Të dhënat dhe llojet e tyre

Prof.Ass.Dr. Veton ZEQIRAJ

Fakulteti Ekonomik – Universiteti i Prishtinës

Kapitulli i II
Tetor, 2024
 Të dhënat dhe llojet e tyre

§ Ekzistojnë dy lloje të të dhënave:

1. Kunatitative - Sasiore dhe
2. Kualitative - Cilësore
 Definimi i
Metodologjisë Identifikimi
së Kerkimit
 Definimi i
Mbledhja Identifikimi
Metodologjisë
së Kerkimit
 Analiza Identifikimi
Definimi i
Metodologjisë
së Kerkimit
Mbledhja
 Identifikim Mbledhje

Definimi i
Metodologjisë
së Kerkimit Shperndarje Analize
 Të dhënat Kuantitative - Sasiore

§ Kjo metodë përqendrohet në mbledhjen e një sasie të madhe të të dhënave për

të garantuar rezultate të sakta. Anketa është një shembull i tipik i kësaj lloj
hulumtimi.

§ Të dhënat kuantitative janë variabla që janë të matshme dhe mund të

kuantifikohen në termat numerikë. Ato ofrojnë një bazë për analizën statistikore
dhe inferencën, dhe janë esenciale për verifikimin ose falsifikimin e hipotezave
shkencore.

§ Këto të dhëna mund të jenë diskrete ose të vazhdueshme, dhe zakonisht janë të
përshtatshme për modelim matematikor dhe analizë kompjuterike.
 Të dhënat kualitative - cilësore
§ Kjo qasje kërkimore ka të bëjë me një fokus të thellë të te dhënave.
§ Të dhënat kualitative janë informacione që përqendrohen në karakteristikat e
pamatshme dhe në ndërveprimet ndërmjet tyre, të cilat nuk janë të matshme në
mënyrë numerike. Këto të dhëna mund të përfshijnë tekst, audio, video ose
imazhe, dhe zakonisht janë të marra nga intervista, vëzhgime, ose analiza e
dokumenteve.
§ Në kontekstin shkencor, të dhënat kualitative janë të rëndësishme për të kuptuar
kontekstin, motivimet dhe përvojat e individëve, si dhe për të interpretuar
fenomene që nuk mund të kuptohen plotësisht vetëm me anë të analizës numerike
ose kuantitative.
 Karakteristikat e të dhënave

§ Të dhënat kuantitative janë të matshme, shprehen në numra dhe janë të

përshtatshme për analiza statistikore dhe matematikore.

§ Karakteristikat kryesore e të dhënave kualitative janë jo-numerike dhe fokusohen

në përshkrim dhe interpretim të fenomeneve, si dhe në kuptimin e kontekstit dhe
motivimeve.

§ Në thelb, të dhënat kuantitative ofrojnë përgjigje "sa" një fenomen është

prezent, ndërsa të dhënat kualitative ofrojnë përgjigje ne pyetjet "si" dhe "pse"
duhet të analizohet.
 Kuptimi dhe definimi i hulumtimit shkencor (1-3)
§ Nëse nisemi nga premisa se asgjë nuk është e qartë pa fakte, atëherë ka vetëm një
rrugë që ajo të arrihet.

§ Qëllimi themelor i hulumtimit në arsim është të mësojë studentët të punojnë në mënyrë

sistematike dhe që ata të mësojnë të analizojnë çështjet në mënyrë kritike përpara se të
besojnë në to ose të veprojnë sipas tyre.

§ Kur jemi duke dëgjuar radion, duke shikuar televizionin ose duke lexuar shtypin ditor
është vështirë dhe gati e pamundshme që ne t’i shmangemi termit hulumtim.

§ Hulumtimi është një mënyrë e organizuar dhe e sistematizuar për të gjetur përgjigje për
pyetje.
 Kuptimi dhe definimi i hulumtimit shkencor (2-3)

§ Hulumtimi shkencor është një proces i organizuar dhe metodik i analizimit që ka për qëllim
të gjenerojë njohuri të reja ose të verifikojë të dhëna dhe teori ekzistuese. Hulumtimi
përdor metoda dhe standarde që të sigurojë vlerësim objektiv dhe të saktë të fenomeneve.

§ Është i ndërtuar mbi një bazë të vërtetësive që mund të provohen dhe të riprodhohen, dhe
ndikon në progresin e dijes dhe teknologjisë në një fushë të caktuar shkencore.

§ Shkenca është përcaktuar si "qasja metodologjike dhe sistematike për përvetësimin e

njohurive të reja".
 Kuptimi dhe definimi i hulumtimit shkencor (3-3)

§ Metoda shkencore, e cila ka evoluar që nga shekulli i 13-të, ka të bëjë me grupin e

mjeteve, teknikave dhe procedurave të përdorura nga studiuesit. Hulumtimi ka për qëllim
për ti analizuar dhe kuptuar fenomenet dhe për të vërtetuar ose hedhur poshtë
konceptimet e mëparshme.

§ Karakteristika kryesore e shkencës është përdorimi i një metode të sistematizuar dhe të

rigoroze, e njohur si metoda shkencore, për të studiuar dhe kuptuar fenomenet qe ndodhin.

§ Shkencën e karakterizon gjithashtu një përpjekje për të prodhuar rezultate te reja dhe te
paanshme, dhe që mund të testohen dhe verifikohet nëpërmjet provave empirike ose
eksperimentale.
 Karakteristikat e pyetjeve për hulumtim
§ Disa karakterisitka të pyetjeve të mira për hulumtim duhet të
jenë:
§ Të jen të zbatueshme;
§ Të jen etike;
§ Të jen interesnate për temen e hulumtimit;
§ Të jen të reja për nga kërkesa;
§ Të jen relevante
 Terminologjia - Metodat shkencore
§ Teknikat dhe procedurat e përdorura për të arritur dhe analizuar të dhënat.
§ Metodat i referohen mjeteve dhe procedurave specifike që përdoren për të
mbledhur dhe analizuar të dhënat. Për shembull, eksperimentet, anketat dhe testet
statistikore janë metoda.
§ Në shkencë, metoda është një rrugë e caktuar për të kryer hulumtime.
§ Në shkencë, metoda ndihmon jo vetëm në shpjegimin e asaj që ndodh tashmë, por
edhe në parashikimin e asaj që mund të ndodhë.
§ Metoda është element kyç në shkencë pasi ofron një kuadër të organizuar dhe
logjik për hulumtim.
 Shkenca dhe metodat shkencore

§ Shkenca është përcaktuar si "qasja metodologjike dhe sistematike për

përvetësimin e njohurive të reja".

§ Metoda shkencore, e cila ka evoluar që nga shekulli i 13-të, ka të bëjë me grupin

e mjeteve, teknikave dhe procedurave të përdorura nga studiuesit bazë dhe të
aplikuar për të analizuar dhe kuptuar fenomenet dhe për të vërtetuar ose hedhur
poshtë konceptimet e mëparshme.
 Shkenca dhe metodat shkencore

§ Teknikat dhe procedurat e përdorura për të arritur dhe analizuar të dhënat.

§ Metodat i referohen mjeteve dhe procedurave specifike që përdoren për të
mbledhur dhe analizuar të dhënat. Për shembull, eksperimentet, anketat
dhe testet statistikore janë metoda.
§ Në kontekstin e shkencës dhe hulumtimit, metoda është një mënyrë e
detajuar dhe strukturore për të mbledhur dhe analizuar të dhëna, duke
përdorur teknika dhe mjete të caktuara.
§ Karakteristika kryesore e një metode është sistematizimi dhe organizimi i
veprimeve me qëllim të arritjes së një objektivi të caktuar.
 Shkenca dhe metodat shkencore

§ Metodat
§ Teknikat dhe procedurat e përdorura për të arritur dhe analizuar të dhënat.
§ Metodat i referohen mjeteve dhe procedurave specifike që përdoren për të mbledhur
dhe analizuar të dhënat. Për shembull, eksperimentet, anketat dhe testet statistikore
janë metoda.
§ Në kontekstin e shkencës dhe hulumtimit, metoda është një mënyrë e detajuar dhe
strukturore për të mbledhur dhe analizuar të dhëna, duke përdorur teknika dhe
mjete të caktuara.
§ Karakteristika kryesore e një metode është sistematizimi dhe organizimi i veprimeve
me qëllim të arritjes së një objektivi të caktuar.
 Shkenca dhe metodat shkencore

§ Metodat
Metoda është një mënyrë e detajuar dhe e strukturuar për të mbledhur dhe
§ Përkufizimi:
analizuar të dhëna.

Përqendrohet në detajet teknike të mbledhjes së të dhënave, analizës, ose

§ Fokusi:
interpretimit.
§ Shembuj: Anketa, intervista, eksperimenti, analiza statistikore, etj.
Metoda është e përdorur direkt në fazën e terrenit të hulumtimit për të kryer
§ Aplikimi:
hulumtimin.
 Shkenca dhe metodat shkencore

§ Metodologjia
§ Teoria se si duhet të ndërmerret – bëhet kërkimi shkencor.

§ Metodologjia i referohet analizës së parimeve ose procedurave në një fushë

të caktuar.
 Shkenca dhe metodat shkencore

§ Metodologjia
Metodologjia është studimi i metodave dhe përfshin të gjitha parimet,
§ Përkufizimi:
teoritë, dhe konceptet që udhëzojnë përdorimin e metodave të caktuara.
Përqendrohet në arsyetimin pas zgjedhjes së metodave, si dhe në
§ Fokusi:
vlerësimin e avantazheve dhe kufizimeve të tyre.
Metodologji kualitative, metodologji kuantitative, metodologji e dizajnit të
§ Shembuj:
eksperimenteve, etj.
Metodologjia përcakton si një hulumtim do të kryhet, duke përfshirë
§ Aplikimi: zgjedhjen e metodave dhe justifikimin pse ato janë më të përshtatshme
për objektivat e hulumtimit.
KRAHASIMI METODA E KËRKIMIT METODOLOGJIA KËRKIMIT

Metoda e kërkimit është si studiuesi mbledh dhe Metodologjia e kërkimit është plani për të
Kuptimi:
analizon të dhëna. zgjidhur problemet e studimit.

Shkenca e të kuptuarit metodën e kërkimit është

Instrumenti në kërkim është mjeti për mbledhje
Çfarë është ajo? studimi i se si të bëjmë hulumtim të strukturuar
të dhënash, si pyetësor ose software.
dhe të vlefshëm.

Studioni teknika të ndryshme të cilat mund të

Perfshirja: Kryerja e eksperimentit, testit, sondazheve etj. përdoren në kryerjen e eksperimentit, testit,
sondazheve etj.

Përbëhet nga: Teknika të ndryshme për hulumtim. E gjithë strategjia drejt arritjes së objektivit.

Të zbatohen procedurat e sakta për të

Objektivi: Për të gjetur zgjidhjen e problemit të kërkimit.
përcaktuar zgjidhjet.
Planifikoni metodat e studimit që në fillim nëpërmjet fazave

1. Plani

2. Mlbedhja e të dhënave

3. Vlerësimi

4. Analiza

5. Shkruarja e projektit
 Perdorimi i terimit “hulumtim" gabimisht

§ Thjesht duke mbledhur fakte ose informacione pa ndonjë qëllim të qartë.

§ Rimbledhja dhe rirenditja e fakteve ose informacioneve pa interpretim.
§ Termi ”hulumtim” përdoret për të vënë re dhe respektuar produktin ose
idenë tuaj.
 Çfarë është Hulumtimi?

§ “Hulumtimi është kërkim sistematik dhe studim i materialeve, burimeve,

etj., me qëllim që të vërtetohen fakte dhe të arrihen përfundime të reja”
(Fjalori anglisht i Oksfordit).
§ Hulumtimi i biznesit mund të përkufizohet si “procesi sistematik dhe
objektiv i mbledhjes, regjistrimit dhe analizimit të të dhënave për ndihmë
në marrjen e vendimeve të biznesit (Zikmund, Business Research
Methods, 2016, p. 6).
 Çfarë është Hulumtimi?

§ Vazhdimësia dhe objektiviteti janë tiparet dalluese të hulumtimit të

Biznesit, i cili është mjet i rëndësishëm për menaxherët dhe
vendimmarrësit.
§ “Një proces i zbulimit të informacionit dhe hulumtim të së panjohurës për
të zgjidhur një problem” Maylor and Blackmon (2005)
§ “Diçka që njerëzit ndërmarrin për t'i zbuluar gjërat në mënyrë sistematike,
duke rritur kështu njohuritë e tyre” Saunders et al (2007, p.5).
 "Sistematik" dhe "zbuloni gjërat?

§ "Sistematik" sugjeron që kërkimi bazohet në marrëdhënie logjike dhe jo

vetëm në besime.

§ "Për të zbuluar gjërat" sugjeron se ka një shumëllojshmëri qëllimesh të

mundshme të kërkimit tuaj. Këto mund të përfshijnë përshkrimin,
shpjegimin, kuptimin, kritiken dhe analizimin.
 Natyra e hulumtimit

§ Karakteristikat e hulumtimit janë:

§ Të dhënat mblidhen në mënyrë sistematike

§ Të dhënat interpretohen në mënyrë sistematike
§ Ka një qëllim të qartë për të zbuluar gjërat
 Karakteristikat e kërkimit në biznes

§ Menaxherët marrin njohuri nga disiplina të tjera

§ Menaxherët kanë më shumë gjasa të lejojnë qasjen nëse shohin
avantazh biznesor ose personal
§ Menaxherët tani priren të jenë po aq të arsimuar sa edhe studiuesit
§ Menaxherët kërkojnë që hulumtimi të ketë disa pasoja praktike
Hulumtimet bazike
Qëllimi:
§ Zgjeroni njohuritë për proceset e biznesit
dhe menaxhimit.
§ Përfundimet në bazë të parimeve universal
në lidhje me procesin dhe lidhjen e tij me
rezultatet.
§ Gjetje me rëndësi dhe vlerë për shoqërinë
në përgjithësi.
Kontekst:
§ Ndërmerret nga njerëz me bazë në universitet .
§ Zgjedhja e temës dhe objektivave të përcaktuara
nga studiuesi
§ Shkallë e lartë e fleksibilitetit të kohës
Hulumtimet e aplikuara
Qëllimi:
§ Përmirësoni të kuptuarit e problemit
veçanërisht të biznesit ose menaxhimit.
§ Rezulton në zgjidhjen e problemit.
§ Njohuri të reja të kufizuara në problem.
§ Gjetje me rëndësi dhe vlerë praktike për
menaxherët dhe organizatat .
Kontekst:
§ Ndërmerret nga njerëz të bazuar në mjedise të
ndryshme, duke përfshirë organizatën dhe
universitetet
§ Objektivat e negociuara me autorin.
§ Mungesa e fleksibilitetit të kohës.
 Procesi i Kërkimit

Formuloni dhe sqaroni temën tuaj të kërkimit

Rishikoni në mënyrë kritike Literaturën

Zgjidhni Paradigmën/Qasjen dhe Strategjinë e Kërkimit

Negocioni qasjen dhe adresoni çështjet etike

Planifikoni mbledhjen e të dhënave dhe mblidhni të dhëna duke përdorur një ose më shumë nga:
(i) Marrja e mostrave (ii) Të dhënat dytësore (iii) Vëzhgimet (iv) Intervistat (v) Pyetësorët

Analizoni të dhënat tuaja duke përdorur një ose të dyja:

(i) Metodat sasiore. (ii) Metodat cilësore

Planifikimi Shkruani Raportin tuaj të Tezës - Punimit

përpara

Reflektimi dhe Përgatituni dhe Prezantoni Punimin Referenca: Teksti mësimor i

rishikimi kursit
 Hulumtmi në fushën e biznesit

§ Është transdisiplinore
§ Angazhohet si në teori ashtu edhe në praktikë
§ Përfshin ndërmarrjen e kërkimit sistematik
§ Duhet të ndërmerret me rigorozitet
Metodat dhe teknikat e përbashkëta të hulumtimit

§ Sondazhet
§ Intervistat
§ Vrojtim
§ Eksperimentet
§ Të dhëna arkivore dhe historike
§ Analizë cilësore
§ Analiza sasiore
 Metodat dhe teknikat e përbashkëta të hulumtimit

Ø Parashikimet e tendencave të normave të interesit,

Ø Parashikimet e vlerës së aksioneve dhe obligacioneve,
Ø Alternativat e formimit të kapitalit
Ø Kompromiset rrezik-kthim
Ø Analiza e portofolit
Ø Ndikimi i taksave
Ø Kërkime mbi institucionet financiare
Ø Norma e pritur e kthimit
Ø Modelet e çmimit të aktiveve kapitale
Ø Rreziku i kreditor
Ø Analiza e kostos
 Hulumtimi bazë

§ Hulumtimi bazë synon të zgjerojë kufijtë e shkencës dhe njohurive

duke verifikuar ose hedhur poshtë pranueshmërinë e një teorie të
caktuar ose duke u përpjekur të zbulojë më shumë rreth një
koncepti të caktuar (jo specifikë).

§ Shembull: Si ndikon motivimi në performancën e punonjësve?

 Hulumtimi i aplikuar

§ Hulumtimi i Aplikuar fokusohet në një problem ose situatë të

jetës reale me qëllim që të ndihmojë në marrjen e një vendimi
se si të trajtohet.

§ Shembull: A duhet të adoptojë Korporata X një mjedis ku ne

zyre nuk perdoret letra?
 Elementet kyçe të metodës shkencore

Karakteristikat e Metodës Shkencore

Objektiviteti Elementet e
Analiza sistematike Metodave shkencore
Interpretimi logjik i rezultateve
§ Qasje Empirike
§ Vëzhgimet
§ Pyetje
§ Hipotezat
Hulumtimet Ligjet e § Eksperimentet
§ Analiza
Shkencore

Bazike Përgjithshme
Metodat

§ konkluzioni
§ Replikimi
Hulumtimet e Informacion ose
Aplikuara ide për kurse
alternative të veprimit
Kur duhet të ndërmerret hulumtimi në
biznes?
A ka kohë të
mjaftueshme?

Po

A është informacioni i
pamjaftueshëm? Jo Mos ndërmerr Kërkim Biznesi

Po

Rëndësia e
madhe e vendimit?

Po
Përfitimet e kërkimit
janë më të mëdha Ndërmarrja e Hulumtimit
se kostot? të Biznesit
Vlera dhe kostot e hulumtimit në biznesit

VLERA
KOSTOT

• Pasiguria e ulur
• Mundësi më të larta
për vendime të sakta
• Performancë më e
mirë e biznesit
• Fitimet më të larta
• Reputacion më i mirë
• Kostot e Kërkimit
• Vonesa në marrjen e
vendimeve të
biznesit
• Zbulimi i
informacionit për
rivalët
• Mundësia e gabimit
 Blloqet e ndërtimit të kërkimit

Përzierje e informacionit, përvojës dhe njohurive që

NJOHURIT
ofron një kornizë që mund të vlerësohet me mend kur
Vlerësohen informacionet e reja ose vlerësohen
situatat përkatëse.

Përcaktimi i marrëdhënies midis të dhënave me

INFORMACIONET synimin për të lehtësuar kuptimin e fenomeneve,
marrëdhëniet e tyre dhe vendimmarrjen

TË DHËNAT Matjet e fenomeneve

 Kërkesat për të dhëna dhe informacione

§ Rëndësia për problemin ose situatën në fjalë

§ Duhet të jetë në dispozicion në kohën e duhur për personin e duhur
§ Saktësia
§ Qasja
§ Përballueshmëria
§ Integrueshmëria në një sistem më të gjerë global informacioni ose
mbështetjeje vendimesh