Telecommunicatietoren, Kuala Lumpur (MAL)
Aziatisch hoogstandje in
400 kraanbewegingen
Een telecommunicatietoren met een hoogte van 421 m domineert de skyline van de
Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur. De toren verbeeldt letterlijk en figuurlijk de
economische vooruitgang van de landen in zuidoost Azië. De toren is de hoogste in
Azië en de derde ter wereld. Op een hoogte van 265 m is op een betonnen schacht
een staalconstructie van acht bouwlagen en een antennemast van 86 m gemonteerd.
Wereldwijd zijn Het is geen geheim meer dat de landen
slechts de CN Tower van zuidoost Azië momenteel een verba-
in Toronto (553 m) zingwekkende economische ontwik-
553 m
en de Ostankino keling doormaken. De economische
537 m
Tower in Moskou expansie uit zich in alle takken van de
(537 m) hoger. industrie en dus ook (of vooral) in de
bouw. In de belangrijkste steden rijzen
kantoorgebouwen uit de grond, worden
nieuwe luchthavens gebouwd en wordt
het wegennet in een soms razend
421 m
tempo uitgebreid en aangepast aan de
hedendaagse eisen. De telecommunica-
tietoren is één van de voorlopige hoog-
tepunten van de bouwwoede en mani-
festatiedrang in Kuala Lumpur. Maar er
volgen er meer! Op dit moment is bij-
voorbeeld de Petronas Twin Towers in
aanbouw, als onderdeel van het Kuala
Lumpur City Center project. Wanneer
deze gebouwen in 1997 klaar zijn, over-
treffen ze de Sears Tower in Chicago in
hoogte en zijn met 450 m de hoogste
wolkenkrabbers ter wereld.
Telecommunicatietoren
De telecommunicatietoren in Kuala
Lumpur moest voldoen aan de huidige
en toekomstige communicatie-eisen van
Maleisië. Als zendstation vervangt de
toren de bestaande stalen zendmast in
het hart van Kuala Lumpur op Bukit
Nanas (Ananasheuvel). Dank zij de grote
hoogte verbetert de kwaliteit van de
televisie- en radiotransmissie sterk.
Daarnaast vormt de toren één van de
belangrijkste toeristische attracties door
CN Tower Ostankino Tower K.L. Tower zijn indrukwekkende aanwezigheid in de
skyline van Kuala Lumpur.
De toren bestaat uit vier delen: de fun-
ir. W. Hoeckman dering, de schacht, het hoofd en de
nv Victor Buyck Steel Construction, Eeklo (B) antennemast. De fundering telt drie
6 BOUWEN MET STAAL 128, januari/februari 1996
lagen, is 17 m diep en heeft een diame-
ter van 54 m. De twee ondergrondse
bouwlagen huisvesten diensten en de
technische uitrusting. In de boven-
grondse bouwlaag is een aantal toeristi-
sche en publieke voorzieningen onder-
gebracht, zoals een theater, een winkel-
galerij en restaurants.
De torenschacht begint op +0,1 m (94,1
m boven zeeniveau) en bestaat uit een
binnen- en een buitenschacht, met
daarin vier liften, schachten voor kabels
en leidingen en het trappehuis. Beide
schachten zijn gebouwd met een glijbe-
kisting. De bouw van de buitenschacht
liep in hoogte 5 m voor op die van de
binnenschacht, waardoor deze laatste
geen hinder ondervond van wind of
regen. Het torenhoofd bestaat uit acht
bouwlagen, waarvan de onderste vier
lagen worden gebruikt als observatie-
platform en restaurant. De secundaire
vloer in het restaurant kan ronddraaien.
Hierdoor kan elke bezoeker op een
hoogte van 281 m genieten van een
spectaculair uitzicht over de hoofdstad.
De bovenste vier lagen zijn voor de
technische telecommunicatie-installa-
ties. Een 86 m hoge antennemast
bekroont de toren en dient voor het
bevestigen van de verschillende zend-
en ontvangstapparatuur.
Torenhoofd
Het torenhoofd begint op +262,2 m. De
totale hoogte van de acht bouwlagen
bedraagt 46 m en de grootste diameter
49,8 m.
Per bouwlaag bestaat de draagconstructie
uit 16 kolommen, 32 radiale staal-beton
liggers en een staalplaat-betonvloer. De

staal-beton liggers verdelen de ronde ver-
diepingvloer in segmenten van 11,25˚.
De kolommen tot de vierde bouwlaag
zijn bevestigd aan de buitenste toren-
schacht en waaieren conisch uit; vanaf
de vierde bouwlaag staan ze verticaal.
Ter plaatse van de overgang zit een
zware stalen ringbalk, die de buiten-
waartse spatkrachten opneemt. Per
bouwlaag verbinden zestien primaire
staal-beton liggers de betonnen schacht
met de kolommen. De resterende zes-
tien secundaire liggers dragen via raveel-
BOUWEN MET STAAL 128, januari/februari 1996
liggers hun belasting eveneens aan de
kolommen af.
Belangrijk voor een snelle montage zijn
de constructieve details. Voor het aan-
sluiten van de staal-beton liggers aan de
betonnen schacht zijn over de halve
wanddikte sparingen ingestort. Hierin
worden de staal-beton liggers via een
stelvulling opgelegd en met twee trek-
stangen horizontaal in positie gebracht.
Deze trekstangen waren tot en met de
derde bouwlaag ook constructief nood-
zakelijk.
+ 421,0 m
antennemast
+ 335,25 m
torenhoofd
De toren domineert schacht
de skyline van Kuala
Lumpur.
+ 0,0 m
fundering
De staalplaat-betonvloeren voeren de De toren bestaat uit
(horizontale) windbelasting en de asym- vier delen.
metrische vloerbelastingen af naar de
betonschacht. De constructie is bere-
kend op het bezwijken van één kolom,
bijvoorbeeld door sabotage. In dat geval
moet de belasting van drie staal-beton
liggers worden overgedragen naar de
resterende kolommen via de raveling,
die dan op trek wordt belast.
De gevelbekleding bestaat uit horizonta-
le betonnen elementen, met daartussen
een glazen gevel. Het onderste deel van
het torenhoofd ter plaatse van de schuin
geplaatste kolommen is afgewerkt met
beton in een patroon, dat ter plaatse het
‘Islamic Pattern’ heet. Zowel de stalen
als de betonnen bouwdelen die zich in
de buitenlucht bevinden, zijn geschil-
derd in verschillende oranje-rose-bruine
tinten.
Antennemast
Op de dakvloer van het torenhoofd, op
een hoogte van +335,25 m, staat de
antennemast met een lengte van 86 m.
Deze vakwerkmast heeft een verlopende
vierkante doorsnede van 4×4 m aan de
basis tot 2×2 m aan de top. De vertica-
len op de hoeken zijn ronde buisprofie-
len en de wanden zijn opgebouwd uit
K-vakwerken. In totaal zijn vijftien bor-
dessen voorzien.
De bovenste tien meter van de mast is
een vierkant buisprofiel van 580 mm
doorsnede. Aan dit kokerprofiel worden
verschillende antennes bevestigd. Na de
montage van de benodigde kabels en
bedrading blijft er inwendig een vrije
ruimte van ongeveer 0,25×0,25 m over,
waarin de monteurs hun werk moeten
7
 Horizontale doorsnede over
het torenhoofd. Een stalen ringbalk
neemt de spatkrachten op.

Projectgegevens doen. De antennemast is met ankerbou-

Opdracht Menara Kuala Lumpur, in ten aan de dakvloer van het torenhoofd
opdracht van Telekom Malaysia Berhad
• Technisch adviseur Ove Arup & Partners
bevestigd. De mast is berekend volgens
International, London/Kuala Lumpur DIN 4131, met inbegrip van tweede-
• Architectuur Kumpulan Senireka, Kuala orde effecten.
Lumpur • Aannemer & constructief ontwerp
Wayss und Freitag (Malaysia), Kuala
Lumpur • Staalconstructie Victor Buyck
Montage torenhoofd
Steel Construction, Kuala Lumpur. De volledige staalconstructie is in België
gefabriceerd en in een honderdtal con-
tainers naar Maleisië verscheept. Dit
transport nam ongeveer drie à vier
weken in beslag. Wegens de beperkte
ruimte op de bouwplaats moest de staal-
constructie gefaseerd worden aange-
voerd volgens een ‘just-in-time’ levering,
wat gezien de afstand een opgave was.
Om er zeker van te zijn dat tijdens de
Verticale doorsnede over het torenhoofd. montage alle onderdelen werkelijk pas-
De kolommen over de onderste drie ten is op de werf in België van elke ver-
verdiepingen waaieren conisch uit. dieping van het torenhoofd één deel
voorgemonteerd, alsmede de volledige
antennemast. De montage van de staal-
constructie voor het torenhoofd is voor-
af minutieus voorbereid. De bepalende
factor was de torenkraan waarmee het
staal naar boven moest worden gehesen.
Deze kraan was vanaf de begane grond
opgebouwd in één van de liftkokers.

Kraanbewegingen
Eén kraanbeweging duurde ongeveer
één uur: 5 minuten voor het aanslaan
van een stuk op de grond, 25 minuten
voor het eigenlijke hijsen, 15 minuten
voor het monteren ter plaatse en 15
minuten voor het terug naar beneden
brengen van de haak. De volledige mon-
tage moest in drie maanden gebeuren.
De kraan was slechts acht uur per dag
beschikbaar voor de montage van de
staalconstructie, gedurende zes dagen

8 BOUWEN MET STAAL 128, januari/februari 1996


per week. Theoretisch waren dus maxi-
maal 624 kraanbewegingen mogelijk. In
de praktijk waren dat er slechts 400 als
gevolg van feestdagen en ongunstige
weersomstandigheden (wind en regen).
Van deze 400 kraanbewegingen zijn er
ongeveer 140 gebruikt om de staalpla-
ten in pakketten op te hijsen en de
secundaire constructies, zoals bordessen
en roosters, te monteren. Dit betekent
dat met de overblijvende 260 kraanbe-
wegingen de volledige staalconstructie
is gemonteerd.
Het aantal te monteren onderdelen
bedraagt voor elke verdieping: 32 radia-
le staal-beton liggers, 16 tangentiale
raveelliggers en 16 kolommen. Bij acht
bouwlagen zijn dit in totaal 512 stuks.
Het was dus nodig telkens twee con-
structiedelen op de grond samen te
bouwen en als één geheel omhoog te
brengen en te monteren. Zo werd tel-
kens één kolom met een staal-beton lig-
ger en één tussenliggende staal-beton
ligger met een raveelligger op het maai-
veld aan elkaar gebout.
De montage geschiedde radiaalsgewijs
met de wijzers van de klok, niveau per
niveau. Eerst werden twee kolommen met
de bijbehorende staal-beton ligger ge-
monteerd, daarna een tussenligger met
een raveelligger, enzovoort in het ritme:
kolom, tussenligger, kolom, tussenligger.
Uitlijnen
Grote zorg is besteed aan het uitlijnen
van de constructie. Op zo’n grote hoog-
te zijn namelijk weinig of geen referen-
tieniveaus aanwezig. Het is daardoor
niet eenvoudig binnen een radiaal stra-
mien te zorgen dat elke ligger in de juis-
BOUWEN MET STAAL 128, januari/februari 1996
Oplegging van de
staal-beton liggers in
de betonnen schacht.
De ligger wordt met
twee trekstangen
horizontaal in positie
gebracht.
te richting ligt. Dat de onderste kolom- Op het maaiveld
men bovendien nog onder een hoek wordt een kolom met
staan, maakte het er niet gemakkelijker twee liggers gemon-
op. Bovendien moesten deze kolommen teerd en als één geheel
met een vrije uitkraging aan de toren- naar boven gehesen.
schacht worden gemonteerd, 260 m
boven het maaiveld. Hierbij was uitslui-
tend de voet van de kolom bereikbaar
om de juiste stand te controleren. Voor
de maatvoering is daarom per verdie-
ping een driehoeksmeetnet opgesteld.
Dit net wordt gevormd door drie vaste
punten aan de schacht en één punt ter
plaatse van het uiteinde van elke te
monteren ligger. Op deze manier kon-
den alle niveaus worden gecontroleerd
via onder meer laserapparatuur.
Veiligheid
Voor de stabiliteit van de staalconstruc-
tie tijdens de montage zijn over de vol-
ledige hoogte tussen vier maal twee Montageverband met
kolommen een montageverband aan- span- en regelwartels.
gebracht, voorzien van span- en regel-
wartels. De volledige montage gebeurde
door lokale arbeiders onder een Bel-
gische leiding en directie. Als veilig-
heidsvoorziening tegen vallende voor-
werpen is rond de schacht, 10 m onder
de aanzet van het torenhoofd, een vei-
ligheidsplatform gebouwd. Direct na
het beëindigen van de montage van één
verdieping, zijn de stalen vloerplaten
gelegd, ter bescherming van de onder-
ste verdiepingen.
Afwerking
De staalconstructie binnen is voorzien
van één laag zinkprimer, om te voorko-
men dat roest de torenschacht ontsiert.
De (weinige) stalen onderdelen die blijvend
9

De antennemast heeft aan de buitenlucht zijn blootgesteld, zijn
een lengte van 86 m. verzinkt en van drie lagen verf voorzien.
De volledige staalconstructie binnen is
met een brandwerende laag bespoten.
Na de afwerking van de staalconstructie
zijn de secundaire constructies gemon-
teerd, zoals: looppaden en bordessen,
antenne-ondersteuningen, vloeren in de
binnenschacht van de toren en zeven
cirkelvormige kraanbanen. Elk van deze
secundaire montages diende op voor-
Ontwerpschets van hand tot in detail te worden uitgekiend
het ‘vliegend mastje’. vanwege de soms onmogelijke toegan-
kelijkheid, ook voor kranen. Elk van de
tien vloeren in de binnenschacht bij-
voorbeeld is volledig samengesteld op
een lager gelegen betonvloer. Daarna is
deze stalen vloer omhoog gevijzeld tot
de juiste hoogte en daarna met ankers in
de betonwand verankerd.
Montage antennemast
Het ‘koninginnestuk’ van de montage
vormde de antennemast. Voordat hier-
mee kon worden begonnen, moest de
torenkraan worden afgebroken. Het
bleek namelijk technisch èn financieel
onhaalbaar de antennemast met de
torenkraan te monteren. Alle stalen
onderdelen van de antennemast zijn
nog wel met de torenkraan zo hoog
mogelijk opgeslagen, namelijk op 10 m
onder de aanzet van de mast.
Na het ontmantelen van de kraan zijn de
mastonderdelen één voor één omhoog
gehesen en gemonteerd met behulp
van een ‘vliegend mastje’. Dit is een
knikvaste buis, die met kabels is vastge-
maakt aan de bestaande constructie.
Aan de voet zit een bolscharnier, zodat
de mast in alle richtingen om dit punt
10
Overzicht van de
staalconstructie.
Direct na het
beëindigen van de
montage van één
verdieping worden
de stalen vloerplaten
gelegd.
kan roteren. Deze rotaties worden
gecontroleerd door lieren, die de kabels
vieren of aanspannen. Omdat dit ‘mast-
je’ zo licht mogelijk moet zijn, bepaalde
de hijscapaciteit van 1,5 ton de monta-
gevoegen in de antennemast. Een der-
gelijke montage op een hoogte van let-
terlijk boven de wolken is een huzaren-
stuk dat zelden wordt vertoond. Vanaf
de begane grond was het nauwelijks
waarneembaar.
Het hoogste deel van de mast is een
ongeveer tien meter lange, vierkante
buis. Deze buis is in één beweging
opgetrokken door een vrijgehouden
ruimte in de antennemast. De buis had
aan de onderkant een uitloopstuk, dat er
voor zorgde dat ook bij de laatste vijze-
loperatie het zwaartepunt onder het ver-
ankeringspunt van de ophaalkabels lag.
Op de top van de buis is een lichtkooi
van roestvast staal gemonteerd.
Technische gegevens
• Algemeen staalverbruik 1.800 ton; staal-
kwaliteit Fe 510 D1; bouwtijd 1992-1996;
montage torenhoofd januari-maart 1994;
montage antennemast februari-mei 1995;
liftsnelheid: 40 seconden om vanaf de be-
gane grond het restaurant in het toren-
hoofd te bereiken.
• Torenhoofd acht bouwlagen; nuttig vloer-
oppervlak 7700 m2; onderste (uitwaaieren-
de) kolommen: HD 400×634, bovenste
kolommen HE 260A; staal-beton liggers HE
400A tot HE 500B; raveelligger HE 450B;
montageverband rond 40 mm, treksterkte
1030 N/mm2; staalplaat-betonvloer type
Holodeck, plaatdikte 1,2 mm, totale dikte
185 mm.
• Antennemast hoogte 86 m; vakwerk: verti-
calen op de hoeken (onder) CHS 335,6×36
mm een (boven) CHS 159×10 mm; bevesti-
ging met 4×8 ankerbouten, treksterkte 1030
N/mm2.
BOUWEN MET STAAL 128, januari/februari 1996