Chuong2TPBoi3 15march

Chương 3
Tích phân bội ba
BỘ MÔN TOÁN CƠ BẢN
VIỆN TOÁN ỨNG DỤNG VÀ TIN HỌC

ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
01/2023
Viện Toán ứng dụng và Tin học (HUST) MI1121 - CHƯƠNG 3 01/2023 1 / 34
Nội dung
1 Định nghĩa
2 Đổi biến trong tích phân bội ba
3 Tích phân bội ba trong toạ độ trụ
4 Tích phân bội ba trong toạ độ cầu
5 Ứng dụng của tích phân bội ba: Thể tích
Định nghĩa
Cho hàm ba biến z = f (x, y, z) trên miền V đóng và bị chặn trong không gian Oxyz.
Chia miền V một cách tùy ý thành n khối V1 , . . . , Vn sao cho các Vk không giao nhau ngoại trừ biên.
Gọi ∆Vk là thể tích của khối Vk .
Đặt d(Vk ) là khoảng cách lớn nhất giữa hai điểm trong khối Vi , và đặt d = max d(Vk ).
1≤i≤n
Lấy điểm Mk tùy ý trong mỗi khối Vk .

n
P
Tổng tích phân của f trên miền V là In = f (Mk ) · ∆Vk .
k=1
Nếu lim In tồn tại không phụ thuộc vào cách phân hoạch miền V và cách chọn các điểm Mk trong mỗi khối Vk ,
d→0
thì giới hạn này được gọi là tích phân bội ba của hàm f trên miền V . Kí hiệu là
ZZZ
f (x, y, z)dV.
V
Lúc đó, ta nói hàm f (x, y, z) khả tích trên miền V .
Giả sử hàm f (x, y, z) khả tích trên miền V . Khi đó,
việc tính tích phân bội ba không phụ thuộc cách phân
hoạch miền V . Do đó, ta có thể phân hoạch miền V
theo họ các mặt phẳng song song với các mặt phẳng
tọa độ. Lúc đó, ∆Vk = ∆x · ∆y · ∆z và ta có thể viết
như sau:
ZZZ ZZZ
f (x, y, z)dV = f (x, y, z)dxdydz.
V D
Định lý Fubini
Nếu f liên tục trên hình hộp B = [a, b] × [c, d] × [r, s], thì
   
ZZZ Zs Zd Zb Zs Zd Zb
f (x, y, z)dxdydz =   f (x, y, z)dx dy  dz =: dz dy f (x, y, z)dx
B r c a r c a
   
Zs Zb Zd Zs Zb Zd
=   f (x, y, z)dy  dx dz =: dz dx f (x, y, z)dy
r a c r a c
= ···
Chú ý: Tích phân bội ba trên hình hộp có thể được tính theo sáu thứ tự khác nhau.
Đặc biệt, nếu f (x, y, z) có thể phân tích thành tích của các hàm một biến, tức là f (x, y, z) = g(x)h(y)k(z), thì
tích phân bội ba trên miền B = [a, b] × [c, d] × [r, s] có thể viết thành tích của các tích phân xác định như sau:
 b   d   s 
ZZZ Z Z Z
g(x)h(y)k(z)dxdydz =  g(x)dx ·  h(y)dy  ·  k(z)dz  .
B a c r
 b   d   s 
ZZZ Z Z Z
B a c r
ZZZ
Ví dụ. Tính tích phân bội ba xyz 2 dxdydz, trong đó B là hình hộp chữ nhật cho bởi
B
B = {(x, y, z) | 0 ≤ x ≤ 1, −1 ≤ y ≤ 2, 0 ≤ z ≤ 3}.
 b   d   s 
ZZZ Z Z Z
B a c r
ZZZ
Ví dụ. Tính tích phân bội ba xyz 2 dxdydz, trong đó B là hình hộp chữ nhật cho bởi
B
B = {(x, y, z) | 0 ≤ x ≤ 1, −1 ≤ y ≤ 2, 0 ≤ z ≤ 3}.
Lời giải.
ZZZ Z1 Z2 Z3
xyz 2 dxdydz = xdx · ydy · z 2 dz
B 0 −1 0
1 2 2 3 3
x2

y z 1 3 9
= · · = · ·3= .
2 0 2 −1 3 0 2 2 4
Các tính chất
Cho f (x, y, z) và g(x, y, z) là các hàm khả tích trong miền E ⊆ R3 .
1 (Tính tuyến tính) Với α, β ∈ R, giả sử hàm αf + βg khả tích trên E, ta có
ZZZ ZZZ ZZZ
[αf + βg]dxdydz = α f (x, y, z)dxdydz + β g(x, y, z)dxdydz.
E E E
2 (Tính cộng tính) Nếu E = E1 ∪ E2 , với E1 và E2 không giao nhau ngoại trừ trên biên, thì
ZZZ ZZZ ZZZ
f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dxdydz + f (x, y, z)dxdydz.
E E1 E2
3 (Tính bảo toàn thứ tự) Nếu f (x, y, z) ≤ g(x, y, z) trên E thì
ZZZ ZZZ
f (x, y, z)dxdydz ≤ g(x, y, z)dxdydz.
E E
ZZZ ZZZ
Đặc biệt, |f | cũng khả tích trên E và f (x, y, z)dxdydz ≤ |f (x, y, z)|dxdydz.
E E
Cách tính

(x, y) ∈ D,
Nếu E = (x, y, z) | trong đó D
u1 (x, y) ≤ z ≤ u2 (x, y)
là hình chiếu của E lên mặt phẳng Oxy, thì
 
ZZZ ZZ u2Z(x,y)
f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dz  dxdy.

 

E D u1 (x,y)
Cách tính

(x, y) ∈ D,
u1 (x, y) ≤ z ≤ u2 (x, y)
là hình chiếu của E lên mặt phẳng Oxy, thì
 
ZZZ ZZ u2Z(x,y)
f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dz  dxdy.

 

E D u1 (x,y)
 
 a ≤ x ≤ b, 
Đặc biệt, nếu E = (x, y, z) | v1 (x) ≤ y ≤ v2 (x), thì
u1 (x, y) ≤ z ≤ u2 (x, y)
 
ZZZ Zb vZ
2 (x) u2Z(x,y)
f (x, y, z)dxdydz = dx dy f (x, y, z)dz.

E a v1 (x) u1 (x,y)

(y, z) ∈ D,
u1 (y, z) ≤ x ≤ u2 (y, z)
là hình chiếu của E lên mặt phẳng Oyz, thì
 
ZZZ ZZ u2Z(y,z)
f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dx dydz.

 

E D u1 (y,z)

(x, z) ∈ D,
u1 (x, z) ≤ y ≤ u2 (x, z)
là hình chiếu của E lên mặt phẳng Oxz, thì
 
ZZZ ZZ u2Z(x,z)
f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dy  dxdz.

 

E D u1 (x,z)
Ví dụ
ZZZ
Ví dụ. Tính I = zdxdydz, trong đó E là tứ diện bị chặn bởi bốn mặt phẳng x = 0, y = 0, z = 0, và
E
x + y + z = 1.
Ví dụ
ZZZ
Ví dụ. Tính I = zdxdydz, trong đó E là tứ diện bị chặn bởi bốn mặt phẳng x = 0, y = 0, z = 0, và
E
x + y + z = 1.
Lời giải. E = {(x, y, z) | 0 ≤ x ≤ 1, 0 ≤ y ≤ 1 − x, 0 ≤ z ≤ 1 − x − y}.
Z1 1−x 1−x−y Z1 1−x z=1−x−y

z2 z
Z Z Z
I = dx dy zdz = dx dy
2 z=0 1
0 0 0 0 0
Z1 1−x Z1 y=1−x
(1 − x − y)2 −(1 − x − y)3
Z
= dx dy = dx y
2 6 1
y=0
0 0 0
Z1
1 1
= (1 − x)3 dx = . 1
6 24
0 x
Nội dung
1 Định nghĩa
Đổi biến trong tích phân bội ba
Cho T là một phép biến đổi từ miền E ′ ⊆ (O′ uvw) đến miền E ⊆ (Oxyz) xác định bởi
x = x(u, v, w) y = y(u, v, w) z = z(u, v, w).
Jacobi của T là định thức sau:

∂x ∂x ∂x
∂u ∂v ∂w
∂(x, y, z) ∂y ∂y ∂y
J= = .
∂(u, v, w) ∂u ∂v ∂w
∂z ∂z ∂z
∂u ∂v ∂w
Chú ý 1
u′x u′y u′z
∂(u, v, w) 1
Nếu J ̸= 0, thì = vx′ vy′ vz′ = .
∂(x, y, z) J
wx′ wy′ wz′
Công thức đổi biến trong tích phân bội ba
Nếu phép biến đổi T từ miền E ′ ⊆ (O′ uvw) đến miền E ⊆ (Oxyz) thoả mãn các điều kiện sau:
(1) Các đạo hàm riêng của x(u, v, w), y(u, v, w), z(u, v, w) liên tục,
(2) T là song ánh,
(3) Jacobi của T khác 0,
thì ZZZ ZZZ
f (x, y, z)dxdydz = f (x(u, v, w), y(u, v, w), z(u, v, w)) |J| dudvdw.
E E′
ZZZ
Ví dụ. Tính dxdydz, trong đó V giới hạn bởi các mặt phẳng sau:
V
|x + y + z| = 3, |x + 2y − z| = 1, |x + 4y + z| = 2.
ZZZ
Ví dụ. Tính dxdydz, trong đó V giới hạn bởi các mặt phẳng sau:
V
|x + y + z| = 3, |x + 2y − z| = 1, |x + 4y + z| = 2.
Lời giải. Đặt u = x + y + z, v = x + 2y − z và w = x + 4y + z. Suy ra
V = {(u, v, w) | −3 ≤ u ≤ 3, −1 ≤ v ≤ 1, −2 ≤ w ≤ 2}
1 1 1 ZZZ Z 3 Z 1 Z 2
1 1
và = 1 2 −1 = 6. Do đó, dxdydz = du dv dw = 8.
J V −3 −1 −2 6
1 4 1
Tích phân bội ba trên miền đối xứng
Áp dụng công thức đổi biến trong tích phân bội ba, ta có thể chứng minh được các khẳng định sau:
Nếu V là miền đối xứng qua mặt phẳng Oxy, thì
 ZZZ
ZZZ 

2 f (x, y, z)dxdydz nếu f (x, y, −z) = f (x, y, z), ∀(x, y, z) ∈ V,
f (x, y, z)dxdydz = 2
V ∩(R ×R≥0 )


V 0 nếu f (x, y, −z) = −f (x, y, z), ∀(x, y, z) ∈ V.
Nếu V = Ω+ ∪ Ω− , trong đó Ω+ và Ω− là các miền đối xứng qua trục Ox, thì
 ZZZ
ZZZ 2
 f (x, y, z)dxdydz nếu f (x, −y, −z) = f (x, y, z), ∀(x, y, z) ∈ V,
f (x, y, z)dxdydz = Ω +

0 nếu f (x, −y, −z) = −f (x, y, z), ∀(x, y, z) ∈ V.

V
Nếu V = Ω+ ∪ Ω− , trong đó Ω+ và Ω− là các miền đối xứng qua gốc tọa độ O, thì
 ZZZ
ZZZ 2
 f (x, y, z)dxdydz nếu f (−x, −y, −z) = f (x, y, z), ∀(x, y, z) ∈ V,
f (x, y, z)dxdydz = Ω +

0 nếu f (−x, −y, −z) = −f (x, y, z), ∀(x, y, z) ∈ V.

V
Các ví dụ
ZZZ
Ví dụ 1. Tính I = (1 + sin(x2 y 4 z 3 ))dxdydz, trong đó miền vật thể E giới hạn bởi z 2 = x2 + y 2 và
E
x2 + y 2 = 1.
Các ví dụ
ZZZ
Ví dụ 1. Tính I = (1 + sin(x2 y 4 z 3 ))dxdydz, trong đó miền vật thể E giới hạn bởi z 2 = x2 + y 2 và
E
x2 + y 2 = 1.
Lời giải. Vì hàm sin(x2 y 4 z 3 ) là hàm lẻ theo biến z, và miền E đối xứng qua mặt phẳng z = 0, nên
 √ 
x2 +y 2
ZZZ ZZ Z
 
I = dxdy = 
 dz 

E x2 +y 2 ≤1
√
− x2 +y 2
ZZ p
= 2 x2 + y 2 dxdy.
x2 +y 2 ≤1
Đổi biến trong tọa độ cực, ta được

Z2π Z1
4π
I= dφ 2r2 dr = .
3
0 0
ZZZ
Ví dụ 2. Tính tích phân I = (z cos z cos(xy) + y) dxdydz, trong đó E là miền giới hạn bởi các mặt z = x,
√ E
z = −x, x = 1, y = 0, y = x + z 2 .
2
ZZZ
Ví dụ 2. Tính tích phân I = (z cos z cos(xy) + y) dxdydz, trong đó E là miền giới hạn bởi các mặt z = x,
√ E
z = −x, x = 1, y = 0, y = x + z 2 .
2
√
Lời giải. E = {(x, y, z) | 0 ≤ x ≤ 1, −x ≤ z ≤ x, 0 ≤ y ≤ x2 + z 2 } là miền đối xứng qua mặt phẳng z = 0.
y
Hàm
ZZZ số z cos z cos(xy) là hàm lẻ theo biến z. Do đó, z = −x √
y= x2 + z 2
z cos z cos(xy)dxdydz = 0. Vì vậy,
1
E
√  z=x
x2 +z 2
ZZZ ZZ Z
 
I = ydxdydz = dxdz 
 ydy 
 1 x
E D 0
1
Z1 Zx z
x2 + z 2 x2 + z 2
ZZ
= dz = dx dz z
2 2 z=x
D 0 −x
1 x
= . D
3
x=1
z = −x
Nội dung
1 Định nghĩa
Tích phân bội ba trong toạ độ trụ
Trong hệ toạ độ trụ, điểm P trong không gian ba chiều

z
được biểu diễn bởi bộ ba (r, φ, z), trong đó r và φ là
P (x, y, z)
các toạ độ cực của P trong mặt phẳng Oxy và z là
khoảng cách từ P đến mặt phẳng Oxy. Để chuyển từ
toạ độ trụ sang toạ độ Đề các, ta sử dụng phương trình
sau
y
φ r x = r cos φ y = r sin φ z=z
x
P ′ (x, y, 0) Chú ý rằng: x2 + y 2 = r2 .
Khi đó, Jacobi của phép đổi biến trên là
cos φ −r sin φ 0
∂(x, y, z)
J= = sin φ r cos φ 0 = r.
∂(r, φ, z)
0 0 1
Áp dụng
Giả sử E là miền vật thể trong Oxyz có thể được biểu

diễn trong toạ độ trụ Orφz như sau:

α ≤ φ ≤ β, h1 (φ) ≤ r ≤ h2 (φ),
E= (r, φ, z) | .
u1 (r, φ, z) ≤ z ≤ u2 (r, φ, z)
ZZZ Zβ hZ
2 (φ) u2 (r,φ,z)
Z
f (x, y, z)dxdydz = dθ dr f (r cos φ, r sin φ, z)rdz
E α h1 (φ) u1 (r,φ,z)
Các ví dụ
Ví dụ 1. Tính √
2
Z2 Z4−x Z2
I= dx dy (x2 + y 2 )dz.
−2
√ √
− 4−x2 x2 +y 2
Các ví dụ
Ví dụ 1. Tính √
2
Z2 Z4−x Z2
I= dx dy (x2 + y 2 )dz.
−2
√ √
− 4−x2 x2 +y 2
Lời giải. Đặt x = r cos φ, y = r sin φ và z = z. Khi đó, E = {(r, φ, z) | 0 ≤ r ≤ 2, 0 ≤ φ ≤ 2π, r ≤ z ≤ 2}.
Z2 Z2π Z2 Z2
3 16π
I = dr dφ r dz = 2π · r3 (2 − r)dr = .
5
0 0 r 0
√
ZZZ
Ví dụ 2. Tính I = x2 + z 2 dxdydz, trong đó E là miền bị chặn bởi paraboloid y = x2 + z 2 và mặt phẳng
E
y = 4.
√
ZZZ
Ví dụ 2. Tính I = x2 + z 2 dxdydz, trong đó E là miền bị chặn bởi paraboloid y = x2 + z 2 và mặt phẳng
E
y = 4.
Lời giải. Đặt x = r cos φ, z = r sin φ và y = y. Khi đó, E = {(r, y, φ) | 0 ≤ φ ≤ 2π, 0 ≤ r ≤ 2, r2 ≤ y ≤ 4}.
z
Z2π Z2 Z4 y = x2 + z 2
2
I = dφ dr r dy
0 0 r2
Z2 y
= 2π · r2 (4 − r2 )dr 4
0
128π
= .
15
x
ZZZ
Ví dụ 3. Tính tích phân I = zdxdydz, với E giới hạn bởi y 2 + z 2 = 4, x = 0, y = 2x và z = 0, trong góc
E
phần tám thứ nhất.
ZZZ
Ví dụ 3. Tính tích phân I = zdxdydz, với E giới hạn bởi y 2 + z 2 = 4, x = 0, y = 2x và z = 0, trong góc
E
phần tám thứ nhất.
Lời giải. Đặt y = r cos φ, z = r sin φ và x = x. Khi đó,
π r cos φ
E = {(x, r, φ) | 0 ≤ φ ≤ , 0 ≤ r ≤ 2, 0 ≤ x ≤ }.
2 2
π r cos φ π
Z2 Z2 Z 2 Z2 Z2
2 1
I = dφ dr r sin φdx = dφ r3 sin φ cos φdr
2
0 0 0 0 0
 π   
Z2 Z2
1 3
=  sin φ cos φdφ ·  r dr = 1.

2
0 0
Nội dung
1 Định nghĩa
Tích phân bội ba trong toạ độ cầu
Toạ độ cầu (r, θ, φ) của điểm P , trong đó r = |OP |, φ

z là góc như trong toạ độ trụ, và θ là góc tạo bởi giữa
tia Oz và đoạn thẳng OP .
P (x, y, z)
x = r sin θ cos φ, y = r sin θ sin φ, z = r cos θ.
r
θ
y
ϕ r sin θ
x
P 0 (x, y, 0)
Chú ý rằng: r ≥ 0 0 ≤ θ ≤ π, 0 ≤ φ ≤ 2π và x2 + y 2 + z 2 = r2 . Định thức Jacobi là

∂(x, y, z)
J= = −r2 sin θ.
∂(ρ, ϕ, θ)
Áp dụng
Giả sử miền vật thể E có thể biểu diễn trong toạ độ cầu như sau:
E = {(r, θ, φ) | a ≤ r ≤ b, α ≤ θ ≤ β, c ≤ φ ≤ d}.
Khi đó,
ZZZ Zd Zβ Zb
f (x, y, z)dxdydz = dφ dθ f (r sin θ cos φ, r sin θ sin φ, r cos θ)r2 sin θdr.
E c α a
ZZZ
2
+y 2 +z 2 )3/2
Ví dụ 1. Tính I = e(x dxdydz, trong đó B là hình cầu đơn vị
B
B = {(x, y, z) | x2 + y 2 + z 2 ≤ 1}.
ZZZ
2
+y 2 +z 2 )3/2
Ví dụ 1. Tính I = e(x dxdydz, trong đó B là hình cầu đơn vị
B
B = {(x, y, z) | x2 + y 2 + z 2 ≤ 1}.
Lời giải. Đổi biến sang tọa độ cầu, B = {(r, φ, θ) | 0 ≤ r ≤ 1, 0 ≤ φ ≤ 2π, 0 ≤ θ ≤ π}. Do đó,
Z1 Z2π Zπ
3
I = dr dφ r2 sin θer dθ
0 0 0
   
Z1 Zπ
2 r3
=  r e dr · 2π ·  sin θdθ
0 0
e−1 4π(e − 1)
= · 2π · 2 = .
3 3
x2 z2
ZZZ
Ví dụ 2. Tính I = (x + y)dxdydz, trong đó E : + y2 + ≤ 1 và y ≥ 0.
4 9
E
x2 z2
ZZZ
Ví dụ 2. Tính I = (x + y)dxdydz, trong đó E : + y2 + ≤ 1 và y ≥ 0.
4 9
E
ZZZ
Lời giải. Vì E là miền đối xứng qua mặt phẳng x = 0, nên xdxdydz = 0. Do đó,
E
ZZZ
I= ydxdydz.
E
Đặt x = 2r sin θ cos φ, y = r sin θ sin φ, z = 3r cos θ. Khi đó, |J| = 6r2 sin θ, và
E = {(r, φ, θ) | 0 ≤ r ≤ 1, 0 ≤ φ ≤ π, 0 ≤ θ ≤ π}.
Do đó,
   π   π 
ZZZ Z1 Zπ Zπ Z1 Z Z
3 2 3 2
I = ydxdydz = dr dφ 6r sin θ sin φdθ = 6  r dr ·  sin φdφ ·  sin θdθ
E 0 0 0 0 0 0
1 π 3π
= 6· ·2· = .
4 2 2
Nội dung
1 Định nghĩa
Ứng dụng của tích phân bội ba: Thể tích
Cho f là hàm số trên miền E ⊆ R3 . Xét trường hợp đặc biệt f (x, y, z) = 1 với mọi (x, y, z) ∈ E. Khi đó tích
phân bội ba biểu diễn thể tích của E:
ZZZ
V (E) = dxdydz.
E
Ví dụ 1. Sử dụng tích phân bội ba để tìm thể tích của miền vật thể T bị chặn bởi các mặt phẳng
x + 2y + z = 2, x = 2y, x = 0 và z = 0.
Ví dụ 1. Sử dụng tích phân bội ba để tìm thể tích của miền vật thể T bị chặn bởi các mặt phẳng
x + 2y + z = 2, x = 2y, x = 0 và z = 0.
x 2−x
Lời giải. T = {(x, y, z) | 0 ≤ x ≤ 1, ≤ y ≤ , 0 ≤ z ≤ 2 − x − 2y}.
2 2
z
2−x x = 2y x + 2y + z = 2
ZZZ Z1 Z2 2−x−2y
Z
V = dxdydz = dx dy dz
T 0 x 0
2 1
2
y
2−x
Z1 Z2
1
= dx (2 − x − 2y)dy
0 x
2 1
1
= (đvtt).
3
2
x
p
Ví dụ 2. Tính thể tích của vật thể nằm trên nón z = x2 + y 2 và dưới mặt cầu x2 + y 2 + z 2 = z.
p
Ví dụ 2. Tính thể tích của vật thể nằm trên nón z = x2 + y 2 và dưới mặt cầu x2 + y 2 + z 2 = z.
π
Lời giải. Vật thể E = {(r, φ, θ) | 0 ≤ φ ≤ 2π, 0 ≤ θ ≤ , 0 ≤ r ≤ cos θ}
4
π π
Z2π Z4 cos
Z θ Z4 cos
Z θ
2
V = dφ dθ r sin θdr = 2π · dθ r2 sin θdr
0 0 0 0 0
π
Z 4
2π π
= sin θ cos3 θdθ = .
3 8
0
Bài tập về nhà
√
ZZZ
1 Tính tích phân bội ba yzdxdydz, với V = {(x, y, z) | z 2 ≤ x ≤ z, 0 ≤ y ≤ z, 0 ≤ z ≤ 1}.
V
ZZZ
2 Tính tích phân bội ba xdxdydz, với V là miền giới hạn bởi các mặt phẳng toạ độ và mặt
V
3x + y + z = 3.
√
ZZZ
3 Tính ydxdydz, trong đó E giới hạn bởi y = z 2 + x2 và y = a(a > 0).
E
4 Chứng minh rằng miền E : 3x2 + 2y 2 + (ax + 2y + 3z)2 ≤ 1, có thể tích không đổi, với mọi a ∈ R.
ZZZ
5 Tính tích phân bội ba xyzdxdydz, với
V √ p
V = {(x, y, z) | 0 ≤ x ≤ 1, 0 ≤ y ≤ 1 − x2 , 0 ≤ z ≤ x2 + y 2 }.
ZZZ p
6 Tính tích phân bội ba x2 + y 2 dxdydz, với V : 1 ≤ x2 + y 2 + z 2 ≤ 4, x ≥ 0, z ≥ 0.
V
Bài tập về nhà
ZZZ p p
7 Tính x2 + y 2 + z 2 dxdydz, với V xác định bởi x2 + y 2 + z 2 ≤ 1, 3(x2 + y 2 ) ≤ z.
V
ZZZ
8 Tính zdxdydz, với V xác định bởi x2 + y 2 + z 2 ≤ 12, x2 + y 2 ≤ z.
V
9 Tính thể tích miền có biên là các mặt cong x = y 2 + z 2 và x2 + y 2 + z 2 = 2 nằm trong phần không gian có
x không âm.

Chuong2TPBoi3 15march

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Chuong2TPBoi3 15march

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuong2TPBoi3 15march

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 3

Tích phân bội ba

BỘ MÔN TOÁN CƠ BẢN

VIỆN TOÁN ỨNG DỤNG VÀ TIN HỌC

2 Đổi biến trong tích phân bội ba

3 Tích phân bội ba trong toạ độ trụ

4 Tích phân bội ba trong toạ độ cầu

5 Ứng dụng của tích phân bội ba: Thể tích

Lấy điểm Mk tùy ý trong mỗi khối Vk .

Lúc đó, ta nói hàm f (x, y, z) khả tích trên miền V .

f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dz  dxdy.

f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dz  dxdy.

f (x, y, z)dxdydz = dx dy f (x, y, z)dz.

f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dx dydz.

f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dy  dxdz.

Z1 1−x 1−x−y Z1 1−x z=1−x−y

2 Đổi biến trong tích phân bội ba

3 Tích phân bội ba trong toạ độ trụ

4 Tích phân bội ba trong toạ độ cầu

5 Ứng dụng của tích phân bội ba: Thể tích

x = x(u, v, w) y = y(u, v, w) z = z(u, v, w).

Jacobi của T là định thức sau:

Lời giải. Đặt u = x + y + z, v = x + 2y − z và w = x + 4y + z. Suy ra

Đổi biến trong tọa độ cực, ta được

2 Đổi biến trong tích phân bội ba

3 Tích phân bội ba trong toạ độ trụ

4 Tích phân bội ba trong toạ độ cầu

5 Ứng dụng của tích phân bội ba: Thể tích

Trong hệ toạ độ trụ, điểm P trong không gian ba chiều

Khi đó, Jacobi của phép đổi biến trên là

Giả sử E là miền vật thể trong Oxyz có thể được biểu

2 Đổi biến trong tích phân bội ba

3 Tích phân bội ba trong toạ độ trụ

4 Tích phân bội ba trong toạ độ cầu

5 Ứng dụng của tích phân bội ba: Thể tích

Toạ độ cầu (r, θ, φ) của điểm P , trong đó r = |OP |, φ

Chú ý rằng: r ≥ 0 0 ≤ θ ≤ π, 0 ≤ φ ≤ 2π và x2 + y 2 + z 2 = r2 . Định thức Jacobi là

2 Đổi biến trong tích phân bội ba

3 Tích phân bội ba trong toạ độ trụ

4 Tích phân bội ba trong toạ độ cầu

5 Ứng dụng của tích phân bội ba: Thể tích

You might also like

Z1 1−x 1−x−y Z1 1−x z=1−x−y