PAGBABAGONG

MORPOPONEMIKO
 LAYUNIN:
• Natutukoy ang iba’t ibang uri ng
pagbabagong morpoponemiko.
• Nauunawaan ang pagkakabuo
ng mga salita.
 MORPOPONEMIKO
❖ Pagbabago sa anyo at bigkas ng mga
salita dulot ng pagdaragdag ng panlapi o
pagsasama ng dalawa o higit pang
morpema upang bumuo ng salita.
IBA’ T IBANG URI NG PAGBABAGONG
MORPOPONEMIKO

❖ Asimilasyon
❖Pagpapalit ng Morpema
❖Metatesis
❖Pagkakaltas ng Ponema
❖Paglilipat diin
 ASIMILASYON
❖Tumutukoy ito sa pagbabagong anyo ng
morpema dulot ng impluwensiya ng mga
katabing tunog nito.
 MGA HALIMBAWA
PANG PAM PAN
a,e,i,o,u,k,g,h,m,n,ng, b,p d,l,r,s,t
• Pang-altar • Pambansa • Pandulaan
• Pang-orasan • Pampanitikan • Panlaro
• Pang-upuan • Pambalarila • Panrangya
• Panghukay • Pambutas • Panlasa
• Panggatong • Pampalengke
 2 URI NG ASIMILASYON

1. Parsiyal o Di-ganap
2. Ganap
 PARSIYAL O DI-GANAP
❖Tanging ang pagbabago ay sa pinal na ponemang –ng lamang kapag ikinakabit sa mga salita.
HALIMBAWA:
1. pang + paaralan= pampaaralan
2. pang + lasa= panlasa
3. pang + paligo= pampaligo
4. pang + bayan= pambayan
 GANAP
❖ Bukod sa pagbabagong nagaganap sa ponemang –ng ayon sa punto at artikulasyon ng kasunod na
tunog, nawawala pa din ang unang ponema ng nilalapiang salita dahil ito ay inaasimila o napapaloob na
sa sinundang ponema.
HALIMBAWA:
1. pang + palo = pampalo = pamalo
2. pang + tali = pantali= panali
3. pang + palit =pampalit=pamalit
 PAGPAPALIT NG PONEMA
❖Tumutukoy sa ponemang nagbabago o
napapalitan sa pagbuo ng mga salita.
❖ d at r
❖o at u
HALIMBAWA:
1. ma- + dapat= madapat = marapat
2. putol + -in= putolin=putulin
 METATESIS

❖ Kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa l

o y ay ginigitlapian ng –in , ang l o y ng
salitang-ugat at ang n ng gitlapi ay
nagkakapalit ng posisyon.
HALIMBAWA:
1. -in + lipad = linipad = nilipad
2. -in + yaya = yinaya = niyaya
3. luto + -in= linuto = niluto
 PAGKAKALTAS NG PONEMA

❖ Sa pagbabagong ito, may nawawalang

ponema sa loob ng salita.Ang huling
ponemang patinig ng salitang ugat ay
nawawala kapag nilalapian ng hulapi.
HALIMBAWA:
1. sunod + in= sunodin= sundin
2. takip + an= takipan=takpan
3. dala + han= dalahan= dalhan
 PAGLILIPAT DIIN

❖May mga salitang nagbabago ng diin kapag

nilalapian.Maaaring malipat ng isa o
dalawang pantig ang diin patungong huling
pantig o maaaring malipat ng isang pantig
patungong unahan ng salita.
HALIMBAWA:
1. Luto + -an= lutuan
2. Basa + -hin= basahin
3. Laro +-an= laruan
PAGBUO NG SALITA
 PARAAN NG PAGBUO NG SALITA

❖Paglalapi
❖Pag-uulit ng salitang ugat
❖Pagtatambal ng mga salitang ugat
 PAGLALAPI

❖ Ito ay paraan ng pagkakabit ng panlapi sa

salitang ugat.
MGA PARAAN NG PAGLALAPI
• Pag-uunlapi
• Paggigitlapi
• Paghuhulapi
• Pag-uunlapi at Paghuhulapi (Kabilaan)
• Pag-uunlapi at Paggigitlapi
• Laguhan
 PAG-UUNLAPI

❖Ang panlapi ay inilalagay sa unahan

ng salitang ugat.
HALIMBAWA:
1. mag + isip = mag-isip
2. um + ulan= umulan
 PAGHUHULAPI

❖Ang panlapi ay inilalagay sa hulihan

ng salitang ugat.
HALIMBAWA:
1. aklat + an= aklatan
2. hamak + in= hamakin
 PAGGIGITLAPI

❖Ang panlapi ay inilalagay sa gitna

ng salitang ugat.
HALIMBAWA:
1. um+basa = bumasa
2. in+hasa= hinasa
 PAG-UUNLAPI AT PAGHUHULAPI
(KABILAAN)

❖Ang panlapi ay inilalagay sa unahan

at hulihan ng salitang ugat.
HALIMBAWA:
1. nag+ amin+an= nag-aminan
2. na+gusto+han=nagustuhan
 PAG-UUNLAPI AT PAGGIGITLAPI

❖Ang panlapi ay inilalagay sa unahan at

gitna ng salitang ugat.
HALIMBAWA:
1. mag+ma+mahal=magmamahal
2. mag+pa+paraya=magpaparaya
 LAGUHAN
❖Ang panlapi ay inilalagay sa
unahan,gitna at hulihan ng salitang
ugat.
HALIMBAWA:
1. ipag+ um+ sigaw+ an
=ipagsumigawan
2.mag+ in + dugo+ an=magdinuguan
 PAG-UULIT NG SALITANG UGAT

❖Kung ang kabuuan o isa o higit pang

pantig sa dakong unahan ay inuulit.
URI NG PAG-UULIT
1. Inuulit na Ganap
2. Inuulit na Parsiyal
3. Magkahalong Ganap at Parsiyal
 INUULIT NA GANAP

❖Buong salitang-ugat ang inuulit.

HALIMBAWA
1. gabi-gabi
2. bata-bata
3. iba-iba
 INUULIT NA PARSIYAL

❖Isang pantig lamang ng

salitang-ugat ang inuulit.
HALIMBAWA
1. lilima
2. pupunta
3. sasahod
MAGKAHALONG GANAP AT PARSIYAL

❖Buong salita at isang pantig ang

inuulit.
HALIMBAWA
1. iilan-ilan
2. tutulog-tulog
 TAMBALAN
❖Binubuo ng dalawang salitang
pinagsama para makabuo ng isang
salita.
URI NG TAMBALAN
1. TAMBALANG GANAP
2. TAMBALANG DI-GANAP
 TAMBALANG GANAP
❖Nananatili ang kahulugan ng
salitang pinagtambal.
HALIMBAWA
1. bahay-kubo
2. kuwentong-bayan
 TAMBALANG DI-GANAP

❖Nagbabago ang kahulugan ng

salitang pinagtambal.
HALIMBAWA
1. dalagambukid
2. bahaghari
 PAGSASANAY
Panuto: Tukuyin ang pagbabagong Panuto: Ibigay ang tamang kayarian ng mga
morpoponemiko na naganap sa salita. salitang-ugat na nasa loob ng panaklong gamit
patawarin-___________ ang pagbabagong morpoponemikong nakalagay
sa bawat bilang.
niloko-______________
____________Pagkakaltas:Labis siyang (sakit) sa
pambuhos-__________ mga kumakalat na tsismis tungkol sa kanya.
tinakpan-___________ ____________Pagpapalit: Tungkulin ng isang
pangkulay-__________ mabuting kaibigan na (tupad) ang mga
binibitawan niyang pangako.
kapilyuhan-_________
____________Paglilipat: May karampatang parusa
pangkudkod-________ kapag (labag) mo ang mga batas na ipinatupad
nilanguyan-_________ ng gobyerno.
pantabo-____________
marami-__________
bakuran-_________
pantanim-____________
 PAGSASANAY
Panuto: Sundin ang isinasaad sa sumusunod na
mga pahayag.
Gawing salitang inuulit na ganap at parsiyal ang
Bakit mahalagang pag-aralan ang mga
salitang luha at gamitin ito sa pangungusap na pagbabagong morpoponemiko at pagbuo ng
nagpapakita ng labis na kalungkutan. salita?
_______________________________________
Bigyan ng katambal ang salitang bisig at gamitin
ito sa pangungusap tungkol sa pagsasama-sama.
_______________________________________
Hanapan ng katambal ang salitang yaman upang
makabuo ng bagong salitang tumutukoy sa isang
taong tagapangalaga ng kayamanan. Gamitin ito
sa makabuluhang pangungusap.
_______________________________________