PRACA DOMOWA 6

I. Jakie relacje semantyczne zachodzą między jednostkami leksykalnymi

zestawionymi w pary?. Odpowiedzi proszę uzasadnić, posługując się
podstawowymi pojęciami z zakresu semantyki
Bosy – nagi, ciekawy – nudny, głuchy – łysy, czarny – czerwony, pusty –
pełny, zielony – kolorowy, stromy – łagodny, jawny – tajny, wesoły – smutny,
piękny – brzydki, jabłko – owoc, lekarz – okulista, szafa – stół, student – blondyn,
mebel – tapczan, sosna – drzewo, ojciec – chudzielec, uczucie – miłość, krzyk –
śpiew, grubas – szatyn, szept – krzyk, tulipan – kwiat, import – wwóz, plebiscyt –
referendum, poligamia – wielożeństwo, późno – wcześnie, szybko – prędko,
kedwie – z trudem, ktoś coś niesie – ktos coś taszczy, ktoś się urodził – ktoś umarł,
ktoś wita się z kimś – ktoś żegna sie z kimś, ktos gładzi coś czymś – ktoś prasuje
coś czymś, ktoś biegnie – ktoś pędzi (do jakiegoś miejsca), ktoś ubiega się o coś –
ktoś stara się o coś, ktoś mierzy do kogoś z czegoś – ktoś celuje do kogoś z czegoś,
ktoś wytrzeszczył oczy – ktoś wybałuszył oczy, szeroki – wąski, wysoki – niski,
głeboki – płytki, drogi – tani, wypukły – wklęsły, matowy – jaskrawy, olbrzym –
karzeł, ktoś napełnia coś czymś – ktoś opróżnia coś z czegoś, ktoś zapalił coś –
ktoś zgasił coś, ktoś coś psuje – ktoś coś naprawia, ktos spotkał się z kimś – ktoś
rozstał się kimś, ktos coś skleił – ktos coś rozkleił.

Relacje semantyczne między jednostkami leksykalnymi można analizować

przy użyciu różnych pojęć z zakresu semantyki. Oto kilka przykładów z
zestawionych par:

1. Bosy – nagi: Relacja synonimii. Obie jednostki oznaczają brak ubrania lub
okrycia ciała.
2. Ciekawy – nudny: Relacja antonimii. Te dwie jednostki leksykalne
wyrażają przeciwne znaczenia: «ciekawy» oznacza zainteresowanie lub ekscytację,
a «nudny» oznacza brak czegoś interesującego.
 3. Głuchy – łysy: Brak bezpośredniej semantycznej relacji. Te dwa słowa
opisują różne cechy ludzi, jedno dotyczy zdolności słuchu, a drugie obecności
włosów na głowie.
4. Czarny – czerwony: Relacja opozycji barw. To przykład dwóch kolorów,
które nie są synonimami ani antonimami, ale są w opozycji jako kolory widmowe.
5. Pusty – pełny: Relacja opozycji stanu. «Pusty» i «pełny» opisują przeciwne
stany lub poziomy zawartości czegoś.
6. Zielony – kolorowy: Relacja hiperonimii. «Zielony» jest jednym z wielu
kolorów, dlatego «kolorowy» obejmuje w sobie wiele różnych kolorów, w tym
zielony.
7. Stromy – łagodny: Relacja antonimii. «Stromy» oznacza dużą nachylenie,
podczas gdy «łagodny» oznacza niewielkie nachylenie lub brak nachylenia.
8. Javny – tajny: Relacja opozycji. «Jawny» oznacza coś dostępnego
publicznie, podczas gdy "tajny" oznacza coś skrywanego lub niejawne.
9. Wesoły – smutny: Relacja antonimii. «Wesoły» i «smutny» opisują
przeciwne emocje.
10. Piękny – brzydki: Relacja antonimii. «Piękny» i «brzydki» opisują
przeciwne wartości estetyczne.
W przypadku pozostałych par słów, można również zidentyfikować różne
relacje semantyczne, takie jak synonimia, antonimia, hiperonimia, opozycja itp., w
zależności od kontekstu i odniesienia do konkretnych cech lub właściwości
opisywanych przez te jednostki leksykalne.

II. Przetłumaczcie na język polski antonimy i ułóżcie z nimi zdania według

wzoru: Dobry – złe; Dobry pomysł czasami daje złe skutki.
важкий – легкий ввічливий – нечемний
великий – маленький глибокий – мілкий
говіркий – мовчазний грубий – люб’язний
збільшувати – зменшувати майбутній – минулий
мирний – агресивний
 1. Ciężki – lekki; Lekka torba była o wiele wygodniejsza do noszenia niż
ciężka walizka.
2. Duży – mały; Wielki banan był znacznie większy od małego arbuzika.
3. Rozmowny – niemy; Chłopiec był zwykle rozmowny, ale teraz stał się
zupełnie niemy.
4. Zwiększać – skracać; Regularne ćwiczenia pomogą ci zwiększyć swoją
wytrzymałość i skrócić czas potrzebny na pokonanie trasy.
5. Przyszły – zeszły; W ubiegłym roku mieliśmy fantastyczne wakacje, ale
w tym roku planujemy coś równie ekscytującego w przyszłym roku.
6. Spokojny – agresywny; Był zawsze spokojnym człowiekiem, ale nagle
stał się bardzo agresywny podczas sporu.
7. Uprzejmy – cierń; Jego uprzejme słowa ukrywały cierń niechęci.
8. Głęboki – płytki; Jezioro jest głębokie na środku, ale brzegi są płytkie i
bezpieczne do pływania.
9. Gruby – miłosierny; Pomógł bezdomnej osobie, pokazując swoje
miłosiernie serce, pomimo swojej grubej kieszeni.