧﺺ اﻳﻦ روش‪ ،‬ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻮدﺟﻪاي ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻫـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎن و داﺷـﺘﻦ‬
‫اﻓﻖ زﻣﺎﻧﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻳﻚ دوره ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و ﺗﺤﻘـﻖ‬
‫اﻫﺪاف از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ روش از ﻋﺪم ارﺗﺒﺎط ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺑﻴﻦ ﺳـﺎﺧﺘﺎر اداري و‬
‫وﻇﺎﻳﻒ ﺑﻮدﺟﻪاي رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ واﻗﻒ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻘﺪر ﺑﺎﻳﺪ در زﻣﻴﻨﻪ ﭘﺮﺳﻨﻠﻲ‪ ،‬ﻟﻮازم‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و‪ ...‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻨـﺪ‬
‫ﻟﺬا در اﻳﻦ روش از ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﺳـﻨﺘﻲ‪ ،‬در روش‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ در داﺧﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻳﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮاي وزارﺗﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻧﻮع دﻳﮕﺮي از اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ )‪ (PPBS‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﻛـﻪ در ﺳـﺎل‬
‫‪ 1960‬در وزارت دﻓﺎع آﻣﺮﻳﻜﺎ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺷﺪ‪ 1.‬اﺻﻮل اﻳﻦ روش در ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧـﻲ ﺑـﻪ ﻛـﺎرﻣﻲ‬
‫رود و ﻓﺮمﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﻧﻴﺰ ﻫﻨﻮز ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬در اﻳـﻦ روش‪ ،‬در اﺟـﺮاي ﻫـﺪف ﻣﺸـﺨﺺ ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎر ﻣﻌﻴﻦ و زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺄﺳﻴﺴﺎﺗﻲ و ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗـﻲ‪ ،‬ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻻزم‬

‫‪ .1‬ﺑﺎ ﺷﺮوع دﻫﻪ ‪ 1960‬در وزارت دﻓﺎع اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪ -‬ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ‪ PPBS‬ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺲ از آن در ﺳﺎل ‪ 1965‬ﺟﺎﻧﺴﻮن رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر اﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻧﻈﺎم را ﺑﺮاي ﺳﺎﻳﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫اﻟﺰاﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ اﻗﺪام ﻣﻮﺟﺐ اﺻﻼﺣﺎت زﻳﺎدي در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﻄﻮح دوﻟﺘﻲ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1969‬ﻛﻪ ﻧﻴﻜﺴﻮن ﺑـﻪ‬
‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ‪ PPBS‬ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ در دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ اﺟﺮا در ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬در ﺳـﺎل ‪1971‬‬
‫دﻓﺘﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﻣﺮﻳﻜﺎ دﺳﺘﻮر ﺗﻮﻗﻒ اﺟﺮاي ﻧﻈﺎم ‪ PPBS‬را ﺻﺎدر ﻛﺮد‪ ،‬ﻃﺒـﻖ ﮔـﺰارش دﻓﺘـﺮ ﺑﻮدﺟـﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻋـﺪم درك ﺻـﺤﻴﺢ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن اﺟﺮاﻳﻲ ﻧﻈﺎم ‪ PPBS‬و ﻋﺪم ﺗﻌﻬﺪ آﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺟﺮاي آن‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﻮروﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻋـﺪم‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻧﻈﺎم ‪ PPBS‬در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﭘﻴﺎده ﻧﺸﺪ اﻣﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸـﻮرﻫﺎي‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ و در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪130‬‬

‫اﺧﺘﺼﺎص داده ﻣﻲﺷﻮد‪ 1.‬ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ )‪ ،(2PPBS‬روﺷـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺗﻜﻤﻴـﻞ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻌﻤـﻮل ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻛﻤﺘـﺮ ﻛﺸـﻮري اﺳـﺖ ﻛـﻪ در اﻣـﺮ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺳﺎﺑﻘﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ارﻛﺎن ﻃﺮحرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮاﻳﺶ ﻏﺮﻳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺟﺰاي‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺪﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻠـﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮕـﺮش ﺳﻴﺴـﺘﻤﻲ اﻳـﻦ روش وﺟـﻪ ﺗﻤـﺎﻳﺰ اﻳـﻦ روش ﺑـﺎ‬
‫روشﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﮕﺮش ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﭘﺮوژهﻫـﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻫـﻢ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ و ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب اﺛﺮﺑﺨﺶﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ در ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻛﻠﻲ اﻳﺠﺎد ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺎﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﺰﻳﻨـﻪ‪ -‬ﻓﺎﻳـﺪه‪ ،‬ﺗﺠﺰﻳـﻪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴـﺖ ﻧﻬـﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ و ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ و ارزش ﻓﻌﻠﻲ ﻋﺠﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣـﺮ ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻳﻚ ﺳﺎﻟﻪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻃﺮحﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت و ﺑﺎ دﻳﺪ وﺳـﻴﻊﺗـﺮي ﻣـﻮرد‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در اﺑﺘﺪاي ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﺮدش ﺑﻮدﺟﻪ ﻣـﻮرد ﺗﺄﻛﻴـﺪ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻫﺮ ﺳﺎل ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻃﺮح ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد اﻣﻜﺎﻧـﺎت و ﻣﻮاﻧـﻊ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه روﺷﻦﺗﺮ ﻣﻲﮔـﺮدد و در ﺻـﻮرت ﻧﻴـﺎز‪ ،‬ﺗﺠﺪﻳـﺪ ﻧﻈـﺮ در ﻃـﺮحﻫـﺎي ﺑﻠﻨـﺪ ﻣـﺪت و‬
‫اﺻﻼﺣﺎت و ﺗﻌﺪﻳﻞﻫﺎي ﻻزم ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺎﺳﻲ در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ دوﻟﺘﻲ ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻫﺪفﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‪،‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﺪفﻫﺎ‪ ،‬اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪفﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت و اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ و ارزاﻧﺘﺮﻳﻦ و ﺳﺮﻳﻊﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ‬

‫ﻇﻬﻮر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 1970‬در ﻛﻨﮕﺮه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑـﻮده اﺳـﺖ و در ﺳـﺎل‬
‫‪ 1973‬در اﻳﺎﻟﺖ ﺟﻮرﺟﻴﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از آن در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ و ﺧﺼﻮﺻـﻲ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻗﺼﻪ از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳـﺎل ﭘـﻴﺶ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﺼﺮف رﺳﻴﺪه ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ آﻏﺎز ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﻣﺪ و ﻧﺎﺻﺮآﺑﺎدي‪ ،‬دﻟﻴﺮ؛ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﮕﺮﺷﻲ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺑـﺮ اﻧـﻮاع ﺗﻜﻨﻴـﻚﻫـﺎي ﺑﻮدﺟـﻪﺑﻨـﺪي و ﺳـﻮدﻣﻨﺪي‬
‫ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي آنﻫﺎ ﺑﺮاي دوﻟﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮس‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،52‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ص ‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Planning Programming and Budgeting System‬‬
‫‪ .3‬ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺮض آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺮﻳﻚ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺻﺮف ﺻﻔﺮ رﻳﺎل ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ وﻟـﻲ‬
‫ﻣﺪﻳﺮان اﻣﺮوزي آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺻﺮف ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﺗﻠﻘﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪131‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﺒﺮه اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮﻣﺒﻨـﺎي ﺻـﻔﺮ روﺷـﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺗﻚﺗﻚ اﻗﻼم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻴﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻛﻪ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺮﺑـﻮط‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺼﻮﺑﻪاي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ از رﻗﻢ ﺻﻔﺮ‬
‫‪1‬‬
‫آﻏﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮدﺟﻪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮآورد ﺑﺮﭘﺎﻳـﻪ ﺳـﺎل ﻗﺒـﻞ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد و ﺑﺎ درﺻﺪي اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻠﻲ ﻧﺎﻗﺺ و ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﺴـﺮي‬
‫وﺿﻊ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ آﻳﻨﺪه ﻓﺎﻗﺪ دﻗﺖ و اﻋﺘﺒﺎراﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﺮ ﺗﻔـﺎوت ﺑـﻴﻦ ﺳـﺎل‬
‫ﺟﺎري و ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻪاي ﻛﺎرﺳﺎزﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﻳـﻚ ﺻـﻮرت ﻛـﺎرﺑﺮد دارد و آن‬
‫ﻫﻢ در ﻣﻮرد ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻛﺎرﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻴﺰان ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺳﺎل آﻳﻨﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ‪ 2‬ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻣﺠﺪد ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ از ﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻳـﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﺑﺪون اراﺋﻪ ﮔﺰارش ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﻓﻨﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺪاوم ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺳﻄﺢ ﺟﺎري ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮﻧﺪ از ﺻﻔﺮ ﺷـﺮوع ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي ﺑﺮاي ﻫﺮ رﻳﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ‪ ،‬وﻗﺖﮔﻴﺮ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﺑﺮ اﺳﺖ و ﺿﻤﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮدن اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨـﺪي ارزﺷـﻲ و‬
‫ﻓﺰوﻧﻲ ﻣﺨﺎرج ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺪﻳﺮان‪ 3‬را در ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﺧﻮد ﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨـﺪ؛ ﻟـﺬا‪،‬‬
‫اﻣﺮوزه اﻳﻦ روش از اﻗﺒﺎل ﺑﺎﻻﻳﻲ در ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﻛﺸـﻮرﻫﺎ آر ﺣﻴـﺚ ﻛـﺎرﺑﺮدي ﺑﺮﺧـﻮردار ﻧﻴﺴـﺖ و‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ از ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .5‬ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺪف )ﭘﺎﻛﺘﻲ(‬

‫اﻳﻦ روش ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺒﺎﻧﻲ آن را رد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ روش‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻘﻒﻫﺎ‪ ،‬اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ و ﺳﻄﻮح ﻣﺼﺎرف ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ -‬ﻧﻪ ﻋﻘﻼﻧﻲ ‪ -‬در ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻ آن )وزﻳـﺮ( ﺻـﻮرت‬
‫ﮔﻴﺮد و از واﺣﺪﻫﺎي ﻋﻤﺪه دوﻟﺖ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻮد را در ﻣﺤﺪوده اﻫـﺪاف ﻳـﺎ ﺳـﻘﻒﻫـﺎي‬

‫‪ .1‬ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﻣﺪ و ﻧﺎﺻﺮآﺑﺎدي‪ ،‬دﻟﻴﺮ؛ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﮕﺮﺷﻲ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺑـﺮ اﻧـﻮاع ﺗﻜﻨﻴـﻚﻫـﺎي ﺑﻮدﺟـﻪﺑﻨـﺪي و ﺳـﻮدﻣﻨﺪي‬
‫ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي آنﻫﺎ ﺑﺮاي دوﻟﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪5‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. ZBB= Zero- Base Budgeting‬‬
‫‪ .3‬اﻳﻦ روش ﻣﺴﺘﻠﺰم وﺟﻮد ﻣﺪﻳﺮان ﻣﺆﺛﺮ و ﺑﻪروزرﺳﺎﻧﻲ اﻃﻼﻋﺎت آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪132‬‬

‫ﭘﺎﻛﺘﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻣﻼﺣﻈﻪﻛﺎريﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻮرد ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻴﺮهﺑﻨﺪي از ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ .‬اي روش ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻏﻴﺮﻋﻠﻤﻲ اﺳـﺖ و ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﺳﻴﺎﺳـﻲ در راﺳـﺘﺎي‬
‫ﺷﻌﺎرﻫﺎي ﺟﻨﺎح ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻗﺪرتﻃﻠﺒﻲ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﻮدﺟﻪاي!‬

‫‪ .6‬ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ )ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد(‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺗﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺮز ﻣﺸﺘﺮك دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي‪ ،‬آﻏﺎز ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ دﻗﺖ ﺑﺮآوردﻫﺎ و ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي اﺳﺖ‪ 1‬ﻣﺒـﻴﻦ ﻳـﻚ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺳـﺎﻻﻧﻪ‬

‫‪ .1‬ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪:‬‬

‫‪ ‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺎﻻي ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﺑﻮدﺟـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﺣـﺪود‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮرﺳﻲ و ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دوﻟﺘﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌـﺪاد زﻳـﺎدي ﻋﻤﻠﻴـﺎت و‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻠﻲ و ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﻄﺢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﺴـﺌﻮﻻن ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺑﺎﻻ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺠﻠﺲ و رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻳﺎ وزرا و‪ ...‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﺟﺰﺋﻲﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﻜﻞ ﻣﻤﻜﻦ ﮔﺰارش ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮان ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ دﻗﻴﻖ ﻣﺨﺎرج ﻫﺮ واﺣﺪ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دوﻟﺘﻲ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ را ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻛﻠﻲ ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﺮط اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺣﺠﻢ و ﻣﻘﺪار ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺮ واﺣﺪ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﺪﻳﺮان ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ در اداره اﻣـﻮر ﻋﻤـﻮﻣﻲ و اﺧـﺬ ﺗﺼـﻤﻴﻢ ﻣﻔﻴـﺪ واﻗـﻊ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد؛ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻠﻴﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﻣﺆﺳﺴـﺎت و‬
‫ادارات دوﻟﺘﻲ را ﻧﻴﺰ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ . ‬در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻋﻤﻠﻴﺎت دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺗﺎﺑﻌﻪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫـﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻓﺼﻮل و ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻃﺒﻖ ﻣﻮازﻳﻦ ﻓﻨﻲ دﻗﻴﻘﺎً‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻃﺒﻖ ﻓﻨﻮن و روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻳﺎ اﻧـﺪازهﮔﻴـﺮي ﻛـﺎر‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي داﺧﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮآورد ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ در‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻓﻨﻮن ﻳﺎد ﺷﺪه در ﻓﻮق ﺟﺎي ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ را ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ ‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي‪ ،‬در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺣﺪود ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺤﺪودﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ در ﻋﻮض ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺟﺮاي ﻫﺪف از ﻧﻈﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺨﺎرج ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻗﻴﻤـﺖ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪه واﺣﺪ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻫﺪف‪ ،‬واﺣﺪ ﻛﺎري ﺑﺨﺼﻮﺻﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻌﻴﺎر ﺑﺮآورد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬از ﻧﻈﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﭘﻴﺶ ﻧﮕﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﺪاف دوﻟﺖ‪ ،‬روﻧﺪ آﻳﻨﺪه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دﺳـﺘﮕﺎه را در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد؛ اﻣﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻫﻤﻮاره ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪133‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰان وﺟﻮه ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ اﺳـﺘﺨﺮاﺟﻲ راﺑﻄـﻪ ﺑﺮﻗـﺮار ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺪف اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ ﻧﻴﺰ ارﺗﺒﺎط دارد و از ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ ﻳﻌﻨﻲ اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺮوژهﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دوﻟﺖ در زﻣﺎن ﺗﺪوﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎراﻳﻲ و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻮﻣﻲ درﺳـﺖ و‬
‫ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﻲ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻴﺶ از ‪ 100‬ﻛﺸﻮر ﺟﻬﺎن از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﮔﺰارشﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﺒﺘﻲ از ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﻲ در ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن اراﺋﻪ دادهاﻧـﺪ‪ .‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺗـﺎ ‪ 3‬درﺻـﺪ‬
‫ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎدا ‪ 4/6‬درﺻﺪ و ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﺎ ‪ 20‬درﺻﺪ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﻲ در ﺳﺎلﻫـﺎي‬
‫اول اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﮔﺰارش ﻛـﺮدهاﻧـﺪ در ﻛﺸـﻮر ﻣـﺎ ﺿـﺮورت اﺟـﺮاي ﺑﻮدﺟـﻪرﻳـﺰي‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎب ﭼﺎﻧﻪزﻧﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ در ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﻛﻼن‬
‫ﻛﺸﻮر ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪.1‬‬

‫‪ .7‬ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬

‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﺟﺰاي ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻖ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻛﻨﺘﺮل ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ورودي ﭼﺮﺧﻪ‪ ،‬روي ﺧﺮوﺟﻲ آن ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد؛ ﻳﻌﻨـﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺻﻔﺮ‪ ،‬از ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻮرد ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﻋﻘـﺐ ﺑﺮﻣـﻲﮔـﺮدد ﺗـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺑﺨـﺶﻫـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴـﻪﻫـﺎي ﻏﻴﺮاﻧﺘﻔـﺎﻋﻲ و‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻛـﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬اﻳـﻦ روش‪ ،‬ﭼـﺎرﭼﻮب در ﺧـﻮر ﻓﻬﻤـﻲ از‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺪل ﺑﺎ ﻣﺪل ﺳﻨﺘﻲ ﺟﻤﻊﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮدو ﻣﺪل را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻫﻢ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮارداد‪...‬‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬در اوﻟﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﺪفﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ و ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ دوﻟﺖ اوﻟﻮﻳـﺖﺑﻨـﺪي و ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي ﻻزم ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪفﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑـﺮاي‬

‫‪ .1‬ﺗﻠﺨﻴﺺ و ﺑﺮداﺷﺖ آزاد از ﻣﻘﺎﻟﻪ »ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ« ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺆﻟﻒ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪134‬‬

‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﻻزم ﺑـﺮاي اﺟـﺮاي‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻓﻮق ﺑﺮآورد ﻣﻲﮔﺮدد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ و در ﻣﺮﺣﻠﻪ آﺧﺮ‪ ،‬درآﻣﺪﻫﺎ ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫دوﻟﺖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺰﻳﺖ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن روشﻫـﺎ‪ ،‬اﺑﺘـﺪا‬
‫درآﻣﺪﻫﺎ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ درآﻣﺪﻫﺎي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﻫﺪفﻫﺎ‬
‫در ﺑﻮدﺟﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد؛ اﻣﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻫﺪفﻫﺎ ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺮاﺣﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪفﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲرﺳـﺪ دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﺪفﻫﺎ در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﺳﺖﻳﺎﻓﺘﻨﻲﺗﺮ و ﻣﺮاﺣـﻞ اﻧﺠـﺎم ﻫـﺮ ﻛـﺎر دﻗﻴـﻖﺗـﺮ و ﺷـﻔﺎفﺗـﺮ و ﻧﻈـﺎم‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮرداراﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺪول زﻳﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑـﻴﻦ ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي‬
‫‪1‬‬
‫اﻧﻮاع ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪي اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﮔﺮﭼﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺪار ﻗﻮاي ﻣﻘﻨﻨﻪ و ﻣﺠﺮﻳﻪ ﺑﺮﺧﻮردارﻧـﺪ‬
‫وﻟﻲ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﺎ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﻮدﺟﻪ آﻏﺎز و ﺑﺎ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻳﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘـﺪ و ﺗﻘـﺪم و ﺗـﺄﺧﺮ ﺑـﺮ آن‬
‫ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫‪ .2‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫‪ .3‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫‪ .4‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫‪ .1‬ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﻣﺪ و ﻧﺎﺻﺮآﺑﺎدي‪ ،‬دﻟﻴﺮ؛ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪6‬‬

‫‪135‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ‬

‫اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ‬

‫ﻧﻈﺎرت ﺑﺮﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮاي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ‬

‫اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻗﻮا اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ اﺧﺘﻼف وﺟـﻮد دارد‪ .‬در ﻛﺸـﻮر ﻣـﺎ‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ اول و ﺳﻮم ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ و ﻣﺮاﺣﻞ دوم و ﭼﻬﺎرم از وﻇﺎﻳﻒ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺟـﺪول‬
‫زﻳﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮﻋﻲ و ﻧﻘﺶآﻓﺮﻳﻨﺎن آن را اراﺋﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪136‬‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮﻋﻲ و ﻧﻘﺶآﻓﺮﻳﻨﺎن آن‬

‫ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺰارش اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﺗﻬﻴﻪ ﭘﻴﺶﻧﻮﻳﺲ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﻠﺴﺎ ت‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﻴﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪،‬‬ ‫اراﺋﻪ آن ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻗﺘﺼﺎد و ﻫﻴﺎت‬
‫رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫وزارت داراﻳﻲ‪ ،‬وزارت ﻧﻔﺖ و‬ ‫وزﻳﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‬
‫ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰﻳﻲ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺎﺋﻴﺪ ﮔﺰارش اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻮدﺟﻪ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬

‫ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراي‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراي اﻗﺘﺼﺎد و ﻫﻴﺎت‬ ‫آن ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد و ﻫﻴﺎت دوﻟﺖ‬
‫وزﻳﺮان‬ ‫رﻳﺰي ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‬

‫ﺗﻬﺴﻪ و ارﺳﺎل دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‬ ‫ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ‬

‫ﺻﺪور ﺑﺨﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬ ‫ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ و ﻗﺮاﺋﺖ ﭘﻴﺎم‬
‫رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬ ‫اﺟﺮاﻳﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻮﺳﻂ رﺋﻴﺲ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‬ ‫ﺟﻤﻬﻮر‬

‫ﻣﺮاﺣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻌﺪ از اراﺋﻪ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻗﺒﻞ از اﺟﺮا ﻃﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ‪ ،1‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻴﺴﺖ روز ﻓﺮﺻـﺖ‬
‫دارﻧﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺧﻮد را اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؛ ﻟﺬا‪ ،‬از ﻳﻚ ﻃﺮف‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﺴـﺨﻪ از آن در اﺧﺘﻴـﺎر ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎن‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﻇﺮف ﻣﺪت ده روز ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺗﺨﺼﺼـﻲ اراﺋـﻪ ﻧﻤﺎﻳـﺪ و از‬
‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺣﺴﺐ وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺤﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻠﻲ‬
‫)ﺗﻠﻔﻴﻖ(‪ 2‬ﻣﺠﻠﺲ ارﺟﺎع ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﻇﻒاﻧﺪ ﻃﻲ ده روز ﭘﺲ از ﭘﺎﻳـﺎن‬

‫‪ .1‬ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﻲ رﺋﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺳـﺎﻳﺮ وزراء در ﺟﻠﺴـﻪ ﻋﻠﻨـﻲ ﺗﻘـﺪﻳﻢ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر ﺿﻤﻦ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻻزم درﺑﺎره ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎدي و آﺛـﺎر و‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ آن ﮔﺰارش اﻗﺘﺼﺎدي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﺎل ﻗﺒﻞ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و ﺧﻂﻣﺸﻲﻫﺎي ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻪ و ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣـﺎﻟﻲ‪ ،‬ارزي‪ ،‬ﭘـﻮﻟﻲ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﻳﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺳﻴﺎﺳﺖ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺄﺛﺮ از آن ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻲدﻫـﺪ و‬
‫ﻧﻜﺎت ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ در ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي را ﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮد‪) .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳـﺰي دوﻟﺘـﻲ اﻳـﺮان ﺗـﺄﻟﻴﻒ ﻋﻠﻴﺮﺿـﺎ‬
‫ﻓﺮزﻳﺐ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪(.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻛﻠﻴﻪ اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و دو ﻧﻔﺮ از ﻫﺮﻳﻚ از ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﺑـﻪ اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﻫﻤﺎن ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻏﻴﺮ از ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ داﺧﻠﻲ و ﺗﺤﻘﻴﻖ و اﺻﻞ ‪ 90‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪137‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻣﻬﻠﺖ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻈﺮات ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﮔﺰارش ﺧﻮد ر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻜﺘﻮب ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻠﻲ )ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن‬
‫ﺗﻠﻔﻴﻖ( ارﺳﺎل دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻴﺴﺖ روز ﭘﺲ از ﺗﻘـﺪﻳﻢ ﻻﻳﺤـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ‪ ،‬ﻣﻬﻠـﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎن و‬
‫ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺟﻬﺖ اراﺋﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﭘﺎﻧﺰده روزه ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺗﻠﻔﻴﻖ )اﺻﻠﻲ( داده ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻞ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي‬
‫واﺻﻠﻪ از ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ و ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر اﻗﺪام ﻛﻨﺪ‪ .‬روش ﻛﺎر ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات‬
‫ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ در ﺑﺎب ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎ‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻳـﺎ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻳـﺎ ﺣـﺬف ﺗﺒﺼـﺮهﻫـﺎي‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎ و ﺗﻔﺤﺺ ﺑﺮ اﻳﻨﻜـﻪ ﺗﺒﺼـﺮهﻫـﺎ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي‪ 1‬ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪاي‪ 2‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻄﻮف اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺒﺼﺮهﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﺮرﺳـﻲ درآﻣـﺪﻫﺎي و در‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﻨﺪرج در ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎن‬
‫دوﻟﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎن دﻳـﻮان ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻛﺸـﻮر‪ ،‬ﻣﺮﻛـﺰ ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎي ﻣﺠﻠـﺲ ﺷـﻮراي اﺳـﻼﻣﻲ و‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد؛ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ در ﺟﻠﺴﻪﻫـﺎي ﻛﻤﻴﺴـﻴﻮن‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺷﺪه و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻜﺘـﻮب آﻣـﺎده و ﺑـﻪ ﺟﻠﺴـﻪ‬
‫ﻋﻠﻨﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻬﻠﺖ ﭘﺎﻧﺰده روزه‪ ،‬ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻠﻲ ﮔﺰارش ﻛﺎﻣـﻞ ﺧـﻮد را‬
‫ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺘﻦ اﺣﻜﺎم ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎ و اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه در ﺟﺪولﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ و ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻋﻨﺎوﻳﻦ‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‪ ،‬ادﻏﺎم و ﺣﺬف ردﻳﻒﻫﺎ‬
‫و‪ ...‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻃﺮح در ﺟﻠﺴﻪ ﻋﻠﻨﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ رﺋﻴﺴﻪ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲدارد‪ .‬از آﻧﺠﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻻﻳﺤـﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻻﻳﺤﻪ ﻳﻚ ﺷﻮري‪ - 3‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻛﻠﻴﺎت درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎ‪ -‬اﺳـﺖ؛ اﺑﺘـﺪا‬

‫‪ .1‬ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎﻳﻲ را ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ روشﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺧﺬ درآﻣﺪ و اﻧﺠﺎم ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﻋﺮﻓﻲ و ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪون دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎﻳﻲ را ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ روشﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺧﺬ درآﻣﺪﻫﺎ و اﻧﺠﺎم ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اراﺋﻪ ﻻﻳﺤﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻓﻮرﻳﺖ ﻃﺮحﻫﺎ و ﻟﻮاﻳﺢ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻳﻚ ﻓﻮرﻳﺘﻲ و دو ﻳﺎ ﺳﻪ ﻓﻮرﻳﺘﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬اﮔﺮ ﻃﺮح ﻳﺎ ﻻﻳﺤﻪ اوﻟﻮﻳﺖ دارو ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻧﻴﺎز ﻓﻮري ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﻮرﻳﺘﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻓﻮرﻳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ ارﺟﺎع ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﺎرج از ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻃﺮحﻫـﺎ و ﻟـﻮاﻳﺢ ﻳـﻚ‬
‫ﻓﻮرﻳﺘﻲ ﻳﻚ ﺷﻮري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از وﺻﻮل ﮔﺰارش ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن‪ ،‬ﺧﺎرج از ﻧﻮﺑﺖ در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد و‬
‫ﻳﻚ ﻧﻮﺑﺖ درﺑﺎره آن ﺷﻮر ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺻﻞ و ﺳﭙﺲ در ﺑﺎب ﻣﺎده واﺣﺪه ﻳﺎ ﻫﺮ ﻳﻚ از‬
‫ﻣﻮاد ﻣﺬاﻛﺮه و اﺧﺬ رأي ﻣﻲﺷﻮد‪...‬‬
‫‪ ‬اﮔﺮ ﻃﺮح ﻳﺎ ﻻﻳﺤﻪ در ﺻﻮرت ﺿﺮورت ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از وﻗﻮع ﺧﺴﺎرت اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﻓﻮت ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻄﺮح ﺷﻮد‪ ،‬دو ﻓﻮرﻳﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬اﮔﺮ ﻃﺮح ﻳﺎ ﻻﻳﺤﻪ ﻛﺎﻣﻼً اﺿﻄﺮاري و ﺣﻴﺎﺗﻲ و ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺧﺴﺎرتﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﻓﻮرﻳﺘﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪138‬‬

‫ﻛﻠﻴﺎت ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ﻗﺮار دادن ﮔﺰارش ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻠﻲ‪ ،‬اﺣﻜﺎم‬
‫و ارﻗﺎم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ رﺳﻴﺪﮔﻲ و ﺳﻘﻒ آن ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از ﻧﻬـﺎﻳﻲ ﺷـﺪن اﺣﻜـﺎم و‬
‫ارﻗﺎم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬اﺣﻜﺎم و ارﻗﺎم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺼﺎرف ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫ﺻﺮﻓﺎً آن ﮔﺮوه از ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻃﺮح اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻳﺎ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎ در زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﻘﺮر‬
‫درﻳﺎﻓﺖ و ﭼﺎپ ﻛﺮده و ﻣﻐﺎﻳﺮ اﺣﻜﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺟﻠﺴﺎت ﻋﻠﻨﻲ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در‬
‫ﻫﻨﮕﺎم رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎ ﭘﺲ از ﻃﺮح ﻫﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد و ﺗﻮﺿﻴﺢ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد دﻫﻨﺪه آن‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺨـﺎﻟﻒ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻠﻲ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه دوﻟﺖ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﻛﺮده و آﻧﮕـﺎه رأيﮔﻴـﺮي ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺮرﺳﻲ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑـﻲوﻗﻔـﻪ و ﺣـﺪاﻗﻞ روزي ﭼﻬـﺎر ﺳـﺎﻋﺖ )ﻏﻴـﺮ از ﺟﻤﻌـﻪ و‬
‫ﺗﻌﻄﻴﻼت رﺳﻤﻲ( ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻴﭻ ﻃﺮح ﻳﺎ ﻻﻳﺤﻪاي ﻣﻄـﺮح‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻻﻳﺤﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ دوازدﻫﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﺎ ﻣﻄﻠﺐ ﻓﻮري و ﻓﻮﺗﻲ ﺑـﻪ ﺗﺸـﺨﻴﺺ ﻣﺠﻠـﺲ‪،‬‬
‫ﮔﺎه ﺿﺮورت ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻗﺒﻞ از اﺗﻤﺎم ﺳﺎل ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﻋﻠﻨﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺳـﻪ‬
‫ﻧﻮﺑﺖ در ﻫﺮ روز ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺼﻮﺑﺎت ﺑﻮدﺟﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﺷﻮراي ﻧﮕﻬﺒـﺎن ارﺳـﺎل ﻣـﻲﺷـﻮد و‬
‫ﻧﻈﺮات ﺷﻮرا در ﺟﻠﺴﺎت ﻋﻠﻨﻲ ﺑﺮرﺳﻲ و اﺻﻼح ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻧﻈﺮات ﺷﻮراي ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻣﻮرد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺠﻤﻊ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻈﺎم در ﻣﻮارد اﺧﺘﻼف اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻗﺴـﻤﺖﻫـﺎﻳﻲ از ﻻﻳﺤـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺗﻘﺪﻳﻤﻲ دوﻟﺖ ﻳﺎ ﻧﻈﺮات ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻠﻲ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻤﻊ ﺗﺸـﺨﻴﺺ ﻣﺼـﻠﺤﺖ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺷﺪن ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﻮق‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺎده واﺣﺪه و ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎ و ﺟـﺪولﻫـﺎي‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺼﺎرف‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎي ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫دوﻟﺖ اﺑﻼغ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 19‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻣﺼﻮﺑﻪ را رﺋﻴﺲﺟﻤﻬـﻮر ﻳـﺎ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺮاي اﺟﺮا ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺑﻼغ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪139‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮﻋﻲ و ﻧﻘﺶآﻓﺮﻳﻨﺎن‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﻠﻴﺎت ﺑﻮدﺟﻪ و‬ ‫رﺳﻴﺪﮔﻲ‪ ،‬اﻋﻤﺎل اﺻﻼﺣﺎت‪،‬‬

‫ارﺟﺎع ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن‬
‫ﺗﻠﻔﻴﻖ اﺻﻠﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻃﺮح و ﺑﺮرﺳﻲ در ﺟﻠﺴﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ و ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺰارش ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻋﻠﻨﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي‬
‫ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﺎ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺗﻠﻔﻴﻖ )اﺻﻠﻲ(‬

‫ﻃﺮح‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺼﻮﻳﺐ در‬ ‫راي ﮔﻴﺮي ﻧﻬﺎﺋﻲ و ارﺳﺎل ﺑﻪ‬

‫اﺑﻼغ ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺷﻮراي ﻧﮕﻬﺒﺎن وﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺼﻠﺖ‬ ‫ﺷﻮراي ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻧﻈﺎم )در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﺎﺋﻴﺪ(‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﻧﻤﻮدار ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮﻋﻲ و ﻧﻘﺶآﻓﺮﻳﻨﺎن‬

‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ و‬

‫اﺑﻼغ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬ ‫ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اي‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻤﻴﺘﻪ‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ ﺗﻮﺳﻂ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ذﻳﺤﺴﺎب‬ ‫دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺴﺠﻴﻞ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﻮاﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﺮﺣﻠﻪ درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ذﻳﺤﺴﺎب‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬

‫دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪140‬‬

‫اﺑﻼغ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻣﺎده ‪ 19‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﻮب اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ﺳﺎل ‪ 1351‬ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮف ﻣﻌﺎون رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﺑـﻪ ﺗﻔﻜﻴـﻚ اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻃﺮح ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‬
‫ﺟﻬﺖ اﺟﺮا اﺑﻼغ ﺷﻮد‪ .‬اﺑﻼغ ﺑﻮدﺟﻪ ﻳﻚ ﺗﻌﻬﺪ اﻟﺰامآور اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺧﺼﻮص ﺗﺴﺮﻳﻊ اﺑﻼغ ﺑﻮدﺟﻪ در‬
‫اﺳﺘﺎنﻫﺎ‪ ،‬رﻳﺎﺳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر ﺗﻮﻛﻴﻼ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳـﺰي‬
‫اﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺗﻔﻮﻳﺾ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ در اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻜﻠﻔﻨﺪ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺮح ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎه و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺣﺪود‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﻋﻤـﻞ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬در اﺑـﻼغ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻫـﻢ درآﻣـﺪﻫﺎ و ﻫـﻢ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﻫـﺮ ﻳـﻚ از‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﺋﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﺼﻮل ﻫﺰﻳﻨﻪ و در ﺧﺼﻮص درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺑﺨﺶ و ﺑﻨﺪ‬
‫ﻃﺒﻖ ﺷﻤﺎره ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي درآﻣﺪي اﺑﻼغ ﻣﻲﮔﺮدد؛ و در ﻣﻮرد ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷـﻤﺎره ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﻮاد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم‪ ،‬در ﻧﻈﺎم درآﻣﺪ‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﺎن‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت دﺳـﺘﮕﺎه‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺘﺎﻧﻲ و ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻓﺼﻮل ﻫﺰﻳﻨـﻪ و اﻋﺘﺒـﺎرات ﺗﻤﻠـﻚ داراﺋـﻲﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫ﻣﺼﻮب ﺑﻴﻦ ﻓﺼﻮل و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ و دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﺋﻲ اﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﺮاﺳـﺎس ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد از‬
‫ﻃﺮف ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﭘﺲ از ﻃﺮح در ﺷـﻮراي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي و ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫اﺳﺘﺎن ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺤﻠﻲ اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺮح ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣﺼـﻮب را ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ و ﺑـﻴﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻫﺮ ﻳﻚ از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺒﻨـﺎي‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎده ‪ 19‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﭘﺲ‬
‫از ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺑﻌﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪141‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﻳﻚ ﻋﻘﺪ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﻓﻨﻲ و ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﺋﻲ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ از ﻳـﻚ ﻃـﺮف‬
‫ﺷﺮح ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻨﺪرج در آن را رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻃﺮف دﻳﮕـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣـﻮازات‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب را ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر در اﺧﺘﻴـﺎر دﺳـﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳـﻲ ﻗـﺮار‬
‫دﻫﺪ؛ ﻟﺬا ﻫﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻛﻪ ﺿﺮورﺗﺎً در ﺣﻴﻦ اﺟﺮا ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﺻﻼﺣﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ...‬ﻳﻚ ﺳﻨﺪ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ و ﻳﻜﻲ از اﺑﺰارﻫﺎي ﻧﻈﺎرت ﻗـﻮه ﻣﺠﺮﻳـﻪ در ﺧـﻮدش ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ اﻃﻼعرﺳـﺎﻧﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ از آﻧﭽـﻪ درون ﺧـﻮد ﻣـﻲﮔـﺬرد آﮔـﺎه ﻣـﻲﺷـﻮد‪...‬‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ را ﻧﺒﺎﻳﺪ وﺳﻴﻠﻪ اﺧﺬ اﻋﺘﺒﺎر ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮد و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺼﻮر ﻛﺮد ﻛـﻪ ﻛﺴـﺐ اﺟـﺎزه از ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ آﻧﻬﺎ راﺑﻄﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ وﺿﻊ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺟﺮاﺋﻲ دوﻟـﺖ را ﺑـﺮاي‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮان در اﺑﻌﺎد ﺧﺮد و ﻛﻼن در ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورد‪...‬‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ ﺗﻬﻴـﻪ و ﺗﻨﻈـﻴﻢ و ﺑـﻴﻦ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ذﻳﺮﺑﻂ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺬﻛﻮر ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻳﻚ ﻓﺮد ﺑﻲاﻃـﻼع ﺑـﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ آن‪ ،‬از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﻫﺪفﻫﺎ‪ ،‬وﻇﺎﻳﻒ و ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت و اﻋﺘﺒﺎرات آﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ راﺑﻄﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ و‬
‫ارﮔﺎﻧﻴﻚ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت و اﻋﺘﺒﺎرات را در ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاﺣﺘﻲ ﺣﺲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺷﻨﺎﺧﺖ از اﻫﻢ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ در اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺿﺮورت را دارد‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ واﺣﺪ ﺣﺠـﻢ ﻛـﺎر و ﺣﺎﺻـﻞ ﺣﺠـﻢ ﻛـﺎر‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي در واﻗﻊ اﻟﻬﺎمﺑﺨﺶ از ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻃﺮح ﻣﻨـﺪرج در‬
‫ﺑﻨﺪ ‪ 10‬ﻣﺎده ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ 61‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم ﺗﻮﺳـﻌﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺷﺮح ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻔـﺎﻋﻲ و ﻏﻴﺮاﻧﺘﻔـﺎﻋﻲ‪،‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺑﺎر در دوران ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي اﻧﻄﺒـﺎق ﻣﻴـﺰان‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻃﺮحﻫﺎ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﻮاﺗﻲ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺟﻨﺒـﻪ اﺻـﻼﺣﻴﻪ داﺷـﺘﻪ و ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﻣﻮﺟـﺐ‬

‫‪ .1‬ﻓﺮزﻳﺐ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ؛ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪470‬‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪142‬‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ اﻫﺪاف و ﺗﻌﺪاد ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻃﺮح ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﻳﺎ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﭘﺮوژهﻫﺎ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎزوﻛﺎر ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﻃﺮحﻫﺎي اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ و ﻏﻴﺮاﻧﺘﻔـﺎﻋﻲ ﺟﺪﻳـﺪ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﭘﺲ از ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ زﻳﺮ ﻣﺠﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ وﺟﻮد ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻓﻨﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ‬ ‫‪‬‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ‬ ‫‪‬‬

‫ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از وﺟﻮد اﻋﺘﺒﺎر ﻛﺎﻓﻲ و ﻳﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪات ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ‬ ‫‪‬‬
‫در دﺳﺖ اﺟﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﺋﻲ‪.‬‬

‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر‬

‫در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر و ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ از ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺸﺪه وﻟـﻲ‬
‫در ﻣﺎده ‪ 1‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب اﺳﻔﻨﺪ ‪ 53‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻘﺮر ﮔﺮدﻳﺪهات‪» :‬ﺗﺨﺼـﻴﺺ اﻋﺘﺒـﺎر‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ اﻋﺘﺒﺎري ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻳﻜﺴﺎل ﻳﺎ دورهﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ در ﺳﺎل‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺟﺮاي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ﻣﻮرد ﻟﺰوم اﺳﺖ‪ «.‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻣـﺎده‬
‫‪2‬‬
‫‪ 30‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‪ 1‬ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎي دوﻟﺖ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي دوﻟـﺖ در ﭼـﺎرﭼﻮب‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﻮب ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺗﻌﺎدل ﻣﻲدﻫـﺪ‪ .‬ﻳﻜـﻲ از اﺑﺰارﻫـﺎي ﻧﻈـﺎرت ﻗﺒـﻞ از ﺧـﺮج اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﻲ در ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي دوﻟﺖ ﻣﻲﮔﺮدد و در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ و آﺑﺮوي دوﻟﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﻳﻜﻲ از اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺟﺮا ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن درآﻣﺪﻫﺎي دوﻟـﺖ در‬
‫ﻣﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﺴﺒﺖ وﺻﻮل ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺎوي در ﻣﺎهﻫـﺎي ﺳـﺎل‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ از درﺟﻪ اﻧﻌﻄﺎف ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷـﺮاﻳﻂ ﻓﺼـﻠﻲ و ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ‬
‫‪3‬‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻃﺮحﻫﺎ و ﭘﺮوژه ﺑﺮﺧﻮرداراﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻛﻠﻴﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﺟﺎري و ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﻛﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔـﺰارشﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ ﺑﻮدﺟـﻪ و‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت در دورهﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻤﻴﺘﻪاي ﻣﺮﻛﺐ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن وزارت داراﻳﻲ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﺤﻮه ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎرات ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ و دورهﻫﺎي آن ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آﻳـﻴﻦﻧﺎﻣـﻪاي ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد وزارت داراﻳﻲ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺣﺴﻴﻨﻲ ﻋﺮاﻗﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬آﻗﺎﻟﻮ‪ ،‬ﻳﺤﻴﻲ؛ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪26‬‬
‫‪ .3‬ﻓﺮزﻳﺐ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪467‬‬
‫‪143‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻋﻠﺖ ﺳﻪﻣﺎﻫﻪ ﺑﻮدن ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻻزم و ﭘﻴﺶﺑﻴﻨـﻲﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه در اﺟﺮاي اﻣﻮر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ در ﻣﻘﻄـﻊ زﻣـﺎﻧﻲ ﺳـﻪﻣﺎﻫـﻪ ﺧـﻮد را در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬
‫‪1‬‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ ﺧﺮج‬

‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺼﻮب ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ،1366‬ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﻫﻔـﺖ ﻣﺮﺣﻠـﻪاي ﺑـﺮ ﺧـﺮج‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺗﺸﺨﻴﺺ آﻏﺎز و ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .1‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‪:‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 17‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ »ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﻌﻴﻴﻦ و‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت و ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻳـﺎ اﻧﺠـﺎم آن ﺑـﺮاي ﻧﻴـﻞ ﺑـﻪ اﺟـﺮاي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﺋﻲ ﺿﺮوري اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﻠﻴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻛﻪ در وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎم دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳـﻲ‬
‫ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه وي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻗﺒﻞ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد را اﻣﻀـﺎء‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻋﻤﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر‪:‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻳﺪ از داﺷﺘﻦ ﭘﻮل ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر اﺳـﺖ ﻛـﻪ »ﻋﺒﺎرﺗﺴـﺖ از‬
‫اﺧﺘﺼﺎص دادن ﺗﻤﺎم ﻳﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺑﺮاي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻌﻴﻦ«‪ 2‬و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آن ﺑﻪ ﻋﻬـﺪه‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﻌﻬﺪ‪:‬‬
‫در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺗﻌﻬﺪ‪ ،‬ﻣﺎده ‪ 19‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ »‪ ......‬اﻳﺠﺎد دﻳﻦ اﺳﺖ ﺑـﺮ‬
‫ذﻣﻪ دوﻟﺖ ﻧﺎﺷﻲ از‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻓﺮزﻳﺐ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪76‬‬

‫‪ .2‬ﻣﺎده ‪ 18‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪144‬‬

‫اﻟﻒ( ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻛﺎﻻ ﻳﺎ اﻧﺠﺎم ﺧﺪﻣﺖ‬

‫ب( اﺟﺮاي ﻗﺮاردادﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ج( اﺣﻜﺎم ﺻﺎدره ﺷﺪه از ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ذﻳﺼﻼح‬
‫د( ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎ اﺟﺎزه ﻗﺎﻧﻮن«‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﺗﻌﻬﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر‪ ...‬ﺑﺎ ﺗﻌﻬﺪ از ﻧﻈﺮ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ اﻳﺮان‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر »ﺗﻌﻬﺪ« ﻫﻤـﺎن ﭘﻴـﺪاﻳﺶ اﻟـﺰام و ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬
‫آﻣﺪن دﻳﻦ اﺳﺖ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻣﻠﺰم و ﻣﺪﻳﻮن واﻗﻊ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻛﺎﻻ ﻳﺎ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر‬
‫و ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪي ﺑﺮاﻳﺶ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ وﺟﻬـﻲ ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ اﻳﺮان »ﺗﻌﻬﺪ« راﺑﻄﻪاي اﺳﺖ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن ﻳﻚ ﺷﺨﺺ اﻋـﻢ از ﺷـﺨﺺ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻳﺎ ﺣﻘﻮﻗﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺎل ﻳﺎ اﻧﺠـﺎم دادن ﻋﻤﻠـﻲ از »ﻓﻌـﻞ« ﻳـﺎ »ﺗـﺮك‬
‫‪1‬‬
‫ﻓﻌﻞ« ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ .4‬ﺗﺴﺠﻴﻞ‪:‬‬

‫ﻣﺎده ‪ 20‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺼﻮب ‪ ،1366‬ﺗﺴﺠﻴﻞ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴـﺰان ﺑـﺪﻫﻲ ﻗﺎﺑـﻞ ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﮔﺮﭼﻪ در ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ اداره‬
‫ﻳﺎ واﺣﺪ رﺳﻴﺪﮔﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ 53‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه وزﻳﺮ ﻳـﺎ‬
‫رﺋﻴﺲ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﺎز آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺴﺠﻴﻞ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﺮ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك ﻣﺜﺒﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻗﻀﺎوت ﺷﺨﺼﻲ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ .5‬ﺣﻮاﻟﻪ‪:‬‬

‫ﺣﻮاﻟﻪ ﻫﻤﺎن دﺳﺘﻮر ﭘﺮداﺧﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﺮي ﻃﺮح ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎم دﺳـﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳـﻲ ﻳـﺎ ﻣﻌﺎوﻧـﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﻲ و اداري ﻃﻲ ﻧﺎﻣﻪاي ﻛﺘﺒﻲ ﺑﻪ ذﻳﺤﺴﺎب اﻋﻼم ﻣﻲدارد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ ﻛـﺎﻻ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻓﺮزﻳﺐ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ؛ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪78‬‬

‫‪145‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻣﺎده ‪ 21‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺣﻮاﻟﻪ »اﺟﺎزهاي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛﺘﺒـﺎً« وﺳـﻴﻠﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺠﺎز وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﺳﺴﻪ دوﻟﺘﻲ و ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖ دوﻟﺘـﻲ و ﻳـﺎ دﺳـﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳـﻲ ﻣﺤﻠـﻲ و ﻳـﺎ‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ و ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﺄدﻳﻪ ﺗﻌﻬﺪات و ﺑﺪﻫﻲﻫـﺎي ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﻋﻬﺪه ذﻳﺤﺴﺎب در وﺟﻪ ذﻳﻨﻔﻊ ﺻﺎدر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .6‬درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ‪:‬‬
‫»ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ذﻳﺤﺴﺎب ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ وﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻮاﻟﻪﻫﺎي ﺻـﺎدر ﺷـﺪه ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫ﻣﺎده ‪ 21‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن و ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗـﺎﻧﻮن از ﻣﺤـﻞ وﺟـﻮه ﻣﺘﻤﺮﻛـﺰ در ﺧﺰاﻧـﻪ‬
‫ﻣﺠﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺣﺴﺐ ﻣﻮرد از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات و ﻳﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﺑﻮط ﻋﻬﺪه ﺧﺰاﻧـﻪ در ﻣﺮﻛـﺰ و ﻳـﺎ ﻋﻬـﺪه‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺧﺰاﻧﻪ در وﺟﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻜﻲ ﭘﺮداﺧﺖ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ذﻳﺮﺑﻂ ﺻﺎدر ﻣﻲﻛﻨﺪ«‪.‬‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب ﺑﻌﺪ از دادن ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ وﺟـﻪ از ﺧﺰاﻧـﻪ‬
‫اﻗﺪام ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ »ﻓﺮم درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ« ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳـﻲ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻓﺼﻮل ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮرد درﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي دﺳـﺘﮕﺎه‬
‫و ﻧﺎم دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ در اﻳﻦ ﻓﺮم ﺗﻮﺳﻂ ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ .7‬ﻫﺰﻳﻨﻪ‪:‬‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﺮج در دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺻﺪور ﭼﻚ در وﺟـﻪ ذﻳﻨﻔـﻊ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺎده ‪ 23‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﺧﺼﻮص ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫»‪ ...‬ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻌﻲ ﺑﻪ ذﻳﻨﻔﻊ در ﻗﺒﺎل اﻧﺠﺎم ﺗﻌﻬﺪ و ﻳﺎ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻛﻤـﻚ و‬
‫ﻳﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد«‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻋﻤﺎل ﻛﻨﺘﺮلﻫﺎي‬
‫داﺧﻠﻲ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده اﻓﺮاد ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﭘﺮداﺧﺖ وﺟﻪ در ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳـﻨﺎد ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﺧـﻮدداري‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻﺪور ﭼﻚ ﻛﻪ داراي دو اﻣﻀـﺎء ذﻳﺤﺴـﺎب ‪ -‬ﺑـﻪ اﺳـﺘﻨﺎد ﺣﻮاﻟـﻪ‪ -‬و‬
‫ﻣﺠﺮي ﻃﺮح ﻳﺎ ﻣﻌﺎوﻧﺖ اداري و ﻣﺎﻟﻲ ﻳﺎ ﻫﺮ ﻣﻘﺎم ﻣﺠﺎز دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺣﻮاﻟﻪ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺑـﻪ‬
‫‪2‬‬
‫ﻋﻬﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎده ‪ 22‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر‬

‫‪ .2‬ﮔﺮوﻫﻲ از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات را ﺟﺰو ﻣﺮاﺣﻞ ﺧﺮج ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ را در وﻇﺎﻳﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺤﻮﻟﻪ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﺮج ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺿﻤﻨﻲ آن را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬از دﻳﺪ ﻣﺆﻟﻒ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻛﺮدن ﻣﺠﺪد آن در ﻣﺮاﺣﻞ ﺧﺮج ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪146‬‬

‫در ﺧﺼﻮص ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺮاﺟﻊ ﺻﻼﺣﻴﺖدار در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻣـﺎده ‪ 53‬ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪» :‬اﺧﺘﻴﺎر و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ و اﻧﺠﺎم ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﺴﺠﻴﻞ و ﺣﻮاﻟﻪ ﺑﻪ ﻋﻬـﺪه‬
‫وزﻳﺮ ﻳﺎ رﺋﻴﺲ ﻣﻮﺳﺴﻪ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر و ﺗﻄﺒﻴﻖ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪه‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻔﺎوت ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬

‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻗﻄﻌﻲ )ﻫﺰﻳﻨﻪ( و‬

‫ﻏﻴﺮﻗﻄﻌﻲ )ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب( ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ 28‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﭘﺮداﺧﺘـﻲ ﻛـﻪ از اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺮاﺳﺎس اﺣﻜﺎم و ﻗﺮاردادﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﭘﻴﺶ از اﻧﺠﺎم ﺗﻌﻬﺪ ﺻـﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد؛ و ﻋﻠـﻲاﻟﺤﺴـﺎب‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اداي ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺗﻌﻬﺪ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻘﺮرات ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴـﺮد‪ 1‬و در‬
‫ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﭘﻮل ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﺟﻬﺖ اداي ﺗﻤﺎم ﺗﻌﻬﺪ در ﺣﺴﺎبﻫـﺎي ﺑـﺎﻧﻜﻲ ذﻳﺤﺴـﺎﺑﻲ‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺪارك ﻣﻮﺟﻮد ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﻲ ﻛﺮدن ﺗﻌﻬﺪ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ﺑﺎ ﻛﻤﻲ دﻗﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺒﻞ از ﺗﻌﻬﺪ ﻳﺎ ﺑﻌـﺪ‬
‫از ﺗﻌﻬﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪ .‬در ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻛﺎﻻﻳﻲ ﺧﺮﻳﺪاري ﻧﺸـﺪه ﻳـﺎ‬
‫ﻛﺎري اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻌﻬﺪ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا در ﻗﺒﺎل درﻳﺎﻓﺖ ﺿﻤﺎﻧﺖﻧﺎﻣـﻪ ﻣﻌﺘﺒـﺮ از‬
‫ذﻳﻨﻔﻊ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺗﻌﻬﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه ﻳـﺎ ﻛـﺎﻻ‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﻻﻳﻞ ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻓﻮق‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از دﻳﻦ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎده ‪ 29‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر‬

‫‪147‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫»ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ در ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻲرﺳﺪ و ﻋﻠـﻲاﻟﺤﺴـﺎبﻫـﺎ در ﺳـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬

‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﻲ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﻣﺤﺴﻮب و در ﺻﻮرتﺣﺴﺎب ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫‪2‬‬
‫ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﺟﻤﻌﺎً ﺧﺮﺟﺎ‪ 1‬ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺷﻮد«‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان‬

‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻣﺒﻠﻐﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺨﺎرج ﻧﻘـﺪي و ﺟﺰﺋـﻲ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣـﻲﮔـﺮدد و در‬
‫ﻧﻮﺑﺖﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻌﺎدل وﺟﻮه ﻣﺼﺮﻓﻲ در ازاي ﻣﺪارك ﻣﺜﺒﺘﻪ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﻣﻴﺰان اوﻟﻴﻪ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ و اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺴﻬﻴﻞ و ﺗﺴﺮﻳﻊ در اﺟﺮاي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﺮج ﺻﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ در ﭘﺎﻳـﺎن ﺳـﺎل‬
‫ﺗﺴﻮﻳﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻧﻮاع ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان را ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺧﺰاﻧﻪ‬ ‫‪‬‬

‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎﻧﻜﻲ در ﺣﺴﺎب درآﻣﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﺰد ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻛﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن اﺟﺎزه اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻣﻌﻴﻦ در ﻫﺮ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاي رﻓﻊ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﻧﻘـﺪي ﺧﺰاﻧـﻪ‬
‫‪3‬‬
‫در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ داده ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل وارﻳﺰ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان اﺳﺘﺎن‬ ‫‪‬‬

‫ﻣﺎده ‪ 25‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮع از ﺗﻨﺨـﻮاهﮔـﺮدان را اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪:‬‬
‫»ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از وﺟﻬﻲ ﻛﻪ ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒـﺎرات ﻣﺼـﻮب ﺑﻤﻨﻈـﻮر اﻳﺠـﺎد ﺗﺴـﻬﻴﻼت ﻻزم در‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟﺎري و ﻋﻤﺮاﻧﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﺋﻲ ﻣﺤﻠﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺘﺎﻧﻲ در اﺧﺘﻴﺎر‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﻫﺎي ﺧﺰاﻧﻪ در ﻣﺮﻛﺰ ﻫﺮ اﺳﺘﺎن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد«‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻫﺮﮔﺎه اﻋﺘﺒﺎري ﻧﻘﺶ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺑﻌﻨﻮان ﻫﺰﻳﻨﻪ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﻌﻨﻮان درآﻣﺪ در ﺑﻮدﺟـﻪ ﻛـﻞ ﻛﺸـﻮر‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺮدد اﺻﻄﻼﺣﺎً ﺟﻤﻌﺎً ﺧﺮﺟﺎً ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .......‬ﻣﻨﻈﻮر آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ و ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎبﻫﺎ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻮده اﺳـﺖ در‬
‫آن ﺳﺎل ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻲرﺳﻨﺪ ﻛﻼً وارﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻛﻞ ﻣﺒﻠﻎ ﻛﺎﻻ ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﮔﺮدد ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ذﻳﻨﻔﻊ ﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﮔﺮدد‪) .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي در اﻳﺮان ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻓﺮزﻳﺐ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(‬
‫‪ .2‬ﻣﺎده ‪ 102‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر‬
‫‪ .3‬ﻣﺎده ‪ 24‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪148‬‬

‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬ ‫‪‬‬

‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از وﺟﻬﻲ ﻛﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺧﺰاﻧﻪ در اﺳﺘﺎن از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺎل ﺟﺎري و ﺗﻌﻬﺪات ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺳﺎلﻫﺎي ﻗﺒﻞ در اﺧﺘﻴﺎر ذﻳﺤﺴـﺎب ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ در ﻗﺒﺎل ﺣﻮاﻟﻪﻫﺎي ﺻﺎدره وارﻳﺰ و ﺑﺎ ﺻﺪور درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ ﻣﺠﺪداً درﻳﺎﻓﺖ ﮔﺮدد‪) .‬ﻣـﺎده‬
‫‪ 26‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ(‬

‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و دﺳـﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳـﻲ اﻧﺠـﺎم ﻧﺸـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ وﻗﻔﻪ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎراﺗﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻨﺨﻮاهﮔـﺮدان‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﮔﺮدد و ﻋﺮﻓﺎً اﻳﻦ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدانﻫﺎ ﭘﺲ از اﻋﻄﺎي ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر وارﻳﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻌﺎدل ﻳﻚ دوازدﻫﻢ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺗﻨﺨـﻮاهﮔـﺮدان در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ذﻳﺤﺴﺎب از ﻃﺮف ﺧﺰاﻧﻪداري ﻛﻞ ﻗﺮار داده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﺒﺎرات‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ و اﻋﻄﺎي ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﻨﺨﻮاه وارﻳﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪت اﺳـﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﭘﺮداﺧـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان را ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ اﻟﺒﺘـﻪ ﺿـﻮاﺑﻂ و ﻣﻘـﺮرات‬
‫داﺧﻠﻲ وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎ ﻣﺴﻜﻮت ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮد راﺳـﺎً ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ اوﺿﺎع ﻣﺎﻟﻲ ﺧﺰاﻧﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻨﺨـﻮاهﮔـﺮدانﻫـﺎ در‬
‫ﻣﺎهﻫﺎي آﺧﺮ ﺳﺎل و ﺣﺘﻲ در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮاﻗﻊ اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه وارﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮد و در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ اوﺿـﺎع ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ وﺿﻊ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ از اﻋﻄﺎي ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ وارﻳﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻣﻌﺎدل ‪ 10‬درﺻﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب ﻃﺮح ﺑـﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎي‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﺎ ﻣﺪت ﺳﻪﻣﺎﻫـﻪ اول ﺳـﺎل‬
‫ﺣﺴﺐ ﻣﻮرد دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از اﻳـﻦ وﺟـﻮه اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬درﺻـﺪ آن و ﻣـﺪت و ﻧﺤـﻮه‬
‫ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ آن را ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺳﺎزد و در ﺷـﺮاﻳﻄﻲ ﻛـﻪ ﻣﺴـﻜﻮت ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻘﺮرات داﺧﻠﻲ وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﻧﺤﻮه آن را ﻣﺸـﺨﺺ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان وارﻳﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻓﺮزﻳﺐ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ؛ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪72‬‬

‫‪149‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪‬‬

‫»ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از وﺟﻬﻲ ﻛﻪ از ﻣﺤﻞ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري از ﻃﺮف ذﻳﺤﺴﺎب ﺑﺎ ﺗﺎﺋﻴﺪ وزﻳﺮ ﻳـﺎ رﺋـﻴﺲ‬
‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻳﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺠﺎز از ﻃﺮف آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺧﻲ از ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ در اﺧﺘﻴﺎر واﺣﺪﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻨﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن و آﺋﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺮاﺋﻲ آن ﻣﺠﺎز ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد اﺳﻨﺎد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺤﻮﻳﻞ و ﻣﺠﺪداً وﺟﻪ درﻳﺎﻓﺖ دارﻧﺪ‪.«.‬‬

‫ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ‬

‫ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻣﺎزاد ﺑﺮ درآﻣﺪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﻛﻨـﺪ‪ .‬در ﺑﺮاﺑـﺮ آن‬
‫ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ ﺻﻮري‪ :‬ﺑﺮﺗﺮي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮ درآﻣﺪﻫﺎ را ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ واﻗﻌﻲ )ﭘﻨﻬﺎن(‪ :‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ زﻳﺎد درآﻣﺪﻫﺎ و ﺑﺮآورد ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮري‬
‫ﻛﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ارﻗـﺎم دوﻟـﺖ را دﭼـﺎر ﻛﺴـﺮي ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫»ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﻛﺎرﻣﻨﺪان دوﻟﺖ را در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ را ﭘﺮداﺧـﺖ ﻛﻨـﻴﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ‪.«2‬‬
‫ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ ذاﺗﺎً ﭘﺪﻳﺪه ﺑﺪي ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﻧﻮع ﭘﻨﻬﺎن آن ﺳﺮﻃﺎن در ﺣﺎل ﮔﺴـﺘﺮش اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﮔـﺮ‬
‫رﻳﺸﻪﻛﻦ ﻧﺸﻮد اﻗﺘﺼﺎد را ﭘﺎ درﻣﻲآورد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻇـﺎﻫﺮ ﻛﺴـﺮي دارد اﻣـﺎ ﻣﺎﻫﻴـﺖ آن‬
‫ﻛﺴﺮي ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺮﻋﻜﺲ ﻣﺜﻼً اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺴﺎب ذﺧﻴﺮه ارزي ﺑﺮاي اﻗﺪاﻣﺎت ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﻧﻮﻋﻲ ﻛﺴﺮي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ردﻳﻒ ﺑﻮدﺟﻪاي ﻳﺎ ﺑﺨﺸﻲ از آن ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻚ ارﺟﺎع داده‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻮﻋﻲ ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎده ‪ 27‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر‬

‫‪ .2‬ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ ﺷﺒﻴﺮي ﻧﮋاد و ﻫﻤﻜﺎران‪»،‬ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي در اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ و دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎران )ﻧﻈﺮﺳـﻨﺠﻲ(« دﻓﺘـﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ‪ ،1387 ،‬ص ‪50‬‬
‫‪ .3‬ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ ﺷﺒﻴﺮي ﻧﮋاد و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪51‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪150‬‬

‫ﻋﺪم ﻛﻨﺘﺮل و ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺻﺤﻴﺢ درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬رﻳﺸﻪ اﻳﺠﺎد ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟـﻪ در دوﻟـﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛‬
‫ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً از راهﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ اﻗﺪام ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫اﺳﺘﻘﺮاض از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﻜﻲ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺮخ ﺗﻮرم اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﺮان ﺳﺎلﻫﺎ ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ اﺳﺘﻘﺮاض از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﻜﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﻸ ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ روش ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎر اوراق ﻗﺮﺿﻪ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫روي آوردن دوﻟﺖ ﺑﻪ ﭼﺎپ و اﻧﺘﺸﺎر اوراق ﺑﻬﺎدار )اﺳﺘﻘﺮاض داﺧﻠﻲ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻘﺎﺿـﺎي دوﻟـﺖ‬
‫ﺑﺮاي اﻋﺘﺒﺎرات اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ آن در ﺑـﺎزار ﭘـﻮﻟﻲ‪ ،‬اﻓـﺰاﻳﺶ ﻧـﺮخ ﺑﻬـﺮه و ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل آن ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺳـﺘﻘﺮاض‬
‫دوﻟﺖ از ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ و ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺪرت اﺳﺘﻘﺮاض ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺟﻬﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫روﻧﺪ ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه در اﻳﺮان ﺑﻴﺸﺘﺮ دﺳﺘﻮري اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ در ﺑﺎزار ﭘﻮل!‬
‫اﺳﺘﻘﺮاض از ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ از اﻳﻦ روش ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺴﺮي در ﺣﺴﺎب ﺟـﺎري ﺗـﺮاز ﭘﺮداﺧـﺖﻫـﺎ را در ﭘـﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫در اﻳﺮان ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ از ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬اداري‪ ،‬ﻗﻀﺎﺋﻲ و ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻲ؛ ﻛﻪ ﻧﻈﺎرت‬
‫و ﻛﻨﺘﺮل اداري ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ )دروﻧﻲ( و ﻧﻈﺎرت و ﻛﻨﺘﺮل ﻗﻀـﺎﺋﻲ و ﭘﺎرﻟﻤـﺎﻧﻲ از اﺧﺘﻴـﺎرات‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ )ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﺮوﻧﻲ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ ﻧﻴﺰ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎزرﺳﻲ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﻧﻈﺎرت ﺧﻮد را اﻋﻤـﺎل ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻧﻤـﻮدار زﻳـﺮ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻈﺎرت ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮﻋﻲ و ﻧﻘﺶآﻓﺮﻳﻨﺎن آن را اراﺋﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪151‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻧﻤﻮدار ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻈﺎرت ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮﻋﻲ و ﻧﻘﺶآﻓﺮﻳﻨﺎن آن‬

‫ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ از‬

‫ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ‬ ‫ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﺑﺎزرﺳﻲ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر‬

‫ﻧﻈﺎرت ﻣﺎﻟﻲ ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻧﻈﺎرت ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ از ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫ﻧﻈﺎرت ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫ﻧﻈﺎرت ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻲ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺧﺮج ﺗﻮﺳﻂ وزارت اﻣﻮر‬ ‫ﺑﺎزدﻳﺪ و ﮔﺰارﺷﮕﺮي‬ ‫رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻔﺎت ﻣﺎﻟﻲ و‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ از ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و‬ ‫ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﺳﺘﻴﻀﺎح آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬ ‫دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ‬

‫ذﻳﺤﺴﺎب‬

‫ذﻳﺤﺴﺎب ﻛﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﻧﻈﺎرت ﻣﺎﻟﻲ در ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 31‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر »ﻣﺄﻣﻮري اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺣﻜـﻢ وزارت اﻣـﻮر اﻗﺘﺼـﺎدي و داراﻳـﻲ از ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﻴﻦ رﺳﻤﻲ واﺟﺪ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻋﻤﺎل ﻧﻈـﺎرت و ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ ﻻزم در اﺟـﺮاي‬
‫ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﻲ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ در وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺆﺳﺴﺎت و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‬
‫ﻣﺤﻠﻲ و ﻣﺆﺳﺴﺎت و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮ دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺼﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد و اﻧﺠـﺎم ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺸﺮوﺣﻪ زﻳﺮ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﻣﻮر ﻣﺎﻟﻲ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ و ﻧﮕﺎﻫﺪاري و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺣﺴﺎبﻫﺎ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗـﺎﻧﻮن و ﺿـﻮاﺑﻂ و‬
‫ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط و ﺻﺤﺖ و ﺳﻼﻣﺖ آﻧﻬﺎ‬
‫‪ .2‬ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺣﻔﻆ اﺳﻨﺎد و دﻓﺎﺗﺮ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫‪ .3‬ﻧﮕﺎﻫﺪاري و ﺗﺤﻮﻳﻞ و ﺗﺤﻮل وﺟﻮه و ﻧﻘﺪﻳﻨﻪﻫﺎ و ﺳﭙﺮدهﻫﺎ و اوراق ﺑﻬﺎدار‬
‫‪ .4‬ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﺣﺴﺎب اﻣﻮال دوﻟﺘﻲ و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﻣﻮال ﻣﺬﻛﻮر«‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪152‬‬

‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ :1‬ذﻳﺤﺴﺎب زﻳﺮ ﻧﻈﺮ رﺋﻴﺲ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ :2‬ذﻳﺤﺴﺎب ﻣﺆﺳﺴﺎت و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮ دوﻟﺘﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎده ‪ 5‬اﻳـﻦ ﻗـﺎﻧﻮن در‬
‫ﻣﻮرد وﺟﻮﻫﻲ ﻛﻪ از ﻣﺤﻞ درآﻣﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑـﺎ ﺣﻜـﻢ وزارت اﻣـﻮر اﻗﺘﺼـﺎدي و‬
‫داراﻳﻲ و ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ آن دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻨﺼﻮب ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬اﺧﺘﻴﺎر و ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﺸـﺨﻴﺺ و اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﺴﺠﻴﻞ و ﺣﻮاﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻬﺪه وزﻳﺮ ﻳـﺎ رﺋـﻴﺲ ﻣﻮﺳﺴـﻪ و ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗـﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒـﺎر و ﺗﻄﺒﻴـﻖ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ذﻳﺤﺴﺎب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ و ﺟﺎﻣﻊﺗﺮﻳﻦ ﮔﺰارﺷﻲ ﻛﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﻋﻤﻠﻜـﺮد ﺑﻮدﺟـﻪ درﻳﺎﻓـﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺰارش ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻈﺎرت ﻗﻀﺎﺋﻲ دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺸـﻮر‬
‫اﺳﺖ رﻳﺸﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ دارد‪ .‬در اﺻﻞ ‪ 102‬ﻣﺘﻤﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺼـﻮب ﻣﻬـﺮ ‪ ،1286‬اﺧﺘﻴـﺎر ﺗﻔﺮﻳـﻎ‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اداره ﻣﺎﻟﻴﻪ ﺑﻪ دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت داده ﺷﺪ و دﻳﻮان ﻣﻮﻇﻒ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﻮرت ﻛﻠﻴﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ را ﺑﻪ اﻧﻀﻤﺎم ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺧﻮد ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1303‬از ﻃﺮف وزارت ﻣﺎﻟﻴﻪ ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1301‬ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻛﻤﻴﺴـﻴﻮن‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ اﻳـﻦ ﮔـﺰارش را ﺑﺘـﻮان اوﻟـﻴﻦ‬
‫ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﺮان داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ اوﻟﻴﻦ ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪاي ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ رﺳﻴﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﻪ ﻣﺎﻟﻲ ‪ 1302‬ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در‬
‫دي ‪ 1311‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ دو ﻣﺎده و ﺑﺪون ﺟـﺪاول ﭘﻴﻮﺳـﺖ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺣﺎوي ارﻗﺎم ﻋﺎﻳﺪات‪ ،‬ﻣﺨﺎرج و ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﺨﺎرج ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻋﺎﻳـﺪات اﺳـﺖ‪ 12 .‬ﻻﻳﺤـﻪ ﺗﻔﺮﻳـﻎ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﺗﻬﻴﻪ و در دو ﻣﺠﻠﺲ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪153‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ ،1336‬اوﻟﻴﻦ ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺄﺳﻴﺲ دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻬﻴـﻪ و‬
‫ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻳﻚ ﻣﺎده واﺣﺪه و ﺟﺪاول ﺿـﻤﻴﻤﻪ در‬
‫‪1‬‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1350‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت از ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ و ﻣﺎﻟﻲ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ وزارت داراﻳﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب اﻋﻀﺎي دﻳﻮان ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد وزﻳﺮ داراﻳﻲ و اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓـﺖ و‬
‫ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ،1352‬وزﻳﺮ داراﻳﻲ ﺣﻖ ﻋﺰل روﺳﺎي ﺷﻌﺐ و اﻋﻀﺎي دﻳـﻮان را داﺷـﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﺎ اﺻـﻼح‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دﻳﻮان در اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1352‬اﻳﻦ ﺣﻖ از وزﻳﺮ داراﻳﻲ ﺳﻠﺐ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺻﻞ ‪ 54‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬دﻳـﻮان ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎب ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎل ‪ 1361‬و اوﻟﻴﻦ ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1369‬ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﻬﻴـﻪ و‬
‫ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ اراﺋﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟـﻪ را‬
‫ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ادﻏـﺎم ﻛﻤﻴﺴـﻴﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و ﺑﻮدﺟـﻪ و ﻛﻤﻴﺴـﻴﻮن دﻳـﻮان ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت‬
‫رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺤﻮل ﺷﺪ )در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺸـﻢ( اﻣـﺎ ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﻧﻘﻼب ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب در ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻮﺟـﻮد ﺣﻜﻤـﻲ درﺑـﺎره ﻧﺤـﻮه رﺳـﻴﺪﮔﻲ و ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ در ﻣﺠﻠﺲ ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻓﻘﻂ ﮔﺰارش ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻـﻠﻲ درﺑـﺎره ﺗﻔﺮﻳـﻎ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ در ﺻﺤﻦ ﻋﻠﻨﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺮدآوري ﺷﺪه در ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻃﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺼـﻮب و ﻓﻘـﺪان روﻳـﻪ در‬
‫ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ آﻧﻬﺎ ﮔﺰارش ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﺎراﻳﻲ و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻻزم را در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ و‬
‫ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰيﻫﺎي ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﻌﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻜﻠﻒ اﺳﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن اﺳﻔﻨﺪ ﻫﺮ ﺳﺎل ﮔـﺰارش ﺗﻔﺮﻳـﻎ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺳﺎل ﻗﺒﻞ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺎﻃﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺼﻮب ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺼﺎرف ﺗﻬﻴﻪ و ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎ اﻇﻬـﺎرﻧﻈﺮ ﺧـﻮد‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ در ﻧﺤﻮه اﻃـﻼعرﺳـﺎﻧﻲ و ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﮔـﺰارش ﺗﻔﺮﻳـﻎ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه و ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ و اﺳﺘﺎﻧﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬آﻗﺎﻟﻮ‪ ،‬ﻳﺤﻴﻲ؛ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺸﻜﻼت ﺗﻬﻴﻪ ﻻﻳﺤﻪ ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ در اﻳﺮان‪ ،1363 ،‬ص ‪124‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪154‬‬

‫از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠﻞ ﺿﻌﻒ ﮔﺰارشﻫﺎي ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺪم ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻳـﻲ و ﺗﺒـﺪﻳﻞ اﺣﻜـﺎم ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻻزماﻻﺟﺮا ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ وﺟﻮد ﺗﺨﻠﻒﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ در دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ ﺑـﺪون ﺗﻬﻴـﻪ ﺗﻔﺮﻳـﻎ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻴﺰ در ﻫﻴﺌﺖﻫﺎي ﻣﺴﺘﺸﺎري دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺸﻮر و ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﮕﻴﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻎ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻟﺤﺎظ ﻛﻤﻲ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب را ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ از ﻧﻈﺮ ﻛﻴﻔﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ دوﻟﺖ را در اﻧﺠـﺎم وﻇـﺎﻳﻒ ﺧـﻮد ارزﻳـﺎﺑﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺗـﺎﺑﻠﻮﺋﻲ از اﻣﻜﺎﻧـﺎت ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺟﺎﻣﻌـﻪ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣﺸـﻜﻼت و ﻛﻤﺒﻮدﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن را در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي آﺗﻲ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻈـﺎرت‪ ،‬ﻛـﺎرﻛﺮد دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ را در ﻃﻮل ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي زﻣﺎن ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫اﻳﻔﺎي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ دوﻟﺖ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺎ ﺑﻮدﺟـﻪ و اﻧﺘﺸـﺎر آن ﺑـﺮاي اﻃـﻼع‬
‫ﻋﻤﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﻟﺰاﻣﺎﺗﻲ ﺑﺎ ﻫﺪف ارﺗﻘﺎي ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دوﻟﺖ ﺻﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﺑﻮدﺟـﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻌﻜﺲﻛﻨﻨﺪه ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دوﻟـﺖ ﺑـﺮاي ﻳـﻚﺳـﺎل ﻣـﺎﻟﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﺰارﺷـﮕﺮي ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ در ﻗﺒﺎل اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ارﺗﻘﺎي ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ ﺻﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه و ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻬﻢ در اﻳﻔﺎي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ واﺣﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻧﻌﻜﺎس ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﺒﺎﻟﻎ ﺑﻮدﺟﻪاي و ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪه در ارزﻳـﺎﺑﻲ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻫﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺷﺪه و ﻃﺒـﻖ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺼـﺮف‬
‫رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ .‬در اﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬واژه ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻـﻞ از اﺟـﺮاي ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع دوره ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ ﻃـﻲ دوره‪ ،‬ﺑـﻪ دﻻﻳﻠـﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴﻪ اﺻﻼح ﺷـﻮد‪ .‬اﻓﺸـﺎي ﺑﻮدﺟـﻪ اوﻟﻴـﻪ و ﻧﻬـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻨﻜﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ از اﻫﻤﻴﺖ و ﻣﻴﺰان ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴـﻪ ﻃـﻲ‬
‫دوره آﮔﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪155‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴﻪ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﻮب ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬آﺧـﺮﻳﻦ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣﺼـﻮب‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻋﻤﺎل ﺗﻤﺎم ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي دوﻟﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ در اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي‬
‫دوﻟﺖ ﻃﻲ دوره ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼﺎدي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه رخ دﻫـﺪ‪ .‬اﻓﺸـﺎي ﺗﻮﺿـﻴﺢ دﻻﻳـﻞ ﺗﻐﻴﻴـﺮ‪،‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ اﻋﺘﺒﺎرات درون ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻔﺎي‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺿﺮوري اﺳﺖ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﻴﺪي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺎﻟﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻐﻴﻴﺮ در‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺰارشﻫﺎي‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮآورد ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺨﺎرج در ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴﻪ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻻزم اﺳـﺖ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫اوﻟﻴﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﻲﺗﻮان از ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮردﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي ﺟﺒـﺮان‬
‫آﺛﺎر ﺣﻮادث ﻳﺎ ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳـﻦ‪ ،‬ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ در ﻣـﻮاردي ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣﺠـﻮز‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬در داﺧﻞ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ داده ﺷﻮد وﻟﻲ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮات در ﺟﻤـﻊ ﺑﻮدﺟـﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮي اﻳﺠﺎد ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﻛﻪ اﺻﻼﺣﻴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎم دارﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺳـﺒﺐ ﺗﻌـﺪﻳﻞ ﺑﻮدﺟـﻪ اوﻟﻴـﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪ اﺻﻼﺣﺎت و ﻣﺘﻤﻢﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اراﺋـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ اوﻟﻴـﻪ و ﻧﻬـﺎﻳﻲ و‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺒﻨﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻨﻨﺪه ﭼﺮﺧﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ در ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫آﻳﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻖ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﻣﺼﺮف ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻓﺸـﺎي ﺗﻔـﺎوت ﺑـﻴﻦ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴﻪ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﻪ آن اﻧﺤﺮاف ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدن ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪156‬‬

‫ﺗﻔﺎوت در ﺷﺨﺼﻴﺖ‬

‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﻗﺎﺑﻞ‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﻨﺪرج در‬ ‫ﺗﻔﺎوت در زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺗﻔﺎوت در ﻣﺒﻨﺎ‬

‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﻨﺪرج در ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﺗﻔﺎوت در ﻣﺒﻨﺎ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ رخ ﻣﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎﻳﻲ ﻏﻴـﺮ از ﻣﺒﻨـﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري‬
‫ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨـﺎي‬
‫ﻧﻘﺪي و ﺻﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑﺮﻣﺒﻨـﺎي ﺗﻌﻬـﺪي ﺗﻬﻴـﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎﻳﻲ در ﻧﺤﻮه ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﺑﻮدﺟﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫ب‪ .‬ﺗﻔﺎوت در زﻣﺎنﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻛﻪ دوره ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت از دوره ﮔﺰارﺷﮕﺮي‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛ و‬
‫پ‪ .‬ﺗﻔﺎوت در ﺷﺨﺼﻴﺖ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮي‪ ،‬وﻗﺘﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻳﺎ واﺣـﺪﻫﺎ‬
‫در ﺗﻬﻴﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻟﺤﺎظ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﺜـﺎل‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي و ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺗﻬﻴﻪ و اراﺋﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻔـﺎوت‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺒﻨﺎي ﺑﻮدﺟﻪ و ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻔﺎوت در دوره زﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﻳﺎ ﻧﺤﻮه ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪157‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺗﻬﻴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ )از ﻧﻈﺮ ﺷـﻜﻞ و ﻧﺤـﻮه‬
‫اراﺋﻪ‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﺎت‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي( ﺑـﺮاي ﺷﺨﺼـﻴﺖ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ و دوره ﻣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮاي آن ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اراﺋﻪ ﺷﻮد‪ .‬وﺟﻮد ﻣﺒﻨﺎي ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ و ﻋﻤﻠﻜـﺮد را‬
‫ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ در ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬زﻣﺎنﺑﻨﺪي ﻳﺎ ﺷﺨﺼـﻴﺖ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‬
‫ﺗﻔﺎوت وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﺪه در ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺪﻳﺪ اراﺋﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﻮدﺟﻪ ‪:‬‬

‫ﻧﻘﺪي‬

‫ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ‪:‬‬

‫ﺗﻌﻬﺪي‬

‫در ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻈﺮي ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺘﻮنﻫﺎي اﺿﺎﻓﻲ در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﻚ ﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ‬
‫ﮔﺰارش ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮدن ﻣﺒﻨﺎ‪ ،‬اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﺰا ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻓﺸـﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ و ﻋﻤﻠﻜـﺮد دوره ﻗﺒـﻞ و‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻬﻢ آﻧﻬﺎ در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ دوره ﺟﺎري‪ ،‬اﻟﺰاﻣﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻤﺮﻛـﺰ‬
‫ﺑﺮ ﺗﻘﻮﻳﺖ اﻳﻔﺎي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ در ﻗﺒﺎل رﻋﺎﻳـﺖ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣﺼـﻮب ﻃـﻲ دوره‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺟﺎري اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺰام ﺑﻪ اﻓﺸﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﭽﻴـﺪهﺗـﺮ ﺷـﺪن اﻟﺰاﻣـﺎت‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪158‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ )ﻛﻞ دوﻟﺖ(‬

‫ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ‬

‫ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪13×2‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫اوﻟﻴﻪ‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺖ‬

‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪4‬‬ ‫درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪5‬‬ ‫درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪6‬‬ ‫واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪7‬‬ ‫واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫ﻣﺼﺎرف‬

‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫‪8‬‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫‪11‬‬ ‫ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﺼﺎرف‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‬

‫‪159‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻈﺮي ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻛﻴﻔﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺪرج در ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ )ﻛﻞ دوﻟﺖ(‬

‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪13×2‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ اﻫﻢ روﻳﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬

‫‪ (1‬ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻬﻴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨـﺎي ﻧﻘـﺪي و‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻬﻴﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﻫـﺮ دو ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﻣﺎﻫﻴـﺖ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺳﺎﻳﺮ ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ‪ ...............‬و ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟـﻪ‪ ...............‬در ﺗـﺎرﻳﺦ‪ ....................‬ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺐ‬
‫رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺪاف و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴﻪ و ﻣﺘﻤﻢ آن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ در ﻳﺎدداﺷـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻣﺎزاد ﻣﺨﺎرج واﻗﻌﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان ‪ %5‬در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ ﻃـﺮحﻫـﺎي ﺗﻤﻠـﻚ‬
‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪160‬‬

‫‪ (4‬درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫اوﻟﻴﻪ‬

‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ دوﻟﺖ‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮوش ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﺮاﺋﻢ و ﺧﺴﺎرات‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫‪ (5‬درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫ﻣﺒﻨﺎي‬
‫و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫اوﻟﻴﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬

‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ دوﻟﺖ‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮوش ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﺮاﺋﻢ و ﺧﺴﺎرات‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

 ‫‪161‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫‪ (6‬واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻣﺒﻨﺎي‬
‫اوﻟﻴﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬

‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﻨﺪ اول‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮوش ﻧﻔﺖ و ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﻨﺪ دوم‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮوش اﻣﻮال ]ﻣﻨﻘﻮل و ﻏﻴﺮﻣﻨﻘﻮل[‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫‪ (7‬واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫ﻣﺒﻨﺎي‬
‫و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫اوﻟﻴﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ‬

‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﻨﺪ اول‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮوش اوراق ﻣﺸﺎرﻛﺖ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﻨﺪ دوم‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺴﻬﻴﻼت ﺧﺎرﺟﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ﺳﻮم‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺟﻮدي ﺣﺴﺎب ذﺧﻴﺮه ارزي‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از درﻳﺎﻓﺖ اﺻﻞ وامﻫﺎ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از واﮔﺬاري ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﺳﺎلﻫﺎي ﻗﺒﻞ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﻨﺪ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از واﮔﺬاري ﻣﻌﺎدن و ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻞ از واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪162‬‬

‫‪ (8‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫اوﻟﻴﻪ‬

‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺟﺒﺮان ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻣﻮال و داراﻳﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻳﺎراﻧﻪ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫‪ (9‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ و‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫اوﻟﻴﻪ‬

‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺟﺒﺮان ﺧﺪﻣﺎت ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻣﻮال و داراﻳﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻳﺎراﻧﻪ‬

‫‪163‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫‪ (10‬ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي‬
‫و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫اوﻟﻴﻪ‬

‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﺎت‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﺗﺠﻬﻴﺰات‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺳﺎﻳﺮ داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺟﻮدي اﻧﺒﺎر‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬اﻗﻼم ﮔﺮانﺑﻬﺎ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬زﻣﻴﻦ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﺎﻳﺮ داراﻳﻲﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺸﺪه‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪164‬‬

‫‪(11‬ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻧﻬﺎﻳﻲ و‬ ‫ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫اوﻟﻴﻪ‬

‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫واﮔﺬاري ﺳﻬﺎم‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ اﺻﻞ اوراق ﻣﺸﺎرﻛﺖ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ اﺻﻞ ﺗﺴﻬﻴﻼت ﺑﺎﻧﻜﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺗﻌﻬﺪات ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﺸﺪه ﺳﺎلﻫﺎي ﻗﺒﻞ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ اﺻﻞ وامﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ و ﺗﻌﻬﺪات‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫واﮔﺬاري ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﻗﺘﺼـﺎدي‬

‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫‪165‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ )ﻋﻨﻮان دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‪ ....‬ردﻳﻒ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‪(...‬‬

‫ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬

‫ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪13×2‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺖ اوﻟﻴﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ‬

‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫ﻣﺼﺎرف‬

‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﺼﺎرف‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻣﺎزاد وﺟﻮه ﻣﺼﺮف ﻧﺸﺪه‬

‫وﺟﻮه درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻃﺮف دوﻟﺖ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪166‬‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬

‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ‪ ............‬ﺗﺎ ‪ ..........‬ﺟﺰء ﻻﻳﻨﻔﻚ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪167‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ )ﻋﻨﻮان دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‪ ،...‬ردﻳﻒ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‪(...‬‬

‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪13×2‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ اﻫﻢ روﻳﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬

‫‪ (1‬ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻬﻴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨـﺎي ﻧﻘـﺪي و‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻬﻴﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﻫـﺮ دو ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﻣﺎﻫﻴـﺖ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺳﺎﻳﺮ ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ‪ ..................‬و ﻣـﺘﻤﻢ ﺑﻮدﺟـﻪ‪ ..............‬در ﺗـﺎرﻳﺦ‪ .................‬ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺐ‬
‫رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺪاف و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴـﻪ و ﻣـﺘﻤﻢ آن ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﺎﻣـﻞ در ﻳﺎدداﺷـﺖ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ‪ ،...‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻣﺎزاد ﻣﺨﺎرج واﻗﻌﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان ‪ %5‬در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ ﻃـﺮحﻫـﺎي ﺗﻤﻠـﻚ‬
‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (4‬درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺼﻮل ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ردﻳﻒ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ )ﻛﻞ‬
‫دوﻟﺖ( ﺗﻬﻴﻪ و ﮔﺰارش ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪:‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ‬

‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ درﻳﺎﻓﺖ ﮔﺰارشﻫﺎﻳﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ﺧـﺎص ﺧـﻮد ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫـﺪف‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻳﻚ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻃﻴﻔﻲ ﮔﺴﺘﺮده از اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﻔﻴـﺪ واﻗـﻊ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻫـﺪف‪ ،‬در ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﻳـﻚ‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره اﻧﻮاع و ﻣﻴﺰان ﻣﻨﺎﺑﻊ در دﺳﺘﺮس ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت در دوره ﺟـﺎري‬
‫و دورهﻫﺎي آﺗﻲ و ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﻫﻤﺎن ﺳﺎل؛ ﻣﻴﺰان‪ ،‬ﻣﻨﺸﺄ و ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺷﺪه ﻃﻲ دوره ﮔﺰارﺷﮕﺮي؛ ﺑﻬﺎي ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺧﺪﻣﺎت اراﺋﻪ ﺷـﺪه ﻃـﻲ دوره و ﻣﺤـﻞ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ آن؛ ﻧﺤﻮه ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﻧﻄﺒﺎق آن ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎي ﻣﺼﻮب؛ ﺧﺪﻣﺎت آﺗـﻲ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ‬
‫ﺷﺪه از ﺟﻤﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت راﺟﻊ ﺑﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﻬﺎي ﺗﻤﺎم ﺷﺪه و ﻣﻴﺰان و ﻣﻨﺸﺄ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي‬
‫آن اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻫﺪاف در ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﻳـﻚ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره داراﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‪ ،‬ارزش ﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬درآﻣﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬و ﺳـﺎﻳﺮ ﺗﻐﻴﻴـﺮات در ارزش‬
‫ﺧﺎﻟﺺ اﻓﺸﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺪرج در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫـﺪاف‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺗﻠﻘﻲ ﺷﻮد اﻣﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﻫـﺪاف ﺑﻌﻴـﺪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲرﺳـﺪ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻜﻤﻞ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺟﺎﻣﻊﺗﺮي‬
‫از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻃﻲ دوره اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪172‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮاﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ‪ +‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ = داراﻳﻲﻫﺎ‬
‫وﻟﻲ در ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي »ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ« ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺣﻘﻮق ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﻬﺎم ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫اﻣﻮال ﻣﻮﺳﺴﻪ اﺳﺖ از »ارزش ﺧﺎﻟﺺ« اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺣﻘﻮﻗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ داراﻳﻲﻫﺎ دارد‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ارزش‬
‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎ‬
‫ﺧﺎﻟﺺ‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻮق زﻣﺎﻧﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﻮد؛ اﮔـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي ﻧﻘـﺪي ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮاﺑﺮ داراﻳﻲﻫﺎي ﺟـﺎري ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧـﻪ ﻛـﻪ در ﻓﺼـﻮل‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﮔﺮدﻳﺪ؛ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻣﻌﺎﻣﻼت و ﺳﺎﻳﺮ روﻳـﺪادﻫﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ در زﻣﺎن وﻗﻮع )و ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در زﻣﺎن درﻳﺎﻓﺖ ﻳـﺎ ﭘﺮداﺧـﺖ وﺟـﻪ ﻧﻘـﺪ( ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ و در اﺳـﻨﺎد و‬
‫ﻣﺪارك ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد و در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ دوره ﻣﺮﺑﻮط اﻧﻌﻜﺎس ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺷﺎﻣﻞ داراﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‪ ،‬ارزش ﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫داراﻳﻲ‬

‫داراﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ داراي ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎﻟﻘﻮه و ﻳﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫‪1‬‬
‫آﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬داراﻳﻲﻫﺎ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺟﺎري و ﻏﻴﺮ ﺟﺎري ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬ر‪.‬ك ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪1‬‬

‫‪173‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻳﻚ داراﻳﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داراﻳﻲ ﺟﺎري ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي زﻳﺮ را اﺣﺮاز ﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر رود در ﭼﺮﺧﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻌﻤﻮل واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻪ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺷـﻮد ﻳـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫ﻓﺮوش ﻳﺎ ﻣﺼﺮف در اﻳﻦ ﭼﺮﺧﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮد‪.‬‬
‫ب‪ .‬اﺳﺎﺳﺎً ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر داد و ﺳﺘﺪ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮد‪.‬‬
‫پ‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر رود ﻃﻲ دوازده ﻣﺎه ﭘﺲ از ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﻪ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد ﻳﺎ ﺑﻪ ﻓـﺮوش‬
‫ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺪ؛ ﻳﺎ‬
‫ت‪ .‬وﺟﻪ ﻧﻘﺪي ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از آن‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑـﻪ ﻣـﺪت دوازده ﻣـﺎه ﭘـﺲ از ﺗـﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷـﮕﺮي‪،‬‬
‫ﻣﺤﺪود ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫داراﻳﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داراﻳﻲﻫﺎي ﻏﻴﺮﺟﺎري ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي ﺷـﻮﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ درﺑﺮدارﻧﺪه داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺸﻬﻮد‪ ،‬ﻧﺎﻣﺸﻬﻮد و ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺪﻫﻲ‬

‫ﺑﺪﻫﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﻓﻌﻠﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻔﺎي آن ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺧﺮوج ﻣﻨﺎﻓﻊ از واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺟﺎري و ﻏﻴﺮ ﺟﺎري ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .1‬ﻳﻚ ﺑﺪﻫﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑـﺪﻫﻲ‬
‫ﺟﺎري ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي زﻳﺮ را اﺣﺮاز ﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر رود در ﭼﺮﺧﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻌﻤﻮل واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﻃﻲ دوازده ﻣﺎه ﭘﺲ از ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫پ‪ .‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺣﻖ ﺑﻲﻗﻴﺪ و ﺷﺮﻃﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺑـﺪﻫﻲ ﻃـﻲ ﺣـﺪاﻗﻞ‬
‫دوازده ﻣﺎه ﭘﺲ از ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺪﻫﻲﻫـﺎي ﻏﻴﺮﺟـﺎري ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺟﺎري ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﮔﺮدش ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﭼﺮﺧﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻌﻤﻮل واﺣﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ر‪.‬ك ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪1‬‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪174‬‬

‫ﭼﻨﻴﻦ اﻗﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺪﻫﻲ ﺟﺎري ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﻴﺶ از دوازده ﻣﺎه ﭘـﺲ از ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫ﮔﺰارﺷــﮕﺮي ﺗﺴــﻮﻳﻪ ﺷــﻮد‪ .‬ﺑــﺮاي ﻃﺒﻘــﻪﺑﻨــﺪي داراﻳــﻲﻫــﺎ و ﺑــﺪﻫﻲﻫــﺎي واﺣــﺪ ﮔﺰارﺷــﮕﺮ از ﻳــﻚ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻌﻤﻮل ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺟﺎري در ﭼﺮﺧـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﻣﻌﻤـﻮل‬
‫ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻃﻲ دوازده ﻣﺎه ﭘﺲ از ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷﮕﺮي‪ ،‬ﺳﺮرﺳﻴﺪ ﺗﺴـﻮﻳﻪ آﻧﻬـﺎ ﻓـﺮا ﻣـﻲرﺳـﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺣﺼﻪ ﺟﺎري ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ‬
‫از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﮔﺮدش ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده در ﭼﺮﺧـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﻣﻌﻤـﻮل واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ و ﻃـﻲ‬
‫دوازده ﻣﺎه ﭘﺲ از ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷـﮕﺮي ﺳﺮرﺳـﻴﺪ ﻧﻤـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﺪﻫﻲ ﺟـﺎري ﻣﺤﺴـﻮب ﻧﻤـﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺧﻮد را ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺪﻫﻲ ﺟﺎري ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺳﺮرﺳـﻴﺪ‬
‫ﺗﺴﻮﻳﻪ آﻧﻬﺎ دوازده ﻣﺎه ﭘﺲ از ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاي دورهاي ﻃﻮﻻﻧﻲﺗـﺮ‬
‫از دوازده ﻣﺎه ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﺮارداد ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺠﺪد ﻳﺎ زﻣﺎنﺑﻨﺪي ﻣﺠﺪد ﭘﺮداﺧـﺖﻫـﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨـﺎي ﺑﻠﻨﺪﻣـﺪت‪،‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷﮕﺮي و ﻗﺒﻞ از اﻧﺘﺸﺎر ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬

‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ارزش ﻛﻞ داراﻳﻲﻫﺎ ﻣﻨﻬﺎي ارزش ﻛﻞ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪.‬‬

‫درآﻣﺪ‪:‬‬

‫درآﻣﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻓﺰاﻳﺶ در داراﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ در ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ و ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻫﺮ دو ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﻃﻲ دوره ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‪:‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻛﺎﻫﺶ در داراﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ در ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻫﺮ دو ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﻃﻲ دوره ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪175‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫داراﻳﻲﻫﺎ‬

‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬

‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‬

‫روﻳﺪاد ﻣﺎﻟﻲ‬

‫روﻳﺪاد ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ روﻳﺪادي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري اﺛﺮ ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺧﺮﻳﺪ ﻳـﻚ راﻳﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 100‬واﺣﺪ ﺑﺮاي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻣﺎﻟﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﭼﻮن ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد از ﻳﻚ‬
‫ﻃﺮف ‪ 100‬واﺣﺪ ﺑﻪ داراﻳﻲﻫﺎي ﺟﺎري )ﻣﻠﺰوﻣﺎت اداري( اﺿﺎﻓﻪ ﺷـﻮد و از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ از داراﻳـﻲ‬
‫ﺟﺎري )وﺟﻪ ﻧﻘﺪ( ﺑﻪ ارزش راﻳﺎﻧﻪ ﻛﺴﺮ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬ﺧﺮﻳﺪ ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه راﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ارزش ‪ 100‬واﺣﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﺪ‬

‫داراﻳﻲﻫﺎ‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ ‪ +‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‬

‫‪ 100‬واﺣــﺪ از داراﻳــﻲﻫــﺎي ﺟــﺎري‬ ‫اﺛﺮي ﻧﺪارد‬

‫)وﺟﻪ ﻧﻘﺪ( ﻛﺴﺮ ﻣﻲﺷﻮد‬

‫‪ 100‬واﺣﺪ ﺑـﻪ داراﻳـﻲﻫـﺎي ﺟـﺎري‬ ‫اﺛﺮي ﻧﺪارد‬

‫)ﻣﻮﺟﻮدي ﻛﺎﻻ( اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻳﺎ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪176‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :2‬ﺧﺮﻳﺪ ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه راﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ارزش ‪ 100‬واﺣﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺴﻴﻪ‬

‫داراﻳﻲﻫﺎ‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ ‪ +‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‬

‫‪ 100‬واﺣﺪ ﺑﻪ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺟﺎري اﺿﺎﻓﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد )ﺣﺴـﺎبﻫـﺎ و اﺳـﻨﺎد ‪ 100‬واﺣﺪ ﺑـﻪ داراﻳـﻲﻫـﺎي ﺟـﺎري‬
‫)ﻣﻮﺟﻮدي ﻛﺎﻻ( اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ(‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮي ﺑﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﻟﺬا ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﻣﺎﻧﺪه ﺣﺴﺎبﻫﺎي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬آﺛـﺎر ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬
‫زﻳﺮ را ﺑﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪ 60‬واﺣﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ‪ 10‬واﺣﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻛـﺎﻻ ‪ 15‬واﺣـﺪ و ﺣﺴـﺎبﻫـﺎ و اﺳـﻨﺎد‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪ 30‬واﺣﺪ‬
‫روﻳﺪادﻫﺎ ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬درآﻣﺪ ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﻣﻌﺎدل ‪ 700‬واﺣﺪ وﺻﻮل ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬از ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 8 ،1395‬واﺣﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺧﺮﻳﺪ ﻣﻮﺟﻮدي ﻛﺎﻻ ﺑﻪ ارزش ‪ 30‬واﺣﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺟﻤﻊ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه ﻃﻲ ﺳﺎل ‪ 430‬واﺣﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﻓﻮت ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺎوﻧﻴﻦ ﻣﺆﺛﺮ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪.‬‬
‫‪177‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬

‫روﻳﺪاد‬ ‫داراﻳﻲ‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ ‪ +‬ﺑﺪﻫﻲ‬

‫ﻣﺎﻧﺪه‬ ‫‪60+10+15‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪+700‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪-800‬‬ ‫‪-800‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪+30‬‬ ‫‪+30‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪-430‬‬ ‫‪-430‬‬

‫‪5‬‬ ‫ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ‬

‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺎﻣﻞ ﺻﻮرت ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ؛ ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ؛‬
‫ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ؛ ﺻـﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ و ﻋﻤﻠﻜـﺮد؛ و ﻳﺎدداﺷـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻼﺻﻪاي از اﻫﻢ روﻳﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﺳﺎﻳﺮ ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اراﺋﻪ ﺻﻮرت ﺟﺮﻳﺎن وﺟﻮه ﻧﻘﺪ در واﺣﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺸﻤﻮل اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪،‬‬
‫اﺧﺘﻴﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻪ در ﺑﺨـﺶ ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﻲ ﻫﻤﺘـﺎﻳﻲ ﻧـﺪارد و‬
‫ﻣﺨﺘﺺ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﺑﻘﻴﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻌﺎدل ﻫﻤﺘﺎي ﺧﻮد ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺻﻮرت‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﺳﻮد و زﻳﺎن‪ ،‬ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ و ﺻﻮرت ﺟﺮﻳﺎن وﺟﻮه ﻧﻘﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﻬﻴﻪ و اراﺋﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎم دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط و ﻳـﺎ ﻣﻘـﺎم ﻣﺠـﺎز‬
‫از ﻃﺮف او و ﻣﻘﺎم ﻣﺎﻟﻲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط اﺳـﺖ‪ .‬ﻃﺒـﻖ ﻣـﺎده ‪ 5‬ﻗـﺎﻧﻮن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧـﺪﻣﺎت ﻛﺸـﻮري‪،‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﻠﻴﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻳﺎ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي‬
‫دوﻟﺘﻲ و ﻛﻠﻴﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ آر ﻗﺒﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﮔﺴﺘﺮش ﺻﻨﺎﻳﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﻮل ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﺑﻮر ﺑـﺮ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺑﻪ وﺿﻮح ﺗﺼﺮﻳﺢ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪178‬‬

‫از اﻳﻦ رو در واﺣﺪﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻬﺮداريﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻬﺎدﻫـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘـﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ اﻣﻀﺎي ﺷﻬﺮدار و ﻳﺎ ﻣﻘﺎم ﻣﺠﺎز از ﻃﺮف وي و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻌـﺎون‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮداري ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ در وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺎ‬
‫اﻣﻀﺎي وزﻳﺮ و ﻳﺎ ﻣﻘﺎم ﻣﺠﺎز از ﻃﺮف وي و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻌﺎون ﻣﺎﻟﻲ وزﻳﺮ ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﺻﻮﻻً ذﻳﺤﺴﺎب ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ در دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻘﺮرات و اﻟﺰاﻣﺎت ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻣﻘﺮرات و اﻟﺰاﻣﺎت را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴـﺮد ﺑﺮﻋﻬـﺪه ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘـﺎم ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ )و ﻧﻪ ذﻳﺤﺴﺎب( ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫و داراﻳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺻﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﺰﺑﻮر ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‪ ،‬اراﺋـﻪ ﻣـﻲدﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﻤﻪ واﺣﺪﻫﺎﻳﻲ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺼﺎرف آن در ﺑﻮدﺟﻪ ﻛـﻞ ﻛﺸـﻮر‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺴﻴﺎري از واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺎﻳﺮ ارﻛﺎن اداره ﻛﻨﻨـﺪه ﻛﺸـﻮر ﻧﻴـﺰ در‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ درج ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ دوﻟـﺖ )ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ( ﺗﻮﺳﻂ رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﻔـﺎﻫﻴﻤﻲ ﻫﻤﭽـﻮن اﺳـﺘﻘﻼل ﻗـﻮا ﻫﻤﺨـﻮاﻧﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼـﻮب در ﺑﻮدﺟـﻪ ﻛـﻞ‬
‫ﻛﺸﻮر ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ )ﻫﻴﺌﺖ وزﻳﺮان( ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮف اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺤﻮه ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻳﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوه‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﺮاي ﻫﻤـﻪ واﺣـﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در ﺗﺤﺼـﻴﻞ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي ﻧﻘﺶ ﺑﺎاﻫﻤﻴﺘﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ در ﻣﺘﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )ﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ( ﺻﺮاﺣﺘﺎً اﺷﺎره ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻄﻘﻲ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﻬﻴﻪ و اراﺋﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻤﻠـﻚ‬
‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎم دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﻋﻬﺪهدار اﺻﻠﻲ ﻃـﺮح و ﻳـﺎ ﻣﻘـﺎم ﻣﺠـﺎز از‬
‫ﻃﺮف او و ﻣﻘﺎم ﻣﺎﻟﻲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺣﺼﺎرزاده‪(1395 ،‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻃﺒﻖ ﻣﻔﺎد ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻃﺮح ﺗﻌﻤﻴﺮات اﺳﺎﺳـﻲ و ﺑﺎزﺳـﺎزي ﻣﻨـﺎزل آﺟـﺎ ﺑـﺎ اﻋﺘﺒـﺎري ﺣـﺪود‬
‫‪ 410000‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﺟﺰء ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي در ﺳـﺎل ‪ 1394‬ﻗـﺮار دارد‪ .‬از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ اﺻﻠﻲ ﻋﻬﺪهدار‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان اﺳﺖ‪ ،‬رﺋﻴﺲ‬
‫‪179‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان و ﻳﺎ ﻣﻘـﺎم ﻣﺠـﺎز از ﻃـﺮف او و ﻣﻘـﺎم ﻣـﺎﻟﻲ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻣﺴﺌﻮل ﺗﻬﻴﻪ و اراﺋﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﺮح ﺗﻌﻤﻴﺮات اﺳﺎﺳﻲ و ﺑﺎزﺳـﺎزي ﻣﻨـﺎزل‬
‫آﺟﺎ اﺳﺖ‪) .‬ﺣﺼﺎرزاده‪(1395 ،‬‬

‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻛﻠﻲ در ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ و اراﺋﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬
‫اﻧﺤﺮاف از‬
‫ﺛﺒﺎت روﻳﻪ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫اﻫﻤﻴﺖ و‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻛﻠﻲ در ﺗﻬﻴﻪ‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت‬

‫ﺗﺠﻤﻴﻊ‬ ‫و اراﺋﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اي‬

‫دوره‬
‫ﺗﻬﺎﺗﺮ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﺑﻮدن‬

‫‪ .1‬اﻧﺤﺮاف از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫اﻳﻦ ﭘﻴﺶﻓﺮض وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻣﻔﺎد اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ‬
‫اﻓﺸﺎي اﻃﻼﻋﺎت اﺿﺎﻓﻲ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم‪ ،‬در ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﻤﻪ ﻣﻮاد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اراﺋﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﺤـﻮ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻮارد ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎدر ﻛﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﻳﻜـﻲ از اﻟﺰاﻣـﺎت اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ را ﮔﻤـﺮاه ﻛﻨﻨـﺪه ﻣـﻲﺳـﺎزد و اﻧﺤـﺮاف از ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ اراﺋـﻪ‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠـﻮب ﺿـﺮوري اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﺎ ﻛﺴـﺐ ﻣﺠـﻮز از ﻛﻤﻴﺘـﻪ ﺗـﺪوﻳﻦ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ‪ ،‬از اﻟﺰاﻣﺎت ﻳﻚ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺧﺎص اﻧﺤﺮاف داﺷﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻄـﻖ‬
‫و آﺛﺎر اﻳﻦ اﻧﺤﺮاف و روش ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ و اﻓﺸﺎء ﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪180‬‬

‫‪ .2‬ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬﺪي‪ ،‬ﻣﻌـﺎﻣﻼت‬
‫و ﺳﺎﻳﺮ روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ در زﻣﺎن وﻗﻮع و ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎً در زﻣﺎن درﻳﺎﻓﺖ ﻳﺎ ﭘﺮداﺧﺖ وﺟﻪ ﻧﻘـﺪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ و‬
‫در اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد و در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ دورهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط اﻧﻌﻜﺎس ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺛﺒﺎت روﻳﻪ در ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ‬
‫ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﻼم در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ از ﻳﻚ دوره ﺑﻪ دوره ﺑﻌـﺪ ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻛﻨـﺪ ﻣﮕـﺮ‬
‫در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻋﻤﺪه در ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻋﻤﻠﻴـﺎت واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﻳـﺎ ﺗﺠﺪﻳـﺪ ﻧﻈـﺮ در ﻧﺤـﻮه اراﺋـﻪ‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺣﺎﻛﻲ از اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ اراﺋﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ ﻣﻌـﺎﻣﻼت ﻳـﺎ ﺳـﺎﻳﺮ روﻳـﺪادﻫﺎ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮي در ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻳﻚ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻟﺰاﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .4‬اﻫﻤﻴﺖ و ﺗﺠﻤﻴﻊ‬
‫ﺗﻤﺎم اﻗﻼم ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اراﺋﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻛﻢ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺒﺎﻟﻎ داراي ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻳﺎ ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﻮد و ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ اراﺋﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺻـﻮرتﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﭘﺮدازش ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و روﻳﺪاد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻴﻊ آﻧﻬﺎ در ﮔـﺮوهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻳﺎ ﻛﺎرﻛﺮد‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻠﺨﻴﺺ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪهاي ﻛـﻪ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه اﻗﻼم اﺻﻠﻲ ﻣﻨﺪرج در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿـﻴﺤﻲ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺠﻤﻴﻊ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻳﻚ ﻗﻠﻢ اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬـﺎﻳﻲ ﺑـﺎ اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﻳﺎ در ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿـﻴﺤﻲ‪ ،‬ﺑـﺎ اﻗـﻼم اﺻـﻠﻲ دﻳﮕـﺮ ﺟﻤـﻊ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻫﻤﻴﺖ ﻳﻚ ﻗﻠﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ اراﺋﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ آن را در ﺻـﻮرتﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻓﺸﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ آن در ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﺿﺮوري ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫اﺟﺮاي اﻟﺰاﻣﺎت اﻓﺸﺎي ﻣﻨﺪرج در اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ آن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺗﻬﺎﺗـﺮ‬
‫داراﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‪ ،‬درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻬﺎﺗﺮ ﺷﻮد ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻬﺎﺗﺮ آﻧﻬﺎ ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ دﻳﮕﺮي اﻟﺰاﻣﻲ ﻳﺎ ﻣﺠﺎز ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺰارش ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ داراﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺑـﺪﻫﻲﻫـﺎ‪،‬‬
‫درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻬﺎﺗﺮ اﻗﻼم در ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ ﻳـﺎ ﺻـﻮرت‬
‫‪181‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮان درك ﻣﻌﺎﻣﻼت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺟﺮﻳـﺎن ﻫـﺎي‬
‫ﻧﻘﺪي آﺗﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻣﮕﺮ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺗﻬﺎﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻌﻜﺲﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻳﺎ روﻳﺪاد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺰارش ﺧﺎﻟﺺ داراﻳﻲﻫﺎ ﻳﻌﻨﻲ داراﻳﻲﻫﺎ ﭘﺲ از ﻛﺴﺮ اﻗـﻼم‬
‫ﻛﺎﻫﻨﺪه ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬از ﻗﺒﻴـﻞ ذﺧﻴـﺮه ﻛـﺎﻫﺶ ارزش ﻣﻮﺟـﻮديﻫـﺎي ﻣـﻮاد و ﻛـﺎﻻ‪ ،‬ذﺧﻴـﺮه ﻣﻄﺎﻟﺒـﺎت‬
‫ﻣﺸﻜﻮكاﻟﻮﺻﻮل و اﺳﺘﻬﻼك اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺸﻬﻮد‪ ،‬ﺗﻬﺎﺗﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .6‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧـﺪه اﻗـﻼم ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪاي دوره ﻗﺒـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪ ﺟـﺰ در ﻣـﻮاردي ﻛـﻪ‬
‫ﻳﻚ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﺤـﻮه ﻋﻤـﻞ دﻳﮕـﺮي را ﻣﺠـﺎز ﻳـﺎ اﻟﺰاﻣـﻲ ﻛـﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻓﺸﺎ ﺷﻮد ﻛـﻪ ﺟﻬـﺖ درك ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ دوره‬
‫ﺟﺎري ﻣﺮﺑﻮط ﺗﻠﻘﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻣﻮاردي‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ اراﺋﻪ ﺷـﺪه در ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ دوره‬
‫)ﻫﺎي( ﻗﺒﻞ ﺑﻪ دوره ﻣﺎﻟﻲ ﺟﺎري ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻳـﻚ دﻋـﻮاي ﺣﻘـﻮﻗﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ آن در ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﻮده و ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در دوره ﺟﺎري‬
‫اﻓﺸﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺑﻬﺎﻣﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ ﻗﺒﻠـﻲ و اﻗـﺪاﻣﺎت اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪه ﻃﻲ دوره ﺟﺎري ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﺑﻬﺎم آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ ﻳﺎ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﻼم در ﺻﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻗﻼم ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي ﺷـﻮد‬
‫ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎﻫﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺒﻠﻎ و دﻟﻴﻞ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺎﻳﺪ اﻓﺸﺎ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﻋﻤﻠﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﺑﺎﻳـﺪ دﻟﻴـﻞ ﻋـﺪم ﺗﺠﺪﻳـﺪ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ را ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻳﺠـﺎد ﻣـﻲﺷـﺪ‪ ،‬اﻓﺸـﺎ ﻛﻨـﺪ‪ .‬در‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﻋﻤﻠﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ دادهﻫﺎ در دوره )ﻫﺎي( ﻗﺒﻠـﻲ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﮔـﺮدآوري ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺗﺠﺪﻳـﺪ ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي‬
‫اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺗﻌﺪﻳﻼت ﻣﺮﺑﻮط اﻓﺸﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .7‬دوره ﮔﺰارﺷﮕﺮي‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﺳـﺎﻻﻧﻪ اراﺋـﻪ ﺷـﻮد‪ .‬در ﺷـﺮاﻳﻂ اﺳـﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺻﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﺮاي دورهاي ﻛﻤﺘـﺮ ﻳـﺎ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻳﻚ ﺳﺎل اراﺋﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﺑﺎﻳـﺪ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ دوره زﻣـﺎﻧﻲ ﺗﺤـﺖ ﭘﻮﺷـﺶ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪182‬‬

‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ دوره ﻛﻤﺘﺮ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻳﻚ ﺳـﺎل و اﻳـﻦ واﻗﻌﻴـﺖ ﻛـﻪ ﻣﺒـﺎﻟﻎ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ و‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻴﺴﺖ را اﻓﺸﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳﻚ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﻣﻠـﺰم ﺑـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺗـﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷـﮕﺮي ﺧـﻮد‬
‫ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻄﺒﻴـﻖ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﭼﺮﺧـﻪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮي ﺑـﺎ ﭼﺮﺧـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪﺑﻨـﺪي‪ ،‬ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬آﮔﺎه ﻛﺮدن اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﻋﺪم ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﭘﺬﻳﺮي ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ دوره ﺟـﺎري و‬
‫دوره ﮔﺬﺷﺘﻪ و دﻟﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷﮕﺮي‪ ،‬ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .8‬ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻮدن‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺻﻮرت ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻇﺮف ﻣﺪت ﻣﻌﻘـﻮﻟﻲ ﺑﻌـﺪ از ﺗـﺎرﻳﺦ ﺻـﻮرت وﺿـﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ در اﺧﺘﻴـﺎر‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪي آن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺧﻮد را ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻇﺮف ﻣﻬﻠﺖ ﻣﻘﺮر در ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﭘﻴﭽﻴـﺪﮔﻲ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮدداري از ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻬﻠﺖ ﻣﻘﺮر در ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﻪ ﻣﺎه ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 103‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸـﻮر‪ ،‬وزارت اﻣـﻮر اﻗﺘﺼـﺎدي و داراﻳـﻲ ﻣﻜﻠـﻒ اﺳـﺖ‬
‫ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎب ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻫﺮﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ را ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن آذرﻣﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻳﻚ‬
‫ﻧﺴﺨﻪ ﺑﻪ دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺸﻮر و ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ وزﻳﺮان ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﻣﻮارد ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎده ‪ ،96‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻜﻠﻔﻨﺪ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﻇـﺮف ﻣـﺪت‬
‫ﺷﺶ ﻣﺎه ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻫﺮ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﮔﺰارش ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻃﻲ آن را ﺑﻪ دﻳـﻮان ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت‬
‫ﻛﺸﻮر و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر و وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳـﻲ ارﺳـﺎل دارﻧـﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﺎده ‪ 132‬ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﻜﻠﻔﻨﺪ ﻇﺮف ﺷﺶ ﻣﺎه ﭘﺲ‬
‫از ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ و ﺣﺴﺎب ﺳﻮد و زﻳﺎن ﺷﺮﻛﺖ را رﺳـﻴﺪﮔﻲ و ﺗﺼـﻮﻳﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ‬
‫ﻣﻮرد اﺧﻴﺮ اﺻﻮﻻً ﺧﺎرج از داﻣﻨﻪ ﻛﺎرﺑﺮد اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺎل‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار ﻧﻴﺰ اراﺋﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻃﻲ ﻣﺪت ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﻌﺪ از ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺎﻳـﺎن دوره‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ را ﺿﺮوري ﻣﻲداﻧﺪ‪) .‬ﺣﺼﺎرزاده‪(1395 ،‬‬
‫‪183‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻫﺮ ﻳﻚ از اﺟﺰاي ﺻﻮرت ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻧﺎم واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‪،‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻳﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮔـﺮوه واﺣـﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷـﮕﺮ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻳﺎ دوره ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻮرد ﮔﺰارش‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ اﺟـﺰاي ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‪ ،‬واﺣـﺪ ﭘـﻮل‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي و ﺳﻄﺢ دﻗﺖ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در اراﺋﻪ ارﻗﺎم ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎرز ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﺷﻮد و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﺮاي درك ﺻﺤﻴﺢ اﻃﻼﻋﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻜﺮار ﺷﻮد‪ .‬در اﻏﻠﺐ ﻣـﻮارد‪ ،‬اراﺋـﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت واﺣﺪ ﭘﻮﻟﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻫﺰار رﻳﺎل ﻳﺎ ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ درك ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ را اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﺎ آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ دﻗﺖ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت اﻓﺸﺎ ﺷـﻮد و ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺬف اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﻧﮕﺮدد‪.‬‬

‫ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ و ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ارﺗﺒﺎط دارﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه در ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴـﺮات در وﺿـﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﻲ در ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﮔﺮدد و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺮاج ارزش ﺧﺎﻟﺺ در‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ آورده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪184‬‬

‫ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫‪ +‬درآﻣﺪﻫﺎ‬

‫‪ +‬درآﻣﺪﻫﺎي دوﻟﺖ‬

‫_ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬

‫_ وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﺮاﻧﻪ‬

‫ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬

‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ اﺑﺘﺪاي دوره‬

‫‪ -/+‬ﺗﻌﺪﻳﻼت ﺳﻨﻮاﺗﻲ‬

‫‪ -/+‬ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل‬

‫ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‬ ‫داراﻳﻲ‬

‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬
‫‪185‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ از ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳﻲ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻗـﻼم‬
‫ﻣﻨﺪرج در آن از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻮد و زﻳﺎن در ﺑﺨﺶ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ وﻟـﻲ از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي اﻳﺠـﺎد درآﻣـﺪ و ﻫﺰﻳﻨـﻪ در ﺑﺨـﺶﻫـﺎي‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻠﻪ از ﻓﺮوش ﻣﺤﺼـﻮﻻت و ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب ﺧﺰاﻧﻪ وارﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮف ﻧﺒﺎﺷﺪ وﻟﻲ در ﺑﺨـﺶ ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻪ درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي دوره ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در ارزش ﺧﺎﻟﺺ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺳﻮد و زﻳﺎن ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺴﻌﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎرﺟﻲ( ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن و ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻟﺰاﻣﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻳـﺎ اﺛـﺮات ﻧﺎﺷـﻲ از ﺗﻐﻴﻴـﺮ در‬
‫روﻳﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و اﺻﻼح اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت‪1‬؛ در ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺎﻟﻲ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ ﭼﻬﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎﻟﻘﻮه اﻳﺠﺎد درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨـﻪ در ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻛـﻪ اﻣﻜـﺎن دارد ﺑـﻴﻦ دو‬
‫ﺟﺮﻳﺎن اوﻟﻴﻪ و دو ﺟﺮﻳﺎن ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺤﺾ ارﺗﺒﺎﻃﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ آﺛﺎر ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺑﺮآوردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري در ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ آورده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪186‬‬

‫وارﻳﺰ ﻣﺒﻠﻎ وﺻﻮل ﺷﺪه ﺣﺎﺻﻞ از‬

‫ﻛﺴﺐ درآﻣﺪ از اﺷﺨﺎص ﺛﺎﻟﺚ‬
‫ﻛﺴﺐ درآﻣﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺧﺰاﻧﻪ‬

‫درﻳﺎﻓﺖ اﻋﺘﺒﺎرات از ﺧﺰاﻧﻪ‬ ‫ﻣﺼﺮف اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻘﺮرات‬

‫ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﺳﺴﻪ دوﻟﺘﻲ ﻃﺒﻖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺪرج در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻫﺮﺳﺎل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻛﺴﺐ درآﻣﺪ از اﺷﺨﺎص ﺛﺎﻟﺚ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮاﺳﺎس اﺻﻞ ‪ 53‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺒﺎﻟﻎ وﺻﻮل ﺷﺪه را ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ وارﻳﺰ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻴﺌﺖ دوﻟﺖ )ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ( ﺣﺴـﺐ‬
‫ﻣﺒﺎﻟﻎ وﺻﻮل ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻘﺮرات و اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎ‪ ،‬از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻲ را در اﺧﺘﻴﺎر )ﻫﻤﺎن ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ‪ (1‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺒﺎﻟﻎ را ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻘﺮرات در ﻣﺤﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﺎوي اﻗﻼم اﺻﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﻠﻎ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻳﺎ ﻛﺎرﻛﺮد ﻳـﻚ ﻗﻠـﻢ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ اراﺋـﻪ‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ آن ﺑﻪ اراﺋﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬آن ﻗﻠﻢ ﺑﻪ اﻗﻼم اﺻﻠﻲ اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻗﻼم اﺻﻠﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﻓﺮﻋﻲ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﻴﭻ درآﻣﺪي ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ از اﺷﺨﺎص ﺛﺎﻟﺚ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﺸﻮد اﻣﺎ ﻛﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳـﻲ از‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ درﻳﺎﻓﺖ و ﻣﺼﺮف ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪187‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫اﻗﻼم ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻋﻤـﺪه اﻗـﻼم درآﻣـﺪ و ﻫﺰﻳﻨـﻪ و اﻗـﻼم ﺷـﺒﻪ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧـﻪ از‬
‫ﻣﺤﻞ درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‪ ،‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ درآﻣﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﻓﺼـﻮل‬
‫)ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك و ﻛﺎﻫﺶ ارزش داراﻳﻲﻫﺎ( و ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿـﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ دوره اﻗـﻼم‬
‫درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ )درآﻣﺪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه از ﻃﺮف دوﻟﺖ( و وارﻳﺰي‬
‫ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﺰء اﻗﻼم ﺷﺒﻪ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺑﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻛﻞ ﻛﺸـﻮر ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﺳـﺎزﻣﺎن‪،‬‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ )اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي و اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي(‪ ،‬ﻣﺎﻫﻴـﺖ ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫)ﺟﺎري و ﻋﻤﺮاﻧﻲ(‪ ،‬ﻓﺼﻮل ﻫﺰﻳﻨﻪ و وﻇـﺎﻳﻒ )اﻣـﻮر ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧـﻪ(؛ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺼﻮل و وﻇﺎﻳﻒ را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﺑﺮﺣﺴـﺐ‬
‫ﻓﺼﻮل ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاي اراﺋﻪ در ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺼﻮل ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺼﻮل ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮﺣﺴﺐ وﻇﺎﻳﻒ ﺑـﺮاي اﻓﺸـﺎ در ﻳﺎدداﺷـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ دو اﺻﻄﻼح ﻓﺼﻮل ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛـﻪ در اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫در ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﻓﺼـﻮل ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬ ‫‪‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ ﻫـﺮ دو ﮔـﺮوه ﻓﺼـﻮل ﻫﺰﻳﻨـﻪ و‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪188‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪13×2‬‬

‫ﺳﺎل ‪13×1‬‬ ‫ﺳﺎل ‪13×2‬‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺖ‬

‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬ ‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬ ‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬

‫درآﻣﺪﻫﺎ‪:‬‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ درآﻣﺪﻫﺎ‬

‫‪....‬‬ ‫‪....‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪:‬‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(.....‬‬ ‫ﺟﺒﺮان ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(.....‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(.....‬‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻣﻮال و داراﻳﻲ‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(.....‬‬ ‫ﻳﺎراﻧﻪ‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(.....‬‬ ‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(.....‬‬ ‫رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(.....‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬

‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(.....‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬

‫درآﻣﺪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه‬
‫‪189‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫از ﻃﺮف دوﻟﺖ‪:‬‬

‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﻋﻮارض‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ دوﻟﺖ‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﻓﺮوش ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﺟﺮاﺋﻢ و ﺧﺴﺎرات‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬

‫‪.....‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬

‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(.....‬‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ‬
‫‪1‬‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:1‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﺷﺶﻣﺎﻫﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ در دﺳﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴـﺮ در‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ در دوره ﺷﺶﻣﺎﻫﻪ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ‪ 2500‬واﺣﺪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎت دوﻟﺖ ‪ 2300‬واﺣﺪ‬
‫اﺻﻼح اﺷﺘﺒﺎه ‪ 50‬واﺣﺪ‬
‫ﻣﺎزاد ﺗﺠﺪﻳﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ ‪ 900‬واﺣﺪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك ‪ 5‬واﺣﺪ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪ 1500‬واﺣﺪ‬

‫‪ .1‬ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎب ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪190‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬

‫ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪2500 - 2300- 5 = 195‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ درآﻣﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﺒﺎﻟﻎ وارﻳﺰ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤـﻞ درآﻣـﺪﻫﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ اﻗـﻼم‬
‫ﺷﺒﻪ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮف ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻟﺬا در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮات در‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮي ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ اﺻﻼح اﺷﺘﺒﺎه و ﻣﺎزاد ﺗﺠﺪﻳﺪ ارزﻳـﺎﺑﻲ در ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ در ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ و در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮي ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:2‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ از واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ در دﺳﺖ اﺳﺖ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن دوره ﻣﺎﻟﻲ ﺳﺎل ‪95‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻻ و ﺧـﺪﻣﺎت ‪ 24‬واﺣـﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﺟﺒـﺮان ﺧـﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ‪ 30‬واﺣـﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ‪ 3‬واﺣﺪ‪ ،‬ﻣﺎزاد ﺗﺠﺪﻳﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ ‪ 3‬واﺣﺪ‪ ،‬ذﺧﻴﺮه ﻣﺰاﻳﺎي ﭘﺎﻳـﺎن ﺧـﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ‪ 9‬واﺣـﺪ‪،‬‬
‫زﻣﻴﻦ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 30‬و ‪ 45‬واﺣﺪ‪ ،‬درآﻣﺪ ﻋﻮارض ‪ 15‬واﺣﺪ‪ ،‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻏﻴﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪاي ‪ 30‬واﺣﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻬﻼك اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ‪ 15‬واﺣﺪ و ارزش ﺧـﺎﻟﺺ اﺑﺘـﺪاي‬
‫دوره ‪ 102‬واﺣﺪ‪ ،‬وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﻋـﻮارض و ﺟـﺮاﺋﻢ و ﺧﺴـﺎرات ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ‪ 15‬و ‪10‬‬
‫واﺣﺪ‪ ،‬درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ‪ 45‬واﺣﺪ‪ ،‬رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ 1‬واﺣﺪ‪ ،‬درﻳﺎﻓﺘﻲ از‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ‪ 5‬واﺣﺪ‪ ،‬ﻳﺎراﻧﻪ و ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض ﻫﺮ ﻛﺪام ‪ 5‬واﺣﺪ‪،‬‬
 ‫‪191‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪1395‬‬

‫ﺳﺎل ‪1394‬‬ ‫ﺳﺎل ‪1395‬‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺖ‬

‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬ ‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬ ‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬ ‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬

‫درآﻣﺪﻫﺎ‪:‬‬
‫‪.....‬‬ ‫‪70‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪.....‬‬ ‫‪5‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ درآﻣﺪﻫﺎ‬

‫‪.....‬‬ ‫‪75‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪:‬‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(30‬‬ ‫ﺟﺒﺮان ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(24‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(3‬‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻣﻮال و داراﻳﻲ‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(5‬‬ ‫ﻳﺎراﻧﻪ‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(5‬‬ ‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(1‬‬ ‫رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(.....‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬

‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(68‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪192‬‬

‫درآﻣﺪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه‬

‫از ﻃﺮف دوﻟﺖ‪:‬‬
‫‪.....‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﻋﻮارض‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‬
‫دوﻟﺖ‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﻓﺮوش ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت‬
‫‪.....‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺟﺮاﺋﻢ و ﺧﺴﺎرات‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬
‫‪.....‬‬ ‫‪25‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬
‫)‪(.....‬‬ ‫)‪(25‬‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ‬

‫‪.....‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ‬

‫ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬

‫ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﻛﻪ ذﻳﻞ ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻛﺎﻣﻠﻲ ﺑﺎ ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻟﻜﺎن‪ 1‬در ﺑﺨﺶ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ دارد‪.‬‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎ ه ‪13x2‬‬

‫‪ .1‬ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻟﻜﺎن ﻣﻮرد ﺗﺄﻛﻴﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ در اﻳﺮان اﻳﻦ ﺻﻮرت وﺿـﻌﻴﺖ‬
‫در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ و ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺳﻮد و زﻳﺎن در ذﻳﻞ ﺻﻮرت ﺳﻮد و زﻳﺎن آورده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪193‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺳﺎل ‪ 13x2‬ﺳﺎل ‪13x1‬‬

‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬

‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل‬

‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﺗﻌﺪﻳﻼت ﺳﻨﻮاﺗﻲ‬

‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل‪ -‬ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬

‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬

‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﻣﺎزاد ﺗﺠﺪﻳﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ‬

‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺗﺴﻌﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎرﺟﻲ‬

‫‪1‬‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ را در ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ اراﺋﻪ ﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ دوره؛‬
‫ب‪ .‬درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ در ارزش ﺧـﺎﻟﺺ ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻟﺰاﻣﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ و‬
‫پ‪ .‬اﺛﺮات ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮ در روﻳﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و اﺻﻼح اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻠﻢ اول ﻳﻌﻨﻲ ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ از ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿـﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒـﺎً ﺷـﺎﻣﻞ ﻣـﺎزاد ﺗﺠﺪﻳـﺪ ارزﻳـﺎﺑﻲ و ﺳـﻮد و زﻳـﺎن ﺣﺎﺻـﻞ از ﺗﺴـﻌﻴﺮ‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﺑﺎﻳـﺪ ﻣـﻮارد زﻳـﺮ را در ﮔـﺮدش ﺣﺴـﺎب ﺗﻐﻴﻴـﺮات در ارزش ﺧـﺎﻟﺺ ﻳـﺎ‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ اﻓﺸﺎ ﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬ارزش ﺧﺎﻟﺺ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪194‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﻣﺎﻧﺪه ارزش ﺧﺎﻟﺺ در اﺑﺘﺪا و ﭘﺎﻳﺎن دوره و ﺗﻐﻴﻴﺮات آن ﻃﻲ دوره؛ و‬

‫ب‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺒﻠﻎ دﻓﺘﺮي اﺟـﺰاي ﮔـﺮدش ﺣﺴـﺎب ﺗﻐﻴﻴـﺮات در ارزش ﺧـﺎﻟﺺ )اﺟﺰاﻳـﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﻓﺸﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ( ﻃﻲ دوره‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ؛ ﻛﻠﻴﻪ درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه در ﻳﻚ دوره ﺑﺎﻳﺪ در ﺧﺎﻟﺺ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ آن دوره آورده ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣﮕـﺮ اﻳﻨﻜـﻪ اﻟـﺰام دﻳﮕـﺮي ﺗﻮﺳـﻂ ﻳـﻚ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻘﺮر ﺷﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻃﺒـﻖ ﺳـﺎﻳﺮ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﻲ اﻗـﻼم )ﻣﺜـﻞ ﻣـﺎزاد‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺑﺮﺧﻲ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺗﺴﻌﻴﺮ ارز( ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺗﻐﻴﻴـﺮات در ارزش‬
‫ﺧﺎﻟﺺ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻛﻠﻴﻪ اﻗﻼم درآﻣﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻴﻦ دو ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷﮕﺮي‪ ،‬اﻳﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد اراﺋـﻪ ﮔـﺮدش ﺣﺴـﺎب ﺗﻐﻴﻴـﺮات در‬
‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ را اﻟﺰاﻣﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:1‬‬

‫اﮔﺮ ارزش ﺧﺎﻟﺺ اﺑﺘﺪا و ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ‪ 1395‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 64‬و ‪ 135‬واﺣﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﻓـﺮض‬
‫ﻣﺎزاد ﺗﺠﺪﻳﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ ‪ 31‬واﺣﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪64 + x + 31 = 135‬‬
‫‪x = 135 - 95‬‬

‫‪x = 40‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:2‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ‪ 1395‬دﺳﺖ اﺳﺖ ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺗﺴـﻌﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺧـﺎرﺟﻲ در‬
‫ﺳﺎل ‪1395‬‬
‫ﻣﺎزاد ﺗﺠﺪﻳﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ در ﺳﺎل ‪ 10 1394‬واﺣﺪ‬
‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ اﺑﺘﺪاي دوره ‪ 34‬واﺣﺪ‬
‫‪195‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﭘﺎﻳﺎن دوره ‪ 99‬واﺣﺪ‬

‫ﺗﻌﺪﻳﻼت ﺳﻨﻮاﺗﻲ ‪ 5‬واﺣﺪ‬
‫ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ‪ 20‬واﺣﺪ‬
‫اﺳﺘﻬﻼك اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺳﺎل ‪ 1394‬ﺻﻔﺮ واﺣﺪ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﮔﺮ اﺳﺘﻬﻼك اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺠﺪﻳﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ در ﺳـﺎل ﻗﺒـﻞ ﻧﻴـﺰ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﻌﺪ اﻳﻦ ﻣﺎزاد در رﻗﻢ ارزش ﺧﺎﻟﺺ اﺑﺘﺪاي دوره ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﺷـﻮد و‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺠﺪداً در ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ درج ﺷﻮد‪.‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎ ه ‪1395‬‬

‫ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺳﺎل ‪1394‬‬

‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬
‫‪.....‬‬ ‫‪44‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل‬
‫‪.....‬‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺗﻌﺪﻳﻼت ﺳﻨﻮاﺗﻲ‬

‫‪.....‬‬ ‫‪49‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل‪ -‬ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬

‫‪.....‬‬ ‫‪20‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬
‫‪.....‬‬ ‫‪.......‬‬ ‫ﻣﺎزاد ﺗﺠﺪﻳﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫‪.....‬‬ ‫‪X=30‬‬ ‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺗﺴﻌﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎرﺟﻲ‬

‫‪.....‬‬ ‫‪99‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪196‬‬

‫ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‬

‫اﻗﻼم ﻣﻨﺪرج در ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻛﺎﻣﻠﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﺘﺎي ﺧﻮد در ﺑﺨﺶ ﺗﺠﺎري دارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ ﺗﻔﺎوت‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ و ﭘﺮداﺧﺘﻨـﻲ ﺑـﻪ دو‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي و ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻏﻴﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪاي ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ در‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺨﺶ ﺗﺠـﺎري‪ ،‬ﺣﺠـﻢ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ از ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻏﻴـﺮ ﻣﺒﺎدﻟـﻪاي اﺳـﺖ‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺴﺎبﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ و ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ﺑـﻪ دو ﻗﺴـﻤﺖ ﺣﺎﺻـﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي و ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻏﻴﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪاي ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪه دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻦ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ و ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻄﻼح ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻟﻜﺎن )ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﻬﺎم( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻋﺪم‬
‫وﺟﻮد ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻄﻼح ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪) .‬ﺣﺼﺎرزاده‪(1395 ،‬‬
‫‪197‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪198‬‬

‫ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬

‫در ﻓﺼﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺮوح ﺑﺮرﺳﻲ ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﺻﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ وﺟﻪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑـﺎ ﭼـﺎﻟﺶ ﺗﻔـﺎوت در ﻣﺒﻨـﺎي ﺑﻮدﺟـﻪاي )ﻧﻘـﺪي( و ﻣﺒﻨـﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري‬
‫)ﺗﻌﻬﺪي( روﺑﺮوﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻗﻴﺎس در ﺻﻮرﺗﻲ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻌـﺪﻳﻞ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜـﺮد‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺒﻨﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺗﻬﻴﻪ و در ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد اراﺋﻪ ﮔﺮدد اﻳﻦ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ارﻗﺎم ﺗﻌﻬﺪي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ارﻗﺎم ﻧﻘﺪي ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﺮان و ﻫﻤﺘﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻔﻜﻴﻜـﻲ ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻟﺬا ﻫﺮ ﺟﺎ ﺑﺤﺚ از ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻬـﺪي اﺳـﺖ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺿﺮورت ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺒﻨـﺎي ﺗﻌﻬـﺪي‬
‫ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺿﺮورت ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:1‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮض ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه در واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت زﻳـﺮ ﻣﻄﻠﻮﺑﺴـﺖ‬
‫ﻧﺤﻮه اﻧﻌﻜﺎس ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﺳﺎل ‪1395‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه ‪ 500‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاﺳﺎس اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺴﺎﺑﺪاري ‪ 400‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ﻃﻲ ﺳﺎل ﺟﺎري ‪ 150‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺳﻨﻮاﺗﻲ ‪ 75‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﻃﻲ ﺳﺎل ﺟﺎري ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺳﻨﻮاﺗﻲ ‪ 120‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﻄﻌﻲ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﺼﻔﻴﻪ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪199‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬

‫در ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ دو ﺷﺮط را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .1 :‬ﭘﺮداﺧـﺖ وﺟـﻪ‬
‫‪ .2‬ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ارﻗﺎم داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻛﻪ ﭼـﻪ ﻣﺒـﺎﻟﻐﻲ ﭘﺮداﺧـﺖ ﺷـﺪه اﻣـﺎ ﻛـﺎﻻ و ﺧـﺪﻣﺖ آن درﻳﺎﻓـﺖ ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ و ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎبﻫﺎ‪.‬‬
‫ب( ﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻲ در ﺳﺎل ﺟﺎري ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﻣﺒﻠﻐﻲ در ﺳﺎل ﺟﺎري ﭘﺮداﺧـﺖ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪهاﻧﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﻨﻮاﺗﻲ‪.‬‬
‫‪ = 400 + 250 -195 = 455‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻘﺪي‬
‫در ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪) :‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل‬
‫ﻓﻘﻂ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺼﺎرف ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ )ﻋﻨﻮان دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‪ ....‬ردﻳﻒ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ‪(...‬‬

‫ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬

‫ﺑﺮاي ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪1395‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﻲ‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺖ اوﻟﻴﻪ‬

‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬ ‫رﻳﺎل‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪200‬‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫ﻣﺼﺎرف‬
‫‪5‬‬ ‫)‪(455‬‬ ‫)‪(500‬‬ ‫)‪(500‬‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫)‪(...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﺼﺎرف‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﻣﺎزاد وﺟﻮه ﻣﺼﺮف ﻧﺸﺪه‬

‫وﺟﻮه درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻃﺮف دوﻟﺖ‬

‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درآﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:2‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺜﺎل ‪ 1‬اﮔﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اوﻟﻴﻪ ‪ 10‬درﺻﺪ رﺷﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺤـﻮه‬
‫اﻧﻌﻜﺎس ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد را در ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺼﺎرف را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ؟‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:3‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎﺑﺪاري واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ ﺗﻌﻬﺪي ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺜﺎل ‪ 1‬و ‪ .2‬ﻧﺤﻮه اﻧﻌﻜﺎس ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد را در ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫در ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺼﺎرف را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ؟‬
‫‪201‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:4‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻮﺳـﺎزي و ﻣـﺪارس ﻛﺸـﻮر ﻛﻨﺘـﺮل ﻳـﻚ ﻣﻮﺳﺴـﻪ ﺧﻴﺮﻳـﻪ )ﻣـﺜﻼً ﺧﻴـﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺪرﺳﻪﺳﺎز( و ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ آن را در اﻣـﺮ ﻣﺪرﺳـﻪﺳـﺎزي در اﺧﺘﻴـﺎر داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻴﺮﻳﻦ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﻮد )ﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ( ﻧﺤـﻮه اﻧﻌﻜـﺎس در ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺧﻴﺮﻳﻦ ﻣﺪرﺳﻪﺳﺎز در ﺗﻬﻴﻪ ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴـﺮات در وﺿـﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ ﺗﻠﻔﻴﻘـﻲ‪،‬‬
‫ﮔﺮدش ﺣﺴﺎب ﺗﻐﻴﻴﺮات در ارزش ﺧﺎﻟﺺ و ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﺷـﻮد وﻟـﻲ در ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻧﻤﻲﮔـﺮدد‪ .‬در ﺣﺎﻟـﺖ ﻛﻠـﻲ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﺷﺨﺼـﻴﺖ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ در ﺑﺨﺶ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﺻﻮرت ﺟﺮﻳﺎن وﺟﻮه ﻧﻘﺪ‬

‫ﺻﻮرت ﺟﺮﻳﺎن وﺟﻮه ﻧﻘﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﻤﺘﺎي ﺧﻮد در ﺑﺨﺶ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ در ﺳﻪ‬
‫ﺳﺮﻓﺼﻞ اﺻﻠﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري و ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ اراﺋـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد وﻟـﻲ در اﻳـﺮان‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﺑﺮاي ﺻﻮرت ﺟﺮﻳﺎن وﺟﻮه ﻧﻘﺪ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اراﺋﻪ ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ و در اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﺻﻮرت ﺟﺮﻳﺎن وﺟﻮه ﻧﻘﺪ اﺧﺘﻴـﺎري اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ از اﻫﻤﻴﺖ ﻛﻤﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪202‬‬

‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ‬

‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﻈﻢ و ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ اراﺋﻪ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺷـﻜﻞ ﺣﻘـﻮﻗﻲ و‬
‫اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه و ﻣﺤﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اراﺋﻪ اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ﭘﻴﺮاﻣـﻮن ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﺣـﺎﻛﻢ ﺑـﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﻋﻤﺮ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ در ﺻﻮرت ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻋﻤﺮ‬
‫آن‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫‪ .3‬ﻣﺒﻨﺎي اراﺋﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺻﻮرت ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن‪ ،‬آﮔـﺎﻫﻲ از‬
‫ﻣﺒﻨﺎ ﻳﺎ ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺗﻬﻴﻪ ﺻﻮرت ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ )ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﺑﻬـﺎي ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪه‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺎي ﺟﺎري‪ ،‬ﺧﺎﻟﺺ ارزش ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻨﻲ‪ ،‬ارزش ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺒﻠﻎ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻳﺎ ﻣﺒﻠﻎ ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ( ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ در ﺗﻬﻴـﻪ ﺻـﻮرت ﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﻴﺶ از ﻳـﻚ ﻣﺒﻨـﺎي‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﺠﺪﻳﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻃﺒﻘﺎت ﺧﺎﺻـﻲ از داراﻳـﻲ ﻫـﺎ(‪ ،‬ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﻛﺮدن ﻣﺒﻨﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻃﺒﻘﺎت داراﻳﻲ و ﺑﺪﻫﻲ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺧﻼﺻﻪ اﻫﻢ روﻳﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫اﻓﺸﺎي ﻳﻚ روﻳﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ دارد ﻛﻪ آﻳﺎ آﮔﺎﻫﻲ از آن ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮاي‬
‫درك ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺤﻮه اﻧﻌﻜﺎس ﻣﻌﺎﻣﻼت و ﺳﺎﻳﺮ روﻳﺪادﻫﺎ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ و ﺗﻐﻴﻴـﺮ در وﺿـﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ .‬اﻓﺸﺎي روﻳﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺧﺎص ﺑﻪ وﻳﮋه زﻣـﺎﻧﻲ ﺑـﺮاي اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ آن روﻳﻪﻫﺎ از ﺑﻴﻦ روﻳﻪﻫﺎي ﻣﺠﺎز ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﻮد‪ ،‬روﻳﻪﻫﺎي ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ را اﻓﺸـﺎ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ روﻳﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺎﻟﻴـﺎت‪،‬‬
‫ﻫﺪاﻳﺎ و ﺳﺎﻳﺮ اﻧﻮاع درآﻣﺪﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺒﺎدﻟﻪاي را اﻓﺸﺎ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻳﻚ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ داراي‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎرﺟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻳﺎ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻋﻤﺪه ﺑـﻪ واﺣـﺪ ﭘـﻮل ﺧـﺎرﺟﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻧﺘﻈـﺎر ﻣـﻲرود‬
‫روﻳﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺳﻮد و زﻳﺎنﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺴﻌﻴﺮ ارز را اﻓﺸﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪203‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻳﻚ روﻳﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ‬
‫اﮔﺮ ارﻗﺎم دورهﻫﺎي ﺟﺎري و ﻗﺒﻞ ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﻴﻦ ﻣﻮارد اﻓﺸﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ روﻳﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري اﻓﺸﺎي دو ﻣﻮرد زﻳﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎاﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻗﻀﺎوتﻫﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‪ :‬واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﺑﺎﻳـﺪ در ﻳﺎدداﺷـﺖ ﺧﻼﺻـﻪ اﻫـﻢ روﻳـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻳﺎدداﺷـﺖﻫـﺎي ﺗﻮﺿـﻴﺤﻲ‪ ،‬ﻗﻀـﺎوتﻫـﺎي اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫)ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﻗﻀﺎوتﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﺮآورد( در ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي روﻳـﻪﻫـﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري داراي اﺛـﺮ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﻟﻎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ را اﻓﺸﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻣﻔﺮوﺿﺎت ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﻔﺮوﺿﺎت ﻛﻠﻴـﺪي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫آﻳﻨﺪه و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد اﺑﻬﺎم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮآورد در ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻛﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪ اي در‬
‫اﻳﺠﺎد ﺗﻌﺪﻳﻠﻲ ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ در ﻣﺒﻠﻎ دﻓﺘﺮي داراﻳﻲ ﻫﺎ و ﺑﺪﻫﻲﻫـﺎ ﻃـﻲ ﺳـﺎل ﻣـﺎﻟﻲ آﺗـﻲ دارد‪ ،‬در‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖ ﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ اﻓﺸﺎ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮاردي ﻛﻪ اﻓﺸﺎي ﻣﻴﺰان اﺛﺮات اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ ﻳـﻚ ﻓـﺮض‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد اﺑﻬﺎم ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺑـﺮآورد در ﺗـﺎرﻳﺦ ﮔﺰارﺷـﮕﺮي ﻋﻤﻠـﻲ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ را ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ آﺗﻲ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ در ﻣﺒﻠﻎ دﻓﺘﺮي داراﻳﻲ ﻳﺎ ﺑﺪﻫﻲ ﺷﻮد را اﻓﺸﺎ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬در ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻣﻮارد‪ ،‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻫﻴﺖ و ﻣﺒﻠﻎ دﻓﺘـﺮي داراﻳـﻲ ﻳـﺎ ﺑـﺪﻫﻲ ﺧـﺎص )ﻳـﺎ ﻃﺒﻘـﻪ اي از‬
‫داراﻳﻲﻫﺎ ﻳﺎ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ( ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻓﺮض ﻣﺰﺑﻮر را اﻓﺸﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ درﺑﺎره اﻗﻼم اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﻫﺮ ﻗﻠﻢ ﻣﻨﺪرج در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﺎدداﺷﺖﻫـﺎي ﺗﻮﺿـﻴﺤﻲ ﻣﺮﺑـﻮط ﻋﻄـﻒ داده‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ درﺑﺎره اﻗﻼم اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺻﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎ از ﻗﺒﻴﻞ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻳﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪) .‬ﺣﺼﺎرزاده‪(1395 ،‬‬
‫‪ .6‬ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد اﻓﺸﺎء‪:‬‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه و ﺷﻜﻞ ﺣﻘﻮﻗﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﻣﺤﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آن؛ ﺷﺮﺣﻲ از ﻣﺎﻫﻴﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﺻﻠﻲ آن؛ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ؛‬
‫و اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﻋﻤﺮ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ در ﺻﻮرت ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻋﻤﺮ آن را در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ‬
‫در ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ در اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﻓﺸﺎ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺸﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪204‬‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :1‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻛﻞ‪ ،‬ﻣﻌﻴﻦ و ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ در ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫‪205‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪206‬‬
‫‪207‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪208‬‬
‫‪209‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪210‬‬
‫‪211‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪212‬‬
‫‪213‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪214‬‬
‫‪215‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪216‬‬
‫‪217‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :2‬ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪ در ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ‬

‫ﻃﺮحﻫﺎي‬
‫ﻋﻤﺮاﻧﻲ‬

‫ﻣﺸﺎوران‬ ‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران‬
‫‪%15.6‬‬ ‫‪%6.6‬‬

‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ‬ ‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ‬

‫‪%3.6‬‬ ‫‪%12‬‬ ‫‪%1.6‬‬ ‫‪%5‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪218‬‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ﺷﻤﺎره ‪ :3‬ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪ در ﻃﺮحﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻋﻤﺮاﻧﻲ‬

‫ﻃﺮحﻫﺎي ﻏﻴﺮﻋﻤﺮاﻧﻲ‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺮاردادﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺰارداد‬

‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺎوره‪ ،‬ﻧﺼﺐ‪ ،‬ﻓﻨﻲ‪ ،‬آﻣﻮزش‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ‬
‫‪%7.78‬‬ ‫ﻛﺸﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت‪ ،‬ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻔﺎت و‪...‬‬
‫‪%16.67‬‬

‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ‬
‫‪%7.78‬‬ ‫ﻋﺪم ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ‬

‫‪%16.67‬‬ ‫ﻋﺪم ﭘﺮداﺧﺖ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪:‬‬

‫ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫در ﻓﺼﻞﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ روﻳﺪادﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ اﺛـﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ روﻳﺪاد ﻣﺎﻟﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬روﻳﺪادﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري و‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ ﭼﻮن ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ و ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫ﺛﺒﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري و ﮔﺰارشﮔﻴﺮي اﻃﻼﻋﺎت آن ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ در ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈـﺎﻣﻲ و‬
‫ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ ﻛﻪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ از ﺟـﻨﺲ روﻳـﺪادﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ و ﺛﺒـﺖﻫـﺎي‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي از ﺟﻨﺲ روﻳﺪادﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺛﺒـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺰﻣﺎن در دﻓﺎﺗﺮ ﺛﺒﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﻳﻜﺮد‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ اﻳﻦ اﺛﺮ اراﺋﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻫﺮ ﺳﻪ ﺛﺒﺖ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺮدرﮔﻤﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﻟـﺬا در‬
‫اﻳﻦ ﻓﺼﻞ اﺑﺘﺪا ﻓﻘﻂ ﺑﻪ آﻣﻮزش و ذﻛﺮ ﻣﺜﺎل در ﺧﺼﻮص ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ و‬
‫در ﻓﺼﻮل ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻓﺼـﻞ‬
‫ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﺠﻤﻴﻊ و آﻣﻮزش ﻛﺎﻣﻞ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﻨﺪ واژه ﻛﻠﻴﺪي‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ‬

‫اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم در اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺒﺎدل ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻔﺎﻫﻢﻧﺎﻣﻪاي اﺳﺖ »ﺣﻘﻮﻗﻲ‪،‬‬
‫ﻓﻨﻲ و ﻣﺎﻟﻲ« ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪه دوﻟـﺖ و ﻧـﺎﻇﺮ‬
‫ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠـﺮي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي دوﻟـﺖ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪222‬‬

‫ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻣﻲﮔﺮدد و ﻣﻠﺰم ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘـﻪ در ﺟﻬـﺖ اﻫـﺪاف ﻣﺼـﻮب ﮔـﺎم‬
‫ﺑﺮدارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﻳﻚ ﺳﻨﺪ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﺮاﺟﻊ ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﻗﺒﻞ از ﺧﺮج )وزارت‬
‫اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ( و ﺑﻌﺪ از ﺧﺮج )دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎزرﺳﻲ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر( ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 75‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﺎ اول اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه ﻫﺮﺳﺎل ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﻣﺼﻮب آن ﺳﺎل و اﻋﺘﺒﺎرات ﻛﻠﻴﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎ و ﻣﻮاﻓﻘـﺖﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ اﺑـﻼغ و‬
‫ﻣﻘﺪاري از اﻋﺘﺒﺎرات ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺠﺮي ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﻮد‪.‬‬

‫زﻣﺎن ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ‬

‫ﻧﺎﻣﻪ و اﺑﻼغ آن ﺑﻪ‬ ‫• ﻣﺎده ‪ 75‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﺎ اول‬
‫• آﺧﺮﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻫﺮ ﺳﺎل‬

‫ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ و دوره ﻣﺘﻤﻢ‬

‫ﻳﻜﺴﺎل ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﻲ ﻛﻪ از اول ﻓﺮوردﻳﻦ ﻣﺎه ﻫﺮﺳﺎل آﻏﺎز و ﭘﺎﻳﺎن اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ﻫﻤﺎن ﺳـﺎل ﺧـﺘﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد را ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺻﻼح ﻣﻮاد ‪ 63‬و ‪ 64‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ زﻣﺎن ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ اﻳـﻦ دو‬
‫ﻣﺎده ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ آﺧﺮﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮاي ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟـﺎري و ﻋﻤﺮاﻧـﻲ )اﻋـﻢ از اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ( ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺮوردﻳﻦ و ﭘﺎﻳﺎن ﺗﻴﺮﻣﺎه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ دوره ﺑﻌـﺪ از ﺳـﺎل‬
‫ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬دوره ﻣﺘﻤﻢ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪223‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ‬ ‫دوره ﻣﺘﻤﻢ اﻋﺘﺒﺎرات‬ ‫دوره ﻣﺘﻤﻢ اﻋﺘﺒﺎرات‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي )ﻋﻤﺮاﻧﻲ(‬
‫اول ﻓﺮوردﻳﻦ‬

‫ﭘﺎﻳﺎن اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‬

‫ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺮوردﻳﻦ ﻣﺎه‬

‫ﭘﺎﻳﺎن ﺗﻴﺮﻣﺎه‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﻣﺼﺮف ﻧﺸﺪه اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺎ دﻫﻢ اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ وارﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎﻧﺪه ﻣﺼﺮف ﻧﺸﺪه ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﺗﺎ دﻫﻢ ﻣﺮدادﻣﺎه ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ وارﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات اﺳﺘﺎﻧﻲ و اﺑﻼﻏﻲ‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﻮدﺟﻪاي در ﻳﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻛﻠﻲ اﺳﺘﺎﻧﻲ و اﺑﻼﻏﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ دو ﻣﻘﻮﻟﻪ داراي دو ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﻲ در ﺧﺼﻮص ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ و درﻳﺎﻓﺖ وﺟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﺒﺎرات اﺑﻼﻏﻲ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎم اﺟﺮاﻳـﻲ ﻣﻠـﻲ‬ ‫‪‬‬
‫)دﺳﺘﮕﺎه اﺑﻼغ دﻫﻨﺪه( ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎم دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺤﻠﻲ )اﺳﺘﺎﻧﻲ( ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫وﺟﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎرات اﺑﻼﻏﻲ از ﺧﺰاﻧﻪداري ﻛﻞ ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ذﻳﺤﺴﺎب دﺳﺘﮕﺎه اﺑﻼغ دﻫﻨﺪه اﺧﺬ‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ وﺟﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎرات اﺳﺘﺎﻧﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺘﺎن درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ؛ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣـﺎده ‪ 75‬ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻴﻦ دو ذﻳﺤﺴﺎب )اﺑﻼغ دﻫﻨﺪه و اﺑﻼغ ﮔﻴﺮﻧـﺪه( ﺻـﻮرت ﻣـﻲ ﭘـﺬﻳﺮد‪ ،‬ذﻳﺤﺴـﺎب واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﺑﻼغ دﻫﻨﺪه درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻬﻲ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه درﺧﻮاﺳﺖ اﺑﻼغ اﻋﺘﺒـﺎر ﺑـﻪ ﺧﺰاﻧـﻪ ارﺳـﺎل‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪224‬‬

‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ )از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ(‪ ،‬ﺧﺰاﻧـﻪداري ﻛـﻞ ﻛﺸـﻮر ﭘـﺲ از ﺗﺎﺋﻴـﺪ وﺟـﻪ ﻣـﻮرد‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻜﻲ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﻼغ دﻫﻨﺪه وارﻳﺰ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ و ﺳﭙﺲ ذﻳﺤﺴﺎب اﺑـﻼغ دﻫﻨـﺪه‬
‫وﺟﻪ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻜﻲ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﻼغ ﮔﻴﺮﻧﺪه وارﻳﺰ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒـﺎر و ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺑﺎ ذﻳﺤﺴﺎب اﺑﻼغ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻬﻠﺖ زﻣﺎﻧﻲ اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي و ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي )ﻋﻤﺮاﻧـﻲ( )اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ /‬اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ( ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻓﺮوردﻳﻦ ﻣـﺎه و ﭘـﺎﻧﺰدﻫﻢ اردﻳﺒﻬﺸـﺖ‬
‫ﻣﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻋﺘﺒﺎرات وارﻳﺰ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺣﺴـﺎب ﺑﺎﻧـﻚ ﭘﺮداﺧـﺖ ذﻳﺤﺴـﺎب اﺑـﻼغ ﮔﻴﺮﻧـﺪه ﺗـﺎ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ اﺳﺖ در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻌﺪ ار ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻓﺮوردﻳﻦ و‬
‫ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ اردﻳﺒﻬﺸﺖ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮ اﻋﺘﺒﺎر اﺑﻼﻏﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺗﺎ ﺑﻴﺴﺘﻢ‬ ‫اﮔﺮ اﻋﺘﺒﺎراﺑﻼﻏﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‬

‫ﻓﺮوردﻳﻦ ﻣﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد‬ ‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪225‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫درآﻣﺪﻫﺎ‬

‫درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( درآﻣﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ :‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 10‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪ ،‬درآﻣـﺪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴـﺖ از‬
‫درآﻣﺪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ و ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﺳﻮد ﺳـﻬﺎم ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ و درآﻣـﺪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از اﻧﺤﺼﺎرات و ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺳﺎﻳﺮ درآﻣﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ ﻛـﻞ ﻛﺸـﻮر ﺗﺤـﺖ‬
‫ﻋﻨﻮان درآﻣﺪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ب( درآﻣﺪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‪ :‬ﻣﺎده ‪ 14‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ درآﻣﺪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از درآﻣﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﻳـﺎ ﻣﺼـﺎرف ﺧـﺎص در ﺑﻮدﺟـﻪ ﻛـﻞ‬
‫ﻛﺸﻮر ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان درآﻣﺪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ درآﻣـﺪﻫﺎ ﭘـﺲ از وﺻـﻮل ﺑـﻪ ﺧﺰاﻧـﻪ‬
‫وارﻳﺰ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﻌﺎدل ﺻﺪ درﺻﺪ ﻣﻴﺰان وﺻﻮﻟﻲ آن ﻣﺸﻤﻮل درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫واﺣﺪ وﺻﻮل ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ج( درآﻣﺪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪ :‬درآﻣﺪﻫﺎي ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از درآﻣـﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در‬
‫ﻗﺒﺎل اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺖ و ﻳﺎ ﻓﺮوش ﻛﺎﻻ و ﺳﺎﻳﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و‬
‫ﻣﻘﺮرات آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻋﺎﻳﺪ آن ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﻣﻲﮔﺮدد‪) .‬ﻣﺎده ‪ 15‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ( ﻣﺎده ‪39‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ را ﻣﻜﻠﻒ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ درآﻣﺪﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه‬
‫ﺧﻮد را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات وﺻﻮل ﺑﻪ ﺣﺴﺎب درآﻣﺪي ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ در ﺧﺰاﻧﻪ و ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛـﺰي‬
‫وارﻳﺰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻣﻌﺎدل وﺻﻮﻟﻲ درآﻣﺪﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺼﺮف ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫در اﻳﺮان دو ﻧﻮع ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻋﻤﺪه وﺟﻮد دارد؛ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺣﺴﺎب ﻣﺴـﺘﻘﻞ‬
‫وﺟﻮه اﻣﺎﻧﻲ‪ .1‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﺳﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ؛ ﻣﻨﻈﻮر اﻋﺘﺒﺎر آن دﺳﺘﻪ از داد و ﺳﻨﺪﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ارزش ﺧـﺎﻟﺺ را‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ )ﻣﺎده ‪ 77‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ(‬

‫‪ .1‬ر‪.‬ك ﺑﻪ ﺟﻠﺪ دوم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﺗﻌﻬﺪي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺆﻟﻒ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪226‬‬

‫داراي ﻫﺸﺖ ﻓﺼﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺟﺒﺮان ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﺮه‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻳﺎراﻧﻪ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬اﺳﺘﻬﻼك‬ ‫‪‬‬

‫‪ .2‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻃﺮح ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي؛ ﻣﻨﻈﻮر اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺨﺼـﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ‪ ،‬ﻓﻨﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻃﻲ ﻣﺪت ﻣﻌﻴﻦ و ﺑﺎ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪفﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﭘـﻨﺞ‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺛﺎﺑﺖ ﻳﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد داراﻳـﻲ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲﮔـﺮدد و‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺟﺮاي آن از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫و ﺑﻪ دو ﻧﻮع اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ و ﻏﻴﺮ اﻧﺘﻔﺎﻋﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪) .‬ﻣﺎده ‪ 77‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﺑﺨﺸـﻲ از ﻣﻘـﺮرات‬
‫ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ(‪ .‬ﻗﺮاردادﻫﺎي اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اﻣـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻨﻌﻘﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي ﻓﺼﻮل ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﺎت‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﺗﺠﻬﻴﺰات‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺳﺎﻳﺮ داراﺋﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻣﻮﺟﻮدي اﻧﺒﺎر‬ ‫‪‬‬

‫‪227‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬اﻗﻼم ﮔﺮانﺑﻬﺎ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ :‬زﻣﻴﻦ‬ ‫‪‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫‪‬‬

‫‪ .3‬ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫ﻣﺼﺮف اﻋﺘﺒﺎرات از ﻣﺤﻞ درآﻣﺪﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎي ﻣﺼﻮب ﺟﺰ در ﻣـﻮاردي ﻛـﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻘﺮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و در ﺻﻮرﺗﻲ‬
‫ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ذﻳﺮﺑﻂ داراي ﻣﻘﺮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﺎص ﺑﺮاي اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﻧﺒﺎﺷـﺪ اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮف ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﻋﺒﺎرت از ﻣﺒﻠﻐﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﻳﺎ ﻣﺼﺎرف ﻣﻌﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻫـﺪاف و اﺟـﺮاي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲرﺳﺪ‪) .‬ﻣﺎده ‪ 7‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻋﻤـﻮﻣﻲ(‬
‫ﻟﺬا اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب؛ ﻳﻚ اﺟﺎزه ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮف ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺑﻪ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﻳﻪ داده ﻣـﻲﺷـﻮد ﺗـﺎ‬
‫ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز را ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻌﻴﻦ ﺧﺮﻳﺪاري ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر‬

‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ )ﺑﻨـﺪ ‪ 3‬اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺷـﻤﺎره ‪3‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ( ﻣﺠﻮز اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻤﺎم ﻳﺎ ﺑﺨﺸﻲ از اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ ﺧﺰاﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺮاﻛﻨـﺪﮔﻲ و ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻲ‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ و‪ ...‬در ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ اﻣﻜﺎن دارد ﻛﻤﺘﺮ ﻳﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب ﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪228‬‬

‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ‬

‫اﻣﻜﺎن دارد اﻋﺘﺒﺎرﻣﺼﻮب ﺑﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫اﻣﻜﺎن دارد ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮدد وﻟﻲ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮدد وﻟﻲ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از دﻳﺎﻓﺘﻲ ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎر )اﻋﺘﺒﺎرات اﺑﻼﻏﻲ( و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻣﻜﺎن داراي در ﻃﻮل ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ اﻋﺘﺒﺎراﺗﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﺑﻼﻏﻲ از واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‬
‫اﺻﻠﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ آن ﺑﺎ ذﻳﺤﺴﺎب و ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘـﺎم اﺟﺮاﻳـﻲ اﺑـﻼغ‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﺑـﻼغ دﻫﻨـﺪه از ﺧﺰاﻧـﻪداري ﻛـﻞ ﺑﺮاﺳـﺎس‬
‫ﻣﺪارك و ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ )ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣـﻪ( و ﺻـﺪور ﻣﺠـﻮز از ﺳـﻮي ﺧﺰاﻧـﻪ و وارﻳـﺰ وﺟـﻪ ﻣـﻮرد‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ از ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ اﺑﻼغ دﻫﻨﺪه و در ﻧﻬﺎﻳﺖ وارﻳـﺰ وﺟـﻪ ﻣـﻮرد درﺧﻮاﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ اﺑﻼغ ﮔﻴﺮﻧﺪه از ﺳﻮي دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ اﺑﻼغ ﮔﻴﺮﻧﺪه اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣـﺪاﻛﺜﺮ‬
‫ﻣﻬﻠﺖ ﺑﺮاي ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ و وارﻳﺰ وﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﺑﻼغ ﮔﻴﺮﻧـﺪه در‬
‫ﻣﻮرد اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ و اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳـﻲﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ‪ 20‬ﻓـﺮوردﻳﻦ و ‪15‬‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ در ﺻﻮرت وارﻳﺰ وﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺴـﺎب اﺑـﻼغ ﮔﻴﺮﻧـﺪه‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﺑﺮﺧﻲ از واﺣﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷﮕﺮ )ﻧﻈﻴﺮ آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻮﺳﺎزي ﻣﺪارس و‪(...‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﻣﺠﺎز ﺑﻪ اﺑﻼغ وﺟﻮه ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ واﺣﺪﻫﺎ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻳﻦ ﻧﻮع اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺎ اﺑﻼغ دﻫﻨﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و اﺑﻼغ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺲ از ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬اﺳﻨﺎد ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫‪229‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫را ﺑﻪ ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﺑﻼغ دﻫﻨﺪه ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ارﺳﺎل ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺎ اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎري ﻛﻪ‬
‫در ﺑﺎﻻ اﺷﺎره ﺷﺪ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس واﺣﺪ اﺑﻼغ و ارﺳﺎل ﻛﻨﻨﺪه وﺟﻮه ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑﺎﻳـﺪ اﻳـﻦ‬
‫وﺟﻮه را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض و واﺣـﺪ درﻳﺎﻓـﺖ ﻛﻨﻨـﺪه اﻋﻼﻣﻴـﻪ اﺑـﻼغ و‬
‫وﺟﻮه ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎﻳﺪ وﺟﻮه ﻳﺎد ﺷﺪه را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺪاﻳﺎ و ﻛﻤﻚ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ آن ﺑﺨﺶ از ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ در ﺑﻮدﺟﻪاي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﮕﺮدﻳﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺪاﻳﺎ و ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﻼﻋﻮض‪ ،‬ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان درﻳـﺎﻓﺘﻲ از‬
‫واﺣﺪﻫﺎ‪ ،‬درآﻣﺪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و‪...‬‬

‫اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎده ‪ 75‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﻚ روﻳﺪاد ﺑﻮدﺟـﻪاي اﺳـﺖ و داراي ﺛﺒـﺖ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ روﻳﺪاد ﺑﻮدﺟﻪاي ﺗﻠﻘﻲ ﻧﻤﻲﮔﺮدد و داراي ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟـﻪاي‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو اﺑﻼغ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ داراي ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻔﺎوت ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ‬

‫در ﻓﺼﻮل ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﻮاع ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺑﺮرﺳﻲ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻮع؛ ﺧﺰاﻧﻪ‪ ،‬اﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺣﺴـﺎﺑﺪاري و‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﻮﻋﻲ ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷـﻮد و در ﻃﺒﻘـﻪ ﺑـﺪﻫﻲﻫـﺎي ﺟـﺎري ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ اوﻟﻴﻦ درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ذﻳﺤﺴﺎب از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﺗﻬـﺎﺗﺮ و‬
‫ﭘﺎﻳﺎﭘﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﺮدد و وﺟﻮﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺰاﻧﻪداري ﻛﻞ ﻳﺎ ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺘﺎن در اﺧﺘﻴـﺎر ذﻳﺤﺴـﺎﺑﺎن و‬
‫ﻣﺪﻳﺮان ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺧﻲ از ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻗﺮارﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻮﻋﻲ وﺟﻮه ﻧﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻃﺒﻘﻪ داراﻳﻲﻫﺎي ﺟﺎري ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ )و ﻣﻬﻠﺖﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ( ﻓﺮﺻﺖ ﺗﺴﻮﻳﻪ دارﻧـﺪ و ﻋﺒﺎرﺗﺴـﺖ از وﺟﻬـﻲ ﻛـﻪ از ﻣﺤـﻞ‬
‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري از ﻃﺮف ذﻳﺤﺴﺎب ﺑﺎ ﺗﺎﺋﻴﺪ وزﻳﺮ ﻳﺎ رﺋﻴﺲ ﻣﻮﺳﺴـﻪ و ﻳـﺎ ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﻣﺠـﺎز از‬
‫ﻃﺮف آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧـﻲ از ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ در اﺧﺘﻴـﺎر واﺣـﺪﻫﺎ ﻳـﺎ ﻣـﺄﻣﻮرﻳﻨﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ اﻳـﻦ ﻗـﺎﻧﻮن و‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ آن ﻣﺠﺎز ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺗـﺪرﻳﺞ ﻛـﻪ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪230‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد اﺳﻨﺎد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺤﻮﻳﻞ و ﻣﺠﺪداً وﺟﻪ درﻳﺎﻓﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﺤﺎﺳــﺒﺎت ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﻋﺎﻣــﻞ ذﻳﺤﺴــﺎب‪ ،1‬ﻛــﺎرﭘﺮدازان‪ 2‬و واﺣــﺪﻫﺎي ﺗــﺪارﻛﺎﺗﻲ ﻣﺠــﺎز ﺑــﻪ درﻳﺎﻓــﺖ‬
‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻪ دودﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه ﭘﺮداﺧﺖﻫـﺎي ﻗﻄﻌـﻲ و ﻏﻴـﺮ ﻗﻄﻌـﻲ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﻄﻌﻲ؛‬
‫ﻳﻚ ﭘﺮداﺧﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ ﺷﺮاﻳﻂ اﺣﺮاز ﻫﺰﻳﻨﻪ )ﻗﻄﻌﻲ( راداراﺳﺖ ﻛﻪ وﺟﻪ ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ ﻛـﺎﻣﻼً‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻳﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب( ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‪:‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺮداﺧﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ اﺣﺮاز ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ را دارا ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﻏﻴـﺮ ﻗﻄﻌـﻲ‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از اﺣﺮاز ﺷﺮاﻳﻂ ﻗﻄﻌـﻲ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﭘـﻴﺶﭘﺮداﺧـﺖ‪ ،‬ﻋﻠـﻲاﻟﺤﺴـﺎب و‬
‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ در زﻣﺮه ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬

‫ﻣﺎده ‪ 28‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧـﺖ ﻋﺒﺎرﺗﺴـﺖ از ﭘﺮداﺧﺘـﻲ ﻛـﻪ از‬
‫ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺮاﺳﺎس اﺣﻜﺎم و ﻗﺮاردادﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات ﭘﻴﺶ از اﻧﺠﺎم ﺗﻌﻬﺪ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻴﺰان ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ در ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ 25‬درﺻﺪ و در ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﺸﺎور ‪ 20‬درﺻﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب ﻣﺎﻣﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ذﻳﺤﺴﺎب و ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻜﻢ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط از ﺑﻴﻦ ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﻴﻦ رﺳـﻤﻲ‬
‫واﺟﺪ ﺻﻼﺣﻴﺖ و در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ اﻳﻦ ﻣﺎده ﻣﻌﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺼﻮب و اﻧﺠﺎم ﻗﺴـﻤﺘﻲ‬
‫از وﻇﺎﻳﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎده ‪ 31‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮﺳﻂ ذﻳﺤﺴﺎب ﺑﻪ او ﻣﺤﻮل ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻛﺎرﭘﺮداز ﻣﺎﻣﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺑﻴﻦ ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﻴﻦ رﺳﻤﻲ واﺟﺪ ﺻﻼﺣﻴﺖ دﺳﺘﮕﺎه ذﻳﺮﺑﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺼﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ و ﺗﺪارك ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺠﺎز ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻘﺮرات اﻗﺪام ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪) .‬ﻣـﺎده ‪ 35‬ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ(‬
‫ﻛﺎرﭘﺮدازان و واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺪارﻛﺎﺗﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺄﻣﻮران و واﺣﺪﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﺎدام ﻛﻪ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎي ﻃﺒﻊ و ﻣﺎﻫﻴﺖ وﻇﺎﻳﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﻮد و‬
‫ﻳﺎ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎي ﻣﺤﻮﻟﻪ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ از ذﻳﺤﺴـﺎب ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ از ﻟﺤـﺎظ ﻣﻘـﺮرات ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ وارﻳـﺰ‬
‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان درﻳﺎﻓﺘﻲ در ﺣﻜﻢ ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪231‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ و ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺑـﺎ دﺳـﺘﻮر ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘـﺎم ﻣﺠـﺎز واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‪،‬‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب ﺑﺎ اﺧﺬ ﺿﻤﺎﻧﺖﻧﺎﻣﻪ ﻣﻌﺘﺒـﺮ ﺑـﺎﻧﻜﻲ‪ ،‬وﺟـﻮﻫﻲ را ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان ﭘـﻴﺶﭘﺮداﺧـﺖ‪ ،‬ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ اﻧﻌﻘﺎد ﻗﺮارداد و درج در ﻗﺮارداد ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬

‫ﻣﺎده ‪ 29‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اداي ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺗﻌﻬﺪ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻘﺮرات ﺻﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬در ﻣـﻮاردي ﻛـﻪ ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻠﻠـﻲ‬
‫ﺗﺴﺠﻴﻞ و ﻳﺎ ﺗﻬﻴﻪ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺄدﻳﻪ ﺗﻤﺎم دﻳﻦ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﻤﺎم وﺟـﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮان ﻗﺴﻤﺘﻲ از وﺟﻪ ﺗﻌﻬﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴـﺎب ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺠﺎز ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮد‪) .‬ﻣﺎده ‪ 60‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ(‬
‫ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺗﺴﺠﻴﻞ و ﻳﺎ ﺗﻬﻴﻪ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك ﻣﺜﺒﺘـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺄدﻳﻪ ﺗﻤﺎم دﻳﻦ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﻫﻔﺘﺎد درﺻﺪ ﺑﻬﺎي ﻛﺎﻻي ﺗﺤـﻮﻳﻠﻲ ﻳـﺎ ﺧـﺪﻣﺖ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪه ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻛﺴﻮر ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط در ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻘﺮر وارﻳﺰ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن داراﻳﻲ ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ارزش ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ داد و ﺳﻨﺪ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬در ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎ‪ ،‬ارزش ﻣﻨﺎﺑﻊ درﻳﺎﻓﺘﻲ ﻣﺎ ﺑﻪ ازاي ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت و ﻓﺮوش ﻛﺎﻻ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻏﻴﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬

‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎ ﻳﻚ واﺣﺪ ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ را ﺑﺪون ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎ ﺑﻪ ازا ﻳـﺎ در ﻗﺒـﺎل ﻣـﺎ ﺑـﻪ ازاي اﻧـﺪﻛﻲ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﺧﺬ ﻣﺎﻟﻴﺎت‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎﻻت )ﻧﻘﺪي و ﻏﻴـﺮ ﻧﻘـﺪي(‪ ،‬ﺑﺨﺸـﻮدﮔﻲ ﺑـﺪﻫﻲ‪،‬‬
‫ﺟﺮاﺋﻢ‪ ،‬ﻛﻤﻚ و ﻫﺪاﻳﺎ و وﺛﺎﻳﻖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪232‬‬

‫ﻣﻌﺎﻣﻼت دوﻟﺘﻲ‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 79‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻼت وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴـﺎت دوﻟﺘـﻲ اﻋـﻢ از‬
‫ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻓﺮوش‪ ،‬اﺟﺎره‪ ،‬اﺳﺘﺠﺎره‪ ،‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري‪ ،‬اﺟﺮت ﻛﺎر و ﻏﻴﺮه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻮرد از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺎﻗﺼـﻪ‬
‫ﻳﺎ ﻣﺰاﻳﺪه اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺼﻪ‪ :‬ﻓﺮآﻳﻨﺪي رﻗﺎﺑﺘﻲ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ )ﻃﺒﻖ اﺳﻨﺎد ﻣﻨﺎﻗﺼـﻪ( ﻛـﻪ در آن ﺗﻌﻬـﺪات‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻗﺼﻪ ﮔﺮي ﻛﻪ ﻛﻤﺘـﺮﻳﻦ ﻗﻴﻤـﺖ را ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﻛـﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬واﮔـﺬار ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫روشﻫﺎي اﻧﺠﺎم آن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻛﻮﭼﻚ‪:1‬‬
‫ﺑﺎ اﺧﺬ ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺻﺮﻓﻪ و ﺻﻼح ﺑﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻛﺎرﭘﺮداز ﻳـﺎ ﻣـﺄﻣﻮر‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻪ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﻬﺎي ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﺘﻮﺳﻂ‪:‬‬
‫ﻛﺎرﭘﺮداز ﻳﺎ ﻣﺄﻣﻮر ﺧﺮﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻢ و ﻛﻴﻒ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ درﺑـﺎره ﺑﻬـﺎي آن ﺗﺤﻘﻴـﻖ‬
‫ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺻﺮﻓﻪ و ﺻﻼح و اﺧﺬ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 3‬ﻓﻘﺮه اﺳﺘﻌﻼم ﻛﺘﺒﻲ ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﺗﺎﺋﻴﺪ‬
‫ﻣﺴﺌﻮل واﺣﺪ ﺗﺪارﻛﺎﺗﻲ ﻳﺎ ﻣﻘﺎم ﻣﺴﺌﻮل ﻫﻤﺘﺮاز وي ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را ﺑﺎ ﻋﻘﺪ ﻗـﺮارداد ﻳـﺎ اﺧـﺬ ﻓـﺎﻛﺘﻮر‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ج( ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﺰرگ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﻨﺎﻗﺼﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺘﺸﺎر ﻓﺮاﺧﻮان در روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺜﻴﺮاﻻﻧﺘﺸﺎر‬
‫‪ .2‬ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﻨﺎﻗﺼﻪ ﻣﺤﺪود )دﻋﻮﺗﻨﺎﻣﻪ(‬

‫‪ .1‬ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺗﺒﺼﺮه ﻣﺎده ‪ 3‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﻨﺎﻗﺼﺎت و ﻣﺎده ‪ 42‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﻟﺤﺎق ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ ‪ 2‬ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ ﺣﺪ ﻧﺼﺎب ﻣﻌﺎﻣﻼت دوﻟﺘﻲ را اﻋﻼم ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺰاﻳﺪه ﻧﻴﺰ ﺗﺴﺮي ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ﺳﺎل ‪ 1396‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻛﻮﭼﻚ‪ :‬ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳﻘﻒ ﻣﺒﻠﻎ دوﻳﺴﺖ و ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ :‬ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﻘﻒ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻛﻮﭼﻚ و از ﻣﺒﻠﻎ دو ﻣﻴﻠﻴﺎرد و دوﻳﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴـﻮن‬
‫رﻳﺎل ﺗﺠﺎوز ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﺰرگ‪ :‬ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﺑﺮآورد اوﻟﻴﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺶ از دو ﻣﻴﻠﻴﺎرد و دوﻳﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪233‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻣﺰاﻳﺪه‪ :‬ﻓﺮآﻳﻨﺪي رﻗﺎﺑﺘﻲ ﺑﺮاي ﻓﺮوش ﻛﺎﻻ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ ﻳﺎ ﺣﻘﻮق ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوﻟـﺖ ﻛـﻪ در آن‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺰاﻳﺪه ﮔﺮي ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬واﮔﺬارﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬روشﻫﺎي اﻧﺠﺎم‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻛﻮﭼﻚ‪:‬‬
‫ﻣﺄﻣﻮر ﻓﺮوش ﻣﻜﻠﻒ اﺳﺖ ﺑﻪ داوﻃﻠﺒﺎن ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ﭘﺲ از ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺎﻣﻞ از ﺑﻬﺎ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺻـﺮﻓﻪ‬
‫و ﺻﻼح دوﻟﺖ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺳﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﺑﺎ ﺗﻌﻬﺪ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺑﻬـﺎي‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ذﻛﺮ ﻧﺎم و ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ﺳﻤﺖ و ﺗﺎرﻳﺦ اﻣﻀﺎء ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﺘﻮﺳﻂ‪:‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻠﻲ در ﻣﻮرد ﻧﻮع‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬روز‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺣﺮاج و ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ آﮔﻬـﻲ در روزﻧﺎﻣـﻪ و ﻃـﺮق اﻧﺘﺸـﺎراﺗﻲ دﻳﮕـﺮ از ﻗﺒﻴـﻞ رادﻳـﻮ‪،‬‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬اﻟﺼﺎق آﮔﻬﻲ در ﻣﻌﺎﺑﺮ ﺑﻪ اﻃﻼع ﻋﻤﻮم ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻼً ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮد‬
‫و ﺣﺮاج از ﺑﻬﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺷﺮوع ﮔﺮدد و ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪاري ﻛـﻪ ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺑﻬـﺎ را ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﻛﻨـﺪ‬
‫واﮔﺬار ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ج( ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﺰرگ‪:‬‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺰاﻳﺪه ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪234‬‬

‫ﻣﻌﺎﻣﻼت دوﻟﺘﻲ‬

‫ﻣﺰاﻳﺪه‬

‫ﻣﻨﺎﻗﺼﻪ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺴﺎبﻫﺎ در ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ در دو ﺑﺨﺶ ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﺻﻠﻲ‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﺣﺴﺎبﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠـﺎد ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺟﻬـﺖ ﺗﻬﻴـﻪ‪ ،‬ﺟﻤـﻊآوري‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ و ﻛﻨﺘـﺮل‬
‫روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و اراﺋﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻻزم ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﺻـﻠﻲ‪،‬‬
‫آﺛﺎر ﻣﺎﻟﻲ روﻳﺪادﻫﺎ و ﺗﻌﻬﺪات اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در دﻓﺎﺗﺮ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي و ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺎﻫﻴﺖ‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ اﻗﻼم ﺗﺸـﻜﻴﻞ دﻫﻨـﺪه‪ ،‬ﻓﺮاواﻧـﻲ ﻛـﺎرﺑﺮد‪،‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﮔﺮدش ﻃﻲ دوره‪ ،‬اﺻﻮل و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ ﻛﻪ درﻣﺠﻤﻮع ﻳﻚ ﺣﺴﺎب ﻻﻳﻨﻔﻚ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺴﺎب ﻛـﻞ و ﺣﺴـﺎب و‬
‫ﻳﺎ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﭼﻬﺎر ﻃﺒﻘﻪ اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺻـﻮرت ﺗﻐﻴﻴـﺮات در‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪235‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻛﻞ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻃﺒﻘﻪ اﺻﻠﻲ ﺣﺴﺎبﻫﺎ را ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺴﺎبﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺴﺎب از ﺗﻌﺪادي ﺣﺴﺎب ﻛﻞ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻛﻞ‪ ،‬ﺣﺴﺎبﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در دﻓﺘﺮ ﻛﻞ ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﻬﺎ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي‬
‫و ﺗﻔﻜﻴﻚ ﮔﺮدﻳﺪه و ﺗﺮاز آزﻣﺎﻳﺸﻲ و ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳ ًﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻪ اﺟﺰاي ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻛﻞ را ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﺳـﻄﺢ از ﻟﺤـﺎظ‬

‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ‪:‬‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺮﺑﻮط در ﺟﺪول ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺣﺴﺎبﻫـﺎ ﺗﻌﺮﻳـﻒ و‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻟﺬا در ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺴﺎﺑﺪاري در ﺳﻪ ﺳﻄﺢ ﻛﻞ‪ ،‬ﻣﻌـﻴﻦ و ﺗﻔﻀـﻴﻠﻲ در‬
‫دﻓﺎﺗﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ اﺛﺮ ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻃﺎﻟﻪ ﺑﺤﺚ‪ ،‬در دو ﺳﻄﺢ ﻛﻞ و ﻣﻌﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪236‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟـﻪاي از ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﺛﺒـﺖﻫـﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ در زﻣﺮه روﻳﺪادﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮوه از ﺛﺒﺖﻫﺎ ﻣﻌﻄﻮف روﻳـﺪادﻫﺎي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪاي را ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﻲ دوﻟﺘﻲ )وﺟﻮه اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬وﺟـﻮه‬
‫ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي و وﺟﻮه اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ( در ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در اﻋﺘﺒﺎرات اﺳﺘﺎﻧﻲ‬

‫در دو ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪237‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ اول‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎرات ﺳﺎل ﺟﺎري‬

‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ‪ :‬در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ )ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ /‬اﺧﺘﺼﺎﺻـﻲ( ﺛﺒـﺖ زﻳـﺮ‬
‫زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر‪ :‬ﭘﺲ از اﺑﻼغ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ در دورهﻫﺎي ﺳﻪﻣﺎﻫﻪ ﺛﺒـﺖ زﻳـﺮ‬
‫زده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺛﺒﺖ زﻳﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤـﻮﻣﻲ اﺳـﺖ‪ .‬اﻋﺘﺒـﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻـﻲ ﻧﻴـﺎزي ﺑـﻪ ﺛﺒـﺖ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا؟‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪238‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺧﻮد را اﺑﺘﺪاي اردﻳﺒﻬﺸـﺖ در ﻗﺎﻟـﺐ اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 12‬واﺣﺪ و ‪ 8‬واﺣﺪ ﺑـﺎ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﻤﻮد؛ در ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ‪ 10‬درﺻﺪ اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ دﺳـﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳـﻲ ﺗﺨﺼـﻴﺺ داده‬
‫ﺷﺪ‪ 2 .‬واﺣﺪ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ و ‪ 5‬واﺣﺪ ﻛﻤﻚﻫـﺎي ﻧﻘـﺪي و ﻫـﺪاﻳﺎ درﻳﺎﻓـﺖ ﮔﺮدﻳـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺛﺒﺖ روﻳﺪاد ﺑﻮدﺟﻪاي )ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي( ﻓﻮق در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪.‬‬
‫ﺛﺒﺖ اول‪ :‬ﻛﻞ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪20‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪20‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪20‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫‪20‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺛﺒﺖ دوم‪ :‬اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺛﺒﺖ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﺗﺨﺼـﻴﺺ اﻋﺘﺒـﺎرات ﻋﻤـﻮﻣﻲ را در دﻓﺘـﺮ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ 12 × %10= 1.2‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪239‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪1.2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪1.2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪1.2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪1.2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﻳﺖ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺛﺒﺖ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ داراي ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ در‬
‫ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪي ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺪاﻳﺎ و ﻛﻤﻚﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ ﻳﺎ ﻣﺘﺤﻤـﻞ ﺷـﺪن ورود‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي آﺗﻲ ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﺮﺑﻮط در زﻣﺮه ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺛﺒـﺖ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي ﻧﺪارﻧﺪ ﭼﻮن در ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﻤﻲﮔﺮدﻧﺪ و ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻏﻴﺮ ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻓﻘـﻂ‬
‫ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ )ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ(‬

‫اﻳﻦ روﻳﺪاد داراي دو ﺑﻌﺪ ﻣﺎﻟﻲ و ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﺑﺎﻳـﺪ ﺛﺒـﺖﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ و ﺛﺒـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﻤﺎل ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺼﺮه ﻣﺎده ‪ 75‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﻮر زﻣﺎن ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و اﺑﻼغ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﺎ اول اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه‬
‫ﻫﺮ ﺳﺎل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻲ را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﺨﻮاهﮔـﺮدان ﺣﺴـﺎﺑﺪاري در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ذﻳﺤﺴﺎب ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﭼﺮﺧﻪ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﻧﮕـﺮدد ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﻣﻮاﻓﻘـﺖﻧﺎﻣـﻪ و‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎ اوﻟﻴﻦ درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ ذﻳﺤﺴﺎب از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒـﺎرات ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﭘﺎﻳﺎﭘـﺎي و‬
‫ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓـﺖ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪240‬‬

‫ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در زﻣﺮه ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و داراي ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي ﻧﻤـﻲﺑﺎﺷـﺪ و ﻓﻘـﻂ داراي‬
‫ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ؛ ﻛﻪ در ﻣﺒﺤﺚ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد؛ و ﻓﻘـﻂ در ﺻـﻮرت‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ از ﻣﺤﻞ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري )ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ( ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي زﻳﺮ زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﭘﺲ از ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر و درﻳﺎﻓﺖ وﺟﻪ از ﺧﺰاﻧﻪ دو روﻳﺪاد ﻣﺎﻟﻲ و ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ رخ ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﻤﺎل ﮔﺮدد‪ .‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪241‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺛﺒﺖ ﻓﻮق ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر ﻛﻪ در ﺛﺒﺖ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد در ﺛﺒﺖ اﺧﻴﺮ ﺑﺪﻫﻜﺎر ﻣـﻲﺷـﻮد و‬
‫ﻋﻤﻼً ﺗﺴﻮﻳﻪ »ﺑﺴﺘﻪ« ﻣﻲﺷﻮد و ﻋﻤﻼً اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل ﻣﺒﻠﻎ ‪ 3‬واﺣﺪ ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ از ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺎﺑـﺖ اﻋﺘﺒـﺎرات ﻫﺰﻳﻨـﻪاي‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻛﻞ اﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ را ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒـﺎر و ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﭘـﺲ از اﺑـﻼغ ﺗﺨﺼـﻴﺺ‪ ،‬واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎ اوﻟﻴﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ را ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻧﻤـﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺛﺒﺖ روﻳﺪاد ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬درﻳﺎﻓﺖ ﻣﺒﻠﻎ ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﻣﺜﺎل اراﺋﻪ ﺷﺪ داراي ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻗﺒـﻞ از‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ و داراي ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪3‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪3‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫‪3‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪3‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫و ﭘﺲ از ﺗﺴﻮﻳﻪ و ﭘﺎﻳﺎﭘﺎي ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺛﺒﺖ زﻳﺮ زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪242‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪3‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪3‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫‪3‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪3‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫ب( درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻗﺪم اول‪ :‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر )ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ /‬اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ(‬

‫‪ -‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪243‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪ -‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎر اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻗﺪم دوم‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ و ﻛﺴﻮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ )اﻳﻦ ﺛﺒﺖ ﺑﺮاي اﻋﺘﺒﺎرات از ﻣﺤﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ و اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬

‫ﻗﺪم ﺳﻮم‪ :‬اﮔﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ )ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ و ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب( ﭘﺲ‬
‫از ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺛﺒﺖ زﻳﺮ زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪244‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬

‫ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺛﺒﺖ ﻓﻮق‪ ،‬ﻋﻤﻼً اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه ﻛﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺪﻫﻜﺎر ﺷﺪه اﺳـﺖ در اﻳـﻦ‬
‫ﺛﺒﺖ ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﮔﺮ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر از ﻣﺤـﻞ اﻋﺘﺒـﺎرات ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺪﻫﻜﺎر و اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺴـﺘﺎﻧﻜﺎر ﻣـﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﮔﺮ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌـﻲ‬
‫ﺑﺪﻫﻜﺎر و اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﻣﺒﻠﻎ ‪ 5‬واﺣﺪ از اﻋﺘﺒﺎرات درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ از ﺧﺰاﻧﻪ و ‪ 2‬واﺣﺪ از اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب ﺑﺮاي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟﺎري ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر و ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪245‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻗﺪم اول‪ :‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪7‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪7‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻗﺪم دوم‪ :‬ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺑﺪﻫﻲ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻞ‬

‫‪7‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪7‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫‪7‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪7‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪246‬‬

‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﺗﺴﻮﻳﻪ )ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ( ﺷﻮد ﺛﺒﺖ زﻳﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫ﺣﺴﺎب اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧـﺖﻫـﺎي ﻏﻴـﺮ ﻗﻄﻌـﻲ ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان ﻋﻠـﻲاﻟﺤﺴـﺎب ﺗﺴـﻮﻳﻪ ﺷـﺪه و‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻨﻘﻀﻲ ﺷﺪه ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫ﺣﺎل اﮔﺮ وارﻳﺰ ﻧﻘﺪي ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧـﺖ از ﻣﺤـﻞ اﻋﺘﺒـﺎرات ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫‪247‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫ﺣﺎل اﮔﺮ وارﻳﺰ ﻧﻘﺪي ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪248‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ‪ 6‬واﺣﺪ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب ﭘﺮداﺧـﺖ ﻧﻤـﻮد ﻛـﻪ‬
‫اﺳﻨﺎد اراﺋﻪ و ﺗﺴﻮﻳﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ‪ 5‬واﺣﺪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ ﻗـﺮارداد‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻧﻘﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ذﻳﻨﻔﻊ ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ‪ 3‬واﺣﺪ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ و ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ وارﻳﺰ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺛﺒﺖ روﻳﺪاد ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫ﻗﺪم اول‪ :‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪11‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪11‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫‪6‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪6‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪11‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻏﻴﺮﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪11‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪249‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪11‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪11‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫‪9‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪9‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫‪9‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪9‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪250‬‬

‫ج( درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ در دوره ﻣﺘﻤﻢ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ دوره ﻣﺘﻤﻢ ﺑﺮاي اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي از اول ﻓـﺮوردﻳﻦ ﻣـﺎه ﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺮوردﻳﻦ ﻣﺎه ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺛﺒﺘﻲ زده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 1396/01/12‬ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 5‬واﺣﺪ از اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺳـﺎل‬
‫‪ 1395‬و ‪ 2‬واﺣﺪ از اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻄﻠﻮﺑﺴـﺖ ﺛﺒـﺖ روﻳـﺪادﻫﺎي ﺑﻮدﺟـﻪاي در‬
‫دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ ﺑﺎﺑﺖ درﻳﺎﻓﺘﻲﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ در دوره ﻣﺘﻤﻢ ﺛﺒﺘـﻲ زده ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‬
‫وﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺘﺎﻧﻲ اﮔﺮ ﺗﺎ ‪ 15‬ﻓﺮوردﻳﻦ ﻣـﺎه ﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ ﺗﻮﺳـﻂ ﺧﺰاﻧـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ وارﻳﺰ ﺷﻮد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ اﺳﺖ در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ وارﻳﺰ ﺷﻮد‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد دوره ﻣﺘﻤﻢ ذﻛﺮ ﺷﺪه ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺮوردﻳﻦ ﻣﺎه ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫اﺳﺖ ﻧﻪ درﻳﺎﻓﺖ وﺟﻪ از ﺧﺰاﻧﻪ؛ درﻳﺎﻓـﺖ وﺟـﻪ از ﺧﺰاﻧـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﻗﺒـﻞ از ‪ 15‬ﻓـﺮوردﻳﻦ در ﺧﺼـﻮص‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي و ‪ 15‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ در ﺧﺼﻮص اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠـﻚ داراﺋـﻲﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي اﺗﻔـﺎق‬
‫ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻘﺮر ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪251‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎرات اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ از ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﺮف ﻧﺸﺪه اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ دﻫﻢ اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه ﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ وارﻳﺰ ﺷﻮد‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷـﺪن ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺗﻬﻴـﻪ و ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﻳـﺎ ﺗﺼـﻮﻳﺐ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺟﺬب اﻋﺘﺒﺎرات ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ ﻛـﻪ در ﺳـﺎلﻫـﺎي اﺧﻴـﺮ ﻣﺠﻠـﺲ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل اﻋﺘﺒﺎرات را ﺑﻪ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻌﺪ داده اﺳﺖ و اﻟﺰاﻣﻲ ﺑﺮاي وارﻳﺰ وﺟﻮه ﻣﺼﺮف ﻧﺸﺪه ﺑـﻪ ﺧﺰاﻧـﻪ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪) .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺧﺼﻮص ﻃﺮحﻫـﺎي اداﻣـﻪدار رخ ﻣـﻲدﻫـﺪ(‪ .‬در اﻳﻨﺠـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺑﺤﺚ در ﺻﻮرت دادن ﻣﺠﻮز آر ﻃﺮف ﻣﺠﻠﺲ و اﻧﺘﻘﺎل وﺟﻮه ﻣﺼﺮف ﻧﺸـﺪه ﺑـﻪ ﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ‬
‫ﺛﺒﺖ زﻳﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪) :‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻋﺘﺒﺎرات اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ از ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺳـﺎل ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺟﺎري ﻣﺼﺮف ﺷﻮد(‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪252‬‬

‫‪ .1‬ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎر اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬

‫‪ .2‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪253‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪ .3‬ﻣﺼﺮف اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺮاي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻗﻄﻌﻲ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬

‫‪ .4‬ﻣﺼﺮف اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫ﺛﺒﺖ اول‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪254‬‬

‫ﺛﺒﺖ دوم‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫در ﺻﻮرت ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب و ﻣﻨﻘﻀﻲ ﺷﺪن ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺳﺎلﻫـﺎي ﻗﺒـﻞ‪ ،‬در ﺳـﻄﺢ ﺗﻔﻀـﻴﻠﻲ‬
‫واژه »ﺳﻨﻮاﺗﻲ« در ﺑﺪﻫﻜﺎر و ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر ذﻛﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪255‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﻠﻲ )اﺑﻼﻏﻲ(‬

‫اﻟﻒ( ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﺳﺘﮕﺎه اﺑﻼغ ﻛﻨﻨﺪه اﻋﺘﺒﺎر‬

‫‪ .1‬از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫ﺣﻮاﻟﻪﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﻮاﻟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫‪ .2‬از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫ﺣﻮاﻟﻪﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﻮاﻟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪256‬‬

‫ب( ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﺳﺘﮕﺎه درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪه اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎر‬

‫‪ .1‬ﻫﻨﮕﺎم درﻳﺎﻓﺖ اﻋﻼﻣﻴﻪ اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎده ‪ 75‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫****‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪ .2‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪257‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪ .3‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪) :‬ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﺮف اﻋﺘﺒﺎر و ﻗﻄﻌﻲ ﺷﺪن )ﻫﺰﻳﻨﻪ( ﻳﺎ ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ(‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪ .4‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ )ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ و ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب( ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺛﺒﺖ اول‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻏﻴﺮﻗﻄﻌﻲ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪258‬‬

‫ﺛﺒﺖ دوم‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫ﺣﺎل اﮔﺮ وارﻳﺰ ﻧﻘﺪي ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎر اﺑﻼﻏﻲ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪259‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫در ﺧﺼﻮص ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻣﺎﻧـﺪه ﻣﺼـﺮف ﻧﺸـﺪه ﺑﺎﺑـﺖ ﺗﻨﺨـﻮاهﮔـﺮدان‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻘﺮر ﺗﺴﻮﻳﻪ و ﺑﻪ ﺣﺴﺎب واﮔﺬارﻛﻨﻨﺪه ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ وارﻳﺰ ﺷﻮد؛ ﻛـﻪ‬
‫ﺛﺒﺖﻫﺎي آن اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻘﺺ ﻣﺪارك ﻳﺎ ﻣﻐﺎﻳﺮت ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و‬
‫ﻣﻘﺮرات‪ ،‬ﻣﺪارك و ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ و ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧـﺖ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ اﮔﺮ اﺳﻨﺎد اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب داراي واﺧﻮاﻫﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺛﺒﺖ زﻳﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪260‬‬

‫اﮔﺮ اﺳﻨﺎد ﻓﻮق ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﺟﻮه اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺛﺒﺖ زﻳﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬

‫**‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫در ﺻﻮرت رﻓﻊ اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ در دوره ﺑﻮدﺟﻪاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آن‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫‪261‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫در ﺻﻮرت رﻓﻊ اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه ﭘﺲ از دوره ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬

‫****‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﻬﻠﺖ رﻓﻊ اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﻓﺮمﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺷـﻬﺮﻳﻮر‬
‫ﻣﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرت رﻓﻊ اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ از ﭘﺎﻳﺎن دوره ﻣﺘﻤﻢ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺳﻨﻮاﺗﻲ ﺛﺒﺖ و ﻓﺮمﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫ﻧﻴﺰ اﺻﻼح و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺪارك و ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻣﺮﺑﻮط )ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒـﺎر‪ ،‬ﺗﺎﺋﻴﺪﻳـﻪ‬
‫وﺟﻮه درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺋﻴﺪﻳﻪ وﺟﻮه وارﻳﺰي ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ( ﺑﺮاي اﻋﻤﺎل در ﺻـﻮرت ﺣﺴـﺎب ﻋﻤﻠﻜـﺮد‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ذﻳﺮﺑﻂ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ اﺳـﻨﺎد‬
‫واﺧﻮاﻫﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ رﻓﻊ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻨـﺪ ‪ 4‬ﻣـﺎده ‪ 4‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺗﻔﺮﻳـﻎ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻮدﺟـﻪاي ردﻳـﻒ اﻋﺘﺒـﺎري ﻣﺮﺑـﻮط در ﺻـﻮرت ﺣﺴـﺎب‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺧﻮاﻫﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از اﺑﺘﺪاي ﻣﻬﺮﻣﺎه ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن آذرﻣﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ رﻓﻊ ﮔﺮدد‪:‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪262‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬
‫****‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن آذرﻣﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ رﻓﻊ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲ و اﻣﻮر ﻣﺎﻟﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﻣﺤﺴـﻮب و ﻣﺮاﺗـﺐ را ﺑـﻪ دادﺳـﺮاي دﻳـﻮان‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺸﻮر و وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ اﻋﻼم ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت ﻛﺴﺮي در داراﻳﻲﻫﺎ ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي زﻳﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫اﮔﺮ از ﻣﺤﻞ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪263‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫اﮔﺮ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﮔﺮ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات اﺑﻼﻏﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪264‬‬

‫اﮔﺮ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﮔﺮ ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ از ﻣﺤﻞ وﺟﻮه اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻳﺠﺎد ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ در ﺳـﻄﺢ ﻣﻌـﻴﻦ‬
‫ﺣﺴﺎب ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺣﺴﺐ ﻣﻮرد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬در ﺻﻮرت رﻓﻊ ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ در دوره ﺑﻮدﺟﻪاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آن‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫‪265‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪ -‬در ﺻﻮرت رﻓﻊ ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ در ﺳﺎلﻫﺎي ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آن‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺳﺎلﻫﺎي ﻗﺒﻞ رﻓﻊ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺬﻛﻮر ﺑـﺎ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺳﻨﻮاﺗﻲ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬در ﺻﻮرت وارﻳﺰ ﻧﻘﺪي ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ از ﺳﻮي اﺷﺨﺎص در ﺳﺎلﻫﺎي ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آن‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬
‫****‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪266‬‬

‫‪ -‬در ﺻﻮرت وارﻳﺰ ﻧﻘﺪي اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ از ﺳﻮي اﺷﺨﺎص در ﺳﺎلﻫﺎي ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آن‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬

‫**‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬

‫****‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺠﺎز ﺑـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از اﻳـﻦ وﺟـﻮه ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫وﺟﻮه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ وارﻳﺰ ﺷﻮد و ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي ﻧﺪارد وﻟﻲ اﮔﺮ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ وﺟـﻮه ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺛﺒﺖ زﻳﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪267‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺣﻜﺎم ﺗﻌﻬﺪآور ﺻﺎدره از ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح و ﺑﺮداﺷﺖ از ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻜﻲ‬
‫اﮔﺮ دﻋﺎوي ﻋﻠﻴﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ در ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح ﻣﻄﺮح ﺷﻮد و واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﻣﺤﻜـﻮم ﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺤﻮه ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ دوﻟﺖ و ﻋﺪم ﺗﺄﻣﻴﻦ و ﺗﻮﻗﻴﻒ اﻣﻮال دوﻟﺘﻲ‪ ،‬وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ ﻣﻜﻠﻔﻨﺪ وﺟﻮه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ دوﻟﺖ را ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات از ﻣﺤـﻞ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺎلﻫﺎي ﻗﺒﻞ و در ﺻﻮرت ﻋﺪم اﻣﻜﺎن ﺗﺄﻣﻴﻦ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﻨﻈﻮر و ﭘﺮداﺧـﺖ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻻزم ﺑﺮاي وﺟﻮه ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺗﺎ ‪ 18‬ﻣﺎه ﭘﺲ از ﺻﺪور ﺣﻜﻢ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﻄﻌﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﺣﻜﺎم ﻗﻄﻌـﻲ از ﺳـﻮي ﻣﺮاﺟـﻊ ذيﺻـﻼح در‬
‫ﻣﻮرد ﺳﺎﻳﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪه از ﺑﻮدﺟـﻪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ دوﻟـﺖ )ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ و‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎت و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ( ﺻﺎدر ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻬﻠﺖ ﻳﻚ ﺳﺎل و ﻧـﻴﻢ ﺑـﺮاي ﺗـﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒـﺎر‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻗﺒﻞ از ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎراﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .1‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺪور اﺣﻜﺎم ﺗﻌﻬﺪآور از ﺳﻮي ﻣﺮاﺟﻊ ذيﺻﻼح ﺑﻪ واﺣﺪ ﻣﺤﻜﻮم اﮔﺮ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻳﺎ وﺟﻮه ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﻜﺎﻓﻮي ﺗﻌﻬﺪات ﻓـﻮقاﻟـﺬﻛﺮ را ﺑﻨﻤﺎﻳـﺪ و‬
‫ﺗﻌﻬﺪات ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺒﻠﻎ ﺑﺮداﺷﺖ ﭘﺲ از ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺛﺒﺖ اول‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪268‬‬

‫ﺛﺒﺖ دوم‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ رأي ﺻﺎدرﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح ﺑﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑﻨـﺪ ج ﻣـﺎده ‪ 24‬ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫اﻟﺤﺎق ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ ‪ 2‬ﺑـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ارﺳﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ از اﻋﺘﺒﺎر واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ را ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان رأي ﺻـﺎدره‬
‫ﻛﺴﺮ و ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‬
‫‪ .1‬ﺛﺒﺖ در دﻓﺎﺗﺮ واﺣﺪ ﻣﺤﻜﻮم ﭘﺲ از ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ و ﻛﺎﻫﺶ اﻋﺘﺒﺎر واﺣﺪ ﻣﺤﻜﻮم‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻛﺎﻫﺶ و ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ از اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫**‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪269‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫اﮔﺮ ﻛﺎﻫﺶ و ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ از اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪ .2‬ﺛﺒﺖ در دﻓﺎﺗﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ در ﺻﻮرت ﭘﺮداﺧـﺖ اﺣﻜـﺎم ﺻـﺎدره واﺣـﺪﻫﺎي ﻣﺤﻜـﻮم‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺘﺎن‪:‬‬
‫ﺛﺒﺖ اول‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪270‬‬

‫ﺛﺒﺖ دوم‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم در ﻣﻬﻠﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷـﺪه ﺑـﺮاي ﭘﺮداﺧـﺖ اﺣﻜـﺎم ﺻـﺎدره از ﻣﺮاﺟـﻊ‬
‫ذيﺻﻼح ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﺸﻮد و ﺑﺮداﺷﺖ وﺟﻪ از ﺳﻮي اﺷﺨﺎص اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي زده ﻧﻤﻲﺷﻮد و‬
‫ﻓﻘﻂ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ زده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻳﺠﺎد ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ ﻣﺮاﺗـﺐ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺣﻜﺎم ﺻﺎدره از ﻣﺮاﺟﻊ ذيﺻﻼح ﺑﺮاي اﻗﺪام ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻻزم ﺗﻮﺳﻂ ذﻳﺤﺴﺎب ﺑﻪ دادﺳـﺮاي‬
‫دﻳﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺸﻮر‪ ،‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ذﻳﺮﺑﻂ و وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ اﻋﻼم و ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺎ‬
‫ﺣﺼﻮل ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺿﻤﻦ دﺳﺘﻮر ﭘﺮداﺧﺖ از ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮداﺷـﺖ‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﺸﺨﻴﺺ و دﺳﺘﻮر ﺧﺰاﻧﻪ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد و ﻟﺬا ﺗﻮﻗﻴـﻒ و ﺑﺮداﺷـﺖ از ﺣﺴـﺎب‬
‫درآﻣﺪي ﺑﺪون ﻛﺴﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﻜﺘﻮب ﺧﺰاﻧﻪ ﻳﺎ ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺘﺎن ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ در اﻳﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ذﻛﺮ ﮔﺮدﻳﺪ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻧﺒـﻮد اﻋﺘﺒـﺎر ﻣﺼـﻮب ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺑـﺮاي اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮداﺷﺖ وﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺣﻜﺎم ﺻﺎدره از ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح از ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻜﻲ ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴـﺎب‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻃﻼع از ﻛﺴﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪271‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺳﺎل ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم ﺗﺄﻣﻴﻦ و ﻛﺴﺮي ﻣﺮﺑﻮط رﻓﻊ ﮔﺮدد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪272‬‬

‫ب( اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات اﺳﺘﺎﻧﻲ‬

‫ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎرات اﺳﺘﺎﻧﻲ ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي در ﺳﻄﺢ ﻛـﻞ ﻣﺸـﺎﺑﻪ اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻓﻘﻂ در ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻴﻦ و ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪ .‬در ﻛﻠﻴﻪ ﺛﺒﺖﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه در‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي »ﻫﺰﻳﻨﻪاي« از »ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي« اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫****‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﻠﻲ )اﺑﻼﻏﻲ(‬

‫ﺛﺒﺖ ﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪ اي اﻋﺘﺒﺎرات اﺑﻼﻏﻲ ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲ ﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اي در ﺳﻄﺢ ﻛﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻘﻂ در ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻴﻦ و ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪ .‬در ﻛﻠﻴﻪ ﺛﺒﺖ ﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷـﺪه در اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي »ﻫﺰﻳﻨﻪاي« از »ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي« اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪273‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﺑﻼﻏﻲ‬

‫****‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1395‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 15‬واﺣﺪ از اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼـﺮف ﻧﺸـﺪه ﺗﻤﻠـﻚ داراﻳـﻲﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ ﺑﺎ ﻣﺠﻮز ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ در ﺧﺼﻮص ﻃـﺮح اداﻣـﻪدار آﻟﻔـﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪1396‬‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪:‬‬
‫‪ 5‬واﺣﺪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬
‫‪ 3‬واﺣﺪ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬
‫‪ 5‬واﺣﺪ ﻗﻄﻌﻲ و ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎ ﻓﺮض ﺗﺴﻮﻳﻪ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﻄﻌﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪274‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫‪15‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪15‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪15‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪15‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪15‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪15‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫‪15‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪15‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫‪10‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪10‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪10‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪10‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫‪275‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪10‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪10‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫‪10‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪10‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫در دوره ﻣﺘﻤﻢ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 8‬واﺣﺪ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي( ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺎده‬
‫‪ 75‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎر ﮔﺮدﻳﺪ و ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب وارﻳﺰ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺎﺗﺮ روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﺑﻼغ ﮔﻴﺮﻧﺪه‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫‪8‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪8‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﺑﻼﻏﻲ‬

‫‪8‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪8‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪276‬‬

‫ج( اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨـﻪاي و اﻋﺘﺒـﺎرات ﺗﻤﻠـﻚ داراﻳـﻲﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ داراي‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ در ﻗﺴﻤﺖ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨـﻪاي‬
‫اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ در دوره ﻣﺘﻤﻢ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﺳـﺘﺎﻧﻲ‬
‫‪ 5‬واﺣﺪ و از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ اﺳﺘﺎﻧﻲ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ‪ 4‬واﺣﺪ درﻳﺎﻓـﺖ ﻧﻤـﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪277‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﻦ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺣﻮاﻟﻪﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﺣﻮاﻟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﻋﺘﺒﺎر اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪278‬‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻏﻴﺮﻗﻄﻌﻲ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬

‫در ﻫﻨﮕﺎم اﻓﺘﺘﺎح ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻓـﻮق ﻣﻌﻜـﻮس ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﻻزم ﺑـﻪ ذﻛـﺮ اﺳـﺖ‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ دوره ﻣﺘﻤﻢ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﺑﺴـﺘﻪ و در ﺳـﺎل ﺟﺪﻳـﺪ اﻓﺘﺘـﺎح‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺳﺎل ﺟـﺎري ﺣﺴـﺎب ﺑﻮدﺟـﻪاي اﻋﺘﺒـﺎر ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺳﻨﻮاﺗﻲ اﻳﻦ ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺟﺎﻣﻊ‪:‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ از روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﻏﻴﺮ ﻣﺎﻟﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ در ﺳﺎل ‪ 1395‬اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( در ﻗﺎﻟﺐ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻣﺒﻠـﻎ ‪ 25‬واﺣـﺪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ و ‪ 7‬واﺣﺪ ﺑﺮاي اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫ب( در ﻗﺎﻟﺐ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 18‬واﺣﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﻮﻣﻲ و ‪ 4‬واﺣﺪ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫‪279‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪ .2‬درﻳﺎﻓﺖ ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل ﻣﻌﺎدل ‪ 3‬واﺣﺪ ﻛﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ اوﻟﻴﻦ درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲ ﭘﺎﻳﺎﭘﺎﻳﻲ و ﺑﺎ ﺧﺰاﻧﻪ ﺗﺴﻮﻳﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬در ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ‪ 100‬درﺻﺪ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي و ‪ 85‬درﺻﺪ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳـﻲﻫـﺎي‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑﺮاي ﺑﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪ؛ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﺮﺑﻮط ﺗﻮﺳـﻂ ﺧﺰاﻧـﻪ در اﺧﺘﻴـﺎر‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( از اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ‪ 25‬درﺻﺪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‪ 50 ،‬درﺻـﺪ ﻗﻄﻌـﻲ )ﻫﺰﻳﻨـﻪ(‪ 15 ،‬درﺻـﺪ‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب و ‪ 10‬درﺻﺪ در اﺧﺘﻴﺎر ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ 90 .‬درﺻـﺪ ﭘـﻴﺶﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫ﻗﻄﻌﻲ و ‪ 10‬درﺻﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲ وارﻳﺰ ﮔﺮدﻳﺪ ‪ 100‬درﺻﺪ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﻗﻄﻌﻲ ﮔﺮدﻳـﺪ‪،‬‬
‫‪ 98‬درﺻﺪ اﺳﻨﺎد اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب ﻣﻮرد ﺗﺎﺋﻴﺪ ذﻳﺤﺴﺎب ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و ﻣـﺎﺑﻘﻲ‬
‫واﺧﻮاﻫﻲ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن آذرﻣﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ وارﻳﺰ ﻧﻘﺪي ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ب( از اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪ 2‬درﺻـﺪ ﺑﺎﺑـﺖ رأي دادﮔـﺎه ﺻـﺎﻟﺤﻪ ﺷـﻤﺎره‪...‬‬
‫ﺗﻮﺳــﻂ ﺳــﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ و ﺑﻮدﺟــﻪ ﻛﺴــﺮ ﮔﺮدﻳــﺪ؛ و ﻣــﺎﺑﻘﻲ ‪ 40‬درﺻــﺪ ﭘــﻴﺶﭘﺮداﺧــﺖ‪40 ،‬‬
‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ و ‪ 18‬درﺻﺪ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب داده ﺷﺪه ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﻄﻌﻲ و ﺗﺴﻮﻳﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬درﻳﺎﻓﺖ اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎده ‪ 75‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒـﺎرات ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 8‬واﺣﺪ ﻛﻪ ‪ 80‬درﺻﺪ آن از اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤـﻮﻣﻲ و ‪ 20‬درﺻـﺪ از اﻋﺘﺒـﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻـﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻋﺘﺒﺎرات اﺑﻼﻏﻲ ﻗﻄﻌﻲ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬درﻳﺎﻓﺖ ‪ 2‬واﺣﺪ در دوره ﻣﺘﻤﻢ از اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﻳﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮداﺷﺖ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲ در دﻓﺎﺗﺮ ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ اﻋﻤﺎل ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪه ﻣﺼﺮف ﻧﺸﺪه ﺳﺎل ‪ 1395‬ﺑﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﻧﺘﻘـﺎل ﻳﺎﻓـﺖ ﻛـﻪ در‬
‫ﺳﺎل ‪ 60 1396‬درﺻﺪ آن ﻗﻄﻌﻲ و ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﻄﻌﻲ ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺛﺒﺖ روﻳﺪادﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در دﻓﺎﺗﺮ روزﻧﺎﻣﻪ و ﻛﻞ ﺑﺴﺘﻦ ﺣﺴﺎبﻫﺎ در ﺳﺎل ‪ 1395‬و ‪1396‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪:‬‬

‫ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ روﻳﺪادﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ روﻳﺪادﻫﺎي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮي ﺑﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و وﺟﻮد آﻧﻬﺎ ﺟﻬﺖ ﻧﻈﺎرت و ﻛﻨﺘﺮل دﻗﻴﻖﺗﺮ دوﻟﺖ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬روﻳﺪادﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه ﺑﻮدﺟﻪاي و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻪ ﺛﺒـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ روﻳﺪادﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺣﺴﺎبﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻧﮕﻬﺪاري اﻃﻼﻋﺎت و ارﻗﺎم ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ؛ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮﺧﻲ روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ درﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎل ﻳﺎ آﻳﻨﺪه‬
‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ در ﺻﻮرت وﺿـﻌﻴﺖ ﻣـﺎﻟﻲ ﻗﺎﺑـﻞ ﮔـﺰارش ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ و ﺻـﺮﻓﺎً در‬
‫ﺻﻮرت ﻟﺰوم در ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻫﻤﺮاه ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﻓﺸﺎء ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻃﺮف ﺣﺴﺎب ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠـﻲ داراي ‪ 14‬ﺳـﻄﺢ ﻣﻌـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫‪ .2‬ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي واﮔﺬارﺷﺪه‬
‫‪ .3‬ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮاردادﻫﺎ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪284‬‬

‫‪ .4‬ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬

‫‪ .5‬ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪ .6‬اﺳﻨﺎد وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫‪ .7‬ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ‬
‫‪ .8‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه‬
‫‪ .9‬ﺣﻮاﻟﻪ ﻗﻴﺮ‬
‫‪ .10‬اﺳﻨﺎد ﺧﺰاﻧﻪ اﺳﻼﻣﻲ‬
‫‪ .11‬ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎي اﻣﺎﻧﻲ‬
‫‪ .12‬داراﻳﻲﻫﺎي اﻣﺎﻧﻲ‬
‫‪ .13‬ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻮدﺟﻪاي‬
‫‪ .14‬اوراق ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺧﺰاﻧﻪ‬

‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﺗﻀﻤﻴﻦ و اﻧﻮاع آن‬

‫ﺳﭙﺮدن ﻣﺎل ﻳﺎ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻌﻬﺪ ﻓﺮﻋﻲ ﻳﺎ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﻌﻬﺪ‬
‫اﺻﻠﻲ و ﺷﺮوط ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 3‬آﺋﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻌﺎﻣﻼت دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻛﺎرﻛﺮد ﺗﻀﺎﻣﻴﻦ را ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺮﻛﺖ در‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ارﺟﺎع ﻛﺎر و ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻗﺮاردادﻫﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻀـﻤﻴﻦ ﻗﺮاردادﻫـﺎ ﺷـﺎﻣﻞ ﺗﻀـﻤﻴﻦ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺗﻌﻬﺪات‪ ،‬ﺗﻀﻤﻴﻦ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺣﺴﻦ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﺿﻤﺎﻧﺖﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺿﻤﺎﻧﺖﻧﺎﻣﻪ ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﻮﺛﻴﻖ ﺗﻌﻬﺪات ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺜﻲ )ﺿـﺎﻣﻦ( ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣﺘﻌﻬـﺪ‬
‫)ﻣﻀﻤﻮن ﻋﻨﻪ( و ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺿﻮاﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺮرﺳﻴﺪ ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻌﻴﻨﻲ را‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪ اﺻﻠﻲ ﻣﺘﻌﻬﺪ )ﻣﻀﻤﻮن ﻋﻨﻪ( اﺳﺖ ﺑﻪ ذيﻧﻔﻊ ﺗﻌﻬﺪ اﺻـﻠﻲ‬
‫)ﻣﻀﻤﻮن ﻟﻪ( ﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﻮاﻟﻪﻛﺮد او ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫‪285‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﻣﺎده ‪ 4‬آﺋﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻌﺎﻣﻼت دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺿﻤﺎﻧﺖﻧﺎﻣـﻪ ﻣـﻮرد ﻗﺒـﻮل ﻣﻌـﺎﻣﻼت‬
‫دوﻟﺘﻲ را ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺿﻤﺎﻧﺖﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﻧﻜﻲ و ﻳﺎ ﺿﻤﺎﻧﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺻﺎدره از ﺳﻮي ﻣﺆﺳﺴﺎت اﻋﺘﺒﺎري ﻏﻴـﺮ ﺑـﺎﻧﻜﻲ ﻛـﻪ‬
‫داراي ﻣﺠﻮز ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ از ﺳﻮي ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﺻﻞ ﻓﻴﺶ وارﻳﺰ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺳﭙﺮده ﺑﺎﻧﻜﻲ ﻣﺠﺎز‬
‫‪ .3‬ﮔﻮاﻫﻲ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﻗﻄﻌﻲ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺷﺪه ﻗﺮاردادﻫﺎ‬
‫‪ .4‬اوراق ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺑﻲﻧﺎم ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫‪ .5‬وﺛﻴﻘﻪ ﻣﻠﻜﻲ ﻣﻌﺎدل ‪ 85‬درﺻﺪ ارزش ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ رﺳﻤﻲ آن‬
‫‪ .6‬ﺿﻤﺎﻧﺖﻧﺎﻣﻪ ﺻﺎدره ﺗﻮﺳﻂ ﺻﻨﺪوقﻫﺎي ﺿﻤﺎﻧﺖ دوﻟﺘﻲ‬
‫‪ .7‬ﺿﻤﺎﻧﺖﻧﺎﻣﻪ ﺻﺎدره ﺗﻮﺳﻂ ﺻﻨﺪوق ﻧﻮآوري و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ و ﺻﻨﺪوق ﭘﮋوﻫﺶ و ﻓﻨﺎوري ﻏﻴﺮ دوﻟﺘﻲ‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎل اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺪام ﻳﻚ از ﺗﻀﺎﻣﻴﻦ ﻓﻮق ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آﺋﻴﻦ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻌﺎﻣﻼت دوﻟﺘﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﮔﺮدد ﺛﺒﺖ‬
‫زﻳﺮ ﭘﺲ از درﻳﺎﻓﺖ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻲ‪ ،‬در دﻓﺎﺗﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﻗﺒﻞ از روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ‬

‫*****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪286‬‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﻮع و ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻀـﻤﻴﻦ و وﺛﻴﻘـﻪ و اﺷـﺨﺎص واﮔﺬارﻧـﺪه در ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺛﺒﺖ ﻻزم ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﺻﻮرت ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﺪن ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺛﺒـﺖ ﻓـﻮق‬
‫ﻣﻌﻜﻮس ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫*****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ -‬ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬

‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫‪287‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 8‬واﺣﺪ در ازاي درﻳﺎﻓﺖ ﺿﻤﺎﻧﺖﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﻧﻜﻲ ﻛـﻪ‬
‫‪ 50‬درﺻﺪ آن ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫‪8‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪8‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫‪8‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪8‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ‪ 50‬درﺻﺪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫‪4‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫‪4‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪ -‬ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫‪4‬‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪4‬‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪288‬‬

‫ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻣﻨﻌﻘﺪه ﺧﻮد ﺑﺎ اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﺣﻘـﻮﻗﻲ ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان‬
‫ﺳﻘﻒ ﻗﺮارداد ﺛﺒﺖ زﻳﺮ را اﻋﻤﺎل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮاردادﻫﺎ‬
‫*****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪ -‬ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮاردادﻫﺎ‬

‫ﺑﺎ ﻫﺮ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺛﺒﺖ ﻣﻌﻜﻮس اﻋﻤﺎل ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪ -‬ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮاردادﻫﺎ‬
‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮاردادﻫﺎ‬
‫‪289‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫اﮔﺮ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻠﻲ ﺗﺴﺠﻴﻞ و ﻳﺎ ﺗﻬﻴﻪ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺄدﻳـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم دﻳﻦ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﻮده و ﻳﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﻤﺎم وﺟﻪ ﻣﻮرد ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از وﺟﻪ ﺗﻌﻬـﺪ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪه را ﺑﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺠﺎز ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺑﻪ آن ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴـﺎب ﮔﻮﻳﻨـﺪ‪ .‬ﻋﻠـﻲاﻟﺤﺴـﺎب ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ 29‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از »ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اداي ﻗﺴـﻤﺘﻲ از‬
‫ﺗﻌﻬﺪ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻘﺮرات ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد«‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺨﺸﻲ از ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬

‫*****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪ -‬ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از ﭘﺮداﺧﺖ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب و ﺛﺒﺖ ﻓﻮق‪ ،‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر و ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ زده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻓﻮق ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴـﺎب‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري ﻧﮕﻬﺪاري و ﻣﻌﺎدل ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﻣﺮﺑﻮط ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪290‬‬

‫در ﺧﺼﻮص اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻧﻴﺰ ﭘﺮداﺧﺖ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺟﺎري از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫*****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪ -‬ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫دﻗﺖ ﺷﻮد واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺮداﺧﺖ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺿﻤﻦ رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻠﻴﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺿﻮاﺑﻂ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺴﻮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و اﺳﺘﻬﻼك ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ را ﻧﻴﺰ ﻛﺴﺮ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﺴﻮر ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺒﺖﻫـﺎي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺮﺑﻮط اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﻛﺴﻮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و در ﻣﻮﻋـﺪ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻘﺮر ﺗﺴﻮﻳﻪ و ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب و ﺗﺴﻮﻳﻪ آن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫و ﺑﻮدﺟﻪاي‪ ،‬ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ زﻳﺮ ﻛﻪ ﻣﻌﻜﻮس ﺛﺒﺖ ﻓﻮق اﺳﺖ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪291‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪ -‬ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬
‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬

‫در ﺧﺼﻮص اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﻓﻮق زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪ -‬ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪292‬‬

‫ﺣﺴﺎب اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﻪ ﻣﻴـﺰان ﻋﻠـﻲاﻟﺤﺴـﺎب ﺗﺴـﻮﻳﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در‬
‫ﺻﻮرت ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب و ﻣﻨﻘﻀﻲ ﺷﺪن ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺳﺎلﻫﺎي ﻗﺒـﻞ‪ ،‬ﺣﺴـﺎب اﻋﺘﺒـﺎر ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻀـﻴﻠﻲ ﺳـﻨﻮاﺗﻲ ﺑـﺪﻫﻜﺎر و ﺣﺴـﺎب اﻋﺘﺒـﺎر ﻫﺰﻳﻨـﻪ اﻧﺘﻘـﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑـﺖ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺳﻨﻮاﺗﻲ ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ ﻗﺮاردادي را ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ آﺳﺎﻳﺶ ﮔﺴﺘﺮ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ارزش ‪ 10‬واﺣﺪ ﻣﻨﻌﻘﺪ‬
‫ﻧﻤﻮد؛ ﻛﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 1395/03/31‬ﺷﺮﻛﺖ اوﻟﻴﻦ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 8‬واﺣﺪ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻛﻤﺒﻮد ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ ‪ 60‬درﺻﺪ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات اﺑﻼﻏﻲ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت‪:‬‬
‫ﻧﺮخ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ ارزش اﻓﺰوده‪ %9 ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل ‪ 0.72‬واﺣﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺮخ ﺑﻴﻤﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ %8.7‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل ‪ 0.624‬واﺣﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺮخ ﺳﭙﺮده ‪ %10‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل ‪ 0.8‬واﺣﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ‪ 2‬واﺣﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﺴﻮرات ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4.144‬واﺣﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ :‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ‪ +‬ارزش اﻓﺰوده ﻛﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 8.72‬واﺣﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺺ ﭘﺮداﺧﺘﻲ‪ :‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﻬﺎي ﻛﺴﻮرات ﻛﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4.576‬واﺣﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روﻳﺪادﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ )ﺑﻮدﺟﻪاي و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ(‬
‫‪293‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﺛﺒﺖ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮارداد‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬

‫ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻞ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫ﺛﺒﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮارداد اوﻟﻴﻪ و ﻣﻌﻜﻮس آن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪه‬
‫‪10‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪10‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮاردادﻫﺎ‬
‫‪10‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫‪10‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎ‬
‫‪8‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫‪8‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎ‬
‫‪8‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪8‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮاردادﻫﺎ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺮاي ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﭘﺲ از ﻛﺴﺮ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ 2 × %60= 1.2) .‬ﻣﻴﺰان ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﻮد(‬
‫ﻣﻘﺪار ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ‪8.72 × %60= 5.2 - 1.2 = 4‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪294‬‬

‫‪4‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪4‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫‪4‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪4‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺛﺒﺖ ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ‪8.72 × %60 = 5.2‬‬
‫‪5.2‬‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪5.2‬‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬
‫‪5.2‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪5.2 -‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻀﻤﻴﻦ درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﻳﺖ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻌﺎدل ‪2× %60 = 1.2‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﺛﺒﺖ ﺗﻀﻤﻴﻦ درﻳﺎﻓﺘﻲ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ در ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه ﺛﺒﺖ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺛﺒﺖ ﻣﻌﻜﻮس ﻣﻲزﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫‪1.2‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪1.2‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪ -‬ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫‪1.2‬‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪1.2‬‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي ﭘﺮداﺧﺖ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬
‫‪5.2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪5.2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪295‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫‪4‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪4‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫‪1.2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪1.2‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﻄﻌﻲ‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ در اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‪ ،‬در ﻣﺜﺎل ﻓﻮق و ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻓﻘﻂ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﺳﻨﺎد وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم درﻳﺎﻓﺖ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺗﻨﺨـﻮاهﮔـﺮدان ﭘﺮداﺧـﺖ واﮔـﺬار ﺷـﺪه از‬
‫ﻋﺎﻣﻠﻴﻦ ذﻳﺤﺴﺎب ﺛﺒﺖ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ زﻳﺮ زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﺳﻨﺎد وﺻﻮﻟﻲ از‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫*****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪ -‬اﺳﻨﺎد وﺻﻮﻟﻲ از‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪296‬‬

‫ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك درﻳﺎﻓﺘﻲ ﻣﺬﻛﻮر‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﻓﻮق ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﺳﻨﺎد وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﺳﻨﺎد وﺻﻮﻟﻲ از‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫‪297‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم در ﻣﻬﻠﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷـﺪه ﺑـﺮاي ﭘﺮداﺧـﺖ اﺣﻜـﺎم ﺻـﺎدره از ﻣﺮاﺟـﻊ‬
‫ذﻳﺼﻼح ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﺸﻮد و ﺑﺮداﺷﺖ وﺟﻪ از ﺳﻮي اﺷﺨﺎص اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﻳﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﺑﺮداﺷـﺖ وﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﺣﻜﺎم ﺻﺎدره از ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح از ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻜﻲ ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺑـﺮاي ﻛﻨﺘـﺮل‬
‫وﺟﻮه ﺑﺮداﺷﺘﻲ و ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺛﺒﺖ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ زﻳﺮ زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ -‬ﻛﺴﺮي **‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ‬

‫*****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ‬

‫اﮔﺮ در ﺳﺎل ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و دورهﻫﺎي ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫و ﻛﺴﺮي ﺟﺒﺮان ﺷﻮد ﻳﺎ وارﻳﺰ ﻧﻘﺪي ﻛﺴﺮي ﺛﺒﺖ زﻳﺮ زده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻌﻜﻮس ﺛﺒﺖ ﻓﻮق اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪298‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ -‬ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬
‫ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ‬

‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬ﻛﺴﺮي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ‬

‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ در ﺧﺼﻮص ﻛﻠﻴﻪ ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻓﻘﻂ ﺗﻔﺎوت در ﭘﺴﻮﻧﺪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻃﺎﻟﻪ ﺑﺤﺚ‪ ،‬از ذﻛﺮ ﺑﻘﻴـﻪ ﻣـﻮارد‬
‫‪1‬‬
‫ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ .1‬ر‪ .‬ك ﺑﻪ ﺟﻠﺪ ﺳﻮم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﻮارد ﺧﺎص ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﺗﻌﻬﺪي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺆﻟﻒ‬
‫‪299‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﺑﺴﺘﻦ ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ‬
‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻲ‬
‫****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬
‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﻳﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬
‫****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫****‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ ﻃﺮف ﺣﺴﺎبﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬
‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪300‬‬

‫ﻃﺮح ﻳﻚ ﺳﺆال ﺟﺎﻣﻊ‪:‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ ﻗﺮارداد اﺣﺪاث ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اداري ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺪه ﻣﻨﺎﻗﺼﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻨﺎﺳﺎزان ﭘﺎرس‬
‫ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 20‬واﺣﺪ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻨﺎﺳﺎزان ﭘﺎرس ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖﻫﺎي ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺧﻮد ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 5‬و ‪ 10‬واﺣﺪ را اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻤﺒﻮد ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ‪ 60‬و ‪ 30‬درﺻـﺪ ﺻـﻮرت‬
‫وﺿﻌﻴﺖﻫﺎ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض ﻧﺮخ ‪ %9‬ﻣﺎﻟﻴﺎت ارزش اﻓﺰوده‪ ،‬ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻬﻢ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ‬
‫‪ ،%5‬ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻬﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ‪ %1.6‬و ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺗﻜﻠﻴﻔﻲ ﻣﻌﺎف؛ ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﺑﻮدﺟـﻪاي را در دﻓﺘـﺮ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪:‬‬

‫ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ روﻳﺪادﻫﺎﻳﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺑﺮي ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ و ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎ داراﻳﻲﻫﺎ ﺗﺒﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪه ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ روﻳـﺪادﻫﺎﻳﻲ وﺟـﻮد دارﻧـﺪ ﻛـﻪ از ﺟـﻨﺲ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺄﺛﻴﺮي ﺑﺮﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻧﺪارﻧـﺪ وﻟـﻲ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ را در‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﺎري ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ و ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ را ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ؛‬
‫ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ در زﻣﺮه روﻳﺪادﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼـﻞ‬
‫ﺑﻪ ﺛﺒﺖ روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ )ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري( و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫در ﭼﻨﺪ ﻣﺎه اول ﺳﺎل ﻛﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ اﺑـﻼغ ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ ﻟـﺬا ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺿﺮوري و ﺟﺎري واﺣﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ از ﻃﺮف ﺧﺰاﻧﻪ ﺗﻨﺨـﻮاهﮔـﺮدان‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري )ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ( داده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر؛ ﺑﺎ اوﻟـﻴﻦ درﺧﻮاﺳـﺖ وﺟـﻪ از‬
‫ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺰاﻧﻪ ﭘﺎﻳﺎﭘﺎي ﻣﻲﮔﺮدد و ﺑﻘﻴﻪ درﺧﻮاﺳـﺖ وﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ وارﻳﺰ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪304‬‬

‫در اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫*****‬ ‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺳﺆال‪ :‬ﭼﺮا درﻳﺎﻓﺖ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ و روي ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري اﺛـﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺬارد‪:‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﺎ وارﻳﺰ ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧـﻚ ﭘﺮداﺧـﺖ ﻫﺰﻳﻨـﻪاي واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ؛ داراﻳـﻲ‬
‫)ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ( و ﺑﺪﻫﻲ )ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ( ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‬

‫داراﻳﻲﻫﺎ‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ ‪ +‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‬

‫ﺑﻪ داراﻳﻲﻫﺎ )ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ( ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ‪،‬‬
‫درﻳﺎﻓﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪305‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫در اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫*****‬ ‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫در ﺻﻮرت ﭘﺮداﺧﺖ از ﻣﺤﻞ ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑـﺮ‬
‫ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي و ﻣﺎﻟﻲ اﻣﻜﺎن دارد داراي ﺛﺒﺖ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪) .‬در ﻫﻤـﻴﻦ ﻓﺼـﻞ در ﺧﺼـﻮص‬
‫ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ( در ﺻﻮرت درﻳﺎﻓـﺖ وﺟـﻪ و ﺗﺴـﻮﻳﻪ و ﭘﺎﻳﺎﭘـﺎﻳﻲ ﭘـﻴﺶ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي ﻣﺮﺑﻮط ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ زﻳﺮ زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ از‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪306‬‬

‫در ﺧﺼﻮص اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ اﻋﻤﺎﻟﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫ﺳﺆال‪ :‬آﻳﺎ ﺗﺴﻮﻳﻪ و ﭘﺎﻳﺎﭘﺎﻳﻲ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻫﻢ ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻠﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ روﻳﺪاد ﻏﻴﺮ ﻣﺎﻟﻲ )ﺑﻮدﺟﻪاي( ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري اﺛﺮ دارد‪:‬‬

‫داراﻳﻲﻫﺎ‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ ‪ +‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‬

‫ﺑﻪ داراﻳﻲﻫﺎ )ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ( ﺑﻪ اﻧﺪازه‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ‪،‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎﻧﺪه ﭘﺎﻳﺎﭘﺎي ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎ اﻋﺘﺒﺎرات‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫در زﻣﺮه درآﻣﺪﻫﺎ ﻗﺮار ﺛﺒﺖ ﺑﺪﻫﻜﺎر ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎ‬
‫دارﻧﺪ و ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر آن‬
‫ﻧﻘﺶ ﻛﺎﻫﻨﺪه دارد‪.‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪307‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ در ‪ 28‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 1395‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ 5‬واﺣﺪ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري از ﺧﺰاﻧﻪ درﻳﺎﻓـﺖ‬
‫ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از اﺑﻼغ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺳﻪﻣﺎﻫﻪ اول ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ از ﺧﺰاﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺒﻠـﻎ ‪ 7‬واﺣـﺪ آن را‬
‫ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﺎﺑﻘﻲ درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧـﺖ ﻫﺰﻳﻨـﻪاي واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‬
‫وارﻳﺰ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫وارﻳﺰ ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫‪5‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪5‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪5‬‬ ‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪5‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﭘﺎﻳﺎﭘﺎي ﻛﺮدن ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻪ و وارﻳﺰ ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪاي واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫‪5‬‬ ‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪5‬‬ ‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪2‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪2‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪7‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪7‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪308‬‬

‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻗﻄﻌﻲ و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ؛ ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﻄﻌﻲ‪ ،‬ﻳـﻚ ﭘﺮداﺧـﺖ در ﺻـﻮرﺗﻲ ﺷـﺮاﻳﻂ اﺣـﺮاز ﻫﺰﻳﻨـﻪ )ﻗﻄﻌـﻲ(‬
‫راداراﺳﺖ ﻛﻪ وﺟﻪ ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺖ ﻣـﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ درﻳﺎﻓـﺖ ﻳـﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎده ‪ 23‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨـﺪ؛ ﭘﺮداﺧـﺖﻫـﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ذﻳﻨﻔﻊ در ﻗﺒﺎل ﺗﻌﻬﺪ ﻳﺎ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻛﻤﻚ ﻳـﺎ ﻋﻨـﺎوﻳﻦ ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﺑـﺎ رﻋﺎﻳـﺖ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﺲ از ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر‪ ،‬ﺗﻌﻬـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺴﺠﻴﻞ و ﺣﻮاﻟﻪ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺎرت ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪) .‬ﻣﺎده ‪ 52‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ(‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ از دﻳﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻛﺎﻫﺶ در داراﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ در‬
‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻫﺮدو ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﻃﻲ دوره ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﺾ ﺗﻌﻬﺪ ﻳﺎ ﺗﺤﻤﻞ در ﺣﺴﺎبﻫﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﭼﻪ‬
‫ﻗﻄﻌﻲ و ﭼﻪ ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺗـﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒـﺎر زده ﺷـﻮد‪ .‬ﺛﺒـﺖﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﻳـﻚ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬

‫اﻟﻒ( ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﻋﺪم ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺗﺨﺼﻴﺺ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬
‫*****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪309‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ب( ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺴﻮر ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط و ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺑﺪﻫﻲ ﺧﺎﻟﺺ ﭘﺲ از اﺑﻼغ ﺗﺨﺼﻴﺺ‬

‫ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺴﻮرات ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ .1‬اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ذﻳﻨﻔﻊ ﻗﺒﻼً ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺘﻲ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﮔﺮدد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻮن ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻗﺒﻼً ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺗـﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒـﺎر در ﺣـﺪود‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺷﺪه ﻛﺴﺮ ﮔﺮدد )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺒﻠـﻎ ﻣﻨﻘﻀـﻲ‬
‫ﺷﺪه ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ(‪ .‬اﮔﺮ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺘـﻲ داده ﻧﺸـﺪه ﻧﻴـﺎزي ﺑـﻪ ذﻛـﺮ اﻳـﻦ ﻋﻨـﻮان در ﻗﺴـﻤﺖ‬
‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر ﺛﺒﺖ زﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻛﺴﻮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﻤﻪ و ﻣﺎﻟﻴﺎت‬
‫‪ .3‬در ﺻﻮرت ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺘﻲ‪ ،‬وﻗﺘﻲ اﺳﻨﺎد ﻣﻮرد ﺗﺎﺋﻴﺪ ذﻳﺤﺴـﺎب ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‬
‫ﻗﻄﻌﻲ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺘﻲ داده ﻧﺸﺪه‬
‫ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺳﭙﺮده ﺣﺴﻦ اﻧﺠـﺎم ﻛـﺎر‪ ،‬ﺟﻬـﺖ اﻃﻤﻴﻨـﺎن از ﺧﺮﻳـﺪ و ﺧـﺪﻣﺎت اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪه‪ 10،‬درﺻﺪ ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﭙﺮده ﺣﺴﻦ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر از ﻣﺒﻠﻎ ﻛﺴﺮ و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳـﺮ‬
‫ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻧﺼﻒ اﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺲ از ﺗﺼـﻮﻳﺐ ﺻـﻮرت وﺿـﻌﻴﺖ ﻗﻄﻌـﻲ و‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﺼﻒ دﻳﮕﺮ ﭘﺲ از ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻗﻄﻌﻲ ﻣﺴﺘﺮد ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ .1‬ر‪.‬ك ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺟﻠﺪ دوم ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮه اﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﺗﻌﻬﺪي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺆﻟﻒ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪310‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫*****‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬
‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬
‫****‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺟﺎري‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫**‬ ‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫**‬ ‫ﺳﭙﺮده ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﭘﺲ از ﺛﺒﺖ ﻓﻮق ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﻋﻤﺎل ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﭼﺮا ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﻮق ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ؟ ﺑﺎ ذﻛﺮ دﻟﻴﻞ ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﻴﺪ؟‬
‫‪311‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ج( وارﻳﺰ و ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻛﺴﻮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫وارﻳﺰ ﻛﺴﻮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬

‫****‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ ﺟﺎري‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫*****‬ ‫ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫**‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫****‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬
‫وارﻳﺰ ﺳﭙﺮده ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ‬

‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻛﻞ‬

‫درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫**‬ ‫وﺟﻮه ﺳﭙﺮده ﻧﺰد ﺧﺰاﻧﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ درﻳﺎﻓﺖ وﺟﻮه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺳﭙﺮده‬
‫اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از ﺧﺰاﻧﻪ وﺟﻪ اي ﺑﺎﺑﺖ رد وﺟﻮه ﺳﭙﺮده درﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد‪1‬و ﺳﭙﺮده ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط آزاد ﺷﻮد‪) .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﺛﺒﺖ زﻳﺮ اﻟﺰاﻣﺎً ﺑﺎ ﺛﺒﺖ ﺳﭙﺮده ﻓﻮق ﻫﻤﺰﻣﺎن اﺗﻔﺎق ﻧﻤﻲاﻓﺘﺪ(‬

‫‪ .1‬اﻣﻜﺎن دارد ﺑﺎﺑﺖ رد وﺟﻮه ﺳﭙﺮده از ﺧﺰاﻧﻪ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان رد وﺟﻮه ﺳﭙﺮده درﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ارﺗﻴﻜﻞ وﺟﻮه ﺳـﭙﺮده ﻧـﺰد‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ از درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان رد وﺟﻮه ﺳﭙﺮده اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪) .‬ﺟﻬﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ ﺟﻠـﺪ دوم ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ وﺟﻮه اﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﺗﻌﻬﺪي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ(‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪312‬‬

‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ رد وﺟﻮه ﺳﭙﺮده‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻛﻞ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫**‬ ‫وﺟﻮه ﺳﭙﺮده ﻧﺰد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ‬
‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻛﻞ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫**‬ ‫ﺳﭙﺮده ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ رد وﺟﻮه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺳﭙﺮده‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻲ ﺷﺪن ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴـﺎب ﺛﺒـﺖﻫـﺎي اﻧﺘﻈـﺎﻣﻲ و ﺑﻮدﺟـﻪاي‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻓﺼﻮل ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﻣﻮاردي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺛﺒﺖ و ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴـﺮد‪ :‬در اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﻧﻴـﺎزي ﺑـﻪ‬
‫ارﺗﻴﻜﻞ ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ و اﻳﺠﺎد ﺑﺪﻫﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪313‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮق واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 2‬واﺣﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﭘﺲ از اراﺋﻪ ﺑـﻪ ذﻳﺤﺴـﺎﺑﻲ و‬
‫ﺗﺎﺋﻴﺪ اﺳﻨﺎد ﻣﺜﺒﺘﻪ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫‪2‬‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪2‬‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬
‫‪2‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪2‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﺎزاد ﺑﺮ اﻋﺘﺒﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ذﺧﻴﺮه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي زده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬
‫*****‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺟﺎري‬
‫**‬ ‫ذﺧﻴﺮه ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪314‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در ﺧﺼﻮص ﻣﺰاﻳﺎي ﭘﺎﻳﺎن ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ذﺧﻴـﺮه ﻣﺮﺧﺼـﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﺸـﺪه ﻛﺎرﻛﻨـﺎن دو‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻃﺮح اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( اﮔﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎل ﺟﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺛﺒﺖ ﻣﺰاﻳﺎي ﭘﺎﻳﺎن ﺧﺪﻣﺖ در ﺳﺎل ﺟﺎري‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬
‫*****‬ ‫ذﺧﻴﺮه ﻣﺰاﻳﺎي ﭘﺎﻳﺎن‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬
‫**‬ ‫ذﺧﻴﺮه ﻣﺰاﻳﺎي ﭘﺎﻳﺎن‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬

‫‪ -‬ﺛﺒﺖ ذﺧﻴﺮه ﻣﺮﺧﺼﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬
‫*****‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﺟﺎري‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ذﺧﻴﺮه ﻣﺮﺧﺼﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻧﺸﺪه ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬
‫‪315‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ب( اﮔﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻨﻮات ﻗﺒﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺰاﻳﺎ ذﺧﻴﺮه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﻨﻮاﺗﻲ ﺑـﻮدن آن از ﺗﻌـﺪﻳﻼت ﺳـﻨﻮاﺗﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺪارﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬

‫**‬ ‫ﺗﻌﺪﻳﻼت ﺳﻨﻮاﺗﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫*****‬ ‫ذﺧﻴﺮه ﻣﺰاﻳﺎي ﭘﺎﻳﺎن‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬

‫**‬ ‫ذﺧﻴﺮه ﻣﺰاﻳﺎي ﭘﺎﻳﺎن‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬

‫****‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻏﻴﺮ ﺟﺎري‬

‫**‬ ‫ذﺧﻴﺮه ﻣﺮﺧﺼﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻧﺸﺪه ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪316‬‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫در اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي وﺿﻌﻴﺘﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي وﺟﻮد دارد ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻔﺎوت در اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي در ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺟـﺎي ﻫﺰﻳﻨـﻪ از داراﻳـﻲ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺸﻬﻮد در ﺳﻄﺢ ﻛﻞ و در ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻴﻦ از داراﻳﻲ در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻜﻤﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺮح ﻳﻚ ﺳﺆال‪:‬‬

‫ﺷﺮﻛﺖ اﺣﺪاث ﮔﺴﺘﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﺷﻤﺎره ‪ 5‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 12‬واﺣﺪ ﺟﻬﺖ ﭘﺮداﺧﺖ اراﺋـﻪ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﺷﻤﺎره ‪ 4‬ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 9‬واﺣـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﺴـﺖ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و ﺛﺒـﺖ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر و ﭘﺮداﺧﺖ آن ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر ﺑﺎﻧﻜﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﺗﺎﺋﻴﺪ وارﻳﺰ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 4‬واﺣﺪ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ از ذﻳﺤﺴـﺎﺑﻲ وزارﺗﺨﺎﻧـﻪ ﺟﻬـﺖ اﺣـﺪاث ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫اداري ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺮارداد ﺷﺮﻛﺖ اﺣﺪاث ﮔﺴﺘﺮ ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ارﺳﺎل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬

‫در اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﮔﺮ ﺻـﻮرت وﺿـﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠـﻲ داده ﺷـﻮد ﺑﺎﻳـﺪ از ﺻـﻮرت‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻗﺒﻠﻲ ﻛﺴﺮ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ = ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻗﺒﻠﻲ ‪ -‬ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬
‫‪12 - 9 = 3‬‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ ارزش اﻓﺰوده‪:‬‬
‫‪3 × %9 = 0.27‬‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻬﻢ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ‬
‫‪3 × %5 = 0.15‬‬
‫‪ = 3 + 0.27 + 0.15 = 3.42‬ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ ارزش اﻓﺰوده و ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻬﻢ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ‬
‫‪317‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫اﮔﺮ ﻣﻴﺰان اﺳﺘﻬﻼك ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ‪ %14.5‬ﻓﺮض ﺷﻮد‪ .‬اﺑﺘﺪا ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧـﺖ را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و ﺳـﭙﺲ از‬
‫ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻛﺴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﻣﻴﺰان ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪:‬‬
‫‪3 × %14.5 = 0.435‬‬
‫ﺣﺎل ﻋﺪد ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه را از ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻛﺴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪3.42 - 0.435 = 2.985‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ از ﻛﺴﺮ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﭘﺮداﺧﺘﻲ در ﻫـﺮ ﺻـﻮرت وﺿـﻌﻴﺖ ﻣﻌـﺎف‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ و ﺳﭙﺮده ﺣﺴﻦ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪ = 3 × %6.6 = 0.198‬ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ )‪ %5‬ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ و ‪ %1.6‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر(‬
‫‪ = 3 × %10 = 0.3‬ﺳﭙﺮده ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫‪ = 2.985 -(0.198 + 0.3) = 2.487‬ﺧﺎﻟﺺ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ از ﻣﺮﻛﺰ از ﻣﺼﺎدﻳﻖ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮدد ﻟﺬا ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم درﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﺛﺒﺖ زﻳﺮ را ﻣﻲزﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫‪4‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪4‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ وﺟﻮه‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪4‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫‪4‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪318‬‬

‫‪3.42‬‬ ‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫داراﻳﻲ در ﺟﺮﻳﺎن ‪3.42‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫‪3.42‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫‪3.42‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺑﺪﻫﻲ‬
‫ﻛﻞ ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ‪3.42‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ‪32.4‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫‪0.435‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري ‪0.435‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪0.198‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﺟﺎري‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪0.198‬‬ ‫ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪0.3‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫‪0.3‬‬ ‫ﺳﭙﺮده ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪2.487‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪2.487‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ وﺟﻮه ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫وارﻳﺰ ﻛﺴﻮرات‬
‫‪0.198‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺟﺎري‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪0.198‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪0.198‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪0.198‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ وﺟﻮه ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪319‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫وارﻳﺰ ﺳﭙﺮده ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ‬

‫‪0.3‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻛﻞ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫‪0.3‬‬ ‫وﺟﻮه ﺳﭙﺮده ﻧﺰد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ‬
‫‪0.3‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪0.3‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ درﻳﺎﻓﺖ وﺟﻮه ﺳﭙﺮده‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ‬

‫ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻣﻠﺰوﻣﺎت‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻣﻠﺰوﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﺼﺮﻓﻲ دارﻧﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮﻳﺪ از ﺣﺴﺎب ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻮﺟﻮديﻫـﺎي‬
‫ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺧﺮﻳﺪاري ﺷﺪه در ﻳﻚ ﻓﺎﻛﺘﻮر و از ﻳﻚ ﻧﻮع ﻛﻪ ﻣﺒﻠﻎ آﻧﻬﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻪ دﻫﻢ درﺻـﺪ ﻧﺼـﺎب‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻛﻮﭼﻚ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺰﻳﻨﻪ دوره ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﺮﻳﺪ ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﺑﻪ ﺟﺰء ﻣﻮرد ﻗﻴﻤﺘﻲ ‪ 0.3‬درﺻﺪ اﺧﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺗﺒﺼﺮه ﻣﺎده ‪ 3‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﻨﺎﻗﺼﺎت و ﻣﺎده ‪ 42‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﻟﺤﺎق ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ ‪ 2‬ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ ﺣﺪ ﻧﺼﺎب ﻣﻌﺎﻣﻼت دوﻟﺘﻲ را اﻋﻼم ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺰاﻳﺪه ﻧﻴﺰ ﺗﺴﺮي ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ﺳﺎل ‪ 1396‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻛﻮﭼﻚ‪ :‬ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳﻘﻒ ﻣﺒﻠﻎ دوﻳﺴﺖ و ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ :‬ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﻘﻒ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻛﻮﭼﻚ و از ﻣﺒﻠﻎ دو ﻣﻴﻠﻴﺎرد و دوﻳﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴـﻮن‬
‫رﻳﺎل ﺗﺠﺎوز ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﺰرگ‪ :‬ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﺑﺮآورد اوﻟﻴﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺶ از دو ﻣﻴﻠﻴﺎرد و دوﻳﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪320‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬ﺧﺮﻳﺪ ﻣﻠﺰوﻣﺎت‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻣﻮاد و ﻣﻠﺰوﻣﺎت‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از ﺛﺒﺖ ﻓﻮق ﺗﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر و ﭘﺲ از آن ﺛﺒﺖ اﻋﺘﺒـﺎر ﻣﺼـﺮف‬
‫ﺷﺪه زده ﻣﻲﺷﻮد‪) .‬دﻗﺖ ﺷﻮد در ﺧﺼﻮص ﻣﻠﺰوﻣﺎت در ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﻳﻨﻜﻪ در اﺧﺘﻴـﺎر‬
‫واﺣﺪﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻳﺎ راﻫﻲ اﻧﺒﺎر ﺷﻮد از ﺛﺒﺖ ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد(‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺲ از ارﺳﺎل ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻻ و‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺧﺪﻣﺎت‬

‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻣﻮاد و ﻣﻠﺰوﻣﺎت‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪321‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫‪ .2‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻣﻮاد‪ :‬ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﻳﺎ اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪاري ﺷﺪه و‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‬
‫‪ .3‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻛﺎﻻ‪ :‬ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﻓـﺮوش ﻳـﺎ ﺗﻮزﻳـﻊ در روال ﻋـﺎدي ﻋﻤﻠﻴـﺎت واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﻲ دوﻟﺘﻲ‬
‫‪ .4‬ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ‪ :‬ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻃﺒﻘﺎت ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﻓﻮق ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺣﻜﺎم ﺗﻌﻬﺪآور ﺻﺎدره از ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺗﻌﻬﺪات‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬
‫*****‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺟﺎري‬
‫**‬ ‫ذﺧﻴﺮه اﺣﻜﺎم ﺻﺎدره‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫از ﻣﺮاﺟﻊ ذيﺻﻼح‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪322‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﻮﺳﻂ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺟﺎري‬
‫**‬ ‫ذﺧﻴﺮه اﺣﻜﺎم ﺻﺎدره‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫از ﻣﺮاﺟﻊ ذيﺻﻼح‬
‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬

‫اﮔﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺟﺎري‬
‫**‬ ‫ذﺧﻴﺮه اﺣﻜﺎم ﺻﺎدره از‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح‬
‫*****‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ از ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫**‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺟﺎري‬
‫‪323‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ اﻳﻦ اﻣﻜﺎن وﺟﻮد دارد از ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧـﺖﻫـﺎي‬
‫واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺮﺿﻲ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺧﺼﻮص درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﺤﻞ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ و‪ ...‬ﻧﻴﺰ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮد درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﺑـﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري در ﺛﺒﺖ ﻓﻮق ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺮض آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮداﺷﺖ از ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻜﻲ و اﻳﺠﺎد ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬

‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد رأي ﺻﺎدره از ﻃﺮف ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﻠﻴﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﻋـﺪم‬
‫وﺟﻮد ﺗﺨﺼﻴﺺ از ﻣﻮﺟﻮدي ﺑﺎﻧﻚ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮد در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺛﺒﺖ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ‪،‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬

‫*****‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﺟﺎري‬

‫**‬ ‫ذﺧﻴﺮه اﺣﻜﺎم ﺻﺎدره‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫از ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح‬

‫و ﺛﺒﺖ ﺑﻌﺪ‪:‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪324‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ذﺧﻴﺮه اﺣﻜﺎم ﺻﺎدره‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫از ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح‬

‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬

‫اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﺷﻮد‪:‬‬

‫اﻟﻒ( در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل وارﻳﺰ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬

‫*****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬
‫‪325‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ب( در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ وارﻳﺰ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫*****‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ ﭘﺎﻳﺎن‬ ‫ﻛﻞ‬

‫دوره‬

‫**‬ ‫ﺗﻌﺪﻳﻼت ﺳﻨﻮاﺗﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ج( ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ در ﺻﻮرت ﻣﻨﻊ ﻣﺼﺮف‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﺧﺰاﻧﻪ‬

‫**‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪326‬‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ از ﺳﺎل ﻗﺒﻞ و ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬

‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬

‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫در ﻓﺼﻮل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻴﺶ از اﻧﺠﺎم ﺗﻌﻬﺪ ﺻﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد و در ﺳـﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﻲ ﻣﻨﻈـﻮر ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در اﻋﺘﺒـﺎرات ﺗﻤﻠـﻚ داراﺋـﻲﻫـﺎي‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ 36‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﻴﻤﺎن؛ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺑﻨﻴﻪ ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‪ ،‬در ﻗﺒﺎل اﺧﺬ ﺗﻀﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺒﻠﻐﻲ را ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬ﻣﻴـﺰان‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺎت ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري از ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 25‬درﺻﺪ‪ ،‬در ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﻃﺮح‪ ،‬اﻣﻮر ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ و اﻣﻮر ﻧﺮماﻓﺰاري در ﺻﻮرت درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺸﺎور ‪ 25‬درﺻﺪ و ﺑـﺮاي‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دوره ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﺤﻮﻳﻞ )ﻧﻈﺎرت ﻋﺎﻟﻴﻪ و ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ( ﻣﻌﺎدل ‪ 10‬درﺻﺪ ﻣﺒﻠـﻎ اوﻟﻴـﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﺑﺪون ﻛﺴﺮ ﻛﺴﻮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار دﻗﻴﻖ آن ﺑﺎﻳﺪ در اﺳﻨﺎد ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ارﺟـﺎع ﻛـﺎر و‬
‫ﭘﻴﻤﺎن از ﺳﻮي ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و آورده ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺑـﺮاي ﭘـﻴﺶﭘﺮداﺧـﺖ در‬
‫ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﺗﻀﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺳـﻔﺘﻪ درﻳﺎﻓـﺖ ﺷـﻮد ﻣﺒﻠـﻎ‬
‫‪327‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﺸﺘﺮك دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر وارﻳـﺰ ﺷـﻮد‪ .‬اﺳـﺘﻬﻼك ﺗﻀـﻤﻴﻦ‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ اﺳﺘﻬﻼك آن ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﭙﺎرﻧﺪه آزاد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺒﻠﻎ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ در‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎي ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري اﺣﺪاث در ﺳﻪ ﻗﺴﻂ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻗﺴﻂ اول‪ :‬ﻣﻌﺎدل ‪ 40‬درﺻﺪ ﻣﺒﻠﻎ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﭘﺲ از ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻛﺎرﮔﺎه‪ ،‬ﻗﺴﻂ دوم‪ :‬ﻣﻌـﺎدل ‪ 30‬درﺻـﺪ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻛﺎرﮔﺎه و ﻗﺴﻂ ﺳﻮم‪ :‬ﻣﻌﺎدل ‪ 30‬درﺻﺪ ﻣﺒﻠﻎ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧـﺖ ﭘـﺲ از‬
‫اﻧﺠﺎم ﺳﻲ درﺻﺪ ﻣﺒﻠﻎ اوﻟﻴﻪ ﭘﻴﻤﺎن ﻃﺒﻖ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﻮﻗﺖ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﭘﺎي ﻛﺎر‪.‬‬
‫ﭘﺲ از وارﻳﺰ اﻗﺴﺎط اول و دوم ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ )ﻣﻌﺎدل ﻫﻔﺘﺎد درﺻﺪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ( ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺒﻠـﻎ ﻛـﻞ‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ اوﻟﻴﻪ ﭘﻴﻤﺎن از ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺗﻤﺎم ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﻮﻗﺖ )ﺑـﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎي ﺗﻌـﺪﻳﻞ‪،‬‬
‫ﻣﺎﺑﻪاﻟﺘﻔﺎوت ﻧﺮخ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ( ﻛﺴﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻌﺪ از وارﻳﺰ ﻣﻌـﺎدل ‪ %114‬ﻧﺴـﺒﺖ‬
‫ﻛﻞ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ اوﻟﻴﻪ ﭘﻴﻤﺎن از ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖﻫﺎ ﻛﺴﺮ ﻣﻲﺷـﻮد ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﻣﺒﻠـﻎ‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺛﺒﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ در اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬

‫ﻗﺒﻞ از ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺒﺖ ﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﺑﻮدﺟﻪ اي ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر زده ﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ﺛﺒﺖ ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬
‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪328‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﺳﺎل ﺟﺎري ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﻲ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬
‫*****‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺳﺎل ﺟﺎري‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺛﺒﺖ ﻣﻌﻜﻮس اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﺛﺒﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ از ﺛﺒﺖ ﻓﻮق زده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺒﻠﻎ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺳﺎل ﺟﺎري ﻳﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از آن ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧـﻚ ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫وارﻳﺰ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬
‫*****‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺳﺎل ﺟﺎري‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪329‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺑﺴﺘﻦ ﺣﺴﺎب ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫*****‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬

‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻓﺘﺘﺎح در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺛﺒﺖ ﻓﻮق ﻣﻌﻜﻮس ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺷﻮد و ﻣﺎﺑﻘﻲ ﻧﻘﺪاً وارﻳﺰ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬

‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫*****‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬

‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق‪ ،‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ )ﺳﻨﻮاﺗﻲ( ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪330‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ وﺟﻮه ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ وارﻳﺰ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﺧﺰاﻧﻪ‬

‫**‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﺎﻫﻴﺖ وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ در ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ وﺟﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺎل ﻗﺒﻞ )ﺳﺎلﻫﺎي‬
‫ﻗﺒﻞ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﮔﺬاري داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺮد وﺟﻮه ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ از ﻛﺎﻻ و‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺧﺪﻣﺎت‬

‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪331‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫اﮔﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ در ﻗﺎﻟﺐ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺣﺴﺎب ﻛﻞ داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺸﻬﻮد ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫وﻟﻲ اﮔﺮ در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺣﺴﺎب ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻮاد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫و ﻛﺎﻻ‬

‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻣﺸﻬﻮد‬

‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻣﻮاد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫در ﺧﺼﻮص ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي ﺳﺮﺟﻤﻊ ﻫﺮ دو آورده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪332‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫اﮔﺮ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﻮد‪:‬‬

‫****‬ ‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻣﺸﻬﻮد‬

‫**‬ ‫داراﻳﻲ در ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺗﻜﻤﻴﻞ‬

‫*****‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻮاد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫و ﻛﺎﻻ‬

‫****‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻣﺸﻬﻮد‬

‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪333‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﺼﺮف ﻧﺸﺪه ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﻣﻮاد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫*****‬ ‫داراﺋﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻣﺸﻬﻮد‬

‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫****‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪334‬‬

‫ﺑﺴﺘﻦ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬

‫**‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬

‫*****‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺸﻬﻮد‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫****‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬

‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ‬

‫ﺑﺮاي اﻓﺘﺘﺎح ﺛﺒﺖ ﻓﻮق ﻣﻌﻜﻮس ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪335‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻣﺸﻬﻮد‬

‫**‬ ‫داراﻳﻲ در ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺗﻜﻤﻴﻞ‬

‫*****‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻣﺸﻬﻮد‬

‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﻮد در ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر ﺛﺒﺖ ﻓﻮق آورده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي در ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ )ﺳﻨﻮاﺗﻲ( ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪336‬‬

‫ﻋﺪم ﻣﺼﺮف ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﻘﺪي آن‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫*****‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻣﺸﻬﻮد‬

‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﺧﺰاﻧﻪ‬

‫**‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪337‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﺎﻫﻴﺖ وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ در ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺣﺴﺎبﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﮔـﺬاري داراﻳـﻲﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ وﺟﻮه وارﻳﺰي ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ وارﻳﺰ ﻧﺸﻮد و واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﻃﺒـﻖ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات‬
‫ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫****‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﻣﺸﻬﻮد‬

‫**‬ ‫داراﻳﻲ در ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺗﻜﻤﻴﻞ‬

‫*****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫ﻃﺮح ﻳﻚ ﺳﺆال‪:‬‬

‫ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﺪي ‪ 4‬واﺣﺪ و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ‪ 2‬واﺣﺪ از ﻣﺤـﻞ اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫اﺳﺘﺎﻧﻲ و اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻛﻪ ‪ 50‬درﺻﺪ آﻧﻬﺎ در ﺳﺎل ﺟﺎري ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ و ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮدﻳﺪ؛‬
‫و ‪ 25‬درﺻﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﺼﺎﻟﺢ و وارﻳﺰ ﻧﻘﺪي ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻌﺪ ﻣﺎﺑﻘﻲ وارﻳﺰ ﻧﻘﺪي ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﺑﻪ ﺣﺴـﺎب ﺧﺰاﻧـﻪ وارﻳـﺰ ﮔﺮدﻳـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ اراﺋﻪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪338‬‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ در ﻗﺎﻟﺐ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ و ﻣﺼﺎﻟﺢ‬ ‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫‪2‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪2‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ‬
‫‪4‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫‪4‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫‪6‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪4‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪2‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ داراﻳﻲ و اﺳﺘﻬﻼك ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬
‫‪3‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫‪3‬‬ ‫داراﻳﻲ در ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫‪1‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪1‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻮاد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫و ﻛﺎﻻ‬
‫‪2‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫‪2‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪339‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫وارﻳﺰ ﻧﻘﺪي و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﺼﺎﻟﺢ‬

‫‪0.5‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪0.5‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪1‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪1‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫‪1‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﻳﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪0.5‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪0.5‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻮاد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫و ﻛﺎﻻ‬
‫ﺑﺴﺘﻦ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل‬
‫‪1.5‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪1.5‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫‪1‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫‪1‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﻳﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪0.5‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪0.5‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ‬
‫اﻓﺘﺘﺎح در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
‫‪1‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫‪1‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﻳﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪340‬‬

‫‪0.5‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪0.5‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ‬
‫‪1.5‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪1.5‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬

‫‪1.5‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪0.5‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫‪1‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫‪1‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﻳﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪0.5‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪0.5‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ‬
‫‪1.5‬‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ‬
‫‪1‬‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫‪0.5‬‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫‪1.5‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪0.5‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫‪341‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻫﻢ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﻳﻚ ﻧﻮع ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﺛﺒﺖ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ داراي ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ واﺣـﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ آن ﺿﻤﻦ رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻠﻴﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺿﻮاﺑﻂ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺴﻮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و اﺳﺘﻬﻼك‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ را ﻧﻴﺰ ﻛﺴﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﭘﺮداﺧﺖ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ارزش اﻓﺰوده ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد و ﺳـﭙﺲ ﺑﺨﺸـﻲ از‬
‫ﺗﻌﻬﺪات ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وارﻳﺰ ﻛﺴﻮرات و ﺳﭙﺮده ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫در ﻗﺴﻤﺖ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ارزش اﻓﺰوده‬ ‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ‬
‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪342‬‬

‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺨﺸﻲ از ﺗﻌﻬﺪات ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬

‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫از ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺎري‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺟﺎري‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫ﺳﭙﺮده ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬
‫‪343‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ‬

‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ارزش اﻓﺰوده‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬
‫****‬ ‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫**‬ ‫داراﻳﻲ در ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬

‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺨﺸﻲ از ﺗﻌﻬﺪات ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬

‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫از ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫**‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫****‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫**‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪344‬‬

‫****‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﺟﺎري‬
‫**‬ ‫ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫****‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫**‬ ‫ﺳﭙﺮده ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫****‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫**‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ ﻧﻴﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﺛﺒﺖ در ﺳﻤﺖ ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺒﻠﻎ ﺧﺎﻟﺺ ‪ +‬ارزش اﻓﺰوده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﺷﺮﻛﺖ آرﻣﺎن ﺳﺎزه ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ‪ 3‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 9‬واﺣﺪ را اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺻﻮرت وﺿـﻌﻴﺖ ‪ 2‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪ 5‬واﺣﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻤﺒﻮد ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ ‪ 70‬درﺻﺪ آن را ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ داراﻳﻲ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‪ ،‬وارﻳـﺰ ﻛﺴـﻮرات و ﺳـﭙﺮده در‬
‫دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬
‫ارزش اﻓﺰوده ‪ - %9‬ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻬﻢ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ ‪ - %5‬ﺑﻴﻤﻪ ﺳـﻬﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜـﺎر ‪ -%1.6‬ﺳـﭙﺮده ‪ %10‬در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪:‬‬

‫ﻃﺮح ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‬

 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫در ﺳﻪ ﻓﺼﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ روﻳﺪادﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺎﻟﻲ )ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺑﻮدﺟﻪاي و ﺛﺒﺖﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ( و روﻳﺪادﻫﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺠﺰا ﺟﻬﺖ درك ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ﺛﺒﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﻣﻄـﺮح و اراﺋـﻪ ﮔﺮدﻳـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺼﻞ ﻣﺆﻟﻒ در ﻧﻈﺮ دارد ﺗﺎ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﻗﻴﺎس ﺛﺒﺖﻫـﺎي ﺑﻮدﺟـﻪاي‪،‬‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‬

‫اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ از روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﻏﻴﺮ ﻣﺎﻟﻲ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻟﻒ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺛﺒـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي‪ ،‬ﻣﺎﻟﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ در روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫‪ .1‬درﻳﺎﻓﺖ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﻪ ﻣﺒﻠـﻎ ‪ 70‬واﺣـﺪ از ﺧﺰاﻧـﻪ ﻗﺒـﻞ از ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﻣﻮاﻓﻘـﺖﻧﺎﻣـﻪ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺛﺒﺖ‬
‫ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺣﺴﺎب‬
‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪاي‬
‫ﻧﺪارد‬
‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻧﺪارد‬
‫‪70‬‬ ‫ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ‬ ‫‪70‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪70‬‬ ‫ﭘﻴﺶ‬ ‫‪70‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫درﻳﺎﻓﺖﻫﺎ‬ ‫ﻧﻘﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪348‬‬

‫‪ .2‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ و اﺑﻼغ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮاي‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﺮاي ﻃﺮح ‪ 023‬ف ‪ 30507‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 600‬واﺣﺪ و ‪300‬‬

‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬

‫ﻣﺒﻠﻎ ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺛﺒﺖ‬
‫ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺣﺴﺎب‬
‫‪ 900‬ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ‪ 900‬اﻋﺘﺒﺎر ‪ 900‬ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ‪900‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪاي‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﻣﺼﻮب‬
‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬
‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﻧﺪارد‬ ‫ﻧﺪارد‬

‫‪ .3‬ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻘﻮق‪ 1‬ﻓـﺮوردﻳﻦ ﻣـﺎه ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﻃـﺮح )ﻗـﺮاردادي ﻃـﺮح( از ﻣﺤـﻞ ﺗﻨﺨـﻮاهﮔـﺮدان‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ‪:‬‬
‫ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺣﻘﻮق ‪ 65‬واﺣﺪ‬ ‫‪‬‬

‫ﺑﻴﻤﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻬﻢ دوﻟﺖ ‪ 5‬واﺣﺪ‬ ‫‪‬‬

‫ﺑﻴﻤﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻬﻢ دوﻟﺖ و ﻛﺎرﻣﻨﺪ ‪ 7‬واﺣﺪ‬ ‫‪‬‬

‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪ 7‬واﺣﺪ‬ ‫‪‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺴﻮرات )ﺑﺎﺑﺖ ﺟﺮﻳﻤﻪ(‪ 4‬واﺣﺪ‬ ‫‪‬‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ ﺣﻘﻮق اﻳﻦ اﻓﺮاد از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻃﺮح ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ و در ﻓﺼـﻞ ﻫﻔـﺘﻢ ﻣﻮاﻓﻘـﺖﻧﺎﻣـﻪ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﻤﻠﻚ داراﺋﻲﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺒﺤﺚ ﺣﻘﻮق و ﻣﺰاﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ در ﺟﻠﺪ ﺳﻮم ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ ﺑـﺎ ﺗﺄﻛﻴـﺪ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﺗﻌﻬﺪي ﺟﻠﺪ ﺳﻮم )ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﻮارد ﺧﺎص( ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
 ‫‪349‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﻃﺮح ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‬

‫ﺑﻴﻤﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻬﻢ دوﻟﺖ ‪ +‬ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺣﻘﻮق = ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺣﻘﻮق‬

‫‪70 = 65 + 5‬‬
‫)ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺴﻮرات ‪ +‬ﻣﺎﻟﻴﺎت ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪ +‬ﺑﻴﻤﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻬﻢ دوﻟﺖ و ﻛﺎرﻣﻨﺪ( ‪ -‬ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺣﻘﻮق‬
‫= ﺧﺎﻟﺺ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫)‪52 = 70 - (7 + 7 + 4‬‬

‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬

‫ﻣﺒﻠﻎ ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺛﺒﺖ‬
‫ﺣﺴﺎب‬

‫‪70‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪70‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪70‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪70‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪاي‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺣﻘﻮق و‬ ‫‪70‬‬ ‫‪52‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و‬ ‫‪70‬‬
‫‪52‬‬ ‫ﻣﺰاﻳﺎي‬ ‫اﺳﻨﺎد‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫داراﻳﻲﻫﺎي‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺸﻬﻮد‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ‬ ‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫‪7‬‬ ‫ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫‪18‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ‬
‫‪7‬‬ ‫ﻣﺎﻟﻴﺎت‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬
‫ﺟﺎري‬
‫‪4‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺴﻮرات‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪350‬‬

‫‪70‬‬ ‫‪52‬‬ ‫ﺣﻘﻮق و‬ ‫‪70‬‬ ‫‪52‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬

‫ﻣﺰاﻳﺎي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪7‬‬ ‫ﺑﻴﻤﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ‬ ‫‪18‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫‪7‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت‬ ‫ﺟﺎري‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫‪4‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﻛﺴﻮرات‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫‪70‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪70‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪70‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ‬ ‫‪70‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺷﺪه‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫‪4‬‬ ‫درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪4‬‬ ‫وﺟﻮه‬ ‫‪4‬‬ ‫درآﻣﺪﻫﺎي‬ ‫‪4‬‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ‬
‫از ﺟﺮاﺋﻢ و‬ ‫ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫دوﻟﺖ‬ ‫ﺧﺰاﻧﻪ‬
‫ﺧﺴﺎرات‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺛﺒﺖ ﻣﺎﻟﻲ اﺧﻴﺮ ﺑﺎﺑﺖ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺴﻮرات اﻋﻤﺎل ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ اﺳﺘﺎن‪ 25 ،‬درﺻﺪ اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﻮﻣﻲ را ﺑﺮاي ﺳﻪﻣﺎﻫﻪ اول ﺑﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺰاﻧﻪ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎﭘﺎي ﻧﻤﻮدن ﭘﻴﺶ درﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺴـﺎب ﺑﺎﻧـﻚ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي وارﻳﺰ ﮔﺮدﻳﺪ‪ 100 .‬واﺣﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪351‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﻃﺮح ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‬

‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺛﺒﺖ‬
‫ﺣﺴﺎب‬
‫‪ 150‬اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪ 150‬اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪150‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب‬ ‫‪150‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪ 70‬اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪70‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪70‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫‪70‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻧﺪارد‬
‫‪80‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫‪80‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪ 180‬درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ‬
‫‪80‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ‬
‫‪ 100‬درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻣﺤﻞ ‪100‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ ‪ 100‬ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻧﻘﺪ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي‬ ‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬ ‫از ﻣﺤﻞ‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬ ‫درآﻣﺪﻫﺎي‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﻓﺼﻮل ﻗﺒﻞ اﺷﺎره ﺷﺪ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺛﺒﺖ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬درﻳﺎﻓﺖ اﻋﻼﻣﻴﻪ اﺑﻼغ اﻋﺘﺒﺎر و وارﻳﺰ وﺟﻮه اﻋﺘﺒﺎرات اﺑﻼﻏﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ‪80‬‬
‫واﺣﺪ و ‪ 40‬واﺣﺪ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻚﻫﺎي ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺮﺑﻮط واﺣﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺗﻮﺳﻂ ذﻳﺤﺴﺎﺑﻲ وزارت ﻣﺘﺒﻮع‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪352‬‬

‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺛﺒﺖ‬
‫ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺣﺴﺎب‬
‫‪120‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪120‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪120‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ‬ ‫‪120‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫اﺑﻼﻏﻲ‬
‫اﺑﻼﻏﻲ‬
‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ ﻧﺪارد‬ ‫ﺛﺒﺘﻲ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻧﺪارد‬
‫‪80‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﻳﺖ‬ ‫‪80‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ‬ ‫‪80‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ‪ 120‬درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات‬ ‫ﻧﻘﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪40‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﻣﺤﻞ‬ ‫‪40‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ‬ ‫‪40‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬ ‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬ ‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫‪ .6‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 40‬واﺣﺪ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب ﺟﻬﺖ ﻛﺎرﺳـﺎزي ﭘـﺮوژهﻫـﺎي از ﻣﺤـﻞ اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ اﺑﻼﻏﻲ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﺤﺴﺎب اﺳﻨﺎد ﻣﺜﺒﺘﻪ را اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ‪ 90‬درﺻـﺪ اﺳـﻨﺎد ﻣـﻮرد ﺗﺎﺋﻴـﺪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و ﺑﻘﻴـﻪ‬
‫واﺧﻮاﻫﻲ ﮔﺮدﻳﺪ؛ ﻛﻪ از اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ‪ 5‬درﺻﺪ آن ﺑﻪ ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﻛﻪ در ﺳـﺎل‬
‫ﺟﺎري ‪ 90‬درﺻﺪ آن ﺗﺎﺋﻴﺪ و ﺑﻘﻴﻪ در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻌﺪ وارﻳﺰ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ وارﻳﺰ ﮔﺮدﻳﺪ‬
 ‫‪353‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﻃﺮح ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬‬

‫ﻣﺒﻠﻎ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﭘﺮداﺧﺖ‪ 40 :‬واﺣﺪ‬

‫اﺳﻨﺎد ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺷﺪه‪40 × %90 = 36 :‬‬
‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ‪40- 36 = 4 :‬‬
‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺷﺪه‪4 × %95 = 3.8 :‬‬
‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‪4 × %5 = 0.2 :‬‬
‫ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻛﺴﺮي در ﺳﺎل ﺟﺎري‪0.18 :‬‬
‫وارﻳﺰ ﻛﺴﺮي در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪0.02 :‬‬

‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﺛﺒﺖ‬
‫ﺣﺴﺎب‬

‫‪40‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫‪40‬‬ ‫‪ 40‬اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ‪40‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪاي‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﺼﻮب‬ ‫ﺷﺪه‬
‫‪40‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫‪40‬‬ ‫‪ 40‬اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ‪ 40‬اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﺷﺪه‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫‪36‬‬ ‫‪ 36‬اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ‪36‬‬
‫ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﺷﺪه‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪4‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫‪4‬‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ‬ ‫‪4‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪4‬‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ‬ ‫ﺑﺎﻳﺖ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﺷﺪه‬
‫ﻗﻄﻌﻲ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪354‬‬

‫‪4‬‬ ‫اﺳﻨﺎد واﺧﻮاﻫﻲ‬ ‫‪3.8‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫‪4‬‬ ‫اﺳﻨﺎد‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ‪3.8‬‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺑﺖ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫واﺧﻮاﻫﻲ‬ ‫ﺷﺪه‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫‪0.2‬‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬ ‫ﺷﺪه‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ‪0.2‬‬
‫ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﺟﻤﻌﻲ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬

‫‪0.18‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﺮف ‪ 0.1‬ﻛﺴﺮي ‪ 0.1‬اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪ 0.18‬ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬

‫ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫‪ 8‬اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ ‪8‬‬ ‫ﺷﺪه‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪0.2‬‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬ ‫‪0.2‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪ 0.2‬ﻛﺴﺮي‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﺳﺎل‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪0.2‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪0.2‬‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب ‪ 0.2‬ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ‪ 0.2‬ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬ ‫اﻓﺘﺘﺎح در‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪0.2‬‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬ ‫‪0.2‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ‪ 0.2‬ﻛﺴﺮي ‪ 0.2‬ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
‫ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪40‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫‪40‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫‪40‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫‪40‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫ي‬ ‫ﻫﺎ‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ – اﺳﻨﺎد‬ ‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫‪36‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫‪36‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫‪ 36‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ‪36‬‬ ‫ﻃﺮف‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ – اﺳﻨﺎد‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬
‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬ ‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫‪3.8‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫‪3.8‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫‪ 3.8‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ‪3.8‬‬ ‫ﻃﺮف‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ – اﺳﻨﺎد‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬
‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬ ‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬
 ‫‪355‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﻃﺮح ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‬

‫‪0.18‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫‪0.18‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫‪ 0.1‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ‪0.1‬‬ ‫ﻃﺮف‬

‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ – اﺳﻨﺎد‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫‪8‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬
‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬ ‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬

‫‪0.2‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫‪0.2‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫‪ 0.2‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ‪0.2‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ ﭘﺎﻳﺎن‬

‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﺳﺎل‬
‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬ ‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫‪0.2‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪ 0.2‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫‪0.2‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫اﻓﺘﺘﺎح ﺳﺎل‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺑﻌﺪ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫‪0.2‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫‪0.2‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫‪ 0.2‬ﺣﺴﺎبﻫﺎي ‪0.2‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬
‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬ ‫وﺻﻮﻟﻲ از ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ذﻳﺤﺴﺎب‬
‫‪40‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪40‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪ 40‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪ 40‬ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان‬ ‫‪36‬‬ ‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ‪ 36‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪ 36‬داراﻳﻲﻫﺎي در‬
‫‪36‬‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻜﻤﻴﻞ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪4‬‬ ‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ 4‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪ 4‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫اﺳﻨﺎد درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫‪3.8‬‬ ‫ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان‬ ‫‪3.8‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي در‬ ‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ‪ 3.8‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪3.8‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻜﻤﻴﻞ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪356‬‬

‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪ 0.2‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪ 0.2‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ‪ 0.2‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ‪0.2‬‬

‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪ -‬اﺳﻨﺎد‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪-‬‬ ‫اﺳﻨﺎد ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫اﺳﻨﺎد درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ‬
‫واﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪه‬ ‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬ ‫از ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ‪ 0.1‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪ 0.1‬داراﻳﻲﻫﺎي در ‪ 0.18‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ‪0.18‬‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪-‬‬ ‫‪ 8‬ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻜﻤﻴﻞ‬ ‫اﺳﻨﺎد‬ ‫‪8‬‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ‬
‫ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫ﺑﺴﺘﻦ ﭘﺎﻳﺎن ارزش ﺧﺎﻟﺺ ‪ 0.0‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪ 0.0‬ﺗﻌﺪﻳﻼت ﺳﻨﻮاﺗﻲ ‪ 0.02‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ‪0.02‬‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪-‬‬ ‫‪2‬‬ ‫اﺳﻨﺎد‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺳﺎل‬
‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ‬
‫ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫‪ 0.0‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ‪ 0.02‬ﺗﻌﺪﻳﻼت ﺳﻨﻮاﺗﻲ‬ ‫ارزش‬ ‫اﻓﺘﺘﺎح ﺳﺎل ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪0.0‬‬
‫‪0.02‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪-‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫اﺳﻨﺎد درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪2‬‬ ‫ﺑﻌﺪ‬
‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪ 0.0‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪ 0.0‬ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ‪ 0.02‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ‪0.02‬‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪-‬‬ ‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬ ‫‪2‬‬ ‫اﺳﻨﺎد‬ ‫‪2‬‬
‫ﻛﺴﺮي اﺑﻮاب‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ‬
‫ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫از‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ‪ 0.0‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪ 0.0‬وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ ‪ 0.02‬ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ‪0.02‬‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬ ‫‪ 2‬ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
 ‫‪357‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﻃﺮح ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‬

‫‪ .7‬ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﺪي و ﻣﻮﺟﻮدي ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑـﻪ ﻣﺒﻠـﻎ ‪ 70‬واﺣـﺪ از‬
‫ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ )اﺳﺘﺎﻧﻲ( و ‪ 30‬واﺣﺪ از ﻣﺼـﺎﻟﺢ ﻣﻮﺟـﻮد در اﻧﺒـﺎر و ‪ 20‬واﺣـﺪ‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﻓﺮوﺷﻨﺪه از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺧﺮﻳـﺪاري و ﺗﺤﻮﻳـﻞ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜـﺎر داده‬
‫ﺷﺪ‪ .‬از ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻲ در ﺳﺎل ﺟﺎري )اﻋﻢ از ﻧﻘﺪي و ﻣﺼـﺎﻟﺢ( ‪ 70‬درﺻـﺪ ﺑـﻪ ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫ﻗﻄﻌﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﻣﺎﺑﻘﻲ در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ وارﻳﺰ ﻧﻘﺪي و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳـﻂ واﺣـﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺠﺎز ﺑﻮدن ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل وﺟﻮه ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‬

‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﺳﻄﺢ‬

‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬

‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب ﻣﺒﻠﻎ ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺛﺒﺖ‬
‫ﺣﺴﺎب‬

‫‪70‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪90‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪70‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪاي اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ‪90‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫ﺷﺪه‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪20‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺼﻮب ‪20‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪30‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪120‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪30‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪120‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬ ‫ي ﻏﻴﺮ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬ ‫ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪90‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ‪90‬‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬ ‫ﺷﺪه‬
‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪84‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪84‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪84‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬
‫‪84‬‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻣﺼﺮف‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬ ‫ﺷﺪه‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪36‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ‪36‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪358‬‬

‫‪36‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪36‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ‬ ‫‪36‬‬ ‫اﻓﺘﺘﺎح ﺳﺎل اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ‬ ‫ﺑﻌﺪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ي ﻏﻴﺮ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬ ‫ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪36‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ‪36‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪ 36‬ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪36‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ‬ ‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬
‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ‪36‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺷﺪه‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﺷﺪه‬
‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ‪36‬‬ ‫‪36‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺷﺪه‬ ‫ﻣﺼﺮف‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﻣﺼﺮف‬ ‫ﺷﺪه‬
‫ﺷﺪه‬ ‫ﺷﺪه‬
‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب ‪120‬‬ ‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪120‬‬ ‫‪ 120‬ﻃﺮف ﺣﺴﺎب ‪120‬‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫‪ -‬ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫‪ 84‬ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب‬ ‫‪84‬‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫‪84‬‬ ‫ﻃﺮف‬
‫– ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي ‪84‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺣﺴﺎب‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬ ‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب ‪ 84‬ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫‪84‬‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫‪84‬‬ ‫ﻃﺮف‬
‫‪ -‬ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺣﺴﺎب‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎ‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎ‬
‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب ‪ 36‬ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪36‬‬ ‫‪36‬‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫‪36‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ‬
‫‪ -‬ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬ ‫ﻫﺎي‬ ‫ﺗﻀﻤﻴﻦ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪ 36‬ﻃﺮف ﺣﺴﺎب ‪36‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب ‪36‬‬ ‫‪36‬‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫اﻓﺘﺘﺎح ﺳﺎل‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫‪ -‬ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺑﻌﺪ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
 ‫‪359‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﻃﺮح ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‬

‫‪ 36‬ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪36‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب‬ ‫‪36‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬ ‫‪36‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
‫‪ -‬ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬ ‫ﺗﻀﻤﻴﻦﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫‪70‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪50‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪90‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧ‬ ‫ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ‬ ‫تﻫﺎ‬
‫‪20‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫‪30‬‬ ‫ﻣﻮاد‬ ‫‪70‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ ‪ 30‬ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪70‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫‪35‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪84‬‬ ‫داراﻳﻲ در‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ‪35‬‬ ‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ‪84‬‬
‫ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻜﻤﻴﻞ‬ ‫ﻫﺎ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫‪49‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي‬ ‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ‪49‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺸﻬﻮد‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫‪21‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪36‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫‪21‬‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎي‬ ‫‪36‬‬ ‫ارزش‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ‬
‫ﺑﺎﻳﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺸﻬﻮد‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬
‫‪15‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ‬

‫‪36‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫‪21‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ ‪ 36‬ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪36‬‬ ‫اﻓﺘﺘﺎح در داراﻳﻲﻫﺎي‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫‪15‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ‬
‫‪21‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪21‬‬ ‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ‪ 21‬ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪21‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‬ ‫ﻧﻘﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪15‬‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪15‬‬ ‫ﻣﻮاد‬ ‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ ‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮديﻫﺎ‬
‫ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ‬ ‫ﻫﺎ‬

‫‪36‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪36‬‬ ‫داراﻳﻲ در‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪36‬‬ ‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ‪36‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻜﻤﻴﻞ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪360‬‬

‫‪ .8‬ﺷﺮﻛﺖ آرﻣﺎن ﺳﺎزه ﺟﻨﻮب ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ‪ 1‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 225‬واﺣﺪ را اراﺋـﻪ ﻧﻤـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻛﻤﺒﻮد ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ ‪ 70‬درﺻﺪ ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻋﻠـﻲاﻟﺤﺴـﺎب از ﻣﺤـﻞ ﻣﺎﻧـﺪه‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات اﺑﻼﻏﻲ و اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ )ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺎوي( ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ در دﺳﺖ اﺳﺖ ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺛﺒﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ واﺣﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ )ﺛﺒـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻣﺎﻟﻲ در ﻃﻲ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺴﺘﻦ ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل و اﻓﺘﺘﺎح ﺳﺎل ﺑﻌﺪ(‪ .‬وﺟﻮه ﻣﺼﺮف ﻧﺸـﺪه‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ وارﻳﺰ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺻﻮرت وﺿﻌﻴﺖ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‪ 225 :‬واﺣﺪ‬

‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ ارزش اﻓﺰوده ‪ 20.25 :%9‬واﺣﺪ‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻬﻢ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ ‪ 11.25 :%5‬واﺣﺪ‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﻞ ‪ 265.5‬واﺣﺪ‬
‫ﻛﺴﻮرات‪:‬‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻬﻢ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ‪ 14.85 :%6.6‬واﺣﺪ‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‪ :‬ﺻﻔﺮ واﺣﺪ‬
‫ﺳﭙﺮده‪ 22.5 :‬واﺣﺪ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ ارزش اﻓﺰوده‪ 20.25 :‬واﺣﺪ‬
‫ﺧﺎﻟﺺ ﭘﺮداﺧﺘﻲ‪ 207.9 :‬واﺣﺪ‬
 ‫‪361‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﻃﺮح ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‬

‫ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬ ‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻜﺎر‬ ‫ﺑﺪﻫﻜﺎر‬

‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺛﺒﺖ‬
‫ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺣﺴﺎب‬

‫‪78.75‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪ 157.5‬اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫‪78.75‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ‪157.‬‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫ﻣﺼﻮب‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺷﺪه‬
‫‪78.75‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫‪78.75‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬
‫اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫اﺑﻼﻏﻲ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪاي‬
‫‪157.5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪ 157.5‬اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه‬ ‫‪ 157.‬اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ ‪157.5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﺷﺪه‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﻴﺮ ‪5‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻗﻄﻌﻲ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪157.5‬‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر ‪ 157.5‬اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫‪157.5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ‪157.‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ‬
‫ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫‪ 5‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻗﻄﻌﻲ‬ ‫ﺳﺎل‬
‫ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪157.5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ‪ 157.5‬ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫‪ 157.‬ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪ ‪157.5‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫اﻓﺘﺘﺎح‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﻴﺮ ‪5‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﻗﻄﻌﻲ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫‪225‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب ‪ 225‬ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬‬ ‫‪225‬‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب ‪225‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮاردادﻫﺎ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫‪157.5‬‬ ‫‪ 157.5‬ﻃﺮف ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫‪157.5‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫‪157.‬‬ ‫ﺣﺴﺎب‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪-‬‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫‪5‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬ ‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪157.5‬‬ ‫ﻃﺮف ﺣﺴﺎب ‪ 157.5‬ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫‪157.5‬‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ در ﻃﺮف ﺣﺴﺎب ‪157.‬‬
‫‪ -‬ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫‪5‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬ ‫ﺳﺎل‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪362‬‬

‫‪157.5‬‬ ‫‪ 157.5‬ﻃﺮف ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫‪157.5‬‬ ‫ﻃﺮف‬ ‫ﺣﺴﺎب ‪157.‬‬ ‫اﻓﺘﺘﺎح در‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺣﺴﺎب‬ ‫‪5‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬ ‫ﻋﻠﻲاﻟﺤﺴﺎب‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ‪ 265.‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪ 265.5‬داراﻳﻲ در ﺟﺮﻳﺎن ‪ 265.5‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ‪265.5‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﺗﻜﻤﻴﻞ‬ ‫اﺳﻨﺎد‬ ‫‪5‬‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫‪.‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪ 157.5‬ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪ 157.‬داراﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ‪0‬‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫اﺳﻨﺎد ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‬ ‫‪5‬‬ ‫اﺳﻨﺎد‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪10.40‬‬ ‫‪10.40‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺟﺎري‬ ‫ي‬ ‫ﻣﺒﺎدﻟﻪا‬
‫ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺳﭙﺮده ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪15.75‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪15.75‬‬
‫اﺳﻨﺎد‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ‪65.68‬‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬ ‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪131.‬‬
‫‪35‬‬
‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ ‪65.67‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬
‫‪26.15‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪ 15.7‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪ 26.1‬ﺑﺎﻧﻚ درﻳﺎﻓﺖ ‪15.75‬‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬ ‫‪ 5‬وﺟﻮه ﺳﭙﺮده‬ ‫‪5‬‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ ‪10.40‬‬ ‫‪10.4‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ‪0‬‬
‫ﺟﺎري‬
‫‪15.75‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ درﻳﺎﻓﺖ‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪ 15.7‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪ 15.7‬وﺟﻮه ﺳﭙﺮده ‪15.75‬‬
‫وﺟﻮه ﺳﭙﺮده‬ ‫ﻧﺰد ﺧﺰاﻧﻪ‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫اﺳﻨﺎد‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
 ‫‪363‬‬ ‫□‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ :‬ﻃﺮح ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‬

‫‪1.25‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪2.5‬‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ‬ ‫وﺟﻮه ارﺳﺎﻟﻲ ‪ 2.5‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻘﺪ ‪2.5‬‬ ‫وارﻳﺰ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ‬ ‫وﺟﻮه‬
‫‪1.25‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫ﻣﺼﺮف‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬ ‫ﻧﺸﺪه ﺑﻪ‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ‬
‫‪76.5‬‬ ‫ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫‪67.5‬‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و‬ ‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و ‪ 67.5‬ارزش ﺧﺎﻟﺺ ‪76.5‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫اﺳﻨﺎد‬ ‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫اﺳﻨﺎد‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫ﺳﺎل‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎ و اﺳﻨﺎد ‪67.5‬‬ ‫‪67.5‬‬ ‫‪ 67.5‬ارزش ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫‪ 67.5‬ﺣﺴﺎبﻫﺎ و‬ ‫ارزش‬ ‫اﻓﺘﺘﺎح‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ ‫اﺳﻨﺎد‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ ‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪاي‬

‫ﻃﺮح ﺳﺆال‪:‬‬

‫ﻛﻠﻴﻪ روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﻏﻴﺮ ﻣﺎﻟﻲ ﻓﻮق را ﺑﺮاي اﻋﺘﺒﺎرات ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ و ﺛﺒﺖﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪاي و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را اﻋﻤﺎل ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪...‬‬ ‫□‬ ‫‪364‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫آﺋﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻌﺎﻣﻼت دوﻟﺘﻲ ﻣﺼﻮب آﺑﺎن ‪1394‬‬ ‫‪‬‬

‫ﺑﺎﺑﺎﺟــﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺟﻌﻔــﺮ‪ ،‬ﺣﺴــﺎﺑﺪاري و ﻛﻨﺘــﺮلﻫــﺎي ﻣــﺎﻟﻲ دوﻟﺘــﻲ‪ ،‬داﻧﺸــﮕﺎه ﻋﻼﻣــﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒــﺎﻳﻲ‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪1390،‬‬
‫ﺑﺮزو زاده‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﻌﺎﻣﻼت دوﻟﺘـﻲ »ﻣﻨﺎﻗﺼـﻪ و ﻣﺰاﻳـﺪه«‪ ،‬ﻧﺸـﺮ ﺳـﻴﻨﻬﻮد‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪1389 ،‬‬
‫ﺣﺼﺎرزاده‪ ،‬رﺿﺎ؛ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ )دوﻟﺘﻲ( اﻳﺮان )آﻣـﻮزش‪ ،‬واﻛـﺎوي و‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﺒﻴﻦ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﺑﻬﺒﻮد(‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺗﺮﻣﻪ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪1395 ،‬‬
‫ﺷﻴﺮﻛﻮﻫﻲ‪ ،‬رﻣﻀﺎن؛ ﺑﻮدﺟﻪرﻳﺰي ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ آﺳﻴﺐﺷﻨﺎﺳﻲ در اﻳﺮان ﺑﺎ روﻳﻜـﺮد‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻛﺘﻴﺒﻪ ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬ﺷﻴﺮاز‪1395 ،‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﻲ دوﻟﺖ‬ ‫‪‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﻨﺎﻗﺼﺎت ﻣﺼﻮب ﻓﺮوردﻳﻦ ‪1383‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﺼﻮب ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎه ‪1366‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻛﺎوﻳﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻛﺒﺮ‪ ،‬ﺣﺴﺎﺑﺪاري دوﻟﺘﻲ ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﺗﻌﻬﺪي ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺮ آﺑﺎرون‪ ،‬ﻛﺮج‪1395،‬‬ ‫‪‬‬

‫وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫‪‬‬

‫وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻧﺴﺨﻪ ‪1396‬‬ ‫‪‬‬