İnönü Üniversitesi

Makine Mühendisliği Bölümü

ÜRETİM YÖNTEMLERİ

MATKAP TEZGAHLARI
 Konstrüktörün Tecrübesi, Sahip olması gereken
Alan Bilgisi
 Teknik çizimlerin okunması ve çizilmesi
 Makine elemanları bilgisi
 Piyasada mevcut, satılan elemanların bilgisi
 Konu ile ilgili eski çözümler hakkında bilgi
 Mukavemet hesaplarını yapabilme, malzeme
seçimi
 İmalat yöntemleri hakkında (temel) bilgi
 Standartlar ve deney yöntemleri hakkında bilgi
 Metodik yaklaşımı kullanabilme
 Metodik konstrüksiyon metotlarını kullanabilme
 Ürünün sağlanması, tekrar kullanımı ve
değerlendirilmesi hakkındaki yönetmelik bilgisi
 Konstrüktörün bilgisayar bilgisi
 CAD sistemleri
 Bilgi Bankaları (Örn. Fiyat listeleri,
parça listeleri vb.)
 Mukavemet, Hesap programları,
text-grafik işleme programları
 Data integrasyon programları
 NC programlama için yazılımlar
 Simülasyon programları
 Data emniyeti sağlama programları
 TALAŞ KALDIRMA İŞLEMLERİNE GİRİŞ

Talaş kaldırma, bir iş parçasından, istenmeyen malzemeyi genellikle talaş

şeklinde kaldırmak için yapılan üretim işlemlerini tanımlar. Bu işlem; döküm, dövme
ve ön şekillendirilmiş metal bloklarını, tasarım isteklerinin ölçü ve yüzey kalite
isteklerini karşılayacak yönde istenilen biçime getirmek için kullanılır.

Talaş kaldırma işleminin endüstriyel uygulamalarının pek çoğu metal malzemeler

içindir.Talaş kaldırma işlemleri çok çeşitli takım tezgahlarında yapılır. Bunlar başlıca;
torna, freze, matkap, taşlama, planya, broş ve testere tezgahlarıdır. Bu temel tezgahlar
da kendi içlerinde çeşitli tiplere ayrılırlar. Örneğin, tornaların üniversal torna,
revolver torna, kopya torna, otomat torna, çok milli otomat torna, vb. gibi tipleri
vardır.

Temel talaş kaldırma işlemleri -değişik uyarlamaları parantez içinde olmak üzere
aşağıda sıralanmıştır. Her bir işlem bir ya da daha çok takım tezgahlarında
gerçekleştirilebilir.

Örneğin, delme; matkap tezgahı, freze tezgahı,torna ve bazı delik işleme tezgahında
(Borverk) yapılabilir.
• Tornalama (delik işleme, alın tornalama, kesme, konik tornalama, form
tornalama, pah kırma ve vida açma),
• Yüzey işleme (planyalama, vargelle işleme),
• Frezeleme (azdırma dişli frezeleme, trepanlama-dairesel kanal açma),
• Delme (raybalama, kılavuz çekme, puntalama),
• Testere ile kesme,
• Aşındırma ile işleme (taşlama, honlama, lepleme),
• Broşlama (iç ve yüzey),

Metal kesme işlemlerinde; bağımsız (girdi-input) değişkenler, bağımlı

değişkenler ve bağımsız-bağımlı değişkenlerin etkileşim ya da ilişkileri
incelenir. Mühendis veya tezgah operatörü, işleme işlemini ayarlarken, girdi
değişkenlerini doğrudan kontrol edebilir, belirleyebilir ya da seçebilir.
 Delik delme işlemi talaşlı imalat tekniklerinden
biri olup, Matkap dediğimiz özel imal edilmiş
kesici takımlarla is parçası üzerine silindirik
delikler açmaktır.
İş parçası üzerine bu silindirik delikleri açmak
için tasarlanıp imal edilmiş tezgahlara da Delik
Delme Tezgahları denir.
 Delik delmede kullanılan Tezgahlar

•El Matkapları
•Masa Matkapları
•Sütunlu Matkap Tezgahları
•Radyal Matkap Tezgahları
•Yatay Delik Delme Tezgahları(Bohrverk)
•El Matkapları

El matkapları elle
taşınabilecek kadar
küçük bir gövdeye
sahip ağırlıkları 2.5-8
Kg arasında değişen
delme makineleridir.

Darbeli ve darbesiz olarak

kullanılmaktadır. Darbeli kullanım
betonarme yapıların delinmesinde
kullanılırken darbesiz kullanım metal ve
ahşap malzemelere delik delinmesinde
kullanılır.
 •El Matkapları (Devam)

El matkapları tek fazlı alternatif akımla çalışırlar. Gövde içerisine

yerleştirilen motor dış ortamdan yalıtılmıştır. Ağırlıkları ve boylarının küçük
olmasına rağmen 13mm çapa kadar delik delme kapasitesine sahiptirler.
Bununla birlikte 13mm den daha büyük delik delebilen özel el matkapları
da vardır.
Helisel oluklu matkaplar sağ ve sol helis şeklinde olabilirler.
􀂾 Sağ Helisel Matkap: Genellikle matkaplar sağ helisli olurlar. Saat yelkovanı
dönüş yönündedir. Kesme, soldan sağa dönmek suretiyle sağlanır. Helis açısı
büyüdükçe matkabın helis adımı küçülür.
􀂾 Sol Helisel Matkap: Az kullanılmakla beraber bazı matkaplar sol helisli de
olurlar. Helis açısı, uç açısı ve helis adımları aynen sağ helisli matkaplar gibidir.
Yalnız helis olukları saat yelkovanının veya sağ helis matkaplarının tersidir.
Kesme işlemi sağdan sola dönmek suretiyle sağlanır.
􀂾 Konik Saplı Matkaplar: Genellikle büyük çaplı olurlar. Genellikle mors
kovanlıdırlar. Mors koniklerinin iç ve dış koniklikleri aynı olup standarttır.
Bunlar standart olan matkap konik saplarına geçirildikten sonra aynı
standarttaki matkap mili kovan yuvasına takılırlar.
􀂾 Düz Saplı Matkap : Genellikle küçük çaplı matkaplar düz yani silindirik saplı
olurlar. Bunlar daha ziyade matkap tezgahının mandrenine bağlanarak
kullanılırlar. El breyzlerine de bağlanabilirler.
Havşa matkapları önceden delinmiş deliklerin büyütülmesinde , delik
çapaklarının alınmasında, vida açılacak deliklerin başlangıcına
merkezleme kılavuz için, vida başı, perçin başı gibi makine elemanlarının
şekillerine göre havşa açılmasında kullanılır. Havşa,
deliklerinin kenarlarına açılan konikler ve silindirlerdir. Havşalar, havşa
matkapları ile açılır.
Kama Açısı β (beta açısı): Kama açısı, matkabın ağızlarında helis
açısı (γ ) ile boşluk açısı (α ) arasında kalan açıdır. Kama açısı boşluk
açısının değerine göre değişir.
 Matkaplar, bireyiz ve matkap tezgahlarıyla birlikte kullanılır. Matkapların
sapları silindirik ve konik yapılmıştır. Silindirik saplı matkaplar mandren ile
konik saplı matkaplar ise mors koniği ile bireyz veya matkap tezgahı miline
takılarak kullanılır.

Mandrenler, matkap tezgâhında dönme hareketini yapan milin ucuna bağlanmış

matkap ucunun sabitlenmesini sağlayan aparattır. Mors kovanları konik saplı
matkapların matkap miline mandren olmadan direkt bağlanmasını sağlayan
yardımcı elemanlardır. Kamalar ise mandren ve mors kovanlarının matkap
milinden sökülmesinde kullanılan araçlardır.
Alet Bileme
Tezgâhları ve
Donanımları
En çok kullanılan
tezgâhlar üniversal
alet bileme
tezgâhlarıdır. Aynı
zamanda zorunlu
kalındığında
taşlama işlemleri de
yapılır.
Helis matkapları bilemenin üç yöntemi
vardır. Bunlar;
Elle bileme,
Bileme aparatı ile bileme
Matkap bileme tezgahında bilemedir.

Matkabı parmaklarımız
arasında kavrayarak devamlı surette taşa
temasını sağlayacak şekilde tutmalıyız.
Elimizi aşağı doğru hareket ettirirken
matkap hafif bir yay şeklinde
döndürülmelidir. Bu işlemler sırasında
ucun fazla bastırılmaması gerekir. Aksi
halde matkap ucunu yakabiliriz. Bileme
esnasında matkap ısınacağından sık sık
soğutulmalıdır.
• Aparatın sağlamlığı kontrol edilir ve yatak kısmı iyice temizlenir.
• Ayar vidasından matkabın boyuna göre kabaca ilk ayarlama
yapılır.
• Matkap küçükse elle tutulur, büyükse bir tespit vidasıyla
tutturulur.
• Yatak, mafsal etrafında döndürülerek ayarlama kontrol edilir.
• Ayar dayamasındaki vida ile matkabın bilenecek ağzı taşa temas
ettirilir.
Aparat mafsaldan döndürülür. Ağız keskinleşinceye kadar ayar
vidasından talaş verilerek işleme devam edilir.
Hatalı Bilemenin Delmeye Etkisi
Delme İşlemi Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar
İş parçasının savrulmaması için iş parçası, tezgâh mengenesine sıkıca
bağlanmalıdır.
Mandren anahtarı, üzerinde bırakılmamalıdır.
Baş ve vücut tezgâhtan uzak tutulmalıdır.
Kullanılan tezgâhın özellikleri iyi bilinmelidir.
İş verimini artırmak, matkabın ömrünü uzatmak ve iş parçası yüzeyinin
kalitesini
artırmak için soğutma sıvısı kullanılmalıdır.
Çalışma alanı temiz olmalıdır, delme esnasında üstübü ve benzeri maddeler
matkap ucuna değdirilmemelidir.
Sehpa üzerindeki talaşlar elle ya da üfleyerek temizlenmemelidir, bir fırça
yardımıyla temizlenmelidir.
İş parçası boydan boya delinecekse parça altına tahta takoz konulmalıdır. Delme
esnasında tahta talaş geldiği zaman delme işlemi gerçekleşmiştir, böylece tezgah
sehpası zarar görmemiş olur.
Matkap kapatıldıktan sonra bir süre daha matkap mili döneceğinden matkap
durmadan kesinlikle matkap mili el ile kavranmamalıdır.