Final Tesisbookbind

POLITEKNIKONG UNIBERSIDAD NG PILIPINAS 1
Kabanata 1
SULIRANIN AT KALIGIRAN
Panimula
Ang Pilipinas ay mayaman sa iba’t ibang akdang pampanitikan at
ang mga akdang ito ang nagsisilbing daluyan upang higit na mapaunlad ng
indibidwal na mambabasa ang kanyang sarili at gayundin upang mapalawak
ang kanyang kaisipan at kamalayan upang mapahalagahan hindi lamang
ang kanyang sarili kundi maging ang kapwa, lipunan na kinabibilangan at
mundong ginagalawan.
Ang panitikan ay may kaakibat na halaga para sa ating mga Pilipino.
Ito ay nagsisilbing panlunas na tumutulong sa mga tao upang matugunan
ang kanilang mga suliranin at gayundin upang maunawaan ang diwa at
kalikasan ng pagiging makatao.
Ang kayamanan ng isang tao ay maaring mawala at maubos maging
ang pagiging makabayan nito ay maaring maglaho, ngunit mananatili pa rin
ang panitikan dahil ito ay nagsisilbing patunay sa mga kaganapan sa
nakaraan.
Ayon kay Reyes (1992), ang panitikan bilang instrumento ng
pagbabago ay magagamit upang mabuksan ang kaisipan ng tao sa
kanilang kalagayang api (p.70).

Batay kay Cabrera (2017),Nagsisilbing espada ang bawat titik at
salitang nabuo sa panitikan sa mga dapat na putuling maling ideolohiya, at
upang wasakin ang mga paraan ng pag-iisip na idiniin ng mga
nagmamataas. Gayundin nagbubungkal ang panitikan ng mga nakatagong
karanasan at hirap na nararanasan ng isang tao sa lipunan. (p.1).
Mula pa noon nakalikha na ang mga Pilipino ng mga akdang naging
daan upang masining na maipahayag ng isang manunulat ang kanyang
damdamin at saloobin.
Hindi maikakaila ang ambag ng mga akdang ito sa pagmumulat ng
kaisipan upang makita ang tunay na mukha ng ating lipunan.
Bago pa man dumating ang mga dayuhang Kastila na sumakop sa
ating bansa ay mayaman na sa panitikan ang Pilipinas. Sa panahon ng mga
kastila, naging palasak ang pagsulat na ang pangunahing paksa ay
pumapatungkol sa relihiyon. Sa panahon ng pananakop ng Kastila ay isa
sina Dr. Jose Rizal at Marcelo H. Del Pilar sa pagsusulat ng mga akdang
nagpapakita sa panunuligsa sa kolonyal na panahon. Gayundin sa panahon
ng mga Amerikano at sa kanilang pananatili sa ating bansa, dumami ang
mga Pilipinong manunulat hindi lamang sa larangan ng tula ngunit maging
sa pagsulat ng nobela, maikling kwento at iba pa.
At sa pag-usbong ng bagong republika, ang panitikang Pilipino ay
nasubok sa ilalim ng pamamahala ng rehimeng F. Marcos sa pagpapatupad

ng Martial Law noong taong 1972, maraming manunulat na Pilipino ang
nakapagsulat o nakalikha ng mga akdang naglalayong magbukas ng isip at
kamalayan ng masang Pilipino sa hindi makatarungang pagtrato sa atin
hindi lamang ng mga dayuhan kundi pati na rin sa sarili nating pamahalaan.
Isang hamon ang pananaliksik na ito upang buhayin ang pag-ibig ng
bawat kabataang Pilipino para sa ating bayan at maunawaan ang
kalagayan ng manggagawang Pilipino sa kamay ng mapanlinlang at hindi
makatarungang pamamahala sa ilalim ng rehimeng F. Marcos At C. Aquino
sa pamamagitan ng pag-unawa at pagsuri sa mga piling tula sa akdang
Sigliwa Kamao.
Si Bayani Abadilla At Ang Sigliwa Kamao
Si Bayani Abadilla, kilala rin sa tawag na ‘Ka Bay’ ng kanyang
malalapit na kaibigan at kasamahan, anak ng modernistang manunulat na si
Alejandro Abadilla (AGA) Hindi lamang mahusay na manunulat si Bayani
Abadilla kung hindi ay isa rin siya sa mga hinahangaang guro lalo na sa
Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas (PUP), isa ring mamamahayag at
isang makata ng kanyang panahon. Namana ni Ka Bay ang galing at talim
ng kanyang panulat sa kanyang ama na si Alejandro Abadilla. Madalas
umikot ang kanyang mga likha sa pagdurog sa estado, pagpapakita ng
paghihirap ng mga uring inaapi, kabulukan ng mga nagdaang pangulo at
rehimen at talagang kakikitaan ng proseso ng paglubog sa masa.

Ayon kay Marasigan (2008), isa sa mga kakilala ni Ka Bay,
inilarawan niya ito bilang magiliw sa mga talakayan, kahit sa karaniwang
mga pag-uusap at lalo na sa mga debate, madiin siya sa mga punto niya at
tumataasang boses. (Bayani ng Pakikibaka, para.1).Ilan lamang iyan sa
mga katangiang nasasabi at nakikita sa kanya hindi lamang ng kanyang
mga kasamahan sa trabaho kundi maging ng kanyang mga naging mag-
aaral.
Kilalang progresibong manunulat sa kanyang panahon si Bayani
Abadilla at gaya nang nabanggit, karamihan sa kanyang mga likha ay
pumapatungkol sa uring manggagawa at ng mga magsasaka. Sinasalamin
din sa kanyang mga akda ang masakit na katotohanan sa ating lipunan, ang
masang napagsasamatalahan at mga nanamantala, maging ang baluktot na
sistema ng gobyerno at ang kalagayan ng manggagawang Pilipino.
“….Noong panahong kumakati sa aking bumbunan ang sangkatutak

na ilusyon, hindi kailanman sumagi sa kabaliwan ko ang maging
manunulat. Maging abogado ang gusto ko.” –Bayani Abadilla
Ayon kay Peña (2015), Abogasya ang kanyang inaasam na
propesyon ngunit hindi niya inaasahan na magiging isa rin siyang
manunulat kagaya ng kanyang ama. Gayunpaman, hindi ito pinagsisihan ni
Bayani Abadilla dahil nabuo sa kanyang puso ang pagmamahal at
pagpapahalaga niya sa pasusulat (p. 87).

Batay kay Torres-Yu sa pag-aaral niya sa mga akda ni Amado Hernadez
(2006):
Karaniwang tema ng kanyang mga tula ay tungkol sa

hustisya, balintunang lipunan at buhay ng bilanggo ng
pulitika. Ang pangyayaring ito ay patunay lamang na ang
konkretong kalagayan ng isang tao ang pinagbubukalan ng
kanyang kamalayan na ang mga tiyak na karanasan ng isang
manunulat ang init at lakas ng kanyang panitikan. (p.168).
Ang sinabing ito ni Torres -Yu ay maaaring iugnay kay Bayani
Abadilla dahil sa may parehong layunin ang mga manunulat na ito. Ang
mga karanasan nila sa lipunang kinabibilangan ang kanilang naging
puhunan upang makapagsulat ng mga tula na tumutuligsa sa hindi patas na
pamamahala sa ating bansa na nangyayari noon at patuloy na lumalala sa
kasalukuyan.
Nagsilbi si Ka Bay bilang isang associate editor ng isang sikat na
progresibong pahayagan na Pinoy Weekly na kung saan ay lalo pang
pagpapatunay na siyang sumusulat para sa masa at sa pagtatagumpay ng
rebolusyon.
Hindi kaila ang galing ni Ka Bay sa pagsulat ng tula sapagkat buong
puso niyag inalay ang kanyang pluma sa pagpapakita ng kalagayan ng
mamamayang Pilipino at makikita ito sa librong Sigliwa Kamao na kaisa-isa
niyang libro na nailimbag. Nakapagtrabaho rin si Ka Bay sa Panulat para sa
Kaunlaran ng Sambayanan (PAKSA) na nabuo sa taong 1970 kasama si

Bienvenido Lumbera. Isa rin si Bayani Abadilla sa matapang at masigasig
na lumaban sa diktadura ni Marcos at kalauna'y naging miyembro ng
Communist Party of the Philippines at naging organisador din para sa
Kabataag Makabayan sa taong 1970.
Batay kay Alejandro (2008), Nakapagsulat si Ka Bay ng mga iba’t
ibang artikulo sa pahayagan na tumutuligsa sa Martial Law noong panahon
ng diktaduryang Marcos. Namuhay si Ka Bay na may makabayang puso at
handang lumaban para samasang Pilipino at isa rin siya sa mga taong
nakibaka para sa pambansang kalayaan at tunay na demokrasya. Naging
kasapi siya ng Kabataang Makabayan noong 1970.
Halos kalahati ng buhay ni Ka Bay ay inalay niya paglahok sa
paglaban sa tumitinding tiraniya sa ilalim ng rehimeng Ferdinand Marcos.
Sa isang artikulo, ayon pa sa kanyang mga kasamahan sa Pinoy Weekly ay
isa lamang si Ka Bay sa mga taong walang hinihinging kapalit sa kanyang
paglahok sa larangan ng aktibismo. Matapos ang diktaduryang Marcos,
nagturo siya sa Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas noong 1986, ngunit
nagpatuloy sa pagsulat sa mga progresibong pahayagan katulad ng Ang
Masa at Diario Uno sa ilalim ng pamahalaang Estrada. Habang siya'y
nagtuturo pa sa PUP ay tumuwang din siya pag organisa sa mga ka-
guruan, mga empleyado at estudyante sa PUP.

Ayon pa sa mensahe ng CPP, sa panahon ng Second Rectification
Movement noong 1990s ay nanatiling matatag ang kapit ni Ka Bay sa mga
prinsipyo ng Partido. Kung kaya't tumigil man siya sa aktibong paglahok sa
armadong pakikibaka ay itinuloy naman niya ang pagtuturo ng progresibong
panitikan sa kalunsuran partikular sa PUP. Si Bayani Abadilla rin ang pinaka
unang nagsulong ng Filipinolohiya sa PUP at organisador din ng mga
manggagawa at isang unyonista.
Noong 2006, bago binawian ng buhay si Ka Bay noong ika-14 ng
Mayo dahil sa kanyang karamdaman na tinatawag na lymphoma,
nakapagsulat siya kanyang koleksyon ng mga tula at ito ay pinamagatang
Sigliwa Kamao.
Ang Sigliwa Kamao ay naglalaman ng mga tula tungkol sa kalupitan
at hindi makatarungang pagtrato at pamamahala ng mga nagdaang
rehimen, iniaalay ito ni Bayani Abadilla sa masang Pilipino upang
magsilbing boses para sa mga Pilipinong pinipilit na lamang itikom ang
kanilang mga bibig at magbulag-bulagan sa maling sistema at
pamamalakad ng mga nagdaang pamahalaan dahil sa ordinaryong
mamamayan lamang at walang kapangyarihan sa lipunan na kontrolado ng
mga naghaharing-uri.
Ayon kay Rafal (2015), Naisama ang akdang Sigliwa Kamao sa
katipunan ng Bisig at Braso na kilala bilang progresibong katipunan ng mga
akdang nagmumulat at nagsisilbi sa mga naisasantabi.
Isa si Bayani Abadilla sa mga gurong may radikal na tindig at may
sosyo-politikal na pananaw noong pamamahala ni Dr.Prudente na
maraming mga naganap na pagbabago (Introduksyon para. 12).
Ayon pa Abadilla sakanyang akdang Sigliwa Kamao:
…Mahal ko na ang pluma sapagkat sa kanya ako nagpapakatao.

Tula ang sayad ng ulo ko. Kasi, malapot-malagkit ang tula sa
sa sensibilidad. Mahurap akong “sukatin” Kasi, hindi domestikado
ang utak ko.(Abadilla, afterword para. 5)
Makikita ang reputasyon na matagal ng nagsisilbi si Ka Bay sa mga
taong nasa laylayan at ginagamit niya ang kanyang akda upang sila ay mas
mamulat sa mga pangyayari sa ating lipunan.Tumutulong din siya sa mga
taong may hangarin na baguhin ang mga bulok na sistema na nangyayari
sa lipunan
Ang ganitong mga produkto na likha ng isang premyadong dikit at
alam ang danas ng mga kalakhang mahihirap ay napakagandang
pagkakataon upang higit na pag-aralang mabuti ang estado ng lipunang
Pilipino.
Mahalaga na patuloy ang mga tao sa pag-alam ng totoo sa hindi, ng
tunay at huwad, at ang mga itinatagong hindi dapat itago, kaya marapat na
halungkatin at ibayong suyurin ang mga akda ni Ka Bay at ang nais nitong
ipahiwatig sa mga mambabasa upang alamin ang kalagayan ng lipunang
Pilipino na makatutulong sa kasalukuyang panahon sapagkat patuloy pa rin
na nasasadlak sa kahirapan at kadustahan ang masang Pilipino.
Ang Sigliwa Kamao ang pangunahing pagtutuunan ng pansin ng mga
mananaliksik upang bigyang suri at nang sa gayon ay malaman ang
kalagayan ng mga manggagawa sa mga tulang nakalathala sa aklat na ito.
Ang aklat na Sigliwa Kamao ay naglalaman ng koleksiyon ng kaniyang mga
tula at ang mga tulang ito ay talagang mapaghimagsik at nagpapamulat sa
mga tao sa kadahilanang kontrolado lamang ng mga naghaharing uri o mga
uring mapagsamantala ang ating ekonomiya at pulitika.
Layunin ng pag-aaral na ito na masuri ang kalagayan ng
manggawang Pilipino sa akdang Sigliwa Kamao, bukod pa rito ay
prayoridad ng mga mananaliksik ang magkaroon ng malalim na pag-unawa
at pagdiskurso sa ilang mga tula sa Sigliwa Kamao na pumailalim sa
rehimeng Marcos at Cory Aquino nang sa gayon ay maiparating sa mga
mambabasa at mag-aaral ang kahalagan ng panitikan sa pag-unawa at
pag-aaral ng ating lipunan.

Paglalahad Ng Suliranin
Ang pag-aaral na ito na pinamagatang PAGSUSURI SA AKDANG
SIGLIWA KAMAO: ANG KALAGAYAN NG MANGGAGAWANG PILIPINO
SA PANAHON NG LIGALIG AT KAHIRAPAN ay naglalayong sagutin ang
mga sumusunod na katanungan:
1. Paano ipinakita sa sigliwa kamao ang kalagayan ng
manggagawang Pilipino?
2. Ano-ano ang mgasuliraning panlipunan na umusbong na naging
dahilan ng paghihirap ng manggagawang Pilipino sa panahon nina
F.Marcos at C.Aquino?
3. Paano nakatulong ang ang paggamit ng panitikan bilang daan sa
pagsisiwalat ng kalagayan ng Lipunang Pilipino?
Batayang Teoretikal
Sa mga nagawang mga pag-aaral, hindi natin maisasantabi ang
paggamit ng mga teorya na magagamit bilang gabay sa pag-aaral na
isasagawa ng mga mananalisik.
Ang mga mananaliksik ay gagamit ng tuong ‘Marxismo’ bilang
pangkabuuang teorya na nakabatay sa pagsipat ni Terry Eagleton na
nakatuon sa sining at panitikan. Sinusuri sa Marxismong kritisismo hindi
lamang ang kultura, kundi maging ang larangan ng politika, ekonomiya at

pilosopiya na kung saan naglalahad ito ng pag-aaral kung bakit may
pagkakaiba sa uri ng lipunan na naglalayong mapalaya ito sa sitwasyong
kinalalagyan bunga ng baluktot na sistema upang makapagpabago ng isang
lipunan.
Ayon kay Eagleton (1976), sa kanyang librong Marxism and Literary
Criticism:
Literary works are not mysteriously inspired, or explicable

simply in terms of their authors' psychology. They are forms of
perception, particular ways of seeing the world; and as such
they have a relation to that dominant way of seeing the world
which is the 'social mentality' or ideology of an age. That
ideology, in turn, is the product of the concrete social relations
into which men enter at a particular time and place; it is the
way those class-relations are experienced, legitimized and
perpetuated. (p.55)
Sinasabi na ang layunin ng Marxismong kritisismo ay hindi lamang
nakatuon sa mismong literatura, lagi't laging mayroong sinasabi ang
panitikan sa kalagayan ng lipunan at sa mismong kasaysayan ng isang
bansa.
Mula sa mga pagpapakahulugan na ito masasabi na ang Marxismo
ay ginagamit kapag ang pag-aaral ay ukol sa relasyon sa pagitan ng isang
akda sa lipunan. Sa paggamit ng tuon na ito ay sisikapin ng mga
mananaliksik na malaman ang kalagayan ng lipunang Pilipino sa akdang
Sigliwa kamao ni Bayani Abadilla at alamin ang kaugnayan at maging
ambag nito sa lipunan.-

Balangkas Konseptuwal
Kalagayan ng manggagawang
Pilipino
*PULITIKAL *KULTURAL *EKONOMIKAL
Marxist Literary Criticism
Sigliwa Kamao
Makikita sa ginawang Balangkas konseptuwal ng mga mananaliksik,
sa unang kahon ay ginamit ang Marxist Literary Criticism upang higit na
maunawaan ang mga tulang nakapaloob sa Sigliwa Kamao at malaman
kung ano ang sinasabi ng mga tula na may kinalaman sa pang Ekonomikal,
Pulitikal at Kultural na kalagayan ng mga Pilipinong manggagawa upang sa
gayon ay tuluyang matanto ang kalagayan ng lipunan sa mga katha ni
Bayani Abadilla.
SAKLAW AT LIMITASYON
Ang pagsusuri na ito na pinamagatang PAGSUSURI SA AKDANG
SA PANAHON NG LIGALIG AT KAHIRAPAN na sasaklawin ang
labindalawang tula mula sa Sigliwa Kamao. Nakatuon ang pananaliksik na
ito sa pagsusuri at pag-unawa sa mga napiling tula na pumapatungkol sa
mga manggagawa.
Ang panahon ng ‘ligalig’ at ‘kahirapan’ ay tumutukoy sa dalawang
rehimen na Ferdinand Marcos na kung saan ay ito ay itinuturing na pinaka
madilim na parte ng kasaysayan ng Pilipinas at sa rehimen ni Cory Aquino
na kung saan ay hindi tuluyang nakamit ang tunay na demokrasya at
kalayaan sa Pilipinas, lalo lamang nalugmok sa kalagayan ang masang
Pilipino sa kahirapan.
Hindi alinsabay sa isinagawang pag-aaral ang iba pang akda ni
Bayani S. Abadilla na kaniyang nailimbag tungkol sa pag-aaral ng wika.
KAHALAGAHAN NG PAG-AARAL
Ang pananaliksik na ito na may pamagat na PAGSUSURI SA
AKDANG SIGLIWA KAMAO: ANG KALAGAYAN NG
MANGGAGAWANG PILIPINO SA PANAHON NG LIGALIG AT
KAHIRAPAN ay naglalayong maipabatid ang mga sumusunod na layunin:

Sa mga Mananaliksik
Masuri ang kalagayan ng lipunang Pilipino sa pamamagitan ng
pagsasalaysay sa tula ni Bayani Abadilla sa kanyang akdang Sigliwa
Kamao at makapag ambag sa pagpapaunlad ng makabayang panitikan
sa panahon ng modernisasyon.
Sa mga Mambabasa
Naglalayong maimulat ang mga mambabasa sa mga panlipunang
isyu na kinaharap ng ating lipunan sa pamamagitan ng pagbasa at pag-
unawa sa akdang Sigliwa Kamao.
Sa mga Guro
Maipabatid ang kakayahan ng panitikan sa anyo ng tula sa
pagmumulat sa mga hindi makatarungan at makataong pamamahala ng
mga may kapangyarihan sa lipunan.
Sa mga Mag-aaral
Maipabatid sa kapwa mag-aaral ang papel ng panitikan sa kahit
ano mang anyo kagaya ng tula, nobela, maikiling kwento atbp. sa
pagpapakita ng katotohan hinggil sa kalagayan ng lipunang Pilipino.

Sa mga Manunulat
Magsilbing inspirasyon na gamitin din ang tangang panulat upang
gawing instrumento sa paglikha pa ng kahit anong uri ng panitikang
nagpapakita ng kalagayan ng lipunang Pilipino sa kasalukuyan.
KATUTURAN NG MGA SALITANG GINAMIT
Ang mga sumusunod na salita ay ginamit ng mga mananaliksik
upang lalong mabuti at maging angkop sa isa’t isa ang mga salita sa loob
ng pangungusap. Binigyan ng kahulugan ang mga sumusunod na salita
ayon sa pagkakagamit ng mga ito sa pananaliksik.
Sigliwa kamao
-Ayon kay Abadilla ito ang Sigliwa ay nagmula sa dalawang salita.
Ang ‘Sigla’ at ‘diwa’ gaya ng kanyang ama mahilig si Ka bay na bumuo
ng mga salita at pagkatapos ay pagdurugtungin upang makabuo na
panibagong kahulugan. (B.Abadilla,w.t)
-Ang sigliwa kamao ay lupon ng mga tula na tungkol sa “hinagpis-
himagsik ng masa ang likhadiwa sa mga estropa” na nagsisiwalat sa mga
kaganapan sa mga ng nagdaang rehimen

Burgesya
Pang-uring salita na tumatalakay sa gitnang-uri ng tao sa lipunan,
kinabibilangan ito ng mga kapitalista, mga namumuhunan at mga
malalakal.
Lipunan
Organisadong asosasyon ng mga tao tungo sa layuning kultural,
agham at pang-politika. Maaaring hindi balanse ang daloy ng isang
lipunan kung magkakaroon ng tunggalian sa iba’t-ibang aspeto,
halimbawa sa politikal, ekonomikal at kultural.
Marxismo
Pandaigdigang pananaw at pagsusuri ng lipunan sa ugnayan at
tunggalian ng mga uri sa lipunan. Gumagamit ng ekonomiko at sosyo-
pulitikal na pag-uusisa ang metodolohiyang Marxista, upang masiwalat
ang uri sa sistematikong pagbabago pang-ekonomiya.
Marxist Literary Criticism
Kritisismong pampanitikan na tumutuon sa pagsusuri at kahulugan
ng akda na tumutukoy sa isang particular na kasaysayan at ugnayan ng
lipunan sa panitikan.
Obrero
Lupon ng mga tao nagmamay-ari ng lakas-paggawa na
iginugugol sa mga kapitalista, na kinabibilangan ito ng Masang Pilipino.
Rehimen
Sumasakop ito sa panahon ng pag-iral ng isang pamahalaan o
sistema ng pamumuno.
Imperyalista
Pinakamataas na yugto ng kapitalismo na kung saan nakontrol na ng
mga kapitalista ang ekonomiya, pulitika at kultura
Kapitalismo
Sistema sa pagpapataakbo sa pamahalaan bilang isang negosyo
Pyudalismo
Sistema ng produksyon kung saan ang mga magsasaka at ang mga
lupang binubungkal ang pangunahing ginagamit upang pagkakitaan.

Kabanata 2
REBYU NG MGA LITERATURA AT PAG-AARAL
Sa kabanatang ito inilahad ng mga mananaliksik ang mga kaugnay
na pag-aaral at literatura na makatutulong upang higit maunawaan ang pag-
aaral.
Ang mga Uri sa Lipunang Pilipino
Mahalagang malaman at makilala ang iba’t ibang uri sa Lipunang
Pilipino nang sa gayon ay higit na maunaawan ang kanilang mga papel at
katayuan sa pulitikal, kultural at ekonomikal na aspeto sa sistema ng
produksyong panlipunan at pagkakaiba-iba upang mailantad kung sino ang
mapagsamantala at pinagsasamantalahan. Ang Lipunang Pilipino ay
binubuo ng Uring panginoong maylupa, Burgesya, ang mga uring
magsasaka at Proletaryado.
Ang uring panginoon maylupa ang nag-aari sa malalawak na
lupaing pang-agrikultura. Hindi nakikilahok sa paggawa at kung gagawa o
magtatrabaho man ay maliliit na gawain lamang. Nanggagaling ang yaman
nila sa pamamagitan ng pananamantala sa masang magsasaka sa
pamamagitan ng paniningil ng mataas na upa sa lupa, tributo at
pangangamkam ng lupain. Ang mga lupa ng mga naghihirap na magsasaka
ay kanilang binibili.
Batay ka Guerrero (2009), Maaring ikategorya ang panginoong
maylupa sa mga tagapagtaguyod ng mga huwad na kooperatibang
pansakahan dahil kumikita sila sa pyudal na pagsasamantala. Sila ang
pangunahing sagabal sa pag-unlad ng Pilipinas sa pulitika, ekonomiya at
kultura dahil hinahadlangan nila ang pag-unlad na pwersa ng produksyon
(p.125).
Samantalang ang burgesya naman ay binubuo ng tatlong saray.Una
ang Malaking burgesya komprador. Sila ang nakikinabang nang husto sa
pakikipagkalakalan sa iba pang imperyalistang bayan at sila rin ang may
limpak-limpak na kinikita sa pakikipagkalakan at pinansya. Ang kanilang
yaman ay nagmumula sa pag-eeksport ng mga hilaw na materyales katulad
ng mineral at asukal at gayundin sa pag-iimport ng mga produktong yari na.
Nakokontrol ng malaking burgesya komprador ang sistemang political dahil
sila ang pinakamalaking nagpipinansya sa mga kampanya at organisasyon.
Sila ang pinakamalupit at pinakamabagsik dahil sila ang nagpapanatili sa
imperyalistang paghahari sa Pilipinas at nagtataguyod ng mga hakbangin
sa pulitika, ekonomiya, kultura at maging military.
Pangalawang saray ng burgesya ang tinatawag na Panggitnang
burgesya. Sinasaklaw ng interes ng mga panggitnang burgesya na
tinatawag ding pambansang burgesya ang mga pangisdaan, maliit na
pagawaan, maliit na pagmamanupaktura at katamtamang negosyo.
Binubuo sila ng mga negosyante sa syudad at probinsya na interesado sa

makabansang industriyalisasyon ngunit walang pagkakataong mapaunlad
nang husto ang kapitalismo o maghari sa ilalim ng diktadurang uri nila.
Panghuli ang petiburgesya. Ang Petiburgesya ang pinakamalaki ngunit
pinakamababa sa mga saray ng burgesya. Sila ay nasa pagitan masang
anakpawis at naghaharing-uri dahil kaunti lamang ang ari-arian at sapat
lamang ang kabuhayan sa produksyon. Binubuo ng mga manggagawang
propesyonal na maliit ang kinikita,panggitnang magsasaka at may maliit na
negosyo kaya’t kumpara sa pambansang burgesya sila ang mas naaapi ng
imperyalismo, pyudalismo at burukratang kapitalismo.
Ang pangatlo sa uri ng lipunang Pilipino ay ang uring magsasaka.
Ang mga magsasaka ang siyang nag-aalaga, nagtatanim at nagpapatubo
ng mga palay bilang pagkain. Dagdag pa ni Guerrero (2009b), Magsasaka
ang pitumpu’t limang poryento (75%) ng buong populasyon ng Pilipinas
(p.132). Nahahati ang uring magsasaka sa tatlo, Ang mayamang
magsasaka, ang panggitnang magsasaka at maralitang magsasaka.
Ang mayamang magsasaka ay siyang nagmamay-ari ng lupang
sakahan ngunit marami pa rin sakanila ang umuupa ng lupa. Mahuhusay
ang kanilang kagamitang pansaka at mas marami ito nasiyang nagpapabuti
sa kanilang mga ani. Ang ibang bahagi ng kanilang kinikita ay nagmumula
sa pagpapa-upa ng mga sobrang lupang sakahan, pagpapaarkila ng hayop
at kagamitang pansaka. Gayunpaman, ang mayayamang magsasaka ay
makakatulong sa pakikibaka ng masang magsasaka upang maisulong ang

antiimperyalistang pagkilos at manatiling nyutral laban sa mga panginoong
maylupa.
Ang panggitnang magsasaka naman ay karaniwang may sarili ring
pagmamay-ari ng lupa at kagamitang pansaka na sapat para sa sariling
paggawa. Sa sariling lakas paggawa sila umaasa upang magkaroon ng
sapat na kita kaya’t hindi na nila kinakailangan magbenta ng lakas
paggawa. Simple lamang ang pamumuhay ng mga panggitnang magsasaka
ngunit madalas tinatamaan sila ng mga krisis gaya ng mahinang ani kaya’t
naiipit sila sa mga gastusin at papataas na gastos sa produksyong
agricultural maging ang presyo ng mga kalakal.
Ang panghuli ay ang mga maralitang magsasaka na karaniwan ay
kasama ng mga panginoong maylupa at walang sariling pag-aaring lupa.
Maaari may kapirasong lupang pag-aari ang ilan sa kanila ngunit balewala
rin ito dahil nakaasa ang kabuhayan ng maralitang magsasaka sa
panginoong pyudal.
Ayon sa pag-aaral ni Guerrero (2009c):
Ang pangunahing porma ng pagsasamantalang dinaranas ng

mga maralitang magsasaka ay ang regular na pagbabayad
ng upa sa lupa katumbas ng kalahati ng kanilang ani o higit
pa. Ito ang uring magsasaka na nabibiktima nang husto at iba
pang pyudal na pang-aabuso.(p.134-135)
Kabilang sila sa kategorya ng malaproletaryado at ang esensyal na
suliranin nila ay ang lupang sakahan. Kaya’t sila ang madalas na naaapi at
napagsasamantalahan.
Ang pang-apat na uri sa lipunang Pilipino ay ang mga proletaryado.
Ang mga manggagawa sa industriya ay kabilang sa mga proletaryado. Ang
mga proletaryado ay walang pag-aaring kagamitan o kasangkapan kaya’t
kinakailangan na magbenta ng lakas-paggawa upang mabuhay. Sila ang
gumagawa ng mga produktong tinutubuan ng malaki ng mga kapitalistang
lokal at dayuhan. Karaniwang matatagpuan ang mga ito sa mga pabrika
tulad ng tela, kemikal; sa mga minahan at trosohan; planta ng public
utilities; repinerya ng langis; at mga asyenda ng mga eksport na pananim.
Ang mga proletaryado ang tumatanggap ng pinakamababang sahod at ang
pinakakonsentradong uri sa lipunan.
Gayunpaman, mahalaga na masuri natin ang mga uri na bumubuo
sa ating lipunan nang sa gayo’y magkaroon tayo ng wastong pagtingin sa
kondisyon at pagbabago sa ekonomiya. Hindi lamang ang pangkabuhayan
ang dapat na gamitin sa pagkaklasipika ng indibidwal bagkus nararapat na
bigyang importansya ang pagbabago ng ideolohiya.

Ang Ugat ng kahirapan ng mga manggagawa at magsasakang
Pilipino
“Sa pagharap ng problema, dapat makita ng Marxista

ang kabuuan at pati ang mga parte. –Mao Zedong
Katangian ng Pilipinas ang malakolonyal at malapyudal na lipunan na
ngayon ay nagpapahirap at nagsasamantala sa masang Pilipino. At
kinatawan ang paghahari ng pundamental na suliraning nagpapahirap sa
lipunang Pilipino ay ang imperyalismong US, pyudalismo at burukratang
kapitalismo.
Batay sa pag-aaral mula sa Maikling kurso sa lipunan at rebolusyong
Pilipino (w.t.), Ang pangunahing nakikinabang sa kasalukuyang naghahari
sa sistema sa Pilipinas ay ang imperyalismong US. Ang imperyalismo ay
ang monopolyong yugto ng kapitalismo at nagsimula ang paglitaw nito nang
makontrol ng mga kapitalista ang ekonomiya, pulitika at kultura (p.94).
Layunin ng mga imperyalista na mapalawak ang larangan ng monopolyong
pamumuhunan at gawing posible ang pag-aalis ng mga yaring kalakal at
maagaw ang pinagkukunan ng mga hilaw na materyales. Esensyal para sa
mga imperyalista ang bayan na mapagkukunan ng murang hilaw na
materyales dahil kung wala ito hindi mapapanatili ng mga imperyalistang
bayan ang pagpapalawak sa produksyon at mabilis na pamumuhunan. Ang
Amerika ang pinakamalaking imperyalista sa buong daigdig sa kasalukuyan
sumunod na lamang ang mga bansang Japan, Pranya, Britanya at iba pa.
Makikita ang pangongontrol ng imperyalistang US sa Pilipinas sa larangan

ng ekonomiya. Hawak ng mga monopolyong kapitalista ng US ang mga
industriya sa Pilipinas gaya ng petrolyo, bangko at pananalapi,
transportasyon at mina at patuloy na nakatali ang ekonomiya ng Pilipinas
sa eksport at import. Hinubog tayo ng mga imperyalistang US sa
ekonomiyang nakaasa sa eksport ng hilaw na materyales at import ng mga
yaring produkto at ito ang kanilang kasangkapan upang matuloy na
makontrol ang Pilipinas. Sa larangan naman ng pulitika, kontrolado nila ang
papet na gobyerno at ang armadong pwersa ng ating bansa. Dahil umaasa
ang Pilipinas sa mga kagamitang armas at pandigma maging ang
pagsasanay mula sa mga imperyalistang US. Bukod dito hindi
maipagkakaila ang impluwensya ng imperyalistang US sa ating kultura kung
saan laganap at itinataguyod ang panggamit ng ingles sa mga paaralan,
negosyo at maging sa gobyerno.
Makikita kung paano tayo pinagsasamantalahan ng imperyalistang
US. Nasasamsam nila ang limpak-limpak na tubo mula sa pinaghirapan na
dugo’t pawis ng mga manggagawa at mamamayan.
Batay pa rin sa pag-aaral ni Guerrero (2009d), Ang pyudalismo ay
nananatili parin sa Pilipinas kahit na bahagyang kapitalistang pag-unlad ang
imperyalistang US (p.83). Ang pyudalismo ay sistema ng produksyon na
kung saan ang pangunahing kasangkapan sa produksyon ay ang mga
magsasaka at ang mga lupang binubungkal. Sa sistemang pyudal, ang
pinakakagyat na manipestasyon nito ay ang pagmamay-ari ng lupa ng mga

panginoong maylupa at pinagbabayad nila ng mataas na upa ang mga
magsasaka.
Makikita na umiiral ang pyudalismo sa ating bansa sa pamamagitan
ng pagkokontrol at pag-aari ng iilang panginoong maylupa sa mga lupain at
naiipit ang masang magsasaka dahil sa kakulangan sa lupang sakahan.
Nagpapa-upa sila ng lupain na sobrang taas ang singil at patuloy na inaalila
ang masang magsasaka sa pamamagitan ng hindi patas na parte ng ani
ang ibinibigay, mababa ang pasahod kaya’t napipilitan ang mga magsasaka
na mangutang na lamang sa mga usurero na siyang panginoong maylupa
rin naman.
Ang isa pang ugat ng kahirapan ng mga manggagawa at
magsasaka sa Pilipinas ay ang burukratang kapitalismo. Ang burukratang
kapitalismo ay ang sistema sa pagpapatakbo sa gobyerno na tila isang
negosyo. Lalong yumayaman ang mga may kapangyarihan at pawang
gobyerno ang kinatawan ng uring burgesyang kumprador at panginoong
maylupa. Instrumento nila ang pulitika upang makapagsilbi sa mga
dayuhang imperyalista bukod pa rito, ginagamit nila ang kanilang posisyon
upang mapalawak ang pagmamay-aring lupa at negosyo at patuloy na
nangungurakot. Malaking pasanin sa ating bansa ang burukratang
kapitalismo dahil pinapahirapan nito ang buong bansa sa pamamagitan ng
panunupil sa estado ng mamamayan.

Ayon pa rin sa MKLRP (w.t.):
Espesyal na tungkulin ng mga burukratang kapitalista ang

direktang pagpapatakbo ng reaksyunaryong estado. Para
sugpuin ang mga kilusan at pakikibaka na naglalayong
palayain ang lipunang Pilipino sa paghahari ng
imperyalismo, pyudalismo at burukratang kapitalismo,
itinataguyod ng mga burukratang kapitalista ang pasismo.
Ito ang marahas na pananalakay at panunupil ng
reaksyunaryong estado sa mamamayan. (p.120)
Ang burukratang kapitalista rin ang gumagawa at siyang
nagpapatupad ng mga batas na pumapabor sa mga naghaharing uri,
nagpapatupad ng mga programang tumutulong sa naghaharing uri upang
patuloy na mapagsamantalahan ang mga mamamayan upang lalong
magpayaman. Ang korapsyon, katiwalian at kabulukan ng gobyerno ay
laganap dahil tumatanggap sila ng mga suhol mula sa mga naghaharing uri.
Kontrolado rin ng burukratang kapitalista ang sistema ng masmidya na
pinakapangyarihan sa bansa at maging ang edukasyon ginagamit nila ang
mga ito upang mapasunod ang mga mamamayan at mailayo sa landas ng
rebolusyon.
Ang pag usbong ng panitikan at rebolusyonaryong panulat sa lipunang
Pilipino
Ang panitikan ay isang daan upang mainlantad ng isang tao hindi
lamang ang mga kathang-isip kundi maging ang katotohanan sa lipunan sa
pamamagitan ng pagsulat. At sa pagbabasa nito, nagtataglay ito ng
madamdaming emosyon na siyang pumupukaw sa damdamin ng mga

mambabasa. Maaari rin na makapagbago ng pananaw at paninidigan ang
panitikan depende sa pag-unawa ng taong nagbabasa nito.
Para kay Salazar (1995), ang pagtingin niya sapanitikan ay lakas na
nagpapagalaw sa lipunan bilang kasangkapang makapangyarihan na
maaaring magpalaya sa isang ideyang nagpupumiglas upang makawala.
Para sa kanya, isa rin itong kakaibang karanasang pantaong natatangi sa
sangkatauhan.
Sa mga susunod na talata ay maipapaliwanag ang pag-usbong ng
panitikan sa panahon ng Amerikano hanggang sa panahon ni Cory Aquino
upang malalaman natin ang naging kalagayan ng mga manggagawa gamit
ang mga naisulat ng mga tanyag na manunulat sa panahong iyon.
Lipunan at Panitikan sa Panahon ng Amerikano
Ang umusbong na progresibong panulaan sa Pilipinas ay nagpatuloy
sa pagpasok ng mga Amerikano sa bansa, taong 1898. Binigyang kalayaan
ang mga manunulat na Pilipino na tahakin ang panunuligsa at pagmumulat
sa kaapihang dinanas sa nagdaang pananakop ng Espanyol.Umigting ang
mga makabayang panulatan na nagmumungkahi sa kasarinlan ng bayan.
Ngunit kasabay ng demokrasyang iminungkahi, ang pagtatag ng
Batas Sedisyon o Act No. 292 na itinatag ni William Howard Taft noong
Nobyembre 4, 1901 na nagsasaad ng pagpaparusa ng kamatayan o

matagal na pagkakabilanggo sa mga Pilipino sa pagsasalita, pagsusulat, o
pagtangkilik, pagsasarili at paghihiwalay ng Pilipinas sa Estados Unidos.
Ayon pa kina Rubin et.al na (2006), “Hindi sila maaaring magsulat
ng laban sa mga Amerikano, laban sa kanilang mga pagmamalabis, laban
sa kanilang mga layunin na hindi naman pawang sa kapakanang
Pilipino”(p.9). Tahasang inilalayo ng mga Amerikano sa pagmumulat ng
makabayang kamalayan ang mga Pilipino na maaaring tumuligsa at
makapigil sa kanilang pagkokolonisa.
Nagkaroon ng malaking pagbabago ang daloy ng panitikan sa bansa,
nang simulang ituro ng mga Amerikano ang ideolohiyang Romantisismo.
Sangay upang ibahin ang nakagawian nasyonalismong panulaan, at ibaling
sakaisipang ng masidhing pag-iibigan ng mayaman at mahirap.
Batay sa aklat na Panitikan ng Pilipinas (2006):
Ito ang uring nahihimig sa Romantisismo ng Kanluran---

lubhang emosyunal, malabis ang pagkamoralistiko, sadyang
sumusumang sa hindi kayang abutin ng isipan, dumadakila sa
kagandahan at kapangyarihan ng kalikasan, gumagamit ng
matayog na imahinasyon o guniguni at bumabandila ng tungkol
sa kalayaang sarili.(w.p)
Mahihinuha na itinataguyod ang Romantisismo upang ituring ang
panitikan bilang libangan na lamang at hindi sandata o salamin ng
mapagpalayang bansa. Ilan sa mga nalimbag ay ang Mga Kuwentong
Ginto: Katipunan ng Pinakamahusay na Katha mula sa 1925- 1935. Ito’y

tinipon at ipinalagay na pinakamahusay nina Clodualdo del Mundo at
Alejandro Abadilla.
Mula sa librong Panitikan ng Pilipinas (2006b), Mahahati ang
panahong ito batay sa mga itinatag na mga samahan ng mga manunulat
noon. Ang Aklatang- Bayan (1900-1921), at Ilaw at Panitik (1922-1934).Ito
ang mga porgresibong organisasyon ng panulataan na naglalathala ng
panunuligsa at paglaban sa mala-pyudal na pamumuno ng Amerikano.
Sa patuloy na pag-usbong ng ekonomiya, sa maayos na sistema
ngtransportasyon at komunikasyon sa ilalim ng pananakop ng Amerika ay
patuloy naman ang pagtaas ng bilang ng mga napagsasamantalahang
manggagawa at iba pa.
Sabi ni Guerrero (1970):
From the ranks of these exploiting classes, the U.S.

imperialists chose their top political agents and trained them
to become bureaucrat capitalists sharing in the spoils of the
colonial government. At the base of the society were the
toiling masses workers and peasants who comprised more
than 90 per cent of the people.
Ngunit sa kabila nito ay patuloy na nanatiling malawak ang
populasyon ng mga magsasaka ang lumitaw. Hindi lamang sa aspekto ng
ekonomiya, edukasyon at kultura kontrolado ng U.S ang Pilipinas kundi
maging ang politika sa Pilipinas ay tila hawak ng U.S.
Sa lumalawak na uring manggagawa sa bansa, lumalawak na rin ang
mga nananamantalang uri. At ang pagsasaka bilang pangunahing hanap-

buhay noon, ay ginawang paupahan ang bawat lupaing taniman upang sa
gayo’y babayaran sila ng mga magsasaka matapos ang anihan.
Sumisimbolo na ang Masang Pilipino ay dayuhan lamang sa sariling bansa.
Walang pagmamay-ari at tuluyang napasailalim sa Estados Unidos.
Si Amado V. Hernandez na itinuring na “Makata ng Manggagawa” ay
nagpahayag sa kanyang mga akda, ang kalunos-lunos na kalagayan ng
bansa. Ayon nga kay Rubin et. Al (2006c),”Ang mga tula niya ay
naglalantad ng tumatawag na kamalayang panlipunan”(w.p). Ang tula ni Ka
Amado na “Bago na Kaya?” ay umani ng madaming kritisismo, marahil
ipinababatid sa bawat saknong at taludturan ang diwang makabayan.
Sapagkat hindi kailanman naniwalang walang magandang dulot ang
pamamalagi ng Amerikano, kundi pangangakamkam ng likas na yaman at/o
mga makinaryang pumapabor sa Kano ang ginhawa.
Si Lope K. Santos na kinilala naman sa klasikong akda na Banaag at
Sikat. Na hindi lumihis sa makabayang adhikain, ang mapalaya ang
PIlipinas sa kamay ng mananakop. Gamit ang Tagalog, ay binuhay niya ang
nasyonalismo at tinaguriang “Makata ng Buhay”.
Kinilala rin ang mga tulang mapaghimagsik ni Alejandro Abadilla, na
nagpapahayag sa danas ng sambayanang Pilipino sa akdang 'Ako ang
Daigdig' noong 1940.

Bilang bahagi ng pag-aaral, ang ugnayan ng lipunan at panitikan sa
panahon ng Amerikano ay naipabatid sa paglalayon na mapalaya ang
Pilipinas. Inilahad din ang mga kinilalang manunulat sa makabayang
panulatan na nag-uusig sa pakikibaka. Ipinaliwanag rin ang kapitalismong
ipinapataw sa mga uring manggagawa sa pamamalagi ng Estados Unidos
sa bansa. At kaagapay ang mga pahayagang nagmumulat at nangangaral
sa Masang Pilipino upang makiprotesta at ipaglaban ang layong
nasyonalismo.
Ang Panitikan at Lipunan sa Panahon ng Batas Militar
Muling sigla ng panitikan sa Pilipinas sa panahon ng Batas Militar.
Ang pagtatampok sa natatanging kalupitan higit lalo sa mga kababaihan ay
siyang namutawi sa bawat palimbagan at pahayagan.
Sa pagdedeklara ng Batas Militar taong Setyembre 21,1972 sa ating
bansa ay siyang naging bunga ng aktibismo at malawakang pagkilos ng
maraming Pilipino sa pag-aasam ng kalayaan mula sa diktaturya. Kasabay
ng deklarasyon ay ang pagpapatigil ng mg publikasyon ng mga pahayagan,
pambansa pati na rin sa mga paaralan. Ang pagpapalabas ng mga pelikula
at pag-eere ng radyo ay hindi rin nakalagpas sa pinaiiral na batas.
May mga naitatag na kilusang tumutuligsa sa rehimeng Marcos tulad
ng Bagong Hukbo ng Bayan (New People’s Army) at mga organisasyon na
humihingi ng pagbababago sa takbo ng pamahalaan. Binubuo ito ng

malaking bilang ng mga Kabataan, nag-aalab ang adhikaing makaalis sa
Diktaturyang Marcos.
Ayon pa kina Kahayon at Zulueta (2000):

The youth became completely rebellious during this
period. This was proven not only in the bloody
demonstrations but also in literature. Campus
newspapers showed rebellious emotions The once
aristocratic writers developed an awareness for society.
They held pens and wrote on placards in red paint the
equivalent of the word MAKIBAKA (To dare!). (p.97)
Sinasabing maging ang kabataan ay mulat sa baluktot na kalakaran,
binibigyang kaganapan ang kalakasan ng panitikan upang kalabanin ang
pagkukundina ng kalayaan sa pagpapahayag. Ang panulataan ang silbing
boses ng masa upang tahasang isiwalat ang katiwalian sa ilalim ng
rehimeng Marcos. Tinahak ng mga manunulat ang rebolusyonaryong
paraan ng pagsulat tulad nina Virgilio Almario (Rio Alma) pinamagatang
Elehiya sa isang Rebelde, Rolando Tinio sa tulang “Mahabang Kuwento,
Rogelio Mangahas, Efren Abueg at Clemente Bautista na nagpapahayag
sa mga makata na huwag matakot sa pagpapahayag ng kanilang saloobin
sa kanilang mga akda. Ang tula ni Jess Santiago na ‘Halina’ naman ay
tumatalakay sa buhay ng tatlong biktima ng rehimen ni Marcos: isang
babaing factory worker, isang taga-bukid at isang pamilyang nakatira sa
iskwater.
Sa mga pinagkait na kasarinlan, ay mas lalong tumindi ang iisang
layon ng Masang Pilipino, mula sa uring manggagawa at mag-aaral ay

pinagyabong ang pagkakaisa upang mapabagsak ang diktaturya. Laganap
ang mga hindi rehistradong pahayagan na tumutuligsa at nagsisiwalat ng
katiwalian.
Ayon pa kay Aramba (2000):
Newspaper felt that the shackles that muzzled their

voices during the repressive years had had been broken
and, like a bird “trying its wings after a long time of
bondage the desire to write about this “miracle of change”
was electric.(p.123)
Bilang impluwensiyal ang mas midya sa bansa, kaya minabuting
ipatigil ang pagpapalabas ng mga ito. At nagtatag ng Ministri ng Kapatirang
Pangmadla na sumusubaybay sa pahayagan, aklat at babasahing
panlipunan. At upang sa gayon, ay malayo sa malay ng mamamayang
Pilipino ang kaganapan sa lipunan. Naging mabisa payak at
makatotohanang salitaan ang nobelang nalimbag samga panahong ito,
tulad ng Ginto ang Kayumangging Lupa ni Dominador Mirasol, May tibok
ang Puso ng Lupa ni Beinvenido Ramos, Dekada ‘70 ni Lualhati Bautista at
Hulagpos ni Mano de Verdades.
Mas lalong umigting ang hidwaan sa pagitan ng Rehimeng Marcos at
Masang Pilipino nang napaslang si Benigno Aquino Sr. At ang inhustisya
natamo ng pamilya Aquino ang lalong nagpalakas sa mga organisasyong
nakararanas ng panggigipit sa oposisyon. Naganap na ang People’s Power
Revolution o Lakas ng Bayan noong Pebrero 21-25, 1986 mula sa

bayanihan at pagkakapit-bisig ng Masang Pilipino, mag-aaral, manggawa,
pari’t madre na pinasimulan ni Corazon Aquino asawa nang pinatay na si
Benigno Aquino Sr.
Ipinaliwanag sa pag-aaral na ito ang opresyong at diktaturyang ng
Masang Pilipino, sa panunalatan, pahayagan, maging telebisyon at radyo
sa ilalim ng Batas Militar ni Marcos. Na nagpaigting sa aktibismo ng mga
uring manggagawa, mag-aaral at karaniwang Pilipino na tuligsain
pamamalakad na ito. Tumindig din ang ilang mga pahayagan, kahit na
kinukondina, ay patuloy paring nag-aaklas gamit at papel at pluma ay
naglalabas ng mga artikulong nagpapaliwanag sa kalagayang panlipunan
sa rehimeng Marcos.
Panitikan at Lipunan sa Rehimeng Corazon Aquino
Bunga ng masidhing adhikain sa pagkamit ng tunay na
demokratikong bansa, inilunsad ang People Power Revolution o Lakas-
Bayan na umabot ng apat na araw na, simula Pebrero 21-25, taong 1986.
Tinagurian bilang apat na makasaysayang araw na siyang humubog
ngpagkakaisa, kapit-bisig, balikat sa balikat na barikada, higaan sa kalyeng
at pagmumutawi ng diwang nasyonalismo na nagmartsa ang libu-libong
Pilipino, may iisang sigaw kundi ang kalayaan sa diktaturyang Marcos.
Ayon pa kina Kahayon at Zulueta (2000b):
Philippine society was in turmoil for a few weeks but the

rejoicing after the then Pres. Marcos was toppled down from
power was sheer euphoria.Singing, dancing and shoutings were

the order of the day. (p.124)
Ang lahat ng kasapi ng kabataang aktibismo boluntaryong nakisama
sa malawakan at mapayapang pagprotesta,mga kolumnistang binilanggo
mula sa makabayang panitikan sa humigit dalawampung taong pagtatalaga
ng Batas Militar. Kasabay ng pagluloklok kay Corazon Aquino bilang
Presidente, na tinaguriang “Ina ng Demokrasya”, ay ang muling pagbuhay
ng panitikan sa bansa.
Sa unang taon ng panunungkulan, ay lumaganap ang makabagong
bihis ng panulaang Pilipino. Umusbong ang labis na pagpapahalaga sa
kalayaang nakamit. Mula sa panulaan ng kilalang makata tulad nina
Francisco Rodrigo sa kanyang Giting ng Bayan, Alambreng may Tinik,
Bombang Tubig at Usok na Malupit naman ang kay Remi Alvarez Alva na
pumayagpag matapos ang matagumpay na kilusang makabayan. Namutawi
rin ang mga piling sanaysay na tumatahak sa karanasan ng Pilipino sa
nagdaang taon ng pananakop at pang-aabuso.
Sa panahon ding ito, nakapaglimbag ng dalawang aklat na
tumatalakay makasaysayang pangyayari sa rehimeng Aquino, bilang
panimula ng kasarinlan ng bansa. Ito ay pinamagatang People Power na
naisakatuparan sa ilalim ng PCI Bank Human Resource Development
Foundation at ang librong Bayan Ko na nabigyan pa ng pagkakataon na
ipresinta sa Kowloon, Hongkong at kasabay na din sa Pilipinas sa ilalim ng
Veritas Publications and Communications Foundations. Hindi maikakala

ang kalbaryong sinapit ng Pilipinas sa rehimeng Marcos, kung kaya pati ang
kaban ng bayan ay nasasadlak sa malaking utang na hanggang sa
rehimeng C. Aquino ay itinuturing na panlipunang suliranin. Ang
pagmamay-ari ng lupaing sakahan ng mga magsasaka, na ipinagkait sa
matagal na panahon ay ipinangako niya sa madaming bilang ng mga
manggagawang magsasaka dito sa Pilipinas. At bilang kaganapan,
nilagdaan na ni Aquino ang Comprehensive Agrarian Reform Program sa
taong 1988.
Ngunit kabaligtaran sa inaasahang taniman ang nakamit ng mga
manggagawang magsasaka sa Hacienda Luisita na pagmamay-ari ng
nakaluklok na Presidente. Mula sa demokratikong panulataan, ay muling
bumalik ang rebolusyonaryong panitik nang umalingawngaw ang masaker
sa Hacienda Luisita, ang pagkamatay ng labim-pitong magsasaka kabilang
na ang kababaihan at mga bata. Dumanak ang dugo sa barikada, sa pag-
aakala kuno na ang mga ito ay kasapi sa gerilyas ng New People’s
Army(NPA).
Bumuhos muli ang pahayagan tulad ng Bulatlat, na nagsiwalat sa
mga larawan ng aktwal na ingkwentro sa pagitan ng magsasaka at mga
sundalo. At muling umigting ang panitikan tungkol sa kamatayan ng
makabayang Pilipino.
Ang kasarinlan ng Pilipinas sa diktaturyang Marcos alinsabay sa
panunumbalik ng mga pahayagan, panulataan, at ang kalayang

pagyamanin pa ang Panitikang Pilipino sa larang ng kaunlaran. Ipinakita sa
panahong ito ang umiral na suliranin ng pamahalaang Aquino, ito ay
pagkamatay ng mga sibilyan sa Hacienda Luisita matapos paulanan ng bala
at nakalalasong gas.
Ang Panitikan Bilang Instrumento ng Pakikibaka
Malaki ang papel ng panitikan sa pagbabago ng kamalayan ng mga
tao. Nagsisilbi itong instrumento o daan upang maipahayag at mailarawan
ang mga suliraning kinahaharap ng ating bansa. Suliraning panlipunan man
ito, pampulitika o kahit pangkabuhayan mula noon ginamit na ang pantikan
upang maisiwalat ang pang-aalipin pang-aalispusta at masidhing
diskriminasyon ng mga Kastila sa mga Pilipino noong panahon ng
rebolusyon.
Ayon kay Gonzaga (2014), “Ang Panitikan ay nagbubunsod sa
pagkilos ng mga mamamayan sa kanilang mga hinaing, damdamin o
kaisipang nais ipahayag.ito ang lakas na nagbubuklod ng kanilang
damdamin, nagmumulat ng kanilang mga mata sa katwiran at katarungan”
(Introduksyon, para. 3).
Sinasabing ang panitikan ay maituturing na mapaghimagsik kung ito
ay tumutuligsa sa katayuan ng lipunan at lumalaban sa hindi
makatarungang pamamahala ng gobyerno, tuwirang humahamon sa
umiiral na panahon, katiwalian, kultura at moralidad.

Ayon kay kay Guillermo (2006), sa kanyang New Mass art and literature:
The scientific character of these art and literature of national

democracy stems from their opposition againts the
metaphysical and idealist worldview and all other supertitious
peddled by bourgeouis and feudal ideologist regarding human
nature the, the economic,political and social practices. Being
mass and literature, they combat elitist art and literature which
focus on the achievements,ambitions, llifestyle tastes,
idosyncrasies of the ruling classes as matters of emulation and
treat the masses as an object of their fund”. (sinipi mula kay
Torres-Yu, 2011, p. 447)
Ibig sabihin ginagamit ang panitikan bilang instrumento sa
pagbalikwas sa mga naghaharing uri na walang sawa
pinagsasamantalahan ang mga nasa mababang uri at sila naman ay
patuloy na aangat sa lipunan at hindi titigalan ang pang-aapi sa mga taong
na nasa laylayan dahil sa kanilang kulang na kaalaman sa mga bagay na ito
kung kaya’t ginawang sandata ang panitikan upang maimulat sila sa mga
pangyayaring ginagawa sa kanila.
Ayon pa kay Torres-Yu (2006), Hindi lamang ang mga manggagawa
ang nakikibaka kundi nakikibaka rin ang mga manunulat sa larangan ng
pampanitikang produksiyon. Makikita na hindi lang sa dahas nila ginagawa
ang pagtutol sa sistema noon kung hindi ginagamit din nila ang panitikan
upang makibaka (p. 67).
Sintesis ng pag-aaral rebyu ng mga literatura at pag-aaral
Bilang kabuuang pag-aaral, ang mga nailahad na mga kaugnay na
pag-aaral at literatura ay naipahayag. Natalakay sa kabanatang ito ang uri

sa lipunang Pilipino na binunuo ng panginoong maylupa,burgesya,mga
magsasaka at mga proletaryado. Kasabay nito ay nailahad din kung paano
pinagsamantalahan ang mga manggagawang Pilipino na sa kabila ng
yaman ng Pilipinas ay patuloy parin itong naghihirap, patuloy parin ang
pagsasamantala ng mga Panginoong Maylupa sa mga magsasaka, ng mga
kapitalista sa mga manggagawa at iba pang porma ng pagsasamantala sa
iba pang sektor ng lipunan.
Nailahad din ang pinakang ugat o suliranin na siyang nagpapahirap
sa ating bansa sa loob ng mahabang panahon. Tinalakay din kung paano
umusbong ang panitikan at rebolusyonaryong panulat sa mga nagdaang
panahon
Kabanata 3
METODOLOHIYA
Ang kabanatang ito ay naglalaman ng mga pamamaraang ginamit ng
mga mananaliksik sa isinagawang pag-aaral. Ang pananaliksik ay
nangangailangan ng maingat na pagsusuri upang lubos na maunawaan ang
magiging resulta ng mga ito. Inilahad ng mga mananaliksik ang disenyo ng
pananaliksik, paglalatag at paglalahad ng mga pinagmulan ng datos.
Disenyo ng Pananaliksik
Ang pag-aaral na pinamagatang PAGSUSURI SA AKDANG
SA PANAHON NG LIGALIG AT KAHIRAPAN ay gumamit ng
Kuwalitatibong disenyo upang sa gayon ay maisagawa ng maayos at
matagumpay ang pananaliksik. Bukod pa dito, ang disenyong ito ay
makatutulong upang higit na magkaroon ang mga mananaliksik ng
masusing obserbasyon at pag-aanalisa sa mga datos na nakalap o nakuha
mula sa pagbabasa ng akdang Sigliwa Kamao.
Paraan ng Pagsusuri/Paglalatag ng Datos
Bilang paraan ng mga mananaliksik sa pagsusuri sa akdang Sigliwa
Kamao, gumamit ang mga mananaliksik ng Marxist Literary Criticism ,
upang higit na yumabong ang pagsusuri sa lipunang Pilipino at kalagayan

ng manggagawa sa akdang Sigliwa Kamao. Bukod dito ay nilentehan ng
mga mananaliksik ang pag-aaral ng teoryang Marxism ni Terry Eagleton.
Ang pamamaraan na ginamit sa pag-aaral ay Historikal upang higit na
maunaawaan ang mga tula.
Upang higit na madali ang gampanin ng mga mananaliksik ay
nagkaroon ng dibisyon ang mga tulang sinuri ng mga mananaliksik ayon sa
panlipunang isyung kinabibilangan nito.
Pinagmulan ng Datos
Upang magkaroon ng sapat at wastong datos ang mga mananaliksik
ay nagtungo ang mga mananaliksik sa National Library, CAL Learning
Center, Ninoy Aquino Library Learning Center, PUP Graduate School
Library at Pambansang Aklatan. Bukod dito ay nangalap din ng mga
impormasyon at datos mula sa internet at mga websayt, sa mga
elektronikong dyornal at aklat atbp. Dagdag pa rito ay nakatulong ng
marami ang mga kaugnay na pag-aaral ng ilang mga dalubhasang
personalidad sa pag-aaral ng mga mananaliksik. Gamit naman ang panulat
at papel ay nagkaroon ng pagsusuri sa mga tula sa akdang Sigliwa Kamao.

Mga Etikal na Konsiderasyon
Ang mananaliksik ay maingat na nagsuri sa mga tula sa akdang
Sigliwa Kamao, Bagamat maingat na sinuri, bukas ang mananaliksik sa
mga kritisismo maaring matanggap ng mga mananaliksik mula sa mga
mambabasa. Tungkulin ng mga mananaliksik na mailahad at maipabatid
ang malinaw na kalalabasan ng pananaliksik.

KABANATA 4
RESULTA AT PAGTALAKAY
Ang kabanatang ito ay naglalaman ng pagsusuri at pagtalakay mula sa
pilang mga tula na nakapaloob sa Sigliwa Kamao na sinuri ng mga
mananaliksik mula sa nakalap na datos.
Pagpapakita ng Kalagayan ng manggagawang Pilipino mula sa Sigliwa
Kamao
Pagkakawala mula sa tanikala ng pagsasamantala ang tanging
tunguhin ng mga manggagawang Pilipino, mula sa mababang pasahod,
kontraktwalisasyon, hindi ligtas na lugar-pagawaan at pang-aabuso sa
yaman ng bansa ng mga dayuhan. Ngunit sa kabila ng iba’t ibang pormang
ng pagsasamantala na nararanasan ng mga mangggagawa, ay hindi
natitinag ang kanilang diwang palaban kung kaya’t patuloy ang kanilang
pakikipaglaban para makamit ang tunay at lehitimo nilang mga karapatan
bilang manggagawa, nariyan ang pagsama nila sa mga unyon, kilusang
protesta, mobilisasyon at kung anu-anong porma ng pag-aksyon sa
paglaban sa mga naghaharing-uri. Ang makalaya sa kamay ng mga ganid
at nagsasabwatang lokal at dayuhang kapitalista ang kanilang mithiin upang
mapatid ang pagsasamantala na kanilang nararanasan.

Tula bilang instrumento
Naging instrumento ang Panitikan sa porma ng tula upang maipakita
ni Ka Bay ang kalagayan ng manggagawang Pilipino noong kasagsagan na
lugmok ang Pilipinas sa hindi makatarungang pamumuno sa panahon ng
mga dating pangulong sina F. Marcos at C. Aquino taong 1965 hanggang
1992. Nagsisilbing daan ang mga tulang ito upang maibunyag at basagin
ang mga kaisipang nanatiling walang muwang sa totoong kalagayan ng
lipunan. Sa pamamagitan nito ang kabaluktutan sa ekonomiya, politika at
kultura at ang mga suliraning kinahaharap ng ating bansa ay mauunawaan.
Nakatuon sa partikular na sektor ng lipunan – ang mga manggagawa sa
pagpapakita ng tunay na kalagayan nila sa pamamagitan ng pagsusulat ng
kalipunan ng mga tula ni Ka Bay. Maipapakita rin ang ilang mga salik sa
lipunan kung bakit patuloy na nasasadlak ang kalagayan ng mga
manggagawang Pilipino.
Ang tulang ‘Hagkis ni Crisanto Obero’ ay nagpapakita ng
kalagayan ng manggagawang Pilipino nasa kabila ng pag-aalay ng dugo at
pawis ng mga kapatid nating manggagawa ay hindi nasusuklian ang
paghihirap na ito.
Makikita sa ikatlong saknong ang hinaing ng mga manggagawa:
Aming mga nalilikha,

Kami ang kinakawawa
Sa dami ng nagawa, hinagpis ang biyaya.
Sa palad na ito kayo pinakain,

Nang mabusog, sipag ang inalipin
Lakas na nagdidildil ng asin,

Buto’t balat nang nagpapakain pa rin
Ang pag-aalay nila ng buong lakas at kakayahan sa kanilang mga
trabahong ikinabubuhay ay hindi pa rin nasusuklian at hindi pa rin nila
nakakamit ang patas na karapatan bagkus ay patuloy pa rin ang paghahari
ng mga imperyalista US at patuloy na umiiral ang kapangyarihan ng mga
burukratang kapitalista. Masakit ang katotohanan na sa mga panahong ito
na inaasahan na ang gobyerno sana ang kanilang magiging kaagapay sa
hirap ng buhay ngunit mas masaklap pa ang kanilang ganti.
Binihisan naming kayo

Nang magmukhang tao:
Ang balik-loob sa serbisyo,
Hayop kaming kinakastigo.
Sa bahay ninyo
Sino ang nagtayo?
Nayari ng mga braso
Sa halos paghihingalo.
Gandang loob ang sukli sa pagod

Isang dakot na pako ang inabot
Ayos daw sa ataul ng naglingkod
Bigay-pala ng ganid sa busabos.
Sa saknong na ito inilahad ni Ka Bay ang kalagayan ng mga
manggagawa. Ang hinagpis nila sa kabila ng pagsusumikap at pag-aalay ng
buong sarili sa ating lipunan ay nanatiling dahas at kahirapan sa buhay ang
natatamo ng manggagawa.
Ayon kay Oñate (2013), “Anong bansa man ay nangangailagan ng
mga manggagawang magbibigay serbisyo para magawa ang mga bagay na
kailangan ng tao. Sila ang nagsisilbing instrumento para matugunan ang
pangangailangan ng bawat tao”.(w.p.).Hindi matatawaran ang kahalagahan
ng bawat Pilipinong manggagawa dahil sa kanila kaya mayroon tayong
naisusubong pagkain sa araw-araw, may magagandang bahay at gusali
tayong nasisilungan, dahil rin kanila kaya natutugunan ang mga bagay na
esensyal sa ating pamumuhay. Ngunit hindi pinapahalagahan ng estado
ang manggagawa sa ating bansa.
Sa tulang “Oda sa Burgesya” ipinapakita ang kalagayan ng
manggagawang Pilipino sa matinding kahirapan na kanilang nararanasan at
kalupitan na dulot ng mga naghaharing uri sa ating lipunan isinawalat dito
ang mga kadayaang ginagawa ng mga matataas sa lipunan.
Alulong ng gutom
sa malanding kairalan
ang hinahamon ng gilas
na kabaong ang gawad
sa sipag ng pakikipagsapalaran
Ayon kay Guerrero (2009), Si Marcos ang pinili ng imperyalistang US
upang maging papet dahil sa kanyang angking kahusayan sa paggamit ng
dahas at panlilinlang.
Mulala ka burgesya
sa hubad na kagandahan;
narahuyo ka sa teknolohiya
na kumunoy ng ginhawa
Malalim kung iisipin ang pagkakalahad ng manunulat sa kalagayan
ng lipunan gayundin ang mga manggagawa. Ang ginagawang pang-aabuso
sa mga manggagawa at ang patuloy na pagpapakalunod sa mga salaping
nakukuha mula sa hindi makatwirang paraan ay nararanasan saunang apat
na taon na papamahala ni Marcos sa ating bansa, nabaon ang Pilipinas sa
utang sa loob at labas ng bansa dahil sa sobra-sobrang paggastos sa
pagpapagawa ng mga proyektong di produktibo at mga luhong
pagpapatayo ng mga asukarera at ispekulasyon sa mina kaya’t tumindi ang
kahirapan sa Pilipinas dahil dito hindi na napapasahod ng maayos ang mga
manggagawa tumaas ang presyo ng bilihin at bumaba ang halaga ng piso.
masdan mo haraya ang dilim at liwanag

sa pingkian ng katawan at katauhan,
gumagapang na apoy sa mitsa ng iyong hininga
ang taling-puso ng ngitngit ng mga kasama.
Sa tula namang “Biyahe ng mata sa usisa ng noo” nanatili ang
mensahe na nais ipabatid ang kalagayan ng manggagawang Pilipino na
nagnanais ng pagbabago at pilit na nagpupumiglas sa matinding
kahirapang natatamo. Makikitang dala ng hirap ng buhay, alipin ang mga
manggagawa ng pagod para lamang kumita at instrumento ang gobyerno
ng Pilipinas sa paghigop ng lakas-paggawa ng mga manggagawa sa alang-
alang ng tubo ng mga kapitalista. Makikita ang ang pagsasamantala ng mga
imperyalista sa mga manggagawang Pilipino sa taludtod na:
Sa republikang basahan nasa taumbayan

ang kapangyarihan: Malaya ang madla
na walang mapala-- tumunganga nang tulala.
Malaya ang masa na magpaalila sa ibang bansa.
Ang dangal ng bayan ay nakasanla na sa imperyo

ng kasakiman ng paraiso ng nga dayuhan.
Ang kawal ng kaunlaran, humihinga pa, nasa
puntod na ang kanilang pag-asa.
Noong 1967, pinagtibay ang batas ng pamumuhunan na
nagdedeklara ng patakaran ng estado sa pang-eenganyo sa mga dayuhan
na mamuhunan. Ang batas na ito ay tumutupad sa karapatan ng mga
dayuhang mamuhunan laban sa ekspropriyasyon o pagkumpiska ng
estado.
Batay sa MKLRP (w.t.), “Pinagtibay ng rehimeng Marcos ang Export
Incentives Act na nagpapahintulot ng hanggang 55% sosyong dayuhan sa
mga industriya sa eksport at hanggang 100% naman sa bagong mga
industriyang para sa eksport (p.64). Ang pagpapatupad sa batas na ito ay
wala pang kapantay sa pag-aabuso sa soberanya ng sambayanang Pilipino
na nagpalala pa sa kolonyal na katayuan ng Pilipinas.
Patunay rin ang programa ni Aquino PPP o Public- Private
Partnership program na kung saan ay madali na lamang para sa mga lokal
at dayuhang kapitalista ang makapangamkam ng malalawak na lupain ng
mga magsasaka, at makapagsamantala ng mga manggagawa. Laganap din
dito ang malawakang demolisyon sa ilang mga mahihirap na komunidad.
Araw-araw, dugo ang sinasaid ng mga makina

upang ang hininga ay maging k’walta;
Araw-araw, lakas ng pawis ang itinutumba
ng araro- kinakaon ng ataul- ang nagbibigay
ng buhay sa lipunan: wala nang buhay;
Araw-araw, sumpa yata o baka panata, nagdarasal
ang kamulalaan sa diyos ng kapalaluan

Amen nang amen sa rosary ang mga hingapis:
Itinambak ng mga oras sa sementeryo
Sa kabila ng hirap na dinaranas ng mga manggagawa noon pa man,
patuloy silang lumalaban para sa kani-kanilang karapatan.
Nagwawasiwasang mga kamo ang pita ng masa.

Lumaktaw na ang pithaya sa tulay ng panganib:
Patay kung patay ang bugso ng giting.
Ang tulang “Lukso ng dugo sa bahaghari ng kamatayan” ay
kinapapalooban pa ng apat na dagdag na tula nakapaloob dito ang
pagpapakita ng kalagayan ng manggagawang Pilipino. Walang humpay sa
pagtatrababaho ang mga manggagawa upang makaraos sa pang-araw-
araw na pangangailangan habang ang mga naghaharing-uri ay
nagpapakasasa sa yaman na ninanakaw nila mula sa mga manggagawa at
sa bayan. Makikita ang pang-aabusong ginagawa sa panahon nina
F.Marcos at C.Aquino kung saan patuloy nilang pinagsasamantalahan ang
mga manggagawa makikita ang hinagpis ng mga manggagawa sa linyang
ng tula mula sa Nitso ng Kaunlaran:
Isang linya na sumpa yata sa sibilisasyon

Ang panata ng dugo˗̶ lumilikta ang nilalason
bungo ang ginigiling ng kamay ng gutom,
nililigis ang utak na maging ginto;
inaatado ang mga braso ng busabos,
upang humilab ang gusto ng mga diyos;
Kung sino pa ang higit na napapakinabangan sa pag-angat ng
ekonomiya ng bansa sila pa ang higit na naaabuso. Ayon kay Hays (2008),
Noong 1970 hanggang 1980’s ang Pilipinas ay bumagsak habang ang mga
karatig na imperyalistang bansa ay patuloy na lumalago at umuunlad. Ang
mga naipundar sa taong 1950’s at 1960’s ay nawala gawa ng korupsyon,
katiwalian, kronyismo at maling pamamalakad sa pamahalaan sa panahon
ni Marcos hanggang kay Aquino.
Dagdag na sahod ang nanlumo

Sa rehas na bakal ng prinsipyo;
Nagwawasiwas na kamao
Ng mga obrero, pangungulilang nakatungo,
Sa ataul na iniligpit na pinuno:
Ang lahat tiklop na pahina ng panahon.
Makikita ang kalagayan ng manggagawang Pilipino na patuloy na
ipinaglalaban ang kanilang karapatan. Ang pag-aasam na makatanggap ng
dagdag na pasahod kapalit ang walang humpay na pagpapakasakit sa
trabahong produksyon ay patuloy na nababalewala dulot ng matinding
kahirapan at korupsyon.
Sabi nga ni Ka Bay (1999):
Buhay alamang ang mga manggagawa: paglukso patay!

Walang sapat na suweldo, walang tiyak na tirahan, walang
seguridad sa trabaho: walang-wala ang uring manggagawa,
busabos sila: hinubaran ng dangal ng uring kapitalista. Alipin
sila: Inalisan ng katwiran ng gobyerno.(p.82-83)
Ang mga suliraning panlipunan sa panahon ni Marcos at Aquino na
nilalaman ng Sigliwa Kamao
Suliranin Sa Lupa O Pyudalismo
Ang tulang Dugo sa Asukal (Nobyembre 16 sa Kalendaryo ng
Salapi), ay nagpahayag ng opresyon sa mga manggagawang Pilipino
(manggagawang bukid) na humihingi lamang ng mataas at nakabubuhay na
sweldo. Ang akdang ito ay pumapatungkol sa madugong kaganapan sa
makatarungang pagwewelga ng magsasaka sa loob ng Hacienda Luisita.
Asyenda Luisita
Ano ang kasalanan naming sa asukarera?
Awa ang aming inamot:

Bakit dahas ang inaabot!
Nakahiga sa salapi ang angkan ng diyos

Na dulot ng dugo’t pawis naming busabos.
Totoo, hindi anak ng diyos
Ang gutom na nagtatabas ng mga tubo.
Totoo ring hindi kami pamilya Cojuanco.
Sinabing malaki na ang naging pagkukulang ng pamahalaan ng
Pilipinas upang isulong ang pantay-pantay sa karapatang pantao ng mga
mamamayan sa bansa. Ang paggigiit ng mga kapitalista sa mababang
halaga ng lakas-paggawa at ang iginugugol na oras ng mga manggagawa
ay hindi na rin natutumbasan.

Ayon pa kay Casilao (2016), Mahaba ang pakikibaka ng mga
manggagawang bukid para ibasura ang SDO at itinodo ng pamilya
Cojuangco ang panlilinlang para itaguyod ito, ngunit hindi maikakaila na ang
SDO ay nagbunga lamang ng matinding kahirapan sa mga manggagawang
bukid at ng kanilang pamilya na umabot sa mga take-home pay na Php9.50
sa isang araw na paggawa sa field ng tubuhan (p.1). Ang SDO o Stock
Dstribution Order na naisabatas sa ilalim ng Comprehensive Agrarian
Reform Law o Republic Act No. 6657, na nagpaasa sa mga magsasaka
bilang isa sa mga nagmamay-ari ng lupang sakahan sa Hacienda Luisita.
Mula sa kabuuan, isinantabi ang tao bilang tao at itinuring na lamang itong
mga tutang sunod-sunuran sa itinatakda ng panginoong maylupa, ang
pamilya Cojuanco. At kapag nagkaroon ng pag-aaklas, krimen ang
isinusukli sa halip na kalayaan sa pagmamay-ari ng lupang sakahan.
Tinumbasan ng kasawian at sugatang masang Pilipino ngunit napanatili pa
rin ang pagmamay-ari ng Cojuanco sa pagmamando ng Hacienda Luisita.
Kahit tulog si diyos

Nasa tubuhan, nagtatabas, kaming busabos.
Kung gising ang mga Cojuanco,
Salapi ang ginigiling sa asukarera,
Ng mga obrero—buntonghininga.
Ang idinudugtong sa tiis-kawawang, hagupit sa kural kasakiman.
Nakita na ang natatanging puhunan ng masang Pilipino ay ang
kanilang lakas-paggawa na tumugon sa pangunahing pangangailangan
kung kaya’t sapilitang sumasang-ayon sa itinatakda ng panginoong

maylupa na primaryang kumo-kontrol sa lupang sakahan, na tanging salapi
lamang ang inilagak sa produksiyong sumasalungat sa dugo’t-pawis ng
mga manggagawa. Mabisang ipinaliwanag dito ni Bayani Abadilla ang
patuloy na sigalot sa iba’t ibang uri ng tao sa lipunan, ang mahirap sa
mayaman na kailanman ay hindi magkakapantay.
Ayon pa kay San Juan (2010b), Sapagkat natural na batbat ng
tunggalian ang pakikihamok ng tao sa buhay, ang panitikan ay natural
lamang na tumatalakay at pumapaksa sa mga kontradiksyon sa lipunan
(p136). Isa sa mismong kakayahan ng isang tao ay ang bitbitin ang
kaisipang makamasa tungo sa kalakasan ng kilusan. Makikita rin sa naging
karanasan nito kung bakit napabilang ito sa pagsulong sa uring
maggagawa, at ang pagbaklas sa minumungkahi ng Kapitalismo, marahil
isa ito sa milyun-milyong nabusabos ng imperyalismo na tagasalba ng
Kapitalismo.
Makikita sa unang taludtod ang salitang Cojuanco, ito ay apelyido ng
angkang nagmamay-ari sa Hacienda Luisita na sumisimbolo bilang
panginoong maylupa na nagkakait sa mga manggagawa upang magkaroon
ng sariling lupang taniman. Ipinakita ang imperyalismo, burukrata
kapitalismo at pyudalismo kung saan ay umuugat ang kapangyarihan ng
nakatataas sa lipunan upang malamangan ang uring-api.
Cojuanco, Cojuanco, naganap na!

Ang gutom ay ibinulagta ng mga bala.
Ina ng saklolo sa Malakanyang
Nasaan ang katarungan?
Kauri ka kasi ng angkan ng diyos
Kaya walang paki sa aming mga api.
Taong 2004, ika-16 ng Nobyembre ay naitala sa kasaysayan ang
tinaguriang Hacienda Luisita Massacre kinasangkutan ng daang-daang
manggawang isinusulong ang pagbabahagi ng lupa sa loob ng asyenda. Na
nauwi sa malagim na pagkasawi ng pitong (7) katao. Mula sa pangyayaring
ito ay nabuhay muli ang rebolusyonaryong panulaan, isang halimbawa na
ang mga akda ni Bayani Abadilla. Na ipinapaalam sa mga mambabasa ang
naging sitwasyon ng manggagawang Pilipino na inalipusta sa loob ng
sariling bayan. Ipinahayag sa nilalaman ng tula ang kapangyarihan ng salapi
na kayang kumitil ng buhay, ngunit alinsabay naman nito ang nag-aalab na
pag-susulong ng hustisya para sa mga uring-api na patuloy na
pinagsasamantalahan at tinatanggalan ng karapatan.
KAPITALISMO
Kontraktwalisasyon
Isa ang kontraktwalisasyon sa tampok na isyung panlipunan na
nakapaloob sa mga tula ni Ka Bay, naririto ang isang tula na sinuri ng mga
mananaliksik hinggil sa kontraktwalisyon at kung bakit isa ito sa primaryang
dahilan sa paghihirap ng nga manggagawang Pilipino.
Binigyang depinisyon ni Marasigan (2017), ng pinoy weekly ang
kontraktwalisyon bilang:
Isang katayuan sa trabaho kung saan ipinagkakait ang

ugnayang employer-employee sa pagitan ng isang manggagawa
at ng kapitalista o kumpanyang tunay na nakikinabang sa
kanyang lakas-paggawa. Ipinagkakait sa kanya ang katayuang

“regular employee” ng naturang kumpanya o kapitalista.
Tinutukoy naman ng “kontraktwalisasyon” ang kalagayan kung
saan umiiral ang mga kontraktwal at katunaya’y pinaparami pa
nga.
Ang tulang ‘Interpretasyon sa Interbensyon’ay nagpapakita kung
gaano kasikhay ang mga manggagawang Pilipino na umabot sa puntong
ubos-kaya nilang ginagampanan ang kani-kanilang trabaho. Ipinagkakait sa
manggagawa ang kanilang mga batayang karapatan at sila’y binubusabos.
Maging ang likas na yaman ay pinupuntirya. Kahit buhay sa kanilang
kamalayan na mapanganib ang trabahong sinusuong ay pilit nila
(manggagawa) itong ginagawa upang may ma-iuwi lamang sa kani-kanilang
pamilya.
Sumusuba ang ulo sa sahod o sweldo:

Inililigtas ng lakas ang hininga sa gutom.
Pawis at dugo
ang nawawaldas
sa walong oras.
Ang isyung panlipunan sa kontraktwalisasyong isinasabatas sa mga
manggagawang tinanggalan ng karapatan at maging seguridad sa
pagtatrabaho, na isa rin sa paraan ng mga may kapangyarihan upang
makaiwas sa mga maaaring insentibo makuha ng manggagawa. Ang
itinalagang walong-oras ng pagtatrabaho, na binabayaran sa mababang
halaga kada-oras ay hindi nasusukat ang kalidad at dami ng gawain.
Kumbaga nawawalan ng karapatan ang mga manggagawa upang sipatin

ang nararapat na halaga ng lakas-paggawa bagkus dumedepende na
lamang sa itinatalaga ng mga kapitalista na nagmamanipula sa produksyon.
Ayon pa isang artikulo ng IBON (w.t):

The unemployment rate was falling in the early of the Marcos
regime- from 7.1% in 1996 to 3.9% in 1975. But this reversed in
the mid-1970’s to rapidly rise back to 7.9% in 1980. The prices
of goods and services also soared with the 7.1% inflation rate in
1975 more than doubling to17.4 in 1980.(w.p)
Higit na pinapatunayan ng artikulo sa taas kung bakit patuloy ang
paghihirap ng mga manggagawa sa rehimen ni Ferdinand Marcos. Sa
diktaduryang Marcos ay sadlak ang kalagayan ng mga manggagawa dahil
nananatili ang hindi pagpapahalaga sa interes ng mga mangaggawa.
Mababang sahod ang natatamasa ng mga manggagawang Pilipino ngunit
patuloy sa pagtaas ang bilihin noon at maging sa ngayon.
Ipinakita rin sa saknong na nasa ibaba na kahit magpalit-palit man
ang mukha ng mga nakaupong Pangulo sa Pilipinas ay nanatiling
magkakamukha ang paghihirap na dinadanas ng mga manggagawa sa
bawat rehimeng dumadaan.
Datnan-panawan ng mga taon ang panahon,

mukha lang ng liderato ang nagbabago.
Subalit ang inis
na nainin sa dibdib,
sa ningas ng talino
ang hinagpis ay naghihimagsik.
Sa alab ng pagbabago
Nagwawasiwasan ang mga kamao.
Ayon pa kay Mendoza (w.t),“Labor contractualization was already a
provision in Presidential Decree 442, or the Labor Code of the Philippines,

which Marcos signed on May 1, 1974” na higit pang nagpalala sa kalagayan
ng mga Manggagawa”. At lalo pang lumala sa rehimen ni Cory Aquino sa
pagkakatatag ng Republic Act No. 6715 o Herrera Law isang huwad na
batas para sa mga manggagawa sapagkat sa ilalim ng batas na ito lalong
rumami ang naglunsad ng welga hinggil sa pagtataas ng sahod. Patunay na
umiigting ang kinahaharap na kalagayan ng mga mangggagawa sa ilalim ng
iba’t ibang rehimen.
Ngunit sa kabila ng pang-aaping nararanasan ng mga manggagawa
ay ipinakita sa atin ng manunulat na mayroong solusyon na papatid sa
pagsasamantalang ito. At ito ay ang paglahok sa rebolusyon. Makikita ito sa
mga saknong na:
Gatilyo ng baril ang katwiran ng api

laban
Sa estado ng diyos na dahas ang
kapangyarihan.
Abo na ang tulay na binagtas,

patay-kung-patay, ang sulak
ng dugong umaangil na damdamin.
Bigkis-diwa at kapit bisig ang maso at
araro.
Angil ng mga punglo sa kanayunan ang
pulso ng bayan.
Oras na ng panginoon:
Ngitngit ang simoy ng panahon
IMPERYALISMO
Ayon kay Lenin, (w.t.) “Imperialism is the Highest Stage of
Capitalism, idiniin na “ang transpormasyon ng kompetisyon tungo sa
monopolyo ay isa sa mahahalaga -- kundi man pinakaimportante -- na mga
pangyayari sa modernong kapitalistang ekonomya”. Ang Imperyalismo at
ang isa sa tinitignan pinakamabigat na suliranin na umiiral sa ating bansa.
Ito ay higit na lantad, nararanasan at namamalas sa pangkabuhayan (sinipi
mula kay Quintos, p.22).
Ang tulang “Tinig sa rehas ng bakal” ay nagpapabatid sa atin ng
karanasan ng mga manggagawang Pilipino sa kamay ng mapang-
alipustang imperyalista.
Makikita ito sa mga saknong:
sa ating sosyedad ng bigkis-diwa

at taling-puso umaalulong sa gutom,
tigmak ng dugo ang katwiran-punerarya
ang pag-asa ng sipag at tiyaga. (saknong blg.2)
ano ang katuturan ng pagkain

sa kapaligirang sikil ang lakas-paggawa
na dinadayukdok ng (kapangyarihang takot sa katotohanan)
ang masang anakpawis na lumilingap sa buhay.
Kitang kita sa mga saknong na ito ang kabuluktutang nangyayari sa
ating lipunan. Ang mapait na katotohanan na patuloy na nilalamon ang ating
bansa ng mga imperyalistang uri na siyang humihigop sa buong lakas ng
ating manggagawa. Ang katiwalian sa gobyerno at ang kanilang
pagmamanipula ang nag-udyok sa mamamayang Pilipino higit lalo ang mga
manggagawa na magrebolusyon dahil sa pang-aabusong nararanasan.

Hinding hindi madudurog ng bilangguan

ang tibay ng loob ng paninindigan
mabibigo ang bala na iligpit ang paniniwala
lalaya tayo mga kapatid

sa tanikala ng kaimbihan
sapagkat kapit-bisig ang
masang sambayanang nagwawasiwas ng kamao
sa landas ng pakikibaka.
Sa mga linyang ito ng tula makikita ang panghihikayat ni Ka Bay ang
paniniwalang hindi matitinag ang panininindigan ng mga manggagawa sa
pakikibaka upang makamit ang katarungan at kalayaang inaasam laban sa
kamay ng mapang-abusong kapitalista.
Mga Kutitap Diwa sa Simoy ng Panahon.
Nasa KAMATAYAN ang katotohanan.

Sa hulo o hula ang Kamatayan.
Hubad na kagandahan ang Kamatayan.
Bangkay na di iniyakan di namatay.
Namatay ba ang di nabuhay?
Sapagsusuri ng mga mananaliksik, mapapansin ang eksahirasyon sa
salitang “Kamatayan” bilang natatanging solusyon upang makatakas sa
kahirapan. Ang mga lupang sakahan ang naging ugat ng tunggalian ng
uring-api.
Ayon kay Guerrero (2009a), “Sa kanayunan ng Pilipinas, naging
napakalinaw na ang paglulunsad lamang ng digmang bayan na
maisasagawa ng uring magsasaka ay ang rebolusyong agraryo”.(p.62).
Kumbaga, kung walang umiiral na pananamantala o imperyalismo ay hindi

mag-uusig ang proletaryadong rebolusyon ng masa. Dito naoopresa ang
mga manggagawa na ibalik ang pantay-pantay na pagbibigay ng halaga sa
paggawa.
Mula sa ulat ng GMA News (2017), Batay sa datos ng Human Rights
Claims Board, mahigit 75,000 ang naitalang human rights violations sa
pag-iral ng martial law at aabot naman ng 30,000 ang biktima ng torture.
Ang pithaya ng bukangliwayway

Sa pintig ng ating lupang hinirang.
Halika, damahin natin

Ang alulong ng mga halakhakan!
Aligaga ang mga hininga
Sa buhay na walang buhay.
Iminumungkahi ng may-akda sa mambabasa na simulang umugnay
sa diwa ng masang Pilipino na mapapansin sa ikatlong taludtod. Nagsasaad
na ang Pilipinas, bilang mayroong maunlad at masaganang likas-yaman ay
tinatamasa lamang ng mga may kapangyarihan.
a.) Sa punerarya ng kabihasnan
Bungo ang iniluluto ng gutom:

Utos ng diyos.
Hininga ng sarili ang pinakukuluan:
Utos ng diyos.
Sa utos ng diyos,
Walang umaga, walang gabi
Basta sa kasiyahan ng mga diyos
Walang hininga ang di natatapos.
Tinalakay sa bahaging ito ang pagsalungat ng pagsusumikap ng mga
manggagawang Pilipino tungo sa kaunlaran nang dahil sa kasakiman ng
mga kapitalista. Sa pag-usbong ng sibilisasyon sa Pilipinas, ay mas

umigting ang kakayahan ng mga namumuhunan upang kontrolin ang mga
manggagawa at patawan ng mababang halaga sa pagtatrabaho. Lumalawig
ang nasasakupan at lupaing pagmamay-ari ng mga kapitalista, kasabay rin
ng pagkapal ng porsyento ng masang Pilipino na may malaking kakulangan
sa paghagilap ng salapi upang punan ang pangunahing pangangailangan
araw-araw.
Mula sa pagsusuri ni Guerrero (2009b):
Ganap na pinawalan ng saysay ng papet na rehimeng Marcos

ang repormistang pananaw na makukuha ng reaksyonaryong
gobyerno o ng mga negosyanteng Pilipino ang mga interes na
pang-ekonomya ng imperyalismong EU ayon sa "ligal na
proseso" at "makatwirang pagbabayad" at buong katapatang
sinunod ng papet na rehimeng ito ang dikta ng imperyalismong
EU na ubusin ang pera ng reaksyonaryong gobyerno at
pahirapan ang mamamayan sa pamamagitan ng implasyon at
paulit-ulit na debalwasyon.
Ang mismong tunggalian sa mga imperyalista na kumamkam ng
yaman sa mga hilaw na materyales mula sa mga nabubusabos na bansa.
Isa na ang PIlipinas na nasasadlak sa pagtaas ng kautangan, kung kaya’t
nagiging bayad na mismo ang pag-eeksport ng materyales sa
napakababang halaga, marahil wala ng kakayahang bayaran ng pera, at
bilang alternatibo ang mga hilaw na materyales ang ipinambayad. At dito
mas lumalawig pa ang nasasakupan ng kapitalismo sa ilalim ng
imperyalismo ng Estados Unidos na napababayaan ni Marcos.
Iminungkahi ni Bayani Abadilla ang mga salitang “utos ng diyos” na
matatagpuan sa ikatlong taludtod bilang representasyon sa kapitalistang
nagkakamal ng malaking salapi sa produksyon, at itinuturing ang mga

manggagawa bilang mga tuta sa sakahan, hindi nagtatamasa ng sapat na
halaga ng lakas-paggawa ngunit may malaking ambag sa produksyon. Dito
tumatalakay ang isyung panlipunang ikinukubli na lamang.
Habang sa tilamsik ng luho

sa mga otel ng langit
naglalandi sa rangya ang kapalaluan.
Sa tagayang baso ng beso-beso.
Ang pulutan utak ng mga obrero.
Sa bahaging ito ay nais ipakita ni Bayani Abadilla ang inhustisya na
sinapit ng mga manggagawa, sa ilalim ng bulok na gobyerno na nag-uudyok
upang manatili ang kahirapan ng mga nasa laylayan ng lipunan. Ang mga
manggagawang magsasaka na inalipusta sa ilalim ng kainitan upang
magkaroon ng magandang ani ay tumatanggap lamang ng mababang
pasahod at walang kakayahang umangkin ng lupang sakahan.
Nasipat ng mga mananaliksik sa bawat saknong ang pag-aasam ni
Ka Bay na magkaroon ng pambansang kaunlaran na salat para sa Masang
Pilipino, na nagbubuwis ng buhay upang matugunan lamang ang kanilang
pangangailangan. Na kung bibigyang-pansin, sa kahit anong paraan ng
pagsusumikap ng manggagawang Pilipino ay hindi rin nila makakamit ang
tunay na kaunlaran kung nananatili ang kapitalismo sa bansa.

b.)Sa moralidad ng abilidad
Ang Iyo ay sa iyo. Kung ang sa Iyo ay sa kanila:

Langit ang nagtakda.Panginoon ang nanagana.
Ang masama sa iyo. Mabuti sa iba.
Diyos na ang bahala.
Nasa tao ang gawa, nasa diyos ang awa:
Ang mga diyos kung maawa, ubos ang biyaya.
Ipinakita sa tulang ito, ang hindi pagkakapantay-pantay ng uri ng tao
sa lipunan. Namamayani ang mga naghaharing-uri, nagsasamantala sa
masang Pilipino upang patuloy na dumanas ng kahirapan. Ang salitang
“diyos”, sa huling bahagi ng tula ay umuugat sa kapitalismo, na mayroong
kakayahang magtalaga ng halaga at pangangailangan ng tao, ngunit hindi
naman umuugnay sa makataong kaisipan bagkus isinasaalang-alang
lamang ang kita sa produksyon.
c.)Sa orbitwaryo ng katarungan
Sa opisyo ng bisyo, ang tama

kung sa hatol ay naperwisyo:
Isinusuntok sa hangin
ang sama ng loob: May
regla sa hustisya---laging parehas.
Dalawang kamay ng huwes ang nakaladlad.
Iyan ang trabaho ng katarungan:
Sa trabaho may abutan!
(Ang huwes de paz: Punerarya Paz)
Namumutiktik sa krimen ang salimuhaan

Ng mga hininga: Ang katarungan may piring sa mata.
Sa simbahan ang krimen: Kalmen.
Ipinapaliwanag ni Ka Bay, ang dumadanak na dugo mula sa krimeng
ipinataw sa anakpawis, na walang kakayahang makamit ang hustisya

marahil walang kakayahang maglagak ng salapi upang makamit ang
batayang karapatang pantao na pinababayaan lamang ng gobyerno. Hindi
responsibilidad ang katarungan ng isang tao, sa halip ang katarungan ang
kailangang bayaran upang makuha ang panig ng hustisya. Mula sa saknong
na “iyan ang trabaho ng katarungan, sa trabaho may abutan” hindi na
kailangan kung sino ang tama at mali, hanggat mayroong salaping ilalagak,
inhustisyang makakamit ng walang-sala.
d.)Pingkian ng Ngayon at Bukas
Halika!
Sumanib tayo sa mga hakbang
ng mga anino ng kinabukasan
Sa sangandaan ng pagbabanyuhay
Sasalubong sa atin ang bukangliwayway.
Halika!
Sa luwalhati ng ating Katauhan.
Ang gobyernong hindi nagigising sa mapayapang pakikipag-usapan,
ang laging hangad ay mayroong magsasakripisyo ng buhay upang mas
maipamukha sa masang Pilipino, na hindi kailanman mananaig ang
rebolusyonaryong pag-aaklas. Tunay nga na inilayo ang katarungan at
karapatan ng bawat indibidwal, ang mga abusadong naghaharing-uri na
kumakamkam sa kaban ng bayan. Itinitindig ni Bayani Abadilla ang boses
ng masang Pilipino, sa sama-samang pakikibaka.
Samantalang sa tulang “Sa Sapot ng Bait Teknolohiya“ na bahagi
ng tulang Lukso ng Dugo sa Bahaghari ng Kamatayan, ay nagpapatunay
na naghahari ang mga kapitalista sa ating bansa. Kontrolado ng mga

burukratang kapitalista ang sistema ng edukasyon, midya at teknolohiya sa
Pilipinas kaya’t sinasamantala nila ang kakulangan sa kaalaman ng ating
mga manggagawa. Pinapasunod at pinapangakuan nila ito ngunit sa
bandang huli ay sila pa rin ang nakikinabang sa yaman ng ating bansa.
Gintung ginto ang kamalayan

Sa maluwalhating lipunan:
punerarya ng utak ang akademya,
Embalmasador ng talino ang guro;
Bait ang isinasawsaw sa arenola ng bendita,
Para mapatid ang unawa at hangin umalagwa;
Libog ang inaapuyan ng mga dyaryo
Na petsa lamang ang totoo.
Maayos, maganda ang pamayanang
Balikuko ang kaisipan
Nasa puwit ang ulirat : Ang utak nasa burat
Sa pagbabalik tanaw sa panahon ng Batas Militar, maalala na
maraming pahayagan na tumutuligsa sa pamamahala ang naipasara ni
Marcos. Kontrolado niya ang Pilipinas kasabwat ang mga
makapangyarihang kapitalista upang mapagtakpan ang mga katiwalian sa
lipunan. Madalas na nasasala ang mga balita at impormasyong nakararating
sa tao noon. At makikita dito na sadyang napakalakas ng midya bilang
midyum sa pagbabahagi ng impormasyon at ito ang nagpapabilog sa pag-
iisip ng mga mamamayan. Inaasahan na ang mga pahayagan at midya
sana ang magbibigay sa mga Pilipino ng mga lehitimong nagaganap sa
bansa ngunit kabaliktaran ang nangyayari. Ito pa ang nagpapalayo sa mga
mamamayan (manggagawa) upang malaman ang pang-aapi at karahasan
na nagaganap sa lipunan. Ang ilan namang nakakaalam ay pinili nalang

naitikom ang bibig at magbulagbulagan dahil sa takot sa mga kapitalistang
makapangyarihan.
Sa sapot ng kasakiman, ang kasarinlan

sa kabuhayan, nakadisenyo sa kapakanan
ng sugapang mga dayuhan. Nakatulala
ang sipag ng madla sa gutom na biyaya.
Ang linyang ito ay nilalaman ng tulang “Pintig ng lagim sa bakuran ng
hilahil” kung saan nananatiling nakalahad ang kaabusuhan ng mga dayuhan
sa ating bansa.
Ayon kay Abadilla (2002), mula sa Wisyo ng konsepto ng Filipinolohiya:
Sa umiiral na gobyernong papet (inutil ang konstitusyon at walang

silbi ang kalayaan) malaya’t walang habas na nakakamkam ng
malalaking dayuhang imbestor/kapitalista ang masaganang likas
na yaman ng bansa. Nakikinabang nang mabuti ang mga
dayuhang kapitalista sa murang halaga ng lakas paggawa ng
lipunang Pilipino. (p.7)
Dahil sa mga taong nakaluklok sa gobyernong papet na kontralado ng
mga kapitalista kaya’t malayang nasasamsam ng mga dayuhan ang yaman
ng ating bansa.
Pasang-krus sa mga manggagawa

Ang mga hiyas na kanilang nalilikha
(inaagaw ng mga obrero ang paghinga sa pantasya ng pag-asa!)
Sa mga tulang nailatag at nasuri ng mga mananaliksik, matagumpay
na naisalaysay ni Ka Bay ang kalagayan ng mga manggagawang Pilipino
maging ang mga suliranin na kinakaharap ng ating bansa at hanggang sa
kasalukuyang panahon ay patuloy itong nagaganap at lalo pang tumindi.
Ngunit hindi tumitigil ang ating mga kapatid na manggagawa sa pakikibaka

upang makamit ang kalayaan, katarungan at kalayaan na matagal ng
inaasam. Bagama’t naninindigan sa karapatan hindi rin nagpapatalo ang
mga may kapangyarihan.
Makikita ito sa tulang:
Sigliwa sa Paglaya
dugo ng dilag na tumigmak sa pakikibaka

ang patnubay ko sa paglilingkod sa masa
nakalilok sa aking bungo
ang kagitingan nila na hiyas ng puso
bayani sila sa altar ng kalayaan
*Lorena Barros
*Lisa Balando
*Maria Carino
Ipinahayag ng may-akda ang pakikisimpatya sa sinapit ng mga
makabayang Pilipina, na tahasang pinagkaitan ng hustisya at kalayaan
matapos ipaglaban ang kalayaan ng Inang Bayan. Ipinaliwanag ni Bayani
Abadilla sa tula ang kagitingan ng mga kababaihan upang ipaglaban ang
nararapat na karapatan, at tunay na tumimo sa kanyang ulirat na kailanman
ay hindi matatapos ang pagtaguyod tungo sa kaunlaran ng masang Pilipino.
ka Lori bigkis-kamao tayo

sa lansangan ng pangarap
Sa pangalawang talutod, ang mga saknong ay nagpapakita ng
pagkiki-ugnay ni Ka Bay sa mapagpalayang adhikain ni Lorena Barros

tungo sa demokrasyan ng mas nakararaming Pilipino, at boses ng masa na
nananatiling talunan marahil nasasakdal sa kahirapan at walang
kakayahang ipagtanggol ang karapatan. Ganoon na lamang ang mapusok
na panulatan higit lalo kapag may pangingialam ka sa masang Pilipino, na
patuloy isinasadlak sa laylayan ng lipunan.
Ayon pa sa Solidarity Philippine Australia Network (1996a):
Lorena Barros, she founded Makibaka, the first

underground organization for women which is fighting to
change society’s attitude towards women and women’s
empowerment. She was arrested when Martial Law was
declared but she eventually escaped from her prison cell
in Bicutan. She joined New People’s Army and was killed
in action by the military in March 1976.
Ang samahan ng Malayang Kilusan ng mga Bagong Kababaihan o
MAKIBAKA, bilang kauna-unahang progresibong organisasyon ng mga
kababaihan na nakikitunggali sa diktaturyal ni Marcos na pinamunuan ni
Lorena “Laurie” Barros. Na nagsusulong sa karapatan ng mga kababihan sa
pakikisangkot sa pagsupil sa burukrata kapitalismo. Katulad na lamang ni
Bayani Abadilla, si Lorena Barros ay sumuong at napabilang sa New
People’s Army nang isabatas ang Batas Militar noong Setyembre 21, 1972.
Ayon pa kay Ledesma (2015), MAKIBAKA defines the women’s movement
in the Philippines as distinct but integral part to the national democratic
movement(w.p). Nagpapahayag na ang kilusang Makibaka ay hindi inilalayo
ang mga kababaihan sa pakikisangkot sa nasyonalismong adhikain.

(nalikom mula sa National Democratic Front of the Philippines, 2015)
Ang pagbibigay pugay ni Bayani Abadilla, gamit ang kanyang
panulatan, sa mga naghihimok ng pagbabago tulad ni Lorena Barros ay
nagpakita ng pakikipag-isa sa mga Pilipinong iisa ang nais—ang
pakikipaglaban para sa mapayapang pamumuhay.
ka Lisa isang-dibdib tayong

tumututol sa pambubusabos ng mga diyos
Ipinakita ni Ka Bay sa bahaging ito ang pag-aasam ng mga bayaning
Pilipina, na nagbuwis ng buhay, tungo sa tunay na demokrasya mula sa
diktaturyal na pamumuno ng rehimeng Marcos. Mula pa kay Sison (1994b),
Habang itinataguyod ang makauring pamumuno ng uring manggagawa,
umaangkla ito sa alyansa ng uring manggagawa at uring magsasaka,
naghahangad na makuha sa panig ng rebolusyon ang mga panggitnang
saray ng lipunan at nagtatangkang samantalahin ang mga kontradiksyon ng
mga reaksyunaryo para labanan at ibagsak ang dayuhang monopolyong
kapitalismo, lokal na pyudalismo at burukratang kapitalismo (p.8). Hindi
maiaalis sa mga Pilipino ang pagkakapit-bisig tungo sa kalayaan ng bawat
isa, ngunit, hindi na rin mababago ang pamahalaang mayroon ang Pilipinas,
duwag at hindi kailanman naging huwaran sa mamamayan.
Ayon pa rin sa Solidarity Philippine Australia Network (1996b):
Liza Bilando, she was a farmer from Samar who came to

Manila to work. She became a union activist at Rossini’s
Knitwear and had joined many demonstrations. During
May Day rally in front of the Congress in 1972, she was

shot, among others by men in helicopters flying
overhead.
Ang mga kababaihan ay naglayon na baguhin ang diktaturang
pamumuno na nag-iipit sa karapatang pantao ng masang Pilipino.
Nagbuwis ng buhay upang itaguyod ang nakakararami, na tunay na
katiwalian ng rehimeng nabanggit. Ayon pa kay Sison (1994),Bawat
malaking pangungutang ng Pilipinas sa mga dayuhan ay may kakabit na
mabibigat at makaisang-panig na kundisyon. Ang pagpapababa sa halaga
ng piso, liberalisasyon ng import, pagbibigay ng iba‟t ibang kaluwagan sa
mga dayuhang namumuhunan, mabilis na pagpapataas sa mga buwis,
presyo ng kuryente at tubig, at pagpapanatiling mababa ng sahod (Sison,
1994, p.62).Sa halip na isulong ang pagpapahalaga sa anakpawis, ang
pangungutang sa dayuhan ang naging solusyon na kumakamal ng
supertubo.
ka Lori-Lisa-Maria
kapatid, kapatid, kasama!
giba na ako, giba na
diwang anakpawis ang tanging
sumusuhay sa aking paghinga
kung saan man ako magtapos

sigliwa sa akin ang dangal ng inyong alaala
Sa bahaging ito, ipinamalas ni Bayani Abadilla ang pagpupugay sa
kagitingan ng mga bayaning Pilipina, na hindi nasusukat ang kagitingan sa

lakas lamang, kundi sa pagpupursiging ipagpatuloy ang mga nasimulang
makabansang kilusang kinikitil sa ilalim ng Batas Militar.
Rosas ng Mayo’
Kilusan sa paggawa na taga-sa-bato

Makabayan, makatao ang prinsipyo
Ulirang daop-palad na kawal ng pagbabago
Taliba ang uring obrero sa digmaang bayang

Uutas sa mga diyos ng karimlan
Na bumubusabos sa sambayanang
Ang pagkatao’y dinadayukdok ng
Yamang panlipunan sa sinasalabusab ng mga dayuhan.
Sa tulang ito ay pinapakita ang mga isyung pang kultural, ekonomikal
at politkal na tumutukoy sa kalagayan ng mga manggagawa. Pang kultural
dahil sa mga kaganapan sa buong lipunan, gaya ng pambubusabos sa
masang Pilipino. Ekonomikal dahil sa pananamantala ng mga naghaharing
uri sa mga manggagawa, sila lamang ang nakikinabang sa yaman na
nanggagaling sa mga produktong nililikha ng mga kamay ng manggagawa.
Kung papansinin ang malikhaing pagkasulat sa tula, nakabuo si Ka Bay ng
makabuluhang salita na nagpapakita sa realidad ng buhay ng mga
manggagawa.
Pinamagatang ‘Rosas ng Mayo’ ang bahaging ito na siyang
inaalay ng may akda sa lahat ng manggagawang Pilipino na walang
sawang nag-aalay ng kanilang lakas para sa bayan. Naging ispirasyon ni
Ka Bay ang samahang ito sa pagbuo sa bahaging ito ng tula.

Hindi lingid sa kaalaman ng lahat na ang Mayo uno ang nag-iisang
araw sa buong taon na dapat bigyang pagpapahalaga ang ating mga
masisipag na manggagawa ngunit mula noon at maging sa kasalukuyan ay
tila hindi na bibigyang importansya ang mga taong nag papakapagod upang
may makain, may ma-isuot at magamit tayo sa pang habang-buhay. Hindi
nakukuha ng mga manggagawa ang karapatang dapat ay kanilang
natatamasa bagkus, mas binibigyang importansya ang mga dayuhan na
siyang sumasamsam sa likas na yaman ng ating bansa.
Sa pagkakabuo ng tula, kapansin-pansin ang malikhaing paggamit ni
Ka Bay sa mga unang titik ng tula na binigyan ng pagpapakahulugan. Ang
‘KMU’ o Kilusang Mayo Uno na itinatag noong ika-1 ng Mayo 1980 sa ilalim
ng rehimeng Marcos.
Ayon sa Kilusang Mayo Uno (w.t.), Binigyang kahulugan ang KMU
bilang isang demokratikong sentro ng paggawa na nagtataguyod ng tunay,
militanteng at anti-imperyalistang unyonismo sa kalakalan. Kinikilala nito
ang pakikibaka sa pagitan ng paggawa ng tapat upang itaguyod ang mga
interes ng uring manggagawa at militante dahil umaasa ito sa kolektibong
pakikibaka ng manggagawa sa pagtatanggol demokratikong karapatan; at
anti-imperyalista.
Hangad ng KMU na protektahan at itaguyod ang karapatan ng
manggagawa sa pagtatrabaho, sahod makataong kondisyon sa
pagtatrabaho at mapalakas ang kamalayan ng pampulitikang manggagawa.

Ipinakita pa ni Ka Bay sa mga sumusunod na taludtod ang
kinakaharap ng manggagawa at maging ang kanilang katangian bilang
isang manggagawa:
Palaban ang sugo ng kasaysayan

Aserado ang paninidigan
Lubos na matapat sa paglilingkuran
Angkin ang talinong hiyas sa pagbabanyuhay
Buhay at kamatayan ang mason at damdamin-diwa
Ang adhikaing lagutin ang tanikala
Ng pagkaalipin ng madla
Tinataglay ng isang manggagawa at Kasapi ng KMU ang pagiging
palaban na hindi sumusuko sa pakikibaka upang makamit ang inaasam na
katagumpayan. Ang mga manggagawa ay tapat at dedikado sa kanilang
ginagawa, mataas o mababa man ang kanilang pinaglilungkuran.Tangan
nila ang talino na siyang ginagamit sa pagbuo ng mga kahanga-hangang
bagay na siyang naging daan upang umangat ang ating estado ngunit
patuloy na nagbubulag-bulagan ang mga makapangyarihan sa kanilang
kalagayan.
Masang anakpawis
Ang sigwa sa naghaharing kabuktutan
Kapit-bisig sa bigkis diwang pakikipaglaban
Awit na “internasyonal;” na moog ng kaisahan
Banta ang hinig sa di-makataong kairalan
Alab ng pakikibaka para sa kalaayan
Yumayanig mandin sa poder ng kasakiman
Ang bawat hagkis ng lirika ay pawang
Nota ng bukangliwayway ng tagumpay.
Bilang bahagi si Ka Bay ng progresibong pakikibaka higit na
makikita sa mga panulatan at katha nito ang kanyang pagpupugay sa

mga rebolusyonaryong mga kababaihang na naghahangad ng
katarungan sa binusabos na Pilipinas.
Kahalagahan ng paggamit ng panitikan bilang daan sa pagsisiwalat sa
kalagayan ng Lipunang Pilipino
Maipapaliwanag din ng mga mananaliksik ang iba’t ibang dahilan ng
paghihirap ng mga manggagawa sa papamagitan ng pagsusuri ng piling
mga tula sa gabay ng Marxistang lente. Buhay na buhay ang gampanin ng
tula sa pagpapakita ng kalagayan ng mga manggagawa sa pamamagitan ng
pagtatalakay sa labin-dalawang tula ni Ka Bay na nakapaloob sa librong
Sigliwa Kamao. Sa labin-dalawang tula na sumasakop sa rehimeng
Ferdinand Marcos at Cory Aquino, ipinapakita ang iba’t ibang masaklap na
pangyayari na sumasalamin sa kalagayn ng mga manggagawa.
Malaki ang naging gampanin ng panitikan sa pagsisiwalat sa
kalagayan ng Lipunang Pilipino hindi lamang sa aspeto ng pagbuo ng mga
salita at pagpapakita ng pagiging malikhain nagagamit ang panitikan,
bagkus sa pamamagitan ng panitikan ay nailalahad ang mga pangyayari na
naganap sa ating Lipunan. Ang panulat ni Bayani Abadilla na mahihinuha
sa mga tula sa Sigliwa Kamao ay mayroong pakikisangkot sa kinalalagyang
lipunan ng mga Pilipino. Kagaya na lamang sa mga tula ni Ka Bay, pinakita
niya rito kung paano abusuhin ang mga manggagawang Pilipino sa ilalim ng
mga panahong nabanggit. Ayon pa kay Nadine Gordimer na isang
manunulat, ang sining ay dapat nasa panig ng mga binubusabos, at ganito

nga ang naging gampanin ng mga tula ni Ka Bay na kung saan ay
pinanigan niya ang uring manggagawa na isa sa mga pinagsasamantalahan
sa lipunan.
Nagiging tulay rin ang panitikan upang mabuksan ang kaisipan ng
tao tungkol sa tunay na kalagayan ng Lipunan. Masasabing paglalayag ang
panitikan dahil naglalayag ang kaisipan ng manunulat at mambabasa tungo
sa paglaya na siyang nag papa-alab ng damdamin ng mga Pilipino upang
maging rebolusyonaryo.Nang dahil sa panitikan, ang mga kaganapan sa
nakaraan ay maaring mabatid ng sino mang magtatangkang magbasa o
umunawa sa nalikhang akdang pampanitikan.
Maitututuring ng mga mananaliksik na ang rebolusyonaryong
panitikan ay mayroong mataas na pagnanais sa pangkalahatang kaunlaran
ng bansa. Ayon pa kay Hernandez(1997), Lahat ng kathang pampanitikan
ay dapat pagtambalan ng dalawang esensiyal na elementong ito [porma-
sining, nilalaman-diwa], at sa ibabaw niyan ay tumutukoy at naglalarawan
ng mga problema ng bayan at lipunan [paksa] sa kanilang panahon
(Hernandez, 1997, p.246).

Kabanata V
Lagom ng Natuklasan, Kongklusyon at Rekomendasyon
Ang kabanatang ito ay naglalahad ng naging lagom ng mga
mananaliksik mula sa mga inilahad na suliranin at nakalap na datos.
Alinsabay ang pagpapahayag ng naging konklusyon at rekomendasyon na
makakatulong sa pagpapayabong ng nagawang pananaliksik.
Lagom ng Natuklasan
Batay sa pagsusuri ng mga mananaliksik sa mga piling tula na
nakapaloob sa akdang Sigliwa Kamao ni Bayani S. Abadilla, natuklasan na
sa pamamagitan ng panitikan partikular na sa pagsusulat ng tula ay
naipakita niya ang kalagayan ng mga manggagawa na halaw sa mga
nangyayari sa lipunan sa panahon kung saan naisulat ang akda.Ang mga
pangunahing nakapaloob sa mga tula ay pumapatungkol sa mga
manggagawa at mamamayang Pilipino. Halimbawa rito ang mga tulang
Dugo sa Asukal, Interpretasyon sa Interbensiyon, Tinig sa Rehas ng Bakal
at iba.
Madalas na tuon ni Bayani Abadilla sa kanyang mga akda ang mga
manggagawa at makikita sa kanyang mga tula kanyang pagiging maalam
niya sa kalagayan ng mga ito sa lipunang Pilipino. At ginamit niya ang
kaalamang ito sa kanyang mga tula upang maipakita ang kalagayan ng
manggagawang Pilipino sa kung paano sila pinagsasamantalahan ng mga
kapitalista. Dahil kinakitaan ng espasyo ang mga tula ni Ka Bay para sa

mga manggagawa ay nagawa niyang mapalitaw ang mga suliraning
panlipunan na nagpahirap sa mga Manggagawang Pilipino. Ang
kontraktwalisasyon, mababang pasahod, ang problema sa lupa/pyudalismo,
Imperyalismo at matinding pangangapital ng mga naghaharing-uri ay ilan
lamang sa napalutang na suliraning panlipunan na naging dahilan ng
paghihirap ng mga manggagawang Pilipino sa panahon ni Ferdinand
Marcos at Cory Aquino.
Matalas at matalim din ang naging atake ng kanyang mga tula upang
lalong ipaintindi ni Ka Bay ang nangyayaring pagsasamantala sa mga
manggagawa. Bukod rito nagkaroon din ng espasyo ang mga
rebolusyonaryong martir na mga kababaihan nang ialay ang kanilang mga
buhay upang hugit na mapaglingkuran ang sambayanan, at kabilang na
roon si Lorena Barrios.
Bukod pa rito, pinakita rin na may kalakasang taglay ang mga
manggagawa, ito’y sa tuwing nagkakasa sila ng welga at protesta upang
higit na ipanawagan ang kanilang mga lehitimong karapatan na patuloy na
ipanagkakait ng mga kapitalista, at malinaw na binigyang espasyo ni Bayani
Abadilla ang ganitong klaseng mga isyu kinakaharap ng mga manggagawa.
Sa ibang mga tulang isinulat ni Ka Bay sa Sigliwa kamao, bagama’t
binabanggit niya ang pakikibaka ng mga manggagawa ay naglalaan din siya
ng solusyon sa paghihirap na dinaranas ng mga manggagawa at ito ay ang
paglahok sa rebolusyon. Para kay Ka Bay, ito ang tanging solusyon upang
mapatid ang tanikala ng pagsasamantala na daan-taon nang nararanasan
ng mga manggagawa.
Nagkaroon ng importanteng gampanin ang panitikan lalo na ng
pagsulat ng tula sa pagsisiwalat ng totoong kalagayang ng lipunang
Pilipino.Isiniwalat ang totoong kalagayan ng mga mangagawa sa ilalim ng
rehimeng Ferdinand Marcos at Aquino kung saan sa rehimen ni Marcos ay
labis ang pagsasamantala sa mga manggagawa lalo pa’t nagpatupad si
Marcos ng Batas Militar kung kaya’t patay ang kalayaan sa pamamahayag
at sinusupil ang karapatan sa pagwewelga at pagpoprotesta ng iba’ t ibang
sektor sa lipunan kasama na ang manggagawa. Lumala pa ang kalagayan
ng mga manggagawa kahit na natapos na ang diktaduryang Marcos
sapagkat patuloy ang pagpapatupad na huwad na reporma at batas ni Cory
Aquino para sa mga manggagawa at magsasaka.
Sa pagsulat niya ng mga tula sa kanyang panahon ay makikitang ang
mga isyung panlipunan na ipinakita ni Ka Bay ay 'di maitatangging
nararanasan parin ng malawak na hanay ng mga manggagawa sa kamay
ng mga kapitalista. Dahil dito malinaw na ipinakita ang mahalagang
gampanin ng Panitikan partikular sa pagsulat ng tula sa pagpapakita ng
totoong kalagayang ng lipunang Pilipino.
Sa pagsusuri ng mga mananaliksik, natuklasan na hindi basta-basta
umusbong ang kahirapang nararanasan ng mga manggagawa sa kanilang
trabaho bagkus mayroong mga salik na nakakaapekto kung bakit patuloy

ang pagsasamantala sa kanila. Hanggat nananitili ang mga suliraning ito ay
mananatiling sadlak ang kalagayan ng mga mangagawa. Hindi lamang
manggagawa sa kalunsuran ang binigyang espasyo ni Ka Bay sa kanyang
mga tula, naroroon din ang mga manggagawang bukid na kapwa
napagsasamatalahan sa kanayunan bunga ng umiigting na pyudalismo sa
bansa.
Konklusyon
Masasabing sa pamamagitan ng Sigliwa Kamao ni Bayani Abadilla
na ang pangunahing pokus ay patungkol sa kalagayan ng manggagawang
Pilipino ay isang malaking tulong upang malaman ang kanilang
pinagdaanan sa panahong nabanggit. Sapamamagitan ng mga tulang
nasuri ay lubos na napalitaw ng may akda ang ugat ng suliranin na dahilan
kung bakit naghihirap ang ating bayan. Napatunayan ang halaga ng
panitikan sa pagpapalaganap ng totoong nangyayari sa lipunan partikular
sa sektor ng mga manggagawa at ang pananamantalang nararanasan nila
bunga ng mga iba't ibang salik na umiiral sa lipunan. Patunay ang Sigliwa
Kamao na may kalipunan ng mga tula sa mga nagsusulong sa mga
rebolusyonaryong panitikan sa Pilipinas.
Ang pag-aalay ng dugo’t pawis sa maghapong pagtatrabaho at ang
walang sawang paninidigan ng mga manggagawang upang makamit ang
katarungan at kalayaan ninanais mula sa pagpapahirap ng mapangabusong
estado kasabwat ang mga dayuhang imperyalista sa pagnanakaw ng

kayamanang dapat na para sa bansang Pilipinas ay lubos na naunaawan sa
pagsusuring ginawa sa mga tula.
Rekomendasyon
Inirerekomenda ng mga mananaliksik ang Sigliwa Kamao sa mga
kabataan upang maimulat sila sa mga kaganapan noon sa pamamagitan ng
mga tulang nasuri sa mga pananamantala at katiwalian ng mga may
kapangyarihan sa ating pamahalaan at maging ang totoong kalagayan ng
mga manggagawa Pilipino sa ating lipunan. Mahalagang magkaroon ng
malalim na pang-unawa ang mga mambabasa sa ganitong kalagayan nang
sa gayon ay hindi na sila malinlang at mabulag sa mga pangako at
panlolokong ginagawa ng mga kurap sa ating lipunan.
Marapat na magsagawa pa ng mga ganitong pag-aaral upang ganap
na maunawaan ang kasaysayan at maihambing ang pagbabagong naganap
kung mayroon man sa kasalukuyan.
Inirerekomenda rin ng mga mananaliksik sa mga guro sa kolehiyo na
magsagawa ng pagtalakay o lektura na nagpapabatid ng kalagayan ng mga
manggagawang Pilipino at mga isyung umiiral sa ating lipunan sa
pamamagitan ng pagbabasa ng mga ganitong uri ng akda mapatula, nobela
man o maikling kwento na may parehong paksang tumatalakay sa mga
manggagawa.
Gayon din sa mga paaralan na mabigyang pansin sa pag-aaral ang
kakayahan ng panitikan sa anyo ng tula sa pagbibigay kaalaman tungkol sa
lipunan upang maging bukas ang kanilang isipan at matutuhan ang mga
wastong gawain bilang isang mamamayan ng ating bansa.
Magandang makalikha pa ng ganitong mga akda upang magsilbing
inspirasyon na gamitin ang tangang panulat upang gawing instrumento sa
paglikha pa ng kahit anong uri ng panitikang nagpapakita ng kalagayan ng
manggagawa at ng lipunan na makakatulong sa pagpapaunlad at
pagpapayabong ng kultura at panitikang Pilipino.

SANGGUNIAN
Abadilla B. S., (2006). Sigliwa Kamao. Quezon City: Prometheus

Publishing
Alejandro, J., (2008). Journalist Bayani Abadilla Passes Away.Piercing

pens. Mula sa http://www.piercingpens.net/journalist-bayani-
abadilla-passes-away
Almario, V, S. (2006). Pagsusuri at kasaysayan ng panulaang pilipino.

Pag-unawa sa ating Pagtula, n.v,20-22, 56-59, 70-73, 81-82.
Casilao (2016).Privilege Speech of Rep. Casilao.Retrieved from

http://www.congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/PS105_Rep.%20Casil
ao.pdf [pdf document]
Constantino, R., (1966). Ang lisyang edukasyon ng pilipino. (Martinez, L.

M, Salin). Weekly Graphic.(w.t.)
Correa R. (2000),A.V Hernandez: Propagandista, sa tradisyon nina rizal,
del pilar, atbp., at ang kanyang impluwensya sa mga
makata ng mga dekada '70 at '80. Mula
https://ejournals.ph/article.php?id=10629
Delahoyde, M. (w.p).Introduction to Literature. Mula sa

https://public.wsu.edu/~delahoyd/marxist.crit.html
De la Concha, L, A. at Gabriel, L, Ma. (1978). Makabagong Pilipino para

sa kolehiyo.Panitikan: Diwa at Buhay, n.v, 70-76, 91-97, 169-172.
Eagleton, T., (1976).Marxism and Literary Criticism. United Kingdom:

Methuen & Co. Ltd
Enriquez D. (2013).Philippine literature a regional approach.Cacho

Hermanos Inc.Mandaluyong City
Guerrero, A. (1970). Philippine society and revolution. Mula sa

www.bannedthought.net/Philippines/CPP/1970s/PhilippineSociety
AndRevolution-4ed.pdf
______________. (2005). Maikling kurso sa lipunan at rebolusyong

pilipino.(3rdedition). Mula sa
https://aklatangtibak.files.wordpress.com/2013/05/maikling-kurso-
sa-lipunan- atrebolusyong-pilipino.pdf
____________ (1996).Filipino Women in Herstory.Solidarity Philippine

Australia. Mula sa
http://cpcabrisbane.org/Kasama/1996/V10n2/Herstory.htm
FRJ (2017).Balik Tanaw : Ang mga karahasanat pang-aabuso umano

noong martial law. Mula sa
http://www.gmanetwork.com/news/balitambayan/talakayan/62672
9/ang-mga-karahasan-at-pang-aabuso-umano-noong-martial-
law/story/
_________(2016). Under Marcos Dictatorship Unemployment Worsened,
Prices Soared Poverty Persisted. Mula sa
http://ibon.org/2016/11/under-marcos-employment-fel l- prices-soared
poverty-persisted/
_________(2005). Maikling Kurso sa Lipunan at Rebolusyong Pilipino

(MKLRP). Mula sa
https://aklatangtibak.files.wordpress.com/2013/05/maikling-kurso-sa-
lipunan-at-rebolusyong-pilipino.pdf [pdf document]
Hays, J. (2008).Economic History of the Philippines. Retrieved from

http://factsanddetails.com/southeast-asia/Philippines/sub5_6g/entry-
3916.html
Hernandez A. (1997). Magkabilang Mukha ng Isang Bagol at Iba Pang

Akda:Koleksyon ng mga Dula at Sanaysay.Quezon City:The
University of Philippine Press
Institute of Political Economy. (2017). Kritika ni Lenin sa imperyalismo sa

ika-21 siglo. IBON Center: Quezon City
Kahayon A. at Zulueta C. (2000).Philippine literature. Capitol Publishing

House Inc.Pasig City
Ledesma C. (2015). Women in Revolution:Maria Lorena Barros and

MAKIBAKA. Retrieved from: https://www.ndfp.org/women-in-revolution-
maria-lorena-barros-and-makibaka/
Marasigan, T. S.,(2008). Bayani ng Pakikibaka.Mula sa

https://kapirasongkritika.wordpress.com/tag/bayani-abadilla/
Marasigan, T.S., (2017). Kontraktwalisasyon 101. Mula sa

http://pinoyweekly.org/new/2017/01/kontraktwalisasyon-101/
Mella, C.T. (1974). Directory of filipino writers. Rizal: CTM Enterprises
Mendoza, P.R (2017). The Labor Movement: Impact of Herrera Law After 28
Years. Mula sa https://businessmirror.com.ph/the-labor-movement-
impact-of-herrera-law-after-28-years/
Oliveros, R., Galvez, C. M., Estrella, Y. R., (2004).Phillipine history and

government. Manila: IBON Foundation, Inc.
Oñate, C. (2013,March 4). Kahalagahan ng manggagawa [Web blog]
Mula sa http://clariceonate4.blogspot.com/
Peña, R. P. (2015). Paglapit ng anak sa daigdig ng kaakuhan: Si
Alejandro G. Abadilla at ang dakilang pagwawak, The Mabini
Review, 4.
Rafal, M. J.,(2015). Pylon: Isangdaa’t labing isang mga yula ng mga
makata. PUP Press.
Reyes, S. (1992). Kritisismo: Mga teorya at antolohiya para sa
epektibong pagtuturo ng panitikan. Pasig City: Anvil Publishing.
Santos, R.F., & Valerio, A.N. (1992).Rebolusyonaryong panunuring
masa sa sining at panitikan; mga dokumento ng 1971 ng Panulat
para sa Kaunlaran ng Sambayanan (PAKSA) at Nagkakaisang
Progresibong Artista-Arkitekto (NPAA).Maynila: Kalikasan Press
San Andres, T. (2006).Ang panitikan ng pilipinas sa bawat
rehiyon.Guiguinto Printing Press. Bulacan City
San Juan, D. M., (2010).Kontra-Gahum: Pagsipat sa Tema, Pilosopiya at

Ideolohiya ng Piling Kontemporaryong Tulang Radikal Tungo sa
Kontekstwalisasyon ng Kritisismong Marxista. [pdf document]. Mula sa
https://www.researchgate.net/publication/322896456_Kontra-
Gahum_Pagsipat_sa_Tema_Pilosopiya_at_Ideolohiya_ng_Piling_Kont
emporaryong_Tulang_Radikal_Tungo_sa_Kontekstwalisasyon_ng_Krit
isismong_Marxista
Sison J. (1994). Imperyalismong Pangkultura sa Pilipinas. [pdf document].

Mula sa :
https://aklatangtibak.files.wordpress.com/2017/05/imperyalismong-
pangkultura-sa-pilipinas.pdf
Timbreza, F, T. (1984).Diwang Pilipino Pangako at Pagkatao.Philippine

E-journal https://ejournals.ph/article.php?id=7684
Torres-Yu, R., (2006).Kilates: panunuring pampanitikan ng pilipinas.
Quezon City:The University of the Philippines Pres
Torres-Yu, R., (2011).Alinagnag: Sanaysay ng mga panlipunang
panunuri sa panitikan. Manila: University of Santo Tomas
Publishing House.

Final Tesisbookbind

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Final Tesisbookbind

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Final Tesisbookbind

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

POLITEKNIKONG UNIBERSIDAD NG PILIPINAS 1

Ang Pilipinas ay mayaman sa iba’t ibang akdang pampanitikan at

indibidwal na mambabasa ang kanyang sarili at gayundin upang mapalawak

ang kanyang kaisipan at kamalayan upang mapahalagahan hindi lamang

ang kanyang sarili kundi maging ang kapwa, lipunan na kinabibilangan at

Ang panitikan ay may kaakibat na halaga para sa ating mga Pilipino.

Ito ay nagsisilbing panlunas na tumutulong sa mga tao upang matugunan

ang kanilang mga suliranin at gayundin upang maunawaan ang diwa at

kalikasan ng pagiging makatao.

Ang kayamanan ng isang tao ay maaring mawala at maubos maging

ang pagiging makabayan nito ay maaring maglaho, ngunit mananatili pa rin

ang panitikan dahil ito ay nagsisilbing patunay sa mga kaganapan sa

Ayon kay Reyes (1992), ang panitikan bilang instrumento ng

pagbabago ay magagamit upang mabuksan ang kaisipan ng tao sa

kanilang kalagayang api (p.70).

Batay kay Cabrera (2017),Nagsisilbing espada ang bawat titik at

salitang nabuo sa panitikan sa mga dapat na putuling maling ideolohiya, at

upang wasakin ang mga paraan ng pag-iisip na idiniin ng mga

nagmamataas. Gayundin nagbubungkal ang panitikan ng mga nakatagong

karanasan at hirap na nararanasan ng isang tao sa lipunan. (p.1).

Mula pa noon nakalikha na ang mga Pilipino ng mga akdang naging

daan upang masining na maipahayag ng isang manunulat ang kanyang

Hindi maikakaila ang ambag ng mga akdang ito sa pagmumulat ng

kaisipan upang makita ang tunay na mukha ng ating lipunan.

Bago pa man dumating ang mga dayuhang Kastila na sumakop sa

ating bansa ay mayaman na sa panitikan ang Pilipinas. Sa panahon ng mga

kastila, naging palasak ang pagsulat na ang pangunahing paksa ay

pumapatungkol sa relihiyon. Sa panahon ng pananakop ng Kastila ay isa

nagpapakita sa panunuligsa sa kolonyal na panahon. Gayundin sa panahon

ng mga Amerikano at sa kanilang pananatili sa ating bansa, dumami ang

mga Pilipinong manunulat hindi lamang sa larangan ng tula ngunit maging

sa pagsulat ng nobela, maikling kwento at iba pa.

At sa pag-usbong ng bagong republika, ang panitikang Pilipino ay

nasubok sa ilalim ng pamamahala ng rehimeng F. Marcos sa pagpapatupad

ng Martial Law noong taong 1972, maraming manunulat na Pilipino ang

nakapagsulat o nakalikha ng mga akdang naglalayong magbukas ng isip at

kamalayan ng masang Pilipino sa hindi makatarungang pagtrato sa atin

Isang hamon ang pananaliksik na ito upang buhayin ang pag-ibig ng

bawat kabataang Pilipino para sa ating bayan at maunawaan ang

kalagayan ng manggagawang Pilipino sa kamay ng mapanlinlang at hindi

makatarungang pamamahala sa ilalim ng rehimeng F. Marcos At C. Aquino

sa pamamagitan ng pag-unawa at pagsuri sa mga piling tula sa akdang

Si Bayani Abadilla At Ang Sigliwa Kamao

Si Bayani Abadilla, kilala rin sa tawag na ‘Ka Bay’ ng kanyang

malalapit na kaibigan at kasamahan, anak ng modernistang manunulat na si

Alejandro Abadilla (AGA) Hindi lamang mahusay na manunulat si Bayani

Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas (PUP), isa ring mamamahayag at

isang makata ng kanyang panahon. Namana ni Ka Bay ang galing at talim

ng kanyang panulat sa kanyang ama na si Alejandro Abadilla. Madalas

umikot ang kanyang mga likha sa pagdurog sa estado, pagpapakita ng

paghihirap ng mga uring inaapi, kabulukan ng mga nagdaang pangulo at

rehimen at talagang kakikitaan ng proseso ng paglubog sa masa.

Ayon kay Marasigan (2008), isa sa mga kakilala ni Ka Bay,

inilarawan niya ito bilang magiliw sa mga talakayan, kahit sa karaniwang

tumataasang boses. (Bayani ng Pakikibaka, para.1).Ilan lamang iyan sa

mga katangiang nasasabi at nakikita sa kanya hindi lamang ng kanyang

mga kasamahan sa trabaho kundi maging ng kanyang mga naging mag-

Kilalang progresibong manunulat sa kanyang panahon si Bayani

Abadilla at gaya nang nabanggit, karamihan sa kanyang mga likha ay