706679

BULANTI-KUSMASI OLAN GEBELERDE PROGRESİF
GEVŞEME EGZERSİZLERİNİN BULANTI-KUSMA

ŞİDDETİNE VE YAŞAM KALİTESİNE ETKİSİ
Rozerin KAŞAN
Ebelik Anabilim Dalı
Tez Danışmanı
Dr. Meral KILIÇ
Yüksek Lisans Tezi-2021

T.C.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BULANTI-KUSMASI OLAN GEBELERDE PROGRESİF

GEVŞEME EGZERSİZLERİNİN BULANTI-KUSMA
ŞİDDETİNE VE YAŞAM KALİTESİNE ETKİSİ
Rozerin KAŞAN
Ebelik Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi
Tez Danışmanı
Dr. Meral KILIÇ
ERZURUM
2021
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER ................................................................................................................I
TEŞEKKÜR .................................................................................................................. IV
ÖZET .............................................................................................................................. V
ABSTRACT ................................................................................................................... VI
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ............................................................. VII
TABLOLAR DİZİNİ .................................................................................................VIII
1. GİRİŞ ........................................................................................................................... 1
2. GENEL BİLGİLER .................................................................................................... 4
2.1. Gebelikte Bulantı Kusma ........................................................................................... 4
2.1.1. Gebelikte Bulantı Kusmanın Tanımı ve Fizyolojisi ............................................... 4
2.1.2. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın İnsidansı ..................................................... 4
2.1.3. Gebelikte Bulantı Kusmanın Etiyolojisi ve Risk Faktörleri ................................... 5
2.1.3.1. Genetik Nedenler ................................................................................................. 5
2.1.3.2. Hormonal Değişiklikler ....................................................................................... 6
2.1.3.3. Psikolojik Nedenler ............................................................................................. 6
2.1.3.4. Koku Duyusu ....................................................................................................... 6
2.1.4. Gebelikte Bulantı Kusmanın Tanısı, Belirti ve Bulguları ...................................... 6
2.1.5. Gebelikte Bulantı Kusmanın Etkileri...................................................................... 7
2.1.6. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın Tedavisi ...................................................... 8
2.1.6.1. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın Farmakolojik Tedavisi ............................ 8
2.1.6.2. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın Nonfarmakolojik Tedavisi ...................... 9
2.2. Tamamlayıcı ve Alternatif Tedaviler ....................................................................... 10
2.2.1. Gevşeme ............................................................................................................... 10
2.2.2. Gevşeme Teknikleri .............................................................................................. 11
I
2.2.3. Progresif Gevşeme Egzersizleri ............................................................................ 11
2.3. Yaşam Kalitesi ......................................................................................................... 12
2.4. Bulantı Kusması Olan Gebeye Ebelik Yaklaşımı .................................................... 13
3. MATERYAL VE METOT ....................................................................................... 15
3.1. Araştırma Türü ......................................................................................................... 15
3.2. Araştırmanın Yeri ve Zamanı .................................................................................. 15
3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklem Seçimi ............................................................... 15
3.3.1. Araştırmaya Alınma Kriterleri .............................................................................. 16
3.3.2. Araştırmaya Alınmama Kriterleri ......................................................................... 16
3.4. Veri Toplama Araçları ve Araçların Özellikleri ...................................................... 16
3.4.1. Kişisel Bilgi Formu .............................................................................................. 17
3.4.2. PUQE (Gebelikte Bulantı-Kusma Şiddeti Değerlendirme) Testi ........................ 17
3.4.3. SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği (YKÖ) .................................................................. 17
3.5. Verilerin Toplanması ............................................................................................... 18
3.6. Verilerin Değerlendirilmesi ..................................................................................... 21
3.7. Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler ........................................................................... 21
3.8. Etik İlkeler ............................................................................................................... 21
3.9. Araştırmanın Sınırlılığı ve Genellenebilirliği .......................................................... 21
4. BULGULAR .............................................................................................................. 23
5. TARTIŞMA ............................................................................................................... 30
6. SONUÇ VE ÖNERİLER.......................................................................................... 36
KAYNAKLAR .............................................................................................................. 38
EKLER .......................................................................................................................... 50
EK-1. ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................... 50
EK-2. ETİK BİLDİRİM VE İNTİHAL BEYAN FORMU ....................................... 51
II
EK-3. ETİK KURUL ONAY FORMU ....................................................................... 52
EK-4. DİYARBAKIR İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ İZİN YAZISI ......................... 53
EK-5. KİŞİSEL BİLGİ FORMU ................................................................................. 54
EK-6. PUQE (Pregnancy Unique Quantification of Emesis and Nausea) TESTİ .. 56
EK-7. SF-36 YAŞAM KALİTESİ ÖLÇEĞİ .............................................................. 57
EK-8. PROGRESİF GEVŞEME EGZERSİZİ EĞİTİM KİTAPÇIĞI ................... 61
EK-9. ARAŞTIRMANIN GÜÇ ANALİZİ ................................................................. 87
III
TEŞEKKÜR
Yüksek lisans tezimin hazırlanmasında her zaman değerli bilgileri ile desteğini
gördüğüm danışman hocam Dr. Öğr. Üyesi Meral KILIÇ’a teşekkürlerimi sunarım.
Tez savunma sınavıma katılarak değerli katkılarda bulunan Prof. Dr. Serap EJDER
APAY ve Dr. Öğr. Üyesi Gülüzar SADE’ye teşekkür ederim. Tez çalışmamda bana
yardımcı olan tüm gebelere teşekkür ederim. Çalışmam süresince yardımını esirgemeyen
çalışma arkadaşlarım ve eğitim dönemim boyunca bana daima destek olan ailem,
nişanlım ve yakın arkadaşlarıma teşekkür ederim.
Rozerin KAŞAN
IV
ÖZET
Bulantı-Kusması Olan Gebelerde Progresif Gevşeme Egzersizlerinin Bulantı-
Kusma Şiddetine ve Yaşam Kalitesine Etkisi
Amaç: Çalışma bulantı kusması olan gebelerde progresif gevşeme egzersizlerinin

bulantı kusma şiddetine ve yaşam kalitesine etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır.
Materyal Metot: Araştırma deneysel ön test, ara test ve son test kontrol gruplu
bir çalışmadır. Çalışma 2 farklı gruptan deney grubu (n:35) progresif gevşeme yapan
kadınlardan, kontrol grubu (n:35) rutin bakım alan gebelerden oluşmuştur. Veriler
01.12.2020-01.06.2021 tarihlerinde kişisel bilgi formu, PUQE testi ve SF-36 Yaşam
Kalitesi Ölçeği (SF-36 YKÖ) kullanılarak toplanmıştır. Deney grubundaki gebelere
araştırmacı tarafından progresif gevşeme eğitimi verilerek 8 hafta boyunca (günde en az
bir defa) yapmaları istenmiş, kontrol grubundaki gebelere ise herhangi bir girişim
uygulanmamıştır. Tüm gebelerden 4 hafta ve 8 hafta sonrasında PUQE testi ile SF-36
YKÖ tekrarlanmıştır. Verilerin analizinde; frekans, yüzdelik dağılım, ki-kare analizi,
bağımsız gruplarda t testi, bağımlı gruplarda t testi, bağımlı gruplar için Wilcoxon testi
ve Mann Whitney U testi, Bonferroni düzeltmeli post-hoc testi ve tekrarlı ölçümler için
küresellik varsayımı sağlanamadığından Greenhouse-Gesisser kullanılmıştır.
Bulgular: Progresif gevşeme öncesi deney ve kontrol grubundaki gebelerin
PUQE toplam, SF-36 YKÖ tüm alt boyutlarından aldıkları ön test puan ortalamalarının
benzer olduğu bulundu. (p>0.05). Progresif gevşeme sonrası deney grubunda kontrol
grubuna oranla PUQE şiddetinin önemli oranda düşük olduğu bulundu. Deney
grubundaki gebelerin SF-36 YKÖ alt boyutları puan ortalamalarının kontrol grubuna
kıyasla daha yüksek olduğu ve gruplar arasında farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu
saptandı (p<0.05).
Deney grubundaki gebelerin ön test, ara test ve son test PUQE ve SF-36 YKÖ’den
aldıkları puanlar arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir.
Kontrol grubundaki gebelerin ön test, ara test ve son test PUQE’den aldıkları puanlar
açısından anlamlı bulunurken, SF-36 YKÖ’den aldıkları puanlar açısından önemli
bulunmamıştır.
Sonuç: Progresif gevşeme egzersizleri bulantı kusma şiddetini azaltmada ve

yaşam kalitesini iyileştirmede etkili olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Bulantı kusma, ebe, gebelik, progresif gevşeme, yaşam

kalitesi.
V
ABSTRACT
The Effect of Progressive Relaxation Exercises on Nausea and Vomiting Severity
and Quality of Life in Pregnant Women with Nausea and Vomiting
Aim: The study was conducted to examine the effect of progressive relaxation
exercises on the severity of nausea and vomiting and quality of life in pregnant women
with nausea and vomiting.
Materials and Methods: The research is a study with experimental pre-test, mid-
test and post-test control group. The study consisted of 2 different groups, the
experimental group (n:35) of women who did progressive relaxation and the control
group (n:35) of pregnant women who received routine care. Data were collected on
01.12.2020-01.06.2021 using personal information form, PUQE test and SF-36 Quality
of Life Scale. The pregnant women in the experimental group were given progressive
relaxation training by the researcher and asked to do it for 8 weeks (at least once a day),
while no intervention was applied to the pregnant women in the control group. SF-36
quality of life scale was repeated with PUQE test weeks and 8 weeks after all pregnant
women. In the analysis of data; frequency, percentile distribution, chi-square analysis, t
test for independent groups, t test for dependent groups, Wilcoxon test and Mann Whitney
U test for dependent groups, Greenhouse-Gesisser test, Bonferroni corrected post-hoc test
were used.
Results: It was found that the pretest meaan scores of the pregnant women in the
experimental and control groups before progressive relaxation were similar in all sub-
dimensions of PUQE total and SF-36 quality of life scale (p>0.05). After progressive
relaxation, PUQE severity was found to be significantly lower in the experimental group
compared to the control group. It was determined that the mean scores of SF-36 quality
of life scale sub-dimensions of the pregnants in the experimental group were higher than
those of the control group and the difference between the groups was statistically
significant (p<0.05).
It was determined that the difference between the pre-test, mid-test and post-test
PUQE and SF-36 quality of life scale scores of the pregnant women in the experimental
group was significant. While the pre-test, mid-test and post-test PUQE scores of the
pregnant women in the control group were found to be significant, it was not significant
in terms of the SF-36 quality of life scale scores.
Conclusion: Progressive relaxation exercises were effective in reducing the
severity of nausea and vomiting and improving quality of life.
Keywords: Life quality, midwife, nausea vomiting, pregnancy, progressive
relaxation.
VI
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ
GBK : Gebelikte Bulantı ve Kusma
KBF : Kişisel Bilgi Formu
PGE : Progresif Gevşeme Egzersizleri
PUQE : Pregnancy Unique Quantification of Emesis and Nausea
TAT : Tamamlayıcı ve Alternatif Tedaviler
YKÖ : Yaşam Kalitesi Ölçeği
VII
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo No Sayfa No
Tablo 4.1. Deney ile kontrol grubundaki gebelerin tanıtıcı nitelikleri yönünden
kıyaslanmaları .............................................................................................. 23
Tablo 4.2. Grupların PUQE ile SF-36 YKÖ ön-test puanlarının kıyaslanması ............. 24
Tablo 4.3. Grupların PUQE ile SF-36 YKÖ ara-test ortalamalarının kıyaslanması ...... 25
Tablo 4.4. Grupların PUQE ve SF-36 YKÖ son-test puanlarının kıyaslanması ............ 26
Tablo 4.5. Deney ve kontrol grubundaki gebelerin PUQE tekrarlı ölçümlerden elde
edilen puan ortalamalarının karşılaştırılması ............................................... 27
Tablo 4.6. Deney ve kontrol grubundaki gebelerin SF-36 YKÖ tekrarlı ölçümlerden
elde edilen puan ortalamalarının karşılaştırılması ....................................... 28
VIII
1. GİRİŞ
Gebelikte bulantı ve kusma gebe kadının ve fetüsün sağlığını etkileyen yaygın bir
durumdur ve %50-80 oranında bulantı, %50 oranında kusma görülür.1 Sıklıkla “sabah
bulantısı” olarak adlandırılsa da bulantı ve kusma günün herhangi bir saatinde ortaya
çıkabilir ve gün boyunca devam edebilir.2 Bulantı-kusma gebelik döneminin 4-6.
haftalarında başlar, 8-12. haftalar arası en şiddetli olur, 16. ve 20. haftalar arasında
kaybolur, ancak kadınların %20'si kadarında bu süreden sonra da devam eder.3, 4 Bununla
birlikte, bulantı ve kusma şiddetli ve kalıcı ise, özellikle gebe yeterli hidrasyonu, sıvı ve
elektrolit dengesini ve beslenmeyi koruyamazsa, durum hiperemezise ilerleyebilir.
Hiperemezis gravidarumun standart bir tanımı olmamakla birlikte, sürekli kusma,
dehidrasyon, ketonüri, elektrolit bozukluğu ve %5'ten fazla kilo kaybı genellikle kriter
olarak kabul edilir.5
Gebelikte mide bulantısı ve kusmanın etiyolojisi üzerine araştırmalar biyolojik,
sosyal ve psikolojik faktörler üzerine odaklanılır.6 Gebelikte bulantı ve kusmanın nedeni
bilinmemekle birlikte, human koryonik gonadoptropin (hCG) veya östrojen hormonu ile
bağlantılı güçlü kanıtlar vardır. Vestibüler, gastrointestinal, koku alma ve davranışsal
faktörler kadının hormonal değişikliklere tepkisini etkileyebilir.2, 7

Human koryonik
gonadotropin (hCG) ve hipertiroidizmdeki artışların yanı sıra Helicobacter Pylori
bakterileri ve anormal karaciğer fonksiyonu ile ilişkili olduğu belirtilir.8 Gebelerde fetal
cinsiyetin kız olması ile bulantı-kusma arasında ilişki olduğu bilinmektedir.2 Daha önceki
gebelik sayısı ve fetüs sayısının gebelikte bulantı ve kusma riskini etkilediği
belirtilmektedir.3
Erken gebelik döneminde yaşanan bulantı-kusma gebenin yaşamına önemli
kısıtlamalar getirmekte ve sonuçta gebenin aile, iş ve sosyal yaşantısını etkilemektedir.6
Gebenin yorgunluk, duygusal durumundaki değişiklikler, yaşamına gelen kısıtlamalar
1
sonucunda yaşam kalitesinin birçok alanında azalmaya neden olur.9 Şahan ve Ege’nin10
erken gebelik döneminde yaşanan bulantı kusmanın sıklığı ve yaşam kalitesine etkisini
değerlenmek amacıyla yaptıkları çalışmalarında gebelerin erken dönemde görülen bulantı
kusmadan %56.2’sinin cinsel yaşamının, %74.7’sinin günlük fiziksel aktivitelerinin,
%74’ünün günlük işlerinin etkilendiğini bulmuştur. Bulantı-kusma ile baş edemeyen ve
gebeliğini sonlandırmayı düşünen kadınların hem günlük hayatı hem de eşi ile olan
ilişkisi olumsuz etkilenir.11
Erken gebelik döneminde bulantı ve kusma için farmakolojik ve farmakolojik
olmayan birçok tedavi yöntemi önerilir. Erken gebelikte ve tamamlayıcı ve alternatif
terapilerin kullanımındaki genel artış, farmakolojik olmayan tedaviler, gebelikte bulantı
ve kusmayı tedavi etmek için giderek daha fazla kullanılır, çünkü bunlar “doğal” olarak
algılanır ve bu nedenle ilaçlardan daha güvenli veya daha düşük risklidir. Bunlar arasında
bitkisel ilaçlar (zencefil, papatya, nane, ahududu yaprağı), akupresür, akustimülasyon
bantları ve akupunktur, gevşeme, otojenik geribildirim eğitimi, homeopatik ilaçlar (nux
vomica, pulsatilla), masaj, hipnoterapi, diyet müdahaleleri, aktivite müdahaleleri,
duygusal destek, psikolojik müdahaleler ve davranışsal müdahaleler/modifikasyonlar
vardır. Bulantı kusmanın tedavisinde farmakolojik ya da nonfarmakolojik yöntemler
kullanılmaktadır. Nonfarmokolojik yöntemlerden biri de progresif gevşeme
egzersizleridir.3, 12, 13
Progresif gevşeme egzersizleri (PGE) kanser ağrısında, kemoterapi alan kanser
hastalarında semptom kontrolü için, kemotarepi sonrası bulantı kusmanın ve yaşam
kalitesinin iyileştirilmesinde çalışılmıştır.14 Anksiyete, ağrı, diğer stres semptomlarının
azaltılması ve zihinsel sağlığın arttırılması için benimsenmiştir. Stresin azaltılması ve
psikolojik iyiliğin arttırılması için gevşeme eğitimi kullanmanın birçok avantajı vardır.
İlk olarak, bireyler bir süreli gözetim altında eğitimden sonra gevşeme egzersizi
2
yapabilirler. İkincisi, bireyler egzersizi gerginliği kontrol etme ihtiyacı duydukları her
yerde ve her zaman uygulayabilirler.15 Uygulanan egzersiz sistemli bir şekilde
kaslarımızın gerilip gevşemesini içermektedir. Bu yolla kasların tam olarak yerleri ve
gerginlik halindeki durumları bilinir.15
Gebelikte bulantı kusmanın şiddeti arttıkça yaşam kalitesi azalır, sağlık bakım
sistemindeki kaynaklar biter ve sosyo-ekonomik maliyet artar ancak bu bozukluk sıklıkla
göz ardı edilir.12, 16, 17

Genellikle, gebelikte bulantı kusmanın tedavisi hastalığın
ciddiyetine bağlıdır ve anne ile fetüs için riskleri en aza indirirken semptomları
iyileştirmeye odaklanılır.12 Ebelere düşen görev progresif gevşemeyi öğrenip gebelere
eğitim vermektir. Böylece uzun dönemde gebelerin bulantı kusması azalır ve yaşam
kaliteleri artar.
Çalışmanın hipotezleri
H1: Bulantı kusması olan gebelere uygulanan progresif gevşeme egzersizleri
bulantı kusma şiddetini azaltır.
H2: Bulantı kusması olan gebelere uygulanan progresif gevşeme egzersizleri
yaşam kalitesini artırır.
3
2. GENEL BİLGİLER
2.1. Gebelikte Bulantı Kusma
2.1.1. Gebelikte Bulantı Kusmanın Tanımı ve Fizyolojisi
Gebelik döneminde görülen bulantı veya daha ilerisi olan kusma kadındaki
sosyolojik yaşantısı veya kişisel yaşantısı üzerinde olumsuz etki ve tepkilere neden olan
bir problemdir. Bulantı ve kusma sürekli bir şekilde tekrar ederse subakut tiamin (vitamin
B1) noksanlığından dolayı Wernicke ensefalopatisi gelişebilir.18 İdrar ve kan tahlili, fizik
muayene ve gebelikte bulantı kusma şiddeti değerlendirme testi (PUQE) bulantı
kusmanın teşhisi için çoğunlukla uygulanmaktadır.19
Bulantı hemen hemen her insanda deneyimlenen ve kusma hissi uyandıran
kusmayla sonuçlanabilen bir duygu durumudur. Bulantı epigastriumdan ve gırtlağın arka
kısmından bazen her iki taraftan da ortaya çıkan çoğu zaman kusmayla sonuçlanan hoş
olmayan bir duyudur. Bulantı bağırsak hareketlerinde yavaşlama ve mide motilitesinde
azalma sonucu oluşur. Kusma ise gastrointestinal sistemin üst kısmındaki herhangi bir
bölgenin aşırı tahriş olması, gerilmesi ve uyarılması sonucunda özafagustan atılmasıdır.20
2.1.2. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın İnsidansı
Gebelik döneminde bulantı-kusma, gebelik veya sabah hastalığı, hiperemezis
gravidarum, isimleriyle anılmakla birlikte çoğunlukla ilk trimesterde görülen bir şikâyet
türüdür. Gebelikte bulantı ve kusma görülme sıklık oranı %50-80 gibi yüksek orandadır.
Bir sonraki gebelik döneminde kusma ve bulantı görülme sıklık oranı ise %15-81
oranındadır.2
Migreni olanlarda, östrojen temelli tedavi kullananlarda ve hareket bozukluğu gibi
nedenlerle gebelik döneminde bulantı-kusma daha yoğunlukla görüldüğü
belirtilmektedir. Gebelikte bulantı-kusma tat duyusu zayıf olan kişilere nazaran tat
duyusu daha yoğun olan kişilerde daha sık ortaya çıkmaktadır.21 Gebelikte bulantı kusma
4
açısından ayrı fetal cinsiyetteki ikiz gebeliklerin, monozigotik ikizlerin dizigotik ikizlere
göre daha fazla bulantı kusma deneyimledikleri saptanmıştır.22
Gebelerin aile ve sosyal yaşamları üzerine olumsuz etkisi olan bulantı kusma
gebeliğin ikinci ve üçüncü trimestrinde de devam edebilmektedir. Gebelikte bulantı
kusmanın gelişmiş ülkelerde ve kırsal nüfus yoğunluğunun az, şehir nüfus yoğunluğunun
fazla olduğu bölgelerde yaşayan kişilerde de daha sık görüldüğü belirtilmektedir.23
2.1.3. Gebelikte Bulantı Kusmanın Etiyolojisi ve Risk Faktörleri
Gebelik döneminde ortaya çıkan bulantı ve kusmayla ilgili birçok araştırma
yapılmasına rağmen bulantı kusmanın nedeni hala bulunamamıştır.24
Gebelik süresinde bulantı ve kusmanın sebepleri ile ilgili yapılan incelemeler
neticesinde işlevsellik, sosyolojik, psikolojik ve kültürel etmenler üzerinde durulsa da
genellikle belirtilen bu faktörlerin tamamının birlikte rol oynadığı belirtilmektedir.25, 26
Gebelik bulantı kusmasının tanısı konulmadan önce fizyolojik olmayan (kolesistit,
apandisit, gastroenterit, hepatit, peptik ülser, piyelonefrit) gibi hastalıklar dışlandıktan
sonra teşhis konulmalıdır.25
2.1.3.1. Genetik Nedenler
Gebelik döneminde bulantı-kusma şikâyetlerinin genetik ile ilgili olduğunu
düşündüren veriler ve kanıtlar bulunmaktadır. Gebelik süresinde bulantı ve kusma
deneyimleyen kadınların kız çocuklarının da gebelik dönemlerinde bulantı ve kusma
şikayetlerinin olduğu hatta daha şiddetli deneyimledikleri belirtilmektedir.19
Gebenin gebelik sürecine yönelik bilgi eksikliği, aşırı stres, evlilikte yaşanan
sorunlar, gebelikle birlikte ortaya çıkan duygu değişimleri, annenin fetüsün sağlığıyla
ilgili kaygı duyması, olumsuz tecrübeler, gebenin aileyle olan ilişkileri ve eşinin gebelikle
ilgili iyi bir bakış açısının olmaması gibi faktörler gebelikte bulantı ve kusmaya neden
olabilmektedir.26
5
2.1.3.2. Hormonal Değişiklikler
Gebelik sürecinde bulantı kusmanın nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Ancak
human koryonik gonodotrop hormonunun (hCG), yükselmesinin gebelikte bulantı
kusmaya neden olduğu belirtilmektedir.27 β-hCG gebeliğin ilk haftalarında korpus
luteumdan progesteron salgılanmasının devam etmesi için sürekli artan oranlarda
salgılanır. Gebeliğin ikinci üç ayından başlayıp progesteron üretimi tamamen plasenta
yönünden karşılandığından artık β-hCG’ye ihtiyaç kalmaz ve doğum dönemine serumda
çok küçük oranlarda bulunur. Gebelikte β-hCG hormonundaki yükselmenin ve daha
sonra düşüşün meydana gelmesi gebelik sürecinde bulantı ve kusma deneyimini de
paralel olarak aynı şekilde etkiler.28 Progesteron, östrojen, tiroid hormonları da gebelikte
bulantı kusmaya neden olan diğer hormonlardır.23
2.1.3.3. Psikolojik Nedenler
Gebelikteki bulantı kusma bağımlı, olgun olmayan, histerik, depresyona meyilli
ya da gergin yapıdaki sinirli kadınlarda daha sık görüldüğü ifade edilmektedir.
Psikanalistler gebelikte görülen bulantı kusmayı konversiyon ya da somatizasyon olarak
değerlendirmişlerdir. Gebeliğin konversiyon rahatsızlığının ortaya çıkmasını
kolaylaştırdığını belirtmektedirler.29
2.1.3.4. Koku Duyusu
Gebelik döneminde bulantı-kusmanın en önemli nedenlerinden biri de koku
duyusudur. Koku çeşitlerinden yemek kokusu, kahve kokusu, parfüm kokusu, tütün ve
tütün çeşitlerinin kokusu, tıbbı aromatik ürünlerin kokusu, uçucu maddelerin kokusu
(petrol ürünleri) gebelik dönemindeki bulantı ve kusmayı etkilediği ifade edilmektedir.19
2.1.4. Gebelikte Bulantı Kusmanın Tanısı, Belirti ve Bulguları
Gebelik döneminde bulantı kusmayı etkileyen birçok faktör vardır. Bu nedenle
bulantı kusma nedeniyle başvuran gebelerde diğer faktörlerin de göz önünde
6
bulundurulması gerekir. Gastroenterit, akut kolesistit, pankreatit, appendisit, intestinal
obstrüksiyon, pnömoni, akut piyelonefrit, üst solunum yolu infeksiyonu, menenjit gibi
hastalıklarda da bulantı-kusma deneyimlenmektedir.30 Gebelikte bulantı kusmanın
kendine has bir muayene yöntemi yoktur. Ateşin olmaması, ense sertliğinin olmaması, alt
veya üst solunum yollarına dair bir enfeksiyon bulgusunun bulunmaması, organomegali
görülmemesi, fizik muayenede batın muayenesinin normal olması, idrar yolu
enfeksiyonuna ait bir şikâyetin bulunmaması ve laboratuvar sonuçlarının normal olması
bulantı kusmanın gebelikle ilgili olduğunu düşündürür.19
2.1.5. Gebelikte Bulantı Kusmanın Etkileri
Gebelik sürecinde devam eden bulantı ile kusmanın gebe, fetüs ve aile üzerine
olumsuz etkileri vardır. Gebelik sürecinde seyreden bulantı ve kusma annenin kilo
alımına olumsuz yönde etkilemekte ve bunun sonucunda sıvı elektrolit dengesizliği,
dehidratasyon ile ketoasidoz gelişebilmektedir.5
Gebelikte bulantı kusma gebenin yaşam kalitesini de olumsuz yönde
etkilemektedir.31
Bulantı-kusma gebelerin günlük yaşam aktivitelerini de olumsuz yönde
etkilemektedir. Bulantı kusması olan gebelerin genellikle kendilerine özgüvenleri
azalmaktadır. Aile eş ve yakın arkadaşlarıyla ile olan iletişimlerini olumsuz yönde
etkilemektedir. Gebenin bu deneyimleri yaşamasını sosyal olarak toplumdan izole
olmasına, kontrol kaybı yaşamasına neden olmaktadır. Gebenin kontrol kaybı
yaşamasının nedeni toplum içinde kusacağını düşünmesidir. Ayrıca kişisel işleri ve ev
sorumlulukları yapamama da kontrol kaybı duygusunun yaşanmasına neden olmaktadır.
Başkalarının yardımına muhtaç olduğu düşüncesi de suçluluk yaratmaktadır.32
Gebelikte bulantı ve kusmanın fetüsün kilosu üzerinde olumsuz etkisinin
olmadığı, ancak şiddetli bulantı kusmanın fetüsün düşük doğum ağırlıklı olarak
7
doğmasına neden olduğu bulunmuştur.33, 34 Yapılan diğer araştırmalarda ise gebelikte
bulantı kusmanın konjenital anomaliye neden olmadığı belirlenmiştir.35
2.1.6. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın Tedavisi
Gebelik döneminde meydana gelen bulantı kusma tedavi yöntemlerinde
farmakolojik ve nonfarmakolojik gibi farklı birden fazla yöntem kullanılabilmektedir.25,

36, 37
2.1.6.1. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın Farmakolojik Tedavisi
Gebelikte bulantı ve kusmanın sebepleri tam olarak çözülemediğinden birden
fazla farklı tedaviler önerilmiş ve bu yöntemlerin geneli belirtilere yöneliktir. Tedavi
yaklaşımları bulantı kusmanın şiddetine göre değişmektedir.19
Gebenin ve fetüsün farmakolojik tedavi yöntemlerinden dolayı olumsuz
etkileneceği düşünülebilmektedir. Bu nedenle gebelik döneminde bulantı kusma
tedavisinde öncelikle bulantı kusmanın etkisinin azaltıp kontrol altında tutulması,
gebenin yeme içme düzeninin ve yaşam tarzınının incelenmesi, bulantı ve kusmayı
tetikleyen ve başlatan olguların belirlenmesi, dehidratasyon ile sıvı elektrolit
düzensizliğinin iyileştirilmesi önemlidir. Bu bilgiler doğrultusunda gebenin yaşam tarzı
düzenlenerek yeteri düzeyde besin almasına dikkat edilmeli ve bulantı kusmanın etki
ettiği şiddete göre tedavi düzenlenmelidir.38-40 GBK’sı düşük şiddetle devam eden
gebelere, hastanelerin önemsiz prosedürlerinden uzak durması ve hayatının normal
düzeninin bozulmaması nedeniyle tedavide ancak antiemetikler tercih edilebilmektedir.41
Gebelikte bulantı ve kusma nedeniyle farmakolojik tedavi yöntemlerini kullanma
oranı oldukça düşüktür. Bunun en önemli nedeni, gebelikte deneyimlenen bulantı
kusmanın genellikle gebenin kendi kendine tedavi etmeye çalışması, farklı yöntemler ile
baş etmeye çalışması böylece tedaviyi ertelemesidir. İkinci sebep olarak; bulantı
kusmanın patofizyolojisi eksiksiz bilinmediğinden tedavi yöntemleri genellikle
8
semptomları yönetmeye özgüdür.42 Üçüncü sebep ise kadının gebelik süresinde ilaç
alımında kadında psikolojik olarak rahatsızlık hissi vermesidir.43 Tedavi yönetiminde
farmakolojik yöntemlerin dışında kombine tedaviler ya da sadece nonfarmakolojik tedavi
uygulanmalıdır.37 Uluslararası rehberlerin kanıt temelli çalışmaları gözden
geçirildiğinde; gebe ve fetüsün sağlığını gebeye uygulanan bir takım farmakolojik tedavi
yöntemleri kötü yönde etkileyebilmektedir.2 Bu nedenle gebeler farmakolojik tedavilere
genellikle sıcak bakmamakta ve tamamlayıcı ve alternatif tedavi (TAT) yöntemlerine
yönelebilmektedir.25
2.1.6.2. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın Nonfarmakolojik Tedavisi
Gebelikte bulantı kusmanın tedavisinde nonfarmakolojik yöntemler sıklıkla
kullanılmaktadır. Nonfarmakolojik yöntemler “doğal” olduğu için daha güvenli ve
ilaçlardan çok daha düşük riskli olduğu düşünülmektedir. Mevcut çalışma sonuçları
nedeniyle sağlık profesyonelleri genellikle nonfarmakolojik yöntemleri önermekte ve
gebeler de bu yöntemleri kullanmayı tercih etmektedir.25
Tedavide ilk olarak bulantı ve kusmanın kontrol altına alınması, bulantı ve
kusmaya sebep olan tetikleyici faktörlerin tespit edilmesi, elektrolit dengesizliği ve
dehidratasyonun düzeltilmesi, gebenin yeme içme alışkanlığının ve sosyolojik yaşam
şeklinin değerlendirilmesi gebelik döneminde bulantı ve kusmada büyük önem teşkil
eder.39 Bu kapsamda gebelik döneminde bulantı ve kusması olan kadın hayat yaşam
standartlarında değişikliğe gidip yeteri düzeyde beslenmeli ve hastalığın belirtilerindeki
şiddete göre tedaviye yön verilmelidir.39, 44

Belirtilerin kontrol altına alınmasında
farmakolojik yöntemlerin yanı sıra nonfarmakolojik yöntemler ile tek başına ya da
farmakolojik tedavilerle beraber uygulanmalıdır.45, 46
9
2.2. Tamamlayıcı ve Alternatif Tedaviler (TAT)
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’ne göre tamamlayıcı ve alternatif tedavi (TAT),
fiziksel ve ruhsal hastalıklardan kaçınma, bu başlık altında ortaya çıkan hastalıkların
teşhisini belirtme ya da tedavi etme ile birlikte sağlığın sürdürülmesinde kullanılan diğer
kültürlere has teori, inanç ile tecrübelere dair açıklaması belirtilen ya da belirtilemeyen
bilgi, beceri ve uygulamaların tamamı olarak tanımlanmaktadır.47
Günümüzde birçok hastalıkların teşhisi ve tedavisinde, semptomların etkisinin
azaltılması veya tamamen bitirilmesinde TAT yöntemleri kullanılmaktadır.42 TAT
yöntemlerine gösterilen ilgi ve başvurunun gelişmiş ülkelerde %50, gelişmekte olan
ülkelerde %80 olduğu tahmin edilmektedir.48 Daha özgün olması ve insanların kendilerini
daha iyi ve huzurlu hissetmeleri için farklı bir yol ve alternatif olarak görülmektedir.
Bundan dolayı bu tedavi yöntemlerine eğilim artmaktadır.49
Günümüzde TAT uygulamalarına olan istek ve yönelim giderek artmaktadır. Aynı
zamanda gebelerin kendi sağlıklarının kontrolü alternatif yöntemler ile etkin kıldıkları
düşüncesi, TAT’a olan yönelimi de artırmaktadır. Özellikle gebelik döneminde birinci
trimesterde yaşanan bulantı ve kusma, kas krampları, gastrointestinal sistem sorunları ve
bitkinlik ile yorgunluk gibi yaşanan sorunlarda medikal tedavinin olumsuz etkilerinin
olabileceği endişe ve korkularından dolayı, gebeler daha çok TAT yöntemlerine
başvurmaktadır.50
2.2.1. Gevşeme
Gevşeme, TAT uygulamaları içinde zihin beden uygulamalarında yer alır ve
rahatlama, hafifleme ve dinlenme anlamlarına da gelir. İnsan, bedeni ile zihniyle
bölünemeyen bir bütündür. Zihnin bedeni etkilediği gibi beden de zihni etkiler.51 Zihnin
rahatlayıp ferahlaması olumlu düzeyde iyi bir izlenim oluşturup bedenin de gevşemesini
etkilemektedir. Vücudun hafiflemesi ve gerginliğin azalmasıyla oluşan gevşeme aynı
10
zamanda bedensel, ruhsal ve duygusal gerginliğin bulunmaması olarak da adlandırılır. 43,
51
2.2.2. Gevşeme Teknikleri
Kişinin tüm kaslarının farkında olarak yönetmesi, oluşan gerginlikleri fark etmesi
ve rahatlama sağlamak amacıyla gerginliğini azaltması gevşeme tekniklerine
girmektedir.52 Gevşeme teknikleri tek başına kullanılabildiği gibi diğer bilişsel,
davranışsal yöntemlerle de kullanılır. Teknikler kişinin kendini ifade etmesine yardımcı
olur. Öğrenmenin yolu kasların ile beynin nasıl gevşetileceğini benimsemekle olur.53
PGE, bireysel gevşeme, temel nefes egzersizleri gibi birçok net ve etki eden yöntemler
gevşemek için kullanılmaktadır.54
2.2.3. Progresif Gevşeme Egzersizleri
Edmund Jacobson tarafından 1920’li yıllarda gelişmeye ve kullanılmaya başlanan
progresif gevşeme egzersizleri (PGE) 1929’da Jacabson’un “Progresif Gevşeme” isimli
kitabında tam olarak tanımlanmıştır.55 Vücuttaki tüm kasların sistemli, düzenli ve
koordineli bir şekilde birbirini izlemesiyle gerilmesi ve gevşetilmesi sonucunda oluşan,
tüm bedende gevşemeyi sağlayan bir yöntemdir.56 PGE tüm büyük kas gruplarının etkin
bir şekilde kasılıp, pasif olarak gevşetilmesiyle kas gerginliğini azaltmak için düzenli
olarak yapılan bir yaklaşımdır.57, 58
Egzersizi etkileyen en önemli faktörlerden biri etkin ve yoğun solunumu
sağlamaktır. Kişinin egzersiz süresince derin ve etkin nefes alıp vermesi, akciğerin
tümünün kullanılmasına ve gereksinim olan oksijenin vücuda alınmasına imkan
sağlamaktadır.57, 58 Diyafram kasını kullanmayı öğrenerek gerilimi sonlandırmak veya
azaltmak PGE’deki ana amaçlardan biridir. Solunum kaslarının güçlenmesini düzgün ve
yoğun bir nefes almak sağlar. Böylece lenf sistemi daha etkin çalışarak, dolaşıma destek
sağlayacak ve durgun bir zihin oluşacaktır.51, 59
11
Zaman içinde düzenli ile sürekli yapılan uygulamalarla kişinin sinirlilik ve
sakinlik arasındaki ayrımı görebilmesi, gerginlik oluştuğunda kendi başına
sakinleşmesini anlaması beklenmektedir. PGE yaklaşık 20-30 dakika sürebilmektedir.
Bireyin CD, MP3 vb. araçlardan dinleyerek, okuyarak yapabileceği egzersizlerden
oluşmaktadır. Egzersizin uygulanacağı yer ferah ve sessiz olmalıdır.59 Egzersizlerin
yapılacağı yer, ışık alan, ses olmayan, oda sıcaklığı kişiyi rahatsız etmeyecek düzeyde
olmalıdır. PGE’yi yaparken rahat kıyafetler giyilmelidir ve PGE oturarak, yarı oturarak
ya da ayakta yapılabilir.51
Gevşeme programı alanında uzmanca bir öğretici eşliğinde öğretilir ve evde
düzenli uygulamalarla tekrarı yapılır ise yaşam kalitesinde iyileşme, ağrı ile yorgunluğun
yoğunluğunu daha az hissetme ve uykuya geçişte kolaylık sağlama gibi birçok
yararlarının gözlendiği belirtilmiştir.60, 61 Rahatlamanın sağlanmasında birçok yol vardır.
PGE temel metottur ve kolaylıkla öğrenilebilir. Faydalı fizyolojik etkileri birçok değişik
popülasyon üzerinde yapılan çalışmalarda kanıtlanmıştır. Örneğin; kalp hızının, diastolik,
sistolik kan basıncının, solunum hızının, baş ağrısının, çok çeşitli ağrı tiplerinin, epileptik
nöbetlerin, kemoterapi hastalarında tedaviden kaynaklanan yan etkilerin azaltılmasında
(ağrı, bulantı-kusma gibi) etkili bir yöntemdir.62-65
2.3. Yaşam Kalitesi
Dünya Sağlık Örgütü yaşam kalitesini; “bireylerin hedef, beklenti, standartları ve
menfaatlerine göre kültür ve değerler bütününde yaşamını algılama biçimi” olarak
tanımlamaktadır.47
Gebeliğin ilk dönemlerinde görülen bulantı ve kusmanın kadındaki yaşam kalitesi
üzerinde oldukça önemli düzeyde sınırlandırdığı ve sonucunda aile, sosyal, çevre ve iş
yaşantısını olumsuz olarak etkilediği belirlenmiştir.6
12
Gebelikte kadının fiziksel ile ruhsal sağlığında endokrin sistemde oluşan
farklılıklardan dolayı güçlü değişimler olmakta ve özellikle ruh sağlığı problemlerinde
artış gözlenmektedir. Gebelikte gelişen; sırt ağrısı, mide sorunları, nefes darlığı, bulantı
kusma ve hemoroid gibi problemlerin de ruh sağlığı üzerinde kötü etkileri olabilir.26
Bu süre zarfı içerisinde gebenin kültür düzeyi ile olgunlaşması, evliliğe uyumu,
yaşama bakış açısı, ebeveynliğe hazırlığı, gebeliği planlayıp planlamadığı, gebelik ve
doğum hakkındaki bilgileri ile bu konuda herhangi bir eğitim almış olması ve son olarak
çevresinde bulunan rol model örnekleri gebelikle ilgili tutumunu etkilemektedir. Üstelik
gebenin korkuları ve endişe düzeyi, içinde bulunduğu ekonomik düzey, sahip olduğu
sosyal destek sistemi gebeliği kabullenmesini ve buna ilişkin gebelikle ilgili süreçlerle
baş etmesini etkileyen seçenekler arasında bulunmaktadır. Görülen bu değişimlere
gebenin farklı nedenlerden dolayı uyum gösterememesi sonucunda yaşam kalitesi kötü
yönde etkilenebilmektedir.26, 66
Gebelik sürecinde oluşan fiziksel ile hormonal değişimler gebenin fiziksel ve
ruhsal fonksiyonlarını etkilemektedir ve bunun sonucunda yaşam kalitesi de
etkilenmektedir.
Gebelikte fizyolojik ve anatomik değişiklikler sonucunda görülen bulantı kusma,
düzenli olmayan kasılmalar, el ayaklarda görülen ödemler, halsizlik, sık idrara çıkma,
yorgunluk, bacaklarda oluşan kramplar, varisler, solunum sıkıntısı, endişe, stres gibi
şikayetler gebenin günlük yaşamında büyük ölçüde problemler oluşturup yaşam kalitesini
olumsuz anlamda etkilemektedir.67
2.4. Bulantı Kusması Olan Gebeye Ebelik Yaklaşımı
Gebelik döneminde gelişen birtakım değişkenlikler gebe ile ailesinin yaşamını
etkilemektedir.39 Gebelik süresinde kadınların fizyolojik, ruhsal ve sosyal yönden oluşan
değişimlere uyum gösterebilmelerinde ebelerin önemli düzeyde katkısı bulunmaktadır.
13
Ebeler gebelerin duyduğu ihtiyaçlarını veya sorunlarını belirleyerek gebelik dönemini
çok daha rahat devam ettirmelerine yardımcı olmakta ve yaşam kalitelerini artırıp daha
iyi seviyelere getirmeye çalışmaktadırlar.68
Ebeler birçok konuda, farklı sebeplerden dolayı gebelerle daha çok iletişime
geçtiklerinden yaşam kalitesi düzeylerini arttıracak önemli bir pozisyondalardır.
Gebelerin güçlü yönlerini ilerletmelerine destek olmalı, ruhsal, fiziksel ve sosyal
ihtiyaçlarını belirleyip yardım etmelidir. Danışmanlık konuları içerisinde gebelik süresi
ile ebeveynliğe uyum göstermeleri ile ilgili gerekli eğitimleri vermelidir. Yalnız gebeyle
kalmayıp, gebenin eşine ve ailesine de içinde bulunduğu dönemle ilgili değişimleri ve
gereksinim duyduğu alanlarla ilgili gerekli desteğin verilmesi konusunda da eğitim
verilmelidir.69, 70
Bütüncül sağlık bakımında yer alan TAT iyileştirmede büyük öneme sahiptir.71
TAT içinde yer alan yöntemler kişisel bakımı sağlama, kronik rahatsızlıkların bakımı,
hastalıkların önüne geçmek ve iyileştirmeyi çabuklaştırmak, stres, endişe, yorgunluk, ağrı
ve uyku ile ilgili sorunlardan kaynaklanan problemlerden dolayı hastayı ferahlatarak
yaşam kalitesini yükseltebilmektedir.72-76 Bu amaçla ebeler yoğunlukla; iyileştirmeyi
çabuklaştıran, PGE, müzik terapi, yoga, rehberli imgeleme, masaj, refleksoloji, aktif
dinleme gibi bireyi gevşeten becerilerden faydalanmaktadırlar.36, 74-77
PGE; gebelerde ağrı, endişe, yorgunluk, stres ve uykunun neden olduğu
sıkıntıların giderilmesinde, yaşam kalitesi ile konfor seviyesini arttırmak için sağlık
profesyonellerinin yararlanabileceği doğal yöntemlerden biridir.72, 75
14
3. MATERYAL VE METOT
3.1. Araştırma Türü
Araştırma ön test, ara test ve son test kontrol gruplu deneysel bir çalışmadır.
3.2. Araştırmanın Yeri ve Zamanı
Araştırma 01.12.2020-01.06.2021 tarihleri arasında Diyarbakır Sağlık Bilimleri
Üniversitesi Gazi Yaşargil Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kadın Doğum Ek Bina ve
Dicle Devlet Hastanesinde gebe polikliniğine gelen gebelerden toplanmıştır.
3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklem Seçimi
Araştırmanın evrenini yukarıda belirtilen kurumların gebe polikliniğine gelen
bulantı-kusması olan ve gebelikte bulantı kusma şiddeti değerlendirme testinden 4 ve
üzeri puan alan gebeler oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini belirlemek için “G.
Power-3.1.9.2” programı kullanılmış, %95 güven düzeyinde örneklem büyüklüğü
hesaplanmıştır. Yapılan analiz neticesinde 𝛼=0.05 düzeyinde ve etki büyüklüğü daha
önceden yapılan çalışma78 baz alınarak 0.9695 belirlenmiş ve 0.95 teorik power ile
minimum örneklem hacmi deney ve kontrol grubu 29 olmak üzere 58 olarak
hesaplanmıştır (EK-9).
Araştırmada kontrol grubu için toplamda 46 gebeye ulaşılmış olup bunlardan 11’i
farklı sebeplerden (düşük yapması, ilk görüşmeden sonra ulaşılamaması ve bulantı kusma
için ilaca başlaması) dolayı araştırmaya alınamıştır ve 35 kontrol grubu ile örneklem
tamamlanmıştır. Araştırmada deney grubu için toplamda 51 gebeye ulaşılmış olup
bunlardan 16’sı farklı sebeplerden (düşük yapması, verilen telefon numarasının yanlış
çıkması ve bulantı kusma için ilaca başlaması) dolayı araştırmaya alınamıştır ve 35 deney
grubu ile örneklem tamamlanmıştır. Araştırma ilk 35 kişi kontrol grubuna, sonraki 35 kişi
ise deney grubuna alınıp toplam 70 gebe ile tamamlanmıştır.
15
3.3.1. Araştırmaya Alınma Kriterleri
 Gebenin okur-yazar olması,
 Tek, canlı fetüsün olması,
 Rahatlıkla iletişim kurabilmesi,
 Gebelikte bulantı kusma şiddeti değerlendirme testinden 3’ten daha fazla puan
almak,
 Bulantı kusmaya yönelik hiç ilaç kullanmamış olması,
 Bulantı kusmanın herhangi bir sistemik hastalığa bağlı olmayıp gebeliğe bağlı
olması.
 4-6 haftalık primipar gebe olması.
3.3.2. Araştırmaya Alınmama Kriterleri
● Çoğul gebelik olması,
● Bulantı kusmaya neden olacak sistemik hastalıklarının olması,
● Okur-yazar olmaması,
● Dinleme veya konuşma güçlüğü olması,
● Multipar gebe olması,
● Bulantı kusmadan dolayı ilaç kullanıyor olması,
● Gebeliğinde düşük tehlikesi bulunması.
3.4. Veri Toplama Araçları ve Araçların Özellikleri
Veri toplama aşamasında Kişisel Bilgi Formu (KBF) (EK-5), bulantı kusmanın
şiddetini ölçmek için Gebelikte Bulantı Kusma Şiddeti Değerlendirme Testi (Pregnancy
Unique Quantification of Emesis and Nausea) (PUQE) (EK-6) ve yaşam kalitesini
ölçmek için de SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği (EK-7) kullanılmıştır.
16
3.4.1. Kişisel Bilgi Formu (KBF) (EK-5)
KBF, gebelerin sosyodemografik özelliklerini ile gebelikteki bulantı kusma
bilgilerini belirlemeye yönelik 9 sorudan oluşmaktadır.
3.4.2. PUQE (Gebelikte Bulantı-Kusma Şiddeti Değerlendirme) Testi (EK-6)
PUQE, gebelikte bulantı ve kusmanın şiddetini ölçmek için kullanılan bir
puanlama sistemidir. PUQE Koren ve ark.79 tarafından 2002 yılında geliştirilmiştir. Sucu
ve ark.19 PUQE’nin gebelikte bulantı kusma şiddetinin değerlendirilmesi için uygun bir
araç olduğunu Türkiye’deki gebeler üzerinde yaptıkları araştırma ile ifade etmişlerdir.
Ölçeğin Cronbach alfa değeri .906 olarak bulunmuştur. Gebelikte bulantı kusma ve
öğürmenin şiddetini değerlendiren üç adet soru bulunmaktadır. PUQE, son 12 saatteki
bulantı kusma şiddetine göre beş sınıfa bölünmektedir. Bütün sorular beşli likert
çeşidinde yanıtlanmakta olup bir ve beş arasında puan almaktadır. Ölçekten en düşük 3,
en yüksek 15 puan alınabilmektedir. 0-3 semptom yok, 4-6 hafif, 7-12 orta ve 13-15
şiddetli gebelikte bulantı kusmayı göstermektedir. Bu ölçek gebelerin örneklem
kriterlerine uygunluğunu değerlendirmek ve bulantı kusma şiddetini ölçmek için de
kullanılmıştır.80
3.4.3. SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği (YKÖ) (EK-7)
SF-36 yaşam kalitesi ölçeği Sherbourne ve Ware tarafından 1992 yılında
geliştirilmiştir.13 SF-36 YKÖ’nin Türkiye’ye geçerlilik güvenilirliği Pınar tarafından
yapılmıştır.81 Fonksiyonel durum, esenlik ve genel sağlık anlayışı şeklinde üç temel
başlıktan oluşmaktadır. Ölçeğin içerisinde otuz altı tane ifade bulunmaktadır. Ölçek,
fiziksel fonksiyon, fiziksel rol güçlüğü, emosyonel rol güçlüğü, ruhsal sağlık,
vitalite/enerji, ağrı, genel sağlık algısı ve sosyal işlevsellik olmak üzere toplam sekiz alt
boyuttan oluşmaktadır. SF-36 YKÖ alt boyutlarından fiziksel fonksiyon 3. soru
(a,b,c,d,e,f,g,h,ı,j şıkları), sosyal fonksiyon 6. ve 10. soruyu, fiziksel rol güçlüğü 4. soru
17
(a,b,c,d şıkları), emosyonel rol güçlüğü 5. soru (a,b,c şıkları), ruhsal sağlık 9. sorunun
b,c,d,f,h şıklarını, vitalite/enerji 9. sorunun a,e,g,i şıklarını, ağrı 7. ve 8. soruyu, genel
sağlık 1, 2 ve 11. soru (a,b,c,d şıkları) içermektedir.81
Pınar SF-36 YKÖ’nin Cronbach alfa değerini diyabetli hastalar için .91,
hemodiyaliz hastaları için .91, kardiyoloji hastaları için .90,5 ve totalde .92 bulmuştur.81
Bu araştırmada ise SF-36 YKÖ Cronbach alfa değeri .953 olarak bulunmuştur.
SF-36 YKÖ’te alt boyutlardaki puanlar arttıkça, yaşam kalitesi de yükselecek
şekilde puanlanmıştır. SF-36 YKÖ ile hem kapsamlı şekilde yaşam kalitesi hem de yaşam
kalitesinin bütün alt boyutları değerlendirilmektedir. Toplam puan 0-100 arasındadır.
Sonuç olarak 0 puan en kötü sağlığı, 100 puan ise en iyi sağlık durumunu
göstermektedir.79, 82
3.5. Verilerin Toplanması
Araştırma 01.12.2020-01.06.2021 tarihleri arasında, haftanın her günü 08:00-
17:00 saatleri arasında gebe polikliniğe gelen ve PUQE testine göre puanı 4 ve üzeri olan
gebelerle görüşme yapılmıştır. Araştırmanın ön-test verileri gebe eğitim odasında yüz
yüze görüşme tekniği ile toplanmıştır. Araştırmada önce kontrol grubunun sonra deney
grubunun verileri toplanmıştır.
Ön test kısmında kontrol ve deney grubunda olan gebelere KBF, PUQE testi ve
SF-36 YKÖ uygulanmıştır.
Türk Psikologlar Derneği aracılığıyla hazırlanan progresif gevşeme
egzersizlerinin nasıl yapıldığını anlatan MP3 şeklindeki dosya ve araştırmacı tarafından
hazırlanan eğitim kitapçığı deney grubuna girişim materyali olarak verilmiştir. Bulantı
kusması olan gebelere araştırmacı tarafından eğitim odasında, Türk Psikologlar
Derneği’nin Gevşeme Egzersizleri (PGE) MP3’ü eşliğinde birebir gevşeme eğitimi
verilmiştir. Gebelere ilk başta PGE ile ilgili bir eğitim uygulanmış, sonrasında PGE
18
MP3’ü dinlettirilmiştir. Daha sonra MP3 eşliğinde hasta ile birlikte egzersizler
uygulanmış ve gebelerden PGE yapmaları rica edilmiştir.
Gebeye eğitim 1 kez yapılmış, gebelerin anlayamadığı durumda, tekrar anlatılarak
ve tekrar uygulatılarak egzersizleri doğru olarak öğrenmeleri sağlanmıştır. Eğitim her
gebe için ayrı uygulandığından toplam 30-40 dakika sürmüştür. Eğitim bittikten sonra
gebeye evinde kendisinin doğru uygulaması için birer MP3 şeklinde PGE whatsapp
üzerinden gönderilmiş ve eğitim kitapçığı (EK-8) verilmiştir. Eğitim kitapçığı
gevşemenin tanımı ve amacını, gevşemenin yararlarını, solunum kontrolünü, progresif
gevşeme egzersizlerinin tanımını ile uygulama adımlarını içermektedir.
Deney grubundaki gebelerin gevşeme egzersizlerini 8 hafta süresince mümkünse
günde en az 1 defa değilse haftada en az 3 defa olmak üzere MP3 ve eğitim kitapçığından
yardım alarak yapmaları talep edilmiştir. Gebelerin telefon numaraları istenmiş, telefon
görüşmeleriyle uygulama ile ilgili sıkıntılarının olup olmadığı hususunda haftada bir defa
olmak üzere görüşülmüş ve egzersizleri yapmaları takip edilmiştir.
Eğitimden 4 hafta sonra ara test için PUQE testi ve SF-36 YKÖ telefon üzerinden
iletişim kurularak uygulanmıştır. Son test aşamasında; eğitimler bittikten 8 hafta sonra
gebelere yine telefon aracılığıyla PUQE testi ve SF-36 yaşam kalitesi ölçeği
uygulanmıştır.
Kontrol grubundakilere standart bakım alan gebelerden oluşmuş herhangi bir
girişim yapılmamıştır. Kontrol grubuna 4 hafta sonra ve 8 hafta sonra olmak üzere PUQE
testi ve SF-36 YKÖ telefonla iletişim kurularak tekrar uygulanmıştır.
19
ARAŞTIRMANIN PLANI
DENEY KONTROL
İlk Görüşme ve Eğitim: (Ortalama 40- İlk Görüşme: (Ortalama 15-20 dk)
50 dk) *Tanışma
*Tanışma *Gebelerden kişisel bilgi formu,
*Gebelerden kişisel bilgi formu, PUQE PUQE testi ve SF-36 YKÖ’nin
testi ve SF-36 YKÖ’nin toplanması toplanması
*Türk Psikologlar Derneği’nin PGE
MP3’ü ve eğitim kitapçığı eşliğinde bire
bir progresif gevşeme egzersizleri eğitimi
verilmesi
Haftada bir telefonla izlem: (Ortalama 20-

30 dk) Kontrol grubunda telefonla herhangi
bir izlem yapılmamıştır.
*PGE uygulamalarının takip edilmesi
Ara Ölçüm Ara Ölçüm
*İlk ölçümden 4 hafta sonra ara ölçüm olarak *İlk ölçümden 4 hafta sonra ara ölçüm
PUQE testi ve SF-36 YKÖ’nin telefon ile olarak PUQE testi ve SF-36 YKÖ’nin
tekrar toplanması telefon ile tekrar toplanması
Son Ölçüm Son Ölçüm

*İlk ölçümden 8 hafta sonra son
*İlk ölçümden 8 hafta sonra son ölçüm ölçüm olarak PUQE testi ve SF-36
olarak PUQE testi ve SF-36 YKÖ’nin YKÖ’nin telefon ile tekrar
telefon ile tekrar toplanması toplanması
Sonuçların karşılaştırılması
Şekil 3.1. Araştırmanın planı
20
3.6. Verilerin Değerlendirilmesi
Verilerin analizi
Veriler, SPSS 22.00 istatistik paket programı ile analiz edilmiştir. Verilerin
analizinde; frekans, yüzdelik dağılım, ki-kare analizi, bağımsız gruplarda t testi, bağımlı
gruplarda t testi, bağımlı gruplar için Wilcoxon testi ve Mann Whitney U testi, Bonferroni
düzeltmeli post-hoc testi ve tekrarlı ölçümler için küresellik varsayımı
sağlanamadığından Greenhouse-Gesisser kullanılmıştır.
3.7. Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler
Bağımlı Değişkenler: Bulantı kusma şiddeti ve yaşam kalitesi
Bağımsız değişkenler: Yaptırılan progresif gevşeme egzersizleri
3.8. Etik İlkeler
Araştırmaya başlanmadan önce, Erzurum Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Fakültesi Etik Kurulundan 24.11.2020 tarih ve 28 sayı ile ‘Etik Kurul İzni’ alınmıştır
(EK-3). Diyarbakır İl Sağlık Müdürlüğü’nden araştırmanın yapıldığı hastaneler için yazılı
izin alınmıştır (EK-4). Araştırma verileri toplanmaya başlanmadan önce gebelere
araştırmayla ilgili bilgilendirme yapılarak ve araştırma hakkında soruları yanıtlanarak,
gebelerin sözel onamları alınıp ‘Bilgilendirilmiş Onam İlkesi’ yerine getirilmiştir.
Gebelerin istedikleri zaman diliminde araştırmadan çıkabilecekleri belirtilerek “Özerklik
İlkesine”, gebelere ait bireysel bilgiler araştırmacı ile paylaşıldıktan sonraki aşamada
korunacağı söylenerek “Gizlilik ve Gizliliğin Korunması ilkesine” uyulmasına özen ile
hasta kimliğinin gizli tutulacağı belirtilerek “Kimliksizlik ve Güvenlik ilkesi” yerine
getirilmiştir.
3.9. Araştırmanın Sınırlılığı ve Genellenebilirliği
Araştırma, Diyarbakır İl Sağlık Müdürlüğü’ne bağlı Diyarbakır Sağlık Bilimleri
Üniversitesi Gazi Yaşargil Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kadın Doğum Ek Bina ile
21
Dicle Devlet Hastanesi ile sınırlıdır. Araştırma sonuçları çalışmaya katılmayı kabul eden
gebelere genellenebilir. Pandemi döneminde yapılan bu çalışma araştırmanın
sınırlılığıdır.
22
4. BULGULAR
Tablo 4.1. Deney ile kontrol grubundaki gebelerin tanıtıcı nitelikleri yönünden
kıyaslanmaları
Tanıtıcı Özelllikler Deney (n:35) Kontrol (n:35)

X±S.s. X±S.s.
Yaş 24.29±4.738 25.03±4.618
Eşin yaşı 27.20±5.313 28.71±4.926
Evlilik süresi 1.71±.622 2.03±.785
Bulantı ve kusma kaçıncı ayda 5.09±.887 5.06±1.027
başladı
n % n %
Eğitim
durumu
Okuryazar 4 11.4 6 17.1
İlköğretim 10 28.6 19 54.3
Lise 9 25.7 3 8.6
Üniversite 12 34.3 7 20.0
Eşin
eğitim
durumu
Okuryazar 1 2.9 2 5.7
İlköğretim 9 25.7 19 54.3
Lise 13 37.1 6 17.1
Üniversite 12 34.3 8 22.9
Çalışma
durumu
Çalışıyor 13 37.1 7 20.0
Çalışmıyor 22 62.9 28 80.0
Eşin
Çalışma
Durumu
Çalışıyor 33 94.3 30 85.7
Çalışmıyor 2 5.7 5 14.3
Evlilik
süresi
1 yıl altı 13 37.1 10 28.6
1-3 yıl 19 54.3 14 40.0
4-10 yıl 3 8.6 11 31.4
Gebeliği
planlama
Evet 34 97.1 32 91.4
Hayır 1 2.9 3 8.6
χ2=Ki-kare analizi t=Bağımsız gruplar için t testi
Deney ve kontrol grubundaki gebelerin eğitim durumuna, eşin eğitim durumuna,
çalışma durumuna, eşin çalışma durumuna, evlilik süresine, gebeliği planlama durumuna,
yaşlarına, eşin yaşına, evlilik süresine, bulantı ve kusma kaçıncı ayda başladığına göre
23
aralarındaki ayrımlara dair test değerleri p>0.05 önem düzeyinde anlamsız bulunmuştur.
Bu bulgular deney ve kontrol grubundaki gebelerin eğitim durumuna, eşin eğitim
durumuna, çalışma durumuna, eşin çalışma durumuna, evlilik süresine, gebeliği planlama
durumuna, yaşlarına, eşin yaşına, evlilik süresine, bulantı ve kusma kaçıncı ayda
başladığına göre benzer özelliklerde olduğunu göstermektedir (Tablo 4.1).
Tablo 4.2. Grupların PUQE ile SF-36 YKÖ ön-test puanlarının kıyaslanması
N X ± S.s. t p
PUQE Deney grubu 35 9.34±2.63 .081 .936
Kontrol grubu 35 9.29±3.24
Fiziksel Fonksiyon Deney grubu 35 21.86±5.61 -.044 .965
Fiziksel Rol Güçlüğü Deney grubu 35 .86±1.35 1.502 .138
Kontrol grubu 35 ,43±1,01
Emosyonel Rol Güçlüğü Deney grubu 35 1.17±1.36 .610 .544
Kontrol grubu 35 .97±1.38
Vitalite / Enerji Deney grubu 35 10.11±3.12 .747 .458
Ruhsal Sağlık Deney grubu 35 17.83±3.07 -.033 .974
Sosyal İşlevsellik Deney grubu 35 7.24±1.89 -1.190 .238
Ağrı Deney grubu 35 7.31±1.67 2.592 .012
Genel Sağlık Algısı Deney grubu 35 13.20±2.96
.170 .866
Tablo 4.2’de deney ile kontrol grubunda bulunan gebelerin ön test PUQE, Fiziksel
Fonksiyon, Fiziksel Rol Güçlüğü, Emosyonel Rol Güçlüğü, Vitalite / Enerji, Ruhsal
Sağlık, Sosyal İşlevsellik, Ağrı ve Genel Sağlık Algısı ölçeklerinden elde ettikleri puanlar
yönünden aralarında fark bulunmadığı saptanmıştır (p>0.05).
24
Tablo 4.3. Grupların PUQE ile SF-36 YKÖ ara-test ortalamalarının kıyaslanması
N X ± S.s. t p
PUQE Deney grubu 35 6.91±2.04 -3.857 .000

Fiziksel Fonksiyon Deney grubu 35 26.57±2.50 4.582 .000
Fiziksel Rol Güçlüğü Deney grubu 35 2.69±1.32 9.217 .000
Kontrol grubu 35 .29±.79
Emosyonel Rol Güçlüğü Deney grubu 35 2.69±.87 6.431 .000
Vitalite / Enerji Deney grubu 35 13.17±1.74 6.669 .000
Ruhsal Sağlık Deney grubu 35 22.00±2.41 6.263 .000
Sosyal İşlevsellik Deney grubu 35 8.75±1.49 2.321 .023
Ağrı Deney grubu 35 9.15±1.34 7.822 .000
4.517 .000
Tablo 4.3’te deney ile kontrol grubunda bulunan gebelerin ara-test PUQE, Fiziksel
Fonksiyon, Fiziksel Rol Güçlüğü, Emosyonel Rol Güçlüğü, Vitalite / Enerji, Ruhsal
Sağlık, Sosyal İşlevsellik, Ağrı ve Genel Sağlık Algısı ölçeklerinden elde edilen puanlar
yönünden aralarında deney grubundaki gebelerin lehine ayrım bulunduğu saptanmıştır
(p<0.05).
25
Tablo 4.4. Grupların PUQE ve SF-36 YKÖ son-test puanlarının kıyaslanması
N X ± S.s. t p
PUQE Deney grubu 35 4.31±1.26 -8.327 .000

Fiziksel Fonksiyon Deney grubu 35 28.17±1.47 7.523 .000
Fiziksel Rol Güçlüğü Deney grubu 35 3.89±.32 22.767 .000
Kontrol grubu 35 .26±.89
Emosyonel Rol Güçlüğü Deney grubu 35 3.00±.00 9.754 .000
Vitalite / Enerji Deney grubu 35 13.97±1.27 5.922 .000
Ruhsal Sağlık Deney grubu 35 23.89±2.06 6.925 .000
Sosyal İşlevsellik Deney grubu 35 9.88±.98 5.719 .000
Ağrı Deney grubu 35 10.60±.74 13.799 .000
8.718 .000
Tablo 4.4’te deney ile kontrol grubunda bulunan gebelerin son-test PUQE,
Fiziksel Fonksiyon, Fiziksel Rol Güçlüğü, Emosyonel Rol Güçlüğü, Vitalite / Enerji,
Ruhsal Sağlık, Sosyal İşlevsellik, Ağrı ve Genel Sağlık Algısı ölçeklerinden elde ettikleri
puanlar yönünden aralarında deney grubundaki gebelerin kontrol grubuna oranla daha
yüksek fark olduğu gösterilmiştir (p<0.05).
26
Tablo 4.5. Deney ve kontrol grubundaki gebelerin PUQE tekrarlı ölçümlerden elde edilen
puan ortalamalarının karşılaştırılması
PUQE Testi Puan Ortalamaları

Deney Grubu Kontrol Grubu
PUQE Testinin
Uygulama X ± S.s. Test Değeri ve X ± S.s. Test Değeri ve
Zamanları Anlamlılık Anlamlılık
Ön-Test 9.34±2.63 F:44.497 9.29±3.241 F:9.667
Ara-Test 9.34±2.63 8.74±1.930 df=1.481
df= 2
Son-Test 6.91±2.04 7.69±2.040 p=.001
p=.000
Deney ve kontrol grubunda PUQE puan ortalamasına üç farklı zamanda
bakılmıştır. Deney grubunun PUQE puan ortalamaları ön-test (9.34±2.63), ara-test
(6.91±2.04) ve son-test (4.31±1.26) olduğu saptanmıştır. Deney grubunun tekrarlı
ölçümlerinden elde edilen puanları arasındaki farkın istatiksel olarak anlamlı olduğu
bulunmuştur. Deney grubunda hangi haftadaki ölçümlerde fark bulunduğunu belirlemek
için uygulanan Bonferroni testi sonucu ön-test, ara-test ile son-test arasındaki ölçümler
arasında ara-testin ve son-testin p<0.05 anlamlı olduğu, ara-test ile son-test arasındaki
ölçümler arasında da son-testin p<0.05 anlamlı olduğu bulunmuştur (p=.000).
Kontrol grubunun PUQE puan ortalamaları ise ön-test (9.29±3.241), ara-test
(8.74±1.930) ve son-test (7.69±2.040) olduğu, tekrarlı ölçümlerinden elde edilen puanları
arasındaki farkın istatistiksel anlamda önemli olduğu saptanmıştır. Kontrol grubunda
hangi haftadaki ölçümler arasında fark olduğunu belirlemek için yapılan ileri analiz
sonucu ön-test ile son-test arasındaki ölçümler arasında son-testte p<0.05 fark
gösterilmiştir (p =.001) (Tablo 4.5).
27
Tablo 4.6. Deney ve kontrol grubundaki gebelerin SF-36 YKÖ tekrarlı ölçümlerden elde
edilen puan ortalamalarının karşılaştırılması
Deney Grubu Kontrol Grubu
SF-36 YKÖ Ön-Test Ara-Test Son-Test Ön-Test Ara-Test Son-Test

Alt
Boyutları X ± S.s. X ± S.s. X ± S.s. X ± S.s. X ± S.s. X ± S.s.
Fiziksel 21.86±5.61 26.57±2.50 28.17±1.47 21.91±5.215 22.03±5.305 21.77±4.815
Fonksiyon
Fiziksel .86±1.35 2.69±1.32 3.89±.32 .43±1.008 .29±.789 .26±.886
Rol
Güçlüğü
Emosyonel 1.17±1.36 2.69±.87 3.00±.00 .97±1.382 .91±1.380 .83±1.317
Rol
Güçlüğü
Vitalite / 10.11±3.12 13.17±1.74 13.97±1.27 9.63±2.250 9.94±2.274 10.74±2.964
Enerji
Ruhsal 17.83±3.07 22.00±2.41 23.89±2.06 17.86±4.081 17.71±3.250 19.37±3.264
Sağlık
Sosyal 7.24±1.89 8.75±1.49 9.88±.98 7.85±2.376 7.79±1.951 7.88±1.812
İşlevsellik
Ağrı 7.31±1.67 9.15±1.34 10.60±.74 6.22±1.632 6.56±1.428 7.10±1.304
Genel 13.20±2.96 15.29±2.48 17.11±1.92 13.09±2.672 12.51±2.650 12.69±2.311

Sağlık
Algısı
Test Değeri ve F: 9.669 Önem düzeyi: .000 F: .937 Önem düzeyi: .467
Anlamlılık p<0.05 p>0.05
Deney grubunda tekrarlı ölçümlerinden elde edilen SF-36 YKÖ’nin tüm alt
boyutları ortalamaları arasındaki ayrımın istatistiksel anlamda önemli bulunduğu
saptanmıştır (p=.000) (Tablo 4.6). Deney grubunda Bonferroni yöntemiyle yapılan analiz
sonucunda ön-test ile ara-test arasındaki ölçümler arasında ara-testte fark olduğu, ön-test
ile son-test arasındaki ölçümler arasında son-testte fark olduğu ve son olarak ara-test ile
son-test arasındaki ölçümler karşılaştırıldığında da son-test için fark olduğu saptanmıştır
(p<0.05), (Tablo 4.6).
28
Kontrol grubunda ise ön-test, ara-test ve son-test SF-36 YKÖ’den aldıkları
puanlar arasındaki farkların istatistiksel anlamda önemli bulunmadığı gösterilmiştir
(p=.467) (Tablo 4.6).
29
5. TARTIŞMA
Erken gebelik döneminde bulantı kusması olan gebelere uygulanan progresif
gevşeme egzersizlerinin gebeliğe bağlı bulantı kusma ve yaşam kalitesi üzerine etkisini
saptamak için yapılmış araştırmanın bulguları literatürler ile tartışıldı.
Araştırmada deney ve kontrol grubundaki gebelerin eğitim durumuna, eşin eğitim
durumuna, çalışma durumuna, eşin çalışma durumuna, evlilik süresine, gebeliği planlama
durumuna, yaşlarına, eşin yaşına, evlilik süresine, bulantı ve kusmanın kaçıncı haftada
başladığına göre aralarındaki farklara ilişkin test değeri p>0.05 önem düzeyinde anlamsız
olduğu bulunmuştur (Tablo 4.1). Bu bulgular deney ve kontrol grubundaki gebelerin
benzer özelliklere sahip olduğunu göstermektedir. Fateme ve ark.83 gebelikte Benson’un
kas gevşeme tekniğinin bulantı üzerine etkisini değerlendirdiği çalışmasında anne yaşı,
gebelik yaşı, gebelik sayısı, düşük öyküsü, sezaryen, eğitim düzeyi, meslek, hipertansiyon
öyküsü, gestasyonel diyabet öyküsü ve bulantı şiddeti arasında anlamlı bir ilişkinin
olmadığı belirlenmiştir. Nurane84 tarafından yapılan çalışmada gebelikte bulantı
kusmanın yaş, gebelik yaşı, parite ve planlanmamış gebelik arasında anlamlı bir ilişki
olmadığı saptanmıştır. Zhou ve ark.33 çalışmasında gebelikte bulantı kusmanın, annenin
yaşı, çalışma durumu ve parite arasında bir ilişkinin olmadığı bulunmuştur. Çalışma
bulgularımız mevcut çalışma bulgularıyla benzerlik göstermektedir.
Deney ve kontrol grubundaki gebelerin progresif gevşeme egzersizi uygulamadan
önceki PUQE’den aldıkları puanlar açısından aralarında fark olmadığı, deney ve kontrol
grubundaki gebelerin deneyden 4 hafta sonrasında ve 8 hafta sonrasında PUQE’den
aldıkları puan açısından aralarında deney grubundaki gebelerin lehine fark olduğu
belirlenmiştir (Tablo 4.2, 4.3, 4.4). Gevşeme kısa bir eğitim seansından sonra basit,
pratik, kullanışlı ve uygulanabilir bir davranışsal terapi şeklidir. Gevşeme, sempatik
sistemi etkileyerek konforu artıran ve gebelerde psikolojik gerilimi azaltabilen
30
müdahalelerden biridir.85 Gawande ve ark.86 hiperemezis gravidarumlu gebeler arasında
tek başına farmakolojik tedavi ile karşılaştırıldığında, farmakolojik tedavi ile
birleştirilmiş progresif kas gevşetme tekniklerinin bulantı ve kusmayı kontrol etmek için
gereken ilaç sayısını, tedaviyi tamamlamak için gereken gün sayısını ve tamamlandıktan
sonra tekrarlayan semptomları olan hasta sayısını azalttığını bulmuşlardır. Fateme ve
ark.83 gebelikte Benson’un kas gevşeme tekniğinin bulantı üzerine etkisini
değerlendirdiği çalışmasında, müdahaleden önce deney ve kontrol grubu arasında bulantı
şiddetinde önemli fark olmadığını ancak deney grubundaki bulantı şiddetinin kontrol
grubuna göre önemli oranda düşük olduğu belirlenmiştir. Shakiba ve ark.87 araştırmasında
deney grubundaki ortalama bulantı kusma değerleri ile deney öncesi kontrol grubu
arasında anlamlı bir fark olmadığı ancak psiko-eğitim aldıktan sonra deney grubundaki
gebelerde ortalama bulantı kusma değeri kontrol grubuna göre önemli oranda düşük
olduğu saptanmıştır. İşbir ve Mete'nin88 araştırmasında terapinin (bir seans yüz yüze
terapi ve diğer yönergeler telefonda yapılan konuşmalar) bulantı kusma üzerindeki
etkilerini incelemek üzere yaptıkları çalışmalarında deney grubunda kontrol grubuna
kıyasla bulantı kusma şiddetinin çok daha düşük olduğu ancak bu azalmanın, daha
şiddetli bulantı kusma şikâyeti olan kadınlarda anlamlı olmadığı bulunmuştur. Mevcut
araştırmanın bulguları yapılan diğer çalışmalar ile uyumludur ve progresif gevşeme
egzersizi yapan deney grubundaki gebelerde PUQE şiddetinin kontrol grubundaki
kadınlardan önemli ölçüde daha düşük olduğunu ortaya koymaktadır. Böylece
araştırmada ‘bulantı kusması olan gebelere uygulanan progresif gevşeme
egzersizlerinin bulantı-kusma şiddetini azaltır’ H1 hipotezini doğrulamıştır.
Deney ve kontrol grubundaki gebelerin progresif gevşeme egzersizi uygulamadan
önceki fiziksel fonksiyon, fiziksel rol güçlüğü, emosyonel rol güçlüğü, vitalite/enerji,
ruhsal sağlık, sosyal işlevsellik, ağrı ve genel sağlık algısı ölçeklerinden aldıkları puanlar
31
açısından aralarında fark olmadığı belirlenmiştir (Tablo 4.2). Deney ve kontrol
grubundaki gebelerin deneyden 4 hafta sonra ve 8 hafta sonrasında fiziksel fonksiyon,
fiziksel rol güçlüğü, emosyonel rol güçlüğü, vitalite/enerji, ruhsal sağlık, sosyal
işlevsellik, ağrı ve genel sağlık algısı alt boyutlarından aldıkları puanları açısından
aralarında deney grubundaki gebelerin lehine fark olduğu belirlenmiştir (Tablo 4.3, 4.4).
Diğer benzer çalışmalarda PGE’nin diğer koşullardaki etkisini incelenmiştir; Nickel ve
ark.89 bronşiyal astımı olan kadınlarda progresif gevşeme egzersizlerinin yaşam kalitesini
iyileştirmede ve öfke belirtilerini azaltmada etkinliğini bildirmiştir. Yoo76 meme kanserli
kadınların depresyon, anksiyete, öfke ve yaşam kalitesi üzerine kas gevşeme ve rehberli
görüntülerin etkisini inceledikleri çalışmalarında deney grubundakilerin depresyon,
anksiyete ve yaşam kalitesi seviyelerinin kontrol grubundakilere kıyasla anlamlı derecede
daha az olduğunu bulmuştur. Mevcut araştırmada müdahalenin başlamasında 4 hafta
sonra ve 8 hafta sonrasında yaşam kalitesi puan ortalamalarında önemli ölçüde farklı
olması PGE yapan deney grubundaki gebelerin kontrol grubuna kıyasla yaşam
kalitelerinin arttığını ortaya koymaktadır. Sonuç olarak “progresif gevşeme egzersizi,
erken gebelik döneminde gebelerin yaşam kalitesini arttırmada etkilidir” H2 hipotezini
destekler niteliktedir.
Deney grubunda PUQE puan ortalamaları ön-test en yüksek 9.34±2.63 ara-test
(6.91±2.04) ve son-test en düşük (4.31±1.26) saptanmıştır. Deney grubunun tekrarlı
ölçümlerinden elde edilen PUQE puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak
anlamlı olduğu bulunmuştur (Tablo 4.5). Bonferroni yöntemiyle yapılan analiz
sonucunda haftalar arasında fark olduğu ve zaman geçtikçe bulantı-kusma şiddetinde
değişim olduğu görülmektedir (Tablo 4.5). Deney grubunda bulantı-kusma şiddetindeki
azalma, ara-testte dahi görülmektedir. Kuo ve ark.90, Beyazıt ve Şahin91, Köken ve ark.92,
Kramer ve ark.93 çalışmasında gebelikte şiddetli bulantı kusması olan kadınların daha
32
yüksek düzeyde anksiyete, stres ve depresyon yaşadıklarını bulmuşlardır. Kuo ve ark.90
algılanan stresin derecesi ve annenin psiko-sosyal uyumunun, gebelik sırasında bulantı
ve kusmanın şiddeti ile ilişkili olduğunu belirtmektedirler.
Yapılan çalışmalarda progresif gevşeme egzersizlerinin gebelerde stres, kaygı ve
depresyonu azalttığı belirtilmektedir.94-96 Genel olarak bu çalışmada PGE gebelerde stres
ve kaygı düzeyini azaltmış olabilir. Bu psikolojik değişiklik bulantı kusma şiddetinin
azalmasını etkili olmuş olabilir. Ayrıca gebelere progresif gevşeme egzersizleri eğitimi
verilmesi, MP3 eşliğinde hasta ile birlikte egzersizlerin uygulanması, eğitim kitapçığının
verilmesi ve haftada bir telefon ile görüşülerek egzersiz yapma durumlarının takip
edilmesi yoluyla sağlanan destek gebelerin bulantı kusma ile baş etme becerilerini katkı
sağlamış ve bulantı kusmanın zaman için azalmasını etkilemiş olabilir. Mevcut çalışmada
bulgular gebelere uygulanan progresif gevşeme egzersizlerinin, gebelerde bulantı kusma
şiddetini azaltmada etkili olduğu ve progresif gevşeme egzersizlerine sadece 4 hafta değil
8 hafta boyunca devam edilmesinin bulantı kusma şiddetinin azaltılmasında etkili
olduğunu ortaya koymaktadır. Bu sonuç progresif gevşeme egzersizlerinin annelerde
bulantı-kusma şiddetini azalttığını göstermektedir.
Kontrol grubunda PUQE puan ortalamaları ise ön-test 9.29±3.241 ara-test
(8.74±1.930) son-test (7.69±2.040) olduğu, tekrarlı ölçümlerinden elde edilen puan
ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli olduğu bulunmuştur (Tablo 4.5).
Gebelikte bulantı kusmanın en yüksek deneyimlendiği haftalar, yani maksimum sayıda
kadının bu semptomları yaşadığı haftalar 7-9 haftalardır. Gadsby ve ark.97 çalışmasına
göre semptomlar 6. haftadan itibaren keskin bir şekilde yükselir ve 10. haftadan sonra
yavaş yavaş azalır. Lacroixark98 çalışmasında gebelik sırasında mide bulantısı ve kusması
olan kadınların sadece yarısının 14. gebelik haftasında tamamen rahatladığını ve mide
bulantısından etkilenen kadınların %90'ında 22. gebelik haftasına kadar düzelmediğini
33
belirtmişlerdir. Vellacott ve ark.99 çalışmasında gebelerin %76’sının ilk üç aylık dönemde
semptomlardan şikâyet ettiğini ve sadece %27'sinde semptomlar 12. haftada düzeldiğini
belirlemişlerdir. Klebanoff ve ark.100 çalışmalarında ise gebelerin %9'unun 22 hafta sonra
kustuğunu tespit etmişlerdir. Çalışma bulgularımız Gadsby ve ark.97 çalışma bulgularına
paralel olarak bulantı kusma sıklığında azalma göstermiştir. Bununla birlikte gebelikte
bulantı kusma, uygulanan birtakım ilaç veya ilaç kombinasyonları ile
giderilebilmektedir.101 Köken ve ark. çalışmasında bulantı ve kusması fazla olan
gebelerin bulantı ve kusmayı azaltmak için istirahat etmeyi ve uyumayı daha fazla tercih
ettikleri belirlenmiştir.92 Antihistaminik ilaçların kullanımı, bulantı kusmayı önemli
ölçüde azalttığı belirtilmektedir.102 Sonuç olarak kontrol grubunda bulantı kusma
sıklığının azalmasında literatürde belirtildiği gibi 10. haftadan sonra bulantı kusma
sıklığının azalması, gebenin ilaç kullanması, istirahat etmesi, uyuması gibi bir nedenden
kaynaklanmış olabilir.
Deney grubunda tekrarlı ölçümlerinden elde edilen SF-36 YKÖ’nin tüm alt
boyutları puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli olduğu
bulunmuştur (Tablo 4.6). Bonferroni yöntemiyle yapılan analiz sonucunda haftalar
arasında fark olduğu ve zaman geçtikçe yaşam kalitesinde iyileşme olduğu görülmektedir
(Tablo 4.6).
Liu ve ark.103 çalışmasında profesyonel destek alan deney grubundaki gebelerin,
deneyden 2 ve 4 hafta sonra yaşam kalitesinde önemli iyileşmenin olduğu bulmuşlardır.
Lacesse ve ark.31 çalışmasında gebelikte bulantı-kusma varlığının ya da şiddetinin yaşam
kalitesi üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olduğu saptanmıştır. Mevcut çalışmada
deneyden 4 hafta ve 8 hafta sonrasında PUQE şiddeti ve SF-36 yaşam kalitesi puanlarında
iyileşmeye yönelik bir eğilim olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak bu durum bulantı
34
kusma şiddetindeki azalmanın yaşam kalitesindeki iyileşmeyi sağladığını ortaya
koymaktadır.
Kontrol grubunda ise ön-test, ara-test ve son-test SF-36 YKÖ’den aldıkları
puanlar arasındaki farkların istatistiksel olarak önemli olmadığı bulunmuştur (Tablo 4.6).
Bu bulgular kontrol grubundaki gebelerin ön-test, ara-test ve son-test SF-36 YKÖ’den
aldıkları puanlar arasında fark olmadığını göstermektedir.
Liu ve ark.103 çalışmasında kontrol grubundaki kadınların 4. haftada bulantı-
kusma şiddetinde iyileşmeye yönelik bir eğilim ve algılanan semptom sıkıntısı veya
yaşam kalitesi düzeyinde önemli bir değişiklik olmadığını bulmuşlardır. Badell ve ark.104
gebelikte bulantı kusmanın genellikle gebeliğin 5. haftasında başladığını ve tipik olarak
12. haftada sona erdiğini; mide bulantısının ortalama 34.6 gün sürdüğünü
belirtmektedirler. Mevcut çalışma bulguları doğum öncesi bakım için başvuran gebelerde
bakım verirken ebelerin bulantı kusmanın yaşam kalitesi üzerindeki etkilerinin dikkate
alınmasını gerekli olduğunu ortaya koymaktadır.
35
6. SONUÇ VE ÖNERİLER
Sonuçlar
 Deney ve kontrol grubundaki gebelerin eğitim durumu, eşin eğitim durumu, yaş,
çalışma durumu, eşin çalışma durumu, evlilik süresi vb. sosyo-demografik özellikleri
birbirine yakın özellikte olup gruplar homojendir.
 Deney ve kontrol grubundaki gebelerin PGE uygulamadan önceki PUQE puan
ortalamaları arasında anlamlı bir fark yokken, deney grubunda PGE yaptıkça 4 hafta
sonrasında ve 8 hafta sonrasında PUQE puan ortalamalarının kontrol grubuna göre
istatistiksel olarak anlamlı olarak düşük olduğu bulunmuştur.
 PGE’nin gebeliğin erken dönemlerinde yaşanan bulantı kusmayı azaltmada etkili
olduğu belirlenmiştir.
 Deney ve kontrol grubundaki gebelerin PGE uygulamadan önceki fiziksel fonksiyon,
fiziksel rol güçlüğü, emosyonel rol güçlüğü, vitalite, ruhsal sağlık, sosyal işlevsellik,
ağrı ve genel sağlık algısı ölçeklerinden aldıkları puanlar açısından aralarında fark
olmadığı belirlenmiştir.
 Deney ve kontrol grubundaki gebelerin PGE yaptıkça deneyden 4 hafta sonra ve 8
hafta sonrasında deney grubunun fiziksel fonksiyon, fiziksel rol güçlüğü, emosyonel
rol güçlüğü, vitalite/enerji, ruhsal sağlık, sosyal işlevsellik, ağrı ve genel sağlık algısı
alt boyutu puan ortalamalarının kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlamlı
olduğu bulunmuştur.
 Deney grubundaki gebelerin PUQE ön-test, ara-test ve son-test gücü puan
ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu bulunmuştur.
 Kontrol grubundaki gebelerin PUQE ön-test, ara-test ve son-test puan ortalamaları
arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir.
 Deney grubundaki gebelerin ön-test, ara-test ve son-test SF-36 YKÖ tüm alt
boyutlarından aldıkları puanlar arasındaki farkın anlamlı ve PGE neticesinde SF-36
YKÖ puan ortalamalarının yükseldiği H2 hipotezinin doğrulandığı belirlenmiştir.
36
 Kontrol grubundaki gebelerin ön-test, ara-test ve son-test SF-36 YKÖ tüm alt
boyutlarından aldıkları puanlar arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı
bulunmadı.
Öneriler
 Bulantı kusma şiddetini azaltmada ve yaşama kalitesinin yükseltilmesinde gebeler
PGE kullabilirler.
 Bu çalışmada kullanılan kitapçık, bulantı-kusma şiddetini hafifletmek ve yaşam
kalitesini iyileştirmek için etkili stratejiler sağlar. Gelecekteki çalışmalar, PGE farklı
popülasyonlara ve sağlık sorunlarına (yüksek riskli gebelikler veya düşük yapmayı
önlemek için hastaneye yatırılan kadınlar) gibi uygulanabilir.
 Çalışma bulgularımız, PGE’nin sadece 4 hafta sonrasında değil 8 hafta sonrasında da
PUQE şiddetini azaltmada ve yaşam kalitesini iyileştirmede olumlu etkileri nedeniyle
PGE egzersizlerin uzun süreli etkileri olabileceğini göstermektedir. Gelecekte
yapılacak çalışmalar için PGE’nin süresi uzatılabilir. Ayrıca doğum öncesi bakım
almak için başvuran gebelere PGE’nin yararları belirtilerek PGE uygulamaları
sağlanabilir.
 Sahadaki ebelere kontrol için gelen her gebeye PGE eğitimi verilmesi önerilebilir.
37
KAYNAKLAR
1. Bustos M, Venkataramanan R, Caritis S. Nausea and vomiting of pregnancy-what's
new? Autonomic Neuroscience, 2017, 202: 62-72.
2. Ramin SM. ACOG practice bulletin no. 189: nausea and vomiting of pregnancy.
Obstet Gynecol, 2018, 131: 15-30.
3. National Guideline Alliance (UK). Management of nausea and vomiting in
pregnancy. London, 2021.
4. Khresheh R. How women manage nausea and vomiting during pregnancy: a
Jordanian study. Midwifery, 2011, 27: 42-45.
5. Davis M. Nausea and vomiting of pregnancy: an evidence-based review. The
Journal of Perinatal & Neonatal Nursing, 2004, 18: 312-328.
6. Attard CL, Kohli MA, Coleman S, Bradley C, Hux M, Atanackovic G, Torrance
GW. The burden of illness of severe nausea and vomiting of pregnancy in the
United States. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 2002, 186: 220-
227.
7. Goodwin TM. Nausea and vomiting of pregnancy: an obstetric syndrome.
American Journal of Obstetrics and Gynecology, 2002, 186: 184-189.
8. Arpacı F, Ersoy AF. Kadının çalışmasının ailenin yaşam kalitesine etkisinin
incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 2007, 11: 41-50.
9. Magee LA, Mazzotta P, Koren G. Evidence-based view of safety and effectiveness
of pharmacologic therapy for nausea and vomiting of pregnancy (NVP). American
Journal of Obstetrics and Gynecology, 2002, 186: 256-261.
10. Şahan Ö, Emel E. Erken gebelik döneminde yaşanan bulantı kusmanın sıklığı ve
yaşam kalitesine etkisi. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 3: 7-11.
38
11. Chortatos A, Haugen M, Iversen PO, Vikanes Å, Eberhard-Gran M, Bjelland EK,
Magnus P, Veierød MB. Pregnancy complications and birth outcomes among
women experiencing nausea only or nausea and vomiting during pregnancy in the
Norwegian Mother and Child Cohort Study. BMC Pregnancy and Childbirth, 2015,
15: 1-11.
12. Festin M. Nausea and vomiting in early pregnancy. BMJ Clinical Evidence, 2014,
2014.
13. Ware Jr JE, Sherbourne CD. The MOS 36-item short-form health survey (SF-36):
I. conceptual framework and item selection. Medical Care, 1992: 473-483.
14. Yung PM, Fung MY, Chan TM, Lau BW. Relaxation training methods for nurse
managers in Hong Kong: a controlled study. International Journal of Mental Health
Nursing, 2004, 13: 255-261.
15. Charalambous A, Giannakopoulou M, Bozas E, Marcou Y, Kitsios P, Paikousis L.
Guided imagery and progressive muscle relaxation as a cluster of symptoms
management intervention in patients receiving chemotherapy: a randomized control
trial. Plos One, 2016, 11: 1-18.
16. Piwko C, Koren G, Babashov V, Vicente C, Einarson TR. Economic burden of
nausea and vomiting of pregnancy in the USA. Journal of Population Therapeutics
and Clinical Pharmacology, 2013, 20.
17. Heitmann K, Svendsen HC, Sporsheim IH, Holst L. Nausea in pregnancy: attitudes
among pregnant women and general practitioners on treatment and pregnancy care.
Scandinavian Journal of Primary Health Care, 2016, 34: 13-20.
18. Eboué C, Carlier-Guerin C, de La Sayette V, Grall JY, Herlicoviez M. A rare
complication of vomiting in pregnancy: Wernicke's encephalopathy. Journal de
Gynecologie, Obstetrique et Biologie de la Reproduction, 2006, 35: 822-825.
39
19. Mete S, Büyükkurt S, Evrüke İC, Demir SC, Özgünen FT, Kadayifçi O. Gebelikte
bulantı-kusması olan hastaların hastaneye yatış endikasyonlarının
değerlendirilmesinde PUQE (pregnancy-unique quantification of emesis and
nausea) testinin yeri. Journal of Clinical Obstetrics & Gynecology, 2009, 19: 317-
321.
20. Çakar L, Şahin G, Yermen N. Sindirim Fizyolojisi. İçinde: Tıbbi Fizyoloji, Yeğen
BÇ, Alican İ, Solakoğlu Z, (Çeviri editörleri). Textbook of Medical Physiology,
Guyton AC, Hall JE. 13. Baskı, İstanbul, Güneş Kitapevi, 2007: 823-824.
21. Heinrichs L. Linking olfaction with nausea and vomiting of pregnancy, recurrent
abortion, hyperemesis gravidarum and migraine headache. American Journal of
Obstetrics and Gynecology, 2002, 186: 215-219.
22. Gill SK, Maltepe C, Koren G. The effect of heartburn and acid reflux on the severity
of nausea and vomiting of pregnancy. Canadian Journal of Gastroenterology,
2009, 23: 270-272.
23. Özdemir F, Bodur S, Nazik E, Nazik H, Kanbur A. Investigation the perceived
social support levels of pregnants with hyperemesis gravidarum. Türk Silahlı
Kuvvetleri, Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2010, 9: 463-470.
24. Karataş T, Mete S. Gebelikte bulantı kusma sorunu yaşama durumu ile sosyal
destek arasındaki ilişkinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik
Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2012, 5: 47-52.
25. Matthews A, Haas DM, O'Mathúna DP, Dowswell T. Interventions for nausea and
vomiting in early pregnancy. Cochrane Database of Syst Rev, 2015, 8: 75.
26. Yekenkunrıl D, Mete S. Gebelikte bulantı kusma, evlilik uyumu ve eş ilişkisi
arasındaki ilişkinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
Dergisi, 2012, 5: 89-95.
40
27. Yanikkerem E, Çalim Sİ, Göker A, Koltan SO, Koyuncu FM. Hiperemezis
gravidarumlu gebelerin hastalıkları hakkında düşünceleri ve gereksinimleri.
Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2012, 1: 269-283.
28. Beji NK, Özkan SA. Gebelikte Görülen Fizyolojik/Psikolojik Değişiklikler. İçinde:
Beji NK (editör). Kadın Sağlığı ve Hastalıkları, 3. Baskı. İstanbul, Nobel Tıp
Kitabevleri, 2016: 285-305.
29. Cevrioğlu AS, Koçak İ. Hiperemezis Gravidarum: Tanı ve tedavide güncel
yaklaşımlar. TJOD Uzmanlık Sonrası Eğitim Dergisi, 2004, 8: 203-210.
30. Büyükkurt S, Demir Sc, Özgünen Ft, Evrüke İc, Kadayifci O, Güzel Ab. Gebelikte
bulantı-kusma yakınması olan hastanın değerlendirilmesi ve tedavi seçenekleri.
Journal of Clinical Obstetrics & Gynecology, 2008, 18: 106-116.
31. Lacasse A, Rey E, Ferreira E, Morin C, Bérard A. Validity of a modified
Pregnancy-Unique Quantification of Emesis and Nausea (PUQE) scoring index to
assess severity of nausea and vomiting of pregnancy. American Journal of
Obstetrics and Gynecology, 2008, 198: 71-77.
32. O’Brien B, Evans M, White-McDonald E. Isolation from “being alive”: coping with
severe nausea and vomiting of pregnancy. Nursing Research, 2002, 51: 302-308.
33. Zhou Q, O'brien B, Relyea J. Severity of nausea and vomiting during pregnancy:
what does it predict? Birth, 1999, 26: 108-114.
34. ACOG. Practice bulletin: no 15: premenstrual syndrome. Obstet Gynecol, 2000, 95:
1-9.
35. Czeizel AE, Sárközi A, Wyszynski DF. Protective effect of hyperemesis
gravidarum for nonsyndromic oral clefts. Obstetrics & Gynecology, 2003, 101:
737-744.
41
36. Topçu GB, Ateş NA, Küğcümen G. Gebelikte bulantı ve kusma yönetimi.
Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2019, 4: 29-33.
37. Kizilirmak A, Timur S. Gebelerin bulantı kusma ile baş etme yöntemleri. Florence
Nightingale Journal of Nursing, 2011, 19: 129-134.
38. Boelig RC, Barton SJ, Saccone G, Kelly AJ, Edwards SJ, Berghella V.
Interventions for treating hyperemesis gravidarum: a Cochrane systematic review
andd meta-analysis. J Matern Fetal Neonatal Med, 2018, 31: 2492-2505.
39. Köşger H, Kaygusuz İ. Hiperemezis gravidaruma güncel yaklaşımlar. Yeni Tıp
Dergisi, 2014, 31: 159-162.
40. Mutlugüneş E, Samiye M. Gebelikte bulantı kusma, annelik rolü ve gebeliğin
kabulü arasındaki ilişki. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 2013, 2: 8-14.
41. Jarvis S, Nelson-Piercy C. Management of nausea and vomiting in pregnancy. BMJ,
2011, 342: 3606.
42. Hakli S, Elmas DD, Rustemoğlu N, Rathfish G. Health problems and
complementary medicine in the first trimester pregnancy. International Journal of
Scientific and Technological Research, 2019, 5: 218-231.
43. Topcu SY, Findik UY. Effect of relaxation exercises on controlling postoperative
pain. Pain Management Nursing, 2012, 13: 11-17.
44. Tola EN. Hiperemezis gravidarumda tedavi modaliteleri. SDU Journal of Health
Science Institute/SDÜ Saglik Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2014, 5: 72-76.
45. Miller M, Kearney N. Chemotherapy‐ related nausea and vomiting–past
reflections, present practice and future management. European Journal of Cancer
Care, 2004, 13: 71-81.
46. Rhodes VA, McDaniel RW. Nausea, vomiting, and retching: complex problems in
palliative care. CA: A Cancer Journal For Clinicians, 2001, 51: 232-248.
42
47. World Health Organization WHOQOL. Measuring Quality of Life. .
http://www.who.int/healthinfo/survey/whoqolqualityoflife/en/. 1 Haziran 2020.
48. Waldman HB, Cannella D, Perlman SP, MSCD D. Do you consider complementary
and alternative medicine in your medical history review. J Mass Dent Soc, 2010,
59: 24-26.
49. Jeswani M, Furnham A. Are modern health worries, environmental concerns, or
paranormal beliefs associated with perceptions of the effectiveness of
complementary and alternative medicine? British Journal of Health Psychology,
2010, 15: 599-609.
50. Koch KL, Frissora CL. Nausea and vomiting during pregnancy. Gastroenterology
Clinics, 2003, 32: 201-234.
51. Türk Psikologlar Derneği. Gevşeme Egzersizleri CD’si.
https://www.psikolog.org.tr/tr/. Ankara, 2010.
52. Demiralp M, Oflaz F. Bilişsel-davranışçı terapi teknikleri ve psikiyatri hemşireliği
uygulaması. Psikiyatri Dergisi, 2007, 8: 132-139.
53. Çam O. Gevşeme (relaksasyon) ve Rahatlama Terapisi. İçinde: Çam O, Engin E
(editörler). Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Bakım Sanatı, 1. Baskı.
İstanbul, Tıp Kitabevi, 2014: 1089-1098.
54. Akmeşe ZB, Oran NT. Effects of progressive muscle relaxation exercises
accompanied by music on low back pain and quality of life during pregnancy.
Journal of Midwifery Women's Health, 2014, 59: 503-509.
55. Conrad A, Roth WT. Muscle relaxation therapy for anxiety disorders: it works but
how? Journal of Anxiety Disorders, 2007, 21: 243-264.
56. McCallie MS, Blum CM, Hood CJ. Progressive muscle relaxation. Journal of
Human Behavior In The Social Environment, 2006, 13: 51-66.
43
57. Chegeni PS, Gholami M, Azargoon A, Pour AHH, Birjandi M, Norollahi H. The
effect of progressive muscle relaxation on the management of fatigue and quality
of sleep in patients with chronic obstructive pulmonary disease: a randomized
controlled clinical trial. Complementary Therapies In Clinical Practice, 2018, 31:
64-70.
58. Jayarathne W, Zoysa Pd. The impact of a progressive muscular relaxation exercise
programme for reducing insomnia in an elderly population: results from a
preliminary study at two elderly homes in the Colombo District of Sri Lanka. Sri
Lanka Journal of Social Sciences, 2016, 39: 47-52.
59. Ürkmez G. Stresten korunma teknikleri ve gevşeme egzersizleri.
https://www.drurkmez.com/wp-content/uploads/stresten-korunma-teknikleri-ve-
gevseme-egzersizleri.pdf. 29 Kasım 2020.
60. Kapucu S, Kütmeç Y. Kronik hastalıklarda progresif gevşeme egzersizlerinin
yararı. FÜ Sağ Bil Tıp Derg, 2018, 32: 111-114.
61. Özveren YDDH. Ağrı kontrolünde farmakolojik olmayan yöntemler. Hacettepe
Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2011, 18: 83-92.
62. Baltaş A, Baltaş Z. Stres ve Başa Çıkma Yolları, 19. Baskı. İstanbul, Remzi
Kitapevi, 2000, 133-140, 186-199.
63. Doksat MK. Psikiyatri Tarihi, 1. Baskı. İstanbul, Alter Yayınları, 2015: 23-31.
64. Ghoncheh S, Smith JC. Progressive muscle relaxation, yoga stretching, and ABC
relaxation theory. Journal of Clinical Psychology, 2004, 60: 131-136.
65. Baird CL, Sands L. A pilot study of the effectiveness of guided imagery with
progressive muscle relaxation to reduce chronic pain and mobility difficulties of
osteoarthritis. Pain Management Nursing, 2004, 5: 97-104.
44
66. Mermer G, Bilge A, Yücel U, Çeber E. Gebelik ve doğum sonrası dönemde sosyal
destek algısı düzeylerinin incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2010, 1: 71-
76.
67. Calou CGP, Pinheiro AKB, Castro RCMB, Oliveira MFd, Aquino PdS, Antezana
FJ. Health related quality of life of pregnant women and associated factors: an
integrative review. Health (Irvine), 2014, 6: 2375-2387.
68. Özhüner Y, Çelik N. Gebelerde uyku kalitesi ve yaşam kalitesi. Sağlık Bilimleri ve
Meslekleri Dergisi, 2019, 6: 25-33.
69. Sönmez Y. Doğum öncesi bakım hizmetleri. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 2007, 16:
9-12.
70. Taşkin L, Koç AGDG. I. basamak sağlık kuruluşlarında verilen perinatoloji
hizmetlerinde ebe ve hemşireler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi
Dergisi, 2006, 13: 48-56.
71. Perry AG PP. Klinik Uygulama Becerileri ve Yöntemleri. İçinde: Atabek Aştı T
KA (editör). Fundamentals of Nursing, Adana, Nobel Tıp Kitabevi, 2011: 154-
165.
72. Astin JA. Mind–body therapies for the management of pain. The Clinical Journal
of Pain, 2004, 20: 27-32.
73. Sluka KA, Walsh D. Transcutaneous electrical nerve stimulation: basic science
mechanisms and clinical effectiveness. The Journal of Pain, 2003, 4: 109-121.
74. Meltem U, Korhan EA. Yoğun bakım hastalarında müzik terapinin ağrı ve
anksiyete üzerine etkisi. Ağrı, 2011, 23: 139-146.
75. Rawtaer I, Mahendran R, Chan HY, Lei F, Kua EH. A nonpharmacological
approach to improve sleep quality in older adults. Asia‐ Pacific Psychiatry, 2018,
10: 89.
45
76. Yoo HJ, Ahn SH, Kim SB, Kim WK, Han OS. Efficacy of progressive muscle
relaxation training and guided imagery in reducing chemotherapy side effects in
patients with breast cancer and in improving their quality of life. Supportive Care
in Cancer, 2005, 13: 826-833.
77. Cabrera E, Sutcliffe C, Verbeek H, Saks K, Soto-Martin M, Meyer G, Leino-Kilpi
H, Karlsson S, Zabalegui A, Consortium R. Non-pharmacological interventions as
a best practice strategy in people with dementia living in nursing homes. a
systematic review. European Geriatric Medicine, 2015, 6: 134-150.
78. Koren G, Piwko C, Ahn E, Boskovic R, Maltepe C, Einarson A, Navioz Y, Ungar
W. Validation studies of the Pregnancy Unique-Quantification of Emesis (PUQE)
scores. Journal of Obstetrics and Gynaecology, 2005, 25: 241-244.
79. Koren G, Boskovic R, Hard M, Maltepe C, Navioz Y, Einarson A. Motherisk PUQE
(pregnancy-unique quantification of emesis and nausea) scoring system for nausea
and vomiting of pregnancy. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 2002,
186: 228-231.
80. King TL, Murphy PA. Evidence-based approaches to managing nausea and
vomiting in early pregnancy. Journal of Midwifery & Women's Health, 2009, 54:
430-444.
81. Pınar R. Sağlık araştırmalarında yeni bir kavram: yaşam kalitesi-bir yaşam kalitesi
ölçeğinin kronik hastalarda geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. Florence
Nightingale Journal of Nursing, 1995 9: 85-95.
82. Chou FH, Lin LL, Cooney AT, Walker LO, Riggs MW. Psychosocial factors
related to nausea, vomiting, and fatigue in early pregnancy. Journal of Nursing
Scholarship, 2003, 35: 119-125.
46
83. Fateme B, Fatemeh MK, Vahid M, Arezou NJ, Manizhe N, Zahra M. The effect of
Benson's muscle relaxation technique on severity of pregnancy nausea. Electronic
Journal of General Medicine, 2019, 16.
84. Nurane S. What makes nausea and vomiting worse during the first trimester of
pregnancy. Iran Journal of Nursing, 2004, 17: 1-11.
85. Seyed Ahmadi Nejad FS, Golmakani N, Shakeri MT. Effect of progressive muscle
relaxation on depression, anxiety, and stress of primigravid women. Evidence based
care, 2015, 5: 67-76.
86. Gawande S, Vaidya M, Tadke R, Kirpekar V, Bhave S. Progressive muscle
relaxation in hyperemesis gravidarum. JS Asian Fed Obstet Gynecol, 2011, 3: 28-
32.
87. Shakiba M, Parsi H, Shikhi ZP, Navidian A. The effect of psycho-education
intervention based on relaxation methods and guided imagery on nausea and
vomiting of pregnant women. Journal of family & reproductive health, 2019, 13:
47.
88. Isbir GG, Mete S. The effect of counselling on nausea and vomiting in pregnancy
in Turkey. Sexual & Reproductive Healthcare, 2016, 7: 38-45.
89. Nickel C, Lahmann C, Muehlbacher M, Gil FP, Kaplan P, Buschmann W, Tritt K,
Kettler C, Bachler E, Egger C. Pregnant women with bronchial asthma benefit from
progressive muscle relaxation: a randomized, prospective, controlled trial.
Psychotherapy and Psychosomatics, 2006, 75: 237-243.
90. Kuo S-H, Wang R-H, Tseng H-C, Jian S-Y, Chou F-H. A comparison of different
severities of nausea and vomiting during pregnancy relative to stress, social support,
and maternal adaptation. Journal of Midwifery & Women's Health, 2007, 52: 1-7.
47
91. Beyazit F, Sahin B. Effect of nausea and vomiting on anxiety and depression levels
in early pregnancy. The Eurasian Journal of Medicine, 2018, 50: 111.
92. Köken G, Yilmazer M, Cosar E, Sahin FK, Cevrioglu S, Gecici Ö. Nausea and
vomiting in early pregnancy: relationship with anxiety and depression. Journal of
Psychosomatic Obstetrics & Gynecology, 2008, 29: 91-95.
93. Kramer J, Bowen A, Stewart N, Muhajarine N. Nausea and vomiting of pregnancy:
prevalence, severity and relation to psychosocial health. MCN: The American
Journal of Maternal/Child Nursing, 2013, 38: 21-27.
94. Nasiri S, Akbari H, Tagharrobi L, Tabatabaee AS. The effect of progressive muscle
relaxation and guided imagery on stress, anxiety, and depression of pregnant
women referred to health centers. J Educ and Health Promot, 2018, 7: 41.
95. Shobeiri F, Taravati-Javad M, Soltani F, Karami M. Effects of progressive muscle
relaxation counseling on anxiety among primigravida women referred to health care
centers in Hamadan. J Educ Community Health, 2015, 2: 1-9.
96. Bastani F, Hidarnia A, Kazemnejad A, Vafaei M, Kashanian M. A randomized
controlled trial of the effects of applied relaxation training on reducing anxiety and
perceived stress in pregnant women. Journal of Midwifery & Women's Health,
2005, 50: 36-40.
97. Gadsby R, Barnie-Adshead AM, Jagger C. A prospective study of nausea and
vomiting during pregnancy. British Journal of General Practice, 1993, 43: 245-
248.
98. Lacroix R, Eason E, Melzack R. Nausea and vomiting during pregnancy: a
prospective study of its frequency, intensity, and patterns of change. American
Journal of Obstetrics and Gynecology, 2000, 182: 931-937.
48
99. Vellacott I, Cooke E, James C. Nausea and vomiting in early pregnancy.
International Journal of Gynecology & Obstetrics, 1988, 27: 57-62.
100. Klebanoff MA, Koslowe PA, Kaslow R, Rhoads GG. Epidemiology of vomiting in
early pregnancy. Obstetrics and Gynecology, 1985, 66: 612-616.
101. Aşcı H, Özer MK. Bulantı ve kusma için tedavi önerileri. SDU Journal of Health
Science Institute/SDÜ Saglik Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2011, 2: 1-6.
102. Çankaya A, Saritaş S. Effect of classic foot massage on vital signs, pain, and
nausea/vomiting symptoms after laparoscopic cholecystectomy. Surgical
Laparoscopy, Endoscopy & Percutaneous Techniques, 2018, 28: 359-365.
103. Liu M-C, Kuo S-H, Lin C-P, Yang Y-M, Chou F-H, Yang Y-H. Effects of
professional support on nausea, vomiting, and quality of life during early
pregnancy. Biological Research for Nursing, 2014, 16: 378-386.
104. Badell ML, Ramin SM, Smith JA. Treatment options for nausea and vomiting
during pregnancy. Pharmacotherapy: The Journal of Human Pharmacology and
Drug Therapy, 2006, 26: 1273-1287.
49
EKLER
EK-1. ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı:
Doğum tarihi:
Doğum Yeri:
Medeni Hali:
Uyruğu:
Adres:
Tel:
Faks:
E-mail:
Eğitim
Lise:
Lisans:
Yüksek lisans:
Yabancı Dil Bilgisi
İngilizce:
Üye Olunan Mesleki Kuruluşlar
İlgi Alanları ve Hobiler
50
EK-2. ETİK BİLDİRİM VE İNTİHAL BEYAN FORMU
51
EK-3. ETİK KURUL ONAY FORMU
52
EK-4. DİYARBAKIR İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ İZİN YAZISI
53
EK-5. KİŞİSEL BİLGİ FORMU
Değerli anne adayı, bu araştırma hastanemize kontrol için başvuran bulantı-
kusması olan gebelerde progresif gevşeme egzersizlerinin bulantı-kusma şiddetine ve
yaşam kalitesine etkisi amacı ile yapılmaktadır. Paylaşacağınız bilgiler sadece bu
araştırma için kullanılacaktır. Verdiğiniz bilgilerin doğruluğu araştırmanın güvenilirliği
açısından son derece önemlidir. Değerli vaktinizi ayırıp, araştırmaya destek verdiğiniz
için teşekkür ederiz.
Ebe Rozerin KAŞAN
Anket No:
1. Yaşınız…………………….
2. Eşinizin yaşı……………….
3. Eğitim durumunuz?
a) Okuryazar
b) İlköğretim
c) Lise
d) Yükseköğretim
4. Eşinizin eğitim durumu?
a) Okuryazar değil
b) Okuryazar
c) İlköğretim
d) Lise
e) Yükseköğretim
54
5. Çalışma durumunuz?
a) Çalışıyor
b) Çalışmıyor
6. Eşinizin çalışma durumu?
a) Çalışıyor
b) Çalışmıyor
7. Evlilik Süreniz
a) 1 yıl ve altı
b) 1-3 yıl
c) 4-10 yıl
d) 10 ve üzeri
8. Bulantı kusmanız gebeliğinizin kaçıncı haftasında başladı?..........
9. Bu gebeliğiniz planlanmış bir gebelik miydi?
a) Evet
b) Hayır
55
EK-6. PUQE (Pregnancy Unique Quantification of Emesis and
Nausea) TESTİ
Aşağıdaki sorunların her birinde durumunuza en uygun olan kutucuğu işaretleyiniz ve
tek işaretleme yapınız.
1. Son 24 saat içerisinde kaç kez bulantı ya da mide rahatsızlığı hissettiniz?
[ ]Hiç [ ]1 kez [ ]2-3 kez [ ]4-6 kez [ ]7 veya daha fazla
(1 puan) (2 puan) (3 puan) (4 puan) (5 puan)
2. Son 24 saat içerisinde hiç kustunuz mu?
[ ]Hiç [ ]1-2 kez [ ]3-4 kez [ ]5-6 kez [ ]7 veya daha fazla
3. Son 24 saat içerisinde kaç kez öğürdünüz veya bir şey çıkarmadan kuru bulantınız
oldu?
[ ]Hiç [ ]1-2 kez [ ]3-4 kez [ ]5-6 kez [ ]7 veya daha fazla
56
EK-7. SF-36 YAŞAM KALİTESİ ÖLÇEĞİ
1. Genel olarak sağlığınız,
( ) Mükemmel ( ) Çok iyi ( ) İyi ( ) Orta ( ) Kötü
2. Bir yıl öncesi ile karşılaştırdığınızda şimdiki sağlığınızı genel olarak nasıl
bulursunuz?
( ) Bir yıl öncesine göre daha iyi ( ) Bir yıl öncesine göre biraz daha iyi
( ) Hemen hemen aynı ( ) Bir yıl öncesinden biraz daha kötü
( ) Bir yıl öncesinden çok daha kötü
3. Aşağıdaki sorular normal bir gün boyunca yapabileceğiniz aktiviteler

hakkındadır. Sağlığınız aşağıdaki aktiviteleri yapmanızı engelliyor mu?
Engelliyorsa ne kadar engelliyor?
AKTİVİTELER Evet çok Evet biraz Hayır pek

engelliyor engelliyor engellemiyor
a) Koşu, ağırlık kaldırma ve ağır
sporlar gibi büyük çaba
gerektiren aktivitelerde
b) Masayı, elektrik süpürgesini
itme gibi orta/hafif aktivitelerde
c) Paket ve çanta taşırken
d) Birkaç kat merdiven çıkarken
e) Bir kat merdiven çıkarken
f) Eğilirken, çömelirken
g) Bir kilometreden fazla
yürürken
h) Birkaç yüz metre yürürken
ı) Yüz metrelik bir mesafeyi
yürürken
j) Giyinirken veya yıkanırken
57
4. Geçen bir ay boyunca işinizde veya rutin işlerinizde fiziksel sağlığınıza bağlı
olarak aşağıdaki problemlerin herhangi birinden şikayetçi oldunuz mu?
Evet Hayır
a) İşinizde veya diğer aktivitelerinizde sağlık sorunları

yüzünden çalışma zamanınızı azalttınız mı?
b) İşinizde amaçladığınızdan daha az mı verimli oldunuz?
c) İş ve aktivitelerinizi kolay olanlarla sınırladınız mı?
d) İş ve aktivitelerinizi gerçekleştirirken zorluk çektiniz

mi?
5. Geçen bir ay boyunca işinizde veya diğer rutin işlerinizde ruhsal durumunuzun
sonucu olarak (örneğin sinirli veya stresli) aşağıdaki problemlerden herhangi
biriyle karşılaştınız mı?
Evet Hayır
a) İşinizde veya diğer aktivitelerinizde sağlık sorunları

yüzünden çalışma zamanınızı azalttınız mı?
b) İşinizde amaçladığınızdan daha az mı verimli oldunuz?
c) İşinizi veya diğer aktivitelerinizi her zamankinden daha

az dikkatli mi yaptınız?
6. Geçen bir ay boyunca fiziksel ve ruhsal sağlığınız ailenizle, arkadaşlarınızla,

komşularınızla ilişkilerinizi ne dereceye kadar etkiledi?
( ) Pek etkilemedi ( ) Çok az ( ) Orta ( ) Oldukça ( ) Aşırı
7. Geçen bir ay boyunca vücudunuzda ne kadar ağrı oldu?
58
( ) Hiç ( ) Çok hafif ( ) Hafif ( ) Orta ( ) Fazla ( ) Çok fazla
8. Geçen bir ay boyunca sağlığınızla ilgili şikayetleriniz işlerinizi yapmanıza ne

kadar olumsuz etki gösterdi? (Ev ve dışarıdaki işleriniz dahil olmak üzere)
( ) Çok değil ( ) Az ( ) Orta ( ) Fazla ( ) Çok fazla
9. Bu sorular geçen bir ay boyunca ne kadar sürede kendinizi nasıl hissettiğiniz ve

işlerinizin nasıl gittiği hakkındadır.
Her Çoğunlukla Biraz Bazen Çok Hiç

zaman
fazla Az
a) Tam enerjik
hissettiniz
b) Çok sinirli
biriydiniz
c) Hiçbir şeyin sizi

neşelendirmeyeceği
kadar canınız sıkkındı
d) Sakin ve
huzurluydunuz
e) Fazla enerjiniz
vardı
f) Moralsiz ve kederli
hissettiniz
g) Çok yorgun
hissettiniz
h) Hiç mutlu oldunuz

mu?
59
ı) Yorgun hissettiniz
mi?
10. Sağlığınız akraba ve arkadaş ziyaretleri gibi sosyal aktivitelerinizi sınırladı

mı?
( ) Her zaman ( ) Çoğu zaman ( ) Bazen ( ) Nadiren ( ) Hiçbir zaman
11. Aşağıdaki ifadeler sizi ne kadar doğru veya yanlış olarak tanımlamaktadır?
Çoğunlukla Kesinlikle Emin Çoğunlukla Kesinlikle

doğru doğru değilim yanlış yanlış
a) Diğer
insanlardan
daha sık
hasta oluyor
gibiyim
b) Tanıdığım
herhangi biri
kadar
sağlıklıyım
c) Sağlığımın
daha kötüye
gideceğini
sanmıyorum
d) Sağlığım
mükemmel
60
EK-8. PROGRESİF GEVŞEME EGZERSİZİ EĞİTİM KİTAPÇIĞI
BULANTI-KUSMASI OLAN GEBELERDE PROGRESİF GEVŞEME

EGZERSİZİ EĞİTİM KİTAPÇIĞI
61
ÖNSÖZ
Gebelikte bulantı ve kusma gebe kadının ve fetüsün sağlığını etkileyen yaygın bir
durumdur. Sıklıkla 'sabah bulantısı' olarak adlandırılsa da bulantı ve kusma günün
herhangi bir saatinde ortaya çıkabilir ve gün boyunca devam edebilir. Bulantı kusma
gebeliğin normal bir parçası olarak görülme eğiliminde olmasına rağmen gebe kadının
yaşam kalitesini önemli ölçüde azaltabilir.
Erken gebelik döneminde bulantı ve kusma için farmakolojik ve farmakolojik olmayan

birçok ilaç önerilmektedir. Farmakolojik olmayan tedavilerden biri de progresif gevşeme
egzersizleridir. Stresin azaltılması ve psikolojik iyiliğin arttırılması için gevşeme eğitimi
kullanmanın birçok avantajı vardır.
Bu kitapçık bulantı-kusması olan gebelerde progresif gevşeme egzersizlerinin bulantı-

kusma şiddeti ve yaşam kalitesi üzerine etkisini belirlemek amacıyla eğitim materyali
olarak hazırlanmıştır.
Ebe Rozerin KAŞAN
62
İÇİNDEKİLER
Gevşeme…………………………………………………………………………….4
Gevşeme Egzersizlerinin Amacı……………………………………………………5
Gevşemenin Yararları………………………………………………………………5
Solunum Kontrolü…………………………………………………………………..6
Progresif Gevşeme Egzersizleri Nedir?....................................................................10
Progresif Gevşeme Egzersizleri Uygulama Adımları……………………………...13
Progresif Gevşeme Basamakları…………………………………………………...14
Kaynaklar…………………………………………………………………………..26
63
GEVŞEME
Edmund Jacabson 1920’lerde gevşeme egzersizlerini geliştirmeye başlamış ve

“Progresif Gevşeme” adlı bir kitabı ilk defa 1929’da yayınlamıştır. 1960’lardan
itibaren Herbert Benson gevşeme egzersizlerine bir teknik kazandırmıştır.
64
GEVŞEME EGZERSİZLERİNİN AMACI:
Gevşeme egzersizlerinin amacı, vücudumuzdaki kas gruplarını gerginlikten kurtarıp

gevşetmektir.
GEVŞEMENİN YARARLARI
 Yorgunluğu azaltır,
 Kas gerginliğini azaltır,
 Stresin etkilerini ve kaygıyı azaltır,
 Ağrıya duyarlılığı azaltır,
 Fiziksel ve ruhsal durumu iyileştirir,
 Uykuyu kolaylaştırır.
 Kan basıncını azaltır.
65
SOLUNUM KONTROLÜ
Solunumu kontrol etmek bedeni kontrol etmek için ilk basamaktır. İrademizle yön
verdiğimiz solunum, istediğimiz aralıkta nefes aldığımız, istediğimiz aralıkta
nefesimizi tuttuğumuz bir eylemdir.
Başlı başına gevşeme yöntemi olan nefes alma, aynı zamanda gevşeme egzersizlerinin
bir parçası şeklinde de kullanılır. Nefes almak günlük hayatta uygulanması en basit
olan egzersizlerden biridir.
66
İyi Nefes Özellikleri
Derin, sessiz ve ağır olan nefes iyi bir nefestir. Bu yüzden düzenli ve uyumlu
olmalıdır. Burundan alınan iyi bir nefes yavaş alınır ve akciğerin tümünü doldurur.
Diyafram aşağı iner ve nefes yine yavaşça ağızdan verilir. Nefes egzersizlerinin
temel amacı bütün akciğeri kullanmaktır. Üçe bölünmüş bir akciğer hayal edin.
Yoğun, eksiksiz bir nefes, aşağı doğru ilerleyen bir diyafram ile akciğerin en alt
kısmının hava ile tamamlanmasıyla başlar. Daha sonra akciğerin orta bölümü havayla
dolmaya başlar ve göğüs genişlemiş olur. En son üst bölümü dolan akciğer ile omuzlar
hafif yükselir.
67
Nefes Alma Egzersizi
1. Egzersize başlamadan önce sağ avucunuzu hemen göbeğinizin altına, sol

elinizi ise göğsünüzün üstüne koyup gözlerinizi yumun.
2. Nefes almadan önce akciğerlerinizi güzelce boşaltmanız gerekir. (Nefesi
itmeden çıkarmalı, nefes verirken akciğerler zorlanmamalıdır.)
3. Akciğerlerinizi hayali ikiye bölün, “biir”, “ikii” diyerek içten sıralayarak
akciğerlerinizin tümünü doldurun… Az bir vakit bekleyip, “bir-iki” diye
tekrarlayarak, nefesinizi aldığınızın iki katı zamanda verin. Sağ eliniz göğüs
kemiklerinizin yana doğru açıldığını fark etmeli… Tekrar nefes almadan iki
saniye duraksayın.
4. İkinci ile üçüncü maddede yazılı olanları tekrarlayıp yoğun bir nefes alın ve
verin. Egzersizi tekrarlamadan önce kesinlikle 4-5 defa normal nefes
almalısınız.
68
GÜNDE EN AZ 40 KEZ BU BİÇİMDE NEFES ALARAK ALIŞKANLIK
HALİNE GETİRİP, YARARLARIN GERÇEKLEŞMESİ
SAĞLANABİLİR.
Nefes egzersizlerini düzenli hale getirmek ve unutmamak için ilk olarak;
 Yemek yapmak,
 Asansör beklemek,
 Asansörle çıkmak,
 Kapının açılmasını beklemek,
 Karşı tarafın telefonu açmasını beklemek,
 Kırımızı ışıkta beklemek gibi rutin durumlarda sürekli nefes egzersizi
yaparak kalıcı hale getirilebilir.
İkinci olarak ise;
 Buzdolabının dışına,
 Ayakkabı dolabına,
 Çantanıza,
 Tuvalet aynası gibi yerlere küçük renkli kağıtlara yazıp onlarla alışkanlık
kazanılabilir.
69
PROGRESİF (İLERLEYEN) GEVŞEME EGZERSİZLERİ NEDİR?
Vücudumuzdaki büyük kasların gerilip gevşemesini içeren progresif gevşeme

egzersizleri, kaslarımızın nerede olduğunu öğrenmemize ve aşırı gerginlik durumu ile
gerginlik olmaması durumları arasındaki farkı öğrenmemizi sağlar. Gerginlik oluşan
kasta gergin olma durumu her ne kadar yoğunsa, kasların serbest kalmasıyla aynı
derecede gevşeme olacaktır.
Progresif gevşeme egzersizlerinin etkili gevşeme sağladığı araştırmalar tarafından

kanıtlanmıştır. Bu yüzden uzun süren çalışmalar sonunda gevşeme egzersizleri, kas
gerginliğini azaltmada kabul edilen etkili yöntemlerden biridir. Progresif gevşeme
egzersizleri yapan kişiye derin bir gevşeme, yenilenme hissi ve canlılık verir.
Progresif gevşeme egzersizlerinden etkili faydalanmak isteyen kişi egzersizleri

düzenli yapmalıdır. Sistemli yapılan gevşeme hareketleri ile bedene yeni bir düzen
sağlanmış olur.
70
GEVŞEME EGZERSİZLERİNİN ÖNEMİ DÜZENLİ
YAPMAKTAN GEÇER.
MÜMKÜN OLDUĞU SÜRECE EGZERSİZLERİ HER GÜN
DEĞİLSE BİLE HAFTADA EN AZ ÜÇ KEZ UYGULAMAK
GEREKİR.
71
Gevşeme Egzersizine Başlamadan Önce Şunlar Yapılmamalıdır:
 Egzersizler için uygun bir ortam oluşturulup sessiz ve loş ışıklı olmalıdır.
 Egzersize tarif edilen odada sırt üstü yatarak veya rahat bir koltukta oturarak
yapılabilir.
 Dışarıdan gelen dikkat çekici uyarıların en alt seviyeye indirilmesi gerekir.
 Bacak kaslarını gevşetmek için ayaklar desteklenmeli, ayak ayak üstüne
atılmamalıdır.
 Bol ve rahat kıyafetler giymeli, ayakkabı ve gözlük varsa çıkarılmalıdır.
72
PROGRESİF GEVŞEME EGZERSİZLERİ UYGULAMA ADIMLARI
!MP3’ü açın ve egzersizleri uygulayın.
 Kaslar gerilir, 5’e kadar sayılır ve gevşetilir. Bu baştan ayağa bütün kas
gruplarında yapılır. Şayet ihtiyaç olursa, germe ile serbest bırakma durumu
genellikle gergin kas gruplarında konsantre olarak tekrarlanır.
 Bütün kas grupları gevşetildikten sonra, yoğun tek nefes alınır, daha sonra
alınan nefes yavaşça bırakılır.
 Kaslar kişinin kendini huzursuz edecek ya da krampa neden olacak kadar aşırı
derecede gerilmemelidir.
73
PROGRESİF GEVŞEME BASAMAKLARI
EL İLE KOL KASLARINI GEVŞETMEK İÇİN UYGULANACAK

EGZERSİZLER
Ellerinizi yumruk şeklinde kenetleyerek kasabilirsiniz.
Yumruklarınızı güzelce sıkın.. Gergin… İyice gergin…
El ile kollarınızdaki gerginliğin iyice farkına varın…
Şimdi yumruklarınızı iyice açın…
Ellerinizde gerginlik olmamalı… Elleriniz büsbütün gevşek…
Gerginlik ile gevşeklik arasındaki farka dikkat edin…
El ile kollarınızdaki kaslarda gevşeme sürerken “rahatla” kelimesi üstünde

yoğunlaşın…
Burnunuzdan sakin bir biçimdeyoğun nefes alıp, nefesi ağzınızdan verin…
74
KOLLARIN ÜST KISMINDAKİ KASLARI GEVŞETMEK İÇİN
UYGULANACAK EGZERSİZLER
Kollarınızın üst bölgesindeki kasları, dirseklerinizden bükerek ve ellerinizi

omuzlarınıza değdirerek gerebilirsiniz….
Kollarınızı dirseklerinizden bükün…
Ellerinizi omuzlarınıza doğru değdirin… Gergin… İyice gergin…
Kollarınızdaki gerginliğin fakına varın, sakince kollarınızı iki yana doğru düşürerek
gevşetin... Kollarınızda hiçbir gerginlik kalmasın…
Kol kaslarınızda oluşan gerginlik ve gevşeklik arasındaki ayrıma yoğunlaşın…

Kollarınızda artık gerginlik kalmadı...
Kol kaslarınızdaki gevşeme sürerken odağınızı “rahatla” kelimesinde tutun…
Oluşan rahatlığa odaklanın… Burnunuzdan sakin ile yoğun bir nefes alıp, ağzınızdan
vermeye devam edin…
75
OMUZ KASLARINI GEVŞETMEK İÇİN UYGULANACAK EGZERSİZLER
Omuzlarınızı olabildiğince yükseğe doğru kaldırarak gerebilirsiniz… Omuzlarınızı

yukarıya doğru yükseltin… Gergin… Daha da gergin… Omuzlarınızdaki gerginliğe
odaklanın ve dikkatlice omuzlarınızı önceki durumuna getirerek gevşetin…
Omuzlarınız büsbütün gevşek olsun… Omuzlarınızdaki gerginlikle gevşeklik
arasındaki ayrıma yoğunlaşın… Kaslarınızı gevşetmeyi sürdürürken, odağınızı
“rahatla” kelimesinde tutun… Burnunuzdan sakin ile derin bir nefes alıp, ağzınızdan
vermeyi sürdürün…
76
BOYUN KASLARINI GEVŞETMEK İÇİN UYGULANACAK
EGZERSİZLER
Boyun kaslarınızı olabildiğince geriye doğru iterek gerebilirsiniz…
Başınızı geriye itin... Gergin… İyice gergin…
Gerginliğe yoğunlaşın, dikkatlice boynunuzu önceki durumuna getirerek gevşetin…
Boynunuzda hiçbir gerginlik olmasın…
Boynunuzdaki gerginlik ile gevşeklik arasındaki ayrıma yoğunlaşın…
Kaslarınızı gevşetmeyi sürdürürken, odak noktanızı “rahatla” sözcüğü üstünde

oluşturun…
Burnunuzdan sakin ile yoğun bir nefes alıp, ağzınızdan vermeyi sürdürün….
77
BOYUNUN DIŞ BÖLÜMÜNDEKİ KASLARINI GEVŞETMEK İÇİN
Başınızı olabildiğince öne doğru eğerek çenenizi göğsünüze değdirmeye çalışın…
Gergin… İyice gergin…
Boynunuzun gerilmesine odaklanarak sakince boynunuzu önceki durumuna

getirerek gevşetin…
Hiçbir gerginlik olmamalı…
Gerginlik ile gevşeklik arasındaki farka yoğunlaşın…
Gevşeme sürerken, odak noktanızı “rahatla” sözcüğü üstünde oluşturun…
Burnunuzdan sakin ile yoğun bir nefes alıp, ağzınızdan vermeyi sürdürün…
78
YÜZ KASLARINI GEVŞETMEK İÇİN UYGULANACAK EGZERSİZLER
Yüz kaslarınızı olabildiğince çatıp, gözlerinizi sıkıca kapatın. Dudaklarınızı büzüp

dişlerinizi birbirine kenetleyerek gerebilirsiniz….
Böylece yüzünüzü olabildiğince buruşturun… Gergin… İyice gergin…
Yüzünüzdeki gerginliğe odaklanın. Daha sonra dikkatlice yüzünüzü önceki durumuna

getirip gevşetin…
Kaşlarınız çatık durumda kalmasın, göz kapaklarınız, dudaklarınız, dişleriniz

birbirine belli belirsiz değsin…
Yüzünüz bütünüyle gevşesin… Gerginlik ile gevşeklik arasındaki farka yoğunlaşın…
Gevşemeye devam edin. Odak noktanızı “rahatla” sözcüğü üstünde tutun…
Burnunuzdan sakin ile yoğun bir nefes alıp, ağzınızdan vermeyi sürdürün….
79
GÖĞÜS KASLARINI GEVŞETMEK İÇİN UYGULANACAK
EGZERSİZLER
Göğüs kaslarınızı yoğun nefes alıp tutarak gerebilirsiniz…
Derin bir nefes alın…
Tutun… Tutun ve dikkatlice nefesinizi verirken gevşeyin…
Göğüs kaslarınızda hiçbir gerginlik olmamalı…
Gerginlikle gevşeklik arasındaki farka dikkat edin...
Rahatladığınız ana odaklanın…
80
KARIN KASLARINI GEVŞETMEK İÇİN UYGULANACAK
EGZERSİZLER
Karın kaslarınızı karşıdan bir yumruk darbesi almaya hazırlanır gibi iyice içinize
çekerek gerebilirsiniz...
Karnınızı içeri çekin… İyice sıkın… Sıkın…
Karın kaslarınızdaki gerginliğin farkına varın ve sakince karnınızı eski haline

getirirken dikkatinizi “rahatla” kelimesi üzerinde yoğunlaştırın…
Kaslarınız olabildiğince gevşek olsun…
Gerginlik ile gevşeklik arasındaki ayrıma odaklanın…
81
KALÇA KASLARINI GEVŞETMEK İÇİN UYGULANACAK
EGZERSİZLER
Kalçanızı sıkarak kaslarınızı gerebilirsiniz…
Kalçanızı olabildiğince sıkın…
Kalçanızdaki gerginliğe odaklanın. Usulca kalçanızı gevşetin…
Kalçanızdaki gerginlik ile gevşeklik arasındaki farka dikkat edin…
82
BACAK KASLARINI GEVŞETMEK İÇİN UYGULANACAK
EGZERSİZLER
Bacaklarınızı dikkatlice yukarıya kaldırın. Ayak parmaklarınızı yere doğru biçimde

yaklaştırın. Fakat sizin için bu hareketi yapmak sakıncalı ise bacaklarınızı yukarıya
doğru kaldırmadan sadece parmaklarınızı yere doğru yaklaştırın. Böylece kaslarınızı
gerebilirsiniz…
Bacaklarınızı dikkatlice havaya doğru kaldırın veya bacaklarınızın pozisyonunu hiç

bozmadan parmaklarınızı yere doğru yakınlaştırın… Gergin… İyice gergin…
Bacaklarınızdaki gerginliğe odaklanın ve dikkatlice bacaklarınızı önceki durumuna

getirip gevşetin…
Bacaklarınızda hiçbir gerginlik kalmamalı… Gerginlik ile gevşeklik arasındaki farka

dikkat edin…
Odak noktanızı “rahatla” kelimesi üzerinde oluşturun...
Rahatlamayı hissedin…
83
BACAKLARIN DIŞ BÖLÜMÜNDEKİ KASLARI GEVŞETMEK İÇİN
Bacaklarınızı yukarıya doğru kaldırın. Parmaklarınızı kendinize doğru yaklaştırıp

gerebilirsiniz…
Fakat sizin için bu hareketi yapmak sakıncalı ise bacaklarınızı yukarıya kaldırmadan
sadece ayak parmaklarınızı kendinize doğru yaklaştırıp kaslarınızı gerebilirsiniz…
Bacaklarınızı yukarıya doğru kaldırıp veya bacaklarınızın pozisyonunu hiç bozmadan
parmaklarınızı kendinize doğru yaklaştırın…
Bacaklarınızdaki gerginliğe odaklanın. Usulca bacaklarınızı eski haline getirip

gevşetin… Bacaklarınızda gerginlik kalmamalı… Gevşeme sürerken, odak noktanızı
“rahatla” kelimesi üzerinde oluşturun…
Rahatlamayı hissedin…
84
Tüm vücudunuzda oluşan gevşemenin farkına varın. Rahat ve düzenli nefes
almaya özenin. Her nefes verişinizle birlikte biraz daha gevşeyin. Tüm
bedeniniz gevşek ve rahat olsun.
Kendi başınıza 4’ten 1’e kadar dingin bir biçimde sayın ve 1’de gözlerinizi
sakince açın.
85
KAYNAKLAR
Baltaş A, Baltaş Z. Stres ve Başa Çıkma Yolları, 19. Baskı. İstanbul, Remzi Kitabevi,
2000: 133-140, 186-199.
Baltaş A, Baltaş Z. Bedenle İlgili Teknikler. İçinde: Baltaş A, Baltaş Z (editörler). Stres
ve Başa Çıkma Yolları, 19. Baskı. İstanbul, Remzi Kitabevi, 2000: 133-140, 186-199.
Batty MJ, Bonnington S, Tang B, Hawken BM. Reedback, relaxation strategies and
enhancement of hypnotic susceptibility: EEG neurofe progressive muscle relaxation and
self-hypnosis. Brain Research Bultein, 2006, 71: 1-3, 83-90.
Türk Psikologlar Derneği. Gevşeme Egzersizleri CD’si. Ankara, 2010.

Ceyhan A, Mısırlıoğlu F, Aydın Güzey N, Özen M, Baltacı B. İntravenöz hasta kontrollü
analjezide morfine bağlı bulantı ve kusmada “reliefband” ve metoklopramidin etkinliği.
Türk Anesteziyoloji ve Reaminasyon Derneği Dergisi, 2004, 32: 180.
Çekmen N, Arslan M, Sütçü G. Post-operatif bulantı kusmanın önlenmesinde

metoklopramid ve ddimenhidrinatın etkilerinin karşılaştırılması. Anestezi Dergisi, 2005,
13: 21-24.
Harmon D, Gardiner J. Acupressure and the prevention of nausea and vomiting after
laparoscopy. British Journal of Anaesthesia, 1999, 82: 387-390.
Roykulcharoen V, Good M. Systematic relaxation to relieve postoperative pain. Journal

of Advanced Nursing, 2003, 48: 140-148.
Yung PMB, Fung MY, Chan TMF, Bernard WKL. Relaxation training methods for
nurse managers in Hong Kong: a controlled study. Int J Ment Health Nurs, 2004, 13:
255-261.
86
EK-9. ARAŞTIRMANIN GÜÇ ANALİZİ
Bu araştırmada “G. Power-3.1.9.2” programı kullanılarak, %95 güven düzeyinde

örneklem büyüklüğü hesaplanmıştır. Analiz sonucunda 𝛼 = 0.05 düzeyinde ve etki
büyüklüğü daha önce yapılan çalışmalar baz alınarak 0.9695 olarak bulunmuş ve 0.95
teorik power ile minimum örneklem hacmi deney grubu 29, kontrol grubu 29 olmak üzere
58 olarak hesaplanmıştır.
G. Power-3.1.9.2 Output
t tests - Means: Difference between two independent means (two groups)
Analysis: A priori: Compute required sample size
Input: Tail(s) = Two
Effect size d = 0.9695304
α err prob = 0.05
Power (1-β err prob) = 0.95
Allocation ratio N2/N1 = 1
Output: Noncentrality parameter δ = 3.6918618
Critical t = 2.0032407
Df = 56
Sample size group 1 = 29
Sample size group 2 = 29
Total sample size = 58
Actual power = 0.9523297
87

706679

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

706679

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BULANTI-KUSMASI OLAN GEBELERDE PROGRESİF

GEVŞEME EGZERSİZLERİNİN BULANTI-KUSMA

Yüksek Lisans Tezi-2021

BULANTI-KUSMASI OLAN GEBELERDE PROGRESİF

Ebelik Anabilim Dalı

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ............................................................. VII

TABLOLAR DİZİNİ .................................................................................................VIII

2. GENEL BİLGİLER .................................................................................................... 4

2.1. Gebelikte Bulantı Kusma ........................................................................................... 4

2.1.1. Gebelikte Bulantı Kusmanın Tanımı ve Fizyolojisi ............................................... 4

2.1.2. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın İnsidansı ..................................................... 4

2.1.3. Gebelikte Bulantı Kusmanın Etiyolojisi ve Risk Faktörleri ................................... 5

2.1.3.1. Genetik Nedenler ................................................................................................. 5

2.1.3.2. Hormonal Değişiklikler ....................................................................................... 6

2.1.3.3. Psikolojik Nedenler ............................................................................................. 6

2.1.3.4. Koku Duyusu ....................................................................................................... 6

2.1.4. Gebelikte Bulantı Kusmanın Tanısı, Belirti ve Bulguları ...................................... 6

2.1.5. Gebelikte Bulantı Kusmanın Etkileri...................................................................... 7

2.1.6. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın Tedavisi ...................................................... 8

2.1.6.1. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın Farmakolojik Tedavisi ............................ 8

2.1.6.2. Gebelikte Görülen Bulantı Kusmanın Nonfarmakolojik Tedavisi ...................... 9

2.2. Tamamlayıcı ve Alternatif Tedaviler ....................................................................... 10

2.2.1. Gevşeme ............................................................................................................... 10

2.2.2. Gevşeme Teknikleri .............................................................................................. 11

2.3. Yaşam Kalitesi ......................................................................................................... 12

2.4. Bulantı Kusması Olan Gebeye Ebelik Yaklaşımı .................................................... 13

3. MATERYAL VE METOT ....................................................................................... 15

3.1. Araştırma Türü ......................................................................................................... 15

3.2. Araştırmanın Yeri ve Zamanı .................................................................................. 15

3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklem Seçimi ............................................................... 15

3.3.1. Araştırmaya Alınma Kriterleri .............................................................................. 16

3.3.2. Araştırmaya Alınmama Kriterleri ......................................................................... 16

3.4. Veri Toplama Araçları ve Araçların Özellikleri ...................................................... 16

3.4.1. Kişisel Bilgi Formu .............................................................................................. 17

3.4.2. PUQE (Gebelikte Bulantı-Kusma Şiddeti Değerlendirme) Testi ........................ 17

3.4.3. SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği (YKÖ) .................................................................. 17

3.5. Verilerin Toplanması ............................................................................................... 18

3.6. Verilerin Değerlendirilmesi ..................................................................................... 21

3.7. Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler ........................................................................... 21

3.8. Etik İlkeler ............................................................................................................... 21

3.9. Araştırmanın Sınırlılığı ve Genellenebilirliği .......................................................... 21

EK-1. ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................... 50

EK-2. ETİK BİLDİRİM VE İNTİHAL BEYAN FORMU ....................................... 51

EK-4. DİYARBAKIR İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ İZİN YAZISI ......................... 53

EK-5. KİŞİSEL BİLGİ FORMU ................................................................................. 54

EK-6. PUQE (Pregnancy Unique Quantification of Emesis and Nausea) TESTİ .. 56

EK-7. SF-36 YAŞAM KALİTESİ ÖLÇEĞİ .............................................................. 57

EK-8. PROGRESİF GEVŞEME EGZERSİZİ EĞİTİM KİTAPÇIĞI ................... 61

EK-9. ARAŞTIRMANIN GÜÇ ANALİZİ ................................................................. 87

nişanlım ve yakın arkadaşlarıma teşekkür ederim.

Bulantı-Kusması Olan Gebelerde Progresif Gevşeme Egzersizlerinin Bulantı-

Kusma Şiddetine ve Yaşam Kalitesine Etkisi

Amaç: Çalışma bulantı kusması olan gebelerde progresif gevşeme egzersizlerinin

Sonuç: Progresif gevşeme egzersizleri bulantı kusma şiddetini azaltmada ve

Anahtar Kelimeler: Bulantı kusma, ebe, gebelik, progresif gevşeme, yaşam

The Effect of Progressive Relaxation Exercises on Nausea and Vomiting Severity

and Quality of Life in Pregnant Women with Nausea and Vomiting

GBK : Gebelikte Bulantı ve Kusma

KBF : Kişisel Bilgi Formu

PGE : Progresif Gevşeme Egzersizleri

PUQE : Pregnancy Unique Quantification of Emesis and Nausea

TAT : Tamamlayıcı ve Alternatif Tedaviler

YKÖ : Yaşam Kalitesi Ölçeği