dr Anna Niewulis

FUNKCJE ELEMENTARNE I ICH WŁASNOŚCI

DEFINICJA (funkcji elementarnych)

Podstawowymi funkcjami elementarnymi nazywamy funkcje:
• stałe
• potęgowe
• wykładnicze
• logarytmiczne
• trygonometryczne
Funkcje, które można otrzymać z podstawowych funkcji elementarnych za
pomocą skończonej liczby działań arytmetycznych oraz operacji złożenia
funkcji nazywamy funkcjami elementarnymi.

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

FUNKCJA LINIOWA

Funkcją liniową nazywamy funkcję określoną wzorem: 𝒇(𝒙) = 𝒂𝒙 + 𝒃

dla 𝑥 ∈ 𝑅, gdzie 𝑎 i 𝑏 są danymi liczbami.

Wykresem funkcji liniowej jest prosta.

Liczbę 𝑎 nazywamy współczynnikiem kierunkowym prostej.

Liczbę b nazywamy wyrazem wolnym.

Jeżeli 𝑎 ≠ 0, to funkcja liniowa 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑏 jest funkcją pierwszego stopnia. Jej

przeciwdziedziną jest zbiór 𝑅.
Jeżeli 𝑎 = 0, to funkcja liniowa 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑏 jest funkcją stałą.
Jej przeciwdziedziną jest zbiór jednoelementowy {𝑏}.

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

Wykresem funkcji liniowej 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑏 jest prosta przecinająca oś 𝑂𝑌

w punkcie o rzędnej 𝑏.

Jeżeli 𝛼 jest kątem, jaki prosta o równaniu 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑏 tworzy z osią 𝑂𝑋, to

𝑎 = 𝑡𝑔𝛼.

Funkcja liniowa określona wzorem 𝑓(𝑥) = 𝑎𝑥 + 𝑏 jest:

• rosnąca dla 𝑎 > 0 • malejąca dla 𝑎 < 0 • stała dla 𝑎 = 0

Proste 𝑦 = 𝑎1 𝑥 + 𝑏1 i 𝑦 = 𝑎2 𝑥 + 𝑏2 są:
• równoległe , 𝑎1 = 𝑎2
• prostopadłe , 𝑎1 ∙ 𝑎2 = −1

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

Równanie 𝑎𝑥 + 𝑏 = 0, w którym 𝑥 jest niewiadomą, zaś 𝑎 i 𝑏 są to liczby dane,

nazywamy równaniem liniowym z jedną niewiadomą.

Jeżeli 𝑎 ≠ 0, to równanie 𝑎𝑥 + 𝑏 = 0 jest równaniem pierwszego stopnia

z jedną niewiadomą.

Równanie pierwszego stopnia ma dokładnie jedno rozwiązanie.

𝒃
𝒂𝒙 + 𝒃 = 𝟎 ⟺ 𝒂𝒙 = −𝒃 ⟺ 𝒙 = −
𝒂

Jeżeli 𝑎 = 0 i 𝑏 = 0, to każda liczba spełnia równanie 𝑎𝑥 + 𝑏 = 0, jest wiec ono

w tym przypadku tożsamościowe.
Jeżeli 𝑎 = 0 i 𝑏 ≠ 0, to żadna liczba nie spełnia równania
𝑎𝑥 + 𝑏 = 0, jest wiec ono sprzeczne.

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

FUNKCJA KWADRATOWA

Funkcję 𝒇(𝒙) = 𝒂𝒙𝟐 + 𝒃𝒙 + 𝒄

określoną dla 𝑥 ∈ 𝑅, gdzie 𝑎, 𝑏, 𝑐 są danymi liczbami rzeczywistymi i 𝑎 ≠ 0,
nazywamy funkcją kwadratową lub trójmianem kwadratowym.
Wykres funkcji kwadratowej nazywamy parabolą.
Znak współczynnika 𝑎 decyduje o tym, czy ramiona paraboli o równaniu
𝑦 = 𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 są skierowane w górę (𝑎 > 0), czy w dół (𝑎 < 0).

Wykres funkcji 𝑓(𝑥 ) = 𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 otrzymujemy przez przesunięcie

wykresu funkcji 𝑦 = 𝑎𝑥 2 o wektor [𝑝, 𝑞].

Wyróżnikiem trójmianu kwadratowego nazywamy liczbę

∆= 𝑏 2 − 4𝑎𝑐.

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

Miejsca zerowe funkcji kwadratowej:

• Jeśli ∆> 0, to funkcja ma dwa różne miejsca zerowe:
−𝑏−√∆ −𝑏+√∆
𝑥1 = , 𝑥2 =
2𝑎 2𝑎

• Jeśli ∆= 0, to funkcja ma jedno miejsce zerowe:

−𝑏
𝑥0 =
2𝑎
(nazywamy je pierwiastkiem podwójnym)
• Jeśli ∆< 0, to funkcja nie ma miejsc zerowych.

PRZYKŁADY
Znajdź miejsca zerowe funkcji:
a) 𝑦 = 3𝑥 2 − 12𝑥 + 12 b) 𝑦 = 2𝑥 2 − 4

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

WZÓR FUNKCJI KWADRATOWEJ

• Postać ogólna:
𝑦 = 𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐

−𝑏 −∆
Wierzchołek paraboli ma współrzędne (𝑥𝑤 , 𝑦𝑤 ) = ( , )
2𝑎 4𝑎

• Postać kanoniczna:
𝑦 = 𝑎 (𝑥 − 𝑝 ) 2 + 𝑞

gdzie (𝑝, 𝑞) są współrzędnymi wierzchołka paraboli:

−𝑏 −∆
𝑝= , 𝑞=
2𝑎 4𝑎
• Postać iloczynowa:
1. jeśli ∆> 0, to 𝑦 = 𝑎(𝑥 − 𝑥1 )(𝑥 − 𝑥2 ), gdzie 𝑥1 i 𝑥2 są miejscami
zerowymi
2. jeśli ∆= 0, to 𝑦 = 𝑎(𝑥 − 𝑥0 )2 , gdzie 𝑥0 jest miejscem zerowym.

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

UWAGA
Funkcja kwadratowa w zależności od współczynnika a jest funkcją
ograniczoną:
a) z dołu dla 𝑎 > 0
b) z góry dla 𝑎 < 0.
W przypadku 𝑎 > 0 funkcja kwadratowa posiada wartość najmniejszą (która
znajduje się w wierzchołku paraboli), zaś dla 𝑎 < 0 posiada wartość
największą (która znajduje się w wierzchołku paraboli).

UWAGA
Monotoniczność funkcji kwadratowej zależy od współczynnika 𝑎:
a) dla 𝑎 > 0 funkcja maleje w przedziale (−∞, 𝑥𝑤 ), rośnie zaś w przedziale
(𝑥𝑤 , +∞),
b) dla 𝑎 < 0 funkcja rośnie w przedziale (−∞, 𝑥𝑤 ), maleje zaś w przedziale
(𝑥𝑤 , +∞).

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

WZORY VIETE’A
Jeśli równanie kwadratowe 𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 = 0 ma pierwiastki 𝑥1 i 𝑥2
(∆ ≥ 0), to:
−𝒃
𝒙𝟏 + 𝒙𝟐 =
𝒂
𝒄
𝒙𝟏 · 𝒙𝟐 =
𝒂

𝑥1 + 𝑥2 > 0
Liczby 𝑥1 , 𝑥2 są dodatnie ⟺ { ,
𝑥1 · 𝑥2 > 0

𝑥1 + 𝑥2 < 0
Liczby 𝑥1 , 𝑥2 są ujemne ⟺ {
𝑥1 · 𝑥2 > 0

Liczby 𝑥1 , 𝑥2 mają różne znaki ⟺ 𝑥1 · 𝑥2 < 0

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

WIELOMIANY

Funkcję, określoną dla 𝑥 ∈ 𝑅, postaci:

𝑤 (𝑥 ) = 𝑎𝑛 𝑥 𝑛 + 𝑎𝑛−1 𝑥 𝑛−1 + . . . + 𝑎1 𝑥 + 𝑎0 ,
gdzie 𝑎𝑛 ≠ 0 , 𝑛 ∈ 𝑁, nazywamy wielomianem stopnia n.

Stopień wielomianu 𝑤 oznaczamy przez 𝑠𝑡(𝑤).

Liczby 𝑎𝑛 , 𝑎𝑛−1 , . . . , 𝑎1 , 𝑎0 nazywamy współczynnikami wielomianu, a liczbę

𝑎0 - wyrazem wolnym.

Funkcję stała równą zero nazywamy wielomianem zerowym, oznaczamy ją

𝑤 ≡ 0.
Jednomianem nazywamy funkcję określoną dla 𝑥 ∈ 𝑅, mającą postać:
𝑦 = 𝑎𝑥 𝑛 , gdzie 𝑎 ∈ 𝑅, 𝑛 ∈ 𝑁.

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

Jeśli 𝑎 ≠ 0, to liczbę n nazywamy stopniem jednomianu.

UWAGA
Postać 𝑤(𝑥) = 𝑎(𝑥 − 𝑥1 )(𝑥 − 𝑥2 ) . . . (𝑥 − 𝑥𝑛 ) nazywamy postacią iloczynową
wielomianu 𝑤 (𝑥 ) = 𝑎𝑛 𝑥 𝑛 + 𝑎𝑛−1 𝑥 𝑛−1 + . . + 𝑎1 𝑥 + 𝑎0 , o ile ma on
n-pierwiastków.

PRZYKŁADY:
Przedstaw w postaci iloczynowej podane wielomiany:
a) 𝑤(𝑥) = 12𝑥 2 − 8𝑥
b) 𝑤(𝑥) = 𝑥 6 − 6𝑥 5 + 9𝑥 4
c) 𝑤(𝑥) = 9𝑥 4 + 6𝑥 3 + 𝑥 2

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

MNOŻENIE WIELOMIANÓW

Iloczyn wielomianów jest wielomianem. Obliczamy go mnożąc wszystkie

wyrazy pierwszego wielomianu przez wszystkie wyrazy drugiego.
Iloczyn wielomianów niezerowych stopnia 𝑚 i stopnia 𝑛 jest wielomianem
stopnia 𝑚 + 𝑛:
𝑠𝑡(𝑤 · 𝑣) = 𝑠𝑡(𝑤) + 𝑠𝑡(𝑣)

PRZYKŁADY:
Wyznacz iloczyn podanych wielomianów. Jaki jest stopień otrzymanego
wielomianu?
a) 𝑥 2 (𝑥 5 + 3𝑥 2 − 2𝑥 − 1) b) (4 − 3𝑥 + 𝑥 2 )(𝑥 3 – 1)

Liczbę 𝑎 nazywamy pierwiastkiem wielomianu 𝑤, jeżeli 𝑤(𝑎) = 0.

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

Liczbę 𝑎 nazywamy pierwiastkiem 𝑘 −krotnym (𝑘 ∈ 𝑁) wielomianu 𝑤, jeżeli

w jego rozkładzie występuje czynnik (𝑥 − 𝑎)𝑘 i nie występuje czynnik
(𝑥 − 𝑎)𝑘+1 .
PRZYKŁADY:
Rozwiąż równania. Podaj krotność otrzymanych pierwiastków:
a) 𝑥 3 − 3𝑥 2 − 4𝑥 = 0
b) 𝑥 7 − 16𝑥 3 = 0
c) (𝑥 − 2)2 (𝑥 2 − 𝑥 − 2) = 0

TWIERDZENIE (o dzieleniu wielomianu z resztą)

Dla danych wielomianów 𝑤 i 𝑞 (𝑞 ≠ 0) istnieją wielomiany 𝑝 i 𝑟, takie że:
𝑤(𝑥) = 𝑝(𝑥) · 𝑞(𝑥) + 𝑟(𝑥)
oraz 𝑟 ≡ 0 lub 𝑠𝑡(𝑟) < 𝑠𝑡(𝑞).

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

PRZYKŁADY:
Wykonaj podane dzielenie:
(𝑥 4 + 3𝑥 3 + 𝑥 2 + 2): (𝑥 − 2) =
TWIERDZENIE (Bezouta)
Liczba 𝑎 jest pierwiastkiem wielomianu 𝑤 wtedy i tylko wtedy, gdy wielomian
𝑤 jest podzielny przez dwumian 𝑥 − 𝑎.
Wielomian stopnia 𝑛 ma, co najwyżej 𝑛 pierwiastków.

UWAGA
Jeżeli 𝑟 jest resztą z dzielenia wielomianu 𝑤 przez dwumian (𝑥 − 𝑎),
to 𝑟 = 𝑤(𝑎).

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

TWIERDZENIE (o pierwiastkach całkowitych)

Jeżeli 𝑎𝑛 , 𝑎𝑛−1 , . . . , 𝑎1 , 𝑎0 są liczbami całkowitymi i 𝑎0 ≠ 0, to pierwiastki
całkowite równania 𝑎𝑛 𝑥 𝑛 + 𝑎𝑛−1 𝑥 𝑛−1 + . . + 𝑎1 𝑥 + 𝑎0 = 0 są dzielnikami
wyrazu wolnego 𝑎0 .
Niezerowe wielomiany 𝑢 i 𝑤 są równe wtedy i tylko wtedy, gdy są tego samego
stopnia i ich współczynniki przy tych samych potęgach są równe.

PRZYKŁAD
1. Oblicz resztę z dzielenia wielomianu 𝑤(𝑥) = 8𝑥 3 + 𝑥 2 − 3𝑥 − 5 przez
dwumian (𝑥 − 2).
2. Sprawdź, który z wielomianów jest podzielny przez dwumian (𝑥 − 2).
a) 𝑤(𝑥) = 𝑥 3 + 2𝑥 2 − 3𝑥 − 10
b) 𝑤(𝑥) = 𝑥 3 − 5𝑥 2 + 2𝑥 − 6.

Wielomian zmienia znak tylko w pierwiastkach krotności nieparzystej.

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

PRZYKŁAD
Naszkicuj na osi liczbowej wykresy podanych wielomianów. Określ znak
wielomianów w odpowiednich przedziałach.
a) 𝑤(𝑥) = 𝑥 3 − 3𝑥 2 − 9𝑥 + 27
b) 𝑤(𝑥) = −𝑥 3 + 4𝑥.

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

FUNKCJE POTĘGOWE

Funkcję 𝑓(𝑥) = 𝑥 𝑛 , gdzie 𝑛 ∈ 𝑅, nazywamy funkcją potęgową.

Własności (funkcji potęgowej)

• Dla 𝑛 ∈ 𝑁 funkcja potęgowa jest wielomianem
• Dziedzina funkcji potęgowej zależy od wykładnika potęgi 𝑛
1
𝑛
• Funkcje 𝑓(𝑥) = 𝑥 𝑖 𝑓(𝑥) = √𝑥 , gdy 𝑛 = 2𝑘 dla 𝑘 ∈ 𝑁 mają dziedziny
𝑛

równe: 𝐷𝑓 = 𝐷𝑔 = 𝑅+ ∪ {0}
1
𝑛
• Funkcje 𝑓(𝑥) = 𝑥 𝑖 𝑓(𝑥) = √𝑥 , gdy 𝑛 = 2𝑘 − 1 dla 𝑘 ∈ 𝑁 \{1} mają
𝑛

równe: 𝐷𝑓 = 𝐷𝑔 = 𝑅

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

𝑛=0 𝑛 = 2𝑘, 𝑘 ∈ 𝑁 + 𝑛 = 2𝑘 − 1, 𝑘 ∈ 𝑁 +

1
𝑛 = 2𝑘, 𝑘 ∈ 𝑍 − 𝑛 = 2𝑘 − 1, 𝑘 ∈ 𝑍 − 𝑛 = , 𝑘 ∈ 𝑁 + \{1}
𝑘

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

FUNKCJE WYMIERNE

𝑚(𝑥)
Funkcję postaci 𝑓(𝑥) = , gdzie m i n są wielomianami
𝑛(𝑥)
(𝑤 ≠ 0), nazywamy funkcją wymierną.

Dziedziną tej funkcji jest zbiór wszystkich liczb rzeczywistych, dla których
𝑛(𝑥) ≠ 0.
𝑎
Wykresem funkcji 𝑦 = , gdzie 𝑥 ∈ 𝑅 \ {0}, 𝑎 ≠ 0, jest hiperbola.
𝑥

Prosta 𝑦 = 0 jest asymptotą poziomą, a prosta 𝑥 = 0 jej asymptotą pionową.

𝑎𝑥+𝑏 𝑑
Funkcje postaci 𝑓(𝑥) = , gdzie 𝑐 ≠ 0, określoną dla 𝑥 ∈ 𝑅 \ {− },
𝑐𝑥+𝑑 𝑐
jeżeli nie jest ona funkcja stała, nazywamy funkcją homograficzną.

Wykresem funkcji homograficznej jest hiperbola.

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

PRZYKŁADY:
Naszkicuj wykresy podanych funkcji. Podaj ich asymptoty, przedziały
monotoniczności, miejsca zerowe, wartości największe i najmniejsze oraz
przedziały, w których funkcje te przyjmują wartości dodatnie oraz przedziały,
gdzie wartości są ujemne:
−𝑥 – 1 −3𝑥 + 4
a) 𝑦 = , b) 𝑦 =
𝑥+3 𝑥−1

Wyrażeniem wymiernym nazywamy iloraz dwóch wielomianów.

Wyrażenia wymierne możemy mnożyć, dzielić, dodawać i odejmować -
działania te wykonuje się analogicznie jak na ułamkach liczbowych. Przed
wykonaniem tych działań należy pamiętać o uproszczeniu wyrażeń
wymiernych - w tym celu licznik i mianownik rozkładamy na czynniki.

PRZYKŁADY:
Rozwiąż równania:
2 1 3𝑥 6𝑥−3 3−𝑥 2𝑥−6
a) − = 0, b) 𝑥 + = , c) =
𝑥−2 𝑥−3 𝑥−1 𝑥−1 2𝑥−1 2−4𝑥

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

ROZWIAZYWANIE NIERÓWNOSCI WYMIERNYCH

Przy rozwiązywaniu nierówności typu:

𝑊(𝑥) < 0 , 𝑊(𝑥) > 0 , 𝑊(𝑥) ≤ 0 , 𝑊(𝑥) ≥ 0 korzystamy z faktu:

FAKT
𝑎
Dla dowolnych liczb rzeczywistych 𝑎 ≠ 0, 𝑏 ≠ 0 znak ilorazu jest taki sam
𝑏
jak znak iloczynu 𝑎 · 𝑏:
𝑎 𝑎
< 0 ⇔ 𝑎 · 𝑏 < 0 oraz >0 ⇔𝑎·𝑏 >0
𝑏 𝑏

PRZYKŁADY:
Rozwiąż nierówności:
𝑥+1 3 − 2𝑥 2𝑥 – 3 𝑥+6 𝑥+2
a) ≥ 0, b) < , c) >
𝑥–1 𝑥2 + 𝑥 𝑥 𝑥+3 𝑥+1

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

FUNKCJA WYKŁADNICZA

DEFINICJA (funkcji wykładniczej)

Funkcje 𝑓(𝑥) = 𝑎 𝑥 , gdzie 𝑎 > 0 i 𝑎 ≠ 1, nazywamy funkcję wykładniczą.

WŁASNOŚCI FUNKCJI WYKŁADNICZEJ:

• Dziedziną funkcji wykładniczej jest zbiór R
• Gdy 0 < 𝑎 < 1, to funkcja wykładnicza jest malejąca.
• Gdy 𝑎 > 1, to funkcja wykładnicza jest rosnąca.
• Wartości funkcji wykładniczej są liczbami dodatnimi.
• Funkcja wykładnicza jest różnowartościowa.
Wykres funkcji wykładniczej nazywamy krzywą wykładniczą.

PRZYKŁADY:
𝑥 1 𝑥
Naszkicuj wykresy funkcji: a) 𝑦 = 2 ; b) 𝑦 = ( ) ; c) 𝑦 = 2𝑥−1 + 3
2

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

TWIERDZENIE
Jeżeli 𝑎 ∈ 𝑅+ \ {1}, to 𝑎 𝑓(𝑥) = 𝑎 𝑔(𝑥) , 𝑓(𝑥) = 𝑔(𝑥).

TWIERDZENIE
• Jeżeli 𝑎 ∈ (0; 1), to 𝑎 𝑓(𝑥) > 𝑎 𝑔(𝑥) , 𝑓(𝑥) < 𝑔(𝑥).

• Jeżeli 𝑎 ∈ (1; +∞), to 𝑎 𝑓(𝑥) > 𝑎 𝑔(𝑥) , 𝑓(𝑥) > 𝑔(𝑥).

PRZYKŁADY
1. Rozwiąż równanie:
2. Rozwiąż nierówność:

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

LOGARYTM
DEFINICJA (logarytmu)

Logarytm liczby 𝑏 przy podstawie 𝑎 jest to wykładnik potęgi, do której należy

podnieść 𝑎, żeby otrzymać 𝑏.
Jeżeli 𝑎 > 0 i 𝑎 ≠ 1 oraz 𝑏 > 0, to 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑏 = 𝑐 ⟺ 𝑎𝑐 = 𝑏.

WŁASNOŚCI LOGARYTMÓW

Dla 𝑎 ∈ 𝑅+ \{1}:
• 𝑙𝑜𝑔𝑎 1 = 0 • 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑎 = 1 • 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑎𝑛 = 𝑛 • 𝑎𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑏 = 𝑏, gdzie 𝑏 > 0

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

TWIERDZENIE (o zamianie podstawy logarytmu)

Jeżeli 𝑎 > 0 i 𝑎 ≠ 1, 𝑏 > 0 i 𝑏 ≠ 1, 𝑐 > 0 i 𝑐 ≠ 1, to:
1 𝑙𝑜𝑔𝑐 𝑏
• 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑏 = • 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑏 =
𝑙𝑜𝑔𝑏 𝑎 𝑙𝑜𝑔𝑐 𝑎

TWIERDZENIE
Jeżeli 𝑎 > 0 i 𝑎 ≠ 1, 𝑥 > 0 i 𝑦 > 0, to: • 𝑙𝑜𝑔𝑎 (𝑥𝑦) = 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥 + 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑦
𝑥
• 𝑙𝑜𝑔𝑎 = 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥 − 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑦 • 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥 𝑐 = 𝑐𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥, gdzie 𝑐 ∈ 𝑅
𝑦

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

FUNKCJA LOGARYTMICZNA

DEFINICJA (funkcji logarytmicznej)

Funkcję 𝑓(𝑥) = 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥, gdzie 𝑎 > 0 i 𝑎 ≠ 1 nazywamy funkcję logarytmiczną.

WŁASNOŚCI FUNKCJI LOGARYTMICZNEJ

• Dziedziną funkcji logarytmicznej jest zbiór 𝑅+
• Zbiorem wartości funkcji logarytmicznej jest zbiór 𝑅
• Funkcja 𝑦 = 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥 jest odwrotna do funkcji 𝑦 = 𝑎 𝑥
• Gdy 0 < 𝑎 < 1, to funkcja 𝑦 = 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥 jest malejąca
• Gdy 𝑎 > 1, to funkcja 𝑦 = 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥 jest rosnąca
• Funkcja logarytmiczna jest różnowartościowa
Wykres funkcji logarytmicznej nazywamy krzywą logarytmiczną.

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

PRZYKŁAD
Narysuj wykresy podanych funkcji:
a) 𝑦 = 𝑙𝑜𝑔2 𝑥, b) 𝑦 = 𝑙𝑜𝑔1 𝑥, c) 𝑦 = 𝑙𝑜𝑔3 (𝑥 − 1) + 3
2

TWIERDZENIE
Jeżeli 𝑓(𝑥) > 0, 𝑔(𝑥) > 0, to:
• 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑓(𝑥) = 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑔(𝑥) ⟺ 𝑓(𝑥) = 𝑔(𝑥), gdy 𝑎 > 0, 𝑎 ≠ 1
• 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑓(𝑥 ) > 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑔(𝑥 ) ⟺ 𝑓(𝑥 ) < 𝑔(𝑥 ), gdy 0 < 𝑎 < 1
• 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑓(𝑥 ) > 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑔(𝑥 ) ⟺ 𝑓(𝑥 ) > 𝑔(𝑥 ), gdy 𝑎 > 1

ROZWIAZANIEM RÓWNANIA:
• 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥 = 𝑏, gdzie 𝑎 ∈ 𝑅+ \{1} i 𝑏 ∈ 𝑅 jest liczba 𝑥 = 𝑎𝑏
1
• 𝑙𝑜𝑔𝑥 𝑎 = 𝑏, gdzie 𝑎 ∈ 𝑅+ i 𝑏 ∈ 𝑅\{0} jest liczba 𝑥 = 𝑎 𝑏 (bo 𝑥 𝑏 = 𝑎).

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg
 dr Anna Niewulis

PRZYKŁADY:
1. Rozwiąż równanie:
2. Rozwiąż nierówność:

„To co musiałeś odkryć samodzielnie zostawia w twym umyśle ścieżkę, którą w razie potrzeby możesz pójść jeszcze raz”. Georg Christoph Lichtenberg