Αστικό Δίκαιο

Χειμερινό εξάμηνο 2023-2024

Διδάσκων: Κίμων Σαϊτάκης
Μεταδιδάκτορας (Post-doc) Νομικής
Σχολής Αθηνών,
Εντεταλμένος Διδάσκων Ο.Π.Α.

Μάθημα 12ο

1
 Προϋποθέσεις κατάρτισης της
δικαιοπραξίας

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα
2. Δήλωση βούλησης
3. Συμφωνία μεταξύ δηλώσεως και
βουλήσεως
4. Τήρηση του απαιτούμενου τύπου
5. Περιεχόμενο σύμφωνο με το νόμο και τα
χρηστά ήθη
2
 Προϋπόθεση 2η : Δήλωση βούλησης (1)
Δήλωση βούλησης = η εξωτερίκευση της βούλησης (της θέλησης) του
φυσικού ή νομικού προσώπου που δικαιοπρακτεί.

ΒΟΥΛΗΣΗ + ΔΗΛΩΣΗ

Μόνο η βούληση, χωρίς τη δήλωση (την εξωτερίκευσή της) δεν

έχει σημασία για το δίκαιο! Σημασία έχει η βούληση από τη
στιγμή που θα εξωτερικευθεί.

Για τη ΔΗΛΩΣΗ: ΑΡΚΕΙ ΚΑΙ ΚΟΥΝΗΜΑ ΚΕΦΑΛΙΟΥ,

ΧΕΡΙΟΥ ΚΤΛ.
3
 Προϋπόθεση 2η : Δήλωση βούλησης (2)

Η Μαρία πηγαίνει στο περίπτερο, και χωρίς να πει κάτι στον περιπτερά
αφήνει το αντίτιμο και παίρνει μια εφημερίδα. Ο περιπτεράς παίρνει τα
χρήματα χωρίς να απαντήσει. Μετά σηκώνει το χέρι της και σταματά
ένα ταξί. Λέει στον οδηγό του ταξί «καλημέρα, πλατεία Κυψέλης».
Αυτός μιλάει στο κινητό του και χωρίς να της απευθύνει το λόγο την
πηγαίνει στην πλατεία Κυψέλης. Τον πληρώνει και μπαίνει στο σπίτι
της όπου φτιάχνει χυμό στον μικρό της αδερφό. Μετά έρχονται δύο
γείτονες οι οποίοι ζητούν από τη Μαρία να κάνει αγγλικά στα παιδιά
τους και εκείνη συμφωνεί. Πόσες δηλώσεις βούλησης υπάρχουν και τι
αποτελέσματα επιφέρουν;

4
 Προϋπόθεση 2η : Δήλωση βούλησης (3)
ΕΙΔΗ

ΑΠΕΥΘΥΝΤΕΑ ΜΗ ΑΠΕΥΘΥΝΤΕΑ
Είναι η δήλωση βούλησης Είναι η δήλωση βούλησης που
που πρέπει να περιέλθει σε ενεργεί από τη στιγμή της
άλλο πρόσωπο εξωτερίκευσής της και
δεν
(ΑΚ 167) χρειάζεται να περιέλθει στη
γνώση συγκεκριμένου
προσώπου για να παράγει
έννομα αποτελέσματα

5
Προϋπόθεση 2η : Δήλωση βούλησης (4)
ΕΙΔΗ

ΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΗ ΜΗ ΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΗ
(ΜΕ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟ)

6
 Προϋποθέσεις κατάρτισης
της δικαιοπραξίας

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα
2. Δήλωση βούλησης
3. Συμφωνία μεταξύ δήλωσης και βούλησης
4. Τήρηση του απαιτούμενου τύπου
5. Περιεχόμενο σύμφωνο με το νόμο και τα
χρηστά ήθη

7
Προϋπόθεση 3η : Συμφωνία δήλωσης και βούλησης (1)

Για να καταρτισθεί έγκυρα μια δικαιοπραξία δεν απαιτείται

μόνο η δήλωση της βούλησης του προσώπου που
δικαιοπρακτεί, αλλά είναι απαραίτητο η δήλωση αυτή να
συμφωνεί και με τη θέλησή του.

Διαφορετικά υπάρχει ΔΙΑΣΤΑΣΗ μεταξύ δήλωσης και βούλησης

και η δικαιοπραξία είναι ελαττωματική!

Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΑΥΤΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ:

1. ΕΚΟΥΣΙΑ (ηθελημένη)
2. ΑΚΟΥΣΙΑ (αθέλητη)
8
Προϋπόθεση 3η : Συμφωνία δήλωσης και βούλησης (2)

1. ΕΚΟΥΣΙΑ (ηθελημένη) ΔΙΑΣΤΑΣΗ:

Α. Όταν λέμε κάτι χωρίς σοβαρή πρόθεση νομικής δέσμευσης (π.χ. χάριν
αστεϊσμού)
Β. Εικονικότητα (ΑΚ 138)
Εικονική δήλωση βούλησης (και κατά συνέπεια εικονική δικαιοπραξία) είναι απολύτως άκυρη.
➢ Παρ. 1: ο Α πωλεί το αυτοκίνητό του στον Β για να αποφύγει την κατάσχεσή του από
δανειστές και συμφωνεί μαζί του ότι η πώληση αυτή είναι εικονική δηλαδή γίνεται μόνο
φαινομενικά. Η πώληση είναι άκυρη και θεωρείται σαν να μην έγινε. ΟΜΩΣ ΑΝ
ΣΥΝΑΛΛΑΧΘΗΚΕ ΚΑΠΟΙΟΣ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΔΕΝ ΖΗΜΙΩΝΕΤΑΙ.
➢ Παρ. 2: Ο Β θέλει να δωρίσει ένα ακίνητο στην ερωμένη του. Επειδή ο φόρος δωρεάς για το
ακίνητο είναι πολύ υψηλός καταρτίζει εικονική σύμβαση πώλησης του ακινήτου προς την
ερωμένη του. ΑΝ ΤΑ ΜΕΡΗ ΗΘΕΛΑΝ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΝΑ ΙΣΧΥΣΕΙ ΑΛΛΗ
ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑ ΑΥΤΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΓΚΥΡΗ (αν πληροί τους όρους του νόμου)
ΩΣΤΟΣΟ ΔΕΝ χωρεί εικονικότητα σε δικαιοπραξία που γίνεται με σύμπραξη της αρχής:
π.χ. γάμος, αναγνώριση τέκνου, υιοθεσία κτλ. → είναι έγκυρες! 9
 Πρακτικό
• Ο Α, ιδιοκτήτης μεγάλης ακίνητης περιουσίας, μεταβίβασε με νομίμως
μεταγεγραμμένο συμβόλαιο την 1.2.2022 κατά κυριότητα ένα διαμέρισμα
στον γνωστό του Χ, με πραγματικό σκοπό απλώς να μειώσει τις
φορολογικές του υποχρεώσεις. Ο Χ γνώριζε και αποδέχθηκε τους σκοπούς
του Α. Στη συνέχεια όμως ο Χ, ο οποίος άρχισε να αντιμετωπίζει
οικονομικές δυσχέρειες, άλλαξε την κλειδαριά του διαμερίσματος και
προχώρησε στην πώληση και μεταβίβαση της κυριότητας του με νομίμως
μεταγεγραμμένο συμβόλαιο στον Ψ, στον οποίο παρέδωσε και τα κλειδιά
του διαμερίσματος. Ο Ψ δεν είχε καμία πληροφόρηση για τις παραπάνω
συνεννοήσεις μεταξύ Α και Χ, ούτε για την αλλαγή της κλειδαριάς από τον
Χ.
Ερωτάται:
Έγινε κύριος του διαμερίσματος ο Ψ;

10
Προϋπόθεση 3η : Συμφωνία δήλωσης και βούλησης (3)

2. ΑΚΟΥΣΙΑ (αθέλητη) ΔΙΑΣΤΑΣΗ

ΒΟΥΛΗΣΗΣ – ΔΗΛΩΣΗΣ:
Έχουμε ακούσια διάσταση βούλησης και δήλωσης όταν η δήλωση
βούλησης αυτού που δικαιοπρακτεί είναι προϊόν:
1. ΠΛΑΝΗΣ: άγνοια ή εσφαλμένη γνώση της πραγματικότητας
2. ΑΠΑΤΗΣ: δόλια παραπλάνηση αυτού που δικαιοπρακτεί
3. ΑΠΕΙΛΗΣ: εκφοβισμός / βία που ασκείται σε αυτόν που
δικαιοπρακτεί προκειμένου να προβεί σε συγκεκριμένη δήλωση
(π.χ. υπογραφή σύμβασης υπό την απειλή όπλου)

11
 Προϋπόθεση 3η : Συμφωνία δήλωσης και βούλησης (5)

ΟΥΣΙΩΔΗΣ ΠΛΑΝΗ =
ΠΛΑΝΗ που αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την όλη
δικαιοπραξία ώστε αν το πρόσωπο γνώριζε την πραγματική
κατάσταση δε θα επιχειρούσε τη δικαιοπραξία (ΑΚ 141)
- Αντικειμενικό κριτήριο: κατά την αντίληψη του μέσου συναλλασσομένου

❑ ΑΚ 140: Αν κάποιος καταρτίζει δικαιοπραξία και η δήλωσή του δε συμφωνεί

με τη βούλησή του ΑΠΟ ΟΥΣΙΩΔΗ ΠΛΑΝΗ, έχει δικαίωμα να ζητήσει την
ακύρωση της δικαιοπραξίας!
❑ Όχι όμως πλάνη ως προς τα παραγωγικά αίτια της βούλησης (τα «κίνητρα»
που ώθησαν το πρόσωπο να δηλώσει τη συγκεκριμένη βούληση)

12
 Συνέπειες πλάνης/απάτης/απειλής
• ΑΚΥΡΩΣΙΜΗ η δικαιοπραξία (όχι άκυρη, όπως
π.χ. όταν λείπει ο τύπος ή η δικαιοπρακτική
ικανότητα ή επί εικονικότητας)
• Ακυρώσιμη σημαίνει ότι μπορεί να
ακυρωθεί, αν το θέλει το πρόσωπο που
πλανήθηκε, εξαπατήθηκε ή απειλήθηκε –
Ακύρωση με ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ
• Η αγωγή ακύρωσης μπορεί να ασκηθεί μέσα
σε 2 χρόνια από τότε που έπαυσε η
κατάσταση
13
 Πρακτικά (1)

• 1. O A πωλεί στον Β ένα δαχτυλίδι για χρυσό ενώ είναι επίχρυσο. Ο Β

το μαθαίνει. Μπορεί να ζητήσει την ακύρωση της δικαιοπραξίας; Γιατί
ναι ή όχι;
• 2. Ο Β υπό την απειλή περιστρόφου υπογράφει μια σύμβαση με μη
επωφελείς για αυτόν όρους. Όταν ξεφύγει από τον κίνδυνο μπορεί να
ζητήσει την ακύρωση της δικαιοπραξίας; Γιατί ναι ή όχι;

14
 Πρακτικά (2)

1. O A αγοράζει ένα οικόπεδο πιστεύοντας ότι θα περάσει από δίπλα η

γραμμή του μετρό και θα ανέβει πολύ η αξία του. Λίγους μήνες μετά
χαράσσεται η διαδρομή της γραμμής και το οικόπεδό του δεν
βρίσκεται κοντά στο σταθμό όπως πίστευε. Μπορεί να ζητήσει την
ακύρωση της αγοραπωλησίας; (να πάρει πίσω τα χρήματά του από
τον πωλητή και να δώσει πίσω το οικόπεδο;)
2. Ο Β έπεισε τον Α ότι το οικόπεδο που προτίθεται να του πωλήσει
πρόκειται να ενταχθεί άμεσα στο σχέδιο πόλεως και για το λόγο
αυτό είναι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας. Λίγους μήνες μετά και αφού ο Α
έχει αγοράσει το ακίνητο αποδεικνύεται ότι αυτό δεν είναι αληθές.
Μπορεί ο Α να ζητήσει την ακύρωση της αγοραπωλησίας;

15
Ερωτήσεις;

16