Professional Documents
Culture Documents
ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ Ο ΜΕΓΑΣ
ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ Ο ΜΕΓΑΣ
ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ Ο ΜΕΓΑΣ
with an enduring
legacy according to Metternich: “Τwo factions are opposing each other all over the world: the Capo d' Istrias and the Metternichs.”
Καποδίστριας
ὁ Μέγας
“μέγασ τῷ ὄντι
οὗτοσ ἁνὴρ
ὃσ ἂν μεγάλα δύνηται
γνώμῃ διαπράξαςθαι
μᾶλλον ἢ ῥώμῃ.”
1 a
1
Καποδίςτριασ ὁ Μζγασ
ISBN 978-973-0-14048-4
ςυγγραφζασ 2013
Συγγραφι: Jean Sharman
ΕΞΩΦΥΛΛΟ:
(1) Ρροκείμενο: Ο Δελφικόσ Κόλοσ *ἱερὸν τῆσ Ἀκθνᾶσ Ρροναίασ:
“τεμζνεοσ τῆσ Ρροναίθσ Ἀκθναίθσ” (Θρόδοτοσ 8.39.2)+,
και ο “Ναὸσ τῆσ Ἁγίασ τοῦ Κεοῦ Σοφίασ”
(Κωνςταντινοφπολθ).
περιεχόμενα
— ςτοιχεία δθμοςίευςθσ 2
— προοίμιο 4
— επιςθμειϊςεισ - πθγζσ 82
— γλϊςςα τοφ κειμζνου 194
— βιβλιογραφοφμενα ζργα (επιλογζσ) 196
— Θερμοπφλεσ (Κ. Π. Καβάφθσ) 200
προοίμιο
Ο Καποδίςτριασ ιταν και παραμζνει ο μεγάλοσ γνωςτόσ άγνωςτοσ
τοφ Αγϊνα τισ Ραλιγγενεςίασ τϊν Ελλινων. Ακόμθ και ςιμερα,
ςχετικά λίγοι γνωρίηουν πϊσ ο Καποδίςτριασ διζςωςε πολλάκισ εκ
τοφ ναυαγίου τιν Ελλθνικι Επανάςταςθ, πϊσ απελευκζρωςε τιν
Ελλάδα τό 1827-1831 και, κακιςτϊντάσ τθν ανεξάρτθτθ χϊρα τό
1830-1831, πϊσ επεςφράγιςε τιν αρχι τοφ τζλουσ τισ κραταιάσ
τριθπειρωτικισ Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ. Επί πλζον, ο Καποδί-
ςτριασ είναι ο μεγάλοσ γνωςτόσ άγνωςτοσ τισ Νεωτζρασ Λςτορίασ
τισ Ευρϊπθσ: Ελάχιςτοι Ευρωπαίοι γνωρίηουν πϊσ ο Καποδίςτριασ
ςυνζβαλε ςτθν εξάρκρωςθ τοφ ςυςτιματοσ τισ Λεράσ Συμμαχίασ
—υπερτάτου ςυμβόλου τισ παγκοςμιοποίθςθσ ι “νζασ τάξθσ
πραγμάτων” ςτθ μεταναπολεόντειο εποχι—πϊσ ςυνετζλεςε ςτθν
αλλαγι τϊν γεωπολιτικϊν ιςορροπιϊν ςτθ Μεςόγειο, πϊσ ανζδειξε
τιν αρχι τϊν εκνοτιτων κατ' εκείνθ τιν εποχι, και, διά τισ
εφαρμογισ εκείνθσ τισ αρχισ επί τοφ Ανατολικοφ Ηθτιματοσ, πϊσ
υπονόμευςε αποτελεςματικά (και διαχρονικά) τίσ πάςθσ μορφισ
μεγαλόςχθμεσ αυτοκρατορίεσ, θπειρωτικζσ ι αποικιακζσ, πϊσ
δθλαδι θ επιρροι του διεμόρφωςε, και ςυνεχίηει να διαμορφϊνει
μζχρι ςιμερα, τόν πολιτικό χάρτθ τισ Ευρϊπθσ και όχι μόνον:
Θ μεγαλοςφνθ τοφ Καποδίςτρια δεν ζγκειται μόνον ςτθν εκνικι
του παρακατακικθ για τιν Ελλάδα που τιν επελευκζρωςε, τιν
Ελβετία που τιν ςυνεκρότθςε, τιν Γαλλία που τιν διζςωςε, και τιν
Ρολωνία που τιν προιςπιςε, αλλά επιπροςκζτωσ ςτθ γεωπολιτικι
του παρακατακικθ για όλουσ τοφσ λαοφσ τισ γθσ, υπζρ τϊν οποίων
διετφπωςε και ζφερε τιν αρχι τοφ ανκρωπιςμοφ ςτο επίκεντρο τισ
γεωπολιτικισ ςκθνισ από τό 1821, εφαρμόηοντάσ τθν λυςιτελϊσ
και ςε φψιςτο (γεωςτρατθγικό) επίπεδο Μεγάλων Δυνάμεων για
πρϊτθ φορά ςτθν Ραγκόςμια Λςτορία.
(7) Άτυποσ Εκνάρχθσ τϊν Ελλινων από τό 1821: Διά τοφ από
17 Λουλίου 1821 διαγγζλματόσ του προσ τιν θγεςία τϊν
εμπολζμων Ελλινων, ο Καποδίςτριασ κακόριςε τοφσ
βαςικοφσ άξονεσ τοφ εκνοαπελευκερωτικοφ αγϊνα τϊν
Ελλινων, ιτοι πολεμικόσ αγϊνασ μζχρισ εςχάτων, τοπικι
επικζντρωςθ τισ πολεμικισ προςπακείασ, ςφγκλθςθ Εκνο-
ςυνελεφςεωσ, ςυγκρότθςθ αντιπροςωπευτικισ αλλά και
ιςχυράσ εκνικισ κυβερνιςεωσ, κ.τ.λ.9
2. Καποδιστριακή Δημοκρατία
μάλλον πζρα από τόν ζλεγχο τϊν εκπροςϊπων τουσ ςτθν Ελλάδα
*προξζνων και λοιπϊν εντεταλμζνων+ οι οποίοι ςυγκριτικά αποτε-
λοφςαν μετριότθτεσ.29
Ζκκ. 7
(ελαι
Ἑλλήνων ῾Η Δολοθονία ηοῦ Ἰωάννοσ Καποδίζηρια, θονοκηόνῳ τειρί
“ἐνηοπίων ὀλιγαρτῶν” προκρίηων και ἠθικῇ ζσνασηοσργίᾳ “Φαναριωηῶν”
ογρα
῞Υβρις καὶ “ἡμιζόθων καὶ λογιωηάηων, ζποσδαζηῶν ηῆς Εὐρώπης.” 33
φία
Χαρ
αλά
(ελαιογραφί
μπο
α υ
Χαραλάμπο Παχ
υ Παχή, 19 ος
ή,
αιώνας.) ος
αιών
ας.)
(ελαιογραφία Issues of Greek History 30 / 200 May 12, 2020
οσ
Χαραλάμπουσ Ραχι, 19 αιϊνασ)
Jean Sharman
(επιςθμείωςθ Α. Μαυροκορδάτου:)
(α)
Αῦτὰ τ᾿ ἀποτελζςματα εἶναι γνωςτὰ ἤδθ· διότι ἡ Ρόρτα, κακὼσ
ἄριςτα προεῖδεν ὁ βακφσ αῦτὸσ πολιτικόσ, ἀπζρριψε τὰ προβλιματα
τῆσ ῾ωςςίασ, καὶ ὁ Βαρὼν Στρογονὼφ ἠναγκάςκθ ν᾿ ἀναχωριςῃ.
(επιςθμειϊςεισ Α. Μαυροκορδάτου:)
(β)
᾽Ορκότατοσ ςυμπεραςμόσ, καὶ τοςοῦτον μᾶλλον ὠφζλιμοσ δι᾿ ἡμᾶσ,
κακ᾿ ὅςον προμθνφει τὴν τελείαν ἀποδίωξιν τῶν Τοφρκων ἀπὸ τὴν
Εῦρϊπθν.
(γ)
Ὅταν ἐγράφετο αῦτὸ τὸ γράμμα, ἀκόμθ ἀγνοοῦντο τὰ μετὰ ταῦτα
ςυμβάντα εἰσ τὴν Βλαχίαν, καὶ τὸ καφςιμον τοῦ Βουκουρεςτίου, τὰ
οποῖα ἔτι μᾶλλον θῧξθςαν καὶ τὰ δίκαια τῆσ ῾ωςςίασ καὶ τὸ
ἀςυμβίβαςτον τῆσ οἰκονομίασ μὲ τὴν Τουρκίαν.
(επιςθμείωςθ Α. Μαυροκορδάτου:)
(δ)
Ὅταν ἡ Ρρουςςία ἐςυμφϊνθςεν οἴκοκεν, ἕπεται νὰ γίνῃ ἓν τῶν δφο, ἢ
καὶ ἡ Αῦςτρία νὰ παραςυρκῇ, ἢ διὰ νὰ πείςῃ τὴν Ρρουςςίαν νὰ μὴν
ἀνακατωκῇ, νὰ μείνῃ ἀδιάφοροσ καὶ αῦτι, καὶ ν᾿ ἀφιςωςι μόνθν τὴν
῾ωςςίαν· τοῦτο τὸ δεφτερον μὲ φαίνεται δυςκολϊτερον.
(επιςθμείωςθ Α. Μαυροκορδάτου:)
(ε)
Εἴκε ν᾿ ἀκουςκῇ κἂν τϊρα. Ἀλλὰ πρζπει νὰ τὸ πιςτεφςωμεν· κρίνει
μακρόκεν ὁ καλὸσ καὶ ςοφὸσ Ρατριϊτθσ, καὶ δὲν ἦλκε νὰ ἰδῇ τὴν
κατάςταςίν μασ.
(επιςθμειϊςεισ Α. Μαυροκορδάτου:)
(ςτ)
Εἴκε νὰ ἠμποροῦςε νὰ ἔλκῃ νὰ μᾶσ ὁδθγιςῃ · πλὴν εἶναι βζβαιον ὅτι
μᾶσ εἶναι χρθςιμϊτατοσ ἐκεῖ ὅπου εὑρίςκεται, καὶ ὠφελεῖ πολὺ
περιςςότερον παρὰ ἂν ἦτον ἐδῶ, ὅπου ἴςωσ οῧτε ἤκελον ἀκοφςει
τοὺσ λόγουσ του.
(η)
Ὁ ςεβαςτὸσ γζρων *ς.ς. Ἰγνάτιοσ+ εἶχε γράψει πρὸσ τὸν φίλον του *ς.ς.
Καποδίςτρια+ τὸν ςκοπὸν τοῦ νὰ καταβῇ εἰσ τὴν Ἑλλάδα· τὸ δὲ
ἐμποδίηει ὁ καλὸσ Ρατριϊτθσ *ς.ς. Καποδίςτριασ+, δὲν νομίηω νὰ εἶναι
δι᾿ ἄλλο τζλοσ, εἰμὴ διὰ νὰ λάβῃ προςταγὴν νὰ ςυνακολουκιςῃ τὰ
ῥωςςικὰ ςτρατεφματα, ὅταν αῦτὰ εἰςβάλουν εἰσ τὴν Τουρκίαν.
(επιςθμειϊςεισ Α. Μαυροκορδάτου:)
(θ)
Ὁ ἴδιοσ Μαυροκορδᾶτοσ τὸν εἶχε γράψει, λζγων ὅτι, ἂν καὶ δὲν
ἐνζκρινε ἀπ᾿ ἀρχῆσ τὸ πρᾶγμα, ὅταν ὅμωσ ἐκινικθ, ςτοχάηεται χρζοσ
του τὸ νὰ καταβῇ εἰσ τὴν Ρατρίδα.
(κ)
Ὅςοι ἀγαποῦν τὴν Ρατρίδα καὶ τὴν ἐλευκζρωςιν τῆσ Ἑλλάδοσ ἀπὸ τὸν
ηυγόν, ἂσ ςκεφκῶςι ἀκριβῶσ αῦτοὺσ τοὺσ λόγουσ τοῦ καλοῦ πατριϊτου·
(επιςθμειϊςεισ Α. Μαυροκορδάτου:)
τοιοῦτον ἄνκρωπον ἐκ μὲν τῶν ξζνων βλζπω τὸν Ρρίγκιπα Εῦγζνιον·
ἐκ τῶν ὁμογενῶν μασ τὸν γράφοντα τὸ παρόν, ὅςτισ, μ᾿ ὅλον ὅτι εἶναι
ἀναγκαῖοσ ἤδθ ἐκεῖ ὅπου εὑρίςκεται, ὅταν ὅμωσ ἀποφαςιςκῶςι τὰ τῆσ
Εῦρϊπθσ κινιματα, ὥςτε νὰ κθρυχκῇ ὁ κατὰ τῆσ Τουρκίασ πόλεμοσ,
τότε ἠμπορεῖ (νὰ) χρθςιμεφςῃ περιςςότερον ἐδῶ, παρὰ ἐκεῖ· ἀλλὰ ἐπὶ
τὸ παρὸν τί νὰ γίνῃ; δὲν ἠξεφρω ἄλλο, εἰμὴ ἐκεῖνο ὅπου ςυμβουλεφει
κατωτζρω· νὰ ςυγκεντρίςωμεν τὴν δφναμιν εἰσ χεῖρασ ὅςον τὸ
δυνατὸν ὀλιγωτζρων ἀνκρϊπων, ἐκ τῶν ὁποίων τὴν ἐκλογιν καλῶσ νὰ
προςζξωμεν.
(ι)
Στοχάηομαι, ὅτι δὲν ἠμποροῦςε κακαρϊτερον νὰ ἐκφραςκῇ ὁ
ἄνκρωποσ.
(επιςθμειϊςεισ Α. Μαυροκορδάτου:)
(κ)
Ἄρα ἐν ὅςῳ ἀκολουκοῦμεν τὸν αῦτὸν τφπον τῆσ ἑταιρικῆσ ἐπανα-
ςτάςεωσ, εἶναι ἀδφνατον νὰ ἐλπίςωμεν τὴν ἄμεςον βοικειαν ἀπὸ τὴν
῾ωςςίαν.
(λ)
Εἶναι λοιπὸν φρόνιμον τὸ νὰ κθρφττωμεν ἡμεῖσ τὴν ῾ωςςίαν, ἐνῶ
οῧτε καταγινόμεκα κἂν νὰ κάμωμεν τὰ ὅςα πρζπει διὰ νὰ ἠμπορῇ νὰ
μὴ καταδικάηῃ τὴν ἀποςταςίαν ἡ ῾ωςςία;
(επιςθμειϊςεισ Α. Μαυροκορδάτου:)
(μ)
Αῦταὶ αἱ ἀποκρίςεισ οῧτε ἐδόκθςαν, καὶ ἠναγκάςκθ νὰ ἀναχωριςῃ ὁ
Ρρζςβυσ· ὅκεν ἐλφκθ τὸ πρόβλθμα.
(ν)
Μὲ φαίνεται, ὅτι ἐκφράηεται κακαρά, καὶ δὲν εἶναι χρεία ςχολίων· ἂσ
ἀκολουκιςωμεν λοιπὸν τὴν γνϊμθν του.
(επιςθμείωςθ Α. Μαυροκορδάτου:)
(ξ)
Δθλαδὴ τὸ κάκε μζροσ εἶχε τοὺσ παραςτάτασ του, τοὺσ Ρροεςτῶτασ
του, κ.τ.λ.
(επιςθμείωςθ Α. Μαυροκορδάτου:)
(ο)
῾Θμεῖσ ἀντὶ νὰ ἀναιρζςωμεν τοῦτο, καταγινόμεκα νὰ δϊςωμεν
ἀποδείξεισ εἰσ τοὺσ ἐχκροφσ μασ.
(επιςθμείωςθ Α. Μαυροκορδάτου:)
(π)
᾽Εξιγθςιν εἰκάηω ποίαν ἐννοεῖ κατὰ τὸ παρὸν ςυγκατάκεςιν τοῦ λαοῦ·
τὴν ςιωπθλιν, οἵα ἐςυνθκίηετο.
(επιςθμείωςθ Α. Μαυροκορδάτου:)
(ρ)
Δθλαδὴ τϊρα ὅτε *ὁ+ πρζςβυσ τῆσ ῾ωςςίασ ἀνεχϊρθςεν ἀπὸ τὴν
Κωνςταντινοφπολιν, ἠμποροῦμεν νὰ κάμωμεν καὶ εἰσ τὴν ῾ωςςίαν·
καὶ ἂν μετ᾿ ὀλίγον πλθροφορθκῶμεν, ὅτι ὁ πόλεμοσ ἐκθρφχκθ
ἐπιςιμωσ, καὶ ὅτι ςυμμετζχουν καὶ ἄλλαι δυνάμεισ, ἠμποροῦμεν νὰ
ςτείλωμεν πρεςβείαν καὶ πρὸσ αῦτάσ· ἀλλ᾿ αῦτὰ διὰ νὰ γίνουν,
χρειάηεται προθγουμζνωσ ἓν ςφςτθμα, μία Διοίκθςισ· καὶ αῦτὴ δὲν
ὑπάρχει ἀκόμθ· χρειάηεται νὰ παρρθςιαςκῶμεν ὡσ ἔκνοσ, καὶ ὄχι ὡσ
ἀποςτάται, οῧτε κόμματα ἢ ὄργανα τῶν Εῦρωπαϊκῶν ἑταιρειῶν.
ΚΟΜΘΣ ΚΑΡΟΔΛΣΤΛΑΣ”
(επιςθμείωςθ Α. Μαυροκορδάτου:)
(ς)
Εἴκε! μυριάκισ εἴκε! οῧτε ἐγὼ δὲν ἀπελπίηομαι· ὄχι ὅμωσ ἐν ὅςῳ
εἴμεκα κακὼσ μζχρι τοῦδε.
Ζκκ. 8.
Αϋ Ἐκνικι Συνζλευςθ
τϊν Ελλινων ςτθν Επίδαυρο:
επισημειώσεις - πηγές
1 a,b
Τοφτουσ δὴ δικαίωσ ἄν τισ Κάποιοσ επομζνωσ κα
καλοίθ μεγαλογνϊμονασ, μποροφςε να χαρακτθρίςει
ᾧ ἂν ταῦτα γιγνϊςκοντεσ μεγαλογνϊμονα αυτόν τοφ
πολλοὶ ἕπωνται, καὶ μεγάλῃ οποίου τίσ απόψεισ ενςτερνί-
ηονται πολλοί άλλοι, και
χειρὶ εἰκότωσ οὗτοσ λζγοιτο
ευλόγωσ κα μποροφςε να
πορεφεςκαι οὗ ἂν τῇ γνϊμῃ
λεχκι ότι πορεφεται διά
πολλαὶ χεῖρεσ ὑπθρετεῖν “ιςχυράσ χειρόσ” αυτόσ τόν
ἐκζλωςι, καὶ μζγασ τῷ ὄντι οποίον πολλζσ άλλεσ χείρεσ
οὗτοσ ἁνὴρ ὃσ ἂν μεγάλα κα ικελαν ευπεικϊσ να υπθ-
δφνθται γνϊμῃ διαπράξαςκαι ρετοφν, και μζγασ πράγματι
μᾶλλον ἢ ῥϊμῃ. είναι αυτόσ ό άνδρασ ο οποίοσ
δφναται να πραγματοποιεί
Ξενοφϊν, Οικονομικά 21.8, εδϊ: μεγάλα ζργα διά τισ γνϊμθσ
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc
=Perseus%3Atext%3A1999.01.0211%3Atext%3
του μάλλον παρά διά τισ
DEc.%3Achapter%3D21%3Asection%3D8 ιςχφοσ του.
2
Στθν ιςτορία τισ Νεωτζρασ Ελλάδοσ, ο Καποδίςτριασ ιταν ο
ΜΟΝΑΔΛΚΟΣ ΕΚΝΑΧΘΣ—πραγματικόσ, και όχι προςχθματικόσ
κατά πολιτικο-προπαγανδιςτικό ευφθμιςμό—διότι:
4
John Hussey, Waterloo: The Campaign of 1815 (Greenhill
Books: South Yorkshire 2017) vol I., pp. 201-203 εδϊ:
https://books.google.gr/books?id=hM0nDwAAQBAJ&pg=PA203&lpg=PA203&dq=dismembe
r+france+1815&s
5
“*…+ of all those with an interest in our *Switzerland's+ success,
nobody acquitted himself with more consequence, goodwill
and intelligence, and to greater effect, than Count Capo d’Istria.
6
Harold Nicholson, The Congress of Vienna: A Study in Allied
Unity, 1812-1822 (Grove Press: New York 1946) pp. 131, 229,
238, 262, εδϊ:
https://books.google.gr/books?id=ZTC3IWC_py8C&pg=PP3&dq=The+vienna+congress,+Capo+d%2
7+Istria,+holy+alliance&
7
Ο Λωάννθσ Καποδίςτριασ φιλοτζχνθςε τό Σφνταγμα τισ Επτα-
νιςου Ρολιτείασ (1803)—όπωσ μετζπειτα και εκείνο τισ
Ελβετίασ (1814)—ςε θλικία μόλισ 27 ετϊν, προδιαγράφοντασ
οφτωσ τιν μετζπειτα κεαματικι ςταδιοδρομία του ςτα διπλω-
ματικά και γεωςτρατθγικά υψίπεδα, ωσ εμβλθματικι προ-
ςωπικότθτα που αγωνίςκθκε εμπράκτωσ να ςυγκεράςει
παραδοςιακοφσ κεςμοφσ εξουςίασ (βαςιλεία, ολιγαρχία κ.τ.λ.)
με φιλελεφκερεσ αρχζσ διακυβζρνθςθσ (δθμοκρατικι αντι-
προςϊπευςθ κ.τ.λ.). Στο Καποδιςτριακό Σφνταγμα τισ Επτα-
νιςου Ρολιτείασ “μετεῖχον ἐν ςυμμζτρῳ ἁρμονίᾳ αἱ
ςυντθρθτικαὶ καὶ αἱ δθμοκρατικαὶ ἀρχαί, ἐπεκράτουν ὅμωσ αἱ
φιλελεφκεραι ἀρχαὶ μᾶλλον, ἐφ' ὅςον κακιεροῦτο δι’ αῦτοῦ
κακολικὸν ςχεδὸν τὸ ἐκλογικὸν δικαίωμα. Τὸ ςφνταγμα τοῦτο
8 a,b,c
“Tό τελεςίγραφο πολζμου τισ ωςίασ κατά τισ Οκωμανικισ
Αυτοκρατορίασ τό 1821, εισ προάςπιςθ τϊν αμάχων Ελλινων
ςε μθ εμπόλεμεσ περιοχζσ, αποτελεί γεωπολιτικό και πολιτι-
ςμικό επίτευγμα τισ ωςίασ και τισ Ανκρωπότθτοσ, διότι:
— ΡΛΘΘΣ ζκδοςθ
(328 ςελίδεσ) εδϊ.
https://www.academia.edu/37896808/The_Philhellenic_Russian_Ultimatum_against_the_
Ottoman_Empire_in_1821_-_Preconference_edition_320_pages_
— BOOK PREVIEW
(12 ςελίδεσ) εδϊ.
https://www.academia.edu/37007946/Book_review_The_Philhellenic_Russian_Ultimatum
_against_the_Ottoman_Empire_in_1821_
9
Ο Καποδίςτριασ, διά τοφ από 17 Λουλίου 1821 εκναρχικοφ
διαγγζλματόσ του, υπζδειξε με ζμφαςθ ςτουσ εξεγερμζνουσ
ραγιάδεσ τιν επιτακτικι ανάγκθ για άμεςθ εκνικοποίθςθ τισ
Ελλθνικισ Επαναςτάςεωσ, ιτοι για άμεςθ αποςταςιοποίθςι
τουσ από αντιεξουςιαςτικά προτάγματα και “πομπϊδθ”
ρθτορικι τϊν Φιλικϊν και τϊν ανά τιν Ευρϊπθ Λακωβίνων και
ςυναφϊν μυςτικϊν “Ἰταλικῶν, Γερμανικῶν καὶ Γαλλικῶν
ἑταιρειῶν”, μεταξφ άλλων ωσ εξισ (Κεφ. 5):
10 a,b
“Ο τιτάνιοσ εκνοαπελευκερωτικόσ αγϊνασ τϊν Ελλινων απε-
τζλεςε πρότυπο (paradigm) για τιν απελευκζρωςθ δεκάδων
εκνϊν ςε παγκόςμιο επίπεδο ςτθ Μεταναπολεόντειο εποχι,
διότι οι εμπόλεμοι Ζλλθνεσ ξαναζγραψαν τότε τό διεκνζσ
δίκαιο με τιν ρθξικζλευκθ αρχι τϊν εκνοτιτων (1830),
ςφμφωνα με τιν οποία κάκε ζκνοσ, ανεξαρτιτωσ πλθκυ-
ςμιακοφ μεγζκουσ, ζχει αναφαίρετο δικαίωμα να ςυγκροτιςει
ανεξάρτθτο κράτοσ ςτο ζδαφοσ όπου διαβιοί. Κατά ςυνζπεια
οι Ζλλθνεσ ςυνζβαλαν, όςον ουδείσ άλλοσ πλθκυςμιακά
μικρόσ λαόσ, ςτθ διαμόρφωςθ τοφ πολιτικοφ χάρτθ τισ
Ευρϊπθσ και ςτθν ιδεαλιςτικι αποςτακεροποίθςθ και γεω-
ςτρατθγικι κατάρρευςθ όλων τϊν αυτοκρατοριϊν, τϊν αποι-
κιακϊν και τϊν θπειρωτικϊν: Ενδεικτικά, αφοφ θ μικρι
Ελλάδα απελευκερϊκθκε ςτον 19ο αιϊνα, ιταν αδιανόθτο
πλζον να μθν απελευκερωκι θ μεγάλθ Λνδία από τιν Αγγλία ι
θ πολυπλθκισ Ρολωνία από τιν Σοβιετικι Ζνωςθ ςτον 20ό
αιϊνα.” (Λδζ και Επις. 21.)
11
Στθν προεπαναςτατικι περίοδο, ο Καποδίςτριασ απευκυνόμε-
νοσ ςτον Αλζξανδρο Μαυροκορδάτο διλωςε τά εξισ (1818):
Τόμοσ Βϋ:
http://foundation.parliament.gr/VoulhFoundation/VoulhFoundationPortal/images/site_content/voulhFoundatio
n/file/Books/Tomos_2_webready.pdf
Τόμοσ Γϋ:
http://foundation.parliament.gr/VoulhFoundation/VoulhFoundationPortal/images/site_content/voulhFoundatio
n/file/Books/Tomos_3_webready.pdf
Τόμοσ Δϋ:
http://foundation.parliament.gr/VoulhFoundation/VoulhFoundationPortal/images/site_content/voulhFoundatio
n/file/Books/Tomos_4_webready.pdf
12
Θ “ςταςιϊδθσ ῥαδιουργία”, εξυφανκείςα από “τοὺσ ἐκ τῆσ
φαναριωτικῆσ ςχολῆσ ὁρμωμζνουσ καὶ τοὺσ ἐκ τῆσ ςχολῆσ τοῦ
ἐκπνεφςαντοσ Αλῆ Ραςᾶ τῶν Ἰωαννίνων”, όπωσ επίςθσ και “τὸ
μὲν, ἔκ τινων προκρίτων, ποκοφντων τὴν ἐπὶ Τουρκοκρατίασ
εἰσ τὰσ ἐπαρχίασ ἐπιῤῥοιν των, τὸ δὲ, ἔκ τινων νζων πρεςβευ-
όντων τὰ τῶν ἐν Γαλλίᾳ καὶ Γερμανίᾳ κρυπτῶν ἑταιριῶν”,
—ΡΟΛΥΤΟΝΛΚΟ εδϊ:
https://www.academia.edu/36536290/The_Ka
podistrian_Legacy_on_Education
15
Λωάννθσ Σ. Κορνθλάκθσ, Ιωάννθσ Καποδίςτριασ, ο Άγιοσ τισ
Πολιτικισ (ΕΛΑΛΑ: Ακινα 2011), εδϊ:
https://www.politeianet.gr/books/9789609966108-kornilakis-s-ioannis-elaia-ioannis-kapodistrias-
o-agios-tis-politikis-periechei-cd-172416
16
Θ εξωπραγματικι (αυτο)καταςτροφι τοφ Ρολεμικοφ Στόλου
τισ Ελλάδοσ ςτον Ρόρο τό 1831, κατζδειξε τιν ουςία τισ
Καποδιςτριακισ ρφςεωσ ότι “ὁ φιλικοοσ τῶν ξζνων εἶναι
προδότθσ”. Τότε, ςτισ 1 Αυγοφςτου 1831, ο φαναριϊτθσ
Μαυροκορδάτοσ από κοινοφ με τοφσ πλοιοκτιτεσ Κουντου-
ριϊτεσ εργαλειοποίθςαν τόν Ανδρζα Μιαοφλθ, ωσ κλιβερό
υποχείριό τουσ, για να επιτελζςουν ςε μία θμζρα αυτό που
δεν είχε κατορκϊςει επί μία δεκαετία ο “πολυάρμενοσ”
τριθπειρωτικόσ πολεμικόσ ςτόλοσ τισ Οκωμανικισ Αυτοκρατο-
17
“Τwo factions are opposing each other all over the world: the
Capo d' Istrias and the Metternichs.” (Δφο παρατάξεισ
αντιπαρατίκενται θ μία κατά τισ άλλθσ ςε όλον τόν Κόςμο: οι
Καποδίςτριεσ και οι Μζττερνιχ.)
18 a,b
Ωσ Συνυπουργόσ Εξωτερικϊν τισ ωςίασ, ο Καποδίςτριασ είχε
πλιρθ επίγνωςθ ότι θ διά τϊν όπλων απελευκζρωςθ τϊν
Ελλινων με ςυμμαχικι πολεμικι ςφμπραξθ τϊν Μεγάλων
Δυνάμεων, ιτοι θ βιαία απόςχιςθ τισ Ελλάδοσ από μια τριθ-
πειρωτικι Αυτοκρατορία και θ ανάδειξι τθσ ςε ανεξάρτθτθ
επικράτεια, κα αποτελοφςε ζνα τιτάνιο και πρωτοφανζσ ζργο,
χωρίσ προθγοφμενο ςτθν Ραγκόςμια Λςτορία, όπωσ επεςι-
μανε ςτουσ Μαυροκορδάτο και Ρανταηόγλου ςτθν ωσ άνω
αναφερκείςα ςυνάντθςι τουσ τό 1818, επί λζξει ωσ εξισ
[John Capodistrias, ό.π. (Επις. 11), ςς. 66-67]:
19
Ανδρζασ Μιχ. Ανδρεάδθσ, Ιςτορία τϊν Εκνικϊν Δανείων
(ΕΣΤΛΑ: Ακινα, 1904), ς. 4, υπος. 1, Δωρεάν προςβάςιμο εδϊ:
http://digital.lib.auth.gr/record/126201/files/1.pdf
20 a,b
Ο επίλογοσ τοφ 12ετοφσ Αγϊνα τισ Ραλιγγενεςίασ (1821-
1833) ςθματοδότθςε τιν ουςιαςτικι κατάρρευςθ τισ Οκω-
μανικισ Αυτοκρατορίασ ωσ ανεξάρτθτθσ επικρατείασ: Με τιν
ωςο-Τουρκικι Συνκικθ τοφ Ουνκιάρ κελεςί (Hünkâr İskelesi,
1833), θ Ρφλθ ανεγνϊριςε τιν Ελλάδα ωσ ανεξάρτθτθ χϊρα
και θ Οκωμανικι Αυτοκρατορία κατζςτθ τότε (de facto και de
jure) ζνα τερατόμορφο προτεκτοράτο τισ ωςίασ δι’ εκείνθσ
τισ ςυνκικθσ. Επρόκειτο περί ενόσ προτεκτοράτου κολο-
ςιαίων (τριθπειρωτικϊν) διαςτάςεων, που ιταν πρωτοφανζσ
ςτθν Ραγκόςμια Λςτορία και ςυνιςτοφςε μία χαοτικι ανω-
μαλία (“Ανατολικό Ηιτθμα”) ςτον γεωπολιτικό χάρτθ.
Ειδικότερα, τό 1832 θ θμιαυτόνομθ θγεμονία τισ Αιγφ-
πτου ενεπλάκθ ςε εξουςιαςτικό (εμφυλιακό) πόλεμο κατά τισ
Ρφλθσ. Στο Λκόνιο, ςτισ 21 Δεκεμβρίου 1832, ο τακτικόσ
ςτρατόσ 50.000 ανδρϊν τοφ εν Ελλάδι θττθκζντοσ (και γελοι-
οποιθκζντοσ) Ιμπραιμ παςά ςυνζτριψε τά αυτοκρατορικά
ςτρατεφματα 80.000 ανδρϊν τοφ από τοφσ Ζλλθνεσ επίςθσ
θττθκζντοσ (και πλιρωσ αποςτακεροποιθκζντοσ) Σουλτάνου
Μαχμοφντ Βϋ. Ρροσ άμεςθ όμωσ αναχαίτιςθ τοφ κινδφνου
πανιςλαμιςμοφ από τόν νότο, ο Τςάροσ Νικόλαοσ Αϋ—νικθτισ
τοφ προθγθκζντοσ φιλελλθνικοφ ωςο-Τουρκικοφ πολζμου
(1828-1829) παρὰ τῷ πλευρῷ τϊν Ελλινων—απζςτειλε ςτθν
Κωνςταντινοφπολθ ικανι δφναμθ αποτροπισ (επτά πολεμικά
21
H Αμερικανικι Επανάςταςθ (1775-1783) προκάλεςε μια
χαοτικι δυναμικι ςε παγκόςμιο επίπεδο, θ οποία επζφερε τό
ςταδιακό “ξιλωμα” και τελικά τιν κατάλυςθ όλων τϊν
αποικιοκρατικϊν αυτοκρατοριϊν ςτον 19ο και 20ό αιϊνα. O
Αγϊνασ τισ Ραλιγγενεςίασ τισ Ελλάδοσ (1821-1833)
προκάλεςε μια αντιςτοίχωσ ακατάςχετθ δυναμικι που
επζφερε τιν κατάλυςθ όλων τϊν θπειρωτικϊν αυτοκρατοριϊν
ςτθν Ευρϊπθ ςε μόλισ 80 χρόνια. Τόςον ο εκνογονικόσ αγϊνασ
τϊν ευρωπαίων αποίκων ςτθν Αμερικι ςτον 18ο αιϊνα όςον
και ο εκνοαπελευκερωτικόσ αγϊνασ τϊν γθγενϊν ραγιάδων
ςτθν Ελλάδα ςτον 19ο αιϊνα είχαν παγκόςμια απιχθςθ, ωσ
υποδείγματα (paradigms) εκνικισ χειραφζτθςθσ, με ζνα κοινό
22
“Well then, General, the seed of evil has been uprooted. Count
Capodistrias is buried for the rest of his life. You can live quietly
in the Ionian Islands and Europe will be free from the dangers
threatened by that man's influence.” (Λοιπόν από τοφδε,
Στρατθγζ, ο ςπόροσ τοφ κακοφ ζχει εκριηωκι. Ο Κόμθσ
Καποδίςτριασ είναι καμμζνοσ ηωντανόσ για τό υπόλοιπο τισ
ηωισ του. Μπορείσ να διάγεισ ιςυχα ςτισ Λόνιεσ Νιςουσ και θ
Ευρϊπθ κα είναι απαλλαγμζνθ πλζον από τοφσ κινδφνουσ
που τιν επαπειλοφςαν από τιν επιρροι αυτοφ τοφ ανδρόσ)
[John Capodistrias, ό.π. (Επις. 11), ς. 127+.
23
Τά ςχετικά ψθφίςματα τισ Αντικυβερνθτικισ Επιτροπισ και
τισ Βουλισ τιν Ελλινων περί αναςτολισ τοφ Συντάγματοσ τισ
Τροιηινοσ από τόν Λανουάριο τοφ 1828, παρατίκενται ςε
άρκρο τοφ Νικολάου Καρηι, με τίτλο “Απάντθςθ ςτθν
Επιτροπι 2021 και ςτον κ. Χατηι” (ΑΔΘΝ, 7 Μαΐου 2020),
εδϊ: https://ardin-rixi.gr/archives/219897
24
Ρροςαρμοςμζνο απόςπαςμα από τόν Ρρόλογο τοφ βιβλίου με
τίτλο “Letter to the Tsar Nicholas I”, Doric Publications Ltd.
(Ακινα 1977). Ο Ρρόλογοσ (“Preface”, ςς. v-x,) ςυνεγράφθ
από τόν τότε (1977) εν ενεργεία Ρρόεδρο τισ Ελλθνικισ
Δθμοκρατίασ Κωνςταντίνο Τςάτςο. Τό βιβλίο εμπεριζχει
25
Ο Κωνςταντίνοσ Τςάτςοσ υπαινίςςεται τιν προπαγανδιςτικι
μζκοδο που εφαρμόηεται ςτα μακθτικά βιβλία ιςτορίασ
ςχετικά με τόν Καποδίςτρια, ςφμφωνα με τά οποία ο
Απελευκερωτισ τισ Ελλάδοσ υποβακμίηεται ςυςτθματικά
αφενόσ ωσ απλϊσ διακζτων “οργανωτικι ικανότθτα”
(organizational ability) ι άλλωσ “οργανωτικζσ δεξιότθτεσ”
(organizational skills), ωςάν δθλαδι να ιταν κάτι ςαν ο
“Σθμίτθσ” τισ εποχισ του, και αφετζρου ωσ απλϊσ ζνασ καλόσ
διπλωμάτθσ που επεδίδετο ςε “επιδζξιουσ πολιτικοφσ
ελιγμοφσ” (adroit diplomatic maneuvers), ωςάν δθλαδι να
ιταν απλϊσ κάτι ςαν ο “Αβραμόπουλοσ” τισ εποχισ του.
Κατά ςυνζπεια, τόςον “αδαείσ” κακθγθτζσ (όπωσ τοφσ
χαρακτθρίηει ο ίδιοσ ο Κ. Τςάτςοσ) όςον και ανυποψίαςτοι
μακθτζσ, φοιτθτζσ, ι και κακθγθτζσ Μζςθσ Εκπαιδεφςεωσ,
ςυνικωσ αιφνιδιάηονται όταν μακαίνουν όλθ τιν αλικεια για
τόν Καποδίςτρια, για τοφσ ξενοκίνθτουσ θκικοφσ και φυςικοφσ
αυτουργοφσ τισ δολοφονίασ του, για τοφσ πραγματικοφσ λό-
γουσ τισ δολοφονίασ του, για τίσ διαχρονικζσ τθσ επιπτϊςεισ
επί τοφ Ελλθνικοφ ζκνουσ, και εν τζλει για τοφσ πολιτικοφσ
επιγόνουσ εκείνων τϊν αυτουργϊν από τό 1831 μζχρι ςιμερα.
26
Ο Κ. Τςάτςοσ αιτιάται μετά λόγου γνϊςεωσ τό εκπαιδευτικό
ςφςτθμα τισ Ελλάδοσ για τιν ςυςτθματικι ςυςκότιςθ και
παραπλάνθςθ τισ μακθτιϊςθσ νεολαίασ όςον αφορά ςτο
εκνοαπελευκερωτικό ζργο τοφ Καποδίςτρια: Ο Κ. Τςάτςοσ
διετζλεςε Υπουργόσ Ραιδείασ και Κρθςκευμάτων από 20
Λανουαρίου 1949 μζχρι 6 Λανουαρίου 1950, ιτοι ανζλαβε τά
κακικοντά του ςε αυτό τό αξίωμα μαινομζνου ακόμθ τοφ
Εμφυλίου Ρολζμου ςτθν Ψυχροπολεμικι Εποχι. Κατά ςυνζ-
πεια, μάλλον διεπίςτωςε τότε ότι ωσ Υπουργόσ Ραιδείασ ιταν
αδφναμοσ να κεραπεφςει αυτιν τιν διαχρονικι Φβρι τισ
Δθμοςίασ Ραιδείασ τισ χϊρασ, αφενόσ διότι μετζςχε κυβερνι-
ςεωσ πολιτικϊν επιγόνων τϊν ςυναυτουργϊν τισ δολοφονίασ
τοφ Καποδίςτρια (εμφυλιακι Κυβζρνθςθ Κεμ. Σοφοφλθ), θ
οποία μάλιςτα ευρίςκετο ςε πολεμικι ςφρραξθ με άλλουσ
επιδόξουσ πολιτικοφσ επιγόνουσ (κομμουνιςτζσ) εκείνων τϊν
ςυναυτουργϊν, και αφετζρου διότι τό γεωςτρατθγικό δόγμα
τοφ Καποδίςτρια για τιν Ελλάδα ιταν διαμετρικϊσ αντίκετο
από τά ςτρατιωτικά και γεωπολιτικά δόγματα τόςον τοφ
δυτικοφ μπλοκ (ΝΑΤΟ) όςον και τοφ τότε αντιπαρατικεμζνου
ανατολικοφ μπλοκ (ΣΥΜΦΩΝΟ ΒΑΣΟΒΛΑΣ), όπωσ περαιτζρω
επιςθμαίνεται παρακάτω (Επις. 31).
27
Ρροφανϊσ ο Κ. Τςάτςοσ, ζχων απογοθτευκι από τιν παρα-
χάραξθ τισ ιςτορίασ τοφ Αγϊνα τισ Ραλιγγενεςίασ από τό
μετακαποδιςτριακό “βακφ κράτοσ” τισ Ελλάδοσ επί δφο
αιϊνεσ—ειδικά όςον αφορά ςτθν απόκρυψθ τοφ θγετικοφ
ρόλου τοφ Καποδίςτρια ωσ Ρολεμαρχοφντοσ Εκνάρχου και
Απελευκερωτοφ τισ Ελλάδοσ—κεωροφςε ότι ςτουσ ενιλικεσ
(γονείσ) πρζπει να αναηθτθκι ο γνωςιολογικόσ μίτοσ για τιν
άρςθ τισ Φβρεωσ τϊν Ελλινων κατά τοφ Καποδίςτρια, ϊςτε
ςτο μζλλον, θ εκνοαπελευκερωτικι μεγαλοςφνθ του να
28
Μια εφςτοχθ ςφνοψθ τοφ θρακλείου εκνοαπελευκερωτικοφ
ζργου τοφ Καποδίςτρια—με επιγραμματικζσ αναφορζσ ςτον
τριμζτωπο εκνοαπελευκετωτικό αγϊνα τοφ Ρολεμαρχοφντοσ
Εκνάρχου Καποδίςτρια κατά (1) τισ Οκωμανικισ Αυτοκρα-
τορίασ, (2) τϊν Μεγάλων Δυνάμεων και (3) τϊν Ελλινων
ςυνωμοτϊν εναντίον του—παρατίκεται παρακάτω *Γενικι
Λςτορία τϊν Ελλινων (Δ. Απζργθ - Κ. Εμμανουιλ & Σία Ο.Ε.:
Ακινα 1974), τ. 11, ςς. 56, 59+:
29
Θ αντιπαραβολι τισ ςυλλογικισ αδυναμίασ τϊν θγετϊν όλων
τϊν Μεγάλων Δυνάμεων να εξεφρουν λφςθ ςτο Ελλθνικό
Ηιτθμα μζχρι τό 1826—πολλϊ δε μάλλον να τιν επιβάλουν
μζχρι τότε—με τιν λφςθ που τελικά τελικά κατόρκωςε να
επιβάλει ο Εκνάρχθσ Καποδίςτριασ διά διπλωματικϊν χειρι-
ςμϊν και πολεμικϊν δράςεων τό 1827-1831, αποτελεί μια
λαμπρι αναγωγι τοφ Κ. Τςάτςου: Αυτι θ αντιπαραβολι,
πζραν παντόσ άλλου επιχειριματοσ, αναδεικνφει τιν μεγαλο-
ςφνθ εμβζλεια τοφ Απελευκερωτοφ τισ Ελλάδοσ.
30
Στο πρωτότυπο ςτθν Αγγλικι, τά χρόνια από τόν Αγϊνα τισ
Ραλιγγενεςίασ προςδιορίηονται ωσ 150 (δεδομζνου ότι ο Κ.
Τςάτςοσ ςυνζγραψε τό πόνθμά του τό 1976-1977), και όχι 200
χρόνια όπωσ προςδιορίηονται ςτθν ελλθνικι μετάφραςθ
ελευκζρωσ προσ κεματικι επικαιροποίθςι τθσ. Είναι όμωσ
ιςτορικϊσ αξιοςθμείωτο, εν όψει μάλιςτα τισ Διακοςιε-
τθρίδοσ, ότι παρότι ζχει περάςει ςχεδόν μιςόσ αιϊνασ από
τότε, τό ρθξικζλευκο κείμενο τοφ Κ. Τςάτςου παραμζνει
επίκαιρο ςιμερα.
31
Θ αναφορά τοφ Κ. Τςάτςου ςτθ γεωςτρατθγικι παρακατακικθ
τοφ Εκνάρχου Καποδίςτρια, όςον αφορά ςτθν ανάγκθ τισ
32 a,b,c
Στο πόνθμά του ο Κ. Τςάτςοσ, παρότι ιταν τότε εν ενεργεία
Ρρόεδροσ τισ Δθμοκρατίασ, δεν εφείςκθ καταγγελτικϊν χαρα-
κτθριςμϊν κατά τϊν ιςτοριογραφοφντων οιονεί απολογθτϊν
τϊν εν γζνει ςυναυτουργϊν τισ δολοφονίασ τοφ Καποδίςτρια,
χαρακτθρίηων ςυλλιβδθν τζτοιουσ προπαγανδιςτζσ—ακόμθ
και αν είναι κακθγθτζσ Α.Ε.Λ.—ωσ “αδαείσ” ι “ανίδεουσ”
(ignorant), “άγονα και ςτενόμυαλα πνεφματα” (barren and
narrow-minded spirits), “Φιλιςταίουσ” (Philistines), απολειφά-
δια τισ ιςτορίασ, ιτοι “τοφσ υπολοίπουσ” (the remainder) τισ
ιςτοριογραφίασ, κ.τ.λ. Ρροφανϊσ, θ (εφιμερθ) κεςμικι ιδιό-
τθτα τοφ Κ. Τςάτςου τότε δεν τόν απζτρεψε από τό να διατυ-
πϊςει τίσ ςκζψεισ του με παρρθςία για τόν Μζγα Καποδίςτρια
ενϊπιον τοφ ελλθνικοφ ζκνουσ (το οποίο ζχει διαχρονικι διά-
ςταςθ).
33
Στο πρωτότυπο, ςτθν Αγγλικι, τό ωσ άνω προςαρμοςμζνο
απόςπαςμα τοφ Κωνςταντίνου Τςάτςου ζχει ωσ εξισ:
34 a,b
Εισ τόν “Επίλογο” (“Χαρακτθριςτικὰ τῆσ ἑλλθνικῆσ ἐπαναςτά-
ςεωσ”) τοφ ζργου τοφ Σ. Τρικοφπθ διατυπϊνονται τά εξισ:
36
Σφμφωνα με τό Τρικοφπειο ιςτοριογραφικό αφιγθμα, τό
ωςικό τελεςίγραφο πολζμου κατά τισ Οκωμανικισ Αυτοκρα-
τορίασ τό 1821 ωφζλθςε μεν “τά μζγιςτα” τιν εμπόλεμο
Ελλάδα διότι προκάλεςε ζναν ςτρατιωτικό περιςπαςμό τισ
Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ ςτα βόρεια ςφνορά τθσ, αλλά
κατά τά άλλα δεν είχε άλλεσ αξιόλογεσ επιπτϊςεισ διότι θ
“φωνὴ” τοῦ Τςάρου, δεν “εἰςθκοφετο” από τόν Σουλτάνο
[Τρικούπθσ, ό.π. (Επις. 34), τ. Βϋ, κεφ. ΚΒϋ, ςς. 49-50]:
37
Τιν ιςτορικι αλικεια ςχετικά με τόν κφριο παράγοντα που
ςυνετζλεςε ςτθν απελευκζρωςθ τισ Ελλάδοσ ζχει επιςθμάνει
προ πολλοφ ζνασ περιϊνυμοσ ιδεολογικόσ πολζμιοσ τισ
Τςαρικισ ωςίασ, ο Friedrich Engels, ςε άρκρο του ςτθν
αμερικανικι εφθμερίδα New-York Daily Tribune από τό 1853,
ωσ εξισ (ελλθνικι μετάφραςθ από τόν ςυγγραφζα):
38
Ππωσ ο Τρικοφπθσ, παρομοίωσ και ο Ραπαρρθγόπουλοσ επι-
ςθμαίνει ρθτϊσ ότι τό ωςικό τελεςίγραφο πολζμου κατά τισ
Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ τό 1821 ωφζλθςε ςτρατιωτικϊσ
τοφσ εμπολζμουσ Ζλλθνεσ, διότι προκάλεςε επί ςειρά ετϊν
ζναν μείηονα ςτρατιωτικό περιςπαςμό τισ Ρφλθσ (Επις. 36).
Επί πλζον όμωσ ο Ραπαρρθγόπουλοσ αναδεικνφει και μία
άλλθ και δθ μείηονα (γεωςτρατθγικι) ωφζλεια τισ Ελλάδοσ
από εκείνο τό τελεςίγραφο ωσ εξισ *Ραπαρρθγόπουλοσ, ό.π.
(Επις. 36), τ. 5, βιβλ. 15, κεφ. Αϋ, ς. 720].
39
Ραπαρρθγόπουλοσ, ό.π. (Επις. 36), τ. 5, βιβλ. 15, κεφ. Αϋ, ςς.
714, 715, 719.
40
“῾Θ ἐπανάςταςισ ὅμωσ τῶν κυρίωσ ἑλλθνικϊν χωρῶν ἔμελλε
νὰ διαρκζςῃ ἔτθ ἑπτὰ...” [Ραπαρρθγόπουλοσ, ό.π. (Επις. 36),
τ. 5, βιβλ. 15, κεφ. Αϋ, ςς. 720].
41
a,b Θ από τό 1853 διατυπωκείςα άποψθ τοφ Εngels περί τισ
κακοριςτικισ ςθμαςίασ τισ ωςικισ ςτρατιωτικισ νίκθσ επί τϊν
Τοφρκων τό 1829 για τιν απελευκζρωςθ και διεκνι αναγνϊριςθ
τισ Ελλάδοσ ωσ ανεξάρτθτθσ χϊρασ (Επις. 37), επιβεβαιϊκθκε
και υπερκεματίςκθκε κατά τόν επόμενο χρόνο (1854) από τόν
George Hamilton-Gordon, τότε Ρρωκυπουργό τισ Αγγλίασ
(1852-1855), ο οποίοσ είχε διατελζςει Υπουργόσ Εξωτερικϊν τισ
42
Ρερί τισ 4ετοφσ εκνοαπελευκερωτικισ διακυβερνιςεωσ τισ
Ελλάδοσ από τόν Καποδίςτρια, ο Ραπαρρθγόπουλοσ κατάφερε
τελικά να “ψελλίςει” ενϊπιον τϊν αναγνωςτϊν του μόνον τίσ
εξισ 7-8 αράδεσ (γραμμζσ) [Ραπαρρθγόπουλοσ, ό.π. (Επις. 36),
τ. 5, βιβλ. 15, κεφ. Αϋ, ςς. 910 και 912+:
44
Ο πρϊτοσ πολιτικόσ θγζτθσ Μεγάλθσ Δυνάμεωσ που ανεφζρκθ
ρθτϊσ ςτθν “ανεξαρτθςία” (independence), αντί αυτονομίασ,
τισ Ελλάδοσ, ιταν ο Ρρόεδροσ James Monroe τϊν Θ.Ρ.Α.,
διαγγελτικϊσ από δθμοςίου βιματοσ, ενϊπιον τισ ολομελείασ
τοφ Αμερικανικοφ Κονγκρζςςου, ςτισ 3 Δεκεμβρίου 1822.
Μετζπειτα, κατά τιν επόμενθ τριετία (1823-1826), ο Μαυρο-
κορδάτοσ μετουςίωςε τιν εξαγγελία τοφ Μονρόε ςε απϊτερο
ςκοπό τισ εμπολζμου Ελλάδοσ, προβάλλων ςυςτθματικά τό
45
Οι Ραπαρρθγόπουλοσ και Τρικοφπθσ απζφυγαν ςυςτθματικά
να αναφερκοφν ςτθν από 17 Λουλίου 1821 διαγγελματικι
εγκφκλιο τοφ Καποδίςτρια προσ τοφσ εμπόλεμουσ Ζλλθνεσ
(Επις. 9)—παρότι αμφότεροι διατελοφςαν εν γνϊςει τισ
εγκυκλίου, δεδομζνου ότι είχε ευρζωσ αναγνωςκι από
αρχθγοφσ τϊν Ελλινων τό 1821, με επιςθμειϊςεισ μάλιςτα
τοφ ιδίου τοφ Μαυροκορδάτου ςτο περικϊριο τϊν ςελίδων—
μάλλον διότι θ εγκφκλιοσ καταδεικνφει, ι και αποδεικνφει
αφ' εαυτισ, ότι ο Μαυροκορδάτοσ επετφγχανε μεν οςάκισ
ακολουκοφςε και εφιρμοηε τίσ οδθγίεσ ι εντολζσ τοφ Καπο-
δίςτρια (π.χ. “εκνικοποίθςθ” τισ Ελλθνικισ Επαναςτάςεωσ,
ςυγκρότθςθ εκνοςυνελεφςεωσ, κ.ο.κ.), απετφγχανε δε, και
μάλιςτα οικτρϊσ, οςάκισ “ζκανε τοφ κεφαλιοφ του” (όπωσ π.χ.
από τιν περίςπαςθ τϊν ελλθνικϊν δυνάμεων διά τισ
καταςτροφικισ εμπλοκισ τουσ ςτθ Μάχθ τοφ Ρζτα κακ' όν
χρόνο θ ςτρατιά τοφ Δράμαλθ προετοιμάηετο να προελάςει
ςτθν Ρελοπόννθςο τό 1822, μζχρι τίσ εμφυλιακζσ διαμάχεσ
κακ' όν χρόνο τά ςτρατεφματα τοφ Λμπραιμ απεβιβάηοντο
ανενόχλθτα ςτθν Ρελοπόννθςο τό 1825, ι και μζχρι τιν
αντικαποδιςτριακι ςυνωμοςία και τιν αυτοκαταςτροφι τοφ
47
Ρολλοί ξζνοι ιςτοριογράφοι αντιμετωπίηουν γλωςςικοφσ περι-
οριςμοφσ (language barriers) κατά τιν πρόςβαςι τουσ ςε
(ελλθνόγλωςςεσ) πρωτογενείσ πθγζσ, ενϊ παράλλθλα διζ-
πονται και από αντίςτοιχουσ ςυγγραφικοφσ περιοριςμοφσ με
εκείνουσ τϊν Ελλινων ιςτοριογράφων, όπωσ π.χ. πολιτικζσ
ςκοπιμότθτεσ, ακαδθμαϊκζσ δεςμεφςεισ, εκδοτικζσ προδια-
γραφζσ, ιδεολθπτικζσ αγκυλϊςεισ κ.ο.κ. Eπί παραδείγματι,
είναι ενδεικτικι θ ιςτοριογραφικι πλάνθ τοφ Kissinger περί
(δικεν) κατίςχυςθσ τοφ Metternich επί τοφ Καποδίςτρια όςον
αφορά τιν ακεραιότθτα τισ Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ—επί
λζξει, “o Καποδίςτριασ νικικθκε” (Capo d’Istria was defeated)
[Kissinger, ό.π. (Επις. 17), ςς. 305-309]—ενϊ ςτθν ιςτορικι
πραγματικότθτα (και όχι ςτον φανταςιακό κόςμο τοφ
ιςτοριογράφου Kissinger) ςυνζβθ τό αντίκετο, δεδομζνου ότι θ
Ελλάδα απελευκερϊκθ ωσ ανεξάρτθτθ χϊρα από τόν Καπο-
δίςτρια τό 1827-1831 ςθματοδοτϊντασ τιν αρχι τοφ τζλουσ
τισ Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ από τό 1833 (Επις. 19). Είναι
δε ακόμθ ενδεικτικότερθ θ επίςθμθ προςεπικφρωςθ εκείνθσ
τισ πλάνθσ από τό Ρανεπιςτιμιο Harvard, που ετίμθςε τόν
Kissinger δι’ απονομισ διδακτορικοφ διπλϊματοσ για αυτιν
ακριβϊσ τιν ςτεβλι ιςτοριογραφικι του αντίλθψθ [Pappas,
ό.π. (Επις. 10), Κεφ. III.3.α, ςς. 38-47].
48
᾽Εμμανουιλ Γ. Ρρωτοψάλτθσ, “῾Υπομνιματα ςυναφῆ ᾽Λγνατίου
μθτροπολίτου Οὑγγροβλαχίασ καὶ ᾽Λω. Καποδιςτρίου περὶ τῆσ
τφχθσ τῆσ Ἑλλάδοσ (1821),” Περιοδ. ᾽Ακθνᾶ, τόμοσ Ξϋ (1956),
ςς. 162-168.
49
Ραπαρρθγόπουλοσ, ό.π. (Επις. 36), τ. 5, βιβλ. 15, κεφ. Βϋ, ς. 733.
50
Θ Ελλθνικι Διακιρυξθ τισ Ανεξαρτθςίασ (“Διακιρυξισ τῆσ
Ἑκνικῆσ Συνελεφςεωσ”), διαφοροποιείται ρθτϊσ από τά τότε
51
Ο Μαυροκορδάτοσ επεδίωξε τιν πολιτικι περικωριοποίθςθ,
τϊν Φιλικϊν, όχι όμωσ τιν πολιτικι τουσ εξόντωςθ. Σφμφωνα
με τό από 9 Λανουαρίου 1822 ψιφιςμα τισ Αϋ Εκνοςυνελεφ-
ςεωσ, ςτθ ςτρατιωτικι ιεραρχία προΐςτανται ςτρατθγοί (όχι
αρχιςτράτθγοσ), και οι ανϊτεροι αξιωματικοί, από τόν βακμό
τοφ εκατοντάρχου μζχρι τοφ ςτρατθγοφ, διορίηονται από τιν
Διοίκθςθ—μζχρι τότε ο Δ. Υψθλάντθσ ανεγνωρίηετο ωσ
αρχιςτράτθγοσ όλων τϊν κατά ξθράν ελλθνικϊν δυνάμεων
από τοφσ οπλαρχθγοφσ, όχι όμωσ και τοφσ προεςτοφσ. Επίςθσ
ο Δ. Υψθλάντθσ δεν εξελζγθ μζλοσ τοφ 5μελοφσ Εκτελεςτικοφ
Σϊματοσ, οφτε διορίςκθκε μινίςτροσ (υπουργόσ) ςε οιοδιπο-
τε εκ τϊν (8) υπουργείων τοφ πρωτόλειου Ελλθνικοφ κράτουσ.
Εν τοφτοισ εξελζγθ Ρρόεδροσ τοφ Νομοκετικοφ Σϊματοσ,
χωρίσ όμωσ ουςιαςτικι πολιτικι επιρροι πλζον, εισ τιμιν τϊν
Φιλικϊν και τισ κυςίασ τοφ προμαχιςαντοσ αδελφοφ του,
52
Θ προμετωπίδα (“ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΛ ΤΘΣ ΑΓΛΑΣ ΚΑΛ ΑΔΛΑΛΕΤΟΥ
ΤΛΑΔΟΣ”) ςτο διακθρυκτικό προοίμιο τοφ Συντάγματοσ τισ
Επιδαφρου (“ΡΟΣΩΛΝΟΝ ΡΟΛΛΤΕΥΜΑ ΤΘΣ ΕΛΛΑΔΟΣ”),
διαφοροποιοφςε καταφανϊσ τιν Ελλθνικι Επανάςταςθ από
τιν (αντικρθςκευτικι) Γαλλικι Επανάςταςθ. Οι δε τρεισ
ειςαγωγικζσ λζξεισ τοφ προοιμίου (“ΤΟ Ἑλλθνικὸν ῎Εκνοσ...”)
προςδιόριηε εξ υπαρχισ τιν επανάςταςθ ωσ εκνοαπελευκε-
ρωτικι, κατ’ αντιδιαςτολι προσ τά εμφυλιακά ι εξουςιαςτικά
κινιματα τϊν ανά τιν Ευρϊπθ Λακωβίνων (Επις. 50).
53
Ο Ραπαρρθγόπουλοσ, ο Τρικοφπθσ και άλλοι ιςτοριογράφοι
μζμφονται τόν Μαυροκορδάτο ωσ αποτυχόντα τότε (1822) να
ςυγκροτιςει μια λειτουργικι κυβζρνθςθ “ἀξία τοῦ ὀνόματόσ
τθσ”. Ρράγματι, θ Αϋ Εκνοςυνζλευςθ τισ Επιδαφρου, αντί να
ςυςτιςει κεςμικά “μίαν ἰςχυρὰν καὶ καλὴν κυβζρνθςιν”, όπωσ
ενετείλατο ο Καποδίςτριασ από 17 Λουλίου 1821 (Κεφ. 5),
κεςμοκζτθςε απεναντίασ ζνα πολίτευμα με “τρία κράτθ ἐν
κράτει” —Ρελοποννθςιακι Γερουςία, Άρειοσ Ράγοσ, Διοίκθςθ
Δυτικισ Χζρςου Ελλάδοσ—κατά χαρακτθριςμό τοφ Τρικοφπθ.
Αντί δε πρωκυπουργοφ, με ενιςχυμζνθ μάλιςτα εξουςία λόγω
τισ τότε καταςτάςεωσ εκτάκτου ανάγκθσ (εκνικοφ πολζμου),
τό πολίτευμα τισ Επιδαφρου κεςμοκζτθςε μία πενταμελι
επιτροπι (“Εκτελεςτικό”), και δθ με διάρκεια μονοετι, με
πρόεδρο τόν Μαυροκορδάτο για τό 1822, χωρίσ ουςιαςτικζσ
αρμοδιότθτεσ για άςκθςθ εκτελεςτικισ εξουςίασ όςον αφορά
ςε διοργάνωςθ και διεξαγωγι ςτρατιωτικϊν επιχειριςεων,
διότι οι εκςτρατείεσ υπζκειντο ςε προθγουμζνθ ζγκριςθ από
τοφσ ανά περίπτωςθ ςυναφείσ εκ τϊν τριϊν “ομοςπονδιακϊν”
(γεωγραφικϊν) πόλων εξουςίασ, ανάλογα με τιν γεωγραφικι
προζλευςθ τϊν ςτρατευμάτων και τόν τόπο διεξαγωγισ τϊν
πολεμικϊν επιχειριςεων.
Εν τοφτοισ, αυτι ειδικά θ ιςτοριογραφικι μομφι μάλλον
αδικεί τόν Μαυροκορδάτο ςχετικά με τό εκνικό πολιτικό του
ζργο από τόν Οκτϊβριο 1821 μζχρι τόν Λανουάριο 1822.
Τό πολίτευμα τισ Επιδαφρου ιταν αποτζλεςμα ενδεδειγμζνου
ςυγκεραςμοφ τισ επιτακτικισ εκνικισ ανάγκθσ για “μίαν
ἰςχυρὰν καὶ καλὴν κυβζρνθςιν” με τόν κοινωνικϊσ βακιά
ριηωμζνο τοπικιςμό τϊν Ελλινων τότε. Τά τοπικά ςυμφζροντα
είχαν περιχαρακωκι ακόμθ περιςςότερο τότε, μετά τιν
Άλωςθ τισ Τριπολιτςάσ (23-26 Σεπτεμβρίου 1821), που τόν
μεν Κολοκοτρϊνθ ανζδειξε επαξίωσ ςτθν Αρχιςτρατθγία τϊν
55 a,b
Πςον αφορά ςτθ γενοκτονιακι προδιάκεςθ τϊν Οκωμανϊν,
ιτοι τιν διαχρονικι τουσ ερωτοτροπία με τιν ανκρωπιςτικϊσ
και πολιτιςμικϊσ διεςτραμμζνθ ιδζα τοφ ολικοφ αφανιςμοφ
(“παντελοῦσ ἀφανιςμοῦ”) υποδοφλων εκνοτιτων ςε περί-
πτωςθ που εξεγείροντο και ζκεταν ςε κίνδυνο τιν εδαφικι
ακεραιότθτα τισ Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ, ο Καποδίςτριασ
τιν επεςιμανε ρθτϊσ ωσ εξισ ςτο ωςικό τελεςίγραφο πολζ-
μου κατά τισ Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ τό 1821 (Επις. 8):
56
Θ πεποίκθςι τοφ Καποδίςτρια περί αναγκαιότθτοσ αςκιςεωσ
ςτρατιωτικισ βίασ κατά τϊν Τοφρκων προσ απελευκζρωςθ τισ
Ελλάδοσ, προκάλεςε τιν πρϊτθ μείηονα αντιπαράκεςι του με
τοφσ θγζτεσ τϊν δυτικϊν Μεγάλων Δυνάμεων τό 1821: Μετά
τόν απαγχονιςμό τοφ Ρατριάρχου Γρθγορίου Εϋ και τίσ ςφαγζσ
χιλιάδων Ελλινων αμάχων ςτθν Κωνςταντινοφπολθ από Οκω-
μανικοφσ όχλουσ, και κακ' όν χρόνο εξελίςςετο θ καταςτροφι
τϊν Κυδωνιϊν από τοφσ Τοφρκουσ, ο μεν Kαγκελλάριοσ
Metternich τισ Αυςτρίασ και ο Υπουργόσ Εξωτερικϊν
Castlereagh τισ Αγγλίασ απζςτελλαν εντολζσ προσ τοφσ
πρζςβεισ τουσ ςτθν Υψθλι Ρφλθ να προςπακιςουν μόνο διά
διπλωματικϊν διαβουλεφςεων να κατευνάςουν τιν φονοκτόνο
βαρβαρότθτα τϊν Οκωμανϊν (Επις. 25), ενϊ αντικζτωσ ο
Καποδίςτριασ ςυνζταςςε ιδιοχείρωσ τό αναφερκζν ωςικό
τελεςίγραφο πολζμου κατά τισ Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ
57 a,b
Ενδεικτικά, ςτθν από 17 Λουλίου 1821 εγκφκλιό του προσ τοφσ
θγζτεσ τϊν Ελλινων, ο Καποδίςτριασ τοφσ υπζδειξε νά απο-
φφγουν να ςυνάψουν οποιεςδιποτε ςχζςεισ, τυπικζσ ι
άτυπεσ, φανερζσ ι μυςτικζσ, με εκπροςϊπουσ τϊν ευρω-
παϊκϊν Μεγάλων Δυνάμεων, κακ' όν χρόνο εκκρεμοφςε θ
απάντθςθ τισ Ρφλθσ ςτο ωςικό τελεςίγραφο πολζμου κατά
τισ Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ τό 1821 (Επις. 8): “῾Θ
τελευταία προφφλαξισ εἶναι, νὰ μὴ κάμωμεν κατὰ τὸ παρὸν
προβλιματα εἰσ καμμίαν ἀπὸ τὰσ ξζνασ αῦλάσ, ἔξω ἀπὸ τὰσ
Ἑνωμζνασ ᾽Επαρχίασ τῆσ Ἀμερικῆσ.” (Κεφ. 5). Ρροφανϊσ, ο
τότε διπλωματικόσ αγϊνασ τοφ Καποδίςτρια για τιν
ςυγκρότθςθ ενόσ ενιαίου Φιλελλθνικοφ διπλωματικοφ και
πολεμικοφ μετϊπου από τίσ Μεγάλεσ Δυνάμεισ κατά τισ
Οκωμανικισ Αυτοκρατορίασ κα διακυβεφετο από τυχόν
πρόωρο μονομερι και μονοδιάςτατο προςεταιριςμό ι και
απλι προςζγγιςθ οποιαςδιποτε τϊν (5) Ευρωπαϊκϊν
Δυνάμεων—ωςίασ, Αγγλίασ, Γαλλίασ, Αυςτρίασ, Ρρωςςίασ—
από εμπόλεμουσ Ζλλθνεσ.
Ενδεικτικϊσ μάλιςτα τισ ιςορρόπου πολιτικισ τοφ Καπο-
δίςτρια ζναντι τϊν Μεγάλων Δυνάμεων (“ἐν ἀντιρροπίᾳ”
ςφμφωνα με ορολογία τοφ ιδίου), οι Ρροςτάτιδεσ Δυνάμεισ
(Αγγλία, Γαλλία, ωςία) είχαν όλεσ ιςοδφναμθ (πλιρθ) πρός-
βαςθ ςε ελλθνικοφσ λιμζνεσ από τιν άφιξι του ςτθν Ελλάδα,
μζχρι τιν δολοφονία του. Στα δε Οκωμανικά φροφρια τισ
Ρελοποννιςου (Μεκϊνθ, Κορϊνθ, Νεόκαςτρο, ίο και Ράτρα),
που παρεδόκθςαν ςτο Γαλλικό εκςτρατευτικό ςϊμα τοφ
Στρατθγοφ Maison τό 1828 κατόπιν διπλωματικϊν χειριςμϊν
και πολεμικϊν ενεργειϊν τοφ Καποδίςτρια, ανθρτικθςαν
αρχικά οι ςθμαίεσ και τϊν τριϊν Δυνάμεων, μζχρι τιν μεταβί-
βαςθ εκάςτου φρουρίου ςτισ Ελλθνικζσ Δυνάμεισ. Ευλόγωσ
και λίαν ευςτόχωσ επομζνωσ ο πρ. Ρρόεδροσ τισ Ελλθνικισ
60
Στθν από 24 Φεβρουαρίου 1821 προκιρυξθ τοφ Αλζξανδρου
Υψθλάντου, με τίτλο “Μάχου ὑπὲρ Ρίςτεωσ καὶ Ρατρίδοσ”,
ςυμπεριελαμβάνετο ζνασ ςαφισ υπαινιγμόσ περί (δικεν)
επικειμζνθσ ςτρατιωτικισ επεμβάςεωσ τισ ωςίασ υπζρ τϊν
επαναςτατϊν, ωσ εξισ (Επις. 59): “Κινθκῆτε, ὦ φίλοι, καὶ
κζλετε ἰδῇ μίαν κραταιὰν Δφναμιν νὰ ὑπεραςπιςκῇ τὰ δίκαιά
μασ”. Εκείνθ θ “ἀνόθτοσ προκιρυξισ” (Κεφ. 5) εξζκετε τόν
Τςάρο Αλζξανδρο Αϋ, όπωσ επίςθσ και τόν Καποδίςτρια, ζναντι
τϊν άλλων ευρωπαίων θγεμόνων, που τότε ςυνδιαςκζπτοντο
ςτο Laybach (ςθμερινι Ljubljiana Σλοβενίασ), αφοφ υπενίςςετο
προϊρωσ (εξ αρχισ) τιν ωςία ωσ (δικεν) υποκινιτρια τισ
Ελλθνικισ Επαναςτάςεωσ, κατά παραβίαςθ τοφ πνεφματοσ και
γράμματοσ τισ θγεμονικισ Λεράσ Συμμαχίασ. Ακόμθ χειρότερα,
θ προκιρυξθ τοφ ο Υψθλάντθ κα μποροφςε ίςωσ να εκλθφκι
ωσ προςβολι κατά τισ ωςίασ, διότι ανεφζρετο ρθτϊσ ςτουσ
ανά τιν Ευρϊπθ “φιλελευκζρουσ” και υπαινικτικϊσ ςτθ
ωςικι Αυτοκρατορία ςτθν ίδια παράγραφο, και μάλιςτα ςε
δφο διαδοχικζσ προτάςεισ, προτάςςοντασ τοφσ πρϊτουσ (αϋ
πρόταςθ), ζναντι τισ δευτζρασ (βϋ πρόταςθ).
Επεβάλλετο επομζνωσ, προσ άμεςθ αποκατάςταςθ τοφ
κφρουσ και τισ επιρροισ τοφ Τςάρου και τοφ Καποδίςτρια ςε
ευρωπαϊκό επίπεδο—αν μθ τι άλλο προσ μετζπειτα κετικι και
αποτελεςματικι παρζμβαςι τουσ υπζρ τϊν Ελλινων ςτον
Αγϊνα τισ Ραλιγγενεςίασ—θ άμεςθ αποςταςιοποίθςθ τισ
ωςίασ από τό κίνθμα τοφ Υψθλάντου και δθ εγγράφωσ, όπωσ
και ζγινε με τό από 14 Μαρτίου 1821 αυτοκρατορικό διά-
ταγμα τισ ωςίασ, διά τοφ οποίου μεταξφ άλλων ο Υψθλάντθσ
απετάχκθ από τίσ τάξεισ τοφ ωςικοφ Στρατοφ.
61
a,b Ενδεικτικϊσ τισ ςθμαςίασ που προςζδιδε ο Καποδίςτριασ
ςτον χρονιςμό τϊν εκνοαπελευκερωτικϊν δράςεων ςτον
Αγϊνα τισ Ραλιγγενεςίασ, παρατίκενται τρία αποςπάςματα
62
“Λ. ΚΑΡΟΔΛΣΤΛΑ ΚΕΛΜΕΝΑ”, ανκολ. Κϊςτα Δαφνι (ζκδ. ΟΑΕΔ:
Ακινα: 1976), ς. 52.
63
Σφμφωνα με τόν Καποδίςτρια, τόςον θ πολιτικι αναρχία
(“ἐςωτερικὴ ἀταξία”) όςον και θ κακεςτωτικι καταπίεςθ
(“χαλεπὸν πολίτευμα” ι δικτατορία) κα είχαν καταςτροφικζσ
ςυνζπειεσ για τιν Ελλάδα (“ὀλεκριϊτατα ἐπακολουκιματα”),
διότι κα αποτελοφςαν φοβερὸν ὅπλον εισ χείρασ εκείνων τϊν
64
Σφμφωνα με τόν Καποδίςτρια, θ ουςιαςτικι εκνικι Ραιδεία
(“ἰδιογενισ παιδαγωγία”) αποτελοφςε τόν κακοριςτικό ςυντε-
λεςτι εκνικισ ενότθτοσ και επομζνωσ τόν πρωταρχικό παρά-
γοντα εκνικισ αςφαλείασ, προκειμζνου ο Αγϊνασ τισ
Ραλιγγενεςίασ να μθν είχε κλιβερά κατάλθξθ αντίςτοιχθ με
“τὸ γελοῖον δρᾶμα” τό οποίο “παρζςτθςαν ἐςχάτωσ οἱ Ἰταλοί”
(Κεφ. 5), κατά τιν αποτυχθμζνθ επανάςταςι τουσ τό 1821,
λόγω εςωτερικϊν ερίδων και προϊρων αντιεξουςιαςτικϊν
προταγμάτων τουσ, με ςυνζπεια οι Λταλοί επαναςτάτεσ να
ςυνκλιβοφν τότε ςτισ “μυλόπετρεσ” τισ Λεράσ Συμμαχίασ.
65
Σφμφωνα με τό από 12 Δεκεμβρίου 1826 υπόμνθμα τοφ Καπο-
δίςτρια προσ τόν Τςάρο Νικόλαο Αϋ, τό 1818 ο Καποδίςτριασ
επεςιμανε με ζμφαςθ ςτον Αλζξανδρο Μαυροκορδάτο τιν
τεράςτια ςθμαςία τισ παιδείασ για τιν προετοιμαςία τοφ
Ελλθνικοφ ζκνουσ προσ τιν ςυν τῷ χρόνῳ απελευκζρωςι του,
κεωρϊν τά εκπαιδευτιρια ωσ μία από “τὰσ ἰςχυρὰσ κινθτθ-
ρίουσ δυνάμεισ” προσ τοφτο—ίςωσ μάλιςτα τιν ιςχυροτζρα—
ωσ εξισ [John Capodistrias, ό.π. (Επις. 11), ς. 67]:
66
Ενδεικτικά, ςτθν από 17 Λουλίου 1821 διαγγελματικι του
εγκφκλιο προσ τοφσ εμπόλεμουσ Ζλλθνεσ, ο Καποδίςτριασ
επεςιμανε τιν επιτακτικι ανάγκθ “ἰςχυρᾶσ παιδείασ” ακόμθ
και κατά τιν πολεμικι περίοδο, από τό 1821, προκειμζνου δι'
αυτισ να ςφυρθλατείται θ ενότθτα τοφ ζκνουσ, και επομζνωσ
τό πολεμικό φρόνθμα τϊν μαχομζνων δυνάμεϊν του, επί λζξει
ωσ εξισ (Επις. 9):
67
H εκναρχικι παρζμβαςθ τοφ Καποδίςτρια με τιν από 17
Λουλίου 1821 εγκφκλιό του προσ τοφσ εμπόλεμουσ Ζλλθνεσ
είχε ωσ άμεςο αποτζλεςμα τιν υποβάκμιςθ τισ επιρροισ τισ
Φιλικισ Εταιρείασ ςτθν πολιτικι και ςτρατιωτικι θγεςία τϊν
Ελλινων τότε και ζκτοτε, δεδομζνου ότι δι' εκείνθσ τισ εγκυ-
κλίου ο Καποδίςτριασ επεςιμανε τοφσ μεγάλουσ κινδφνουσ
που επεκρζμαντο κατά τισ Ελλάδοσ εάν ςυνεχίηετο θ πολεμικι
και πολιτικι ςτρατθγικι τϊν Φιλικϊν, ιτοι:
68
H τακτικι βακμιαίασ αλλαγισ κζςεωσ τοφ Καποδίςτρια ςυνε-
δυάηετο με διορατικι διάγνωςθ και απόλυτθ ι και άκαμπτθ
προςιλωςι του ςτον εκάςτοτε ςτρατθγικό ςτόχο, τόν οποίο ο
Καποδίςτριασ προςδιόριηε ςε κάκε μείηονα φάςθ τοφ Αγϊνα
τισ Ραλιγγενεςίασ.
Ενδεικτικά, κατά τιν πρϊτθ διετία (1821-1822) τοφ Αγϊνα
τισ Ραλιγγενεςίασ ο ςτρατθγικόσ ςτόχοσ τοφ Καποδίςτρια
ιταν τριςδιάςτατοσ, ιτοι (1) προάςπιςθ τοφ Μείηονοσ Ελλθ-
νιςμοφ κατά εκδικθτικϊν μαηικϊν (γενοκτονικϊν) ςφαγϊν
αμάχων Ελλινων από Τοφρκουσ ςε μθ εμπόλεμεσ περιοχζσ,
ανατολικϊσ τισ μαχομζνθσ Ελλάδοσ *Κεφ. 1(6)+, (2) εξουδετζ-
ρωςθ τοφ ενδεχομζνου ςτρατιωτικισ επεμβάςεωσ (δικεν
“ειρθνευτικισ”) τισ Λεράσ Συμμαχίασ ςτθν Ελλάδα *Κεφ. 1(8)+
εκ δυςμϊν, και (3) απελευκζρωςθ και μετζπειτα προάςπιςθ
διά τϊν όπλων τουλάχιςτον τισ Ρελοποννιςου και τϊν
εμπολζμων νιςων τοφ Αιγαίου *Κεφ. 4(1)+. Θ κεμελιϊδθσ
69
Στθν ωσ άνω, από 17 Λουλίου 1821, διαγγελματικι εγκφκλιο
τοφ Καποδίςτρια προσ τοφσ Ζλλθνεσ (Κεφ. 5), εμφαίνεται θ
φιλοςοφικι του γνϊςθ περί τϊν κλαςικϊν εννοιϊν τοφ
Μζτρου, τισ ῞Υβρεωσ, τισ ῎Ατθσ, τισ Νεμζςεωσ και τισ Τίςεωσ,
όπωσ επίςθσ και τισ μεταξφ τουσ δυναμικισ αλλθλεπιδράςεωσ
(῞Υβρισ ῎Ατθ Νέμεςισ Τίςισ). Οι ςπουδαςτζσ φιλο-
ςοφίασ εφκολα κα αναγνωρίςουν, ςτο ωσ άνω απόςπαςμα τισ
επιςτολισ του (Επις. 68), αυτζσ τίσ ζννοιεσ κωδικοποιθμζνεσ
ωσ προσ τιν διατφπωςθ (και υποδθλοφμενεσ ωσ προσ τιν
ουςία), ιτοι: “κζλουν ςυνειςφζρει μεγάλωσ νὰ τυφλϊςωςιν
ἐπὶ μᾶλλον τοὺσ Τοφρκουσ” (῎Ατθ), “οἱ Τοῦρκοι κζλουν
αῦξιςει τὰσ ἐπικυμίασ καὶ τὴν αῦκάδειάν των” (῞Υβρισ),
“πζραν παντὸσ ὅρου” (Μζτρου), “ὁ Θεόσ (Νέμεςισ) κζλει
κάμει τὰ ἐπίλοιπα (Τίςισ)”. Γενικά θ διανοθτικι υπεροχι
(edge) τοφ Καποδίςτρια—που εκτόσ από Λατρικι είχε ςπου-
70
Ενδεικτικά, ο Καποδίςτριασ κατόρκωςε να απελευκερϊςει τιν
Ρελοπόννθςο, ελαχιςτοποιϊντασ τίσ απϊλειεσ ςε ανκρϊπινεσ
ηωζσ όλων τϊν εμπολζμων (Ελλινων, Γάλλων και Τοφρκων) τό
1828. Ειδικότερα, ο Καποδίςτριασ ςυνετζλεςε ςτθ ςχεδόν
αναίμακτθ κατάλθψθ τϊν Οκωμανικϊν φρουρίων τισ Ρελο-
ποννιςου, με διάφορεσ μεκοδεφςεισ, π.χ. κζτοντασ τοφσ
Τουρκο-Αιγυπτίουσ πολιορκουμζνουσ προ τοφ εξισ διλιμμα-
τοσ: Ι παραδίδετε αμζςωσ τά φροφρια ςτισ γαλλικζσ δυνάμεισ
υπό τόν Στρατθγό Maison, οπότε ι Ελλθνικι Κυβζρνθςθ κα
ςασ παράςχει όλεσ τίσ επίςθμεσ εγγυιςεισ (“λυςιτελείασ καὶ
ἀςφαλείασ”) για τιν ηωι ςασ και τιν αςφαλι μετάβαςι ςασ
ςτα ίδια, ι δ' άλλωσ θ Ελλθνικι Κυβζρνθςθ δεν πρόκειται να
παρζμβει εάν ελλθνικά άτακτα ςτρατεφματα προβοφν ςε
μαηικζσ ςφαγζσ αντεκδίκθςθσ εναντίον ςασ. Αυτό τό δίλθμμα
διατυπϊνεται ςτο από 31 Αυγοφςτου 1828 “φιλάνκρωπο βοφ-
λευμα”, διά τοφ οποίου ο Καποδίςτριασ ενετζλλετο τά εξισ
προσ τοφσ Επιτρόπουσ τισ Ελλθνικισ Κυβερνιςεωσ για τιν
κατά τό δυνατόν αναίμακτθ παράδοςθ τϊν Οκωμανικϊν
φρουρίων [“ΕΡΛΣΤΟΛΑΛ Λ. Α. ΚΑΡΟΔΛΣΤΛΑ”, ό.π. (Επις. 2), τ. Βϋ,
ςς. 228-229]:
71
Σιμερα βζβαια, τό Δόγμα Καποδίςτρια δεν είναι ςυμβατό
οφτε με τό γεωςτρατθγικό Δόγμα τοφ ΝΑΤΟ (Επις. 26, 31)
—ςφμφωνα με τό οποίο θ Ελλάδα υποχρεοφται, μεταξφ
άλλων, να διαβουλεφεται απευκείασ με τιν “ςφμμαχό” τθσ
Τουρκία προσ ειρθνικι (και επ' ουδενί πολεμικι) αντιμετϊ-
πιςθ τϊν εκάςτοτε Τουρκικϊν διεκδικιςεων ςε βάροσ τθσ—
οφτε με τιν ςχεδόν εμμονικι προςκόλλθςθ τισ Ελλάδοσ ςε
ξεπεραςμζνα γεωπολιτικά μορφϊματα ι απολικϊματα, που
τόςεσ εκνικζσ ιττεσ και καταςτροφζσ επεςϊρευςαν ςτον
Ελλθνιςμό από τόν Αϋ Ραγκόςμιο Ρόλεμο μζχρι ςιμερα.
Ρζραν όμωσ τοφτων, οφτε θ ακεραιότθτα και θ απόλυτθ
εντιμότθτα τοφ Καποδίςτρια είναι ςυμβατζσ με πελατειακζσ
ςχζςεισ και τιν πολιτικοοικονομικι διαφκορά τϊν πολιτικϊν
κακεςτϊτων που επικυριάρχθςαν ςτθν Ελλάδα από τιν δολο-
φονία του μζχρι ςιμερα. Ενδεικτικι ςε αυτό τό πλαίςιο, είναι
θ λογοκριςία που επεβλικθ από τόν (κρατικό) ΟΑΕΔ τοφ
Υπουργείου Ραιδείασ ςτθν ζκδοςθ μιασ ανκολογίασ κειμζνων
τοφ Καποδίςτρια τό 1976, θ οποία διενεμικθ ωσ ζνκετο κατά
χιλιάδεσ αντίτυπα από τιν εφθμερίδα “Κακθμερινι” τότε, με
τίτλο “Λ. ΚΑΡΟΔΛΣΤΛΑ ΚΕΛΜΕΝΑ”, ςτο πλαίςιο “τοῦ πανελλθ-
νίου ἑορταςμοῦ τῶν διακοςίων χρόνων ἀπό τὴν γζννθςθ τοῦ
πρϊτου Κυβερνιτθ τῆσ Νεϊτερθσ Ἑλλάδασ.” Ενδεικτικά, θ αι-
Ὅτι μὲν κλζπτουςι παντοῦ ὅπου Ὅτι μὲν κλζπτουςι παντοῦ ὅπου
διοίκθςισ ὑπάρχει, εἶναι ἀναμφίβολον. ὑπάρχει διοίκθςισ, εἶναι ἀναμφίβολον.
Ἀλλά δὲν εὑρίςκεται τόποσ, εἰσ ἐμὲ Ἀλλά δὲν ὑπάρχει χϊρα, ὅπου πλθςίον
γνωςτόσ, ὅπου πλθςίον τῶν κλεπτῶν τῶν κλεπτῶν νὰ ὑπάρχουν χιλιάδεσ καὶ
νὰ ὑφίςτανται χιλιάδεσ καὶ χιλιάδεσ χιλιάδεσ οἰκογενειῶν ἀςτζγων καὶ
οἰκογενειῶν ἀγαίων, ἀνεςτίων καὶ ἀποκνθςκουςῶν ἐκ πείνθσ, κακὼσ ἐν
καταπείνων, κακὼσ ἐν Ἑλλάδι. Στοχα- Ἑλλάδι. Στοχαςκῆτε, δεςπότθ μου, ὅτι
ςκῆτε, δεςπότθ μου, ὅτι αἱ ἂκλιαι αῦ- αἱ δυςτυχείσ αῦταὶ οἰκογζνειαι πά-
ταὶ οἰκογζνειαι πάςχουςιν ἐξ αἰτίασ τῶν ςχουςιν ἐξ αἰτίασ τῶν κλεπτῶν, καὶ
κλεπτιςτάτων ἀρχόντων, ὑπουργῶν τε παρακαλῶ, ἂν δφναςκε, ἐνκαρρφνατζ
καὶ καπιτάνων, καὶ ἐνκαῤῥφνατζ με, με νὰ εἶμαι ςυγκαταβατικὸσ πρὸσ μίαν
ἂν δφναςκε, νὰ ἦμαι ςυγκαταβατικὸσ δρᾶκα ἀνκρωπαρίων μεταλλοκζων,
πρὸσ μίαν δρᾶκα ἀνκρωπαρίων ἐναντίον τῶν ὁποίων δὲν ἐκίνθςα τὴν
μεταλλοκζων, ἐπ᾿ οῦδὲν τῶν ὁποίων βαρεῖαν χεῖρα τῆσ δικαιοςφνθσ, ἀρκοφ-
ὅμωσ οῦδὲ κατζςτθςα τὴν βαρεῖαν μενοσ νὰ τοὺσ γνωρίςω καλῶσ καὶ νὰ
χεῖρα τῆσ δικαιοςφνθσ, οῦδὲ κατα- τοὺσ παραδϊςω, ἐὰν παραςτῆ ἀνάγκθ,
ςτιςω, ἀρκοφμενοσ νὰ τοὺσ γνωρίςω εἰσ τὰσ ἀρὰσ τοῦ λαοφ.
καλῶσ καὶ νὰ τοὺσ παραδϊςω ποτζ,
εἰ χρεία, εἰσ τὰσ ἀρὰσ τοῦ λαοφ.
* Επις. 2 και 11. Με ζντονουσ χαρακτιρεσ: φράςεισ όπου τά δφο κείμενα διαφζρουν.
Ζκκ. 8
81
Πλα εκείνα, τά μεγάλα, που οι Ζλλθνεσ τά κατόρκωςαν επί
εκναρχίασ Καποδίςτρια εντόσ τετραετίασ (1827-1831), μπο-
ροφν ίςωσ ςτοιχειωδϊσ να αξιολογθκοφν κατ' αντιπαραβολι
προσ τόν επί ζναν ςχεδόν αιϊνα αλυςιτελι εκνοαπελευ-
κερωτικό αγϊνα τϊν Κοφρδων, από τό 1925 μζχρι ςιμερα,
δεδομζνου μάλιςτα ότι ο διαχρονικόσ εχκρόσ και τϊν δφο
λαϊν είναι κοινόσ: Θ Τουρκία. Σε ςθμαντικό βακμό οι Κοφρδοι,
άνδρεσ και γυναίκεσ, δεν υπολείπονται τϊν Ελλινων ςε θρωϊ-
ςμό και πάκοσ για τιν ελευκερία και τιν εκνικι τουσ ολοκλι-
ρωςθ. Θ ειδοποιόσ διαφορά όμωσ τοφ εκνοαπελευκερωτικοφ
αγϊνα τϊν Κοφρδων από τόν Αγϊνα τισ Ραλιγγενεςίασ τϊν
Ελλινων, είναι μεταξφ άλλων ότι ο ιςτορικόσ Κουρδικόσ λαόσ
δεν ζχει κατορκϊςει ειςζτι να παραγάγει ζναν δικό τουσ
“Καποδίςτρια”, ιτοι ζναν διορατικό και ευφυι εκνάρχθ-
πολζμαρχο που κα τοφσ κακοδθγιςει ανάμεςα από τίσ
ςυμπλθγάδεσ τϊν διεκνϊν ςυμφερόντων και τϊν γεωςτρα-
τθγικϊν ςκοπιμοτιτων τϊν Μεγάλων Δυνάμεων.
82
Ο Καποδίςτριασ είχε μια πραγματιςτικι αντίλθψθ για τιν
βαρβαρότθτα που διαχρονικά διακατείχε τιν Οκωμανικι
Αυτοκρατορία, ιτοι για “τὴν αἱμοςταγῆ παραφροςφνθν” τϊν
Τοφρκων, και κατά ςυνακολουκία για τόν πολεμικό μονόδρο-
μο που όφειλαν να ακολουκιςουν οι Ζλλθνεσ ςε ζναν αγϊνα
μζχρισ εςχάτων (Επις. 9). Σφμφωνα με τόν Καποδίςτρια, οι
Ζλλθνεσ κα κατόρκωναν να απελευκερωκοφν από τόν
Οκωμανικό ηυγό μόνον “διὰ τῆσ δυνάμεωσ τῶν ὅπλων” και
όχι διά “διαπραγματεφςεων” ι διά διπλωματίασ κατευνα-
ςμοφ τϊν Τοφρκων.
Αυτιν τιν πάγια άποψι του, ο Καποδίςτριασ τιν
διετφπωςε ρθτϊσ ενϊπιον τοφ Τςάρου Αλεξάνδρου Αϋ τόν
Αφγουςτο 1821 (προφορικά) και μετζπειτα ενϊπιον τοφ
83
Στθν παγκόςμια ιςτορία, ο Καποδίςτριασ ζχει ζνα κοινό
χαρακτθριςτικό με τόν Mahatma Ghandi, αφοφ εκείνοι οι δφο
θγζτεσ κατόρκωςαν να κατιςχφςουν επί αυτοκρατοριϊν,
κυριολεκτικά να τίσ “κάνουν να γονατίςουν” (“bring them to
their knees”), με ακαταμάχθτα όπλα τιν ακεραιότθτά τουσ ωσ
ανκρϊπων και τόν λόγο, τιν πεικϊ, τό όραμα, τόν ιδεαλιςμό
αλλά και τόν πραγματιςμό τουσ ωσ εκναρχοφντων θγετϊν
παγκοςμίου εμβελείασ.
84
Στθν παγκόςμια ιςτοριογραφία, μόνον ζνασ θγζτθσ επωνο-
μάςκθκε και κακιερϊκθκε ωσ Μζγασ, ςε όλα τά μικθ και
πλάτθ τισ γισ: ο Μζγασ Αλζξανδροσ. Σε πολλζσ όμωσ εκνικζσ
ιςτοριογραφίεσ, αρκετοί άλλοι θγζτεσ ι πολζμαρχοι φζρουν
αυτιν τιν εξζχουςα επωνυμία, όπωσ οι Αλφρζδοσ ο Μζγασ
(Αγγλία), Μζγασ Ναπολζων (Γαλλία), Φρειδερίκοσ ο Μζγασ
(Γερμανία), Μζγασ Ρζτροσ και Μεγάλθ Αικατερίνθ (ωςία),
Μζγασ Κωνςταντίνοσ και Μζγασ Κεοδόςιοσ (Βυηάντιο), κ.τ.λ.,
χωρίσ όμωσ αυτόσ ο χαρακτθριςμόσ να είναι ευρφτερα
αποδεκτόσ ζξω από τά ειδικά όρια τισ εκάςτοτε ςυναφοφσ
368 ςελίδεσ
Issues of Greek History 196 / 200 3.452 ςελίδεσ (εννεάτομο)
May 12, 2020
Jean Sharman
βιβλιογραφούμενα έργα (επιλογές)
328 ςελίδεσ
Issues of Greek History 198 / 200 May 12, 2020
Jean Sharman
Το παρόν βιβλίο
(Καποδίστριας ὁ Μέγας)
αποτελεί μέρος τής επετειακής
ΣΡΙΛΟΓΙΑ ΚΑΠΟΔΙΣΡΙΑ.
Διακίνηση
ΣΡΙΛΟΓΙΑ ΚΑΠΟΔΙΣΡΙΑ
σε Ελλάδα και Κύπρο:
ΕΚΔΟΕΙ ΔΙΑΚΟΙΕΣΗΡΙΔΑ.
ΘΕΡΜΟΠΤΛΕ
Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ
academia.edu
https://www.academia.edu/43012120/Καποδίςτριασ_ο_Μζγασ
John D. Pappas
http://columbia.academia.edu/JohnDPappas