PARASEMPATOLİTİKLER

Prof. Dr. Ersin Yarış

Karadeniz Teknik Üniversitesi
Tıp Fakültesi
Farmakoloji Anabilim Dalı
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (1)
* Parasempatolitik ilaçların eş anlamlıları…
- Kolinerjik reseptör antagonistleri
- Kolinerjik reseptör blokörleri
- Antikolinerjik ilaçlar
- Antimuskarinik ilaçlar
* Parasempatolitik ilaçların bazı özellikleri…
- Muskarinik reseptörleri (kolinoseptör) bloke ederler
- Nikotinik reseptörleri bloke edemezler !
. Parasempatik ve sempatik ganglionlar,
adrenal medulla, nöromüsküler kavşaktaki
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (1A)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (2)

* Parasempatolitiklerin hedef dokuları…

- Muskarinik tipteki kolinerjik reseptörleri
bloke ederler
. Düz kaslar
. Dış salgı bezleri
. Kalp hücreleri
. Göz kasları
- Damar sisteminde parasempatik innervasyon
yoktur !
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (3)
* Etki kalıbındaki ayırıcı etmen…
- Organların muskarinik reseptörlerinin
bu ilaçlara karşı duyarlılığının farklı olması
1) Tükürük bezleri, ter bezleri
solunum yolları mukozası bezleri
2) Göz ve kalp
3) GİS ve mesane düz kasları
* En dayanıklı efektör hücreler
midenin asit salgılayan hücreleridir !
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (4)

* Sınıflandırma…
- Belladon alkaloidleri (Atropa belladona)
- Belladon alkaloidlerinin
sentetik ve yarısentetik türevleri
- Kuvarterner amin türevleri
- Selektif muskarinik reseptör antagonistleri
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (5)

* Belladon alkaloidleri… (Solanase alkaloidleri)

- Belladon (Atropa belladona)
. Atropin (D,L-hiyosinamin)
- Jüskiyam (Hyocynamus niger)
. Skopolamin (L- hiyosin)
- Tatula (stramonium)
. Skopolamin (L- hiyosin)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (5A)

Güzel Avrat Otu

PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (6)
* Belladon alkaloidlerinin sentetik analogları…
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (7)
* Kuvaterner amin türevleri…
- N-butil skopalamin (hiyosin-N-butilbromür)
- Metantelin
- Propantelin
- Fenpiverrinium bromür
- Tropenzilin mezilat
- Oksifenonium bromür
- Klidinium bromür
* Selektif muskarinik reseptör antagonistleri…
- Pirenzepin (M1 blokörü)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (8)

* Antimuskarinik İlaçlar…
- Muskarinik reseptörleri bloke ederler
. Etkileri selektif değildir
(M1, M2, M3, M4 reseptörlerin hepsini etkilerler)
. Pirenzepin (M1 blokörü)
- Etkileri effektör organlardaki
parasempatik tonusa bağlıdır
- Parasempatik innervasyonu olmayan dokuları
etkilemezler
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (9)

* Antimuskarinik İlaçlar…
- Asetilkolinin kompetitif antagonistleridirler
- Düz kasları iki şekilde gevşetirler;
. Papaverin benzeri etki ile
(Muskülotropik etki, myotrop etki)
. Reseptör blokajı ile
(Nörotrop etki)
- Asetilkolinin ve antikolinesteraz ilaçların
nikotinik etkilerini artırırlar
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (10)

* Antimuskarinik İlaçlar / Farmakokinetik…

- Atropin ve skopolamin oral yoldan
kullanıldığında hızlı ve tam emilir
- %50’si karaciğerde metabolize olur
- %50’si değişmeden böbrekler den itrah olur
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (11)

* Antimuskarinik İlaçlar / Farmakodinami…

- Kalp-damar sistemi
. Taşikardi
. Düşük dozlarda santral kaynaklı bradikardi
. Yüksek dozlarda cilt damarlarında genişleme
(Santral etki, histamin salıverilmesi)
. A-V düğümü üzerindeki vagal tonusu azaltır
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (12)

* Antimuskarinik İlaçlar / Farmakodinami…

- Göz
. Midriyazis
(İrisin sifinkter kasını gevşetir)
. Siklopleji
(Akomodasyon felci; Siliyer kasta gevşeme)
. Lensin bombeliği ve kırıcılığı azalır
(Yakın görme bozulur)
. Glokom krizi
(İrido-korneal açı daralır, göz içi basıncı artar)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (12A)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (13)

* Antimuskarinik İlaçlar / Farmakodinami…

- Dış Salgı Bezleri
. Tükürük salgısını azaltırlar
(Ağız kuruluğu, yutma ve konuşma güçlüğü)
. Ter bezlerinin salgısını azaltırlar
(Ciltte kuruluk)
. Mide ve barsak mukoza salgısını azaltırlar
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (14)

* Antimuskarinik İlaçlar / Farmakodinami…

- Mide Barsak Kanalı
. Mide ve barsak düz kaslarını gevşetirler
(Boşalma süresi uzar, konstipasyon)
. Spazmolitik (antispazmodik) etki
. Özefagus alt ucu sfinkterini gevşetirler,
diğerlerini kasarlar
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (15)

* Antimuskarinik İlaçlar / Farmakodinami…

- Mesane
. Detrusor kasını gevşetirler
. Sfinkter ve trigon bölgesinin tonusunu artırırlar
. Miksiyon (işeme) güçlüğü yaparlar
. Üreterlerin tonus ve motilitesini azaltırlar
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (16)
* Antimuskarinik İlaçlar / Farmakodinami…
- Santral Sinir Sistemi
. Atropin
(Stimülasyon, bulbustaki etkisiyle bradikardi,
yüksek dozlarda hallüsinasyon, hipereksitasyon
ve ajitasyon)
. Skopolamin
(İnhibisyon, vestibüler sistemde depresyon,
amnezi)
. Atropin ve skopolamin
(Parkinsonlu hastalarda tremor ve rijiditeyi
azaltırlar, yüksek dozlarda solunum felci ve hipertermi)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (17)
* Antimuskarinik İlaçlar / Atropin Zehirlenmesi…
- Çocuklarda sık görülür
- Atropin içeren bitkilerin yenmesi sonucunda
. Ağız, boğaz ve cilt kuruluğu
(ilk belirtiler !)
. Taşikardi
. Midriyazis
. Yakın görme
bozulur
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (18)

* Antimuskarinik İlaçlar / Atropin Zehirlenmesi…

. İşeme güçlüğü
. Defekasyon güçlüğü
. Cilt sıcaklığında artma
. Hipereksitasyon
. Hallüsinasyonlar
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (19)

* Antimuskarinik İlaçlar / Atropin Zehirlenmesi…

- Atropin Zehirlenmesi Tedavisi
. Mide yıkanır
. Mideye aktif kömür uygulanır
. Fizostigmin
(Saatte bir 1-2 mg i.v.)
. Diazepam i.v.
(Eksitasyonlar için)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (20)
* Antimuskarinik İlaçlar/Sentetik Belladon Analogları…
- Oftalmik solüsyon olarak kullanılanlar
. Homatropin, okatropin, siklopentolat, tropikamid
(Tropikamid en kısa etkili miyotiktir !)
- Genel antispazmodik olarak kullanılanlar
. Disiklomin, oksifensiklimin, piperidolat , adifenin
- Üriner sistem antispazmodiği olarak kullanılanlar
. Oksibutinin, flavoksat, propiverin, tolterodin
(Tolterodin mesane düz kaslarına selektif etkili)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (21)
* Antimuskarinik İlaçlar/Kuvaterner Amin Türevleri…
- SSS’ne geçemezler
- Barsaktan emilimleri düşük
- Gözde kullanılmazlar
- Postüral hipotansiyon yaparlar
(Gangliyonlarda nikotinik reseptör blokajına bağlı)
- Yüksek dozlarda nöromüsküler blok yaparlar
- İdrar retansiyonuna neden olurlar
- İmpotansa neden olurlar
- GİS tonus ve motilitesini azaltırlar
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (22)
* Antimuskarinik İlaçlar/Kuvaterner Amin Türevleri…
- Hiyosin -N- butil bromür
. Antispazmodik
(3x20mg iv/im; 4x20mg po)
. GiS spazmında, hipermotilitesinde kullanılır
. Böbrek ve safra koliklerinde kullanılır
. Uterus düz kasını gevşetir
- Propantelin
. Mide asit salgısını bloke edici etkisi çok güçlü
. Nörojenik mesane tedavisinde kullanılır (3x15 mg)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (23)
* Antimuskarinik İlaçlar/Kuvaterner Amin Türevleri…
- Metantelin
. Gangliyon bloke edici etkisi belirgin
- Fenpiverinium bromür, pipenzolat, klidinium,
trospium, pinaverium, metskopolamin,
metilatropin nitrat
. Güçlü spazmolitiktirler
- Glikopirolat hidrobromür
. Preanestezik medikasyonda kullanılır
(Atropine göre daha az taşikardi yapar !)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (24)
* Antimuskarinik İlaçlar/Kuvaterner Amin Türevleri…
- İpratropium bromür
. Astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalıklarında
kullanılır
(Aerosol ve kuru toz inhalasyonu şeklinde)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (25)
* Antimuskarinik İlaçlar / Selektif Blokörler…
- Pirenzepin
. M1 muskarinik reseptörleri selektif olarak
bloke eder (gastroselektif)
. Midenin pariyetal hücrelerinden
asit salgısını bloke eder
. Peptik ülser tedavisinde kullanılır
(Günde 2 kez 50 mg, 6-8 hafta süreyle)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (26)
* Parasempatolitik İlaçlar…
- Klinik Kullanım
. Mide-barsak spazmı, hipermotilite durumları
. Kolik (Renal veya biliyer)
. Enürezis noktürna, nörojenik mesane,
sıkışma inkontinensi
.Aşırı terlemelerde (hiperhidrozis)
. Diş hekimliğinde ağız salgısını azaltmak için
. Midriyazis yapmak için (Göz dibi muayenesi)
. Preanestezik medikasyon
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (27)
* Parasempatolitik İlaçlar…
- Klinik Kullanım
. Kardiyovasküler hastalıklarda;
bradikardi, A-V blok tedavisinde
. Parasempatomimetik ve antikolinesterazlar
ile olan zehirlenmelerin tedavisinde
. Miyastenia graviste kullanılan ilaçların
muskarinik yan etkilerini engellemek için
. Parkinson hastalığında
. Taşıt tutmasında (Skopolamin)
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (28)
* Parasempatolitik İlaçlar…
- Kontrendikasyonları
. Dar açılı glokom
. Prostat hipertrofisi
. Barsak ve mide atonisi
. Çok sıcak ortamda çalışanlarda
PARASEMPATOLİTİK İLAÇLAR (29)
* Kolinerjik Sendrom Bulguları…
ORGANOFOSFAT ZEHİRLENMESİ (1)
* Organofosfatların Giriş Yolları…
- Cilt, GİS, solunum
* Akut Zehirlenme Belirtileri…
(Parasempatomimetik/muskarinik niteliktedir !)
- Tükürük, gözyaşı, bronş mukoza salgısında
artma, terleme
- Ağızda sarımsak kokusu
- Miyozis ve akomodasyon spazmı
- Görme bozukluğu
- Konjonktivada kızarıklık
ORGANOFOSFAT ZEHİRLENMESİ (2)
* Akut Zehirlenme Belirtileri…
(Parasempatomimetik/muskarinik niteliktedir !)
- Bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı
- İşeme gereksinmesi ve idrar tutamama
- Bronkospazm, nefes darlığı
- Akciğer ödemi
- Bradikardi
- Kan basıncı düşüklüğü
ORGANOFOSFAT ZEHİRLENMESİ (3)
* Akut Zehirlenme Belirtileri…
- Çizgili kas belirtileri
. Fasikülasyon (Seyirme)
(Göz kapakları, yüz, dil, ekstremite kasları
ve diğer kaslarda)
. Kas güçsüzlüğü
. İleri dönemde çizgili kas felci
. İstem-dışı hareketler
ORGANOFOSFAT ZEHİRLENMESİ (4)
* Akut Zehirlenme Belirtileri…
- SSS belirtileri
. Konfüzyon
. Ataksi
. Konuşma güçlüğü
. Reflekslerin bozulması
. Cheyne-Stokes solunumu
. Konvülsiyon
. Koma
ORGANOFOSFAT ZEHİRLENMESİ (5)
* Akut Zehirlenme Belirtileri…
- Geç başlayan polinöropati
. Akut zehirlenmeden 2-4 hafta sonra
nöropati belirtileri başlar
. Felçler önce gevşek sonra spastik tiptedir
. Florlu alkil tipi bileşiklere bağlı
(Mipafoks, lepofos, triklorfon, trikloronat
ve metamifos gibi)
. Triortokrezilfosfatlı bileşiklere bağlı
(Triarilfosfat)
ORGANOFOSFAT ZEHİRLENMESİ (6)
* Akut Zehirlenmenin Tedavisi…
- Spesifik tedavi
. Atropin
(Periferik ve santral sinapslarda
biriken ACh’nin muskarinik etkilerini
ortadan kaldırır)
. Piralidoksim, Obidoksim
(Enzim reaktivatörleri )
(Kolinesteraz enziminden organik fosfatı
koparır ve çizgili kas belirtilerini düzeltir)
ORGANOFOSFAT ZEHİRLENMESİ (6A)
* Akut Zehirlenme Tedavisi / Enzim Reaktivatörü…
ORGANOFOSFAT ZEHİRLENMESİ (7)
* Akut Zehirlenmenin Tedavisi…
- Atropin
. 2-4 mg 10 dakikada bir
. Günlük toplam doz 200 mg’a kadar çıkılabilir
. Çocuklarda başlangıç dozu 0,5 mg iv,
idame dozu 0,02-0,05 mg/kg i.v
. Tedaviye muskarinik belirtiler kaybolana
ve hafif atropin zehirlenmesi belirtileri
ortaya çıkana kadar devam edilir
ORGANOFOSFAT ZEHİRLENMESİ (8)
* Akut Zehirlenmenin Tedavisi…
- Piralidoksim
. Enzim reaktivasyonu için
olabildiğince erken başlanır
.1 g verilir gerekirse günde 4 kez yinelenebilir
. Çocuklarda 20-60 mg/kg
- Obidoksim klorür
. Enzim reaktivasyonu için
ORGANOFOSFAT ZEHİRLENMESİ (9)
* Akut Zehirlenmenin Tedavisi…
- Semptomatik Tedavi
. Zehirin uzaklaştırılması
(Hastanın elbiseleri çıkartılır;
sodyum bikarbonat solüsyonu veya sabunlu su
ile hastanın cildi silinerek temizlenir)
. Mide yıkanır
ORGANOFOSFAT ZEHİRLENMESİ (10)
* Akut Zehirlenmenin Tedavisi…
- Semptomatik Tedavi
. Solunum yolları açık tutulur
(Gerektiğinde mekanik solunum, 02 tedavisi)
. Akciğer ödemi tedavisi için diüretik verilir
(Furosemid gibi kıvrım diüretikleri)
. Diazepam
(Konvülsiyonlar için i.v. uygulanır)
KARBAMATLI İNSEKTİSİDLER (1)
* Karbamatlı İnsektisidlerle Zehirlenme…
- Bulgular muskarinik belirtilerle aynı
- Tedavide atropin kullanılır
- Ayrıca semptomatik tedavi yapılır