XUAN DIEU Ho Ngo Sinh ngdy 2 Février 1917, Ngudi ling Tréo Nba, buyén Can Loc (Ha Tinb). Hoc 6 Quy Nhon, Hué, Ha Néi C6 bang tu tai Tay. Hién lam tham ta Thuong chanh 6 MY Tho (Nam Ky). C6 chan trong Tu luc van doan. Dé viét gitip: Phong héa, Ngay nay, Tinh hoa. Dé xudt ban: Tho tho (Boi nay, Ha Ndi, 1938) Bay gid kho ma noi duge cai ngac nhién cua lang thd Viét Nam héi Xuan Diéu dén. Ngudi da tdi gitta chung —129Hod! THANH - HOdl cHan ta vdi mét y phuc téi tan va ching ta da rut ré khong muon lam than vdi con ngudi cé hinh thitc phuong xa ay. Nhung rdi ta ciing quen dan, vi ta thay ngudi cing ta tinh dng huong van nang. Ngay mét ngay hai co hé ta khéng con dé y dén nhiing Idi dung chit dat cau qua Tay cua Xuan Diéu, ta quén ca nhiing y ttt ngudi di mugn trong tho Phap. Cai dang dap yéu kiéu, cai cét cach phong nha cua diéu tho, mét cai gi rat Viét Nam, da quyén rit ta. Doc nhiing cau: Néu buong dém say day vdi tring ram, Sao Igi trach ngudi tho tinh loi la? hay !a: Chinh hém nay gid dai tdi trén déi, Cay kbéng hen dé ngay mai sé mat; Trai da tham, lé dau vuén cit nbat? Dan do gi cho la méng song doi! ta thay cai hay 6 day khéng phai la y tho, ma chinh 1A cai 16i lam duyén rat cé duyén cua Xuan Diéu, cai vé dai cac rat hién lanh cia diéu tho. Nhung tho Xuan Diéu chang nhiing dién dat dude cai tinh than cé hitu cia ndi giéng. Va chang tinh than mét ndi giéng cé cdn gi phai bat di dich. Sao lai bat ngay mai phai giéng hét ngay hém qua? Néu ra mét mé tinh tinh, tu tudng, tuc lé, réi bao: ngudi Viét Nam phai nhu thé, 1a mot diéu téi vé ly. Thd Xuan Diéu con 14 mét nguén séng dao 130 —_ THI nid wieT nam dat chua ting thay 6 chén nudc non lang lé nay. Xuan Diéu say dim tinh yéu, say dim canh trdi, séng voi vang, song cuéng quyt, muén tan hudng cuéc déi ngan ngui cua minh. Khi vui cing nhu khi budn, ngudi déu néng nan, tha thiét. Nhung su song muon hinh thtic ma trong nhiing hinh thie nho nhat thudng lai 4n nau mét nguén séng déi dao. Khéng can phai la con hé ngy tri trén ring xanh, khéng can phai 1a con chim dai bang bay mot lan chin van dam mdi la séng. Su béng bét cua Xuan Diéu co 1é da phat biéu ra mét cach day du hon ca trong nhiing rung dong tinh vi. Sau khi doc di doc lai nha tho cé tam hén phuc tap nay, sau khi da tim kiém Xuan Diéu hoai, téi thay day mdi thuc la Xuan Diéu. Trong canh mua thu rat quen vdi thi nhan Viét Nam, chi Xuan Diéu mdi dé y dén: Nbiing ludng run ray rung rinb Id... cling cai: Canb biéc run run chan y nbi. Nghe dan dudi trang thu, chi Xuan Diéu mdi thay: Lung linh bong sang bong rung minh va mdi co cai x6n xao gui trong may hang chi la lung nay: Thu lanh, cdng thém nguyét td ngdi; Dan ghé nbu nudc, lanb, trdi oi! Long lanh tiéng séi vang vang bén: Trang nbé Tam Duong, nhac nbd ngudi. _ 41HOMTHANH - Hoa! Gan Ciing chi Xuan Diéu mdi tim dude noi déng qué cai canh: May biéc vé dau bay gdp gap, Con cé trén ruéng canb phan van. Tw con cd cla Vuong Bot lang 1é bay vdi rang chiéu dén con cé cha Xudn Diéu khéng bay ma canh phan van, cé su cach biét cua hon mét ngan nam va cia hai thé gidi. Cho dén khi Xuan Diéu yéu, trong tinh yéu cia ngudi cing cé cai gi rung rinh. Nguoi hdi tudng lai: Rugu nai mat vdi kbi nbin udm thit; Gdm trong long va kbi diing chd ngay; Va nhac phan dudi chan mung snh bude; Va to gidng trong Idi nhé khoi ngoi; Ta do mdi cting say mui gid nude; Rang mi dai xao déng anh duong vui. Con rat nhiéu cau cé thé tiéu biéu cho Idi xtc cam riéng cua Xuan Diéu. Téi chi din mét thi du nay nia. Trong ban dich Ty bd han cua Phan Huy Vinh cé hai cau: Thuyén mdy 1d d6ng tdy lang ngdt M6t ving trang trong vdt long song ta canh chung quanh thuyén sau khi ngudi ty ba phu vita danh dan xong. Mét cdi canh lang lé, lanh lung an mét méi buén am tham, kin dao. Thé Lit cé 1é da nhé dén hai cau ay khi viét: 1322 _THI NHAN DIET fam Tiéng diéu sdo nao nao trong vit, Troi quang may xanb ngdt mdu lo. Mac dau hai chit “nao nao” cé dua vao trong cau tho mét chit rung déng, ta van chua xa gi cai khong khi binh yén trén bén Tam Duong. Véi Xuan Diéu ca tinh lin canh trd nén x6n xao v6 cing. Ngudi ky nit cua Xuan Diéu* cing bo vo nhu ngudi ty ba phu. Nhung nang kh6éng lang 1é budn, ta thay nang run lén vi dau khé: Em sg ldm. Gid bang tran moi néo; Troi day trang lanb léo sudt xuong da Ngay ttt khi trang mdi lén, nang da thay: Gié theo trang tit bién thdi qua non; Budn theo gid lan xa titng thodng ron. Chi trong tho Xuan Diéu mdi cé nhiing thoang buén rén rdn nhu vay. Ngay Idi vin Xuan Diéu ciing c6 vé choi voi. Xuan Diéu viét van tua tré con hoc néi hay nhu ngudi ngoai quéc mdi vé vé tiéng Nam. Cu vin tuéng bé ngd. Nhung cai dang bé ngé ay chinh 1a ché Xuan Diéu hon ngudi. Dong tu tudng qua sdi néi kh6ng thé di theo nhitng dung cé san. Y van x6 day, khuén khé cau van phai lung lay. Nhung xét rng ra, cai nao ntic, cai x6n xao cla Xuan Diéu ciing 1a cai nao ntic, cdi x6n xao ctia thanh nién Viét 1. Léi kj nif trich theo day. —133HOdl THANH - HOdl CHAN Nam bay gid. Su dung cham vdi phudng Tay da lam tan ra bao nhiéu bic thanh kién co. Ngudi thanh nién Viét Nam dugc dip ngé trdi cao dat rong, nhung cing nhan do ma cam thay cai thé luong cua vii tru, cai bi dat cla kiép ngudi. Ho tudng cé thé nhdm mat lam liéu, lay cd nhan lam cttu canh cho ca nhan, lay su séng lam muc dich cho su song. Song d6 chi 1a mét cach doi minh. “Chd dé riéng em phdi gap ling em”, 1di khan cau cia ngudi k¥ nit ciing 1a Idi khan cdu cua con ngudi muén thud. Ddi séng ctia ca nhan can phai vin vao mét cdi gi thiéng liéng hon ca nhan va thiéng liéng hon su séng. Béi Xuan Diéu da gui trong thd cua ngudi lan vdi mot chit huong xua cia dat nudc, bao nhiéu ndi niém riéng cua thanh nién bay gis — Xuan Diéu mdi nhat trong cac nha thé mdi — nén chi nhitng ngudi léng con tré mdi thich doc Xuan Diéu, ma da thich thi phai mé. Xuan Diéu khéng nhu Huy Can vita budc vao lang tho da dudc ngudi ta danh ngay cho mét ché ngdi yén én. Xuan Diéu dén gitta chung ta tdi nay di ngét nam nam ma nhiing tiéng khen ché van chua ngét. Ngudi khen, khen hét stic; ngudi ché, ché khéng tiéc Idi. Song nhitng ai ché Xuan Diéu, tuéng Xuan Diéu cé thé tra di theo 16i Lamartine ngay trudc: “Da cé nhiing thiéu nién, nhiing thiéu ni hoan nghénh téi”. V6i mét nha tho cén gi quy cho bang su hoan nghénh cua tudi tré. Juillet 1941 134 —-